Meıilnama: I. Giriş II. Göz damjalaryna bildirilıän talaplar III

Meıilnama: I. Giriş II. Göz damjalaryna bildirilıän talaplar III

1
Meýilnama:
I.
Giriş
II.
Göz damjalaryna bildirilýän talaplar
III.
Dermanhanada taýýarlanýan göz damjalarynyň
derňew usullary.
IV.
1)
Göz damjalarynyň hil derňewi.
2)
Göz damjalarynyň mukdar derňewi.
Peýdalanylan edebiýatlar
2
Giriş
Hormatly Prezidentimiziň yglan eden täze Galkynyş we
beýik özgertmeler zamanasynda Garaşsyz, baky Bitarap
Türkmenistan döwletimiz bedew bady bilen öňe barýar.
Durmuşyň ähli babatlarynda bolşy ýaly ylym – bilim, saglygy
goraýyş ulgamlarynda hem täze sepgitlere ýetildi.Täze
Galknynyş döwri sözüň doly mansysynda ykdysady, ruhymedeni taýdan ýokary göteriliş, sagdyn döwlet, sagdyn
jemgyýet, sagdyn raýat, bilimli, dünýä ösüşinden doly
habarly sagdyn nesil eýýamydyr. Ilki bilen ýurdumyzyň
saglyk ulgamyna ýolbaşçylyk etmek, soňra bolsa tutuş
ýurduň Baştutany bolmak bilen Hormatly Prezidentimiz
milletiň ruhy we fiziki sagdynlygyny ösdürmegi özüniň baş
wezipeleriniň
biri
edip
goýdy.
Adamyň
saglygy
we
abadançylygy “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň esasy
ýörelgesine öwrüldi. Şol maksatnamany durmuşa geçirmek
üçin
ýurdumyzyň
ägirt
uly
mümkinçilikleri
herekete
girizildi. Saglygy goraýşy we derman senagatyny ösdürmegiň
berk binýady tutuldy. Saglygy goraýyş we derman senagaty
ösdürmegiň iň bir esasy meseleleriniň biri hem, onuň
işgärleriniň
näsaglar
dogry
we
edepli
özüni
alyp
barmaklydyr. Munuň netijesinde bejerginiň has effektiw
geçjekdigine güwä geçip bolýar.
3
GÖZ DAMJALARYNYŇ DERŇEWI
Göz damjalary – gözlerde instalýasiýa etmek üçin niýetlenen
derman görnüşidir. Göz damjalary derman maddalarynyň
suwly, ýagly erginleri ýa-da olaryň ýuka suspenziýalary
bolup bilerler.
Göz damjalary indiki talaplara laýyk gelmelidir: sterillik,
stabillik, göze görünýän mehaniki garyndylar bolmaly däl,
göz
suwuklygy
bilen
izotoniki
bolmalydyr.
Aýratyn
ýagdaýlarda, gipertoniki ýa-da gipotoniki erginler rugsat
berilýär, ol barada normatiw tehniki dokumentlerinde doly
berilýär.
Bu talaplary berjaý etmek maksady bilen göz damjalaryny
aseptiki
şertlerinde
steril
eredijilerinde
taýýarlaýarlar:
arassalanan suw, guramaýan ýag (şetdaly, badam), buffer
erginleri
(göz
damjalaryny
durnuklylaşdyrmak
üçin).
Taýýarlanan göz damjalaryny, olaryň düzümine girýän
komponenlerine
dokumentlere
baglylykda,
baglylykda
normatiw
sterilizleýärler.
tehniki
Ýylylyk
sterilizasiýasyna çydamsyz bolan ingredientleri öňünden
zyýansyzlandyrylan ergine aseptiki şertlerinde geçirýärler.
Göz damjalarynyň sterilliginiň saklanylmagy üçin nipagin,
bor kislotasy, lewomisetin we beýlekiler ýaly antimikrob
maddalar (konserwantlar) ulanylyp bilner.
4
Göz damjalaryndaky täsir ediji maddalary gidrolitiki ýa-da
okislendiriji dargamaklygynyň öňüni almak üçin olary,
fostat, borat buffer erginlerini, natriý metabisulfatyny,
natriý tiolsulfatyny we beýleki kömekçi maddalary ulanmak
arkaly durnuklaşdyrýarlar.
Göz damjalarynyň osmotiki basyşy natriý hloridiniň 0,9% ±
0,2 %-li ergininiň osmotiki basyşy bilen gabat gelmelidir.
Göz
damjalarynyň
erginleriniň
derman
maddalarynyň
utgaşyp bilmeklerini göz öňünde tutmak bilen natriý hloridi,
natriý
sulfaty,
natriý
nitraty
bilen
izotonirleýärler.
Izotonirleýji maddanyň mukdaryny derman maddanyň
natriý hloridi boýunça ekwiwalenti boýunça hasaplap
çykarýarlar.
Göz damjalarynyň täsirini prolongirlemek üçin, olaryň
düzümine
kömekçi
madda
hökmünde
sellýulozanyň
önümlerini goşýarlar.
Göz damjalaryny taýýarlamak üçin, eredijiler we kömekçi
maddalar hökmünde (izotonirleýji serişdeler, konserwantlar,
stabilizatorlar,
prolongatorlar)
diňe
lukmançylykda
ulanylmaga rugsat berlen maddalary ulanmak bolar.
Göz
damjalary
mehaniki
garyndydylaryň
synagyndan
geçirilmelidir. Ýagny, erginde beýleki hereketli eremeýän
birleşmeler
bolmaly
däldir.
Synagy
Normatiw
dokumentlerde görkezilşi ýaly geçirýärler.
tehniki
5
Synagy geçirmek üçin dermanhanada ýörite gün şöhlesini
geçirmeýän iş ýeri enjamlaşdyrylan bolmaly we bu ýerde
“Erginlerde mehaniki garyndylaryň barlamak üçin enjamy”
(UK-2) goýulmalydyr.
Dermanhana içki barlagdan daşary, göz damjalaryny
kwartalda iki gezek bakteriologiki barlaga hem sezewar
edýärler.
Dermannama:
Riboflawin
0,002
Kaliý iodidi
0,2
Glýukoza (suwsuz hasaplanylanda)
0,2
Trilon B
0,03
Arassalanan suw
10 ml çenli
Komponentleriň hil we mukdar derňewleri geçirlende,
riboflawiniň bardygynyň netijesinde emele gelýän sary fona
üns bermelidir.
Derňew usulyýeti
Organoleptiki barlag
Ýaşylymtyl sary dury suwuklyk, mehaniki garyndylary
saklamaly däl.
Hakykylygy
6
Riboflawin. Erginiň ýaşylymtyl-sary reňkli bolmagy we
ultramelewşe
ýagtylygynda
ýaşyl
flýurossensiýa
ýüze
çykarmagydyr.
Kaliý
iodidi.
Erginiň
damjasyny
filtr
kagyzyna
ýerleşdirýärler, kagyz öňünden gurşun asetaty bilen öllenen
bolmaly. Sary tegmil emele gelýär.
Erginiň 1 ml-ne 2 damja suwgaldylan hlorowodorod
kislotasynyň erginini goşýarlar, demir okis hloridiniň
birnäçe damjasyny we 0,5 ml hloroform goşýarlar. Hloroform
gatlagy melewşe reňke reňklenýär.
Glýukoza. 0,5 ml ergine 1ml Felingiň reaktiwini goşýarlar we
gaýnaýança gyzdyrýarlar. Kerpiç-gyzyl reňkli çökündi emele
gelýär.
Trilon B. Ammiak buffer erginine 0,01 g ýöriteleşdirilen gara
hrom kislotasynyň we 0,1 ml sink sulfatynyň indikator
garyndysyndan goşýarlar. Gyzyl reňk emele gelýär, 1 damja
ergin goşulanda gök reňke geçýär.
Mukdar derňewi.
Kaliý iodidi. 1 ml ergine 10 ml suw, 5 damja suwgaldylan
uksus kislotasynyň ergini, 5 damja natriý eozinatynyň
erginini goşýarlar we kümüş nitratynyň ergini bilen (0,1
mol/l) çökündi açyk gülgüne reňklenýänçä titrleýärler.
1 ml kümüş nitratynyň ergini 0,0166 g kaliý iodidine gabat
gelýär.
7
Glýukoza. Refraktometriýa usuly. Bu maksat üçin synag
edilýän
erginiň
we
suwuň
döwülme
görkezijilerini
kesgitleýärler. Glýukozanyň grammdaky mukdaryny erginiň
düzümine girýän beýleki ingredientleriň mukdarlaryndan
ugur almak bilen tapýarlar.
Trilon B. 10 ml ergine 2 ml ammiak buffer erginini goşýarlar,
ýöriteleşdirlen
gara
hrom
kislotasynyň
indikator
garyndysyndan 0,05 g goşýarlar we sink sulfatynyň ergini
bilen melewşe reňk emele gelýänçä titrleýärler.
Şonuň bilen parallelikde barlag tejribesini geçirýärler.
1 ml sink sulfatynyň ergini 0,003722 g Trilon B gabat gelýär.
Dermannama
Riboflawin
0,002
Askorbin turşusy
0,02
Glýukoza (suwsuz hasaplanylanda)
0,2
Natriý hlorid
0,05
Täze taýýarlanan arassal. Suw
10 ml çenli
Hil derňewi geçirlende, kümüş nitraty bilen erginiň ähli
komponenti hem täsirleşmä girip bilýändigini göz öňünde
tutmalydyr (Glýukoza – ammiak gurşawda gyzdyrlanda).
Täsirleşmäniň tizligi dürli-dürlidir. Kümüş nitratynyň ergini
damjalap goýberlende, birinji bolup natriý hloridi täsirleşýär
(ion täsirleşme görnüşi), soňra askorbin kislotasy, soňunda,
8
reaktiwiň artykmaç mukdarynda durmak bilen riboflawin.
Şonuň netijesinde hem, berlen dermannamadaky natriý
hloridiniň mukdar derňewini ters argentometriýa usuly
bilen geçirip bolmaýar, göni argentometriýa usullarynyň
içinde diňe Faýansyň usuly arkaly, ýagny haçan-da, erginiň
turşadylmagy
titrandyň
askorbin
turşusy
bilen
täsirleşmegine beren halatynda geçirip bolýar.
Glýukozanyň dikeldiji häsiýetleri, askorbin turşusynyň
dikeldiji
häsiýetleri
şonuň
üçin-de,
bilen
deňeşdirlende
glýukozany
gowşagrakdyr,
Felingiň
we
beýleki
okislendirijiler bilen kesgtilemek üçin öňürti askorbin
turşysyny
okislendirmeli.
Askorbin
turşusynyň
gatnaşmagynda, glýukozany identifisirlemek üçin timol
bilen täsirleşmesini peýdalanmak mümkindir.
Derňewiň usulyýeti
Organoleptiki barlag
Ýaşylymtyl sary dury suwuklyk, mehaniki garyndylary
saklamaly däl.
Hakykylygy.
Riboflawin. 1-nji dermannamada görkezilen.
Natriý hloridi we askorbin turşusy. Erginiň 2-3 damjasyna
suwgaldylan
azot
kislotasynyň
we
kümüş
nitratynyň
erginlerinden 2-3 damjadan goşýarlar. Ammiagyň ergininde
ereýän ak tworog şekilli çökündi emele gelýär (natriý hloridi).
9
Kümüş
nitratynyň
artykmaç
mukdarynyň
goşulmagy
netijesinde çökündi garalyp başlaýar (Askorbin turşusy).
Askorbin turşusy. 1-2 damja ergine kaliý ferrosianidiň
ergininden we demir okis hloridiniň ergininden 1-2 damja
goşýarlar. Gök reňk emele gelýär.
Glýukoza. 2-3 damja ergine 0,01 g timol, 5-6 damja
konsentrirlenen kükürt kislotasynyň ergininden goşýarlar.
Gyzyl-melewşe reňk emele gelýär.
Mukdar derňewi
Askorbin turşusy. Derňew edilýän göz damja erginine 5 ml
suw, 5 damja fenolftalein goşýarlar we iýiji natriýniň ergini
bilen (0,02mol/l) pyrtykal-gyzyl reňklenýänçä titrleýärler.
1 ml iýiji natriýniň ergini 0,00352 g askorbin turşusyna
gabat gelýär.
Natriý hloridi. 1 ml ergine 1-2 damja bromfenol gögüniň
ergininden, 5 damja suwgaldylan uksus kislotasynyň
ergininden goşýarlar we kümüş nitratynyň ergini (0,1 mol/l)
bilen melewşe reňkli çökündi emele gelýänçä titrleýärler.
1ml kümüş nitratynyň (0,1 mol/l) 0,005844 g natriý
hloridine gabat gelýär.
Glýukoza. 1-nji dermannamada görkezilen.
10
Dermannama:
Natriý gidrokarbonat 0,05
Natriý tetraborat 0,05
Natriý hloridi *
0,04
Arassalanan suw 10 ml çenli
Erginiň
aşgar
hakykylygna
reaksiýa gurşawy
synaglar
bardyr,
geçirilende,
şonuň
erginiň
üçin
turşamagy
netijesinde pH-y lakmus boýunça barlamalydyr.
Derňew usuly
Organoleptiki
barlag:
Reňksiz
dury
suwuklyk,
yssyz,
mehaniki garyndylardan azat.
Hakykylygy
Natriý gidrokarbonat. Erginiň 5 damjasyna 1 ml gowşadylan
kükürt kislotasyny goşýarlar; kömür angidridiniň puzyrlary
emele gelýär.
Natriý tetraboraty. Kurkum kagyzyna 2 damja turşadylan
ergini çalýarlar, 1-2 damja spirt bilen ölleýärler we
guradýarlar.
Kagyz
gülgüne
reňke
geçýär,
ammiagyň
buglary bilen işlenilenenden soňra, kagyz garalýar, soňra
bolsa, ýaşyl reňke geçýär.
11
0,2 ml ergini farfor jamjagazynda guraýança bugardýarlar,
2-3 damja konsentrirlenen kükürt kislotasyny goşýarlar, 23 ml spirt goşýarlar we ýakýarlar. Garyndy ýaşyl reňkli ýalyn
bilen ýanýar.
Natriý hloridi. Azot kislotasy bilen turşadylan 1ml ergine,
kümüş nitratynyň ergininiň 2-3 damjasyny goşýarlar. Ak
tworog şekilli çökündi emele gelýär. Ol ammiagyň ergininde
ereýär.
Mukdar derňewi
Natriý hloridi. Penisillin çüýşesine 2 ml derňew edilýän
erginden guýýarlar, 1-2 damja kaliý hromatynyň erginini
goşýarlar we kümüş nitraty (0,1mol/l) bilen sary reňk emele
gelýänçä titrleýärler.
1 ml kümüş nitratynyň ergini 0,005844 g natriý hloridine
ekwiwalentdir.
Natriý gidrokarbonaty we natriý tetraboraty. 2 ml ergine 4ml
suw goşýarlar, 1 metil mämişisini goşýarlar we hlorly
wodorod turşusy bilen gülgüne reňk emele gelýänçä
titrleýärler.
Titrlenen ergini plitkada gaýnaýança gyzdyrýarlar we
seresaplylyk bilen, kömür turşy gazy çykýança 2-3 minut
demleýärler,
sowadýarlar,
5
ml
fenolftalein
boýunça
neýtrallaşdyrylan gliserini goşýarlarm 2-3 damja fenolftalein
12
erginini goşýarlwe iýiji natriýniň ergini gülgüne reňk emele
gelýänçä titrleýärler. Titrlemäniň soňunda ýene-de 1 ml
gliserin goşýarlar; eger reňk ýitýän bolsa, titrlemä dowam
edýärler.
1 ml iýiji natriýiniň ergini 0,0095 gnatriý tetraboratyna
gabat gelýär.
Natriý
gidrokarbonatynyň
mukdaryny,
natriý
tetraboratynyň asidometriki titrlemedäki we bor kislotasy
bilen
alkalimetriki
titrleme
geçirilenden
soňraky
ekwiwalentlilik faktorlaryny göz öňünde tutmak bilen
geçirýärler.
1 ml hlorwodorod kislotasynyň ergini 0,0084 g natriý
gidrokarbonatyna gabat gelýär.
Dermannama.
Düzümi: Riboflawin
0,002 g.
Kaliý iodidiniň 3%-li ergini - 10 ml.
Hakykylygy.
Riboflawin.
Erginiň
reňki
ýaşylymtyl-sary
ultramelewşe şöhlelenmede ýaşyl ýagtylanma berýär.
Kaliý iodidi.
bolup,
13
1.
Erginiň 2-3 damjasyna 2-3 damja gowşadylan duz
kislotasyny goşýarlar, 3-5 damja hloramin, 1 ml
hloroform
goşýarlar
we
çaýkaýarlar.
Hloroform
gatlagy melewşe reňke reňklenýär.
2.
Erginiň 4-5 damjasyna 1-2 damja swines asetatyny
damdyrýarlar. Sary çökündi emele gelýär.
Mukdar derňewi:
1.
Riboflawin.
Erginiň 0,5 ml-sine 9,5 ml suw goşýarlar we 445 nm-de,
diwar galyňlygy 1sm bolan kýuwetada alnan erginiň opitiki
dykyzlygyny ölçeýärler. Deňeşdirm ergini: suw.
Parallel ýagdaýda 2,5 ml 0,004%li riboflawiniň standart
ergininiň we 7,5 ml suwuň garyndysynyň erginiň optiki
dykyzlygyny kesgitleýärler.
Riboflawiniň grammdaky mukdaryny şu formula boýunça
hasaplaýarlar:
D1 • 0,0001 • 10
X = --------------------D2 • 0,5
14
Dermannama
Düzümi: Sink sulfatynyň ergini 0,25% - 10 ml.
Кислоты борной
0,2
Hakykylygy.
Sink sulfaty.
1.
Erginiň 2-3 damjasyna 2-3 damja kaliý ferrosianidiniň
ergininden damdyrýarlar. Ak studenist çökündi emele
gelýär, ol gowşadylan duz kislotasynda eremeýär.
2.
Erginiň 1-2 damjasyna 1-2 damjas bariý hloridiniň
ergininden 1-2 damja damdyrýarlar. Mineral kislotalarda
eremeýän ak çökündi emele gelýär.
Bor kislotasy.
Mukdar derňewi:
0,5 ml 1%-li we 6%-li ýa-da 1ml 2%-li we 3%-li ergine 2-3
ml hloroform goşýarlar we 0,02 mol/l ýa-da 0,1 mol/l natriý
gidroksidiniň ergini bilen, çaýkamak arkaly gülgüne reňk
emele gelýänçä titrleýärler (indikator - fenolftalein).
1 ml 0,02 mol/l natriý gidroksidiniň ergini 0,004894 g, 0,1
mol/l ergini bolsa, 0,02447 g pilokarpin gidrohloridine gabat
gelýär.
15
Pilokarpin gidrohloridi we natriý hloridi.
0,5 ml 1%-li ýa-da 1 ml 2%-li we 3%-li ergine 1-2 damja
bromfenol
kislotasyny
gögüniň
ergininden
damjalap,
damdyrýarlar,
ýaşylymtyl-sary
reňke
uksus
çenli
titrleýärler we kümüş nitratynyň 0,1 mol/l ergini melewşe
reňke çenli titrleýärler.
Titrlemä harç edilen, 0,1 mol/l kümüş nitratynyň erginini
millilitrde, şu formula boýunça hasaplaýarlar:
А
Х1% = B ---- ; Х2%, 3% = Б – А
5
1 ml 0,1 mol/l kümüş nitratynyň ergini 0,005844 g natriý
hloridine gabat gelýär.
16
Peýdalanylan edebiýatlar:
1. Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistanda saglygy goraýşy
ösdürmegiň ylmy esaslary. – Aşgabat, 2007.
2. Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistan – sagdynlygyň we
ruhubelentligiň ýurdy. – Aşgabat, 2008.
3. Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistan – melhemler
mekany.
– Aşgabat, 2011.
4. Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistanyň dermanlyk
ösümlikleri. – Aşgabat, tom 1, 2009; tom 2, 2010; tom 3, 2012.
5. Фармацевтическая химия. Под ред. А.П. Арзамасцева. – М.:
«Гэотар-медиа», 2008.
6. Melhemçilik işi we derman üpjünçiligi hakynda Türkmenistanyň
kanuny, 05.07.2002 .
7. Беликов В.Г. Фармацевтическая химия: ч.1. Общая фарма цевтическая химия. – М.: Высшая школа. 1993; ч.2. Частная
фармацевтическая химия. – Пятигорск, 1996.
8. Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Родионова Г.М. Анализ
лекарственных смесей. – М.: Компания Спутник +, 2000.
9. Государственная фармакопея СССР. 11-е изд. – М.:
Медицина,
вып.I – 1987., вып.II. – 1989.
10.
А.И.Сливкин,
Н.П.
Садчикова.
Контроль
качества
экстемпоральных
лекарственных
форм.
Издательство
Воронежского государственного университета, 2003.