Bir Eğitim Mucizesi: Summerhill

l
b
i
r
,
,
egitimmucizes
(stMMERHiLl,)
.d
-,...
!r.!
",
I
Qeviren:
Giiler Dikmen
HURRiYET YAYINL,TnI
DANr$rr{A
nizisi
___
r6irhr tiucizE;
A.S.Neifl
Yayrn hakkr
Birinci baskr
Kapak diizeni
D_izgi,
baskr,kapak,baskrsr
cilt
: 202
: 2 0
: .+ Summerhill
hs
: A.S.Neiil-Hiiryav
.qJy'ur
veTiearetA.g.
H""iri igil.
Sungueapan
HiirriyetOfset
QrnarCiltevi
a{-flun YAYNW ltcAnwETANBw
a^"t riir
SokilNu t tqoOat'
T&271502
. .
-
1
SUMMERH|LLOKULU
oUgUncrsl
suMMERHil-tSummerhill'in'
uu modrenbir okutunhikayesidir:
okul Londrl'ntn yiiz mil
summerhilllg2l frlrndakurulmugr,rr.
kasabaslndadlr'
k.rtlaruzeirndakiSuffolk'unLeiston
Sum m er h i | | ,i n.i i fr enc i | er i hak k r ndabi r k ags i igelenler
z :Baz l ide
i fi r enc i | er
yagrnda
be;
on
ama
okrrla beg yagtnda-gelmiglerdir
yaglna kadar okulda kalrrlar'
vrrrltr. Qocuklars";ifikb on altt
bulunur'
-Beg
t,r'rrellikleyirmi bJg erkek,yirmi krz iifrencimiz
ve yedi yag ansrndaki
QocuklaruE g'uCt ayrilmrgl"rdrr:
ortelar ve on bir yagla
,'rr kiiqiikler, sekiz ve on yaglarrarastndrki
biiyiikler'
orr rltt yrg araslndaki
.
,
--.-a^gocuk gelir'
(ienellikleuize v"uancriilkelerden gok sayrda
-var'
-grupttrrna krrk diirt Amrikalr iifirencimiz
)i,|l; (iilsjiH itk"ndinavyalt,
anne olduiu
baglarrnda
giire'
-bi'
Qocukler y.l
yaprdayatarlar.
bir
beton
gruuu".dekiler
trettlc yegarr.r. o,ti-v.i
yelnrzca bir iki iilrencimizin iizel
frt.if."
||iryiikler ueratceterl-a
ya h diirdti bir odada
,,rhra. vardrr. E;l;k go.rr.r.r,n ikisi,iigii
of;renciler'odalartnttoplamakzorunda
L.rlrrlar,krzlar o""ovrrair,
arkalarrndan toplamaz' Ozgtir
d;
,lejlillerdir ve k;*
onlera ne giyeceklerinisiiylemez'
HiE ftit*
lrrrektlmrylar'dlr.
Irer zamanne isterlerseonu giyebilirler'
diyorlar
ylp
Gezetelerokulumuza"Crnlnrn istedifini
:l"lu"
nedir tantmayan'yebanll
v(: gitrgii n"aii, Oavranlg.kurallan
ediyorlar'
rlkcllerintoplandilr bir yer oldulunu igaret
bunu elimden
yazry!
Bu ytizden,Lmmerhill'in hikayesini
yapmak bana gerekli gibi geliyor' Dolel
seldifii kadar dfi;;t
olumlu yanlart kadar
Summ.erhill'in
ama
yazaca{tm
tarafll
olarak
onun olumlu yanlart
garrgacafirm.
orumsuzyanrannrd;;lr;r*eye
gocuklartn
rnahvormimrgsafllrk'
i"y"trur,'
nefretteve
korku
olumlu,deferli yanlartdtr'
yararstz konula'
Agl ldrr ki, slralarda oturup' 9o[unlukla
Bu
trir oLl ;yi bir okul defildir'
gahqanve aktif go*Lt"' iireten
bunlar
iyi bir okuldur'
inananlarigin
'bagarr
yalntzcatiiyle bi;-;';i"
iilgefi pan olan b'r
istedilderi
yaratrct olmayan flift'ai"
olmayan
bagh' yaraircrhKannasibi
uygarlrfia uyacar V'"t"l"k
goculdardrr.
Artr k
okulu o!I"k ite baglamlgttr'
deneme
bir
Summerhill
o kuldur ve giisterdifii,
I
I
{
i
,t
II
ii
l i
!:.r
1.
r'
sinirli, mutsuzbir iilrenciye yellerim.
. Surnmerhill nedir? Unce
tu vardrr, derster segmelidir.
girip
girmemekte
derslere
iizgiirdiirler,isterlerseyrllarca
Qocuklar
bunu siirdiirebilirler. Bir programtmtz vardtr ama yalnlz
I iilretmenler igin.
Qocuklann$nflan genellikleyaglannagiiredirama bu onlann
ifgiferinegiire de olur. Bizim yeni iifretim ytintemlerimizyok,
giinkii iilretimin tek bagrnagok iinemli oldulunu diigiinmiiyoruz.
Bir okulun iizel bir iilretim yiintemi olup olmam:lstuzun zaman
verilmesi yiinrinden bir iircm taglmaz, giinkii gocuk iilrenmek
istemedikten sonra zamann iinemi yoktur. Qocuk iifrenmek
istiyorsa,nasrliifretilirse tilretilsin iifrenir.
'
iiyle defiildir,vipl klln:.:*g",ti:t::.",?]J
Summerhill'e yuva galtnda gelen gocuklar kalmaya
kanltlamaktadtr'
i
n
ii$ii
gii
rl
t
r i!"rn;kl.' U iiz okulu
. " agttftmrz
-v11115.'l'
bir te k ana
bagfadrkfarrzamandanitibaren dersleredevam ederter. arna iibiir
"J'i,fiL";;;
--ott'tu
t" uen
kula
.':.:Yi
o
u
gocuf
,okullardan gelenler hemen o tatsrz deisleregene girmeyecekterini
gocufa uydurmak
dii$ii,i;tl";""u"i"
siiylerler. Oynarlar, dolagrrlar ama derslere girmezler. Bu bazan
da
-okuuarda
o*f, volu
yaptrm.
aylarca siirer. iyilegme siiresi son aynldrklan okurun onhrda
iifretmennk
"t'{ffiL]"tiff,n "vinro-"ta,igunu.
yanltgtt'
brrakt'ft
izlenime ballldlr. Rekoru manastlrdan geten bir kn
biliyorum.Btitiiniiyle
'krrmrgtr.
iyi bitirim.Biitiiniiyte
iiirenmest
u9 yrl direndi. Dersleregirmeme konusundaiyiregme
nastlo'lmastve neler
'hvrimrndan
'siiresi
giinkii bir yetigkininbir gocugun
yol
Bu
temelleniyordu'
ortalamaolarak iig aydlr.
eereldifi t onu'unJ"f
lelnravdt'
gtinlerden
Bu
iizgiirliik cfiigiincesineyabancl olanhr, isteyen gocu$un
oldulu
bilim
psikotoiininhata ;li;reyen bi,
bir
akgama
kadar oynayabilece$i bu trmarhanenin nasrl bir yer
ieinde
v"f'a.b.11::e[imiz
Evet, eoculd"';"k;;;i iizgiirliitderi
disiplini'
Yetigkipleringo[u, "E!er ben biiyle
Bunu y"imak iiii 'bulU'l'
,oldufunu merakedeceklerdir.
o kut kurmavakararverdik
dinsel
butiin
bir
gitsenr
e[itimini'
okula
higbir
yapmam,"
derler, Bagkatanda, "Bu
biitiin
Sey
yiinetimi, bi.itiinisiinent"ri'
"l"Lr
yiireHi dediler'
gocuklar,kendilerinebir geyler iilretilmig gocukrarrakargrlagrnca
Bize
gerekivordu'
buyruldarrui, v"n"- i'tft""f
bizdeolant
kendilerinigrkmazdahissedeceklerdir,"
diyebitirter.
bir'ley.iefiildi' Y"!1t1*
isteyen
yiirel'dilik
bu
ama
biitiini'ivle
oldufuna
Bi-motor
ftbrikasrna
girmek
Lrtrk
igin
ulr
on yedi yagrndabizden
iyi
istiyordu:gocu[unrliu orgir
h]E
inanctm
bu'
aynlan
diigiiniiyorum.
olan
giin
Bir
igletme
Jack'i
miidi.jriionu gaBrnyor.
iyililine
inanmak Krrk .V'fAir' gocufun
geldi'
"Sen
Summerhill'den
geldinr"
haline
diyor.
iman
"Merak
ediyorum, gimdi
inang'
tersine*"tft"t bir
sarstlmadt,
gocuh
Eler
burada
bagka
okullardan
getmig
gergekgidir'
insanlarra
birliktesin,
ve
giirdiiiiin
goil-k Gug'"n uloih
Gbriigiimce
btnklsa'
efitim
haline
sana
geliyor?
nasrl
Diigiin, yeniden segme hakkrn otsa
landi
_
hiq bir yetigkin'riVoJt*oi .olmadan
Summerhill'
Eton'a'mr
giderdin,
Summerhill'e
olarak
mi? "
geligir'l'tantrki
yeneteklerinin'";;;--rtJ"'
iifrenci
"Oh,
etbette
Summerhitl'e,"
cevablnrveriyor Jack.
ve istek bulunantn
da
iginde iifrenci "ittn iii" vI""9k si'ipiirmeye
olanlar
"Peki,
ora$
Etna
iibiir
okuttann
veremedisi
so.f klarr
-diyor neyi veriyor?"
ryguT
olacaft Uir VerOir,U'-"t4".
Arm
olamaz'
bagtnl
kaldlnyor.
"Santnmr"
Jack
yavarga, .'santnm
buna da kimseninLir diyecegi
sokaklansiip0rtirler,
. ,llsana.biilUriiylebir kendinegtivenduyguzuveriyor."
''r'
"Evet, "diyor igletme mii-diid.i,"bunu sen odaya girer
b i z g i m d i y e l a o a -r,,o r..t.si i p i i ri i c iisiidei.ir etm edikBun|ar r zlippece
grrmez
yazdlflm,un'lt"'ln'giinKibenmutlubirsokaksiiptiriiciisiinii'
1C
brrakttmsa
,,sizde boyre b,r izlenim
fark etmift,T"' r,.,,r,
,'r'rt
cltyor lack,
"Amaor'
tt"#ilJ;,"Ben
n":ll:-1::.
sevdim
:il'Jr];:',ii#lfr
"t.,"",}:
krprdantrnrl'"**iin.n,
zaman"'
h"ng' biiliime
our";;;"Errdr!rm.
srr:r
giriYorsun'
;;';til'r'::
.glot
, . | * i . : T : 1 : : ' . ,t i i s t e r i y o r k i k e n d i b a 9 t n a . o q ' : i l . k r 9 i l i k
H;i" *u11';-.,1#
kadar
i::ln'0il,::::"1"J;
karakter
srnavrarrnud;;J;;
iiniversite
bilmediklerionun
iein
Bu hikaYe
^---Irn.lJir,
ya da FBnslzco
Denerneleri
Lamb,in
ilerlemesini enger
Yolunda
#;
makinisttir.
bir
$imdi baganlt
bizim
gok gey nLd:t', .Belki
r
.r'r,,ra ;irirenec€k
ce
iiBrene
til:"'
"'*"'A'l'nda Summerhill'de
Ov"iniil"'nOt*l
'il";;;rndaki bir grubumuZrK€rtu'tlli't"rtt"ttt"t :t:
."
t:l
v"'lT:.
v",,,,,
birsrnav
:ltfil"J',0,"
n*
bzgiinliik.
bazan
j.3t"nll"n""
ama
"TX"Jii,"[],:,"\1ffi
l""Lt-li*uffi;
n"gtorndan
ltn
okutdastnavvokturiT.i^:T;vr.uev'v uir srnav
ou"irttit'
A;afrdaki sorular
sevgl'
pergembe Adasr, diin'
alrnmqtrr:
. !2-. Melrit.
,,Bunlar nerededir.t *"lttj"rnavidam . (yazrr ri buna cevap
benim cep to
demokrasi' nefret'
yazrn: (yanlanndak',;[
foktu')
t"liri"g,aak'erin
;tJJHt
anlamlarrnr
rerin anlamlartnt
I
ffi;' oJ;; 1to,-l'.'",i subayrar,
lfi konuemas,n,
*r*"11i
ruk;;'1,;,,1i,:
n*
Hamlet'in::t"*
Iri."r" t.ur.
.
..,.,..,mr(trr
Ifr# ti'ioitin'oil'J""
T:li;
*,olly',,^.
5;;,:,1.i:TIr"i:lii,T:
tl
lr
ti
it
ufrarlar.
diigkrnkfu!rna
'
Dokui yaglndaki David bofimacaya tutulmug, bu yiizden
kanntinaya allnmlgtl. Acr acr a$hyordu. "Bayan Roger'incolrafya
dersini kagrracafl1m,"diye kryameti kopardr. David doldufiundan
gerekti!r konusunda,
beri okuldaydrve derslerininaksatttmamaslnln
kesin, belirti dtigiinceleri rardl. $imdi kendisi Londra
matematik profesiiri'idiir'
Universitesi'nde
Birkag yll tince bir okul Yiinetim Kurulu toplantslnda(bunu {
,
itiin okul yiinetir, her iifrenci ve iilretim iiyesjnin bir oy hakkl
rdtr) bir rrglunun bir hafta derslere sokulmamakla
czalandtrttmas istendi. Obtir iilrenciler bu cezanln 9ok sert
!unu siiyleyerekkargl g&tllar.
ederiz. Bize
furetim kadrom da ben de snavlardan rpfret
e iiniversitestnavlartbiiyiik bir sorundur.Ama istenilenkonularl
ki
lrencilere iilretmekten de geri katmayz. $urasl agtkttr
navfar oldulu siircce onlara uyac,apv. summerhill'in iilretim
biitiin konularr iilretebilecek niteliktedir.
Bu stnavlan kazanmakisteyen gok iilrencimiz yoktur; yalnn
iiniversiteyegidecek olanlar. Ve biiyle iilrenciler de slnavlarlpek
'tiyle
gi.igbulmazlar.Genellikteon diirt yagrndaciddiyetle stnavlara
hazlrlinmayabaglarlar,iig yllda bu hazrrhlr bitirirler.Elbettehepsi
onemli olan tekrar denemeleridir.
de ilk girigtekazanmazlar.
Summerhill belki de diinyanrnen mutlu okuludur. okuldan ,
kagan iilrencimiz yoktur, evi iizlbme daylna da pek '{
rasttanmamqttr. Qok az kavg oluqtarttgmalar elbette olur ama
gocuklulumdaalt'rk oldulum gibi kargr karStyadiiviigmeyegok
i, nstladtm. Bir gocufun alladllrnr gok az duymu;umdur,
giinkii iizgiir gocuklann baskraltrndaki gocuklardan gok daha az
igrfa vuracaklart nefret duygulan vardtr. -Ngf!'Sl..nel-A!*d"o[UUf,--.
gocuklart kabul etmek demektir ve ' !I
sevgi sevgi dofgr-qrr.
. Sevgi,
cezalandrrve onlara
okU"lUn*ieriiefi*"de budur. Qocuklal
ktipiiriirsenizonlann yanlnda olamazstnz.summerhil gocu$un
kabul edildifini bildili bir okuldur.
Dikkatinizi gekerim, biz insanca kusurlarln iizerinde vc
iitesinde defitiz. Bir bahar, haftalarcau[ra$rp patatesdikmigtim.
l-emmuzda patates fidelerinin siikiildiiliinii giirtince kryameti '
kopardlm. Ann gene de benim kopardrfrm- klyametle bir
"l#,ilt'jl****l.
,",1,1",'T'll;
:,:i,l5,fl
ffi
ottlil'-",
otut" alrgmrg
calrrlrBr,.n, basitteyrer
onlarrn.
arremietardrr
Y*"t:o T;;.,
'
d0giincelere.
ioi,*rur.tud,l,..,.irin
Bu bfrettmtn
Biitiin rll{l1tdu*,:ok
ovun yanrdrr..
gdtlma
;fJJlffil
r.ry
yapr,rr
*jftifih,"f:nti*,"S.*1il
gut
kararlagtrrrlan
21
ZJ
korkunun olmamasrbir gocuk igin en giizelgeydir.
Bizim gocuktarmrz personetimizden korkmazlar.
okut
kurallarndan biri gece o.at ondan.sonra i.ist koridorda
sessizrik
olmasr ger'ektigiuir.Bir g€@, saat on bir surarrnda
bir yastrk
kavgasryaprlryordu.yazrmr brrakarakmasamdan
karktrm,kavgaya
kargrgrkacaktrm.yukar grktrm,bir kogugmabagradr,
bir an sonra
koridor bombog ve sessizdi.Birdenbirediig krrrkirlrna
ulramrg bir
ses yijkseldi: "Ada, Neil'mig !', Ve e!lence grn"
bagladl. Ben,
agalrda bir kitap yaznaya garrgtr$rmragrkrayrnca
itgitendirerve
hemen giiriiltiiyii kesmeye karar verditer.
Aceieteri gece
niibetgilerinin(kendi yagrarrnda
biri) izrerindeordufu kugkusundan
geliyordu.
Bu biiyiiklerdenkorkmamanrniinemini vurguruyorum.
Dokuz
yagrnda bir gocuk bana prir ve topuyta camr
krrdr$rnrs6yrer.
Bunu bana siiyler, giinkii ahtak agrcrndan
ui", iifkeyre
kargrlagrnaktan
korkmaz. pencirenin parasrnriidemesigerekebirir
ama kendisine siiyrev verirmesindenya cra cezarandrrrtmasrndan
korkmaslnagerek yoktur.
Birkag yrl iince okut yiinetim Kururu gekitmigti,
segimede
kimse girmiyordu. Dikkati gekmek flrsatlnr k"g,rr"d,r: ,,Madem
Yiinetim Kurulu yok, kendimi diktatiir iran ediyorum.yaga
Neiil!,,
l'{emen mrrrltrler bagtadr.0gleden sonra
altr yagrndaki Vivien
yanrmagelerek,"Neill, spor salorundabir
cam klrdrmr',dedi.
Elimi salladrm."Beni biiyre kiigiik geyrerigin
nhatsrz etme,,,
dedim ve yiiri.idiim
Az sonra vivien ;cne gerdi ve iki cam krrdrlrnr
siiyredi.Bu
kez meraklanmt$trm,
parlakfikrinin ne oldulunu ,JrAur.
"Diktatiiderden hogtanmam,"dedi, 'grubumdan
afrrmak aa
istemem." (sonradan ii!rendim ki diktatiirriile
targr orugunu
aggrdadenemig,o da mutfafl kapatlpevinegitmig.)
"iyi, " dedimr" ne yapacaksrn
bakullmgimdi?,,
"Gene cam k:racaEtm,"dedi kayrtslzca.
"Devam et," dedim ve o da devametti.
vivien diindiifii zamanon yedi cam krrdrlrnr
birdirdi. ,'Ama
r|ikkate! " dedi heyecanla,,,parasrnr
iideyece!im.,,
"Nastl?"
"Hargllfrlmdan.Ne kodar slirer?"
i
l*n:'i
;lU,f**X*im{l*ffi
tffi**
tril**l
-
23
"91
vaptrm'.
bir hesap
lt"aH';;il:
Qabucak
dlisiinceli
i];;;r:-
Bir an viiziine
.'-"'n*
"ra,ii""a,."'ii'
6zel
de birden
zorundadefilim'"
"bir
divebalrrdt."h:,.::";*';rp l"u.rr "
k.uraltnoan
d.dit'
miilkiyet
vok'
,'punJ,J"'"Xil'"Xl
kanunu
minkivet
H[:]o::^":,.' kanunlan"'
gene
YbnetimKuruluv"*'[i"' 'onetim1rp"tti vivienekledi'"Ana
Kimbilirnt *it"
";;;Tt{grm
bu hikivevi anlatttm'
n"'ivoroui'
bir
;;;;;t
t:tlt -v; bana
Londra'dabir
ta#"v"I-"
*"nn
'"t"""0"'ot'
Konugmamtn
*" sonra
*,?^0,1,
o.c1l3''l,.llJr'Toll,?n"11'il*-*armadr.
r.yt"l':
n*uiuzatt,,
T:ff ft*:,:l frll,rll'l;,ii
p*nd
bi'e
birkere
fffi;"fi;;i
i["1iru:rff#.,i';,nlif;
daha kolay
de$i|."
gomiil
za(n,.nyabanctlarla
korkuvu
?":t"|1]<l1tl 0,,,n,, ve en gekinsen,kapantk
Qocuklar
r."1'r"13, I::HJil H;.n- *o:' ki-summerhilr
,,,,ni
olanlar en goK ff;t:n
nn,
q6:, l,I^::;
io"ur.r"
:",f
: .:;,fi
:;I:'l#1*
eosu
' zivareteilerimizin
;t;elivim"k"
davranmalanber
konuklar
o,r,lnllffi;
Bununta
isi; 'ti istenmeven
onral
n''iLlir'
ttrt"^
.
cocuklarla
deiigtirdim ve on birden sonraki konugmatanmrherkese
agrk hare
getirdim Her:sair gecesi,odam, yarnu diqremekrekatmayrp
iizgiirce
diigiincelerini,giirtiglerini de bitdiren genglerle dolar.
eocuktann
konugmamr istedikleri konutar arasnda gunrar rardrr:
Agalrlft
Duygusu, Qalma Psikolojisi,Gangsterpsikotojisi, Mizah rsitotolisr,
Nigin insan Ahtakgr oldu, Mastiirbasyon,Kalabahk psikolojisi.
$urasr agktrr ki, tiiyle goankrar hayata kendireri hakkrnda da
bagkalarrhakkrndada genigbir bilgiyle katllacaktardlr.
summerhill'e gelen ziyaretginin en sk sorduiu soru gudur:
"Kendisine aritmetik ve miizik ii!retilmedili igin gocuk okula
kzmayacak mr?." Buna cevap geng Freddy Beethoven'i
rn ve geng
Tommy Einstein'in kendi irgi atanlanndanuzak tutrlmayr
kabul
etmeyecekleridir.
Qoculun iglevi kendi hayatrnr yagamaktrr.Endigerianne ve
babasrnrnyatama$ gerektifini cliigiindiilii hayat defiliir,
en iyisini
bifdilini sanan elitimcinin amacrna uygun hayat da delirdir.
Biiyi.ikler tarafrndan yaprhn tiittin bu yiineltme ve L"r,s"rui",
yalnnca bir robotlar kugall yetigtirir.
Qocuklan istemsiz yetigkinler haline getirmeden,ontan miizik
ya da bagka bir gey iilrenmeye zorlayamazsrnrz.
onlan durumun
kabulciid.i haline gptirirsiniz. Uysal masa bagl
oturucutanna
gereksinenbir toplum igin iyi bir geydir
bu da...diikkanra.
bekleyenlere,8.30 banriyii trenini kagrrmamayausraganrara,
krsacasr
kiigiik, korkak insanrarn sanak omuztar iizerinde
;r;;;i;
toplum4 rahatrnadiigkiinteregiire yetigengocuklar.
t i g r e t m e n l e ,u i ,,o ,.rti tl e o rrl a rtnr esi' mler iniveyaztltgaltgm alannl
g i r m e k i s t e y e n - ' o " t r , r " , ' 1 ' . . ' 1 i . n . r . o n " rt'llfleri
. d a , a n | aen
t a ceok
aktatlt
i
I
il
vor"ur'"i:"';;;t'l'
'gir
or"no,r.ll'l"liutn'
Uit
iiasa*arr
UoksOriin t""'at'-iyi
tenisqinin hemen
S U M M E R H i L L 'oEi R n n n l g
,f:T'o,I'',n
,.*":,;i:ylr,.}U"t:';ih','}*:g:li{:'ff
tutulanlardtr'
gocuklarkabul
'
it
'
t"9t"t"l""a'l"CJ'-9tttt"n
iifretmen
Bir iifretmene
iifrenci orUug'n'
d'oto'oru-yo"
I*"'"'i*
o'n'*
lgttT:t:
edilince
pt"on"i'?J
ZiYaretgttet
:'',1.,
::''*tffi'l:
':il'':'f$:'
ot'*'
ni""!"
vulrt,
:f,'#l *rf::" :ln "f
"-1
i-J""'i';;;'
olarak
"v''""t'
o""E''
vcrilen ayrlcallKlarr
zalln.
.,
-.it ntnii
konusunda
bir
konugma
baglz ptanr
-ptik?,1-:i.r:Tlil;;e"baeladr.
Her harta persorrete
olmadrErsiivlenmcye
yapryordum''*
24
ur;;-Jogiu
Summerhlil'inbir gUnunUsize anlataylm.Kahvaltl g-15-9.00.
Personel ve iilrenciter kahrattrrarnr mutfaktan
yemek odasrna
tagrrlar.Yataklar 9-30'datopranmrgotur,o saate
dersrerbagrar.
Her diinem bagrndabir program diizentenir.l.
srnrf pazartesi
giini.ilabontuvardaolabilir, sah giinii 11.
srnrf ve bunun gibi devam
cder. ingilizce ve Matematik progranlla'm
ayntdv, Maurice
t'oErafya ve tarihe girer. Kiigiikrer (yedi-dokuz
t"r) geneilikre
s.rbahrnbiiyiik bir biiliimiiniikendi srnrf iifretmenleriyie
iegirirler
25
gnflna da giderler'
ama Fen ve SanatQallgmalarr
\HicbirtiErencidersleredevamazorunluklltnmaz'Anafimmy
ve cuma gi'iniinekadar da hie
s,;_. ingitizce'vegelirce
o#;;;:i
ve
.burleii hakh olarak mun geri kaldrfrnr siiylerler
siilnn'.rJ
ilerlemeyeayak uydunmadl!r igin istemeyebilirler"
12.30'da iille
Dersler bire kadar siirer ama kiigi.iklerve ortalar
Personel
yemeli yerler. Okul iki partide yemek yemek zorundadtr'
oturudar'
v. Utiiiif<iilrenciler bir buqukta iille yeme!ine
de
-r oEleden sonralan trertcesigin biitiiniiyle iizgiirdi'ir. Hepsi
Ben bahqeyleufnglrlm'
ogieae"nsonralanne yaparlar,bilmiyorum'
hrrsrz polis oynarlarken
ul or" kiigiikleri goioiigti, olur. ortalan
resim yapmakla
r:adyolarla,
goruri- Biiyiiklerii bazilan motorlarla,
1,urul"rdatiiyiikter oyun oynartar. Bazrtarratelvede
;;;;i;r-iii
kietlerini, botlartnt,oyuncaklartfl onartrlar'
bi-si
gegitli hazrrlrklar baglar. Biiyiikler
Q'ly diirtte verilir. Begte
rntflar Sanat Odaslnda
okumaktan hoglanlr giUijirhr' Orta
keserler'deri
galrgmaktanhoqlanlrla',-resimyaparlar'yer mulambasl
bir grup da
igleriyle ufraglrlar, ,tp"t iirerler' Genelikle
da akgam da
giimlekgilikle ugrul,,; ashnda .giimlekgilik sabah
begtensonragaltglrlar.
ugruSriy, en gok sevdiklerigeydir.Biiytikler
doludur'
flftta vi demir igleri atelyesiher gece
giderler kendi
Pazartesi geceleri iifirenciler sinemaya
deligince' paraslolanlargene
harghklarlyla.Programperqembegiinii
I
li
oyuncak
v, q.,vqN ti.ifek
r.ureK ya
y4 da
oa raDanca,
tabanca, gemi,
gemi, bir
bir de yelkenlidir. Oyle
ekfemfi
pargalan
pat
ya.a..
I
birtegtirrnekteq _oyuncakh
ulnetrrrtneKten,
oyuncakh iglerden
islerden pek
oek
hoglanmazlar, biiyiik gocuktar
bite zor marangozluEa yanasmazlar.
t#ffi'l:
Benim
merak,mra'L'il".*'
rJ';;i.],,ff1il.'"#:i
iqi-9iinki.ine
pirine
1,:.:5
yetmez.
bir kasebiiyiik bir hayal gij"iinii ;J;";;r.;;
iyi bir giine rasttamrgs4nrz
summerhiil,in erkek haydutrarnr
pek giiremezsiniz.uzak kiigerere gekirmig
oyun kuruyortardrr
giinkii. Ama krzran gdriirsi.iniiz.ya
evdedirrer ya da evin
yakrnlarrnda,onlar hig biiyiiklerin yantnda
n ayrimazlar.
. Sanat Odaslnda gok zaman resim yapan ya da bezleri partak
renkferle boyayan ktzrar giiri.irsi.iniiz.Bununra
birrikte gene de
kiigiik erkek gocuktann daha yantrcl olduklannl
santyorum.En
aandan hiE bii erkek gocu$ununne yapacapnt
bilemedi!i igin
srklldl!lnl siiyledi!ini duymadlm, oysa klzlar
bazan biiyte geyter
stiylerler.
Erkekleri kzlardan dala yaratlcr,burmamrn
nedeni, berki de
okulun daha gok erkekrer igin donatrtmrg
otmasrdrr.on ya da
daha biiyiik yagrardaki knrann demir ya da
tahta ateryesinde
yapacak pek igleri yoktur. Motor onarma
iste$i giistereni de
gtirmedim, elektrik ve radyo ire de itgirenmezrer.
dnh'n o*,
gahgmafa. vardtr, giimrekgirik yaparrar,
mugambara, keser ve
boyarlar, dikig dikerter, resim yaparlar ama
bazia, igin burilar
yeterli delildir. Erkekrer yemek pigirmekte
de ktzrar kadar
giderler.
ustadrrfar. Ktzlar da erkekrer de kendi
oyunrannr
yazarrar,
S a | l g e c e | e r i p e r s o n e | v e b i i y i i k i i f r e n c i | e r b e n igruplart
mpsikalr{i
kostiimleri ve nhneyi kendireri diizenrerrer.
da geqitli okuma
Geneilikre gocukrarrn
konugmamldinler[r. O slnda oltalar
oyun yetenekleri
vardtr' Biiyiik bir kiimeden
iist diizeydedir, giinkiJ oyun oynamak
Cu't"tU" gecesidans
olugturmuglardtr.
I9k
igtenlik ister, giisterigle
olmaz
dansmiiziiip|ak|arrsegi|ir.Qocuk|arrnhepsideharikadanseder|er.
Kimya laboratuvarna ktzlar h erkekler kadar
merakhdlrlar.
Q | e k i z i y a r e t g i | e r i n b a z t l a n o n | a r | a d gecesi
a n s . e d e r bir
k e ngey
a g a ! r I r k Dokuz yagrndan
sonrakzran irgitendirmeyen
tek yer ateryedir.
.iizel
duygusunakaplldtlarlnr siiyliiyorlar'Pergembe
Knlar okul toptanfirarnda erkekrerden daha
az aktifdirrer, bu
.
y o k t u r . B i i y i i k | e r L e i s t o n v e A t d e b u r g h ' d a k i s i n e mgibi'
a l a r a g i d e r | e r ' olguyu
provas-r
da
aglklayamryorum.
oyunun
bir
ayrrlmlttlr'
Cumagecesiiizel bir olaya
Eirkag yrl iincesinekadar kzrar summerhiil'e
giinkti Genel Okul
germektebinz
Cumartesi gecesi en iinemli gecemizdir'
geg
pazar
kahyorlardr, manastrrrardan
aylartnda'
Kr9
izler'
ve
kz
dans
okuilard
bunu
un
iir"
bagarurzca
Mitingi vardlr. Qo[unlukla
gelen birgok krz vardr-Biiyte bir gocugu
higbir
zaman
iizgi.irbir
vardlr.
gecesitiYatro
efiitimin iirnegi orarak kabut edemem. Biiyre
OVle'
d;
igin
Qocuklar
igleri
Tahta
yoktur.
krzrar
genertikte
EligleriiEin program
i;zgiirliife higbir elirimi ormayananne
istedikleri geyler de genellik'le
ve babararngocuktarrydr,
ne isterterseonu yu'p"ttti' Yapmak
26
27
t' "?'i$
-'
r
savd
I
ra
n
1l; J.il''ir,.ooJ'
eiinkiio gtkmayacar*:""
1oa
.o1;[lllo,
].!tJ,i,"
olup
,:;'::i^.o-.,r^" ve baba ktzlartn
zengin bir kadrn da vardt.
kanr verdim.
"Hig iiziilmeyin," dedim ona. "Ben
Onu almryorum."
' Ne demek istedifimi ona aglklamamgerekirdi."Siz gergekten
dedim. "Eler Mariorieburayagelseydi
dzgtirtiileinanmtyorslrnuz,"
ben hayafimtn yartstnt size iizgiirlii$iinne oldu!unu agrklamakla
gegirecektimve siz gene de, ikna olnnyacaktlnlz. Sonug Mariorie
igin sakrncaholacaktt,giinkii ergeg $u korkung kugkuylayizyrtze
gelecekti:Hangisihakll, ev mi okul mu? "
bizim gocuklanmlza
ideal anne ve babalar,gelip,"Summerhill
diyenlerdir.
yerini
tutamaz,"
!,tire bir yerdir, bagkaokul onun
Okulu agtllrmrz zaman sorunlar iizeltikle gok biiyiiktii. itci
yakamzt bir araya getirebilmek igin yalntzcaiist ve orta tabaka
gocuklarrnt atabiliyorduk. Arkamlzda zengin bir adam yoktu.
Okulun ilk giinlerindeadtnl vermek istemeyenbir hayrr sahibi
vardr, bize bir iki kez ktitii zamanlartmndayardtm etmigti. Sonra
rnne vo babalardan biri ciimertge armalanlar verdi: yeni bir
mutfak, bir radyq binamrzaek, yeni bir atelye...O idel bir hayrr
sahibiydi, giinkti higbir kogul koymadr ve yaptr!r geylerin
kargrhfirndada higbir gey istemedi.Yalnrzca,"Summerhillbenim
f immie'me istedifiim elitimi verdi," dedi. Qiinkii JamesShand
gocuklanniizgiirliiliinegergekteninananbir insandr.
Ama ne yazrk ki gok yoksullanngocuklannlhig alamadrk.
yalntzcaorta tabaka gocuklarrnayiineltebilmemiz
Qafrgmalanmrzt
acrdrr.
Bazan gocufu, gok para ve pahall giysiler arkastna
saklandlil zaman oldu$u gibi giirmek zordur. Bir klz yirmi bir
7'agrndabiiyiik bir panya sahip olacaflnl biliyorst, onun igindek,
rlofal gocuia sesle,nmek
kolay defildir. Bununia birliktc neyseki
Summerhill'in qimdiki ve eski iilrencilerinin araslndapanrntn
bozdufu gocuk yoktur, hepsi de okulu bitirdikten sonra
qahgmalan
gerektifinibilirler.
Summerhill'dekioda hizmetgilerikasabadangelirler,gi.inboyu
trizimfe kalrrlar,geceevlerineyatmayagiderler.Bunlar iyi ve slkl
,,alrqan geng krzlardlr. Kendilerinekimsenin sert davranmadril
iitg)r bir atmosferde,otorite altlndaki iibiir hizmetgilerdendaha
iyi ve srkr gahgrrlar.Her bakrmdangok iyi krzlardrr.Bu krzlann
yoksul dofmalarr ve biiyle srkr gallgmakzorunda kalmalarmdan
ilui1,,,,,r,!:191.-l#;i1l;,,
;
}i,!i11,ffi[;';i::1
;*"d;:::
y*i*Jff#fl
o,*e,"
tl*:ffi,,iil::iili::'-1ff'l:y:
i
Erkek
gibi
o*u*","
;.f*[.ff*" oTli': T*i-['iit';;'
1,,.",,
o*"!,
" ::t,[?T:il"*:*.-'ru:",H'!:il;[:
iyi bir elitim ettttttil,-'l:"::";;;veiabalarrn
Bunlar iizgiirliik, canllllK,
KIir)r'rrrN""'-.
krzla. gelivor'
',
iirneBil
O,ii,i kaybederiz,
kargl
bu. Sonra ktz ve
olmustur' gocuklartnti -:* onlart
kayteiigimiz"
de
korkarak
viiziin{en
o?'i" yon"tit"it"'ind"n
o"gr"tJt
duyduklarr
okuldanaltrlar'
*YT,f":H
bugidiereri
SummerhiI
r::ffi,,t":-#:#ili:
gJnderecek
:n*l'q'**'';f;ff;
;;;''
ilffi:':*i"i'
oi"itt
Anne *.
sabn ve inanct
k-unut"tt O"utJ"
yagrnda hayattarrri
ui'okura
bir
gocuklartntl"ttttt
oimumalarr diigiincesiyle
onlann katt bir
titrerler.
ii!rencilerin goEu
Summerhill'deki
gocuklartdtr'
Bugi-in
istemeyenunnt U"f'"fann'
yetigmeini
bir baba
altrnda
disiplin
giinkii' ttrtf E"rttd: '!"''t
n""i"t"'i""
Btiyle anne
tsu en mutlu
londerirdi'
o" ilgileri
bize 9 ocug'"" ";ot:;' ""t'"'t'9i"-ouJ"t
;'O1yqil;'Lr"lr::
ve babalann'"i"n'*'"'
"11''
v'1'v,
[..];'i:*:;il"ffi'JTI
:10,*ff:l$'[di
oldufumuzudult
giigtii'
iifrenci
aqrklamakgok
;.t-c.lokuz yagrndakioflunu
""''iurgin bir baYranrmslyorum'
m
birkorku
Iil,;". :j,.,:'ih;f
"'"'ii;}"J'ff:'1i)I
lil
*irli,"
rti'rendb
i "L*:
"",.'+]!
ntgtlffiT[1*H-',1"T;]
Kendisine
bir
nazik
Bunu
;:f,ll,H T::i';ll;Ji_:lL,:ll"
alrpuzaklastt'
ollunu
t"r,r,l'lil'",itl'' i;am KonulruN!."
saatl":'e1ltT-:::*"
bir saat
bir
Benimre
.-*"r.a" f#:ff'fT'":l;
kararsrzlmr" d
kanr$zrm'
gbndermemekte
Benimle
"Marlorie'yi uunvalttJ;;i;
_?r
29
kadar yozlagmaz, bireye kargr bir krzglnhk yoktur. Qatlgma
Summerhill'igok canh tutar. Hep bir Seylerolur, koca yllda bir
, tek skrcr gtin yoktur.
Neyr ki persorrlin mah pek delerli defiilciir.Ama ben, iig
gok tttt'";n;;t;
olll
vapacak
tizel bir boya altp da bir klzln delerli boyaml eski bir
sterline
:
ederim.Benimo"i''i"trut
karyolayr boyayank bitirdiEini ii!renince do!rusu klrlhyorum.
i
Arabam, daktilom \€ atiilyedeki aletlerim konusunda miilkiyet
Biz de
;ilt benim :::li
ui'9oi'"rttz'soytemigimdir'
duygum gtigliidiir ama insantan mtilkiyetime alma duygusunahig
otmadrklann'
birer erdembrneg
t sahip delilimdir. Eper insanlara sahip glklyorsantz, onlan
i n s a n t z v e 9o k,;;'i ;;;" ,u y,n ,rr" n rnzkur amlanmtzla9at|l|r
bir .
. miilkiyetinizealma duygusuirasahipsenizokul miidi.iriiolun.
B i r e v d e e f e r b i r ; ; k t a b a k r r ,on.mii
r o r r J ,;*:
' u n nt:lTtln"t'de
tvu!abababirkavpl
Summerhill'deegyalann normal olarak kullanrltp eskimeleri
crkanrve tabakffiil-auno
1 rlofal bir geydir. Bu yalntz korkuyla iinlenebilir.Higbir bigimde
de iinlenemez,giinki.i gocuklar istemeli ra kendilerineistedikleri
de
sovleiim ne
verilmelidir.Giindeelli kez benim oturma odamrn kaprsraghrr ve
B:y]:
gocuk sorar: "Sinema,bu gece mi? " Nigin ben O.D.(Ozel
bir
Ote
biiviiktiir'
nrdtr.
i""'" tit" anlamt
Iok az iinemt' dakarrm
b'"T"*titt
l)ers) almryorum?" "Pam'i giirdiin mii? " "Ena nerede?" Hep
kavttstztmdr"grinftfi'it"pl"n'n'
tgt"
btiyledir
ve ben bu yiizden higbir gerginlikduymam.Hem asllnda
it'rr
11i"ti-top"rdrErlda
u"n k"'Jl"tt
'
vandan
lrizim iizel hayattmtz yoktur, bu belki de evin pek okul olmaya
uygun diigmedi!indendir.iyi olmaylgl biiyiiklerin agrrndandrr,
1:iinkiigocuklann bagrmzln lizerinde yeri rardtr. Ama diinemin
sonundakanm da ben de yorgun diigeriz.
nep Ytrrrrw-tr'*-r,,1,, bir
gerqektir'
ciinkri onlar
.l^ bir gerqektir'
Dikkate deler bir nokta da personelin ender olarak.
gocuklar
nE
,
"to"-E' .1"
olabilir"m" aunl ,t'f"
sinirlenmesidir.Bu personelkadar gocuklar igin de siiylenebilir.
'
t;ergekten birtikte yatanma$ bir zevk olan gocuklardtr ve
gaur1nfYto"'"
lirtrug bir :,ak ktigiikleri
ne yJrtinhr Jrasrndaki
I insanrnsinirlenebilecelizamanlaryok denecekkadar azdrr.Eperbir
l rcuk kendini kabul ettirmekte iizgi.irse,genellikle nefret duru
.lmaz. Bir bi.iyiilii sinirlendirmektebiiyle bir gocuk eflenceli yan
giirmeyecektir.
Elegtiriye kargr gok duyarlr bir kadrn iifiretmenimiz vardr ve
I
krzlar ona takrhrlardr. Personeldenbarka kimseye takrrmazlar,
igin ay.nltPT^"t; i.rtir taktmtmt
,.rlg. gitmek
fiinkii iibiirleri tepki giistermezlerdi.Yalnrzca gururlu insanlarr
krzdlrabilirsiniz.
Summerhill gocuklarr da iiteki gocuklar gbi ahgrlmlgbir
r.rldrrganhkgiistermezlermi? Her gocuk hayattz yolunu agmak
Vtt!'"t't :?lili;t;' Aegertiseramikgamurul
rl irr belli bir saldrrganhkgiisterir. org,rr olmayan gocukta
viverek ktrtnttlart
[iirdiifii.imiizabartrlmrgaldrrganhk,ona giistryrilen
nefretekargr bir
protestodur. Higbir gocu[un biiyiikler ra.nfrndan kendisinden
gider' Ama Kat
olmadan geqer
3'l
i"il,iilj;}l$t
l#kt*i'.:r'":lfi..':ffi
1
1
i:#i.'ilfitti:d'ffi;i:i
;;ili*,"-'t:T'j;*t':fni:l
"ilt![lt
ffi;,,;r:*-:##i:ilruj*t*
:
::i
T;i::'131t
onu"|"r'"ig"
au
arrr
kitap
31':{,-:',:Tr}"*
h,';,il;:t.l,i;il
fff &:l"i
ti
illhl'ff
[kT
i
ru*
daha
z'#;';"
il,"n'"taktan kutsar
n ;"xlll#:1,,fr::
-.--Cu,"o,,.,,
E'll
fJ.1$;f
; :;.;il.o,:
I.:."T|,lill
k';lll
'1x*..ffi
'Tii:i%:3'T":;..i'T:ff
-rr*;rc,ansonra
f
; *Tlffi
m*
r
t'il
ffih
'**l*il,'€xilil
;T
6"
saat"ueiaeank
YeiJ"*tiit'u'{
irtw bir
::li':'il'rH:T
t:1fiJil;;;".. -T,:'".[ffig*
yakrnrr.
l"i" i",i"na,Eina"n
l'o;o"kan
riknrui"TIlf:Ft,illi"fn:Y
::tilJ"'1"'i:x;
n*:l--"1":,#-ll.H::i11-;;;;f
t:1#t;lii;?1'i;
*iriiiilo'ei"'
tui'"'''tiryn
si5vrer''"
30
i
I
I
nefret edildilini dlymadrfr Summerhill'desaldrrg4nhk,gereksizdir.
Bizdeki saldrrgangocuklar evlerindesevgive anhylg giirmeyenlerdir.
Ben bir kiiy okulundaokurken, hig delilse haftadabir burunlar
karardr. Kavgacr tipin saldrrganhll nefrettir ve nefrotle dolu
vaidrr. Ama gocuktarnefretin
genglerinkavgaetmeyegereksinmeteri
yok editdi!i bir havayagirinceartlk nefret giistermezler.
Sanryorum ki .Freudculartnsaldrrganllfl vurgulamalart,ev ve
dayanr. Kiipek psikoloiisini
okullan olduklarr gibi incelemelerine
giizleyerek
insanhk
anlayamazstntz.
bir
kiipe!i
zincire vurutmug
giigfii bir zincire bafhyken de dofmatik bir kafayla insanpsikoloiisi
iizerinerteorilerkuramaT.snz.Bu yalnlz hayattan nefreten edenleri
giisterir. Summerhill'iniizgiirliik havaslndasaldltganlt$rherhangikatt
bumt anladlm.
bir ortamdagiirecelinizgibi bulamazstnz,
Sumnrrhill'de iizgtirliik salduyunun
Bununla birlikte
gelmez.
yadrnmar anlamtna
Qocuklarln giivenli!i igiri her ti.irlii
tinlemi altrtz.Qocuklaryalntzcaher altt gocuk igin bir cankurtann
oldulu zaman ytizebilirler,on bir laglndan kiigiik higbir gocuk
sokakta yalnrz baglna.bisikletle dolagamaz.Kunllar gocuklann
kendilerindengelmigtir ve Genel Okul Toplant5lnda oya konank
kabul edilmigtir.
Ama a$aca glkmanln kuntl yoktur' Alaca grkmak hayal'
eiitiminin bir biiliimiidiir ve tiitiin tehlikeli geyleri yasaklarnak
goculu bir kukla yapar. Biz dama gtkmayi yasaklanz,yaralamala
neden otacak oyuncak tiifekteri yasaklarn.Tahta klfuglarlaeskrim
yaparlarkende endile;eniyorum.Kthglann uglartnln kege ya
kumagla kaptanmaslndadiretiyorum ama kargrlagnrabitince
giz
seviniyorum.Gergekgidikkatlilikle endigearastndakisnlrt
gtirmekgibi.
Benim iifiretmenlik etti!im okullartn go[unda ii!retmen
32
odasr entrika, nefret ve kd<anglftla dolu bir cehennemdi.Bizim
iilretmar
odamrz ten bir yerdir. Bagka yerlerde giiriilen
tatszlftlardan eser yoktur. ttgtirliit ortammda yetigkinler de
iilrencilerin hissettiklerimudulufu hissetmekte,iyi niyetlertedolu
ofnuktadlrlar. Bazanyeni bir iifiretim liyemiz, tizgtidiile gocuklann
yaptlll gibi tepki giisterir: Trag olmadan drian grkibitir, sabahtarr
geg kalrr, hatta okul kurallannl bozar. Neyse ki komplekslerden
kurtufmarun siiresi, trtiyi.iklerdegocuklarda olduiundan daha az
zamanaltr.
Pazargecelerigocuklaraken .li seri,ivenleri
hakknda bir hikaye
anlatrnm. Bunu ylltardrr yapmrglmdlr.
Onlarr- Kan Afrika'ya
giitiiriiriim,denizindibine indiririm, bulutlarrniizerinegrkarlnm.Bir
siireiince kendimi iildiirdiim.Siizde Summerhill'inbagrnaMuggins
diye bir adam gegti. Derslerizorunlu yaptt. En kiigiik bir ittrazda
dayak attlrdr. Qocuklannonun buyruklarrnanasrl uysalcaboyun
efidikleriniuzun uzun anlattlm.
Ugle sekiz yat arasrndakilerbana gok klzdrlar. "Boyun
efmedik. Hepimizkagtrk. onu gekigle iildiirdiik.Btiyre bir adama
dayanacaltmtzt
mr santyorsun?
"
Sonunda anladrm ki, onlan yatlgtrrmak igin hayata teknr
gelmem ve Bay Muggins'iiin kaprdantetcmelemem
gerekiyordu.
Bunlarrngofunlugu katr bir okulu hi9 birmeyenki.igiikgocuklardr,
tepkileri de kendili!inden ve dofialdr. okul mi.idiiri.iniinkendi
yanlanndaolmadrlr bir di.inyayr
diigiinmekonlar igin korkungtu.Bu
yalntzcaSummerhill'dekideneylerindendefir evdeki deneylerinden
de geliyordu,giinkii evdede anneve babalanonhrdan yanaydl.
Bir Amerikahziyaretgi,bir psikolojiprofesiiriibizim okulun bir
ada oldufunu, topluma uymadrlrnr biiyiik toprumsatbir tinitenin
pargasrolmadrErnrsiiyleyereksurnmerhill'ielegtirdi.Buna cevabrm
gudur: Eler kiigiik bir kasabadabir okut kursaydlm ve onu
toplumun bir pargasryapmaya gahgsaydrmne oracaktr? yiizden
fazlaanne ve babanrnkagr gocuklann segmeridersreregirmesini
onaylayacaktr?
Kagr bir gocufun mastiirtasyon
yapmahakkrnrkabul
:decekti? Madem ki biiyleydi, benim de prgek otdufiuna
nandr!rmryapmamgerekiyordu.
'
summerhil. bir adadrr.Bir ada otmasrgerekir,giinki.ianne ve
babalaruzd< gehirlerde.denizagrni.ilkelerdeyagamaktadrtar.Biitiin
33
anne ve babalan Suffolk'un Leiston kasabasn$ toplamaya'olanak
bulunmadrlrnagiire, Summerhill, Leiston'un kiiltiirel, ekonomik ve
toptumsa"lhayatrnrnbir pargasrolamaz.
Yalnrz gunu da siiyleyeyim ki Summerhill,Leiston kasabasrna
giire bir ada delildir. Yerli halkla birgok iligkilerimiz var{lr, iki
tarafrn da iligkileri dostgadrr. Gene de temelde toplulirlun bir
biiltimii defiliz. Yerel gazetenineditiiriine eski iifrencilerimin bapan
hikayeleriniyayrnlamasnrrica etmeyi de hig diigiinmedim.
igimde, Amerikah dostumun etegtirisininne antamageldiiini
Tark etmediline iligkin kesin bir fuygu var. Ben onun ne demek
istedilini anladrm:Neill yalnlzcatoplurnakargt gtkan biri, sistemi,
toplumu uyumlu bir tinite haline getirmeyi bagaramaz,gocuk
psikolojisiylegocuk psikoloiisinintoplumsal bilinmezli!i anstnda
kiiprii kuramaz, hayatla hayatrn kargtsrndakini,evle okulu uyumlu
hale getiremez. Cevabtm gudur: Ben aktif, bir toplumu kendi
diigiincemeuydtrmaya gahganbir insan defilim, yalnnca nefreti ve
cezalandtrmayt bir yara blrakmast gerektiline toplumu kna
edebilirim ve bu da benim mistisizmimdir.Toplum hakkrnda ne
diigiindiiliimii siiyliiyor ve yazlyorem da, toplumu eylemle
deligtirmeye kalksamtoplum beni geneltehlike diye iildiiriir.
E[er, iirnelin ben yetigkinlerindo$al agk hayatlarrnlyaEamakta
iizgiir olacaklan bir toplum kursam,beni gengli$inahliklnt bozuyor
diye mahkum etmeseterbile genede bagma gelmedikkalmaz. $unu
kesinlikle belirtmem gerekir ki, benim i'im. toplumda reform
yapmakdefil de birkag gocula mutluluk getirmektirI
eGirirvt
EGirimive sTRruDART
suMMERHil-l
.,
Bence hayatrn amact mutlululu bulmaktrr bu da insanln
kendisiyleilgili geyleri bulmastanlamlnagelir. Elitim bir hayat
hazlrfu!rolmalldtr. Bizim ktiitiiriimi.izbagarlI defildir. EEitimimiz,
politikalalmrz, ekonomilerimiz savata yol a9ml;tlr. ilaglanmtz
hastallklan ortadan katdlrmamqttr. Dinimiz faizi, soyguncululu
ortadan kaldlrmamlgtrr.Oviingeninsancrltlflmz ise hili' barbarcabit
spor olan avcrhfa izin vermektedir. Qa$tn
. rady6li.a, televizyonda, elektronik aletlerde,
makinalarcladrr..
ugaklannda.Yeni diinya savaglaninsanhlr tehdit etmeldedir,giinkii
dilnyanmtoplumsalvicdanthili ilkeldir.
E[er gi,iniimiiziisorguyagelcnek istersekbirkag bigimsiz soru
sonbiliriz: Nigin insanlardahayvanlardandaha gegitli hastallldar
var?. Nigin insanlar nefret ediyor ve ntagta iildi.iriiyorlar da
hayvanlarbiiyle bir gey yapmlyorlar?Nigin kanseryayiryor? Nigin
9ok intihar olayt var?. Nigin bir 90k gtlgrnca sek cinayeti
iSleniyor? Nigin Yahudi digmanll[r? Nigin zencilerdennefret
editiyor,nigin onlan ting ediyorlar?Nigin arkadangekigtirmekve'
seksi$ieng bir galo?Nigin wlilik drgr bir 96cuk
kin var?Nigin
toplumsat br yiz karasloluyor? Nigin dinlerin siireldilifi uzun
yitirdi? Nigin gururlu,
zamandtr,sevgi umut ve sevecenlilderini
biiyiik uygarhfrmrzlnbinlercenigini var!
Bu sorulan soruyorum, giin|1iiben herzamangengleflebirlil6e
olan, mesletdenbir iifretmenim. Bu sorulan soruyorum, giinKi
dfretmenlerinsorduldarl sorular iinemsizdirve okrl konularlndan
bagka tey sormazlar.Franslzcaya da eski tarih haklcndaki
i9 mutlulufu konusundane gibi bir giiziim
tartrtmalar
getirebilir,onu soruyorum.
E$itimimizin ne kadarl gergelcen bir 9ey yapmalg kendini
oftaya koymalCrr?Eligi bite birinin denetimialfinda i!nedenlik
ytintemi
yapmaktrr.Dofrudan do$ruya olarak bilinenlt4ontessori
bile Eocufa yaparakiilreten yapay bir sistemdir. Bunda yaratlcl
trigbirgey yoktur.
Evde qocula herzamanbir geyleriifretilir. Hemenhemenher
motorunun nasll gallgtlftnl
:vdd en aandan, Tommy'ye yeni
giistermektengeri kalmaYanbir biiyiik vardlr. Bebek duvarda bir
geyi tutmak, snamakistedigizamanonu sandalyeyegtkarverenbiri
de hep bulunur. Qocuia ne zaman motorunun nastl gahgttilnl
giisterirsek onun Yatama sevincinden bir pargayl galtyoruz
ilemektir; bulma sevinci, bir engeli alma sevinci. Daha kiitiisii,
gocufu aga!l oldufuna ve yardtma gtivenmesi gerektifine
inandrrryoruz.
Anne ve babalarokulda iilrenme sorunununne kadar iirpmsiz
otdulunu anlamakta pek ailr yol alryorlar. Qocuklar da biiyiikler
gibi ii!renmek istediklerini iilrenirler- Tiim iidiiller' notlar v9
srnavlar, yetkin kigisel geligmeyeket wrur. Yalnlzca bilgigler
35
Kitaplar bir okuldaki en 6nemsiz araglardtr. Bir goculun gok
az kitaba gereksinimirardlr, bundan iitesi aletler, seramikrrc heykel
giunuru, Sor, ti)ratrq resim yapmak ve iizgiiliiktii.
Yetigkinlerin orteya koydulu okul galgmalannln Cotu
yalntza bir zaman,enerji ve sabrr ziyandr.Qocuklan temel haklan
olan oyun oynamaktan alakoyar, ontann taze omuztanna yagtt
kafalarkondurur.
Ofiretmen yetigtirme okutlannda r,e iiniversitelerdeiilrencilere
konfenns verdilim . zamanlar, CoEu kere bu kafalan yararsz
bilgilerle dolu kigilerin ashndatiiyiimemigtiklerirrcgagmrgrmdlr.Bir
siirii gey bilirler, yenilerden,klasiklerdenbilmedkleri yoktur. ama
hayata bakrgagllan yiidinden golu g.ocuktur.gihkij onlan bil11gf
iifretil.migtir, ama hissetmelerine
izin verilmemiglil. gu iilrencirer
dostnrrlar, fuzik ve isteklidirler, ama aksayan,e'kit otan bir gey
vudr, duygusal iige eksiktir, d[.igiinmeyihissetmeyeballama giicii
ekiktir. onlarla kagrrdrklanve bu kagrrmayrsiirdiirdi.ikteri
bir diinya
hakkmda konugtum. Onlann ders kitaplanntn insan kankteriyle,
sevgiyle,iizgtirliikleya da kendi kendinin yazgrtnt gizmeylebir ilgisi
yok. Ve sistem biiylece stiriiyor, yalnnca kitaptan tilrennre
stardardannl arnaglayarak didiyor, kalbi kafadan ayrrmayt
dirdiidiyor.
Okulun gahgma bigimine kargr gtkmanrn zamantdr. Her
goculun matematik, tarih, gofnfya, biraz fen, biraz sanat ve
kesinlikle edebiyat dlrenmesi gerektifi gergek olarak kabul
edilmigtir. Artlk oralama geng goculun bu konutann herhangi
biriyle pek ilgilenmedilinifark etmemizinzamanrdtr.
"
Bunu her yeni iilrencide denerim. Okulun iizgiir oldulunu
siiyledifiim Tamanher yeni iilrenci baflrr. "Yaga! Beni o slklcr
aritmetif i ve bagkageyleri 6,!renmeye zorlamayacaks
rntz! "
Ben iilrenmeyi kiitiilemiyorum. Ama iilrenme oyundan sonra
gelmelidir. Ve iifrenme, hot bir hale getirilmek igin oyunla
kangtlnlmamaltdlr.
olrenme iinemlidir ama herkesigin delir. 1930'larrniinlii bdle
sanatgu Nijinsky,st. Petersburg'daki
srnavtannrveremeyebitirve bu
yiizdenDevletBalesi'ne
giremeyebirirdi.
Nijinskyokuldakidersteri6!renemiyordu,giinkiiaklrbagkayerdeydi.onun iginbir srnavdiizenlediter,
cevaplanda verdiler bir biyografiden iifrendilime git]e. Niiinsky
gergektenbu srnavlanvermek zorurida kalsaydrdinya ryin ne tiiyiik'
hir kaylp olacaktr!
Yarattslar iifirendiklerini, kendi iizgiirliiklerinlrr ve dehalanntn
istedifi aletler olarak iifrenirler. S"qfrn iifirenmeyi vurgulapqVla
kag tane yaratrcrlrlrniilcflillinii bilmiyoruz.
Gecelerigeometriyiiziindenallayan bir.klz giirmiigtiim.Annesi
iiniversiteyegitmesini istiyordu ama klz sanatgl ruhluydu. Koleie
girig snavtanndayedinci kez kaldlllnl duydulum zaman sevindim.
llelki artrk annesi,klzlnln iizledifi sahneyeyiinelmcine izin verirdi.
Bir dire iince m diirt yagrndaKopenhag'ltbir klz giirdiimriigytl
Summerhilt'dekalmqtt ve gok iyi lngilizcekonuguyadu. "Sanmm
lngilizcedensrnrfln birincisisin,"dedim.
Ktz acryla giiliimsedi. "Haylr, slntfln en kiitiistiyiim, giinkii
Ingitiz gramerini bitmiyorum," dedi. Sanlrlm bu agtklama,
biiyiiklerinelitimden ne anladlklartntnen iyi yorumudur.
Disiplin altrndaki kayrtsz iilrencilerl hayal glcii olmayan
iifretmenler, otta' halli doktorlar, beceriksizavukatlar olrnak igi,t
kolejlere, iiniversitelerettrmamrlar, oysa pekala iyi makinistler,gok
hiinerli duvarctlarre birinci snrf polisler olmalartda miimkiindii.
Diyelim ki on beg yagtna kadar okumayl iilrerrcmeyen ya da
dfrenmeyecekolan bir gocuk daima makinelereilgi duyuyor, b$!u"
saptadft, sonra da iyi bir makinistya da etellrikgi oluyc. Dcslqre,..
iizellikle matematik ra fizik derslerinegirmeyen kzlartn hakklnila
Ama gok zaman
kesin bir 9ey sdylemeyecesaretedemeyeceSim.
biiyfe knlar dikigle ulngryorlar ve sonra b terzi ya da moda
ressam!
oluyorlar. Gelecelin terzisini, kinci derecededenklemlerin
egitlifine ya h Boyle'un Hukuk'una gahgmakzorunda brakmak
sagmadrr.
CaldwellCook "Oyun Yolu" adll bir kitap yazdr,buradaoyun
yotuyla ingilizce'yi nasll iifrettiIini anlatlyor. Qekici bir kitaptrt
birgok iyi geylerledoluydu,gBrcde kiabln ifirenmenin en iinemli
gey oldulunu kanttlamann yeni bir yolu oldulunu diigiiniiyorum.
Cook, iifrenmenin gok iitremli olduiunu, yalntzca ilacl gekerle
karrgtrrank yutturmayt iirnriyordu. Qoculun, bir ;ey iilrenmiyorsa
bagka;ey delildir
zananrnr bogunaharcadtfilgiirtigii bir safsatadan
giiziinii kiir
denetmenin
iilretmenin,
binlerce
ve bu safsata da
etmektedir.
Elli yl iince anahtar kural, "Yapank iiren," di. G0ntimiiztin
anahtar 6urah da "Oynalarak ii$ren." Oyun bunda sonug
anlamlnda kullanlhyor ama hangi iyi sonug igte onu gergekten
bitmiyonrm.
Bir tilretmen gocuklarr gamurla oynarken giiriirse ve bunu
ilerleterekkonuyu nehir lcylslnlnerozyonunagetirirsesonugtane
l<azanr?. l-langi gocufun nehir erozyqlu umurundadlr oyun
oynarken? Pek gok egitimci bir gocufia bir gey iiiretilmedikge
onun bir gey ii$renmesininiinemi yoktur giiriigiindedir.Ve elbette
okullar biiyle oldukgatoptan iireten fabrikalar-bir tifretmen
iilretmekten ve bunun en tinemli gey olduluna inanmaktanbaSka
ne yapibilir ki?
Bir grup iilretmene konfenns verirken siize, okuldaki
derslerden,disiplindenve stnlflardansiiz etmeyecefimibelirterek
baglarrm. Yanm saat l<adardinleyicilerim mutlak bir sessizlik
igindedirler,igten bir ilgiden sonrabagkansorularacevapvermeye
hazrr oldufumu bildirir, Sorulannen azlndandtirtte iigii derslerve
tiEretimleilgilidir.
_ ,,Sr. Bunu tepeden bakan bir havayla siiylemiyorum. Srnlf
ve cezaevi gibi yaptlarrn tiiretrnenin giiriigiinii nasrl
:. ohu ei;itirnin ternel anlamlnl giirmekten nastl
rlunu giisterpdl- igin iiziinti.iylesiiyliiyorum. Onun iti
gr,,cu$unboynunun $aerindeki biili.imiiyleilgilidir, zma goculun
duygusalyant,asrlhujqpflyanr onun igin yabancrbir bb,gedir,
Kegke geng iilrE-tmenlerimizinbu konulara daha yaktndan
elildiklerini, de$igtirmeye u!ragtrklannr giirebilseydim. Yi.iksek
iifirenim ve iiniversitede toplumun yanllg yanlanna kargl glkma
konusundabir deligiklik yapmayabiliyor.
Bilgili bir niirotiklebilgisiz
bir niirotik arasrndabir fark yoktur.
Biitiin iilkelerde, kapitalist , sosyalist ya da komiinist olsun,
gengleri elitmek igin dikkatle okullar kurulmugtur. Ans biitiin
olafaniistii labarotuvarlar, atiilyeler, John'un, Peter'in ivan'ln
duygusal hayattan iizerinde, anne re babalanntn;ii!retmenterinin,
uygarfrfrmrun zorlayrcln iteli! ini n otu$turdugu basklnln dof u rdulu
zaran ortdan kaldrmaya yardtmedemiyorlar.
38
NE OLUYOR?
BITIRENLER
SUMMERHILL'I
Bir anne ye babantngelecekleilgili korlusundagoctdunun
saflrlrnrn nc olacall p* ihemsiz bir yer alr. Garip de olsa
korku, gocuklanntndaha gok gey iitrenmelerigtrekti$i istcfinde
kendini giisterir. Bu tilr anne vo' baba Willie'yi istedili zaman
okumayr dlrenmesi konusundatizgir btnkmaz, ama inhli bir
tavlrta Willie diirtiilmezsehayatta bagansnolacak diye ko*ar.
Biiyte anne .ve babahr gocukhrrnlnkendi yblunu segmesini
Sorarlar:'Efer oflum on iki yatlnd. okuyamazsa
bekleyemezter.
hayattabagan.tirnst ne olur? E er on sekizpgrnda koleiegirig
srnavlannt kazanamazs onu iinemsiz bir lgbn bagka ne
bekleyebilir"Ama ben beklemeyiiillendim ve bir gocutun biraz
ilerledilini ya .da hig ' ilerlemedifiinigiirdiim. Sonunda,eger
baltalanmazsaya & klnlmazsa goculun hayatta bagarltt
olacalrndanhig kugkumyok.
,Elbettekiitiimserler,!'Hah, s:rnagdre bir kamyon lofiirti de
hayattabaganh sayrllr!" derler.tBgtg-lgtelt*:!"rolgn-Eyinete
gahtrE---:c---duntl- Uir- -bjgunCe.,ya|ama--yetenefiidir. Bu
tanlmlamayagiire Summerhilliiirencilerinlngogu hayattabatarlll
olabileceklerdir.
Tom, Surnmerhill'etet Yagrnda geldi. On yedi yagrnda
okuldan aynldl ve bunca yll bir tek derse olsun girmedi.
ZamanrntngoSunu atelyedebir geyler yapank pgirdi. Annesi ve
babasr gelecefi konusunda endigeyle'titriyalardl Higbir zaman
ibir
okuma iilrenmek isteli giistermedi.Am dokuz yagrndayken
geceonu yatz!:rndaDavid Copperfield'iokurken buldum"Hayrolar" dedim, "kim iilreti sanaokumayt?"
"
"Kendi kendirr:e6$renclim?
Birkag yrl sonra Tom bim gelip iki eytyl nasll toplayaca$tnl
sordu. Antafilm.Birazdaha ii$renmek isteyip istemedifini sordum.
"Hayr, tegekkiirederimr" dedi.
Sonntan bir film stiidyosundakamenman olarlk gahgmaya
bagladr. Tom igini iifrenirken, bir akgam yemefiinde patronuyla
kargrlagtmve Tom'un ne yapt$nt sordum.
"En iyi elemantmtzr" dedi patron. "Yiiriimez, kogar. Hafta
sontaflnr hic sormaytn, gtinkii cumartesi ye patr;argiinleri de
39
I
I
I
I
I
stiidyodan aynlnlaz"
Okurna iilrenemeyen bh gocuk vardr, fack. Hig kimse Jack'e
tifretcmiicdu. Kendisi okuma dersi istedili ziunan bile, iginde
iiyle blr sakh kargl grkma vardr ki onu b, p, L k harflerini
birbirinden ayrt etmekten alakoyuyordu: Jack okumayl
siikemedenon yedi yaglndaokuldan aynldr.
Bugi.in fack uzman bir alet yaprctdr. Maden igleri hakkrnda
konugmakan hoglanrr. Artrk okuyabiliyor da, ama bildi!inr
l<adanyla yalnz makine konusundaki yazilan okuyor (bazan da
psikoloji konuzunda yaprtlar okur). f ack'in gimdiye kadar hig
roman
okudulunu
s:tnmam, gpne de dibitgisi yiiniinden
kusursuz bir in$lhce konugur, genet kiittiiriini.inde hatrrr sayrhr.
Onun hikayesini bilmeyen Amerikall bir ziyaretgi bana, "Bu fack
ne kadarakrlh bir cocuk!" dedi.
Diana derslere pek de ilgi duymadangiren hot bir klzdr.
Krzln kafasl akademik defildi. Uzun siire onun ne yapacalmr
merakettim. Dianaokulu on alfi yagrndabrnktrlrnda herhangibir
okul deneonenionun igin zayfi elitim giirmiig bir klz diyebilirdi.
Bugiin Diana Londn'da yeni tiirde bir aggrhk sergilemekte.
MesleSindegok usta ve daha da iinemlisi mesle$indenmuttutuk
duyuyor.
Bir girket, memurlarrnrnhiq de!ilse standart koleje girig
smavlannrkazanmalannristiyordu. $irketin yiineticisineRobert
hakklndayazdtm. "Bu gocu|1 higbir $navt kazanamadl,giinkii
akademik kafa yaprslnasahip-de!ildir.Ama dayanrktrdtr."Robert
'igi
aldr.
Yeni bir ii$renci olan on iig yagrndakiWinifred, bana bi.itiin
derslerden nefret ettifini siiyledi rc istedifini yapmakta tiimiiyle
tizg{ir oldufunu bildirince de negeylebaflrdl. "istemiyorsanokula
gefmekzorundadelilsin," dedim.
Kendi kendinekeyifli zamangegirmekigin bir kiigeyegekildi.
Gegirdi de, ama birkag hafta...Sonra
baktrm ki srkrltyor,
"Bana bir ;ey o$ret," dedi bir giin bana, "gok slkrldlm
artrk."
"Tamam," dedim negeyle,"ne iilrenmek istersin?"
"Bilmiyorumr"dedi.
"Ben de bilmiyorum,"dedimve yanrndanaynldrm.
N
Aylar gegtl Winifred bir giin bana gerc geldi. "Koleje girig
srnavlarrna
kathcafirm," dedi, "sendenders almak istiyorum."
Winifred her sabah benimle ve iiteki iifiretmenlerle gaftgtyordu
ve gok iyi galqrycdu. Onu derslerin pek ilgilefidirmedifini ama
amacrn ilgilendirdifini siiyledi. Winifred kendisi olmaya izin
,erilincekendisinibulmqtu.
Ozgtir gocuklann matematik derslerini segtiklerini bilmek
ilgingtir. Colrafya ve tarihi de ilging -buluyclar. Ozgiir gocr.rklar
zamanlannrn goiunu ilgilerine verirler: afag igleri, maden igleri,
resim yapmak, hikaye okumak, tiyatro, kendi fantezilerini oyun
haline getirmek, caz plakhn galmak.
Sekiz yagrndaki Tom siirekli olarak oda kaptmr agrytr ve
soruycdu; "Peki, ben gimdi ne yapacafrm?" Ona ne yapacalrnr
siiyleyecekkimse yokur.
Altr ay sqrnt efer Tom'u bulmak istiyorsanrz odasrna
gitmeniz gerekiyordu. Odasrnda Tom'u bir kalr
denizinde
giirtiycdunua Saatlarca oturup harita yapryordu. Bir gfin Viyana
Universitesi'nden bir profesiir Summerhill'i ziyaret etti. Proftsiir
Tom'un yantnagitti ve ona birgok sorular sordu. Sonra bana geldi
ve, "Bu gocufu colrafyadan snamaya galtgttm, hig duyrnadrfrm
yerlerden siiz ettir" dedi.
Arna baganszhkhra da definmeliyim. On beg yagtndaki
isvegli Barbel bizimle bir yrl kadar kalmrgtr.Bu siireiginde higbir
gaftgmanrnonu ilgilendhmedifini anladr. Barbel,Summerhill'egok
geg gelmigti. Hayafintn m
yrhnda iifretmenler kafagnr
bigimlendirmiglerdi. Summerhill'e geldilinde Barbel biitiin
inisiyatifini kaybetmigti. Srkrhyrdu. Neyse ki zengindi ve bir
hanrmsfendihayatr yagayabilecekti.
Sonra iki Yugoslav kzkardeg vardt, on bir ve . on diit
yaglanndaydrlar. Okul
gekenredi. Kzlar
ilgbini
onlann
golunu
gakalar
yaparak
gegirirlerdi,
zanranlannrn
hakkrmda kaba
kendi dillerinde tabii. Pek nazik olmayan bir arkadag krzlann
dedikhrini Ingilizceyegevirirdi.Bu durunrdabaganmucizeydi,tek
ortak konutmamrz sanat.rrc m0zik haklcndaydr.Anrrlcri onlan
almaya geldili zaman gok sevinmigtim.
Yrllardrr goruyoru ki Summerhill!in miihendislikle ilgilenen
gocuklan aday ilfrrenci snavlanna girmiyorlar. Dofrudan dofruya
41
I
pratik iilretim merkezlerine kathyorlar. Qocuklarda, iiniversite
gdrgmalannakatrlmadaniince bir diinyayt gdrme elilimi var. Bir
tancsi bir gemido kamard olank btltiin dinyayr dgfagtr. lti gocuk
Kcnya'da bir katrve giftli$ine gittiler. Bir gocuk Anrstralya'ya,rbir
baskastda ta Ingitiz Ginesi'negitti.
Denick Boyd dzgiir elitimin ytireklendinlifi- tipik bir
serilvencidir.Derriclg Summertrill'e sekiz yaglnda geldi ve on sekiz
yaglnda iinivenite srnvlannt verdiktensonn aynldl. Doktor olmak
istiyordu, ama o srada babaslnrn onu iiniveniteye giinderecek
maddi olanall yoktu. Derrick bekleme siiresini diinyayr giirerek
gegirmeyi dligiind0. Londra dokhnna gitti. ve iki gfin ig aradr.
Herhangibir ig, ateggi bile olacaktr.Ama Derrick'e birgok gergek
gemicininigsiz oldufunu siiylediler,o da iiziintiiyleevine diindiiQok gegmedenbir okul arkadagtonar ispanya'dakibir In$fi2
hanrmefendisinin
bir gofiir, trir yardrmo aradrfrnr stiyledi. Derrick
bu tan$ deferlendirdi, lspanya'yagitti Hanrmefendiyebir ey
kurdu ya da evini genigleti,onu b{itiin Awupa'da dola5trdr, sonra
da iinivenitwe gitti. , Hanrmefendi Derrick'e iiniversitekonusunda
paraca yardtm etmeye karar verdi. lt<i yll sonra hanlmefendi ona,
bir ytl igin gelerek kendisiniKenya'yagiitiirmesinive orada bir ev
kurmasnl rica etti. Denick trp galtgmalannlCapetown'dabitirdi,
Bize on ,iki yaglanndagelen Larry iinivercitegirig gnavlannr
on dtl yaglnda verdi ve Tahiti'ye mevya yetigtirmeye gitti. Bu
igEn az palzr kazandrllnr gOdince bir anba aldl, takside
gdqtracahl Sonra Yeni Zelanda'yagitti, anladrilma giire orada
yapmdrlr ig kalmadl, takside gallgtrrmakigin bir arabedaha aldr
bu arda. Sonra Brisbane Universitesi'ne girdi. Bir dire dnce
iiniveritenin rektiirii bizi ziyaret etti. rrc larry'nin yapfiktannt gok
6vdii. "Tatilde herkesevine gittili zaman," &d| "Larry bir blgkl
fabrikasnda i;_gilik* yaparak gallgmasrnl siirdiirdii." Larry gimdi
Esrox'dcpntbyen doktordur.
9u da bir getglfti. Li, eski iifrencilerin bazrtan bagan
gU$crcmaniglerdir. Belli rpdenlerden ittilrii bunlan uzun
anhtmryonrm. Bizim baganh iifrencilcrimiz hep iyi evlercl€n
"plcnhrdir. Derrick, f ack ve Larry okllalpq{!
4u_an .?4n9lp_
h$rhnn ccuklrrydrlar,
yani onlar tu yorucu gatlgmava hic
42
tanrk olmamlglardl:hargisi hakh ve dofiru, ev mi, okul mu?
Summerhill hig dahi yetigtirmig midir? llayrr, dahi dcgil de
belki birkag )4antrct,heniiziinlii deSillerama...Sonn birkag parlak
artist, birkag akrlll m{izisyen,bildilim kadarryldbaganh bir yazar
grkmadr, birkag mobilya ressaml, bazt bilim adamlan ve
matematikgiler,ama daha iizg{in bir gallgmalarl yok, yapabilirler
tabii.
Bununla birlikte gunu da stk stk.siiylerimki bir iizgiir gocuk
kuflr gok gey ortaya koyamaz Summerhill'debile bazl gocuklar
gok tey iifrenmediklerini diigiinerek sugluluk duygusuna
kaprhyorlar. Bazl mesleklerestnavlartnkapl agtrfl bir cfiinyadada
baEka tiirlilsii otmaz zatcn. Ve tabii genellikle de feryatlar: "Aman
re hili okuyamlycsunha!" Qocuk
Altahrmon bir ya$tnagelmigsin
belli belirsiz tiim drg diinyadaki gwresinin oyunun kargtstndave
yalnuca i9 igin oldufunu d[igiiniir.
Genel konugacakolunak 6zg{ir elitim on iki yagtn altlndaki
-, gocuklar igin kesin, olumlu sonug verir ama on iki yayndan biiyiik
| ! gocuklan kagrk kagrk beslemeelitiminden kurtarmak uzun bir
-"zamanaltr.
SUMMERHiLL'DEOZEL DERSLER
'Ozel Dersler' verirdim.
Eskiden benim igim iifretim de$ildi,
Qocuklann gofu psikoloiikdikkat ister, ama bagka bir okuldan
ptmig olanlann buna daha gok gereksinimlerivardlr, iizel dersler
ontann iizgiirliile uyum sallamalarligin diizenlenir.Eler bir gocuk
i9 diinyasrnda bafrmltysa, kendi kendine iizgiirl0kle uyum
sa!layamaz.
O.D.'ler giiminenin bagrndakirastgele konugmalardlr. Ben
alzrmda pipomla otlrurum, gocuk igebilir isterse' Sigara zaten
btzlan krrmak igin igilir.
Bir keresindeqn diirt yaglnda bir goctr$agelip benimle biraz
gwezelik etmesini siiyledim. Qootk Summerhill'etipik bir "Maarif
Okulundan" gelmigti. Parrmklannrn sigaradansrfirrmq oldufunt
'Tegekkil
fark ettim ve sigara paketimi gtkararak ona uzattlm.
'bnu igmiyorum efendim."
ederim," diye kekeledi,
43
I
'Seni
kurnaz yalancl al bakayrm," dedim g0l0mscyerek,
gocuk da bir tanc aldr. Bir tagla iki kut wruyordum. Simdi
kargrrnda, ona giire miiliirlerin scrt ve ahlaki ydnden disiplinli
kigiler olduklan bir gocuk nrdr. Ona sigan sunmakta sigara
igti$ini kabul ettifimi giisteriyorum. Seni kumaz yalancr derken
de onunla kendi di,izeyinde kargr kargrya geliyordum. Aynr
zamanda ona bir
miitliirtin de kolayca biiyle siizler
siiyleyebilecelini ve negeli olabilecelini de giistererek otorite
kompleksine nldlnyordum. Bu konugma boyunca goculun
ytiziiniinanlattmrnrfotofraflarla saptarnayrgok isterdim.
Qocuk, daha dnceki okulundanhrrsrzhkyiiziindengrkarrlmrgtr.
"Sende binz hrrsrzhk oldulunu duydumj' dedim. "Demiryolu
kumpanyasrnr
dolandrrmakigin en iyi yol nedir sence?"
"Hig biiyle bir gey denemedimefendim."
"Ah," dedim, "olmaz iiyle gey. Bir denemelisin.Ben birkag
yol biliyorum." Ve anlattrm.Qocuk afallamrgtr.Burasrmutlaka,bir
ttmarhaneydi.Okul miiJiiri,iona narl dala iyi hnsrzhkyaprlacaftnl
siiyliiyordu. O gocuk, yrllar sonra bana yaptrfrmrz giirtigmenin
hayatrnrnen biiyiik goku oldulunu siiyledi.
cevabr
Qocuklar O.D'lere nasrl gereksinmeduyarlar? En
birkag olay rerecek.
Qocuk yurasrnrn tifretmeni Lucy bana gelip Peggy'nin gok
mutsuz ne antisosyaloldulunu siiyledi. "Peki," dedim. "stiyle de
bana gelsin ve bir O.D alsrn." Peggyodamageldi.
Otururken, "O.D istemiyorum," dedi . "Aptalca geyler
bunlar."
"Orasr kesin," diye aynr diigiincedeoldulumu belirttim.
TAman
kaybr. Yaprnayacaitz zaten."
"
Peggybunu befendi. "iyi," dedi yavagga,"biiyle iinemsiz bir
teyle ufragrnayacafir2."Bu arada yanrma da sokulmugtu. Ona
annesini,babasrnr,dzellikle kiigiik erkek kardegini sordum. P"ggy
onun kiigiik bir egekoldulunu siiyledi.
"Oyledir mutkalar" dedim."Anneninonu sendengok sevdilini
sanryormusun?"
,
Peggy, "ikimizi de aynl derecede seviyor,"dedi gabucak ve
ekledi, "Kendisi biiyle diyor."
Batan bir gocuiun mutsuzlufu bagka bir gocukla
u
tartrgmasrdan dofar. Am gok zenBn evden aldllt bk mcktup
onu iizmiigtiir, kardegine yeni bir bisiklet g da b€bck altndrlmr
bildiren bir mektup. O.D'nin sonundaPeggyodadan mutlu grktr.
Yeni gelenlcle igler pek kolay olrnaz. OrneEin kendisine,
bebekleri doktorlann getirdili siiylenmig on bir yagtnda bir
goculumuz rardr. Qocufu yalanlardanve korkulardan kurtarmak
gok zor bir gakgma gerektirdi. Dolal olank biiyle bir gocukta
mastiirbasyonakargr da bir sugluluk duygusu rardt, eler gocuk
mutlululu bulsaydrbu suglulukduygusuda ortadankalkacaktr.
Kiigiik gocuklann gogu diizenli O.D'ler istemezler.Diizenli
dersleri ideal kogullar altrnda siirdiirmek ancak goculun dersi
istemesidurumundaolur. Ara srra biiyiik iilrencilerdenbazllanntn
gok az isterler.
O.D istedigiolur, kiigiiklerkerrdiliklerinden
On altr yagrndaki Charlie yagftlarrnrn yanrnda agalrhk
duygusunakaprkyordu.Ona en gok ne zamanagalrhk duygusuna
kaplldrlrnr sordum, ytkanrrkendedi,giinkiipenisiiibi.tlerininkinden
daha ki.igiiktii.Bu korkunun kendisinenasrlgeldifiiniona agrkladrm.
Charlie'ninaltr krzkardegivardr,en kiigiiklerioydu. En kiigiik ktz
kardegiylearalanndaon yal vardt. Ev bir kadrnlareviydi. Babahn
iilmi.igtii,patron en biiyiik ablaydr.Charliede kendisiniailedekibu
kadrnsrhkla iizdeglegtirmigti, giinkii ancakb tilece giigl0 olabilirdi.
On O.D'den sonra Clnrlie bana gelmemeyebagladr.Nigin
gelmedilini sordum. "Artrk O.D'lere gereksinmemyok," dedi
bir farktm yok ki..."
negeyle,"benim de iibiir arkadaglarrmdan
Ama bu klsa siirentedavi kurslarrndabagkabir sorun da ortaya
grkmrgtr.Charlie'yemastiirbasyonun
ilerde onu iktidarsz yapacalr
siiylenmigve iktidarsrzolma korkusu da goculu fiziksel ohrak
etkilemigti. Tedavi sayesindezugluluk duygusu \€ o aptalca
iktidarsrzolma yalanr da ortadan kalktl. Charliebir iki yrl sonn
Summerhill'denayrrldr. $imdi hayatta ilerleyecek mutlu saflrkk,
yakgrkh bir adam.
Sylvia'ntn kendisini hig iivmeyen sert bir babaslrardl. Ayrtca
hep klzr elegtiriyor,durmadan baglntn etini yiyordu. Sylvia'ntn
hayattatek dileli babastnrnsevgisinikazanmaktr.Odamdaoturdu ve
hikiyesini anhtrrkenacr act alladr. Onunki yardrmedilmesigereken
giig bir olaydr. Ktzlnt analiz etmek
babaslntdefigtirmezdi ki.
Sylvia igin biiyiiyiip evden ayrrlana kadar bir giiz0m olamazdr.
45
i
i
I
I
I
I
{
1l
I
Yalnrzca babasndan kagrnak igin yanlrg bir adamh evlenme
tehlikesininoldulu konusundaSylvia'yruyardlm.
bir adam?" diye sordu.
"Ne gibi yarrfug
gibi
bir
adam,sanandistge davranacak
birii' dedim.
"Baban
Sylvia acr bir olaydl. Summerhill'desosyal,arkaciagcanhsr,hig
kimseyle gattgmayanbir klzdr. Oysa evde geytan diyorlardr onun
igin. $urasraglktr ki analizegereksinmesi
olan babaslycft,
klzr delil.
Bir bagka giiziimsiizolay da kiigiik Florence,tr.Evlilik dlgr bir
gocuktu \€ bunu bilmiyordu. Deneylerimbana her evlilik drgr
gocu$un bilingsizce bunu bildilini giistermigtir.Florence da
belirsizcearkastndabir sr oldulunu biliyordu. Annesine,krzrnrn
nefretini ve mutsuzlufunu ortadan kaldlrmanln ancak gerge!i
siiylemeklemiimkiinolaca!rnrantattlm.
"Ama Neill, bunu giize alamam.Benim igin fark etmez.Ama
efer ona ,siiylersem,bunu saklayanaz,annem de onun mafveder."
Qok iyi, demekanneanegidenekadarFlorence'ayardrriretpek
igin bekleyece$iz,korkanm biiyle olacak. E$er hayati bir gergefin
karanhktasaklanrnasr
gerekiyorsasiz higbir gey yapamaz$ntz.
Yirmi yaglarrndabir eski iilrenci bizimle bir siire kalmak igin
geldi,bendenbirkagO.D rica ediyordu.
"Arna buradaykendiizinelerleders vermiEtimsanal'dedim.
"Biliyorum," dedi iiziintiiyle, "diizinelerle-.amao zamanhr
umurumdadelildi, gimdigergektenistiyorum."
Bugiinlerde diizenli tedavi yapmtyorum. Ortahrna iilrenciyi
dolum ve mastiirbaryonsorunundankurtardrktan,aile durumunun
nagl nefret ve krskanghkyarattllrnr giisterdiktensonn yaiillacak
bagkagey kalmryor.Sinirli bir gocula kiir yapmakonu duygusunu
ortaya koyacakduruma getirmesorunudur,yoksa gocula psikolojik
teorileri anlatmak ve bir kompleksi oldulunu siiylemekleilerteme
sallanmaz.
Kendisineyardrm etmeye gahgtrfrmon beg yaglndabir gocu$u
antm$yorum. HaftalarcaO.D'imizdesessizoe
oturdu, yalnlzcatek
heceli siizciiklerlece\ap rcriyordu, afandan er€t ve hayrrdanbagka
siiz glktllr yoktu. Sert olmaya karar rardim ve bir sonraki O.D'te,
"Bu sabahhakkrnda m diigiindiiliimii sanasiiyleyecefim," dedim.
"Sen tembel, kendini be[enmig, inatgr bir aptalsn."
"Ben mi? " dedi gocuk, iifkeCenklpkrrmrzrkesilerek."Sen kim
$
O andan sonra kohycakonugturc hizap
oldu!unu santyorsun?"
geldi.
-gibisl
gocuk
bir.
yagtannda
bir
on
rardt,
Sonra George
Gtasgow yahnlarrndaki bir kiiyde kiigiik esnaftt. Qocuk bani
tloktoru taraflndan giinderilmigti. George'un sorunu kapsamlt
korkuyordu,kiiy okulunagitmek
birkorkuydu. Evdenuzaldagmaya
bite onu korkutuyordu. Evden glkrnak zorunda kahnca dehget
iginde bafrryordu. Babasl biiyiik bir-zorlulda onu summerhill'e
getirebitmigti.Georgeiiyle gokbalrrdr ve kendiniyerdenyere atil
ki babasrgidenredi.Ben de babaslnabirkag giin bizimle lalmastnl
tinerdim.
Dolcordan olayln tarihgesini almlttlm, doldorun yorumlarl,
tinerileri de bence dofru ve yanrhydl, Babanlneve diinme sorunu
da alladl
Georye'lalonugmayagatrgtlmsa
bagtamrgtr.
cidditegmeye
ve eve dtinmek istedilini siiyledi. "Burasl cezaevir" diye
balrrtyordu. Ben konugmaml s0rditdiim Ye onun gtizyaglartnt
giirmezdengeldim.
"Sen diirt yagtndaylcn," dedim, "kiigi'ik kardetini klini[e
gtitiirmiigler ve sonra da bir tabutun iginde getirmiglerdieve."
(A!larna hrzhndl) "Evden ayrlhnaktan bunun iCin korkuyorsun,
bagrna aynr geyin gelece$inisanlyorsun,eve bir tabut iginde
(Daha hrzlr ailarnalar) "Evden ayrrhna
diinecelini di.igi,in0yoisun."
korlon aynr geyin senin de bagrnageleceli korkusudur ama esas
nolda bu delildir Georgeoflum, sen kardeginiiildtkdiin!"
George burada giddetle kargt glktl, beni tekmelemeyekalb.
"Onu gergelden iildiirmedin George ama onu annenindaha
gok sevdilini dugiindiinve bazanda onun iilmesini istedin. OldiiBii
z;man da biiyiik bir sugluluk duygusuna kaptldln, giinkii
dilelderininonu iitdiirdiiliinii sandln ve evden ayrlltrsanTanrl'nln
igin seni iildiirecefini diigiirrdiin."
bu sugunu cezalandtrmak
George'un a$hrnasl durdu. Ertesi giin istasyondabir sahne
yarattrysada babasntngitmesinerazt oldu.
George daha bir siie evi tizlemeKen kurtulamadl. Ama on
sekizinci ay eve gitmek istedi, tatil igin gideceki re yalnlz bagrna.
Londra'dan gegecek, bir sihii istasyona ufrayacakfi. Yaptt da,
Summerhill'ede aynl yoldan diindii'
Qocutdar komplelslerirden lcrtulup da normal hayatlarlna,
47
I
i'
ii
r j
Ir
il
r
:
in
I
;I
"f
,r$l
t[
iizgiirflile diiniince tedavinin gcreksizoldulunu gittikge dal.a gok
diigiinmeyebaghdlm. Ama Georgegibi olayhrda tizgiirtiikyetmez.
Eskidenhrszhra da O.D'ler verdim ve sonuglannraldrm arna
O.D'lere gelrnek istemeyenhrsrzlar .da vardt. U9 yllhk iizgiiliilcen
sonrabu gocuklar da diizeldiler.
jgfnlrer$ltl**9llt'.
lt '
I
I
iyilestirenseygi
_v9 kelgi lendisiolrnak
ti.zg-iirlii!illih,lebul edilmektir. Krrk diirt iilrencimizin yalnrzca
gok kiigiik bir biiliimii O.D'ler alrnatctadtr.
Yaratlcr gatrgmanrn
tedaviedici etkisinegittikge daha gok inanryorum.eoculdaradaha
gok eligi, tiyatro ve danslaulragma otana$tsalhyorum
bir
, $unu iyice belirteyim ki O.D'i yalnrzcagoculun duy.gusal
baslasrndankurtulmasrigin veriyorum. Eler bir gocuk mutsuzsa
ona O.D veririm. Ama eler 'okurnayr iilrenemiyorsa ya da
matematiktennefret ediyorsa,onu analitik terapiyleiyilegtirmeye
goculun okuyamayrglnlnnedeninin annesinin
-flrntam.,Bazan
hep, "Kardegin gibi alclh, iyi gocuk ol," demeleri yiiziinden
oldulu W da matematikien nefretin sevilmeyenbir rmteniatik
iilretmenine dayandrll ortaya grkmtgtrr.
Dolal olarak ben biitiin goculdann baba simgesiyim,kanm da
anne.Sosyalyiinden lqrrmln durumu daha zordur, giinkii o bi,itiin
lczlann bilingsiz anne nefretinin yerini almrgtlr, oys ben
sevgilerinialrtm. Ama erkpk goculdarda anne sevgilerinikanlrna,
baba nefretlerini bana yiineltirler. Erkek gocuklar nefreti klztar
kadar kolayca belli etmezler. Bunun nedeni erkek goculdann
insanlardan9ok nesnelerleiligkileri olmasndadrndrr.Cfikpli bir
erkek gocuk bir topu tekmeler, ama lqz yalnrzca bir anne
simgesirrckinci, sinsi stizc0ldersiiyler.
Arna dolrusunu siiylemekgerekirsekzlann huysuzve birlikte
yaganma$giig belli bir diinemi rardr: yetigkinlik iincesidiinem ve
yetigkinlilin ilk yrh. Biittin lczlar da bu dtinemi gegirmezler.Bu
onlarrn iinceki tifretmenlerine,daha da gok annelerininotoriteye
kargrtalondlll tavra baflrdr.
O.D'lerde, okula ve eve kargr duyuhn tepkilerin arasndaki
iligkiler iizerindedururum. Bana ytineltilentrerhangibir elegtiriyi
ben babaya yiineltilen elegtiri olarak allrrm. Karrma kargt ohn
tavrrlar da anneye demeldir. Analizlerin nesnel olmaslna
galtgmrgrmdrr,iizrel derinliklere girmek goculdara diiriistge
48
rhwanmamakdemekolur.
Do[altrkla iiznel aglklarnalann gerekli oldulu durumlar da
v,rrrlrr,tane' olayrnda oldulu gibi. f ane okulda dolagrp gegitli
gor:uklil1 Neill'in kendileriniSihmek istedilini siiylemigti.
Bir de baKlm ki beni arryan birgok gocuk, "Jane beni
bagkalarlnt bana
irtt:rliEini stiyledi," diyor. Sonra f ane'e
grirrdermenin
anlamtntn,kendisininbeni giirmek istedili oldulunu
rriyledim.
Bir O.D'nin tehili neydi? Belli bir yiintemim yoktu. Bazan
lrir soruyla ige baghrdrm,"Aynaya baldtlln zanan yiiziinii belenir
nrisin?" Cerap hep hayrr olurdu. '
"En gok yiiziiniin neresindennefret ediyorsun?" Deligmez
tcvap "Burnum"du.
Biiy0lder de aynr cerabt veriyorlardl. Dlg diinya giiz tiniinde
lrulunduruldu!unda,yiz kilidir. insanlan diigiindifiimiiz zaman
yiizferini diigiiniiriiz rre insanhrla konugtu$umuz r:,man yiizlerine
bakarrz.Biiylee yrz insantn iC diinyarnln drg giiriiniigii,resmi
olur. Bir go.pukyiiziindennefret ettilini siiyledili zatnanbu onun
kigililinden nefret ettifi anlammagelir. Bundan sonraki adtmlm
yiizii brralcnakve gocuEunkpndindensdz agrnaldt.
"Kendinde en gok nedennefiet ediyorsun?" diye sorardlm.
Genellikle cerap fizikel bir nitelik olurdu. "Ayaklartml 9ok
biiyiik" "Qok gigmanrm.""Cok kiigiifiim." "Saglanm."
Higbir zaman giirtigiimii belirtmez, onun gigman ya da sska
oldufunu kabul ettilimi higbir zaman siiylemezdim.Olayhrl
zorlamazdrmda. Konu bedensebu konuda siiylenecekbir gey
kalmalana kadar konugurduk Sonra kifilik konusunagirerdik.
Srk srk bir srnav yapardlm. "$imdi turaya bir iki tey
yazacafrpm,"derdim, "rrc bunhrla seni stnayaca$tm.Hak ettilini
sandrfrnnotu kendin ver. Omefin, diyelim ki oyun yetenefin ve
yiireHili k konusunda kendine yiiz iizerinden kag verirsin diye
soracafrm."Biiylece srnavbaglardt.
Aga$rdaon diirt yagrrrJabir erkek goculunun srnaviirneiini
gtiriiyorsunuz.
Yalcgrkhhk"Ah, pek plcgtklt sayllmam,45 diyelim."
Akrl: "Hn, 60."
, YiireHiliki "25."
I
t
t
I
I
I
i
I
I
!
t
i
.t
I
ril
1i
rI
/
49
t-
I
:I
Bafhhk: "Arkadaglanmraldatmam,80."
Miizikalite:"Srftr."
Eligleri:(Cerappek iyi anhgrlmadr)
Nefret: "Bu gok mr. Hayr, buna cenp \rcremem."
Oyunlar: "66."
Sosyalduygu: "90."
Ahmakhk: "Ah, yiiz iizerinden190 ohbilir."
Dofalltkla gocugun oeraplarrtarttlmaya agrktl. ilgi gektifii
igin en iyisi tryo ile baglamaytuygun bulurdum. Sonra aile
konusunagirerdik,gocuk kolaycara ilgiyle konugurdu.
Kiigiik gocuklarlateknik gok daha kendilifindendi.Qocu$un
yolunu izlerdim. Margaretadh, altl yagtndabir krzla yaplhn tipik.
bir ilk O.D giiriiyorsunuz:Ktigiik klz odamageldi ve konugtu: "Bir
)
O.D istiyorum."
"Olurr" dedim.
Ktz bir kohufa oturdu.
"Bir O.D nedir?" diye sordu.
"Yenecek bir gey defilr" dedim, "ama gurada,cebimdebir
karamelaolacak.Hah, igte burada."Ve ona gekeriverdim.
"Nigin bir O.D istiyorsun?
" diye sordum.
"Evelyn almtg,ben de istiyorum."
"iyi. Sen bagla.Ne hakkrnda konugmakistersin?"
"Bir bebe$imvar." (Durakhna.) Bu gtimineniniizerindekigeyi
neredenaldrn? (Cevapbeklemedrg;aglk.) Sen gelmedeniince bu
evde kim rardr?"
Onun soruhn hayati bir gergeli iifrerime istelini belirtiyordu
ve bende bu gergelin dofum oldulu konusundagiiglti bir kugku
rardt.
"Bebekler neredengelirler?" diye birdenbiresordum.
Margaretkalktr rc kapryadolru yilriilii.
"O.D'den nefret ediyorurn," dedi ve gtktl. Ne var ki birkag
giin sonra yeni bir O.D istedi re biiylece ilerledik:
Altl yagrndaki kiigiik Tommy de ben t'kaba" g€ylere
delinmekten kaglndlllm siirece O.D'lere atdrmadr. ilt tiC derste
Tommy ii'fkeliydi ve ben nigin bdyle oHulunu biliprdum.
Yalnrzca kaba, edepsizcegeylerin onu ilgilendirdilini biliyordum.
O da rnastiirbasyon)asaftntn kurbanlarrndanbiriydi
Hig O.O almayan birgok gocuk rardr. Bunlar O.D'leri
istemiyclardr. Anne ve babalanndan yalanlar ve siiylevler
dinlememig,yetkin yetigmiggocuklardt.
Terapi birdenbire iyilegtirmez. Rahatsrz kigi bir siire hiC
yararlanamaz,genellikle bir ytl kadar. Gene d€, yan pigmig
diyebilecelimiz psikolojik koqullarda okuldan aynlan eski
iilrenciler igin kiit0mserdefilim.
Tom bize okulunda baganrz oldulu igin giinderilmigti.Ona
bir yrl O.D verdim,ama ortada bir sonug yoktu. Sumrrerhill'den
ayrrlrken hayatr boyunca bagartslzolacala benziyordu.Ama bir
yrl sonra babas Tom'un birdenbiredoktor olmaya karar verdilini
rrc iiniversitedevar giiciiyle gahgtrlrnr yazdt.
Onun O.D'leri
Bill daha da umusuz bir olaya benzemekteydi.
iig yrl siirdii. Okuldan ayrildt, gtiriiniirde on sekizindeamagsrzbir
gengti. Bir ylldan fazla igten ige dolagtr, sonundagiftgi olmaya
karar verdi. Duydufumagiire gok iyi gahgtyorre igindegayet iyi.
O.D'ler gergekten bir yeniden efitimdi. O-Ulerjn-{efaad+fh
ortava clkan biitiin
4!lak ve@nucunda
lfompleksleriortadan kaldtrmaktL
K E N D i K E N D | N |Y O N E T M E K
Summerhill,demokratik yiintemle kendi kendini yiineten bir
okuldur. Toplumsalolaylarla,gruphrla, hayatla,toplumsalsuglartn
cezalandrnlmasryla
ilgili her aey, cumartesigeceleriyaprlan Genel
Okul Toplantrs'ndaoy birliliyle kararabaflanlr.
Olretim kadrosundan herkes ve ya;rna baktlmaklztrr her
gocuk bir oya sahiptir.Benim oyumla yedi yagrndabir goculun
oyunun afrrhlr aynrdrr.
"Ama senin sesinindefieri daha gok,
$imdi biri giili,imseyerek,
delil mi? " diyebilir. Peki, bakalrm.Bir toplantrdakalktrm w on
altr yagrndan kiigiiklerin sigara igmesine izin verilmemesini
iinerdim. Konumu savundum: *rsemletici, zehirli ve asltnda
gocuklarrn pek de sevmedikleri bir $ey, dedim, arn bir
biiyiim0gliik belirtisi gibi yorumlanryordu nedense.Biitiin kartr
grkghnm bir yana atrldr. Oy toplanmrgtr.Biiyiik bir golunluk
51
J
i
t
;
t
I
i
I
I
I
t
!
I
I
Hi
tarafrndanyenilgiye ufratrlmlgtrm.
Benim savunmamdansonra on altr yagmdabir gocuk, on iki
pgrndan kiigiiklce sigaraignre izni rcrilmmesini tinerdi. Giiriigiinii
kabul ettirdi. Bununla birlikte ertesi haftaki tophntrda on iki
yagrnda bir gocuk yeni sigara ignre kuralml gunhrr siiyleyerek
elegtirdi:"Biz de katr okullardakigocuklargibi tuvaletlerdeoturup
gizlice sigaraigiyoruz ve ben bunun Summerhilldiigiincesine
kargr
oldulunu siiyltiyorum." Konugmasl onaylandr ve o tophntlda
'bir
kural defigtirildi. Sanlrrm benim sesimin her t:,man
gocufunkindendahagiiglii olmadlfrnl yeterince agrkladrm.
BJr keresinde gece yatma saatlanna uymamak konusunda
sertge konugtum, bu yiizden giiriiltii oluyor ve ertesi giin gocuktar
uykularrnralamadankalklyorlardr.Suglulann her yakalanrghnnda
haftalrklanndanyoksun kalacaklarrnrstiyledim. On diirt yagrnda
bir gdcuk, geg yatan her gocuktan, saat bagrna bir penny
alnmasrnr tinerdi. Ben birkag oy aldrm, ama go$unluk ona oy
rerdi.
i
Summerhill'in kendi kendini yiinetmesininbiirokrasiyleilgisi
yoktur. Her toplantlya ayrr biri bagkanhkeder, bu bir iinceki
bagkan taraflndan segilir, sekreterlik de gtiniillii yaprltr. Yatma
giizciileriningiirevleride ender olarak bir iki hafta siirer.
Bizim demokrasimizde
iyi yasalarda grkar. Ornefin, iilretim
kadrosundan ohn cankurtaranlann giizciitiilii dlgrnda yiizmek
yasaktr. Damhra trrmanmak yasaktr. Yatma taman1rrrtna.
uyulmahdrr,yoksa para cezastallnr. Stnlflarrn pergembegi.ini.imii
yoksa tatilden iinceki curna giinii mii tatil edilecefine de Genel
Okul Toplantrsl'nda
el kaldtnlarakkarar verilir.
Tophntrnrn bagans biiyiik iilgiile bagkanrngiigliiliiliine W da
zayflt$rna bafhdrr, gtinkii krk bet ele avuca srlmaz gocu(
iizerindeotorite sa$hmak kolay bir i9 defildir. Bagkanrng;jriiltiici.i
gocukhra para cet:st verme hakkl vardr. 7ayft bagkanhr daha
gok para oezastverirler tabii.
Tarttgmahra elbette personelde katrlr. Ben de katllrrm, oysa
tarafstz kalmam gereken durumhr eksik defildir. Bir keresinde
suglanan bir gocukh kargrlagmrgtrm.O bana ozel ohrak sugu
igledilini siiylediyse de bu gibi durumlarda hep yaptrlrm gibi
bireyin )antnr tuttum.
;1,
Elbette bir iinerim siiz konusu oldulu zarru;nben de herkes
gltri oylamada yer alrnm. $imdi size tlpik bir iinek rareyim. Bir
keresindefutbol salondaoynanmah mr oynanmarnahmt sorununu
ort.rya atmrttrm. Salon benim bilromun alttndadrr, gocuklan
grhlrrken giiriiltiilen hogtanmadrlrmr
agrktamrtttm.igerde futbol
ffyfLlmasrntnyasaklanma$nriinerdim. Ktz ve erkek gocuklann
h.rrrlan tarafrndan desteklendim ama asrl beni destekleyen
grrrcnelimdi. Onerim kabul edilmedi, yani bu atttmdaki satonda
rtrriiltiiniinsiireceli anhmrna geliyordu. fununda, birkag toplantr
rrircn genel konugmalarh goEunluEun salonda futuolu kabul
ctrnemesinisalladrm. Biiylece azrnhk da okul demokrasimizde
gcrrcltikle hakkrnl alabiliyor, bu onlara balhdlr. Bu durum
lrrryiiklere
oldulu kadar ktigiiklerede uygulanrr.
Ote yandan okul lnyatrnrn tiyle olayhrr rardrr ki kendi
hcrrdiniyiinetme rejiminde uygulanmaz.Ornelin yatak odahrtnr,
ycrnek listelerini kanm diizenler,fatunlan iider. Ama tilretmenleri
rlc ben bulur ve efer uygun de[illerse gitmelerini de ben
hildiririm.
Summerhill'inkendi kendini yiinetiminin igleviyalnrzcakanun
y,rpmakdefildir, ayr',a toplumun olaylan da tarttgtlrr.Her diinem
lr.r;rnda )atma saatt oya konur. Yagtnlza giire yatrna Tananrntz
rfcfigir. Sonra genel davranrgsorunhrt ortaya gtkar. Spor kolu,
rf,iinemsonu dansr kolu, tiyatro kolu, yatrna t:,rnan niibetgileri,
okul srnrrlaniginde olabilecekherhangibir ktitii davranlgrbiHiren
giizciilersegilir.
En heyecanhkonu yemektir.Benim slktcrbir toplantryl,ikinci
ycme!in kaldrrrhmsnr iinererek uyandlrdl[lm gok olmugtur.
Yemek sorunu, mutfakla ilgili sorunhr istekle ele altntr. Ama
rnutfak yemeklein ziyan edilmesisorununuda getirirsetophnttda
bununla pek ilgilenilmez. Qocuklann yemele kargl tavlrlart
tcmeldekigiselve bencildir.
Bir Genel Okul Toplantrsr'nda
akademiktarttgmalaryasakhnr.
gok
pratiktirler,
kuram onlart stkar. Onlar
Qocuklar zaten
romutturhr, soyut delil, somutluktan hoglanrrhr, soyutlulu
*vmezler. Bir keresindesiivmeninkanunla yasakhnmasnliinerdim
ve nedeninide agrkladrm.Bir hanlma yanrndakiigiik goculu da
oltlu$u halde okulu gezdiriyordum,goank iyi bir iifrenciydi.
52
53
I
I
{
I
isteEi'
Birdenbire yukardan gok alrr bir kiifiir duyuldu. Anne
lugkanr seger. Bu iglem diinem boyunca siirer. Bir stklntFl,
tophnttya
goculunu kaprp drgarrfrrladl. "Nigin biiyle yaptt?" diye
6nerisiolan fa da ieni bir kanun sunmak isteyenbunu
yetkin
bir
annenin
gelirim,
vantl!|
toplantrda."Ve nigin benim
Ictirir.
defil
sorunu
Bu
ahlak
bir
igin
yiizi.inden
zedelensin?
kiifiir
bir
edilen
igte tipik bir iirnek: f im, kendi bisikleti bozuk oldulu
bir
ben
ve
ve bazt arkadaglarryh bir
ekonomik bir sorun. Siz siiviiyorsunuz
fack'in Uiiitletinin pedallarrnralmrg
sonra
kaybediyorum."
iufta sonu gezisine grkmak istemigti. Olay incelendikten
gocuk
cevap
rerdi.
"Neill
yagtnda
gezisinin
bir
dtirt
Soruma on
ve hafta sonu
lim'in pedallarl yerine koymaslna
konuguyor," dedi. "$urasl agrk ki kadrntn ;ok gegirmesi
karar wrildi.
yasakhnmastna
nedeni Summerhitt'einanmamasldlr.Qocu!u okula yazdrn
Bagkansordu, "lGrgl gtkan rar ml? "
balrrarak stiyledi.
bile, goculun evde ilk siivdii$ii giin okuldan alacaktt." Toplanttyi
Jim kalktl ve ne git"r, geyleroldulumuzu
kabu
iinerim
diigiincedeydiler,
aynt
da
"Bu
onunla
katllantar
Yalnlz kullandrfr sfat asllnaa pek de "gakacl"sayllnuzdr'
bisiklet
edilmemigti.
rliirtistiigedelil!" diye ba!rrdr. "Ben fack'in o hurdayl
ara$na
gahhrtn
Bir Genel Okul Toplantlst'ndagok zaman zorbaltk sorunun
rliye kullandllrnl bilmiyordum bile. G0nlerdir
ilgill
yiinetiminin
zabahkla
gtiziimlenmesinegallgrlrr. Okul
deEil' ama
atrtmrg. duruyordu. Pedallarrgeri vermek iinemli
kurallntn her zaman duyuru tahtastna yazllmasna dikkat ederim. rczalandlrmantnyanllt oldu!unu di'igiiniiyorum'Gezime engel
"Biitiin zorbahk olayhrryla, giddetle miicadeleedilecektir."G
olunmastgerektilini sanmlyorum."
ki fim
de zorbatrk,kabadayrhkSummerhill'dekatl bir okulda gttrild
Bunu frrtlnalr bir tartlsma izledi. Sonunda anhgrldr
zor
delildir
anhmak
de
haftadlr
kadar srk giiriilmez, bunun nedenini
ovden genellikle haftahk almaktadlr, ama haftalrgl sekiz
yoktur'
Tophnttda
de
Biiyiiklerin disiplini altlnda gocuk bir nefret deposu haline gelir
gclmemigtir Ye para isteyecek kimsesi
Qocuk biiyiiklere kargr duydulu nefreti korkudan belirtem!2,
karar verildi'
karartnuygulanmamaslna
kez nefretini daha kiigiik \€ ?,yrt gocuklara yiineltir. Arna
ne yaptlacak, o ne olacak? Sonunda fim'in
Ama lit'u
goEu
zorbaltk,
okul
bir
zaman
Summerhill'depek az olur.
bisikletini onartrnak igin bir fon agllmarna karar verildi.
olaytnrn temeli aralttrlldlglnda ortala iirnelin Jenny'nin P-eggy
erkadagla',onun bisiiletine pedal alrnak igin katkrdabulunduhr
grkar.
deli demesifilan gibi bir ;ey
ve o da mutlulukla gezisinegitti.
kabul
BazanGenel Okul Toplanttst'nabir hrrsrzhkolaylntngetirild
Genellikle Okul- Tophnitsr'nln kanrl sugiu taraftndan
savuhrna
galtnantn
yoktur
ise
ama
cezasl
olur. Higbir zamanhtrsrzhfiln
Bununla birlikte kanr kabut -edilemez
xlilir.
bir
iidemek rardlr. QoEu z,man gocuklar bana gelirler ve, "t
yaprlabilir ve bu durumda bagkan sorunu ioplantntn sonunda
diklotle
Davfd'den biraz para galdr. Bu psikoloiik bir olay mtdr
kcz daha aga'. Biiyle zamanlarda ohy gok biiy0k
olmaylgt
toplantrdasiiziiniiedelim mi? " derler.
Incelenir ve genellikle ilk yargl savunmanlninandtrlct
old
olay
psikoloiik
bir
hakstz
gerektiren
s:rvunan
ki,
Ohyrn bireysel itgi
rgrsrndan aegigir. Qoorklar anlarla'r
diigiiniirsem,onlara igi bana btrakmalarlnrsiiylerim. iohn,
yirgrlandr!rnl hissediyorsabunun btiyle olup olrnadrlrnr slnama
kura
gocukn,
kargt
ona
bir
galmtE,
normal
mutlu,
bir ;ey
frrsatrrardtr.
bir
kullanrtmaslna,olayrn toplantrya getirilmesineizin reririm.
Summerhi||'dehigbir sug|u, top|u|ufunun otoritesine kargl
giistermez. ftrencilerimizin
en kiitii gey, borg iidenene kadar fohn'un tiim harglrElnt
belirtisi
nefret
tffke
\€
uynllrfa her rzarnan
zorunda kahcafildtr.
giisterdikleri
cczalandrrrldrklafl zarurn
baglnda
Her
diinem
siter?
nastl
Toplanttlart
Okul
Genel
plmtglnrdtr.
- '
yasal oltmyan
bir tophntr igin bir bagkan segilir. Toplantrnln sonundao
Bi ddrrmde, en biiyiiklerden diiit erkek gocuk
54
55
I
bir gey yapmaktanGenel Okul Toplantlst'naglkarllmrghrdl. Giys
dolaplarrndakiCe$tli egyalarlnrsatlyorllrdl. Bu kanun (egyalarml
kabul edilmigti, giinkli biiyle Fyler
giysilerini ntmarna)
oldugu kadar giysileri sattn alan anne ve babahra kargl da yanhgtl
Anne ra babalar gocukhrrnrn giysilerini azalmrggiiriinceo[<uh
yanstnediyorhrdl. Dort gocuk diirt giin izinsiz kalmak ve lrr
sekizde yatmakh cezalandtrtldl.Yargryr mlrtldanmadanda
ettiler. Pazartesigecesiherkes sinernayagittili zaman, sug
biri otan Dicl<'i yataktaokurken buldum.
"Aptattn birisin," dedim. "Herkes sinemayagitti. Sen niyo
gitmiyorsun?"
"$akact olmaYagallgma,"dedi.
summerhill iilrcncilerinin kendi demokrasilerine ohn
balhhklan ;agrtrqdrr. Bunda ne korkuya ne de iifkeye yer vardr.
Antisospl bir davranlgtan iitiirii uzun .rir celsedeyargrlananbir
gocuk giirdiim. Yeni yargrhnmrg ohn bu gocuk titeki oturu.mun
bagkanrsegiHi.Biiyle geylerstk srk olur.
Qocukhnn adalet duygulan beni hep tatrtlr. Yiineticilik
yeterckleri biiyiiktiir. Egitimin ve kendi kendini yiinetimin
delerinin de sonsuzoldulu gibi.
Be[i suglar otomatik olarak para cezastkanununabaflanlrhr,
EPer birinin bisikletine izinsiz binersenizotomatik olarak bunun
ahr peny @za$ lardlr. lGsabadasiivmek (arnaokulda istediliniz
gibi siivebilirsiniz), sinemada kiitii davranrnak,damlara Itk
yemek odaslnda gevreye yemekleri atrnak ve bunlan
kunllan gi$nemelerinotornatik olarak cezastpra iidemektir.
Cezalandtrmalarhemen hemen her zaman parayla kargrla
bir haftalrk hargkktan yoksun kllmak ya da bir gece s
giindermemek
Qocuklarlnyargrgllkyaprnahrtnakargt grkrgbigimlerinden
de onlartn gok sert ceza rrerdiklerinisiiylenrktir. Ben hig de
bulmuyorum. Tam tersine gok yumugaktlrlar.Higbir duru
Summerhill'de sert bir karar verilmemigtir. Ve cezantnda
zamansugla iligkisi rardr.
Ug kiigiik klz iitekilerin uykusunaengeloluyorlardr.Cezasl
hafta boyunca hertesten bir saat iince yatmaktl. lki gocttk
arkadaglartnatoprak atmlglardl. C*b, hokey alantnm
56
rltizlemekti.
''o|ay siizciik|er|eanlatr|rnayrcakkadar
Qolu zaran bagkan,
rptalca]' der re hicbir ;ey ppllarnayacafma karar rarirdi'
zafilan'
Ginger'in bisikletinesekterimizizin'j|z binmeyi denedili
Ginger'in
kigi,
iki
rf ve firsonelden gene bisiklete binmig olan
on defa
hisiktetini iin uahgenin gewesinde birbirleri iterek
yapan
ustalarln
rlrlagttrmakla cezalandrrrl{rlar.Yeni atiilyeyi
inip
rncrdivenineglkan diirt kiigiik gocuk, on dakika merdivene
lar.
grkmaklacezalandrrlldl
bir kez
Higbir toplantrdabir yetigkindeniigiit istenmez'Yulllt
aktn
kilere
krz
biiyle bir tey yaprldl!rnr anlmslyorum' Uq
hargltktarlndanyoksun blraktldrlar'
etmiglerdi. Toplantrda l.p
gitmderiyanklandl.
Krzlaro g€cegenekitere yollandrtar,sinemaya
kararsrzhfa
Ama l<tzlarbir kez daha kitere saldrrrncatoplanttda
penny
ttdiil ver,"
iki
tliiSiildii.Bagkan bana sordu. "Her birine
''
sa|dlrtacakln?
t|edim. ,,Ne? Ne diyorsun,biittin oku|u mutfala
''lfayr, yapnazlar,"dedim. "Sen dene bir kez"'
'g"ifi"
clenedi. Krzlartn ikisi parayr almaya.Yanagmadllar'
bildirdikleri
').,nratigliniin birden bir daha kilere girmeyeceklerini
rluyutdu.Girmedilerde iki ay kadar'
bir
Ukalaca davnnrglar topLntllarda ender giiriiltir. Herhangi
bir
On
gatlk
kagla kargllantr'
,kalahk belirtisi topiuluk tanftndan
ortada bir
yagrnda,gok giisteriggibir erkek goculu gereksizlili
hig
toplantr
gekmek istemigti' Ama
siirii tey siiyleyerek iifhti
yiz urrtudi, balrrarak goculu yerine oturttular' lgtenlikten
yoksunolanlartqocuklarhemenseziyorlar'
kendi
inanryorum ki Summerhill'de bizim koydulumuz
kendiniyiinetimig|eviniyaplyor.As|lndakendikendiniyiinetrnek
uzla:mah[i;
oln; van bir otuL ilerici Uir okul denmez' Bu
tiimiiyle
yiinetmekte
okuldur. Qocuklarkendi toplumsalhayatlarlnr
Bir
ozgir olmadrktan sonra, siz iizg0rtiife sahip ohmazsntz'
disiplin
durum
buyuran oldu mu gergek iizgiirliik yoktur' Bu
gegerlidir.Qocuk
.rliri,i",l"a.n gok iyi yonetici igin daha da fazta
yumugakyiinetici goculu
ruhu sert ytineticiyekargr grkabilir,ama
kugkulantr
da fazlayumuFtlr ve onu kendi gergekduygularlndan
getirir.
duruma
hayattan
iyi [ir kendi kendin! yiinetim, yalntzcasessizbir
57
. serkegli!
hoglanan ve "diizensizlife,
kargr grkan
iifrencilerin bulundufu bir okulda gergekleEebili.Bu biiyiikhr
t^nnn oy almazlar,ama igtenlikle kendi kendini yiinetirne inan
ve onu isteyenlerde gene bunlardrr. Ne var ki bu arada on
yaglanndaki gocuklar iyi bir kendi kendini yiinetimin
delillerdir, g0nkii heniiz onlar toplumsal yagama uyacak
gelrnemiglerdir.Gene de Summeririll'deyedi yagtna gelmig
goark kolay kohy GenelToplantr'yrV,zgrmaz.
Bir ilkbaharda iglerimiz bayapt kiitii gitmigti.Bazr toplu
)ratarnaihgkrn biiyiik iilrencilerimiz kolei girig srnavlarrnr
sonra okuldan ayrrlmtglardr,biiylece okulda gok az biiyiik iilren
kalmritr.' Olrencilerin gogu derbeder, serkeg yaglanndaydrla
Konugmalarrndafarkhydrhr arna daha toplulula uyacak
defillerdi. Birgok yasalanunuttular, gi$nediler.Rastlantryla,
biiyiik iifrenciler,de bireyci kigilerdi. Yani kendi gruplarrnda,
hayatlannr yagryorlardr.Bu durumda personelbiiy0k bir dik_l
okul yasalarrnrqi$neyenler1a da buna girigenlerleulragmak
Sonunda iiyle oldu ki bir Okul Toplantrsr'ndaben biiytik
giddetle.gok antisos)4alolduklan, kiigiikleriantisosyalyol
yalmz brakrp onlarla hig ilgelenmediklerikonusundagatum.
igtenlikle siiylemek gerekirsekiigiik gocuklar pek iiyle
kendini yiiretimle ilgilenmezler. Kendilerine kalsa kiigiikler b
yiinetim kurmayr isterler mi istemezlermi bilemem. Onlu
delerleribizimdeferlerimiz
delildir, davranrglan
da bizimkiler
'
olamaz.
lGtl disiplin yetigkinin huzur ve sesizlik nllamasrigin
kolay yoldur. Herkesbir talim gawtu ohbilir. Kesinliklesessiz
halatrn sallanrnasr igin ideal ytintem nedir bilmiyorum. B
S;.rmmerhifl'dekidenemelerimizve hatalarrmtz,yetigkinlere se
'Sr
hayat sallarnakkonusunda'
bagansrzkalmrgttr.Ote
gocuklara verilen gok giiriilti.iliibir hapt da defildir. Belki de
kesin test mutbJ$ldrr. Btr itfpfu-gdFe Summerhill, kendi kendi
yiinetimde harika bir uzlagma,anlagmabulmugtur.
Tehlikeli silahlarakargr olan yiaemrzbir uzlagrnagioidir. Ha
tiifekleri yasaktrr. Hara tiifefi isteyen bir iki gocuk bu
nefret ederler, ama asllnda bundan rahathk duyarhr.
azrnhktaysalarkendilerini biiyiikler kadar gtiglii hisetmezler.
t
58
yrllanmrgbir sorun
summerhill'de bir tiirlii giiziimlenemeyen
de
vardrr,buna birey ve toplum sorunu da diyebiliriz. Personel
gocuklart
grubu
iibiir
rffrencilerde, sorun bir ktzrn yiinettili krzlar
riiratslz etti!i, iizerlerinesu attt[t, yatrna zamanlartntaksattllr ,
hrsacabaF dert oldulu Tllman gileden grkryorhr. Bir Genel
blrakmadtlar.
l'plantl'ili klztarrnyiineticisiJean'asiiylemediklerini
.iizgiirllifiiyanhg kullandr[rnrbelirtmek igin 9ok a!rr stizler
Krzrn
riiylediler.
Bir ziyaretgi,bir psikologbana dedi ki: "Hepsi yanlr;' Klzn
yiiziindenmutsuzlulu okunuyor, hig sevilmemigve biitiin bu aglk
clegtirilerona her zamankindende gok sevilmediliniduyuruyor.
tlnun sevgiyegereksinimilar, kargl glkmayade[il"'
"Sengili psikolog hanlm," dedim, "onu sevgiylede$igtirmeye
g.rlrgtlk. Haftalardri onun antisosyal dawanlglartntiidiillendirip
,iuruyorrz. Ona se*i ve anlayrggiisterdik, bana mlstn demedi'
t)ahasrbizi aptat ondt u. saldlrganll!rnrnkolay hedefleriolarak
giirmeye baqladr. Biiti.in toplulufu bir tek kigiye boyun
e[diremeyiz."
Tam karglhll bilmiyorum.Yalntz gunu biliyorum ki lean on
lleSyaglnage|inceantisosyatdavranlg|anndanslyrl|acak,e|ebaglIr!l
ve elegtirilmeye
brrakacak.Higbir gocuk ytllarca hoglanllmamaya
gelince,
hig kimse
katlanamaz.Okul toplanttsrndakisuglamaya
iiteki gocuklarlsorun otan bir gocufiafeda edemez'
Summerhi||'ege|medeniincesefiIbirhayatgegirmigbir
goculumuzvardt. Korkunq bir zorbaydt,tararlt uj n:f1t: doluydu'
OOrt-begyagrndakileracr gekiyor, a!hyorlardr' Toplulufun onhrl
yaparken de
korumak igin bir gey yapmasl gerekiyordu,bunu
babanln
rfoEallrklao zorbiya kar;l olacaklardr' Bir anneyle
yanllgtntn,annewbabalarrndansevgi,sevecenlikgiirmiigobi'ir
izin rerilemezdi'
gocuklarretkitemesine
kaldrlrm gok az olay
Qoculu okuldan glkarmak zorunda
lardtr. Ama bunu yapmak zorunda kaldtm, giinkii onun vtiziinden
iibiir gocuklaraokul cehennemolmaya baglamrgtt.Bunu iiziilerek'
belli belirsiz bir bagarlrzhk duygusuylasiiyliiyorum ama bagka
garemde yoktu diYorum.
Bi,iti.inbu yrllar boyunca kendi kendiniyiinetimkonusundaki
giirtiglerimideligtirmek zorunda kaldrm ml? Tiim olarak hayr'
59
{
I
j
Sumnrcrhill'i bagka tikl0 giiziimiin iiniirc getiremiyorum. Her zalmn
popiiler olmugtur. Konuklartmrzagdsterdifimiz bir 'obudur. Ama
sakrncalan da olmugtur, iknefiin bir toplantrda bana, gu"nlan
frsrldayanon diirt yagrndakikrzr anrmgyorum," Turaletlere pamuk
atarak trkamamalanigin krzlan uyaracaktrm,ama bu ziyaretgiler
yiiziinden stiyleyemeyecnflim," dedi. Ziyaretgi lere aldrrrnayrp sorunu
giindemegetirmesinisiiyledim,o da iiyle yaptr.
Pratik haklarrnelitsel yararlannrniinemi giirnrezdengelinemez.
Summerhill'degocuklarkendi kendileriniyiinetmek igin her tiirlii
'mlicadeleyi
g6ze ahrlardr. Gtiri.igiimegiire haftahk Genel Okul
Toplantrsr bir haftaltk ders programrndandaita deferlidir. Bu
- $danlhr-laptululi__kar-$rrnda kg-tqlma pcatili yiiniinden harilo
bUsrs$seC&,- gocuklintr g,o,Eu"qqk iyj ve--ken.diferinikasmadan
konugurfar.Yazt yazanayan,okuyarnayangocuklardangok akrlhca
konugrnahrdinlemigimdir.
Bizim Summerhilldemokrasimizealternatif olan bir
giiremiyorum.Bizimki siyasaldemokrasidendalia
r d a agrk,diiriist
olabilir, giinki,i gocuklar gok yardrmseverdirler ve iizerinde
konugacakkazanrlmrghaklan yoktur. Ustelik bu daha ciimert bh
demokrasidir, giinkii yasalar agrk toplantrlarda yapilr \€
denetlenmesine
olanak bulunmadansegilmigdelegelersorunuortaylr
grkmaz.
Hepsindenbagka, bu demokrasiiizgiir gocuklarrnkazandrft rt
kendi kendini yiinetimi gok iinemli yapan bir genig g6fiigtiir.
Qocukfann yasalan temellere dayanv, giiriiniiglere defil.
yiinetemini saElayan yasalar daha az iizgib bir uygarl
baldagmrglardrr."Kasaba", "drt diinya" deferli eneriisinikiigiikJ
geylerekaygrlanarak
gidigindegrk giyinmeniz
harcar.Sanki haya-ttn
ya da canr cehennerne
demeniz pek iinemliymiggioi. Summerhill
hayatrn drg giiriini.iglerinden
kendini sryrrarakbir topluluk ruhu
kazanabilirve zamanlailerleyebilir.Bir bele ki,irekdenebilir am;l
neyin ne oldu$unukesinliklesiiyler.
ancakhendeli l<azan
KARMAEGITiU
Okullarm goEundakrzlarlaerkekleriayrmak igin belli bir plan
60
vrrdrr, tizellikle uyuma yerlerini. Sevgi iligkilcine izin verilmez.
Ittiyte geylerSummerhilt'dede krgkrtrlrnazama ilte--- engeltenecek
rflye de ulragtlrnazSummerhill'de ktz ve erkek goatkhr rahat
cinsler arasrndaki iligkiler gok sa!hklt
brrakr
lmrglardrr.
iiteki
Uun nbdeni
ir aile olmast
'lsavdr iince ben kar@
-krz
aynt stnfta
erfficuklartn
c.rc.k E;;;;E[timde
"u
defilutang
verici
yagaylp
ttir
uyuduklarr
tlers yaprp ayrr binalarda
merak ortadan kaldlrllmtgtrr.Summerhill'degiizetlemedelikleri
hakkrndaiibilr okullardaoldulundan gok daha
bulunmaz;cinsellik
rz bir kaygt rardtr.
Ara srra okula bir yet:lkin gelir ve bana sorar: "Ama
birbirleriyleyatmtyorlar mt? " Ben yatmadlklarlnrsiiyleyincede
lufirrrrlar: "Ama nigin? Onhnn laglarrnda olnydlm iyi vakit
gegirirdim!"
Bu t0r insana giire klzlarla erkek gocuklar birlikte elitim
gtiriiyorlarsamutlaka cinseliligkilere de girmelidirler.Elbette biiyle
kigiter, kargr gtklglarrnln alttnda yatan bu diigi.inceyi
belirtmezler.Bunakargtn, krzhrla erkeklerin de!i9ik tilrenme
kapasitelerioldulunu ve bu y0zden birlikte ders yapmamalart
gerektifinisiiylerler.
Okullarda karma elitim yaptlmahdrr,giinki.ihayatta da kadlnla*'
erkek birlikte yatar. Ama karma elitimden birgok anne, baba vc
iilretmen gebelik korkusuylagekinirler.Gerqektende, epei karma
egitim yapan okul yiineticisi bu kaygr yiiztindenuykusuz geceler
gocuklar
Her iki cinstende kogullanmrg
gcairdiklerinisiiylemiglerdi.
gcnelli kle sevmeyetenelinden yoksundurlar.Bu cinselIikten korkanhrr
rahatlatabilirama gengliktekisevmeyeteneksizlifibiiyiik bir insan
trajedisidir.
lGrma elitim yapan iinlii bir iizel okulun birkag 0frencisine,
okuflanndasevgi iligkisi olup olrnadtltnr sorduf,umanun haylr
cevabrnrverdiler. $agtrlrml giirtince,"Bazan bir klz ve bir erkek
gocuk araslndaarkadagfuk
olabilir arnabu higbir zan6n sevgiiligkisi
defildir," dediler.Bahgedebirgok ho; krz ve yakt;tkfugenggdriince,
okulun iilrelcilerde sevgiyekargr bir giiri.iggeligtirdifini ve bu hava
61
igindecinsellili yasakladrSrnr
anladrm.
Bir keresindeilerici bir okutun ytineticisine
okulunuzdasevgiiligkisioldu mu? "
"Hayrr," celablnl verdi sertge yiinetici, "biz sorun gocuklart
higbir r:,manokula almayrz."
Karma elitime kargr gtkanlar bu sistemin krzlan erkeksi,
erkekleride kadlnslyaptlfrnr ileri siirerler.Ama bunun derinindebir
korku rardrr, kesinliklekrskangbir korku. Cinfllik sevgiyle'birlikte
giinkiidiinyantnen'
oluncadiinyanlnen zeikli geyidir; bastlnlmlgtrr',
geyidir.
zevkli
Gerisikagamaktrr.
Qoykluklanndan beri Summerhill'deolan biiyiik iilrencilerin
bir cinsel iligkiye girmelerindenkorkmam,giinkii baskrgiirmi.ig,bu
yizden de dolal olmayancinselduygularasahipgocuklarlabirlikte
pgamadr!rmrbilirim.
Birkag yrl iince:bizeaynr tamandaiki iilrenci gelmigti,iizel bir
okuldanon yedi yaglndabir erkek gocuklageneiizel bir okuldarion
altr yagrndabir krz. Birbirlerineaslk oldularve her yerde,her zaman
birlikte olmaya bagladllar.Bir gece geg vakit onlan giirdiim ve
durdurdum."Ne yaptrltnrzrbilmiyorum,"dedim,"bunun iizerinde
de durmuyorum,giinki.ibu hig de bir ahlaksorunudefil. Ama
ekonomik agrdanilgileniyorum.Senin bir gocu$unolursa,Kate,
benimokulummahvolur."
Bu temaytgeligtirdim."Giiriiyorsunuz,"
dedim, "Summerhill',r
yeni geldiniz.Sizegiire istedi!iniziyapmaktaiizgi.irsiiniiz.
Do[alhl<h
okul igin iizel bir duygunuzda yok. Eler yedi yaglndanberi burada
olsaydrnrzbu konuyadelinmem gerekmezdi.
Okula kargl giiglii bir
yaklagrmlnrz
olacaktrve Summerhill'insorunhnnt diii.tinecektiniz."
Sorunu giizmenintek yolu buydu. Neyseki bir daha onlarla bu
konu iizerindekonugmamgerekmedi.
qALtsMA
li
|['
Summerhill'de, on iki yaErndan oiiyiik her gocu!un ve
personelinhaftadaiki saatbahgedegahgmarnriingiirenbir topluluk
yasir$ grkarmrgtrk.Bunun altr penny bir saat iicreti vudt.
Qaftgmazsanlzpara cet:;s, iidiiyordunuz. Bir iki kigi, aralannda
62
ntydllrr'
iifretmenter de olmak isere para @za$ vermeye
yoktu
qalrganlarrnda goEu zanangtizleri saatteydi'Itit "ry". iigesi
gegirildi'
gdzdon
; b" yiizden de herkesi srkryordu'Yasa yeniden
oy birliliyle bunu kaldlrdllar' gocuklarneredeyse
gerek duymugtuk'
Birkag yll iince Summerhill'debir revire
gimentodansallam bir
Kcndimiz )lapmayakarar verdik, tulla ve
bile
birimiz hayvttmtz boyunca tek tulla
Hi;
yapf.
yer|egtirmernigtikamaigegirigtik.Birkagiilrencitemelkazmaya
ylktrlar. Ama
yardlmetti, tufila elde elmek igin bazl eski duvarlan
Sonunda
qocuklar p"ra istiyorlardr.Biz paravermeyi kabul etmedik'
gocuklar
i9
yaprldl' Bu
revir tilretmenler ve ziyaretgiiertarafrndan
ve hastane
iqin EJk srkrcrydl,sonia onlann geng kafalarrnarevir
Ama bir
Bunda bir glkar gtirmemiglerdi.
gok yabancrydr.
.tiigtincesi
yapmak istediler le
siire son' bisikletlerin konacalr bir sundurma
yardlmt
olmadanyaplp
hi9 kimsenin
kendi kendilerine,personelden
bitirdiler.
gibi defil'
Ben gocuklan biz bi.iyiiklainolmalartntistedilimiz
o|duk|arrgibiyaz|yorum.on|artntop|u|ukduygu|arl-sosya|
sonraki
az"ffi
sorumfu luk d uygularr- on -!9$ l- yagrna''ffr-ilTTii
igin gelecekvik*:'
yartan tauar ietil,nezliftiteri' ;ilikttt-onhr
Tembellik
giirmedim'
gocul<
6ir
$imdiye Jek hig t'-emUet
terbel
gocuk
bir
dedi[leri iigisizlik ya da n!lrksrzlrktrr. sallrklr
zamanlartembel
olamaz,biitiin giin bir geyler yapmaslgerekir' Bir
Matematikonu
t<auuieailen gok sagrini bir gocuk tanrmt$rm.
programl ondan rnatematik
okul
ilgilendirmiyordu itlln
gahgmryordu
o"gr.nr.rini istiyordu. eocuk da el.rette rnatematik
sanlyordu'
vJ matematiktifretmeni onun tembel oldulunu
giden bir gift her danslbe|ir|i bir siireetmig
Gegenlerde,dansa
oldulunu okudum'
olsa bunun yirmi beg mil yot yiirtimek demek
yoruturlar' giinkii
Gene de hig yorulmazlar ya da pek vz
da
yaptrklarlnr istekle, zevk duyarak yapmrglardtr' Qocuklar
biiyledir.Srnftatembelolanbirgocukfutoolmagr;rda
ki|ometre|ercekogar.onyediyagrndakigeng|erinbanapatates
yardtm
ekmekte ya da solanlarrn araslndakiotlarr temizlemekte
aynl gocuklar
etmelerinin olanakirz oldulunu iilrenclim, oy'"
ulragarak saatlar
motorlarla, araba ylkamakla, radyohrla
aldl' Gergek'
gegirebilirler.Bu olguyu kabul etmem e1ey z tran
63
\
I
iskogya'daki kardegimin bahgesini kazarken kafama dank .cl..
hoghnmamrttrm, birdenbire higbir anhmr bulunmayan g
iltun
bahgeyi kazmakta olugum yanhg geldi. Benim bahgem
gocuklarabir gey demiyor, oyu bisikletlerive radyolan onhr
gok anhmh. Gergek bagkalannl diiEiinnr insana gok' uzun
zamandagelir, gene de iginde kendini diigiinmekleilgiti bir
rardrr.
Kiigiik gocuklarrn ige kargr genglerden daha cleligik blr
tavrrlarr rardrr. summerhill'in iig ite sekiz yaglannrlakigocukhn
harg karmakta, kumhrr laymakta, tultalan temizlemekteyilitgr
gahgrrlar ve higbir itdiil diigiincesine kaprtrnazlar. Biiyloc
kendilerinibiiyiiklerleiizdeglegtirirter,
gahgmalarr
gerge$eyansrmll
bir fantezigibidir.
Bununla birlikte sekizdokuz yagrndanon dokuz-yirmiyagml
kadar olan gocuklanncan srkrcrtiirden bir ig yapmalannristemok
yalntza bize tizgiibir durum defirdir. Birgok gocuklarigin'bu bh
gergektir, elbette bundan baEka iiyle gocukhr vardrr ki erken
yaglardanbaglayarakhayatlarrboyunca ig yaparhr.
igin ash gudur ki, biz yetigkinlergocuktar gok siimi.iriiy'ruz.i
"Marion, kog gunu at da gel." Her gocuk kultanrlmaktannefrct
eder..ortahma gocuk, kendi agrsrndan
higbir gabagitsteritmedill
-besrenip
haldbannerc babasrtarafrndan
giydirildisini giiyle biiylc
fark eder. Ama bu tizenin de do$ar hakkr olduiunu diigi.iniir.
oa
yandananneve babasrnrnkagrndrklanyiiztercesrradan,tatsrzigin
de kendisinden beklendilini, buntar yapmasrnrn zorunlu
giiri.ildii$iiniide anlar.
Amerika'da,d,frencilerinkendi elleriyleyaptlklan bir okuldan
siiz eden bir yazt okumugtum. Bir slirebunun ideal yol oldulunu
di.igiindi.im.Delildir ama. Efer gocuklar kendi okullarml
yapmrglarsaemin olabilirsiniz ki havall, yumu;ak bir otoriteyeI
sahip birtakrm bayhr bagtanndadurmug ve onlan seslerinidc
yi.iksefterekyiireklendirmigterdir.Btiyle bir otorite ortada yoksa
gocuklarkesinlikleokul yapmazlar.
Benim giiri.igiime
giire, akh bagrndabir uygarhk gocuktardan
on sekiz yasrnakadar gahgmalarrnr
istemez.Birgok krz ve erkek
gocuk on sekiz yagrndaniince de yrlrnla i9 yapr ama biiyte igler
onlar igin oyundur ve betki de anneteriyrebatralanagrsrndan
ekonomik olmayan iglerdir. Qocuklarlnslnavlarahazlrlanrnakigin
v,rr giigleriyle gahgmak zorunda kaldlklarrnr diigiindiikgeigim
cziliyor. Savag 6ncesi Budapegte'de,ii!rencilerin yiizde ellisinin
olgunluk srnavlartndansonra fiziksel ya da ruhsal hastallkhra.
yakalanmalanntn
nedeninianltyorum.
Eski ii$rencilerimizinsorumluluk isteyen i9lerdegtisterdikleri
baganlarailigkin olarak aldrfilmtz haberlerinnedeni,o gocuklarn
Summerhill'debiiti.inbencil fantezileriniyagamrgotmalardrr.Onlar
artrk birer yetigkin olarak,bilingsizbir oyun iizleminekapllmadan
hayatrngergekleriylekargtlagabilmektedirler.
OYUN
Summerhilloyunun biiyiik iinemenhip oldulu bir okul olarak
tanrmlanabilir. Qocuklarln ve kedi yavrularlntn nigin oyun
oynadlklalnl bilmiyorum.Bunun agrrreneriidenileri geldilinede
inanlrtm.
Oyun deyince sportif konulart ve iirgi'itlenmigoyunhrl
dtigiinmiiyorum, oyunu bir fantezi olarak dligiiniiyorum.
Orgiitlenmig oyunlar hiiner, yatktnllk, taklm ruhu ister ama
gocuklaln oyunlal genellikle hi.iner istemez, biraz yatkrirftk
isteyebilir,taktm ruhunun da pek iinemli yeri yoktur. Qocuklar
krhg oynarlar,hlrslz-polisoynarlar.Hareketlifilmden gok iince de
hlrsrz polis, gangsteroyunlal oynarlardl.HikAyelerve filmler bazl
oyunlart yiinlendirebilir ama temel bi.itiin rrklardan gelen
gocuklarrnyiireklerinde
olugmugtur.
Summerhill'dealtl yagrndakilergiin boyu oynarlar,hayaleycr
vererekoynarlar.Kiigiik bir gocula giire gergekliklehayal birbirine
qok yaktndrr. On yagrndabir gocuk hayalet krhllna girince
k[igiiklerbaptrtrlar,hayaletinTommy oldufunu bilirler,onu gargafa
Ama o yaklaStrkenhep bir aptzdan
sarrnrrkende giirnri.iglerdir.
korkuylaba!rrrrlar.
. Kiigiik gocuklar bir hayal diinyastnda yalarlar ve b u n u
hareketlerede yanslttrlar.Sekiz ile on diirt yag arastndakierkdk
gocuklar'hrrsrz-polis
oynar, vurdulu klrdtlr oyunlara ilgi duyar,
giiklerde
ugarlar.Ktz gocuklarda agalr yukan
tahta ugaklarryla
65
64
gegerlerama onlarln oyuniarl
t'tir hrrsrz polis oyunu evresirrden
;itahlarve kthglarlaolmaz. Qok dahakigiseldir.Mary'nintaklmtna
karqt Neill'in taktmtvardtrve malzemekavgaiarlasert sdzciiklerden
oluiur. Erkeklerin nesneleri yalntzcz oyun gerefi diiE4anlardrr'
gok
Kiigiik erkek gocuklarlayagamakkiigiik krzlarlaoldulundal
Kocaman bir okul kurarrz, birgok odalart ve iilretim igin pahalt
.rraglarrlardtr ama oyun igin kiigiiciik bir yer ayff'rv'
insan igin gergelini diigiiniirseanlar ki, uyprllrn birgok
kiitiiliiklerinin nedeni gocuklartn yeterince oyun oyna134tf
olmalarrdtr.Dofrusu her gocuk gocuklufunu bitirmeden biiyiik
dahakolaydrr.
o l u'ei;ViiEtin
p gtkmlgtlr.
bulamadlm.Bir
Hayalin baglaylpbitti!i srnrr nerededir,heniiz
oyuna kargr tavrr keyfidir. Biz biiyiikler gocu$un
'iizerindeki
martayl
tepsinin
bir
madeni
kiigi..ik,
gocuk bebe$ine
progr"r,n, gizerizzrlokuzdanon ikiye kadar ders, bir saat yemek
yaiadlitna
bebelin
verdifi zaman, acaba o anda gergekten
tatili, sonragene iige kadar ders. Efer iizgiir bir gocuktan program
gocuk
Bir
mrdlr?
at
bir
gergek
at
bir
Sallanan
inun,lo,, muOur?
yaprlmasr istenseydi kesifilikle oyuna 9ok, derse az zaman
silahtn
zaman,
ettili
"effer yukan" diye balrrlp sonra da ateg
ayrracaktl.
gergek bir silah oldulunu sanlyormu, iiyle hissediyormu? Bana
Bliyiifiin, goculun oyununa kargl olan olumsuztavrlnda kiiken
oldu!unu
gerqek
OVl. getiyor ki gocuklar oyuncaklartntn
korkudur. Yi.izlercekere aynt kayglll yaktnmayl duydum: "Ama
da
onlara
karlgrp
ige
biiyiik
bir
duygusuz
sanryorlar, ancak
gocufium biitiin giin oynarsa ne zaman her geyi iifrenecek, nasl
Higbir
yere
;asryorlar.
ayak
fantezilerinianlmsatlnc:l,apar topar
i,n"rL1n, verecek?
"'Qok azr benim celabtmtkabul ederler:"E!er
bozmamalldtr.
diinyaslnl
hayal
goculunun
goculunuz oynamak istqdikgeoynarsa iki yrl sonra koleie giril
sevecenanneylebaba
.Erkek
o)'namazlar.
Erkek gocuklar genellikle ktz gocuklarla
srnavlarrnrverebilecektir,ama oyunu hayatrn bir tigesi liaymayan
sr!inaklar
apaglara
oynarlar,
sende
elim
gocuklar hlrslz'polis,
bir okulda ancak ,beg ya da yedi yll okuduktan sonrabu stnavlart
' '
yaparlar,biiyiik gukurlar ve siperler ]<azarlar'
\Sbilir."
ya
Krztar gok ender olarak bir oyun iigiitlerler. olretmenlik
. Her Tllman Eunu da eklerim, eklemem gerekir: "Yalnlz bu
giinkii
bilinmez,
arasnda
gocuk stnavlartvermek isterseolur!" Oyle ya, gocuk bir
da doktorluk oynamak iizgiir goo.rklar
dedifiim,
.ya
kiigiik
onlarrn otoriteye iiykiinme gereksinmeleriyoktur. Daha
da radyo teknisyeni de olmak isteyebilir. Ktz da terzi
baferin
insanlarla
delil
nesnelerle
ktzlar
ktzlar bebek oynarlar,daha biiyiik
ya da gocuk baktctstolmak istefi duyabilir.
severler.
oyunlarl
iligki
Evet, gelecek korkusri annelerlebabalarrgocukhrlntn oyun
' kurabildikleri
iskambil
ve
kuranz.
taktmlarl
hakkrnr ellerinden almaya siiriikliiyor.'Yine de bu sorunda uagka
QoEu ramvn karma hokiY
iiteki salonoyunlarrhep karma oynantr.
geyler de var. oyunu onaylamamantnardtnda belli belirsiz bir
merdivenlerde
hoglanrrlar,
patlrtldan
Qocuklar giiriiltii ve
aniat dersi bulunur, gocuk olmak iyi deEildir gibi. Gengleri
Elim
etmezler.
ztplarlar,rar giigleriylebafrrlrlar, egyalaraaldlrlg
uyarmakigin "Qocuk olma!" denmezmi?
garpabilirler
da
vazoya
trir
delerli
sende oynuyorlarsagiirmeden
Kendi gocukluklartnlntiztemlerini unutan anne ve babalar
gocukl
yollartnln iizerindeYse.
oyun oynamaytre hayal kurmaytunutanlar'kiitiidiirler.Bir
iligki
iililltir,
yiinden
A n n e | e r g o l u z a m a n g o c u k | a r r y | a y e t e r i n c e o y n a m a z l a r . o noyun
| a r oynama yetenelini yitirirse ruhsal
iki
bir
iglerin
gocufun arabaslnayumugak bir aylcrk koyarlarsa
s:!at igin giiziimlenecelini santrlar, bebeklerin oynagmak'
ilgilenilmekistedikleriniunuturlar.
halde biz biiYiikler
eocuklulun oYunculukoldulunu bildi[imiz
bu durumu nasll kargrlrYoruz?Bilmezden geliYoruz. Bunu
biitiini.iyleunutuyoruz, giinkii oyull bizce bir vakit ziYantirr.
66
67
I
I
I
I
'l
a
bir goculum olsaydr kafadan sakat mt diye kugkularrrdlm.
Qocukluk oyunculuktur ve bu gergeli bilmezden gelen bir
1
'
toplululun elitlmi yanhg yotdadtr. Bana giire israil,.yiintemi
genglilin hayatrnl ekonomik gereksinmelere
kurban ediyor. Bu
gerekli olabilir ama ben bu sisteme ideal toplululi hayatr
diyernem.
'
istedikleri kadar oyun oynarnatannaizin veritmeyengocukhra
yaprlan kittiiliigii tahmin etmek zordur. hofesyonel futbblcularrn
maglannl seyreden biiyiik yl!lnhr, ya;ayamadlklarrgocukluklarr
yiiziinden kendilerini oyuncutarlaiizdegtegtiriyorlar
mr diye gok
merak ederim. Summerhill'i bitirenlerin gogu futbol rmglarlna
gitmezler,tantanaylada ilgilerrmezler.Sanlrrm gok azt bir kaliyet
alayrnr giirmek igin yiiriimeyekathnrr. Tiirenierdegocuksubir iige_
bulunur, rengi, bigimcili!i, oyuncaklar iilkesinin ve giyinmig
bebeklerin. allr hareketleri gibi...Belki de bu yiizden kadrnlar
tiirenleri erkeklerdendaha gok severgibidirler. insanlaryqgtanrp
bifgiglegtikgeaz gok tiirenlerin her tiiriinden daha fazla h6glanlr
olurlar. Generallerin,politikacrlarrn\€ diplomatlann tiirenlerden
srkrhpsrktImadlklanndan
kugkulanlyorum.
ki
iizgi.irce
aglk
ve istedikleri kadar oyun oynayarak
$uras
yetigen gocuklar,basmakallpkafall olmayayatktn deEillerdir.Eski
Summerhill'tilerararndaki bir katabahEa
kolayca ve istekle frdlnl
ijelerin cocuklarrvdr.
TiYATRO
KtS boyunca, Wzu geceleritiyatroya ayrilmlgtlr. Salonumuz
her zaman doludur. Ust iiste altr bagant. rr,zar programtgiirdiim.
Ama bazan da biiyle bir dalganrnardtndan haftalarca higbir
bagarrlloyuna nstlanmaz.
Seyircilere pek elegtirici denmez. Bizim seyircimiz Londra
seyircisiningolundan daha iyi davranrr.lshklar, tepinmelergok
endertanrkltk etti$imiz olaylardtr.
Summerhill tiyatrosu eskiden raketle bir gegit top oyunu
oynanan yiiz kigilik bir yerdir. Diiner sahnesirardlr, kutulardan
olugmugtur, gerelinde bu kutularla merdiven ve diiz yerter de
68
rgrklarl
yaptlrr. lgtklandtrmasl gok iyidir, lglk oyu:rlart' spot.
igeri girmesi
eksiksizdir.Yalnlzca gri perdelerivardtr' Kiiyliilerin
perdeleriiki yaT..g:nttlut;-ribi bir sahneolursaaktiirler
oku|unge|enefinegiireya|nrzcaSummerhi||'deyazilanoyun|ar,<gocuklar oyu*::
oynanrr. Bi; iilretmenin yazdtflr oJun ancak
halrlarlu ve
yazmamiglarsaoynanlr. Oyt:ncular giysilerini de
traiedidengok>
bunlar gergektengiizeldir.Bizim okul oyunlarlmtz
hep gok
i" furr yakrndrr,ama bir traiedi oynantre bu da
stildiir1i
gi.izelolur.
Ktztarerkek|erclendahagokoyunyazar|ar;Kiigiikerkek
gofunlukla uiiliimler
gocuklar da kendi oyunlannt iiretirler ama
"etler
yazrhdelildir, Taten yazmayada gerek yoktur ya' ana tema
giinkii
iner,
yuka',,dir! Biiyle oyunlarda perde hep iiliilerin iizerine
kiigiik erkek gocuklar sert ve uzlagmaszdtrlar'
Holm6s
On tig yaglnda Daphne adtnda bir krz hep Sherlock
rlyun|art-ya.zardl.Buoyun|ardanbirininbir.garugunkartgy|a
kiipelinin re
kagan bir poiisleilgili oldulunu anlm$yorum' Polis
gavug kartstntpolisin
clbett€ ,,Sevgiliwalsonumuz"ultyardtmryla
miitt:igtir. Polis, kollarrnl aldatan
lunsiyonundi .rulur. Giirdiikleri
odantnortastnda
kadrnadolamrgdivandayatmaktadlrve bu arada
Polis
kugkulu giiriintigliikadtniar yrlarikavibir dans etmektedirler'
tarzt
g""e giyriferiyledir. Daphne oyunlartna hep yiiksek bir hayat
sokardl.
ondiirtyadai|eriyag|ardakikrz|arbazannaz|moyun|arda
yazmazhr'
yazarlar.Elbeite biitiin personelve gocuklar oyun
si.ireiince
Eser hrrslzhlrna kargl giiglii bir tiksinti giiriiliir. Bir
biroyunprogramdaninince,benacetetaraftndanoyunyazmak
zorundaka|mtgttm.w.wIacob'unhikaye|erindenbirinden
!
esinlendim. Hemen gocuklar feryadl irastllar: "Kopyacl
Dolandtrtct!"
.summerhi|| gocuk|arl dramatize edi|mi9 hikiye|erder.:
bilgiglere de
1."lf"ni"if"r. Obii; okullarda 'ok a19rlmr9olar
de oynamazlarama ara slra
kailanarnazlar.Bizimkiler Shapespeare
caesar'l
ben shakesp€re tiiriinJe bir tey yazarlm, iirnelin I ulius
birAmerikangangsterigibigdsteririm.DiIshakespeare'|ebir
karrglmldlr'
detektif hikiyeleri dergisininkinin
hepsini yaralaylp
salrnedekilerin
Mary, Kleopatn rotiincle
69
{I
brgafrna bakarak"halis gelik" stizleriylegtilsiine batrlnca herkesi
giildtirmiig_tii.
+ Olrencilerin oyun yetenekleriyiiksek diizeydedir.Summerhill
6!rencileri arastnda sahne korkusu bitinmez. Kiigiik gocuklarl
giirmek bir zevktir, rollerini btiyi.ikbir igtenlikle yagarlariKtzlar
erkeklerdenda!.a seveseveoynarlar. Gergekteno:l yagrndankiigiik
erkek gocuklargangsteroyunu olmadrkg'apek igin igine girmezler,
bazl gocuklarda higbir oyunda rol almazlarve biiyle bir istek de
giistermezler.
Uzun deneylerimizlegunu anladlk ki en kiitii aktiir t.ayatta
aktiirliik yapandrr. Biiyle bir gocuk higbir zaman kendinden
uzaklaEamazve sahnede de Junun bilincindedir. Belki de
bilincinde demek yanltg, gtinkii bu bagkalarlntnsenin oilincinde
oldulunun bilincindeolman demektir.
.. Tiyatroda oynamak efitimin bir biili,imiidiir.Bu elbette biiyiik
iilgiide sergilemekdemektir ama Summerhill'deoyun oytamak,
o aktiir tutulmaz.
sergilemekle
iizdeglegirse
Bir aktiir olarak insanln kendini bagkalarrylaiizdeglegtirme
higbir zamanbilingsiz
giicii olmahdrr.Btiyiiklerdebu tizdeglegtirme
bilirler.
Ama acaoa kiigiik
oynadtklarlnl
defildir, bi,iyiikleroyun
gocuklar da biliyorlar ml? Qok T:,manbir goculun rolii "Seit
kimsin?"se aldrlr cevap "Ben ptonun hayaletiyim!" delil de
"Ben Peter'ini,"olur.
ki.igi.iklerigin glzrlmrg oyunlardap birinde, gergek
Qok
yemeklerin yendi!i bir yemek sahnesi rardt. Oyunculara bu
'sahneyi
bitirtip iibiir sahneyegegirmekepey Tamanaldr. Qocuklar
seyirciyehig aldrrmadankendileriniyemeklerekaptrmlglardl.
Tiyatroda oynamakkendinegiivenikazandlrmayiintemlerinden
biridir.Ann oyunlarda hig rol almayan raz. gocuklar bana
giisteriden nefret ettiklerini, giinki,i kendilerini gok aga!rhk
hissettiklerinisiiylediler. Burada benim giiziim bulamadr!rm bir
zorluk rardrr. Biiy!e bir gocuk genellikleiistiinliifiini.igiisterecek
bagka alan bulur. GiiC olay tiyatroda oynarnaylsevenama bunu
iitiirii
)apamayanrndurumudur. Okulun olumlu' davrantglarlndan
hog hargtlantr.
btiyle bir iilrenci arkadaglannca
On iig, on ditrt yaglanndaki erkek ve krz gocuklar sevgi
iligkilerinin yer a!dl[r rolleri oynamak istemezler.Ama kiiguk
kolaycaoynarlar.On begyaglndan
l,trrklar ne olursa ulsun,severek,
Yalntz
i,rryiiklersevgiiligkilerinioynarlarama giildiiriihavastndaysa.
trrr iki btiyiik,
'sevgiciddi uir sevgi iligkisini canlandtrmakta;r
btiyle bir deneyi
iligkiteri,oynayanscvmemigse,
k.rqrrrmazlar.
yol,sa higbir zamaniyi oynanmaz.Ama gergekhayattaaflyr hig
t.rtlnamtg olan gocuklar gene de. hiizijnlii bir rolii biiyiik bir
lr.rganyla yaparlar, Virginia'nln hi.izi.inli,.rir oyunda oynarken
.,gLyrp hrgkrrdl!lnl giirmiiglimdiir.Bu sunu giisteriyor ki her
onu tantyor.Aslllrdaiillim
g0cuk hayalgiiciiyleactyl yagayabiliyor,
rlc her goarlun fantezisinegok erkengirer.
diizeyinde olma.lillri
Qocuklar igin yazian oyunlar onhrln
qocuklara, onlartn hayal diinyalaflndangbk uzak olan klasik
gibi
,,yunlafl oynatmak yanhgtlr. onlailn oyunlart da kitaplarr
yaglannagiire otmalldrr.Summeririllgocuklarl,Scott'u,Dickens'i
ya da Thackeray'rgok ender okurlar, giinkii bugiintingocuklart
film gafrna aittirler. Qocuk sinemayagidince, bir saat on be$
rlakikadauzun cir romantn filmini giiriip ne siiyledi!ini iifrenir.
oysa kitaba gi.inlerini verecek, kigilerin, yerlerin stktct
betimlemeleriniokumak zorunda kalacaktr.Qocuklaroyunlarlnda
trilmedikleri geylerin hikayeleriniistemiyorlar,kendi gevrelerinin
anlatrlmaslnr istiYorlar.
summerhill gocuklail kendi yazdlklart oyunlart oynamakla
birlikte, frrsat olursagergektengi.izelbir oyunla da gok ilgilenirler.
tsir krg, biiyiiklereher hafta bir oyun okurdum' Onlara,Banie'yi'
ibsen'i, Strindberg'i, Qehov'u btiti;ni;yle okudum, Shawve
Galsworthy'dende bazl oyuntar okr:durn.sonra Giimi.il Kordon,
Girdap gibi modern oyunlardaniirnekler verdim' En iyi aktdr ve
ibsen'denhoglandrlar.
aktrislerimiz
Yetigkinler sahne teknikleriyle ilgilenir ve bu konuda iizgtin
giiriigferileri siirerler.oyun yazmadagiiyle bir hile vardtr: higbir
iu*in aktiirlerden biri sahnedenayrlttrke,',nedeninibildirmeden
yapmaz. Bir oyun yazan' anneyle, kutni" babantn ne egek
oldufiunusiiyletmekigin bibadankurtulmak istedi!indeyaglr baba
,orli yerinden kalkar v€, "Ben gidip bir bakaylm bahqwan
kabaklandikmig mi..." der. Bizim gengsummerhillyazarlanmlzln
daha do$rudanbir tekniklerivardlr.Bir krz bana,"Gergekhayatta
" demigti. igte
odadan gtkarken nigin grktrfrnlzr siiylemezsiniz?
7',
70
I
{
t
I
I
t
onlar Summerhillsahnesinde
de biiyte yapryortardr.
sumrlerhill'de iizel bir dramatik hareket uygulanryor,buna
kendililinde de diyebiliriz. giiyre gatrgma buyrukl4rr r,rardrr:
Hayali bir pardiisiiyugiy, grkar ve askryaas. Bir demet gigek toph
ve aralarrndakidikeni bul. Sanaanneninya da babanrn\oldtigtinti
bildiren bir telgrafrag. Bir istasyonrokantasrnda
acele yemek ye,
treni kagrrmamakigin diken iistiindeotur.
Bazan hareket "konugma"drr.ornefin, bir malrayailtururum
ve giigmen bir subayoldulumu siiyterim.Hergocuiun yanrndabir
g69men pasaportu olmasr ve soracalrm sorulara hazrrtrkh
bulunmaslgerekir.Qok e!lenelidir.
Ya da ben diigiiniilenbir rorii konuganfilm prodi.iktiiriiyiimdiir
ya da sekreterarayan bir i9 adamr.Bir keresindede katip aramak
igin ilan veren bir adamdrm.eocukrann higbiri katip siizciiliinii
bilmiyorlardr.Bir krz bu siizcijk manikiirciianlamrnagetirmiggiui
yaptt ve bu yiizden epey giili.indii.
;'
Kendili!inden hareket okut tiyatrosunun yaratrcr ydni.idiir,
canh yanrdrr. Tiyatromuz, summerhitt'de her geyden daha
gok yaratrcrbir rol oynamrgtrr.Kim istersebir oyunda rol alabilir
ara herkes oyun yazamaz. Qocuklar g6yle biiyle de olsa
anlamahlardrr ki, yalntzca ozgin, kenditerinin yazd$1 oyunlar
,/oynvmalart,iiykiinme ve yaprlmrgryapmadanyaratrcrlrklarnrdaha
gok geligtirecektir.
/oRrusvE MuziK
Dans giizel geydir ama kuralhra uyarak dansetmekgerekir.
.
igin garibi gudur ki bireyler, kalabatr!r kurallardannefret eder
sandrklanhalde,kalabahkkurallarroldu$u gibi kabul ecler.
Bence bir Londra dans satonuingittere'nin ne oldu$unu
simgeler. Bireysel ve yaratrcr bir zevk olan dans, kaskatr bir
yiiri,iyijgediiniigmiigtiir.Tiim giftler birbirteri gibi dans ederler.
Kalabahlrn tutucululu giftleri iizgi.inormaktan alakoyar. oysa
3Hansrn rrepesibulug, ydratrg negesidir.Bulug olmaymca dans
mekanikve srkrcrbir hale gelir. ingirizindansr,ingilizinduygu ve
iizgi.inliikkorkusunugok iyi belirtir.
72
l'l
Dans gibi bir zevkte iizgiirliik yoksa, onu hayattn daha ciddi
gririiniimlerindenasll bulaca!rz? EPer bir insantn istedigi dans
rtlrmrnratacak cesaretiyokn dinsel, efitsel le siyasaladtmlarlnt
rtnr.ryada cesaretiolmaz.
summerhill'de her program dans da kapsar.Bu danslarhep
krrlar taraflndan diizenlenirve sahnelenir,her taman da en iyi
hiqimde yaprhr, Klasik miizikle dans etmezler,onlartn miizikleri
'Paris'te bir A.merikall'miizilinde bir bale
hcp cazdrr.Gershvin'in
rrhnemiz vardl. Hikayeyi ben yazdtm, ktzlar da dansta
daha kiiti'i danslargiirmiigiimdi'ir'
yorumladllar.Londra sahnelerinde
Dans bilingsiz cinsel ilginin grkrSr konusunda harika bir
y.rrdrmcrdtr.
Bilingsizdiyorum, giinkii bir klz giizelolabilir ama iyi
birgok dansarkadaqlolmayacaktlr'
thrrs edemezse
Hemen hemen her gece bizinr iizel oturma odamlz gocuklarla /
rfOludur. cok Tl;man plak galarv ve burada anlaSmazlrkbal
giisterir.QocuktarDuke Elington ve Elvis Presley'iisterler,ben de
orrlardannefret ederim. Ben Ravel'i, Stravinsky'yive Gershvin'i
rcverim. Batan cazdan btkartm ve burastnln benim odam
oldulunu ne istersemgalacalrmlsiiylerim.
- iigliisii ya da Meistersinger kuarteti odayl
Rosenkavalier
temizler.Ama bazan klasik mi.iziktenve khsik resimdenhoglanan
trir iki gocuk glkar. Daha iisti.inbelenilereonhrt yiineltmek igin
girigimdebulunmaYlz
Aslrndainsanlnhayattakimutlulufunu, Beethoven'iya da azt
scvmesietkitemez.Okullar programtartnaca71koyup Beethoven'i
lrrraksalardrdaha gok bagan n$larlardr. summerhill'de c'az
bantlalndan etkilenen, esinlenen iig gocuk kendilerine mfizik
aletlerialdrlar. ikisi klarnet aldr, iibi.iriide trompeti segti.Okuldan
ayrrldlktan sonra hepsi de Kraliyet Miizik Akademisi'negittiler.
llugiin i.igii de, harika klasik miizik galan orkestralarrlagallglyorlar.
ilerlemenin nedeninin, onlar
Bu
mi.izikal belenide
Duke Elington'u da, Bach't da dinlemelerine
Summerhill'cieyken
izin verilmesioldulunu dti;iinmekhogumagidiyor'
SPORVE OYUNLAR
okulhrrn golunda spor zorunluclur. Maglarl izlemek bile
73
zorunludur.Summerhill'de
oyunlar da derslergibi istefiebaltldrr.
gocuk
Bir
rardr on ytldtr okuldaydr ve higuir oyun
oynamamtttt. Kimse de ona oynam;lstnt siiylememigti,.Ama
gocuklanngolu oyun severler.On iki yaglanndakigocultlaroyun
kurmazlar.Onlar hlrslz polis ya da klzllderili oyunlarr oynarlar,
apaglarasrllnaklar yaprlar, kiigiik gocuklanngenellikleyaptrklan
her geyi yaparl,ar.Birlikte oir gey yapmadurumunagelmedikleri
igin, tirgiitlenmig oyunlar oynamazlar, Orgiitlenmig oyuntara
sporlaradolal olarak zamanlastragelir.
xSummerhill'debag oyunlanmlzkrgtn hokey, yaztnda tenistir.
Qocuklardakargrlagllanbir giigliik, tenis giftlerinde iyi takrm
gahgmasrolugturmaktlr. Qocuklar hokeyde takrm gallgmasrna
girerlerama genellikleiki tenis oyuncusubirlik halindede!il, ayn
bireyler olarak hareketederler.Taktm ruhu, on yedi yagtndadaha
kolay saflanr.
.,
J Yiizme btitiin yaglardagok popiilerdir.Srzewellplajl gcicuklar
igin iyi defildir, giinkil onda hep aklntr vardrr.Qocuktarigin gok
iinemli olan uzun kum yollan, kayalar,havuzlarbizim sahilimizde
bulunmaz.
' ...Okulda beden elitimi
yoktur, ben de gereklililine
inanmryoru
m zaten.Qocuklargereksinmeteri
olan bi.itiinhareketteri
oyunlarda, yiizmede,dansta, bisiklete binerken yaparlar- Ozgi.ir
gocuklar beden e!itimi salonunagiderler mi merak ediyorurn.
Bizim salonoyunlanmrzmasatenisi,satrangve iskambildir.
Kiigiik gocuklann stg bir yizme havuzlan, kum havuzlan,
tahtrravallive salrncaklanvardrr. Kum havuzu hep rlrk gi.inlerde
hevesligocuklartadotudur,kiigi.iklerde biiyiikteringetip havuztannr
ellerindenaldrklarrndanyakrnmaktadrrlar.Oyle
giiri.iniiyorki bir de
biiyiikler igin kum havuzumuzolsa iyi olacaktlr.Kum ve topnkla
oynamadiinemi sandrfilmrzdan
uzun siirer.
Spor kargrlagmalannda
itdiil vermedilimiz igin birgok
elegtirilere,
karqr glklglarahedef olmuguzdur.Bizim bu konudaki
aykrnlr[rmrzrn altrndaokul programrna,
gidigine6diiileri,nottarr
sokmama istefiimiz yatmaktadrr. Odi.illerekargr grklgrn li,.nrt,
gudur: bir gey kendisi iEin yapllmaltdrr,itdiil igin delit ve bu
gergekten dolrudur. Bize bazen nigin tenis igin itdi.il vermek
dofru da cofrrafya igin yanhgttr diyc sorulur. Sanlrrm bunun
74
yarlSmaya
l".rrqlh!r tenis oyununun dolalllkla kargtlagmaya'
gerektirdiEidir.cofirafya
tayandrfr.ve iibiir arkadagtnyenilmesini
bendengok mu az
triiyfedilildir. Coprafyabilsem,iibiir arkadagrn
iidtilleri
n,,' .ogr-"ty" bildiEin; gergekten aldrrmam. Qocukla'n
onlar derslerigin iidi'il
,yunlardan iitiir0 aimat itt.iiLl.tini bitirim,
Summefhitl'deDu biiyledir' Summ€rhill'de
istemezler.en
"r,nJ"i
l r i g b i r b i g i m d e 'hokey
spordabaSarrho|an|arlmtztkahramanhalin
taklmlnln (aptanl olmas' . Genel Okul
,uk*y,r. Fred'in
gerektirmez'
I oplanttsl'ndaonun sesinindaha gok glkmasnl
Higbir oyunda yer
Summerhill'despor hak ettiEi yerdedir'
ve kimse de onu
afmayanbir erkek goculu higbir z;ryn ezilmez
,'yaga
ve-yagai' siizii ideal yerini cocukhfln kendi
.r$a!i gtirmez.
adrpa sporh
kendilerineozgiir olaufu'ortamda bulur. Ben kendi
ilgilenirim.
zaman
iyi sporculuklaher
i.,t az ilgiliyimdir *"
"Haydi gocukhr' ahna
Summerhill'in ii$retmenleri,',gocuklarl,
gergek
gelin!" diye zorlanlar bu garplt<bir clavnntgolur' Ancak
bir sporculula
iiz,giirliikiginde oynarnak ya da oynarnamakgergek
rtonfigebilii,bu yolda bir geligmegiisterebilir'
ir.ucir-izHUKUMET|D EN ET M EN LER i N i NRAPORU
BAKANTIGI
EGirim
Denetmenlerin RaPoru
Summerhill Okulu,
Leiston, Suffolk East
20 ue 2l Haziran 1949tarihinde denetlenmigtir'
|.Bu/raw|gizlidirveoku|yiinetimitarafrndan
yayrnlanmamahdlr.Eler yaylnlantrsa biitiiniiyle yaylnlanmast
gerekir.
2. Bu Raporun Yayrn Hakkl Miidiirliik Biirosu Denetmenine
bafhdrr. Yayrn Hakklnln kendisine balh oldu$u iyice
.rgrklanmadandenetmenin,raporunyeniden laytnlanmalna kargl
grkmahakkr yoktur.
3, Anlagllmahdrrki bu raPorla birlikte Bakan taraftndan
tilnrnmaformu da verilmez.
I5