T.C. SOSYAL GÜVENLĠK KURUMU BAġKANLIĞI DENETĠM

T.C.
SOSYAL GÜVENLĠK KURUMU
BAġKANLIĞI
LEONARDO DA VĠNCĠ
HAREKETLĠLĠK PORJESĠ
DENETĠM ELEMANLARININ
AVRUPA ĠSTĠHDAM VE SOSYAL POLĠTĠKALARI HAKKINDA
MESLEKĠ EĞĠTĠMĠ
FRANSA PROJE GRUBU RAPORU
2008
HAZIRLAYANLAR
Selim AKDENĠZ
MüfettiĢ Yrd
Proje Koordinatörü
ÖMER SAKA
MüfettiĢ Yrd.
KENAN KOÇAK
MüfettiĢ Yrd.
MEHMET YĠĞĠTBAġI
MüfettiĢ Yrd.
MUSTAFA ONAN
MüfettiĢ Yrd.
ABDULLAH KÜÇÜKKAYA
MüfettiĢ Yrd.
1
GĠRĠġ
Leonardo Da Vinci Hareketlilik Projesi kapsamında ziyaret edilip sözkonusu ülkenin
sosyal güvenlik yapısı ve sosyal güvenlik alanında yapmıĢ olduğu reformlar ve sosyal
güvenlik açıkları ile ilgili olarak ne tür tedbirler aldığı hususunda çalıĢma yapılmak amacıyla
9 hafta olarak planlanan Fransa ziyareti 5 kiĢi olarak gerçekleĢtirildi, ilk olarak proje
ortağımız Deniz KARA ile tanıĢtık, kendisinden Fransa’nın sosyal güvenlik sistemi ve
sözkonusu ülkenin yapmıĢ olduğu reformlar hakkında brifing aldık, ilerleyen günlerde de bu
brifingler devam etti, proje ortağımız olan Deniz KARA’nın tanıĢtırmıĢ olduğu iĢ
adamlarından sosyal güvenlik sistemi hakkında brifing alındı, Türkiye Cumhuriyeti Fransa
Büyükelçisi Sayın Osman KORUTÜRK ile Paris BaĢkonsolosu ve ÇalıĢma AtaĢemiz Ali Bey
tanıĢtık, çalıĢma ateĢemizden Fransız sosyal güvenlik sistemi hakkında değiĢik zamanlarda
bilgiler aldık, ÇalıĢma AtaĢemiz vasıtasıyla tanıĢmıĢ olduğumuz Türk iĢ adamı
soydaĢlarımızla tanıĢtık, sözkonusu kiĢiler vasıtasıyla da Fransa’nın ve Avrupa’nın en büyük
matbaa fabrikası olan Maury Imprımeur S.A. fabrikasına gidildi, burada iĢçi sağlığı ve iĢ
güvenliği konusunda alınmıĢ olan tedbirler ve genel iĢleyiĢ hakkında brifing alındı, fabrika
gezilerek üretim aĢamalarının tamamı görüldü, alınmıĢ olan iĢ güvenliği tedbirleri yerinde
görüldü.
YapılmıĢ olan Fransa ziyareti ekibimize farklı bir kültürle tanıĢma imkanı sağladı,
sözkonusu ziyaretimizin mesleğimizdeki etkinlik ve verimliliğimizi artıracağı açıktır.
Ziyaretler neticesinde sosyal taraflarla görüĢmeler gerçekleĢtirerek hem ziyaret edilen ülkenin
istihdam ve sosyal politikaları hem de Avrupa Birliği’nin o ülkedeki sosyal politika
uygulamaları hakkında detaylı bilgi toplama fırsatı elde edildi. Ziyaret edilen Fransa’nın
sosyal güvenlik sistemi ve sözkonusu ülke tarafından gerçekleĢtirilen reformlar, kayıt dıĢı
istihdamla mücadele, sosyal güvenliğin finansmanı ve denetimler hakkında ve sözkonusu
ülkenin elde ettiği tecrübeler, Türkiye’de yapılacak olan reformlarda sosyal güvenlik
sistemimize sağlayacağı katkı tartıĢmasız olacaktır.
2
GENEL BĠLGĠLER
Fransa (Fransızca: France -) ya da resmî olarak Fransa Cumhuriyeti (République
française ), anakara toprakları batı Avrupa'da bulunan ancak dünyanın pek çok bölgesinde de
denizaĢırı toprakları olan bir ülkedir. Kıta Fransası, güneyde Akdeniz'den kuzeyde ManĢ
Denizi ve Kuzey Denizi'ne, doğuda Ren Nehri'nden batıda Atlas Okyanusu'na kadar yayılan
topraklarda yer alır. Avrupalı Fransızlar, Fransa topraklarının biçiminden ötürü L'Hexagone
(Türkçe: Altıgen) olarak adlandırırlar. Fransa, yönetimde yarı-baĢkanlık sisteminin
uygulandığı üniter bir devlettir. Ülkenin baĢkenti Paris'tir. Ülkede Ģu an yürürlükte olan
anayasa 28 Eylül 1958 anayasasıdır. Ülkede 22 farklı idari bölge bulunmaktadır Ülkenin
baĢlıca ilke ve ülküleri Ġnsan ve YurttaĢ Hakları Bildirisi'nde açıklanmıĢtır.
Fransa'nın Avrupa kıtasındaki komĢuları Belçika, Lüksemburg, Almanya, Ġsviçre,
Ġtalya, Ġspanya, Monako ve Andorra'dır. Sahip olduğu denizaĢırı illerde de, Fransız Guyanası
aracılığıyla Brezilya ve Surinam'a, Saint Martin Adası aracılığıyla da Hollanda Antilleri'ne
sınırı vardır. Fransa, ManĢ Denizi'nde deniz yüzeyinin altından geçen ManĢ Tüneli'yle
BirleĢik Krallık'a bağlanmaktadır.
Fransa, 17. yüzyılın ikinci yarısından bu yana dünya genelinde uluslararası iliĢkiler
alanında önde gelen ülkelerden olmuĢtur. 18. ve 19. yüzyıllar arasında, Fransa dönemin en
büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmuĢtur. Bu dönemlerde Fransa'nın sınırları batı
Afrika'dan, güneydoğu Asya'ya kadar uzanmıĢ, etki ettiği bölgelerdeki toplumların kültür ve
siyasetlerinde belirgin izler bırakmıĢtır. Fransa, dünya sıralamasında altıncı sırada bulunan
nominal gayrisafi yurtiçi hasılası ve sekizinci sırada yer alan satın alma gücü paritesi ile ileri
bir ekonomiye sahiptir ve geliĢmiĢ ülkeler sınıfında yer almaktadır. ĠĢ gezileri için gelenler
dâhil, ülkede yirmi dört saatten az kalanlar hariç tutulmak üzere, yıllık olarak ağırladığı
yaklaĢık 82 milyon turistle Fransa, dünyada en çok ziyaret edilen ülkedir. Fransa, Avrupa
Birliği adlı siyasi ve ekonomik örgütlenmenin kurucu üyelerinden biridir ve birlik üyesi
ülkeler içinde yüzölçümü en büyük olanıdır. Ülke, bunun yanında BirleĢmiĢ Milletler'in de
kurucu üyelerinden, Frankofon'un, G8 Zirveleri'nin, Latin Birliği'nin ve NATO'nun da
katılımcılarındandır. BirleĢmiĢ Milletler Güvenlik Konseyi'nin beĢ sürekli üyesinden biridir.
360 etkin savaĢ baĢlığı ve 59 nükleer santraliyle tanınmıĢ bir nükleer güçtür.
3
Yönetim
Fransa Cumhuriyeti, yarı baĢkanlık sistemiyle yönetilen, köklü bir demokrasi
geçmiĢine sahip üniter bir devlettir. BeĢinci Fransa Cumhuriyeti olan günümüz Fransa’ sının
Anayasası 28 Eylül 1958 yılında yürütülen bir halkoylaması sonucu onaylanmıĢtır. Bu
anayasa parlamentoya oranla devlet baĢkanının yetkilerini arttıran yasalar içerir. Fransa'da
devlet yönetiminin iki kanadı vardır: Fransa CumhurbaĢkanı ve Hükümet. Ülkenin
CumhurbaĢkanı ülke çapında 18 yaĢını doldurmuĢ ve oy kullanma hakkı olan tüm seçmenler
tarafından beĢ yıllık dönem için (eskiden yedi yıl) seçilir. Hükümet ise CumhurbaĢkanı
tarafından atanan bir baĢbakan tarafından yönetilir.
Fransız Parlamentosu iki meclisli bir yasama organıdır: Fransa Ulusal Meclisi
(Assemblée Nationale) ve Senato (Sénat). Ulusal meclisteki milletvekilleri geldikleri yerel
seçim bölgesini temsil ederler ulusal seçimlerde 5 yıllık süre için seçilirler. Seçilen 577
milletvekili Bourbon Sarayı'nda toplanır. Ulusal meclisin bakanlar kurulunu düĢürme yetkisi
vardır bu nedenle partilerarası koltuk dağılımı hükümetin kararına doğrudan etki eder. 331
senatör ise tüm Fransa çapında halk tarafından seçilmiĢ olan belediye meclisi üyelerinden, il
(département) yerel meclis üyelerinden, Bölge (Région) yerel meclis üyelerinden oluĢan
seçmenler tarafından dokuz yıllık bir süre için seçilir. Senato seçimleri her 3 yılda bir yapılır
ve her seçimde senatonun üçte biri yenilenir 2010'dan itibaren senatörler 6 yıllık bir süre için
seçilecektir ve yine her üç yılda bir yapılan seçimlerde yarısı yenilenecektir. Senato
Lüksemburg Sarayı'nda (Palais du Luxembourg) toplanır. Senato'nun yasama gücü sınırlıdır:
Senato ile ulusal meclis arasında anlaĢmazlık olması durumunda son söz ulusal meclis'e aittir.
Meclisin gündemini belirlemede hükümetin büyük etkisi vardır. Ulusal meclis ve senato
birlikte, Versailles Ģatosunda toplanıp Fransa Parlamentosunu oluĢtururlar. Yalnızca anayasa
değiĢikliğiyle ilgili olarak ve uluslararası bazı anlaĢmaları onaylamak amacıyla toplanırlar.
Ekonomi
Fransa, Avrupa'nın iktisadi açıdan güçlü ülkelerinden olmakla birlikte, yakın dönemde
uygulanmaya baĢlanan iktisadi dünya pazarına uygulama siyasetinde güçlüklerle karĢılaĢtığını
1976-1971 dönemi arasında ticaret bilançosunun 1986 yılı dıĢında sürekli açık vermiĢ olması
da kanıtlamaktadır. Bu olumsuz nokta bir yana bırakılırsa Fransa, tarım ürünleri bolluğu ve
çeĢitliliği ile Avrupa Ekonomik Topluluğu içinde birinci sırada, süt ürünleri açısından da
4
dünyada dördüncü sırada (nitekim Fransa tarım- besin sanayi ürünleri dıĢsatımında dünya
ikincisidir) yer almasının yanı sıra, sanayisi de çok güçlü bir ülkedir.
Endüstri, ülke gelirinin çeyreğini ve ticaret kazancının %80`inden fazlasını karĢılar.
Devlet 1990’ ların baĢından beri Fransa Telecom, Fransız Havayolları ve bankalar gibi diğer
endüstrilerdeki hisselerini elden çıkarmaya baĢlamıĢtır. Yüksek orandaki iĢsizlik hala Fransa
için sorun iĢgal etmektedir. Fransa, geniĢ refah imkanlarını ve muazzam devlet bürokrasisini
kesmekten kaçınmıĢ ve bütçe açığını kapatmak için savunma harcamalarını kesmeyi ve
vergileri yükseltmeyi tercih etmiĢtir. Fransa, 1 Ocak 1999`daki Euro sistemi referandumuna
diğer on Avrupa ülkesi ile birlikte katılmıĢtır.
Ülkedeki satın alma gücü paritesi 1.871 trilyon $ olup, reel büyüme oranı %3.1'dir.
Ülkenin %3.3'ü tarım, %26.1'i sanayi, %70.6'sı hizmet sektöründe çalıĢmaktadır. Enflasyon
oranının tüketici fiyatlarında %2.3 olduğu ülkede iĢ gücü 27.88 milyon civarındadır. Ülkedeki
iĢsizlik oranı %9.1'dir. Bununla beraber sanayi, makine, kimyasal ürünler, otomobil,
metalürji, uçak, elektronik, tekstil, gıda ürünleri, turizm üzerine dayalıdır. Sanayinin büyüme
oranı yaklaĢık %1.5'tir. Ülkedeki tarım ürünleri buğday, tahıl, Ģeker pancarı, patates, üzüm,
sığır, süt ürünleri, balık gibi alt bölümlere ayrılmaktadır.
Ülkede ihracat miktarı 490 milyar $ olup, ülke; makine ve taĢımacılık araçları, uçak,
plastik ürünler, kimyasallar, eczacılık ürünleri, demir - çelik, meĢrubat gibi ürünler
satmaktadır. Ülkenin en çok ihracat yaptığı ortakları, Almanya %14.7, Ġspanya %9.7,
Ġtalya %8.7, BirleĢik Krallık %8.3, Belçika %7.1, ABD %7.1 Ģeklindedir. Aynı Ģekilde
ülkedeki ithalat miktarı 529.1 milyar $ olup, ülke; makine ve parçaları, araçlar, ham petrol,
uçak, plastik ürünler, kimyasal ürünler almaktadır. Ülkenin ithalat ortakları Almanya %18.9,
Belçika %10.7, Ġtalya %8.3, Ġspanya %7, Hollanda %6.6, BirleĢik Krallık %5.9, ABD %5.1
Ģeklindedir. Ülkenin dıĢ borç tutarı 3.461 trilyon $ kadardır. Para birimi Avro olan ülkenin
mali yılı takvim yılına göre hesaplanmaktadır.
Nüfus bilgileri
Ülke nüfusu 62,752,136 olup, ülke nüfusu her yıl %0.35 oranında artmaktadır. Ülkede
her 1000 kiĢiden 0.66'sı mültecidir. Ülkede ortalama yaĢam süresi yaklaĢık 79.73 yıldır.
Ülkede her kadına 1.84 çocuk düĢmektedir. Ülkede okur yazar oranı %99'dur. Ülkede
Fransızca konuĢulmaktadır. Ancak ülkede Oksitanca, Bretonca, Felemenkçe, Almanca,
5
Valonca, Ġspanyolca ve Katalanca konuĢan kesimler yer almaktadır. Ülkede din değiĢkenlik
gösterdiği gibi, nüfusun çoğunluğu Roma Katoliği'dir.
ÜLKE YAġ DAĞILIMI
21%
54%
25%
20 ila 59 yaĢ arası
20 yaĢ altı
65 yaĢ ve üstü
6
PROJE KAPSAMINDA GERÇEKLEġTĠRĠLEN FAALĠYETLER
VE ELDE EDĠLEN KAZANIMLAR
ġekil1: Paris ÇalıĢma AtaĢemiz ile Paris Büyükelçimiz Osman Korutürk’ ü ziyaretimiz.
7
ġekil 2: MAURY IMPRIMEUR S.A. fabrikasında iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği ile ilgili
seminer
8
ġekil 3: MAURY IMPRIMEUR S.A. fabrikasında iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği ile ilgili
seminer
9
ġekil 4: MAURY IMPRIMEUR S.A. fabrikasında sosyal güvenlik ile ilgili ayrıntılı
sunum.
10
ġekil 4: MAURY IMPRIMEUR S.A. veda fotoğrafı.
11
FRANSA SOSYAL GÜVENLĠK VE ĠSTĠHDAM POLĠTĠKASI
GENEL BĠLGĠ
Ticaret ve sanayi alanında çalıĢan ücretlilere uygulanan Fransız sosyal güvenlik genel rejimi
aĢağıdaki sigorta branĢlarını içerir:
-
Hastalık-analık sigortası,
-
ĠĢ kazaları ve meslek hastalıkları sigortası,
-
Malüllük sigortası,
-
YaĢlılık sigortası,
-
Ölüm sigortası,
-
ĠĢsizlik sigortası,
-
Aile yardımları.
Tarımda çalıĢanlar, maden iĢyerlerinde çalıĢanlar vb. için baĢka rejimler vardır. Bu rejimlerle
ilgili olarak, yardımlar, koĢullar ve iĢlemler bazı hallerde genel rejime kıyasla farklıdır.
Sosyal Güvenliğe Tabi Olma: Fransa'da ücretli olarak bir mesleki faaliyet icra etmeye
baĢlayan kiĢiler için sosyal güvenliğe tabi olma iĢlemlerini iĢverenler yerine getirir. Sosyal
güvenlik kurumu bunlara birer Sicil Kartı verir. Bu kart ilgilinin sicil no.sunu gösterir ve her
yardım talebinde ilgili merciye gösterilmesi zorunludur. Sigortalılığa kayıt; sigortalının
hastalık sigortası sandığı tarafından sigortalılar listesine resmen kayıt edilmesi ile baĢlar ve
tek bir defa yapılır.
Primler: Primler genellikle diğer ülkelerde olduğu gibi iĢveren tarafından ücretlinin kazancı
üzerinden kesilir ve primleri tahsil eden kuruluĢa yatırılır.
Ġtirazlar: Bir sosyal güvenlik sandığı tarafından alınan kararlara ilgilinin bağlı olduğu Ġtiraz
Komisyonu nezdinde itiraz etmesi mümkündür. Ġtiraz ilgili kararın bildiri tarihinden itibaren 2
ay içinde yapılır. Sandık kararını bir ay içinde bildirmezse talep reddedilmiĢ sayılır. Sigortalı
ikinci itirazını iki ay içinde yetkili Sosyal ĠĢler Mahkemesi nezdinde yapar. Bu süre içinde
itirazda bulunmayan sigortalı için verilmiĢ olan Komisyon kararı kesinleĢmiĢ olur.
12
1. HASTALIK VE ANALIK SĠGORTASI
Fransa'da hastalık sigortası aĢağıda ayrıntılı olarak belirtildiği gibi sağlık ve para yardımlarını
sağlar ve analık sigortası ayrı bir rejimi uygular.
A. Hastalık Sigortası (assurance maladie)
Hastalık sigortası ayni ve nakdi yardımlarından genel kural olarak sigortalının kendisi, ayni
yardımlardan ise sigortalının alt ve üst soyu (usul-füru) ile sigortalının geçindirmekle
yükümlü olduğu bütün diğer kiĢiler Fransa’da ikamet etmeleri halinde faydalanırlar. Ġkili ve
çok taraflı sözleĢmelerde aksine bir hüküm yoksa Fransa dıĢında yapılmıĢ sağlık giderleri
sigorta kurumunca karĢılanmaz. Topluluk üyesi ülkelerde tedavi görmüĢ sigortalı AB Hukuku
çerçevesinde sağlık yardımlarından yararlanır.
a. Sağlık Yardımları:
Yararlananlar-Uygulama Alanı :
- Bütün ücretliler, ücretsiz çalıĢanlar ve (bazı özel rejimlere tabi ücretliler genel rejim
kapsamında değildir),
- Aylık sahipleri,
- ĠĢsizler,
- ĠĢ kazası rantı alanlar,
- Gençler,
- Askerlik hizmetin muaf olan gençler,
- Sakatlar,
- Yalnız yaĢayan ebeveyn yardımı alanlar,
- Mesleki eğitim stajerleri.
AĢağıdaki kimseler genel rejime bağlıdırlar:
- API, AAH, RMI yardımlarından yararlananlar,
- Yüksek öğrenim öğrencileri,
- Dinsel topluluklara mensup kiĢiler,
- Tutuklular ve hak sahipleri (Tutukluluk süresince),
13
- KiĢisel sigortaya tabi olanlar gibi.
Hak sahipleri (ayants droit) :
- Bazı koĢullarla sigortalının geçindirmekle yükümlü olduğu eĢ ve çocukları;
- Üst ve Alt soydan olanlar (usul ve fürular), yan hısımlar, sigortalı ile birlikte yaĢayan ve
onun geçindirmekle yükümlü olduğu kimseler
- En az birbirini izleyen 12 aydan beri sigortalı ile birlikte yaĢayan ve onun geçindirmekle
yükümlü olduğu (metres dıĢındaki) kimse.
Aylık sahipleri için özel kurallar:
- Sorumluluk oranının %100'ü üzerinden yardım gören malullük aylığı sahipleri,
- %66,66’nın üstünde iĢ göremezlikle sonuçlanan iĢ kazası sonucu %100 üzerinden yardım
gören gelir sahipleri ve bunların hak sahipleri,
KoĢullar: Sigortalının sağlık yardımlarından yararlanabilmesi için hasta olduğu tarihten
önceki bir ay içerisinde asgari saat ücretinin 60 katı üzerinden prim ödemiĢ olması veya 60
saat çalıĢmıĢ olması; hastalık tarihinden önceki 3 ay içinde asgari saat ücretinin en az 120 katı
üzerinden prim ödemiĢ olması ya da 120 saat çalıĢmıĢ olması; hastalık tarihinden önceki bir
yıl içinde asgari saat ücretinin en az 2030 katı üzerinden prim ödemiĢ olması veya 1200 saat
çalıĢmıĢ olması gerekir.
Yardım hastalığın baĢlamasından itibaren verilir. Yardım süresizdir veya yardımın
sigortalılığın sona ermesinden sonra 12 ay süre ile devam eder.
Sigortalı yaptığı sağlık masraflarını genelde bizzat kendisi öder. Harcamalara iliĢkin belgeler
hastalık sandığına gönderildiği tarihten itibaren 15 gün içinde masraflar sigortalıya iade edilir.
Ancak sağlık harcamalarının tamamı sigortalıya iade edilmez. Bir kısmı sigortalı tarafından
karĢılanır.
TeĢkilat:
Hekimler:
- AnlaĢmalı: Mesleğini icra eden bütün nitelikler hekimlerle anlaĢma yapılır.
14
- Ücret: Hekim ücret tarifeleri ulusal sözleĢme ile veya Bakanlıklar arası kararlarla
tespit edilir. "Serbest tarifeli hekimler" olarak adlandırılan veya 1980’ den önce özel
bir beceri kazanmıĢ olan hekimler için tarife üstünde ücret ödemeye olanak vardır.
- Sağlık Tesisleri: Kamu hastaneleri: Tarifeler kamu mercilerince sabit rakamlarla
tespit edilir.
- Özel tesisler: Bölge Komisyonunun muvafakati veya kısmen sandıklarla imzalanan
tarifeli sözleĢmelerle özel tesislerden yararlanılabilir.
Yardımlar:
- Hekim seçimi ve ödeme: Hekim seçimi mümkündür. Sigortalı hekim ücretini peĢin öder.
Ödediği miktar kendisine sözleĢmeli tarife üzerinden veya resen iade edilir.
- Sağlık giderlerine katılım: Sigortalının katılımı kanunla öngörülmüĢtür.
-Hekim muayene ücretlerinin % 30'u,
-Yataklı tesislerde dıĢ konsültasyon ücretinin % 25 i,
-Hastanede kalınan süre içinde yapılan tedavi giderlerinin%
20'si
sigortalı tarafından ödenir. Bazı hastalıklar için katılım
kaldırılmıĢtır.
-
Yatarak tedavi
:Kamu sağlık tesisleri veya sözleĢmeli özel tesisler arasında
seçim serbesttir.
Sigortalının giderlere katılımı:
-Genellikle % 20;
-Hastanede kalınan 31. Günden sonra ve K50 nin üstündeki
hastane hizmetleri veya hizmetler dizisi için, söz konusu
değildir.
-Hastane gideri çıkıĢ günü dahil günde 70 FF (11 ECU).
-Yardımları üstlenme süresi ilke olarak sandığın muvafakati
ile süreklidir.
-
Sanatoryum
: Sandığın ön izni ile katılım yoktur.
-
Kürler
: Sandığın ön izni ile termalde tıbbı muayene giderleri ve
tedavi giderleri sigortalıya iade edilir. Ġlke olarak, sandığın
sağlık ve sosyal eylem planı hariç, günlük ödenek ödenmez.
15
-
DiĢ tedavileri
: Önleyici ve koruyucu tedaviler dahil ve sandığın ön izni ile
diĢ çekimi ve ortodonti giderleri ödenir.
Gider iadesi tıbbi giderler için olduğu gibi yapılır.
Sigortalının katılım oranı % 30 dur.
-
Ġlaçlar
: BaĢlıca hastalıklar ve rahatsızlıklar için(ağır hastalıklar hariç)
verilen ilaçların % 35 veya 65 ine katılım söz konusudur.
Konfor ilaçlar için gideri sigortalı % 100 olarak kendisi öder.
Uzun süreli hastalıklarda katılım yoktur.
- Protezler, iĢitme ve
:Sandığın öz izni ile, belirlenen tarifenin % 65 i ve büyük
görme cihazları
- Diğer yardımlar
cihazlar bedelinin % 100 ü sigortalıya iade edilir.
: Yardımcı sağlık hizmetleri,
-
Hastaneye nakil,
-
Koruyucu hekimlik hizmeti,
-
Sandığın sağlık ve sosyal eylem planı çerçevesinde ek sosyal
yardımlar,
-
Rehabilitasyon ve kaplıca masrafları.
B- Günlük Ödenekler: Bütün ücretli çalıĢanlar bir hastalıktan ileri gelen iĢ göremezlik süresi
boyunca hastalık ödeneği alırlar. ĠĢsizler de iĢsizlik ödeneği aldıkları süre zarfında ve iĢsizlik
ödeneğinden yararlanma haklarının sona ermesinden sonra 1 yıl süre ile hastalık ödeneği
alırlar.
Yararlanma KoĢulları : Günlük ödenekler ilke olarak hastalığın baĢladığı tarihten itibaren
azami 6 ay için ödenir. Ġlgilinin hastalığın meydana gelmesinden önceki son üç takvim ayında
en az 200 çalıĢma saatinin bulunması veya hastalıktan önceki son 6 ay zarfında elde edilen
ücret üzerinden asgari ücretin (SMIC) en az 1015 katına eĢit miktarda prim ödemiĢ bulunması
gerekir. Eğer hastalığın meydana gelmesinden önceki son 12 ay zarfında sigortalı en az 800
çalıĢma saatine sahipse (ki bunun 200 saatinin anılan sürenin ilk üç ayı zarfında geçmesi
gerekir) veya hastalıktan önceki 12 ay zarfında asgari ücretin 2030 katına eĢit miktarda prim
ödemiĢse (ki bunun 1015 katının anılan sürenin ilk 6 ayında ödenmiĢ olması gerekir) ilk 6
aydan fazla bir süre ile ödenek alır.
16
Ayrıca, sigortalının hastalığını beyan ettiği ayın ilk gününden en az 12 ay önceki süre zarfında
sosyal güvenliğe tescil edilmiĢ olması zorunludur. Bu çalıĢmama süreleri (Örneğin, ücretli
izin süreleri, irade dıĢı iĢsizlikte geçen süreler, hastalık izni süreleri vb.) çalıĢma sürelerine
eĢdeğer kabul edilir.
Avrupa Topluluğunun baĢka bir üye devletinde geçen çalıĢma veya prim ödeme süreleri
gerektiğinde yukarıdaki koĢulların yerine gelmesinde nazara alınır. Bu süreler E104 nolu bir
topluluk formülleri ile kanıtlanır.
Ödeneklerden yararlanmak için her Ģeyden önce iĢ göremezlik tıbben tespiti gerekir.
Ödeneklerin miktarı: Hastalık günlük ödeneğinin miktarı sabit bir tavanla sınırlı olmak
üzere, ilgilinin son çalıĢma ayındaki ortalama günlük ücretinin yarısına eĢittir. Bu miktar
ilgilinin geçindirdiği kimselerin bulunması halinde artırılır.
ĠĢin bırakıldığı ilk üç gün için ödenek verilmez. Uzun süreli bazı hastalıklarda ödeneklerden
azami 3 yıl süre ile yararlanılabilir. Hastalık sigortası günlük ödeneği hiçbir durumda sosyal
güvenlik primine esas yıllık tavan ücretin 1/720’sinden daha yüksek olamaz. Ġstirahat
süresinin kesintisiz olarak 6 aydan fazla sürmesi durumunda günlük ödenek tutarı ücretlerde
meydana gelen genel artıĢa göre ya da toplu sözleĢmeye bağlı olarak yeniden düzenlenir.
Ġstirahat süresinin kesintisiz olarak 6 aydan fazla sürmesi halinde ise günlük ödeneğin tutarı
malüllük aylığı alt sınırının 1/365’inden daha düĢük olamaz.
Hastalık sigortası günlük ödeneği, iĢ günü olsun veya olmasın, sigortalının çalıĢamadığı
sürenin her günü için iĢi bıraktığı 4. Günden itibaren en fazla 3 yıl süre ile hastalık sigortası
sandığı tarafından ödenir. Hastalık sigortası günlük ödeneğinin diğer günlük ödeneklerle (iĢ
kazası, iĢsizlik yardımı gibi) aynı anda ödenmesi mümkün değildir.
Sigortalı kurumu tarafından istirahatlı olduğu sürede denetlenebilir.
Gerekli belgeler: Sigortalı hastalığında durumdan hemen iĢverenini haberdar eder. Aynı
zamanda, 48 saat içinde bağlı olduğu sandığa (Hastalık Sandığı) iĢi bıraktığını belirten bir
hekim raporu gönderir. Hastalık süresinin her uzatılmasında sandığa aynı süre koĢulu ile her
17
seferinde "ĠĢi Bırakmanın Uzatılması" belgesini göndermek zorundadır. Yine aynı sandığa,
ödenecek geçici iĢ göremezlik ödeneğin hesabında dikkate alınmak üzere, iĢverence
sigortalının iĢini bıraktığını ve ödeneğe esas ücretinin ne olduğunu belirten bir belge
gönderilir.
C- Analık Yardımları
Analık Sigortası (assurance maternité) : Analık sigortası çalıĢan sigortalının hamilelik,
doğum ve doğum sonrası meydana gelen tedavi ve hastane masraflarını karĢılar, doğum yapan
sigortalı kadına çalıĢmadığı günler için ödeme yapar.
ÇalıĢmakta olan veya iĢsizlik ödeneği alan kadın sigortalılar, emekli kadınlar, erkek
sigortalının geçindirmekle olduğu eĢ ile öz veya evlatlık kız çocukları ve sigortalı ile birlikte
yaĢayan kiĢi ödenekten yararlanırlar.
Yararlanma koĢulları: Kadın sigortalının veya karısı sigortalı olmayan erkek sigortalının
doğumdan önceki en az 10 ay zarfında sigortalı olması ve doğum tarihinde hastalık ödenekleri
için belirtilen koĢulları taĢıması gerekir. Ayrıca analık halinin belgelerle kanıtlanması gerekir.
Sağlık Yardımları: AĢağıdaki yardımlar % 100 oranında sağlanır:
-
Doğumdan önce ve sonra tıbbi muayene ve tetkikler,
-
Gebelik kemeri,
-
Ağrısız doğuma hazırlık seansları (6 ders),
-
Maktu doğum yardımı (12 gün tıbbi kontrolü içerir),
-
Çocuğun tıbbi kontrolü (24. Aya kadar 12 muayene).
Günlük Ödenekler: Günlük ödenekler bir baz miktara göre hesaplanır. Ekseri hallerde,
ilgilinin iĢini bıraktığı tarihten önceki ayın brüt ücreti nazara alınır. Günlük ödenek miktarı,
bir tavanla sınırlı olmak üzere, belirtilen çalıĢma süresinin ortalama günlük ücretinin %
84’üne eĢittir.
Analık sigortası günlük ödeneğinden sadece çalıĢan sigortalı kadının yararlanması söz konusu
olup, sigortalı kadın doğum tarihinden önceki 10 aydan sigortaya kayıtlı olması koĢuluna
18
ilaveten hastalık sigortası yardımlarından yararlanabilme Ģartlarını da yerine getirmiĢ
olmalıdır.
Ödenek süresi normal koĢullarda 6 haftası doğumdan önce 10 haftası doğumdan sonra olmak
üzere 16 haftadır. Günlük ödeneğin alt sınırı bir Kararname ile belirlenir. Ödenek tutarı da
geçindirmekle yükümlü olunan çocuk sayısına göre bir artıĢ yapılmaz. Bu ödenek gelir
vergisinden muaftır. Hastalık ve analık sigortası günlük ödenekleri belirli Ģartlarda genel ücret
artıĢlarına veya toplu sözleĢmeye dayalı artıĢlara bağlı olarak arttırılır. ĠĢlemler için aile
ödenekleri sandığına baĢvurulur. Yer değiĢtirmelerde veya baĢka Topluluk üyesi ülkelere
gitme durumunda aynı sandığa bilgi verilir.
3- Ġġ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Bu sigorta kolu ücretli çalıĢan herkesi hangi unvanda ve nerede olursa olsun bir veya daha
fazla iĢverende veya iĢletmede çalıĢanları kapsar. Aynı zamanda aĢağıdaki grupları da
kapsama alır:
-
teknik okul öğrencilerini,
-
mesleki eğitim gören stajyerleri,
-
çalıĢtırılan tutukları,
-
iĢsizleri.
ĠĢ kazaları ve meslek hastalıkları sigortası Ģu riskleri kapsar:
-
ĠĢin ifası sırasında meydana gelen kazalar,
-
ĠĢin neden olduğu kazalar,
-
ĠĢe gidiĢ geliĢte meydana gelen kazalar,
-
Meslek hastalıkları listesinde yazılı olup mesleki faaliyetin icrasında ileri gelen
meslek hastalıkları,
-
Bölge komitelerinin meslek hastalığı olarak kabul ettiği hastalıklar.
Kaza halinde iĢ verene (varsa görgü tanıklarının isim ve adresleri ile birlikte) hemen bilgi
verilir. ĠĢ veren sigortalıya yardımlardan yararlanma hakkı veren bir kaza formülleri düzenler.
Meslek hastalıkları iĢ kazalarında sağlanan yardımlara hak kazandırır. Hastalığın, iĢ
göremezliğin ilk 15 günü içinde iki nüsha hekim raporunun eklendiği bir belge ile ilgili
sandığa bildirilmesi zorunludur. Gerekli tetkikleri yaptıktan sonra sandık kararını bildirir.
19
ĠĢ kazası veya meslek hastalığı meydana geldiğinde sağlık yardımları, günlük ödenekler ve
ölüm
halinde aylık
tahsis
olunur. Sağlık
yardımları
ile
günlük
ödeneklerinden
yararlanabilmede sigortalılık süresi aranmaz.
Sağlık yardımları ve diğer ilgili yardımlar için hastalık sigortasında uygulanan koĢullarla
(tavan hariç) iĢlem yapılır. Bazı hallerde, iĢe alıĢtırma ve yeniden baĢlama eğitimleri
uygulanır.
ĠĢ kazaları ve meslek hastalıkları primi yapılan iĢin riskine göre belirlenir. ĠĢi bırakma olsun
veya olmasın sigortalının ilaç, doktor, ortopedi ve protez aletleri, ulaĢım ve rehabilitasyon
masraflarının tamamı sigortası kurumu tarafından karĢılanır. Sigortalı sakatlık tamamen
iyileĢinceye veya sabit hale gelinceye kadar iĢ kazası sağlık yardımlarından yararlanmaya
devam eder. Hastalığın iyileĢme tarihi sigortalı tedavi eden hekimin raporu doğrultusunda
hastalık sigorta sandığı tarafından tespit edilir. ĠĢ kazasının meydana geldiği iĢ gününün ücreti
iĢveren tarafından tam olarak ödenir. ĠĢ kazasına uğrayan sigortalıya iĢin durdurulduğu birinci
günden itibaren hastalık sigortası sandığınca iĢ günü olsun veya olmasın çalıĢmadığı sürece iĢ
kazası günlük ödeneği ödenir. ĠĢ kazasına uygulanan hükümler meslek hastalıklarına da
uygulanır. Hastalığın baĢlangıcı doktor raporu tespit edilir. Meslek hastalıkları ilke olarak
meslek hastalıkları listesinde yer alan hatalıklardır.
Günlük Ödenek: Bu risklerle ilgili günlük ödenekler iĢ göremezliğin baĢladığı günden
geçerli olarak ödenir. Miktar 28. güne kadar günlük gelirlerin % 60’ ına, 29. güne kadar %
80’ ine eĢittir.
Rahatsızlığın nüks etmesi halinde kaza formüllerini iĢveren değil, hastalık sandığı düzenler.
Günlük iĢgöremezlik ödeneği sigortalının günlük çıplak kazancından fazla olamaz.
ĠĢgöremezlik halinin 3 aydan fazla sürmesi durumunda günlük ödenek iĢ kazasından sonraki
tarihlerde ücretlerde yapılan artıĢlara bağlı olarak arttırılır. Günlük ödenekler sigortalıya 16 iĢ
günün aĢmayan sürelerle ödenir. Diğer ödeneklerle birleĢtirme yöntemi hastalık sigortası ile
aynıdır ve her türlü vergiden muaftır.
Sürekli ĠĢgöremezlik Geliri: Sigortalıya kazanın yol açtığı iĢ kaybından dolayı
rahatsızlığının kalıcı hale geldiğini izleyen ilk günden itibaren ömür boyu ödenecek olan
20
sürekli iĢgöremezlik geliri bağlanır. ĠĢgöremezlik oranının %10’nun altında olması halinde
mevzuatla belirlenen bareme göre toptan ödeme yapılır.
Sürekli iĢgöremezlik geliri genel olarak, yıllık baz ücretin sürekli iĢgöremezlik oranına
çarpımına eĢittir. Sürekli iĢgöremezlik oranı, sigortalının yaĢı, fiziki ve ruhi durumu gibi
kriterler göz önünde bulundurularak tespit edilir. Yıllık baz ücret, sigortalının iĢ kazasından
önceki 12 ay esnasında aldığı toplam kazancından oluĢur. Sürekli iĢgöremezlik geliri her yıl 1
Ocaktan itibaren arttırılır. Günlük yaĢamını sürdürebilmek için üçüncü bir kiĢinin bakımına
muhtaç olan sigortalının sürekli iĢgöremezlik geliri gelirinin %40’ı oranında arttırılır.
Sürekli iĢgöremezlik geliri üç aylıklar halinde hastalık sigortası sandığınca ödenmekle birlikte
iĢgöremezlik oranının en az %66,66 veya üstünde olması halinde, sigortası ya aylık olarak
ödenir.
En az %66,66 oranında iĢgöremezlik kaybına uğramıĢ gelir sahibi sigortalı hastalık ve analık
sigortası ayni yardımlarına, masraflarına katılmaksızın hak kazanır ve kazandırır.
Ölüm Halinde Aylık: Sigortalının hak sahiplerine (eĢe, çocuklara ve bazı koĢullarla
ebeveyne) belirlenen koĢullarda gelir bağlanır, ölüm yardımı yapılır ve cenaze masrafları
karĢılanır.
Cenaze Masrafı: Hastalık sigortası sandığı, yapılan cenaze masraflarının sigorta primine esas
yıllık tavan ücretin en fazla 1/24’üne eĢit kısmını karĢılar.
Hak Sahiplerine Gelir Bağlanması: ĠĢ kazasının ölümle sonuçlanması halinde;
-
geride kalan eĢe (sigortalının yıllık kazancının %30, eĢ 55 yaĢında veya iĢgöremez
durumda ise %50),
-
çocuklarına (bir çocuk için sigortalının yıllık kazancının %15’i, iki çocuk için
%30’u, ilave her çocuk için %10’u),
-
üst soyuna (belirli Ģartlarda, sigortalının yıllık kazancının %10’u),
oranında gelir bağlanır.
Hak sahiplerine bağlanan iĢ kazası gelirlerinin toplamı, sigortalının yıllık baz kazancının
%85’ini aĢamaz.
21
Fransa DıĢında Yapılan Ödemeler: Bazı koĢullarla, yukarıda sözü edilen aylıklar ve
ödenekler Topluluğun baĢka bir ülkesine gidildiğinde, ikametin oraya naklinde veya geçici
bulunmalarda ilgili ülkeye ihraç olunabilir. Bu ihraçla ilgili olarak, Topluluk hukukunun
bilinmesinde yarar vardır.
4- MALÜLLÜK (assurance invali-dité)
Malüllük sigortası ilgilinin maruz kaldığı çalıĢma ve kazanma gücü kaybını karĢılamaya
yönelik olarak aylık tahsisini gerektirir. Ayrıca ilgilinin kendisinin ve geçindirmekle yükümlü
olduğu kimselerin tedavi ve muayene giderlerini karĢılar. Fransız sisteminde malullük aylığı
her zaman geçici olarak bağlanır ve malullük hali her zaman tıbbi kontrole tabidir. Aylıktan
yalnız sigortalı kimseler yararlanır.
Yararlanma KoĢulları:
Aylığa hak kazanmak için aĢağıdaki 6 koĢulun birlikte yerine
getirilmesi gerekir:
-
En az 2/3 oranında çalıĢma gücü veya kazanma gücü kaybına maruz kalmak,
-
60 yaĢın altında olmak,
-
ÇalıĢmanın bırakıldığı veya malullük halinin tespit edildiği ayın ilk gününde en az
12 aydan beri sigortalı olmak,
-
Önceki 12 ay zarfında belirli sayıda çalıĢma saati bulunmak (200 saati ilk 3 ay
içinde olmak üzere 800 saat) ve bu süre içinde asgari saat ücretinin en az 2030 katı
tutarı üzerinden prim ödemiĢ olmak (gereğine göre, sürelerin tamamlanmasında
Topluluğun baĢka bir üye devletinde geçen süreler nazara alınır),
-
Malullük hali tıbben onaylanmak,
-
Gerekli bütün tıbbi kontrollere uymak,
-
Hastalık sigortasınca karĢılanan tedavi süresi 3 yılı aĢmak,
-
Hastalığın kalıcı olduğu tespit edilmiĢ olmak.
Aylığın Miktarı: Malüllük aylığının miktarı kalan iĢ gücüne bağladır. Ġlgili kimse ücretli bir
faaliyeti icra edebilecek durumda malül ise (1. grup kısmi malüllük) aylık belirli bir tavanla
sınırlı olarak en çok gelir elde ettiği 10 yılın gelir ortalamasının %30’una eĢittir. Eğer ilgili
kimse çalıĢamayacak durumda malülse (2. grup kısmi malüllük), aynı koĢullarla aylık anılan
ücretin %50’ sine eĢit olur.
22
Aylık ilgilinin üçüncü kiĢinin bakımına muhtaç durumda malül olması halinde (3. grup kısmi
malüllük) artırılır.
Aylık, tıbbi nedenlerle yeniden gözden geçirilir. Askıya alınır veya kaldırılır.
Aynı suretle, belirli bir kazanç getiren bir mesleki faaliyete yeniden baĢlama halinde de askıya
alma veya indirim yapma mümkündür. Ġlgilinin 60 yaĢına ulaĢmasında "iĢ göremezlik
nedeniyle" yaĢlılık aylığına çevrilme iĢlemi uygulanır. Bu aylık ikame aylığı sayılır. YaĢlılık
veya malüliyet aylığı sahibi sigortalının ölümü halinde, kendisi de sürekli iĢgöremez durumda
malûl olan dul eĢ, dulluk yardımına hak kazanır. Malûliyet aylığı ödemeleri aylık dönemler
halinde bağlı olunan hastalık sigortası sandığınca yapılır. Malûliyet aylığı bazı durumlarda
diğer ödeneklerle birleĢtirilebilir.
Ġlgili kimse iki veya daha fazla AT ülkesinde çalıĢmıĢsa aylığın miktarı Topluluk sosyal
güvenlik mevzuatını içeren 1408/71 sayılı AET Konsey Tüzüğü kurallarına göre belirlenir.
Topluluk kuralları aynı zamanda aylık sahibinin ve/veya aile bireylerinin AT ülkelerinde yer
değiĢtirmesi, ikametlerini nakletmesi veya geçici olarak bulunmaları halinde uygulanır.
Malüllük Aylığının YaĢlılık Aylığına DönüĢtürülmesi: Malüllük aylığı malul kimsenin 60
yaĢına ulaĢtığı ayı izleyen ayın ilk gününde kesilir.
Sağlık Yardımları: Malullük aylığı alan kimselere hastalık veya analık nedeniyle
kendilerinin ve aile bireylerinin yaptıkları sağlık yardımı giderleri iade edilir. Ġlgilinin kendisi
için bu iade %100 olarak (hekim ücretleri için de geçerli olmak üzere) ödenir. Ödemelerde
anlaĢmalı hekimlerle düzenlenen sözleĢmelerde belirtilen tarifeler göz önünde tutulur.
5- YAġLILIK VE ÖLÜM YARDIMLARI (assurance vieil-lesse)
Fransız sosyal güvenlik rejimi yaĢlılık sigortası branĢı iki yardım türünü öngörmektedir:
-
Primli sigorta olarak adlandırılan sigorta yardımlarına tekabül eden yaĢlılık ve
ölüm yardımları,
-
Primsiz
yardımlar
(gelir
koĢuluna
bağlı
olarak
sağlanan
sosyal
yardımlar/ödenekler).
23
YaĢlılık Aylığı: YaĢlılık aylığının hesaplanmasında üç unsur göz önünde tutulur:
-
Baz ücret, sigortalılık süresi, aylık tahsis oranı.
Baz ücret 1948 den sonraki en elveriĢli 10 yılın ortalama yıllık kazancıdır. (bu yıl sayısı 2008
yılına kadar her doğum yılı için 1 yıl ilerletilerek 25 yıla çıkartılacaktır).
Sigortalılık süresi için, en az 1 trimestr (üç ay) ve en yüksek 150 trimestr (37,5 yıl) nazara
alınır. 2003 yılından itibaren en yüksek süre 160 trimestr (40yıl) olacaktır. Hesaplamada prim
ödeme süreleri ile eĢdeğer süreler nazara alınır. Tam aylık 150 trimestr için bağlanır. Daha az
süreler için orantılı olarak indirim yapılır.
YaĢlılık aylığı sabit olmayıp yaĢ, ortalama gelir ve 3 aylık (trimestr) dönemleri itibariyle
ödenmiĢ olan primlere göre hesap edilmektedir. YaĢlılık aylığı, yaĢlılık sigortası primlerine
esas tavan ücretin %50’inden fazla olamaz. YaĢlılık aylığı, 3 çocuk yetiĢtirmiĢ olan erkek
veya kadın sigortalı için %10 oranında arttırılır. Ayrıca eĢ ve üçüncü Ģahıslar için de artıĢ söz
konusu olabilmektedir.
YaĢlılık aylığının hesaplanmasında sigortalının hastalık, analık, malûliyet ve iĢ kazası nakdi
yardımlarından yararlandığı dönemler, iĢsizlikte geçen süreler, askerlikte geçen dönemler,
geçici tutukluluk dönemi, 1962’den önce Cezayir’de ücretli olarak çalıĢılan dönemler, primi
ödenmiĢ süreler (eĢdeğer süreler) olarak dikkate alınır.
Sigortalı 65 yaĢın altında ise ve yukarıdaki nitelikleri taĢımıyorsa, %50 oranında eksik her yıl
için %5 indirim uygulanarak aylık alır. 65 yaĢında sigortalılık süresi ne olursa olsun %50
oranına hak kazanılır.
En DüĢük ve En Yüksek Aylıklar: Aylığı tam oran üzerinden hesaplanan her sigortalı 150
trimestrin altındaki süreleri için belirli bir alt sınıra tabi aylığa hak kazanır. Bu alt sınır genel
rejimde geçen fiili sigortalılık süresine göre hesaplanır. Ġlgilinin gelir durumu nazara alınarak
indirimli oranlarda hesaplanan aylıklar 65 yaĢına ulaĢtığında artırılarak ödenir.
60 yaĢından itibaren tahsis edilen aylık prime esas tavan ücretin yarısına eĢit olarak tespit
edilen azami bir miktarı aĢamaz.
24
Bazı koĢullarla aylık ilgilinin üç veya daha fazla çocuğa sahip olması halinde eĢinin 65 yaĢına
ulaĢmasında veya bir sosyal yardıma ihtiyacının bulunmasına göre artırılır.
Ölüm Aylığı: Dul kadınlara ve 55 veya daha fazla yaĢtaki erkekler gelirlerinin belirli bir
sınırın altında olması ve ölüm tarihinde eĢinin aylığa hak kazanması koĢulu ile RÜCU
AYLIĞI (veya dönüĢüm aylığı) olarak adlandırılan bir aylık bağlanır. Bu atlık belirli bir sınıra
kadar Ģahsi yaĢlılık yardımları ve malullük yardımları ile birlikte ödenebilir.
"Dul kadın veya dul erkek aylığı" olarak adlandırılan baĢka bir aylık eĢlerinin ölümü tarihinde
sürekli sakat durumda bulunan dul kadınlara ve dul erkeklere, eĢlerinin bir yaĢlılık veya
malullük aylığın hak kazanmıĢ olması koĢulu ile, ödenir. Bu aylık aynı zamanda henüz 55
yaĢına ulaĢmamıĢ hak sahiplerine de bağlanır.
Primsiz Yardımlar: Fransız sisteminde yaĢlılık aylığına ek olarak ödenen primsiz yardımlar
da vardır. Bu yardımlar Ģunlardır:
-
Eski yaĢlı iĢçilere ödenen ödenek (AVTS),
-
Aile analarına (aile reisi iĢlevi gören analar) iliĢkin ödenek,
-
Aylığı belirli bir sınırın altında olan aylık sahiplerine ek ödenek,
-
Ömür boyu yardım,
-
Ulusal dayanıĢma fonu (FNS) ek ödeneği,
Ek ödeneğin dıĢında bu ödenekler aĢağıdaki koĢullarla ödenir:
-
65 yaĢında (iĢ göremez durumda ise 60 yaĢında) olmak,
-
Fransız vatandaĢı veya AT üyesi bir ülkenin vatandaĢı veya karĢılıklılık esasına
göre ikili sözleĢme düzenlenmiĢ bir üçüncü ülke vatandaĢı olmak, Fransa'da
oturmakta olmak, geliri belirli bir tavanı aĢmamak,
-
Belirli bir süre zarfında ücretli veya ücretsiz çalıĢan olarak çalıĢmak.
Ulusal DayanıĢma Fonu Ek Ödeneği, gelir durumu elveriĢsiz kiĢilerin yaĢlılık yardımlarını
tamamlamak üzere yukarıdaki ortak koĢulların yerine getirilmiĢ olması kaydıyla ödenir.
Ödenek yaĢlılık aylığını ödeyen kurumca sağlanır.
Öte yandan, Fransız sisteminde zorunlu ek aylık türlerinden kısa adı ARCO ve AGIRC olan
yardımlar da söz konusudur. ARCO iĢçiler için, AGIRC yöneticiler ve büro personeli vb. için
25
uygulanır. Her iki ek yardım türü primli olup devletle iĢçi ve kamu sendikalarının en yüksek
temsilcileri arasında düzenlenen sözleĢmelerle yürütülür.
Her iki sistemden Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaĢları gibi Fransa ile ikili sosyal
güvenlik anlaĢması bulunan Türkiye vatandaĢlarının da Fransa’da yasal çalıĢma izni ile sosyal
güvenlik kapsamında olmaları halinde sözü edilen yardımlardan yararlanmaları mümkünüdür.
Taleplerin Yapılacağı Kurumlar: YaĢlılık aylığı, eski yaĢlı iĢçi ödenekleri, dul erkek ve
kadın aylığı, rücu aylığı ömür boyu yardım ve FNS ek ödenekleri ile ilgili talepler Paris ve
Paris bölgesi için Ücretli ÇalıĢanlar YaĢlılık Sigortası Ulusal Sandığına, taĢra için hastalık
sigortası bölge sandıklarına, Strasburg için Strasburg YaĢlılık Sigortası Bölge Sandığına
yapılır.
BaĢka bir AT ülkesinde oturanlar oturdukları ülkenin aylık sigortasından kurum aracılığı ile
talepte bulunabilirler.
Diğer Yardımlar: Bir yaĢlılık aylığı veya ödeneği alan kimseler kendileri ve aile bireyleri
için sağlık yardımlarından yararlanırlar. Bu yardımlar ilgilinin bulunduğu yerin bağlı olduğu
Hastalık Sigortası Ġlk Sandığı tarafından talep halinde sağlanır. Talepte aylık makbuzu veya
son ödeme dip koçanının ibrazı gerekir.
6- ÖLÜM ÖDENEĞĠ
Ölüm sigortasından sigortalının ölümünde maktu miktarda bir ölüm ödeneği ödenir. Bu
ödenek tercihen eĢe (boĢanmamıĢ ve ayrılmamıĢ eĢ), alt ve üst soya ödenir. Ölen sigortalının
diğer hak sahipleri eğer sigortalının fiilen ve sürekli olarak baktığı kimseler idiyseler
yardımdan yararlanırlar.
Talep ölümü izleyen ay içinde yapılır. Bu kiĢilerden baĢka kimse ödenek talebinde
bulunmamıĢsa ödenek boĢanmamıĢ veya ayrılmamıĢ olmak koĢulu ile tercihen eĢe, alt ve üst
soya (ilgilinin geçindirmekle olduğu kimseler olmasalar dahi) ödenir.
26
Ödenekten yararlanma koĢulları hastalık sağlık yardımlarından yararlanma koĢulları ile
aynıdır. Bu koĢulların sağlığında ölen sigortalı tarafından yerine getirilmiĢ olması gerekir
(bkz, yukarıda 2/A paragrafı).
Gerekli Belgeler: Ödenek talebi bu yardım için öngörülen formüllerle yapılır. Bu belge
hastalık sandığından temin edilir. Belgeye, ölüm kağıdı sigortalının son kazancını tasdik eden
bir bildirge, ile Medeni Hal belgesi ve gereğine göre ilgilinin ölüm tarihinde fiilen bakmakta
olduğu kimseleri gösteren bir belge iliĢtirilir.
Ödenek Miktarı: Ölüm ödeneği hastalık ödeneklerinde olduğu gibi belirlenen günlük ücretin
90 katına eĢittir.
Dulluk Ödeneği: Fransız sosyal güvenlik sisteminde bu ödenek sigortalının ölümünden
itibaren 3 yıl içinde veya hak sahibi eĢin sigortalı eĢinin ölümünde 50 yaĢında idiyse 55 yaĢına
basmasına kadar giderek azalan miktarda ödenir.
Birinci yıl 3037 F. Ġkinci yıl 1995 F. Üçüncü yıl 1519 F. Ödeme aylığından yararlanacak dul
eĢin gelir durumu göz önünde tutularak sağlanır. 55 yaĢın altındaki dul eĢin yeniden
evlenmemesi veya metres hayatı yaĢamaması, 16 yaĢından önce 9 yıl süre ile bir çocuğu
yetiĢtirmiĢ veya yetiĢtirmekte olması gerekir. Cinsiyet ayırımı söz konusu değildir.
7- ĠġSĠZLĠK (assurance chômage)
ĠĢin geçici olarak durdurulması, çalıĢma sürelerinde zorunlu olarak azaltmaya gidilmesi, iĢ
kontratının sona ermesi veya iĢveren tarafından iĢten çıkarma hallerinde iĢsiz kalanlara
iĢsizlik sigortası tarafından yardım yapılır.
ĠĢsizlik sigortası;
-
Sanayi Ticarette Ġstihdam Ġçin Mesleklerarası Ulusal Birlik (UNEDIC),
-
Sanayi ve Ticarette Ġstihdam Ġçin Dernek (ASSEDIC),
tarafından yönetilmektedir. ĠĢsizlik sigortasının finansmanı, iĢçi ve iĢverenden kesilen iĢsizlik
sigortası primlerinin yanında, iĢçi çıkaran iĢverenlerden alınan kesintilerden sağlanır. ĠĢsizlik
sigortası primi 1999 yılı için %5,13’ü iĢveren, %3,01’i iĢçi payı olmak üzere toplam
%8,14’tür.
27
ĠĢsizlik Ödeneğine Hak Kazanma KoĢulları: Ödenekten yararlanmak için aĢağıdaki
koĢulların yerine getirilmesi gerekir.
-
ĠĢini iradesi dıĢında bırakmıĢ olmak,
-
ĠĢ arayan kimse olarak kaydını yaptırmak ve sürekli olarak kontrol altında
bulunmak,
-
60 yaĢını veya (bu yaĢta koĢulları taĢımıyorsa) 65 yaĢını aĢmamıĢ olmak,
-
Son üç yıl zarfında ücretli çalıĢan olarak istihdam sürelerinin bulunduğunu
kanıtlamak (bu süre ne kadar uzun olursa ödenek süresi o kadar uzun olur. BaĢka
bir AT ülkesinde geçen süreler E301 formüleri ile kanıtlanır),
-
ĠĢsizlik yardımlarından yararlanabilmek için en az 4 aydan beri sigorta primi
ödemiĢ olmak gerekir.
Ödeneklerin Ödenme Süresi ve Ödeneklerin Düzeyi: ĠĢsizlik ödeneklerinin ödenme süresi
iĢ arayan kimsenin sigortalılık süresine ve yaĢına bağlıdır. ĠĢsizlik yardımlarının miktarı her
yıl baĢında belirlenen günlük referans ücreti ile orantılı olarak belirlenir ve giderek azalır.
ĠĢsizlik yardımları için her yıl baĢında alt ve üst sınırlar tespit edilir.
Genel olarak, 50 yaĢından yukarı kimseler 50 yaĢın altında bulunan kimselerden daha uzun
süre yardım alırlar. Asgari 4 ay süre ile ödenek alabilmek için, son 8 ayda 4 ay sigortalı olmak
veya 676 çalıĢma saati bulunmak Ģarttır. En uzun ödenek süresi 60 ay olup, 55 yaĢın
üzerindeki 27 aydan fazla sigortalılık süresi bulunan ve son 3 yıl içinde 4563 saat çalıĢmıĢ
olan kiĢilere tahsis olunur. ĠĢsizlik yardımları sigortalının iĢsizlik sigortasına tabi olduğu
süreler ve yaĢı da göz önünde bulundurularak, en az 4, en fazla 33 ay süre ile ödenir.
ĠĢsizlik yardımı gelir vergisine tabi değildir. Ayrıca, yeterli çalıĢma süresi olmayan veya
iĢsizlik sigortasından yararlanma hakkının sona ermesi nedeniyle iĢsizlik sigortası kapsamı
dıĢında kalan ve yeterli geliri olmayıp iĢ arayan iĢsizlere, finansmanı büyük ölçüde devlet
tarafından karĢılanan dayanıĢma sistemi kapsamında yardım yapılır. Bu yardımların en
önemlileri; Uyum yardımı ve DayanıĢma Yardımıdır. 6 aylık bir dönem için ödenen bu
yardımlar gerekli hallerde yenilenebilir.
28
Ödenek süresi, normal (tam) oranlı ödeme süresi ile giderek azalan oranlı süreyi içerir.
Normal olarak birinci süre toplam ödenek süresinin 1/3 ile yarısı arasında bir süreyi, ikincisi
kalan süreyi kapsar.
Normal günlük ödenek miktarı ilgilinin önceki brüt gelirinin belirli bir oranı üzerinden
hesaplanır. Bu oran gelirin nispeten yüksek olmasına göre %57,4 ve nispeten düĢük olmasına
göre %75 arasında değiĢir. Birinci süre sona erdiğinde normal ödenek oranında genel olarak
her 4 ay için %15 indirim uygulanır. Bununla birlikte, devletçe belirlenen bir asgari geçim
düzeyinin altında bir miktara indirilemez. Bu konuda bilgi için ASSEDIC'e baĢvurulması
gerekir.
Kısmi ĠĢsizlik: Ödenekler, herhangi bir nedenle (doğal afet, iĢ durumu, gelir getirme güçlüğü
veya baĢka bir neden) iĢyerinin sigortalının iĢini askıya alması veya kazancında azalmaya yol
açacak bir uygulamaya tevessül etmesi hallerinde kısmi iĢsizlik söz konusu olur.
ĠnĢaat iĢçileri ile kamu bayındırlık hizmetleri iĢçileri Ģantiyelerde meydana gelen benzeri
olaylar nedeniyle geçici iĢsiz duruma düĢerler ve özel ödenekten yararlanırlar. Bu tür
ödenekleri iĢverenler iĢçilerine bildirirler.
BaĢka Bir Ülkede ĠĢ Arama: Fransa'ya gelen bir AT üyesi ülke vatandaĢının Fransa'da veya
bir Fransız iĢçisinin baĢka bir AT ülkesinde iĢ aramak üzere yer değiĢtirmesinde uygulanacak
kurallar tümüyle topluluk hukuk kuralları olup1408/71 sayılı Tüzüğün iĢsizlik sigortasına
iliĢkin hükümleri arasında bütün ayrıntılarıyla gösterilmiĢtir.
8- AĠLE YARDIMLARI
Fransız mevzuatına göre aĢağıdaki aile yardımları sağlanır:
-
Asıl aile ödenekleri,
-
Genç çocuk ödeneği,
-
Aile ek ödeneği,
-
Lojman ödeneği,
-
Özel eğitim ödeneği Aile destek ödeneği,
-
Okula giriĢ ödeneği,
-
Yalnız yaĢayan kiĢi ödeneği,
29
-
Yetim ödeneği,
-
Aile eğitim ödeneği.
Yararlanma KoĢulları: En az bir çocuğa fiilen ve sürekli bakmakla yükümlü bulunan ve
aileleri Fransa'da oturan sigortalılar aile yardımlarına hak kazanırlar. Diğer ödeneklerden
yararlanmak için gelirin belirli bir tavanı aĢmaması gerekir. Asıl aile ödenekleri ilgilinin
geçindirmekle yükümlü olduğu ikinci çocuktan itibaren ödenmeye baĢlanır. Bununla birlikte
aile ek ödeneği, yetim ödeneği, lojman ödeneği ve okula giriĢ ödeneği ile özel eğitim ödeneği
bir tek çocuk için de ödenebilir. Aile yardımı sigortası primi sadece iĢverenlerden alınmakta
olup, 1999 yılı için %5,40’tır. Aile yardımları her yardım için özel hükümler hariç, çocuğun
bakımını fiilen ve sürekli üstlenen kiĢiye ödenir.
EĢi çocukları ile birlikte baĢka bir AT ülkesinde oturan, fakat kendisi o ülkede çalıĢmayan
sigortalı aile eğitim ödeneği, lojman ödeneği ve genç çocuk ödeneği hariç, Fransa'da ücretli
veya ücretsiz çalıĢan durumunda ise veya iĢsizlik ödeneği alıyorsa yardımları gelir koĢulsuz
alır. Aksine olan, eĢi diğer AT ülkesinde çalıĢan sigortalıya o ülkenin aile ödeneklerinden
yararlanma hakkı tanınmıĢsa, Fransa kendisine gereğine göre bir ek miktar ödeyebilir.
Yararlananlar: Aile ödenekleri 16 yaĢından küçük çocukları bulunan (çocukların 6-16 yaĢ
arasında olmaları gerekir) kimseler ödenir. Birinci çocuk için aile ödeneği verilmez. Bazı
hallerde (ilk kez iĢ arayan çocuklar, çıraklar, öğrenimde bulunan çocuklar vb. Ġçin) yardımlar
16 yaĢın üstünde de sağlanabilir. Zamlar ikinci çocuktan itibaren 10 veya 15 yaĢından yukarı
çocuklar için ödenir. Ancak, en az üç çocuklu aileler bütün çocuklar için zam alırlar. Aile
yardım sandıkları tarafından yapılan 15 çeĢit yardım, ailenin geliri, çocuk sayısı, çocukların
sağlık durumu, ödenen kira gibi çok sayıda kritere bağlı olup her birinin hesap ediliĢ Ģekli ve
miktarı ortak kriterler dıĢında farklıdır.
Aile yardımları vergiden muaftır.
ĠĢlemler: Ödeneklerden yararlanmak için ailenin bulunduğu yerin Aile Ödenekleri Sandığına
baĢvurulması gerekir. Hangi belgelerin talebe ekleneceği konusunda bilgi için sandıkların
hazırlattıkları kılavuzlara bakılmalı veya duruma göre bulunulan yerin Tarım Sosyal
Mütüalite Sandığı ile temas edilmelidir.
30
DEĞERLENDĠRME ve SONUÇ
Sosyal politikanın uygulanmasını sağlayan argümanlardan bir tanesi de sosyal
güvenliktir. Sosyal güvenlik kiĢinin doğumundan hatta doğumundan önce baĢlar, ölümüne
kadar hatta ölümünden sonrası için de devam eder. Fransız ve Türk sosyal güvenlik sistemleri
arasında benzerliklerin yanında bir takım farlılıklar bulunmaktadır.
Fransız sosyal güvenlik sisteminde Kurum olarak tek bir çatı uygulaması
bulunmamaktadır. Fransız sosyal güvenlik sisteminde primleri toplayan kurumlarla bu
primleri harcayan kurumlar birbirinden ayrı ve bağımsız kurumlardır. Primler tek bir kurum
tarafından toplanır, Kurumun adı URRSAF’ tır. Primleri harcayan kurumlar ise farklıdır,
sosyal güvenlik yardımlarına yerel yönetim olan belediyeler dahi yetkili kılınmıĢtır.
Türkiye’de ise primleri toplayan ve harcayan Kurum Sosyal Güvenlik Kurumu’dur.
Fransız ve Türk sosyal güvenlik sistemi, zorunlu sigortalılık esasına dayanmaktadır.
ÇalıĢtırılanlar iĢe alınmalarıyla kendiliğinden sigortalı sayılırlar, sigortalıların bildirim ve
tescilinde iĢleyiĢ yönünden farklılıklar bulunmaktadır. Fransa’da iĢçi bildirimi tek bir kuruma
yapılıyor, daha sonra bu bildirim onaylanarak iĢverene ve diğer ilgili birçok kuruma (hastalık
kasası, emeklilik kasası, iĢ kazası kazsı ve meslek hastalığı kasası gibi…) bildirilmektedir.
Türkiye’de ise bildirim sadece Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmakta ve yeterli
bulunmaktadır.
ĠĢgücü üzerindeki ücret maliyetleri Fransa’da çok yüksek boyutlardadır. ĠĢverenler bu
husustan rahatsızlık duymaktadırlar. ĠĢveren üzerindeki yükler Türkiye’de de yüksek
boyutlardadır.
Fransız sosyal güvenlik sisteminde kural olarak her sosyal sigorta kolu için ayrı sosyal
güvenlik kurumu yetkilidir. Yani hastalık sigortası hastalık kasaları tarafından, kaza sigortası
kaza sigortaları kurumu tarafından, emeklilik sigortası emeklilik kurumları tarafından, iĢsizlik
sigortası farklı bir birim tarafından, bakım sigortası ise belediye kasaları tarafından yürütülür.
Türk sosyal güvenlik sisteminde ise merkezi yönetim anlayıĢının bir sonucu olarak tek bir
kurum yetkilidir. Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı sosyal güvenlikle alakalı tüm sigorta
kolları ile alakalı iĢlemleri yürütür.
31
Fransız sosyal güvenlik sistemi ile Türk sosyal güvenlik sisteminde benzerlik olarak;
sigortalı tüm sigorta kollarına iliĢkin primlere belirli oranlarda katılır, katkılar iĢveren
tarafından stopaj usulüyle ücretinden kesilir ve ilgili Kuruma prim olarak yatırılır. ĠĢveren
iĢçinin ücretinden kestiği primlerin ödenmesinden sorumludur.
Sosyal güvenlik sisteminin finansmanı her iki ülkede de prensip olarak toplanan
primlerle yapılmaktadır. Anglo-Sakson Sosyal güvenlik uygulamasında olduğu gibi bazen
ülkemiz uygulamasında vergilerden kaynaklanan hazine fonlarının sosyal güvenlik açıklarının
finansmanında kullanılmaktadır. En son 2007 yılında Fransız hükümeti sosyal güvenlik
açığını kapatmak üzere prim toplayan sosyal güvenlik sistemine 57 milyar Euro yardımda
bulunmuĢtur. Türk sosyal güvenlik sisteminde de hazine yardımı uygulaması mevcuttur ve en
son 33 milyar YTL civarında bir katkı Hazine yardımı sağlanmıĢtır
Fransa Sosyal güvenlik harcamalarının %65,5 çalıĢanlardan ve iĢverenlerden
sağlanmaktadır. %17,4 vergilerle karĢılanmaktadır. Sosyal güvenlik harcamalarının %44 ‘ünü
emekli maaĢları, %35,2’sini sağlık harcamaları, %9 aile yardımları ve %7,4 iĢsizlik
maaĢından oluĢmaktadır. Bununla beraber emekli sayısının çalıĢan sayısına kıyasla daha fazla
artması, tıbbi geliĢmelerle birlikte yaĢam süresinin artması gibi faktörler Fransız sosyal
güvenlik siteminin açık vermesine sebep olmuĢtur. Bu nedenle 2003 yılında sosyal güvenlik
siteminde reform yapılmıĢtır. Sağlık, Fransa’ nın temel ilgi alanlarından biridir. 2005 yılında
190,50 milyar € sağlık harcaması yapılmıĢtır. Bu harcamaların %77,15 sosyal güvenlik sitemi
tarafından karĢılanmıĢtır. geri kalan kısmı ise hane halkı ve sigorta Ģirketleri tarafından
karĢılanmıĢtır. 2004 yılında sosyal güvenlik siteminin sağlık kısmında buyuk reformlar
yapılmıĢtır.
Ülkemizde de Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağ-Kur sosyal
sigorta kurumlarının aktüeryal dengelerinin(aktif sigortalı-pasif sigortalı oranı) bozulması,
Sosyal Güvenlik açığının GSMH’ nın %5 ine ulaĢması Sosyal Güvenlik Sisteminin yeniden
yapılandırılmasını gerektirmiĢtir ve 2006 yılında Sosyal Güvenlik Sistemimizde tek çatıya
geçilmiĢtir.
32
EKLER
Proje Raporu Ġle Sunulacak Dokümanlar
33