2007 AB proje raporu

Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
2007 AB proje raporu
AB Leonardo da Vinci 'University Disability Support Systems: Turkey- Britain' Türkçe raporu
Avrupa Birliliði Leonardo da Vinci
TR/A/F/EX1-0728 Proje Raporu
Üniversite Engelli Öðrenci Destek Sistemleri:
Ýngiltere - Türkiye
Avrupa Birliliðin desteðiyle bu proje 21-28 Ocak 2007’de Ýngiltere’de University o
the West of England (UWE)’de gerçekleþtirildi. UWE’nin Disability Resouce Centre personelinin desteðine
teþekkür ediyoruz. Bu proje kapsamýnda Ýngiltere’de üniversitelerdeki engelli öðrencilerin eðitimine yönelik saðlanan des
sistemleri incelenmeye çalýþýlmýþ ve elde edilen dokümanlar, gözlemler ve incelemeler aþaðýdaki þekilde raporlaþtýrýlmýþtýr.
Ýngiltere’nin öncü rolünün, yaptýðý çalýþmalarýn ve kaydettiði geliþmelerin, anlaþýlmasýnýn Türkiye’de kurulmasý
sistemlerini daha etkin hale getireceði düþünülmektedir. Çünkü Türkiye’nin þu an yüksek öðrenim düzeyinde oluþturmaya
“engelli üniversite öðrencileri destek sistemlerini” Ýngiltere yaklaþýk olarak 20 yýl önce oluþturmaya baþlamýþtýr. Ý
hâla kurduðu sistemin eksik yönlerini gidermeye çalýþmaktadýr.
A. Ýlkeler: ·
Katýlým ve fýrsat eþitliði temel
öðrenci tarafýndan tercih edilen her yüksek öðrenim programýnýn yönetimi, engelli öðrenciye yönelik olarak fiziksel mekânlarda,
hizmetlerde ve düzenlemelerde ulaþýlabilirliði saðlamak zorundadýr. Engelli öðrencilerin engelleri nedeniyle kayýt altýna alýnm
veya onlara yönelik hizmetlerin düzenlenmesi ve sunulmasý sýrasýnda etiketlemeden kaçýnýlmalýdýr.
·
Yüksek öðret
öðrencilere farklý seçenekler sunulabilmeli, öðrenciler kararlara katýlmalý ve böylece kendi yaþamlarýndan ve seçeneklerinden
sorumlu olmalýdýr. ·
Engelli öðrencilere “týbbi vaka” olarak deðil, üniversite öðrencisi olarak yaklaþýlmal
hakkýnda konuþurken kullanýlan dil ‘saygýlý’ olmalý ve engellinin týbbi özelliðine deðil kiþiye yoðunlaþmalýdýr.
taraflarý yapýlan düzenlemeler ve saðlanan hizmetler hakkýnda bilgilendirilmelidir. ·
Güven ve saygý ortamýnýn yaratý
güvenilirliðe (öðrencinin verdiði bilgiler sýr olarak saklanmalý ve öðrenci izin vermedikçe baþka insanlarla paylaþýlmamalýdýr) sa
kalýnmalýdýr.
·
Bütün öðrenciler eþit fýrsatlara sahip olmalý, hiçbir öðrenci bilgilere veya binalara ulaþmada, yeterli ça
sahip olmada ve benzeri konularda dezavantajlý olmamalýdýr. Eþit fýrsatlar yaratmak için engeller belirlenmeli ve ortadan
kaldýrýlmalýdýr. ·
Öðrenci katýlýmýna önem verilmelidir. Öðrenciler kendilerine sunulan hizmetin basit bir kullanýcýsý
olmalýdýr,. Bu sürece dâhil olan öðrenciler kendilerini ilgilendiren sorunlara daha yaratýcý ve farklý çözümler getirebilirler. ·
Sorumluluðun paylaþýlmasý esastýr. Bütün yüksek öðretim kurumlarý, resmi olarak engelli öðrencilerinden sorumlu; buna karþýlý
de kendilerine sunulan desteðe baþvurmakla yükümlüdür. Öðrenciler sahip olduklarý haklara paralel olarak taþýdýklarý sorumlulu
bilinci ile aktif katýlýmcý durumundadýrlar. ·
Öðrenciler uygulamalara dâhil edilmelidir. Engelliler, eðitim mekânlarýnda
düzenlemelere mekân daha planlama aþamasýnda iken dâhil edilmelidirler. Böylece sonradan düzenlemeler yapmaktan ve
bunun getireceði yüksek maliyetlerden kaçýnýlabilir. (Örneðin, var olan bir binaya rampalar eklemek, binanýn inþaatýnda rampay
yapmaktan çok daha fazla maddi kaynak gerektirmektedir).
B. Sorumluluklar Paylaþýlýr: ª
Üniversite en yüksek
insana en iyi hizmeti saðlamak için var olan sistemleri (büyüklük, kaynaklar, uzmanlýk, eðitim, delegasyon ve iþin organizasyonu)
geliþtirmek için bir vizyona sahip olmalý ve gerçekleþtirilecek stratejik planlar engellileri de kapsamalýdýr. ª
Üniversite öðrenc
kitapçýðýnda ve web sayfasýnda açýk bilgiler vermekle sorumludur. Bir üniversite engelli öðrencinin talebini beklemeden öðrenci
farklý ihtiyaçlarýný nasýl saðlayabileceðini bilmelidir. Bir üniversite binalarý, bilgileri ve sýnavlarý ulaþýlabilir hale getirmelidir. Stra
planlama ve fiziksel ulaþým düþünüldüðünde sadece engelli öðrencilerin deðil ayný zamanda engelli akademisyen ve personel y
kampüsü ziyaret edecek olan diðer engelli kiþiler de hesaba katýlmalýdýr. Engelli öðrencinin kendisinin engelini ortaya koymasýn
kolaylaþtrýmak için çeþitli imkânlar saðlanmalýdýr.Üniversite ortaya koymak için fýrsatlar saðlamalý: bak. Üniversiteye giriþ. Bir s
iþlemeli ve mümkün olduðunca basit ve açýk olmalý, ama ayný zamanda öðrencilere destek olabilmelidir. Karar veren insanlar
(profesörler, eðitmenler, araþtýrma görevlileri, bölüm baþkanlarý, sekreterler…) ne yapabileceklerini ve onu neden yapmala
gerektiðini anlamalýdýrlar. Bilgiler uygun insanlara (fakülte, bölüm, kurs eðitmenleri) gönderilebilinir mi ve güvenirliliði garanti edil
mi? Bir eðitmen derslerini ancak öðrencisinin özel konumunu ve gereksinimlerini bilmesi halinde uygun ve etkin bir þekilde
verebilir. Eðer öðrenci bilginin aktarýlmasýný istemiyorsa, ihtiyaçlarýn karþýlanmasýnda üniversitenin ona yardýmcý olamayacað
söylenebilir. ª
Bir üniversite akademik standartlarý devam ettirmelidir. Bütün giriþ þartlarý gerekçelendirilebilir olmalýdýr: bir ö
baþvurusu sadece giriþ þartlarýný (bak.sýnavlar ve standartlar) yerine getiremediði durumlarda reddedilebilir. ª
Bütün yüksek
kurumlarý engelli öðrencilerinden hukuki olarak sorumludurlar. Kurumlar tarafýndan yapýlan denetlemeler, ne baþarýldýðýný gös
kontrol listeler bir üniversitenin yapmasý gereken deðiþiklikleri belirlemesinde yardýmcý olur. ª
Mezuniyetten sonra iþ olanað
olursa olsun, dersten yararlanabilecek her öðrenci bu haktan yararlanabilmelidir ª
Bölüm öðrenme hedeflerine göre giriþ þart
belirlemelidir. Bir öðrenci bir derse baþlamadan önce o derste baþarýlý olabilmek için neye ihtiyacý olduðunu düþünmeli ve iyice
anlamalýdýr. Bölüm akademik destek saðlamakla yükümlüdür. Engelli öðrenci danýþmaný (EÖD) personeli eðitebilir, yönlendireb
verebilir. Her bölüm, kabartmalý materyalini saðlamak gibi temel iþleri nasýl yapacaðýný bilmelidir, ancak uzmanlar tarafýndan
yapýlmasý gereken özel hizmetleri ise uzmanlarýna býrakabilmelidir (dokunsal grafikler yaratmak gibi). ª
Akademisyenler
engelli öðrencilerin dersleri takip edebildiðinden ve ders materyallerine ulaþtýklarýndan emin olmalýdýr. Örneðin, not tutamayan
öðrenciler için derslerin kaydý tutulmalýdýr. ª
Öðrenci, haklarý kadar sorumluluklarý ile de aktif katýlýmcýdýr. Destek için baþ
baþvurmayacaðýna öðrenci karar vermelidir. Bu istatistikleri etkiler: Eðer öðrenciler baþvurmayý seçmez ise, istatistikler düþük o
destek ne kadar etkili ve uygun elde edilirse, öðrenciler engellerini o derecede açýk ortaya koyar. Destek baþvurusu yapmanýn
sorumluluðu öðrenciye aittir. Baþvurmayan öðrenciler uygun desteði alamayabilirler. Her öðrenci kendisi için en uygun çalýþma y
geliþtirmeli ve bilgi ve yeteneklerinin dersi geçmeye yeterli olduðunu göstermelidir. ª
Öðrenciyi dersten veya sýnavdan muaf
tutmak onun imajýný veya güvenini geliþtirmez; bu en son çare olarak görülmelidir.
C. Kanun: Ýngiltere örneðinde o
engellilerle ilgili kayda deðer bir geliþme yaþanmasý isteniyorsa gerekli yasal deðiþikliklerin yapýlmasý ve Özürlüler Hakkýnda Ka
gözden geçirilmelidir. Ýngiltere’deki Engellilik Ayrýmcýlýk Yasasý (Disability Discrimination Act) 1995’te yürürlüðe
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07
Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
ve zaman içinde geliþtirilmiþtir. Aralýk 2006’dan beri, Ýngiltere’deki bütün resmi kurumlar ve özel iþyerleri çalýþanl
‘engellilik farkýndalýk eðitimi’ verme zorunluluðu getirilmiþtir. Ýngiltere’de bir özründen dolayý bir kiþiye
üniversiteye giriþ hakký tanýnmýyorsa, eðitin ortamlarýnda ‘gerekli düzenlemeler makul düzeyde’ saðlanmýyorsa y
uygunsuz davranýlýyorsa, o kiþiye karþý ayýrýmcýlýk yapýlýyor sayýlmaktadýr. Ýngiltere’deki her üniversite, kanunen en
öðrencilere destek saðlamakla yükümlüdür. Kanunlar uygulanmak zorundadýr. Eðer bir kurum bu kanunlarý ihlal ediyorsa ve eng
öðrenciler için destek saðlamýyorsa bunun ciddi yasal yaptýrýmlarý vardýr.
D. Fon Saðlama: Yapýlacak hizmetlerin et
sürekliliðini saðlamak için gerekli finansmanýn saðlanmasý gerekmektedir. Ýngiltere’deki fon saðlama sistemi oldukça
kapsamlý ve karmaþýktýr. Üniversiteler, özrünü beyan eden tüm öðrencilere kanunen maddi destek saðlamak zorundadýr. Fakat
bu destek öðrenciye, bazen üniversiteye saðlanmaktadýr. Yabancý öðrencilerde olduðu gibi bazen de bu maddi destekten kiþiler
yararlandýrýlmamaktadýr. Ýngiltere’de hükümet üniversitelere ilk ciddi mali yardýmlarý 1990’larda binalarýn ve
yerleþkelerin fiziksel ulaþýlabilirliðinin saðlanmasý amacýyla yapmýþtýr. Ýngiltere’de üniversitelere devam eden engelli
öðrenciler öðrenim görmek için devletten para yardýmý alabilirler: Engelli Öðrenci Bursu (DSA=Disabled Student Allowance ) eng
kiþinin veya ailesinin maddi durumuna bakýlmaksýzýn öðrencilere standart olarak verilmektedir. Öðrenciler bu parayý geri ödeme
zorunda deðildir. Bu para üniversite öðrenimiyle ilgili olarak sadece ekstra masraflarý karþýlamak amacýyla verilmektedir. Bu
baðlamda DSA bir öðrencinin bir derse devamýný saðlayan kiþisel yardýmcýlar için ödeme yaparken; kiþisel bakým için ödeme y
Öðrenciler Ýngiltere’de bizdeki Milli Eðitim Müdürlüðüne denk gelen birimlere (LEA= Local Education Authority) müracaat
ederek engelleriyle ilgili saðlýk raporlarýný (týbbi kanýtlarýný) sunarlar. (Örneðin; Ýngiltere’de yüksek öðrenimde en çok d
verilen grup disleksi tanýsý almýþ öðrencilerdir. Disleksia tanýsý, eðitim psikologunun gerekli deðerlendirmeleri yaptýðý rapora
dayanýlarak konulur) LEA, engelli öðrencinin burs baþvurusunu kabul ettikten sonra öðrenci bir deðerlendirme merkezine gönder
ve orada bir uzman tarafýndan engellinin ne tür donaným ve desteðe ihtiyacý duyduðu tespit edilir. DSA parasý kitap satýn almak
fotokopi çektirmek gibi eðitsel gereksinimler için kullanýlabilir. Bununla birlikte harcamalar için yapýlan bütün makbuzlar beyan
edilmek zorundadýr. Mesela DSA, engelli olmayan öðrencinin okula ulaþýmý için gerekli olan yolculuk ücreti ile engelli kiþi için
gerekli olan arasýndaki farký karþýlayabilir. Bu konuda detaylý bilgi için (www.saas.gov.uk/disabled.htm) adresinden
yararlanýlabilir.
E. Üniversiteye Giriþ: 1. Üniversiteye Baþvuru: Yüksek öðrenime giriþ sürecinde öðrencilerin daha b
ve tercih yapmalarý çok önemlidir. Okula kabul öncesinde, okula kabul edilmeyle ilgili bilgiler ve önyeterlilikler de dâhil olmak
üzere, engellilere saðlanan destek hizmetleri, eðitim koþullarý gibi çeþitli bilgilere üniversitenin web sitesinden ulaþýlabilmelidir. A
bu tip bilgilere birden fazla kanaldan (broþür, el kitabý vb.) ulaþýlabilmelidir.
Öðrencilerin, sahip olduklarý haklara paralel olara
taþýdýklarý sorumluluklarýn da bilinci ile aktif katýlýmcý durumunda olduklarý unutulmamalýdýr. Engelli öðrenci, destek baþvurus
bulunup bulunmayacaðýna iliþkin kararý kendisi verebilir. Bu ise üniversitelerde eðitim gören engelli öðrencilere iliþkin istatistikler
doðrudan etkiler: Saðlanan destek ne kadar uygun ve etkili ise, engelli öðrencilerin baþvurusu o ölçüde artacak; bu da tutulan
istatistiklere yansýyacaktýr. Saðlanan desteðe baþvurma sorumluluðu öðrencilere aittir. Baþvurmayý seçmeyenler uygun desteði
alamayabilirler. Ders Uygunluðu: Engelli öðrenci, üstlendiði dersin öðrenim süreci sonunda, kazanmasý gereken bilgi ve becer
elde edebilecek midir? Engelli öðrenci kazandýðý bölümde üstlendiði derste baþarýlý olup olamayacaðý konusunda yanlýþ umut
taþýmamalýdýr. Her bölüm temel öðrenme gereksinimleri ve becerilerine göre giriþ koþullarýný belirlemelidir. Bir öðrenci bir ders
baþlamadan önce, baþarabilmek için nelere gereksinimi olduðunu anlamalýdýr. Dolayýsýyla bir dersin bütün öðrenciler için geçer
koþullarý olabilir ve dersin tümünde baþarýlý olabilmek için gerekli becerilere sahip olmayanlarýn bu dersi üstlenme isteði
reddedilebilir. Çünkü her üniversitenin akademik standartlarý sürdürmek zorunda olduðu da bir gerçektir. Fakat üniversite söz kon
becerilerin gerekli olduðunu ispat etmekle yükümlüdür; örneðin, “Bir diþ hekimliði öðrencisi yeterli görme duyusuna sahip
olmalýdýr”, “Bir siyasi bilimler öðrencisi Ýngilizce ve siyasette asgari bir standardý taþýmalýdýr” gibi. Bütün
koþullarý doðrulanabilir olmalýdýr, aksi takdirde ayrým yapmakla suçlanabilir.
Ýngiltere’de, üniversiteye gitmek isteyen
öðrenciler, üniversiteye baþlamadan bir yýl önce Üniversite Merkezi Kabul Servisi (UCAS = University Central Admissions
Service)’ne baþvurmalýdýr. Baþvuran kiþi týbbi durumunu ya da herhangi bir engeli olup olmadýðýný gösteren bir belgeyi
merkeze verdiði forma iliþtirebilir. (Bu bir zorunluluk deðildir. Öðrenci bilgiyi gizli tutma hakkýndan dolayý belgeyi iliþtirmek zorund
deðildir.) Daha sonra bu öðrenciler neye gereksinim duyabileceklerini belirtmek için bir ‘Engel Beyan Formu’
(Disability Statement Form) doldururlar. Ýngiltere’de bu iþlem merkezi bir sistemde deðil, üniversite bazýnda
yapýlmaktadýr. Birçok baþvuran bilgi beyan etmekte ama destek talep etmemekte ve Engelli Destek Birimini (DSU= Disability
Support Unit) asla ziyaret etmemektedir. Ýngiltere’deki her üniversite akademik yýlýn baþlamasýndan 4 hafta kadar
önce (aðustos ayýnda) sýnav sonuçlarý belli olduktan sonra, hangi öðrencilerin öðrenim görmek için kesin olarak kendilerine gele
bilir. Bu sýrada engelli danýþmanlarý (DO=Disability Officer) öðrenciler için hazýrlýk yaparlar. Bu öðrencilerle ilgili olarak gerekli
bilgiye bir an önce ulaþmak gerekmektedir. Hangi öðrencilerin olasýlýkla hiç desteðe gereksinim duymadýðýna, hangileri için ek b
(bir telefon görüþmesine) gereksinim duyulduðuna ve hangilerinin gereksinimleri ile ilgili olarak bizzat görüþmek üzere davet
edileceðine karar vermek için toplanýlýr. Engelli danýþmanlarý ellerindeki bilgiden ve verecekleri karardan emin deðillerse,
öðrencileri Engelli Destek Birimini ziyaret etmeleri için davet ederler. Engelli öðrenci ile ilgili olarak okul baþlamadan önce, mümk
olan tüm hazýrlýklarýn yapýlmasýna ve gerekli desteðin saðlanmasýna çalýþýlýr. Türkiye’de üniversitelerin lisans progr
genel bir sýnavla ve merkezi yerleþtirme ile girilmesi, öðrencilerin istedikleri bölüme girme olanaðý açýsýndan bazý sakýncalar
yaratmaktadýr. Bu durum engellilerin de üniversiteye giriþte karþýlaþtýklarý en önemli sorunlar arasýndadýr. Üniversite giriþ sýna
doldurulan tercih formunda sýralama yaparken engellilere yardýmcý olmak üzere, üniversitelerdeki bölümlerin, bölümde baþarýlý
için nelerin gerektiðini (engellilik vurgusu yapmadan) bildirmesi faydalý olacaktýr. Bu gerekliliklerin gerek formlarda gerekse
bilgisayar ortamlarýnda (web sayfalarýnda) yaygýn bir biçimde duyurulmasý yerinde olacaktýr.
2. Üniversiteye Geçiþ: He
duruma geçiþte olduðu gibi insanlar, bazý yeni bilgi ve beceriler kazanmayý ve önceden edindikleri bilgi ve becerileri yeni
duruma uyarlamayý öðrenmek zorundadýr. Engelli öðrencilerin de içine girecekleri bu yeni durumla ilgili olarak farklý sorumlulukla
olacak ve diðerleriyle farklý þekillerde etkileþim kuracaklardýr. Yeni duruma alýþýncaya kadar uyum saðlayabilmek için daha çok
zihinsel enerji, daha bilinçli planlama ve çaba gerekecektir. Liseyi bitiren biri, üniversiteye geldiðinde, artýk bir çocuk deðil bir
yetiþkindir. Öðrenimini sürdürme kararýnda ise baþkalarýnýn beklentisinden çok kendi tercihleri ve istekleri etkili olmalýdýr. Dola
kendi istediði bir bölümde/alanda okuyor olmalýdýr. Bu sürecin daha bilinçli geçmesi için ise öðrenci hem üniversite, hem istediði
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07
Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
hem de tercih ettiði program ve bunun gereklilikleri ve içeriði hakkýnda yeterli bilgi alabilmelidir. Ayrýca bilgi edinmek için nereye
baþvuracaðýný da bilmelidir. Bir öðrenci eðitim sürecine ne kadar hazýrlýklý olursa o ölçüde baþarýlý olur: Tercihler yapmak ve d
hazýr olmak için yeterince bilgisi var mýdýr? Kendi baþýna baðýmsýz yaþam becerilerine sahip midir? Baðýmsýz yaþam becerile
kazanamamýþ bir öðrencinin üniversite yaþantýsýnda baþarýlý olmasý oldukça zordur. Bir öðrencinin üniversitedeki yeni yaþa
becerileri nasýl artýrýlabilir? Örneðin; dersler baþlamadan önce engelli öðrencilerin ek beceriler geliþtirmeleri için 1 hafta süreyle
eðitimi almalarý saðlanabilir mi? Oryantasyonun içeriðinde bilinçlendirme eðitimi, iletiþim becerileri, bir yerden bir yere gidebilme,
yapýcý eleþtiri yapabilme, yüksek hedeflere ama gerçekçi beklentilere sahip olma gibi konular yer alabilir. Öðrenciler seçenekleri
analiz etme ve karar verme konusunda (gerçek durum senaryolarýyla) eðitilmelidir ve kendi kendilerine yardýmcý olabilmelidir.
Lise-üniversite arasýnda baðlantý kurulabilir; yani yüksek öðrenime devam eden öðrenciler lisedekilere model olarak sunulabil
Böylece lise öðrencileri (potansiyel üniversite öðrencileri) kendileri gibi olan baþkalarýnýn da üniversiteye gitmiþ olduðunu, yalnýz
olmadýklarýný öðrenebilir. Daha kapsamlý bir proje ile lisede destek alan bir öðrencinin üniversitede daha kolay destek almasý
saðlanabilir. Böyle bir destek, birinci yarýyýlýn hemen baþýnda, yani yeni öðrencilerin yardýma ve rehberliðe en çok gereksinimle
olduðu zamanda verilmelidir.
3. Üniversiteye Baþlamak: Oryantasyon haftasýnda, yeni öðrencilere yerleþke gösterilir ve
üniversitedeki birimlerin nasýl çalýþtýðý hakkýnda bilgi verilir. Uyum sürecinin engelli öðrenci için biraz daha zor geçebileceði göz
alýnmalýdýr.
Bir eðitim döneminde okula baþlayan binlerce öðrenciden belki de 3 ya da 5 inin engelli olma olasýlýðý vardýr. B
önemli olan oransal büyüklükten daha çok, olabildiðince hýzlý ve kapsamlý veri elde edebilmektir. Ýngiltere’de yüksek öðr
öðrencinin %3.5”inin (Binde 35) engelli olduðu tespit edilmiþtir.
Öncelikle bu öðrenciler nasýl yardým alacaklarýný
bilmelidirler, bunun için birçok farklý kanaldan destek saðlandýðý bilgisi verilmelidir. Eðer bu destek, yardým yerinde ve faydalý is
öðrenci engelli olma durumunu daha kolay açýklayacaktýr. Üniversite yönetimi, engellilik durumunu açýklama konusunda öðrenc
fýrsatlar sunmalýdýr. Öðrenciye sunulan fýrsatlar ve yapýlan açýklamalar öðrenci için rahatlatýcý ve güven verici olmalýdýr. Enge
hakkýnda elde edilen bilgi, yalnýzca ilgili birimlere/görevlilere gönderilmelidir. Öðrenciler yardýma baþvurmakla sorumludur,
yardýmlar ve hizmetler otomatik olarak verilmez.
F.
Öðrencilerin gereksinimlerini deðerlendirmek: öðrenme-yaþama:
öðrenciye DSA yardýmý veriliyorsa o öðrenci deðerlendirmeye alýnmalýdýr. Bir gözlemci, engelli öðrencinin gereksinimleri ve en
yollarýný bulmak konusunda onlarla beraber çalýþacaktýr. Ýngiltere ve Galler’de 52 deðerlendirme merkezi bulunmaktadý
Bu süreçte çoðu öðrenci en yakýn merkeze giderler. Eðer gittikleri merkez küçük ise, küçük merkezlerin tam donanýmlý olmamas
daha karmaþýk gereksinimleri için daha donanýmlý merkezlere gönderilirler. Deðerlendirilenlerin %90 ý genel bir yardým paketiy
kolayca çözülür ancak karmaþýk surunlar daha fazla zaman ister. Her deðerlendirme merkezi yýlda en az 200 öðrenciyi
deðerlendirmeye alýr. Merkezin müdürü öðrenci ile ilgili ilk sorgulamayý yapar ve gerekli bilgileri alýr ve LEA prosedürünü takip e
eðer LEA onaylarsa, öðrenci DSA’yý alýr. Sorumlu kiþi öðrenciye deðerlendirme prosedürü hakkýnda bilgi verir: öðrenci z
hissettiði noktalarý anlatan bir form doldurur. Sonunda, öðrenci “deðerlendirme sürecini deðerlendirmek” adý altýnd
baþka bir form doldurur. Akademik yýlýn baþlangýcýnda birçok öðrenci yardýma gereksinim duyar ve bir randevu alabilmek için u
zaman bekleyebilir. LEA DSA için yapýlan baþvurunun onaylanmasý haftalar-aylar sürerse, deðerlendirme merkezi
DSA’nýn onayý için 5 iþ gününde öðrenciyle baðlantý kurmayý ve raporun 15 gün içinde öðrenciye gönderilmesini amaçla
buluþmadan önce deðerlendirmeyi yapan görevli öðrencinin notlarýný okuyarak ve ilgili bilgileri toplayarak hazýrlýk yapar. Boþ bi
öðrencinin daha önceden verdiði bilgiler kullanýlarak uyarlanýr. Görevli öðrenciyi dinler, bilgisayar ve teknoloji donanýmýný göste
öðrencinin izlenen yol ve edindiði yetenekleri, tercihlerini ve becerilerini dikkate alan tüm faktörlerden sonra stratejiler oluþturur.
Bu stratejiler öneriler içerir ve beceri eðitimi de buna dâhildir. Görevli tarafýndan yapýlan tüm destekler ve öneriler rapora
dayanmalýdýr, öðrencinin istediði fakat raporda olmayan hiçbir þey önerilemez. Öðrenci daha sonra verdiði bilgileri deðiþtirmek y
bilgilere ekleme yapmak için gelebilir. Bazý destekler maddi kaynak gerektirmez; örneðin konferans veren kiþinin öðrencilere
önceden notlarý vermesini, deðiþik kütüphane kullanýmýnda ayrýcalýklar tanýnmasý ve sýnav zamanýný uzatýlmasýný gibi. G
için ortalama 14 saat harcar, bazýlarý birkaç saat bazýlarý da 4 gün sürebilir. Her görevli deneyimli ve bilgilidir ve sorun çözme
becerisine sahiptir. Ýngiltere’de bu alanda çalýþmak isteyen kiþiler için hâla formasyon olmadýðýndan, yeni bir görevli iþe
baþlarken yardým sürecini öðrenir, meslektaþlarýný gözlemler, ne önereceðini seçer, raporlar yazar, deðerlendirme planlar ve da
sonra deðerlendirme yaparken de gözlenir.
Deðerlendirmeden sonra, yanlýþlarý düzeltmek ve deðiþiklik yapmak için taslak ra
öðrenciye gönderilir. Öðrenci bir sözleþme imzalar ve raporun son þekli, ödemelerin kabulü ve baþlamasý için LEA’ye gön
Tüm raporlar ve taslaklar 5 yýl, kâðýt üstünde ve sonsuza kadar elektronik ortamda (CD’de) saklanýr. Burada, öðrenciler
aldýklarý desteðe iliþkin geri bildirim vermeleri faydalý olabilir. Ancak bu kaynak sýkýntýsý nedeniyle Ýngiltere’de de
yapýlamamaktadýr.
Gizlilik ve Güvenilirlik: Engelli öðrenci, engel durumunu üniversiteye ilk kayýt esnasýnda bildirip bildirmem
özgürlüðüne sahiptir. Yani engelli olarak kayýt yaptýrmak zorunda deðildir. Ancak yaptýðý tercihin alacaðý veya almayacaðý des
hizmetleriyle de ilgili olduðu bilgisi, kendisine verilmelidir. Öðrenci kendi isteði doðrultusunda, özürlülükle ilgili kiþisel bilgilerini ver
istediðinde ise bu bilgiler çok iyi saklanmalý ve yetkisi olmayan kimseyle paylaþýlmamalýdýr. Güvenilirlik sadece, bu bilgiler
öðrencinin kendisi veya baþkasý için risk oluþturduðunda göz ardý edilebilir.
G. Engelli Destek Birimi : (Disability Suppo
Unit): 1. Genel: Engelli Destek Birimi (EDB) genelde yardýmý organize etme ve geliþtirmeden sorumludur: Üniversite
bölümleri, yardýmý EDB’nin önderliðinde saðlamakla yükümlüdür. Yardým engelli öðrencilerden gelen istem doðrultusund
EDB karþýlanamayan gereksinimlerin farkýna varýr, olasý yardýmý araþtýrýr ve hizmeti geniþletir. EDB hem üniversiteyi hem
öðrenciyi temsil eder. Üniversite yönetiminde ilgili birimlere baðlanmýþtýr. UWE (University West of England)’de Engelli
Yardým Birimi kariyer danýþma, finansal destek, uluslararasý öðrenci kabulü ve öðrencilerin acil gereksinimlerini karþýlamayý org
eden öðrenci iþlerinin bir parçasýdýr. EDB fakülte ve bölümlerde iletiþim kurabilecek temsilcilere sahip olan ve hangi kaynaklar
uygun olduðunu bilen bir birimdir. Tartýþarak ve fikir alýþveriþinde bulunarak fiziksel engelleri ortadan kaldýracak daha kapsamlý
mekanizmalarý geliþtirmeye çalýþýr. Üniversitenin kýdemli bir üyesi EDB’den sorumludur ve deðiþiklik önergelerini sunma
otorite sahibidir. Yardým kalitesinin geliþimi, engelliliðini açýklayan öðrencilerin sayýsýndaki artýþla ölçülebilir. UWE’de öð
%10’unun bir engeli vardýr. Ama çoðu kendi durumlarýný yardýma gereksinim duymadan idare etmeyi bildiði için
EDB’yi ziyaret etmeye gereksinim duymamaktadýr. Birinci yarýyýlýn baþlangýcý EDB açýsýndan çok yoðun geçmekted
süreçte EDB’nin yapmasý gerekenler þunlardýr: Æ Yeni öðrenciler için uyum programlarý ayarlanmalý. Æ Yeni öð
kiþisel planlar hazýrlanmalý. Bunu bölümler de yapmalý. Æ
Belirli insanlar bilgilendirilmeli: EDB sürecinde bu insanlara toplan
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07
Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
en fazla 5 gün sonra (veya daha sonra kararlaþtýrýlacak bir süre içerisinde) ulaþýlmalýdýr. Æ
Elektronik duyuru ve duyurular
bütün engelli öðrencilere elektronik postayla genel bilgi verilmeli: Güvenilirliði saðlamak için yalnýzca EDB’ nin öðrencilere
elektronik posta atabileceði ve hiçbir öðrencinin grupta diðerlerine elektronik posta atamayacaðý bir elektronik iletiþim grubu
oluþturulabilir. Bu elektronik gruba baþkalarý ulaþmamalýdýr ve hiçbir genel bilgisayar merkezi listeleri üzerinde olmamalýdýr. Æ
kaynak kullanýmýný organize etmek Æ
Yeni yardýmcý görevlileri yetiþtirmek. Birçok yüksek öðretim kurumunda profesyonel
görevliler ile öðrenciler birlikte kullanýlýr. Öðrenciler not tutan kiþi veya kiþisel yardýmcý olarak çalýþýr. Bu öðrencilere eðitim ver
Profesyonel yardýmcýlara küçük bir miktar para ödenir, önemli olan kazandýklarý deneyim ve öðrenme yaþantýsýdýr. Æ Yard
engelli öðrencilerin ders programlarýna ve gereksinimlerine göre organize etmek. Æ Engelli öðrencileri etkileyebilecek yüksek
kurumu/yerleþke geliþmelerini izlemek. Æ Ýlgili bölümlerin temsilcileriyle düzenli toplantýlar yapmak (Öðrenci iþleri, kayýt, sað
gibi) Æ Yeni bir donanýmýn satýn alýmý veya binada yapýlan deðiþiklik gibi geliþmeleri izlemek. Æ Geri bildirimleri izlemek
ekibi haftalýk toplantýlarla koordine edilmelidir. Dönemin baþýnda ekibi koordine etmek gerektiði için daha yoðun bir çalýþma tem
gereklidir. Herkes ekiptekilerin rolünü bilmeli ve anlamalýdýr. 2. Etkili Destek Birimini Kurmak Ýçin Dikkat Edilmesi Gereken
Noktalar: Æ Olabildiðince basit sistemler geliþtirmek. Ne yapýlabileceði hakkýnda gerçekçi olmak, önemli ve acil olana önceli
tanýmaktýr. Æ Hangi öðrencilerin yardýma gereksinim duyduklarýný belirlemek Æ Þimdiye kadar yapýlanlarý ve mevcut ka
belirlemek Æ Acil gereksinimlere hazýrlýklý olmak ve öncelik tanýmak. Æ Programlar seçenekli olmalý. Hazýr olan öðrenc
yapabilmeli fakat sorumluluk almak için henüz hazýr olmayanlara standart bir sistemle destek verilmelidir. Æ Geliþim kademel
olmalý ve yüksek öðrenim sistemi atmosferi içinde güven içinde geliþmelidir. Üniversitede engelli destek birimi nerededir? En
insanlar burayý bulabilirler mi ve kolayca fiziksel ya da çevrimici olarak ulaþabilirler mi? Gerekli bölümlerle baðlantýsý var mýdýr
Önerilerde bulunabilir ve deðiþiklik getirebilir mi? EDB bu güce sahip midir? Hizmetler hakkýnda öðrenciler nasýl bilgilendirilir?
Yurtlarda, bölümlerde, fakültelerde vs. ilgili insanlara güvenli olarak bilginin ulaþtýrýlmasýna izin veren sistemler nedir? ........gibi
sorular oluþturulan sistemlere yöneltilmelidir. 3. Engelli Öðrenci Danýþmaný: Engelli öðrenci danýþmaný (EÖD) üniversitenin
öðrencilerin görüþlerini anlayan, iki taraf arasýnda denge unsuru olan bir temsilci rolündedir.
Görev ve Sorumluluðu: Engelli ö
danýþmaný, bir öðrenci ile gereken sýklýkta, öðrencinin ilk bölüme baþvurusundan mezuniyetine kadar beraber çalýþýr. Engelli ö
danýþmaný öðrencilere bilgi verir, personel ve öðrencilerden gelen sorularý yanýtlar, engelliler için düzenlenen aktiviteleri araþtýr
öðrencilerle iletiþime geçer, dosyalarý düzenler, öðrencileri izler, yardýmcý çalýþana para öder, dersler deðiþtiðinde ya da ertelen
yardýmcý çalýþaný bilgilendirir, bütün toplantýlarýn kayýtlarýný tutar, gelecek toplantýlarý planlar ve hazýrlar. Engelli öðrenci d
çözümlere sahip deðildir: Yüksek öðretim kurumlarýnýn her birimi kendi çözümünü bulmalýdýr. Engelli öðrenci danýþmaný öðren
gereksinimi olduðu ve ne gibi çözümler olabileceði konusunda bilgi sahibi olmalý ve sistemin nasýl çalýþtýðýný bilmelidir, anlama
zamanda insan, zaman ve kaynaklarý organize edebilmelidir. Engelli öðrenci danýþmanýn en önemli yeteneði insanlarla iyi
anlaþabilir olmasýdýr. Engelli öðrenci danýþmaný Eðitimi: Ýngiltere’de bu pozisyon için lisans veya mesleki düzeyde
herhangi bir ölçüt yoktur. Bu görevde kimin yer alacaðýna üniversite kendisi karar verir. Günümüzde UWE’deki engelli
danýþmanlarý; hemþirelik, sosyal hizmet, sýnav ofisi, yabancý diller gibi çok farklý mesleklerden gelen insanlarýn eðitilmesiyle
yetiþtirilmiþtir. Mesleðin tanýmý “bir üniversite derecesine ve engellilik konusundaki deneyimlere (engelli kiþilerle çalýþabi
sahip olmayý gerektirmektedir. Yeni personeli eðitme ve destekleme teoriðe deðil pratiðe dayalý olmalýdýr. Eðitimli bir personel i
çalýþarak önceki bilgilerini geliþtirebilirler. Eðitimde gerçek durumlar temel alýnmalýdýr.
H. Destek: Ýnsan desteði tekn
önemlidir. Sade iþleyiþ tarzý tercih edilmelidir. Ø
Net hedefler ve sorumluluklar belirleyin. Ø
ihtiyacýna göre geliþtirin. Ø
Karmaþýklýktan kaçýnýn. 1. Ýnsan Desteði: Bazý öðrencilerin insan desteðin
öðrencinin olmayabilir. Ýþaret dili kullanýcýsýnýn tam anlamýyla eðitime katýlabilmesi için bütün derslerin çevrilmesine ihtiyacý v
iþaret dili çevirmenleri azdýr ve ücretleri yüksektir. Bu özel görev bir öðrenci tarafýndan yapýlamaz. Dolayýsýyla bu sorun garanti
bursu olmaksýzýn çözülemez.
Birçok baþka görev, mesela not tutma gibi, basittir ve öðrenci tarafýndan yapýlabilir. Ýnsan de
organize edilmelidir. Bu sistemde öðrencinin adý, yardýmcý görevlisi adý, çalýþma saatleri, yapýlan iþin türü not edilir ve geri bild
rapor haline getirilir. Öðrenci ve yardýmcý görevlisi mutluysa ve þikâyet yoksa resmi kayýt tutmaya gerek yoktur. Kalite
deðerlendirme mekanizmalarý hizmeti geliþtirebilir.
Yardýmcý görevliler etkili bir þekilde eðitilmelidir. Hem öðrencinin hem de
yardýmcý görevlinin beraber çalýþmak için eðitilmeleri gereklidir. Oluþturulan kýlavuzlarda gerekli standart ve kurallar açýklanýr.
görevli ile öðrenciler, hazýrlanan anlaþmalarý imzalarlar. Öðrenci veya üniversite, alýnan hizmetten memnun deðilse, notlar satýl
veya etik olmayan ihlaller ortaya çýkarsa anlaþma iptal edilir. Programlar her dönem hazýrlanýr fakat deðiþebilir.
Yýlýn baþýnd
öðrenciler, yardýmcý görevli olarak eðitilmek için davet edilir: temel gereklilik “güvenirlilik” ve “iyi bir
kiþilik” olmalýdýr. Yanlýþ tutumlar sorun yaratabilir. Not tutanlar için doðru heceleme ve konuyu anlama, el yazýsýyla not
tutanlar için okunabilir bir el yazýsý, elektronik not tutanlar için dakikada 60 kelime yazma hýzýna sahip olmak önemlidir. Engelli
öðrenci nasýl not alýnmasý gerektiðini belirtmelidir. Lisans öðrencilerinin haftada azami 5 saat çalýþmalarý gerekmektedir. Eðer m
yardýmcý görevlilerin temelleri ve bilgi alanlarý öðrencininki ile ayný olmalýdýr, not tutan kiþilerin öðrenci ile ayný dersi alýyor olm
gerekir.
Yardýmcý görevlinin düzeyi ile engelli öðrencinin düzeyi ya ayný olmalý ya da öðrencinin üstünde olmalýdýr. Lisans ö
lisansüstü öðrencinin yardýmcý görevlisi olamaz. Toplum gönüllüleri (www.csv.org.uk) çoðunlukla kiþisel yardýmcý olarak çalýþý
Ýngiltere’deki uygulama baþka ülkelerde bulunmamaktadýr. CSV gönüllülerinin verilen hizmete olumlu katkýlarý tartýþýlm
nedenle ülkemizde de üniversitelerin engelli destek birimi içinde gönüllülük sisteminin oluþturulmasý önemlidir.
Ýngiltere de ED
profesyonel yardýmcýlara (non-medical helper), iþaret dili çevirmenlerine, dudak okuyucu veya disleksi öðretmenlerine ücret
verir. Diðer ülkelerde de uzun vadede Ýngiltere’dekine benzer amaçlarý olan fonlar kurulmalýdýr. Fakat hükümet fon
saðlayana kadar yerel düzeyde þirketler, sponsorluk yapabilecek mezunlar, üniversiteler tarafýndan saðlanan kýsmi zaman çalýþ
olanaklarý veya kurumlarla iþbirliði gibi farklý seçenekler deðerlendirilmelidir. Danýþmanlar, karýþýk gereksinimleri olan öðrenc
çalýþýrlar. Örneðin, saðýr öðrenciler, asperger sendromu olan öðrenciler veya ruh saðlýðý / zihinsel rahatsýzlýðý olan öðrenciler
rahatsýzlýðý olan öðrencilerin yeni çevreye adapte olmalarý için zamana gereksinimleri vardýr. Danýþmanlýk, öðrencilere diðer ö
davranma ve zayýf yanlarýna yönelik çözümlere yoðunlaþma becerisini kazandýrýr. Danýþmanlar oldukça fazla deneyime sahip
konularýnýn uzmaný kiþilerdir. Öðrenciler danýþmanlarýna zor konular ve hassas kiþisel durumlarý hakkýnda konuþacak kadar
güvenmelidirler. Danýþmanlar öðrencilerin gereksinimlerine uyacak kadar esnek olmalýlar. Metinlerin CD/MP3 e kaydý: Ýnsan
sesi özellikle metalik ses veren okuma programlarýyla kýyaslandýðýnda daha hoþ ve daha ucuzdur. Gönüllü okuyucular önce de
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07
Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
kaydý yapmalýdýr. Her zaman dijital kayýt yapýlmalýdýr, çünkü dijital kayýtlar kolayca saklanabilir ve baþka formatlara kopyalana
Kayýt stüdyosu olmadýðý durumlarda yatak odalarýnda bol yastýklý yerlerde kayýt yapýlýr çünkü mutfak gibi mekânlarýn uygun
yapýsý olmayan yapýsý, sert yüzeyler kötü kayýt yapýlmasýna neden olur.
2. Teknoloji:
Engellilere yönelik oluþturulan te
destek ve yardýmcý araç gereçler engelli bireylere yeni olanaklar saðlamaktadýr. Bu rapora aktarýlamayacak kadar kapsamlý ola
bu konuda Ýngiltere’de engelli kiþilere çok çeþitli destek ve hizmetler verilmektedir. Burada asýl olan yapýlacak iþin doðas
engelli kiþinin isteklerini ve becerilerini iyi deðerlendirmektir.
Donaným veya yazýlým (bilgisayar programý) seçerken kullanýl
ve fiyat arasýndaki uyuma dikkat etmek gerekir. Bazý donanýmlar bir iþi iyi yaparken diðerini çok iyi yapmayabilir ve pahalý
olabilir. Gerçekten öðrencinin gereksinimi nedir?
Yazýlým (bilgisayar programý) ya yüksek öðretim kurumu ya da kiþiler için te
için alýnabilir: Üniversitenin lisanslý yazýlýmý yerleþkedeki bilgisayar aðýndaki herkesin kullanýmýna açýktýr. Bazý yazýlým pake
uyumsuzdur ve her bilgisayara yüklenmemelidir.
Donanýmý kim kullanacak? Her öðrenci kendi donanýmý için sorumlu olmalý
Herkese açýk olan donaným, virüs tarayýcý tarafýndan korunabilir. Öðrencilere ödünç verilen ve daha sonra baþka bir öðrenci ta
kullanýlacak olan donanýmlarýn saðlamlýðý kullanýcýlar arasýnda saðlanmalýdýr. Devlet fonunun olmadýðý durumlarda “
al” sistemi ayarlanabilir; böylece öðrenci dizüstü bilgisayar için aylýk ücret öder ve sonunda kendisine ait dizüstü bilgisaya
Sýnav ve önemli metinler hatalarýn düzeltilmesi için kontrol edilmelidir. Metin elektronik ortamdaysa büyük puntolu metin,
Braille veya ekran okuyucu ile okunabilir/dinlenilir hale getirilebilir.
Amacýnýz donanýmýn etkili bir þekilde kullanýlmasýný
saðlayacak bir sistem kurmak olmalýdýr. Örneðin Braille yazýcýsýný kim kullanacak, Braille metinlerini kim kontrol edecek, donan
çalýþmadýðýnda kime bilgi verilecek. kim tamir edecek gibi sorulara verilecek yanýtlar gelecek için plan yapmada yardýmcý olac
Daha fazla bilgi için: www.rnib.org.uk görme engellileri için; http://www.dlcbristol.org/ genel olarak baðýmsýz yaþam için I.
Fakülteler ve Bölümler: Bölümler, dersin amaç ve hedeflerini açýk bir þekilde belirtmelidir. Böylece öðrenciler de bölüme baþvu
önce o dersin kendine uygun olup olmadýðýna karar verebilir. Örneðin, kýsa sürede kompozisyon yazmak (Gazetecilik Bölümü),
ve haritalar üzerinde ince detay çizmek (Mimarlýk Fakültesi veya Þehir Bölge Planlama Bölümü için) gibi. EDB ile fakülteler/bö
arasýnda kurulacak iyi iliþki, kaliteli desteðin saðlanmasýna yardýmcý olacaktýr.
Her fakülte veya bölümdeki öðrenci danýþma
bir öðrenci için ilk baþvurulacak kiþidir. Bu kiþi konuyla ilgili doðru uzmana yönlendirmeler yapar. Bazý üniversitelerin bölümlerind
engelli danýþmanlarý vardýr ve bunlar daha detaylý bilgiye sahiptirler. Diðerleri ise Fakülte düzeyinde Engelli Danýþmanýna sahi
Bu sistemde daha az danýþman söz konusudur ve her Fakülte Engelli Danýþmanýnýn daha çok engelli öðrencisi olduðundan, bu
daha deneyimlidir. Bütün Fakülte/Bölüm engelli danýþmanlarý birçok konuda eðitimlidirler. Örneðin, fon, hukuki çerçeve ve güven
Fakat özel durumlarda EDB’ye baþvururlar. EDB’nin engelli öðrenci danýþmaný ile birlikte engelli öðrencilere
seçenekler sunmaya ve böylece baðýmsýzlýklarýný saðlamaya çalýþýrlar. Baþarýsýzlýk, danýþmanýn, hangi görevden kimin sor
bilmediði durumlarda karþýlaþýlabilecek bir sonuçtur. Fakülte/Bölüm Engelli Danýþmanlarýn eðitimi pratiktir: ne zaman ne tür so
tür yanýtlar verileceðine dair örnekler gibi. Yüksek öðrenim düzeyindeki tüm kurumlarda, bütün yeni akademisyenlerin engelliler
konusunda farkýndalýk eðitimi veren bir uyum programýndan geçmeleri gerekir.
Akademisyenler, engelli öðrencilerin dersleri
izleyebildiðinden ve ders materyallerine ulaþtýklarýndan emin olmalýdýr. Örneðin not alamayan öðrenciler için derslerin kaydý
tutulmalýdýr. Bazý üniversitelerde bütün öðrenciler için ders notlarý kaydedilip kütüphanelere daðýtýlmaktadýr. Bölümlerdeki a
müfredat bütün öðrenciler için ayný olmalýdýr. Bazen materyaller engelli öðrencilerin özelliklerine uygun formatlarda verildiðinde,
müfredatý takip edebilir. Eðer öðrenci halen takip edemiyorsa, dersin öðrenme hedefleri (learning objectives) öðrenme çýktýlarýn
kontrol edilmesi gerekir. Engelli öðrenci, diðer öðrenciler gibi ayný öðrenme hedeflerine nasýl ulaþabilir? Öðrencinin anlamasý be
nedir? Dersin sonunda öðrenci hangi becerileri edinmiþ olmalýdýr? Eðer öðrenci halen takip edemiyorsa dersin akademik
standardýný düþürmeden müfredatta deðiþiklik yapýlabilir mi gibi sorulara yanýt aranmalýdýr. Gerekiyorsa ders müfredatýnda de
yapýlabilir. Fakülte engelli danýþmanlarý þunlardan sorumludur: v
Ders veren asistan ve öðretim üyelerini bilgilend
engelli danýþmanlarýnýn önerilerini uygulamak. v
Öðrenci için uygun seçenekler geliþtirmek için EDB engelli danýþm
girmek.
J.
Kütüphane: UWE kütüphanesinin amacý her öðrencinin kütüphaneyi baðýmsýz bir þekilde kullanmasýdýr.
engelli öðrencilerin danýþabileceði yetkili bir görevli belirlenmiþtir. 1. Eriþim: Kaynaklardan Yararlanma: Elektronik akýllý kar
belirlenen kiþilerin belirli yönlere ulaþýmýný saðlar. Önemli olan, dönemin baþýnda, tanýtým gezileriyle, öðrencileri bilgisayar me
kataloguna yönlendirmektir. Ayrýca bu geziler istek üzerine de düzenlenmektedir. Engelli öðrencilerin kendilerine yönelik bilgileri
takip edebilmesi için ayrý geziler yapýlmaktadýr. Ýletiþim: Normal ve elektronik panolar, kullanýcýlar için yeni hizmetler veya
deðiþiklikler hakkýnda bilgi verir.
Sessiz Odalar: Engelli öðrencilerin dinlenmeye, sessiz çalýþmaya ve bazý donanýmlarý
kullanmaya gereksinimleri vardýr. Giriþ çýkýþlarýn sýnýrlandýðý bölgelerin kapýlarý özel manyetik akýllý kartla açýlabilir. Sadece
bu kapýlarý açabilir. UWE de bu odalar 2 saatliðine ayýrtýlabilmektedir. Bu odalarýn kullanýmý gözlemlenebiliyor ve böylece kiþiy
daha iyi hizmet verilebiliyor. Genel olarak herkesin kullanabileceði sessiz çalýþma bölgesi de vardýr.
2. Hizmetler Uzatýlmýþ
verme: Hýzlý okumada zorlanan, çabuk yorulan ve kolayca kütüphaneye gelemeyen kiþilere saðlanan bir hizmettir. Kýsa zamanl
(rezerve) kitaplarýn süreleri diðer öðrencilerin aleyhine olmamasý için hiçbir zaman uzatýlmaz.
Fotokopi hizmeti: Telif hakký
imzalandýktan sonra fotokopiler yerleþkenin dýþýnda yaþayan engelli kiþilere de gönderilebilmektedir.
Dijital materyal: Birçok
engelli öðrenci için dijital bilgi çok önemlidir. Görme engelli insanlar okumak için ekran okuyucularýný kullanýrlar. Saðýr veya duy
güçlük çeken öðrenciler kimseyle konuþmaya gerek duymadan direk bilgisayardan okuyabilirler. Hareket zorluluðu çeken herkes
internete baðlý herhangi bir bilgisayardan bilgiye eriþebilirler. UWE’de kütüphane personeli kitap koleksiyonlarýný dijital
hale getiriyor, sanal öðrenme ortamlarý geliþtiriyor ve materyalleri bütün kullanýcýlar için iç aða yüklüyor. Bu hizmetten özellikle e
öðrenciler faydalanýyor. E-kitap ve e-dergilere yerleþke dýþýndan bir þifreyle eriþilebiliyor.
3. Donaným CCTV: Kapalý devre
televizyon: Görme engelli kütüphane kullanýcýlarýnýn materyali kolayca okumalarýný saðlar. Herkesin rahatça kullanmasý için a
alandadýr. Küçük punto baský gözleri yorar. Sadece engelli öðrencilere yönelik deðildir. CCTV de zemin ya da baský renklerinin
deðiþtirilme imkâný vardýr. Ekran okuyucu programlar ile öðrenciler daha rahat çalýþabilirler (ekranda gösterir, büyütür, daha y
da daha hýzlý okur, zemindeki rengi deðiþtirir ya da tersini yapar, hecelemeyi ve að baðlantýsýný verilebilir). Bazý programlar da
çok insan sesine benzediði için tercih edilmektedir Ve ayný zamanda… Ýþitme engelli öðrenciler için kütüphane kapanýþ
açýk bir þekilde belirtilmelidir. Onlarý uyarmak için titreþimli çaðrý cihazý ve titreþimli yangýn alarmý tercih edilmelidir. Tekerlekli
sandalye kullanýcýsý için raflar arasýnda rahatça dolaþabilme ve yeterli aydýnlatma koþullarý da dikkat edilmesi gereken diðer
hususlardýr.
K. Sýnavlar: Engelli öðrenci adayý eriþim gereksinimlerinin karþýlanmasý için yardým istemelidir ki bu say
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07
Engelli Öðrencilerle Engelsiz Üniversiteye Doðru
kendi ihtiyaçlarýný karþýlayabilecek sýnav koþullarýna tabi olabilsin. Her öðrenci mezun olabilmek için gereken bilgi ve beceriye
olduðunu kanýtlamalýdýr. Hiçbir öðrenci derslerden ve sýnavlardan muaf tutulmamalýdýr. Deðerlendirme, engelli öðrencilerin de
deðerlendirmeye alýnabileceði þekilde ayarlanmalýdýr. Muaf tutmalar hem sýnavý hazýrlayan hem de sýnava giren kiþi için kolay
gibi görünebilir; fakat uzun vadede kiþinin kendine olan güvenini sarsacaðý gibi diplomanýn kalitesini de düþürür.
Sýnavlar far
yollarla eriþilebilir hale getirilir. Bunlardan bazýlarý: ¥ Büyük punto ile çýktý almak (fotokopi olmamalý çünkü netliði bozar) ¥
ýþýklandýrma saðlama veya büyüteç. ¥ Farklý renk kâðýt üzerine basýlýr (bazý renklerde göz daha az yorulur) ¥ Kýsa dön
yaþayan öðrenciler için her soru farklý bir kâðýda yazýlýr. ¥ Asperger’li öðrenciler için daha basit ve direkt cümleler kul
sorularý çok açýk olmalý ve mümkün olduðunca mecaz anlamdan kaçýnýlmalýdýr. ¥ Disleksik öðrenciler için sýnav kâðýdýna
böylece öðretmen sadece bilgiye bakmasý ve yazým hatalarýna dikkat etmemesi gerektiðini bilir. ¥ Daha uzun sýnav süresi
saðlanabilir. Fazladan zaman vermek sýnav türüne ve öðrencinin engeline baðlýdýr. Örneðin, uzun paragraf analizleri çoktan seç
sorulara göre daha uzun zaman gerektirir. ¥ Sýnavlarda kâðýt okuyan kiþilerin bu konuda eðitim almýþ olmasý saðlanmalýdýr
Okuyucunun görev ve sorumluluðu açýkça belirlenmelidir. Öðrenci okuyucu ile nasýl çalýþmasý gerektiði ile ilgili eðitim almalýdýr
formatlarda o
Braille ile yazýlan sýnav soru kâðýtlarý kontrol edilmeli. o
Sýnavý uygun yazýlým ile bilgisayar ortamýnda
Öðrencilerin sýnavý alýþkýn olduðu bir formatta yapýlmalýdýr. Engelli olan veya olmayan hiç bir öðrenci alternatif format nedeniy
dezavantajlý duruma düþmemelidir. Okuyucu ile çalýþan veya sesli bir Braille sistemi kullanan öðrencinin ayrý bir odada sýnava
girmesi gerekmektedir.
Alternatif format isteyen öðrencinin bu isteðini önceden bildirmesi gerekmektedir. Bütün seçenek
formatlarýn akademik bir standardý olmalý ve bölüm veya fakülte ile sýnav ofisi tarafýndan onaylanmalýdýr. Öðrenci yeni çalýþ
yollarýna alýþma devresindeyken, ani ve son zamanlarda geliþen bir yetenek kaybý varsa ek zaman kullanýmý özellikle önemlidi
Öðrenci fazla zamaný kullanmak zorunda deðildir. Eðer sýnav çok uzunsa teknik açýdan yorucu ise (örneðin geniþ yazýlarý okur
dinlenme aralarýna gereksinim duyulur; bu aralar tuvalete gitme, týbbi yardým vb. nedenlerle de verilir.
L. Kariyerler:
Engelli mezunlar diðerlerine göre daha fazla iþsizlikle karþýlaþýrlar. Engelli destek birimi ve kariyer merkezleri arasýndaki iþbirlið
engelli mezunlarýn iþ bulma þansýný önemli derecede arttýrýr. Tam bir üniversite eðitimi kiþiyi ilk kayýttan mezuniyetine kadar k
için hazýrlar: v
Yeni durum, insan ve teknoloji aracýlýðýyla baðýmsýzlýk ve güven duygusu geliþtirme v
gruplarla zamana karþý etkili bir þekilde çalýþmayý öðrenme v
Fýrsatlarý daha iyi deðerlendirme, daha gerçek
fikirlerini beyan etme ve sorumlu seçmelerde bulunma Kurumlar tarafýndan yapýlan denetlemeler, ne baþarýldýðýný gösteren
kontrol listeleri, bir üniversitenin yapmasý gereken deðiþiklikleri belirlemesinde yardýmcý olur. UWE mezuniyetten sonra iþ olana
ne olursa olsun kurstan yararlanabilecek her öðrencinin ulaþýmýný organize eder: “Öðrenciler üniversiteye gelebilir mi?
Kursta baþarýlý olabilirler mi?” benzeri þüpheleri ortadan kaldýrmak için gerekli düzenlemeleri yapar.
Terimler,
kýsaltmalar ve çeviri: Türkiye’nin gündeminde sakat / özürlü / engelli tartýþmalarýn ötesinde yeni bir alana girince uygu
bulmak kolay deðil. Önemli olan kullanýlan kelimelerin anlamlarýný anlayabilmek için yeni terimlerin iyi seçilmesi gerekir. Örneð
‘Disability Officer’ ilk önce ‘Özürlü Memuru’, ardýndan ‘Engelli Görevlisi’ olarak çevirild
Fakat bu iþ ciddi yapýlmasý için görevlinin iyi motive edilmesi gerekir. Bu yüzden daha uygun isimlendirme olarak ‘Engelli
Danýþmaný’nda karar kýlýndý. Engelli danýþmaný kendisi engelli olmayabilir. Sonunda bu raporda ‘Disability
Officer’ terimi ‘Engelli Öðrenci Danýþmaný’ olarak adlandýrýldý.
‘Disclose’ sözcüðünü kar
uygun Türkçe kelime ise hala bulunamadý. Ýngilizcesi ‘bildirmek’ten daha derin ve yasal bir anlam taþýyor. Ýfþaa
sözcüðü bu terimi tam olara karþýlamamaktadýr.
Türkçe terimler EDB: Engelli Destek Birimi (Disability Support Unit) EÖD: E
Öðrenci Danýþmaný (Disability Officer), EDB’de çalýþýr Yardýmcý Görevli: eðitim almýþ, belli destek yapan ücretli çalýsa
Ýngilizce terimler CCTV: Closed Cýrcuýt TV (Kapalý devre televizyon) CSV: Community Service Volunteers
(Ýngiltere’de gönüllü hizmet ve staj ayarlayan bir STK) DSA: Disabled Students’ Allowance (Ýngiltere’nin
Engelli Öðrenci Bursu) DO: Disability Officer (Türkçesi Engelli Öðrenci Danýþmaný) DSU: Disability Support Unit (Türkçesi Eng
Destek Birimi) LEA: Local Education Authority (Ýngiltere Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü) UCAS: University Central Admissions Servic
(Ýngiltere Üniversite Merkezi Kabul
Servisi) UWE: University of the West of England (Bristol þehrinde bize 5 gün boyun
ev sahipliði
yapan üniversite)
Bu raporun eksiklikleri giderilerek geliþtirilmiþ hali www.engelsiz.metu.edu.tr sitesind
alacaktýr. Raporun Ýngilizcesi http://www.kpm.metu.edu.tr/engelsiz/eng/default.asp?page=32 sayfasýnda bulunmaktadýr.
Sonsöz: Alanýnda ilk olan bu projeyle ilgili raporda bulunmasý muhtemel eksiklik ve hatalarý lütfen bize bildiriniz. Farklý
üniversitelerden gelen katýlýmcýlarýn tamamýnýn yoðun çalýþmalarý arasýnda katkýda bulunduklarý bu kýsa süreli proje doðal o
ön çalýþma niteliðindedir. Bu yüzden projenin gerçekleþme sürecine bakmak daha önemlidir. Bu projeyle yeni bir yola çýkýyoruz
zorluklar kadar keþiflerin mutluluðuna da ortak olacak kiþi ve kurumlar birbiriyle iþbirliði yapmalýdýrlar. Yapýlacak çok iþ var, ve
katýlýmýn artmasýyla bu süreç daha saðlam ilerleyecektir. Zor bir alanda çalýþtýðýmýz açýktýr, ancak bugüne kadar engellenmiþ
öðrencinin sorunu ortadan kaldýrýldýðýnda hedefe daha fazla yaklaþýlmýþ olacaktýr. Sonunda engelli öðrencilerin baþarý ve ta
sürece katkýda bulunanlarýn da baþarýsý ve tatmini anlamýna gelecektir.
Proje koordinatörü Claire Özel, Engelsiz ODT
Koordinatörü, ODTÜ KPM, 06531 Ankara
Tel 0312 210 4148 Email: [email protected]
www.engelsiz.metu.e
Projeye katýlanlar: Prof.Dr.Ferda Dokuztuð-Üçsular, Engelsiz AÝBU Koordinatöru, Bolu Doç.Dr.Kasým Karataþ, Hacettepe
Üniversitesi, Sosyal Hizmet Uzmanlýðý Bölümü, Ankara. Dr. Nurcan Köse, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay Tayyar Kuz,
Baþbakanlýk Özürlüler Ýdaresi, Ankara.
Claire Wickham, Disability Resource Centre, University of the West of England,
Bristol, England. http://www.uwe.ac.uk/csa/drc/
Ýçindekiler: A. Ýlkeler
Saðlama
s4 E. Üniversiteye Giriþ
Öðrencilerin gereksinimlerini deðerlendirmek
s7 G. Engelli Destek Birimi
s9
3. Engelli Öðrenci Danýþmaný
s9 H. Destek
Kütüphane
s13
1. Eriþim
çeviri
s16
Sonsöz
http://www.tiu.org.tr/turkce
Joomla! ile Güçlendirilmiþtir
Oluþturan: 12 October, 2016, 14:07