docNitre obeja ng ¨ ubaka ni k
download 
Şikayet Transkript
Nitre obeja ng ¨ ubaka ni k
34567 1 5 NOVIE M B RE 201 3 ¨ KUKWE JA TOTIKARA 30 DICIEMBRE–5 ENERO “Mun¨ rabadre blite ¨ Ng ob obe” ´ PAGINA 3 ˙ KANTIKO: 51, 54 6-12 ENERO Dre¨ nuaindre kukwe ¨ ¨ “ng uba[k are] ng abiti” ´ PAGINA 10 ˙ KANTIKO: 20, 32 13-19 ENERO ¨ Nitre¨ obeja ngubaka ¨ ni kuku aune nitre¨ ji ngwanka ni kwa, ¿ye nire nire? ´ PAGINA 16 ˙ KANTIKO: 43, 42 20-26 ENERO ¨ Nitre kadekani Jehovakwe ¨ ¨ obeja ngubakare¨ kukwei mikadre tate ´ PAGINA 21 ˙ KANTIKO: 43, 31 27 ENERO–2 FEBRERO ¨ Mun obeja ngubaka ´ mun ja ngwan Jehova ´ aune Jes us erere ´ PAGINA 26 ˙ KANTIKO: 5, 25 ¨ KUKWE JA TOTIKARA ¨ ¨ ˇ “Mun rabadre blite Ngobobe” ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Ka kame Satanakwe gate kobora, yebata utiate krubate nikwe ¨ ¨ ¨ ¨ ja ngwandre ngwate kukwe ja uairebiti. Kukwe ja totikara ne ta mike gare nikwe orasion nuaindi kwin aune mantre jetebe ye ¨ ni dimikai ja ngwen ngwate. ´ JAPON ¨ ¨ ¨ TARA KWATA: Tokio tren nemen nu¨ ¨ ¨ nenka yekanti tatre kukwe driere, ¨ ¨ ¨ nitre sribika 2.800.000 biti bari ta nemen mantre jetebe juta yete. Nitre ˜ ¨ ye nan ta kwen gwi kukwe drieta ju ¨ ju te ye ngwane, nitre ye ta kwen ¨ ¨ kukwe drieta yete ye koboire ¨ NITRE NUNANKA: 126.536.000 ¨ NITRE KUKWE DRIEKA: 216.692 NITRE PREKURSOR REGULAR: 65.245 ¨ ¨ ¨ ˇ Dre nuaindre kukwe “nguba[kare] ngabiti” ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Ni Ngobo kukwei nieka Miqueas kakwe kukwe ngubabare ba¨ ¨ ˜ ¨ tareka ye raba ni dimike no ye rabai gare nie kukwe ja totikara ¨ ¨ ¨ nekanti. Jehovakwe nitre kame gaite ye kanenkri kukwe me¨ den meden rabai bare aune nikwe dre nuaindre kukwe nguba¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kare batareka ye rabai gare nie arato. Mra, mikai gare jai Ngo¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ bota ni ngubare batareka yebata ni raba debe bien no ie. ¨ ¨ ¨ ˇ Nitre obeja ngubaka ni kuku aune nitre ji ¨ ngwanka ni kwa, ¿ye nire nire? ´ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ Ezequıas naire Senaquerib ru ganinka Jerusalen ruere, kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nakaninka ye ta kukwe utiate driere nie. Nitre kadekani obeja ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ konkrekasionte ngubakare ye krake kukwe ja totikara ne utiate ¨ krubate. KUKWE MADA ¨ 8 ¿Nitre ta ja tuin kukwe tare ˜ ben ye ni raba dimike no? ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 15 Ngobo mikadre tate ye kraka ¨ kwrere krake ¨ ¨ 31 Jondron nikwe ukakrota 34567 6 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Tara ne rurubain nakare. Tara sribeta nebiti ni ka jokra¨ ¨ ¨ ¨ biti tibien totikata Bibliabata aune ngwian bianta ja toi je˜ ¨ ¨ ˜ ¨ nebiti yebiti utia bianta. Kukwe mada nie naka akrake, ¨ ¨ ¨ texto Bibliabata tikani griekore ye dianinka Biblia Kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ Kuin Ngobokwe yebata. Kukwe mada nie naka akrake, ¨ ¨ ¨ texto Bibliabata tikani hebreore ye dianinka Biblia Traduc´ cion del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con refe¨ rencias) tikani inglere kukwe ka nengwane yebiti (TNM). ¨ ¨ ¨ ˇ Nitre kadekani Jehovakwe obeja ngubakare ¨ kukwei mikadre tate ¨ ´ ˇ Mun obeja´ ngubaka mun ja ngwan Jehova aune Jesus erere ´ ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ Jehova aune Jesus ta obeja ka tibienbata jie ngwen no ka nengwane, aune obeja rabadre dre nuainne kukwe nieta kwetre ¨ ¨ ¨ ¨ ye ka ngabitikare, ye mikani gare kukwe ja totikara kane ye¨ ¨ ¨ bata. Nitre umbre ji ngwanka konkrekasionte rabadre ja toi ˜ ¨ mike no sribi mikani niaratre kisete ye nuainkare, ye mikata ¨ ¨ gare kukwe ja totikara ketebukare nete. 15 Noviembre 2013 Vol. 134, No. 22 Semimonthly NGABERE “MUN RABADRE BLITE NGÖBÖBE” “Mun rabadre blite Ngöböbe, abkokäre munkwe töbika metre amne munkwe töbika kuin ja käne.” (1 PED. 4:7) ¿MÄ RABA MIKE GARE? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Orasion meden mä raba nuainne bäri? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Ñobätä ni rabadre orare käre? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Nita orare ni mada kräke ye tä nire die mike krubäte? NI SRIBIKÄ deu käkwe niebare: “Kä ngwen käita kite ja ken ye ngwane ñaka tä nemen nuäre ja ngwankäre ngwäte”. Erametre, ni kwati tä ngwätere dibire tä kukwe ye erere niere arato. Ni kristiano kä nengwane tä ja tuin kukwe ye erere ben, ñobätä ñan aune kä Satanakwe tä kä deu raire ye kwrere aune ye köböra krüte (Rom. 13:12). Kä nengwane ni rikadre kübien, ¡ye raba kukwe tare mike nemen bare nibätä! Nikwe “töbika[dre] kuin ja käne” ye ütiäte krubäte aune Biblia tä niere “blit[adre] Ngöböbe” ja ngwankäre mokre ye nikwe nuaindre (1 Ped. 4:7). 2Kä käme Satanakwe ye köböra krüte, yebätä ni rabadre kukwe ne ngwentari jai: “¿Orasion ye tita mike tuin ütiäte jai? ¿Tita orasion jene jene nuainne? ¿Tita orare käre? ¿Tita käre orare ni mada kräke o tita dre ribere jai aune ti tö dre ie ye aibe tita kärere käre? ¿Ñobätä tikwe orasion nuaindre ne kwe ti rabadre dianintari?”. “MUNKWE BLITA KÄREKÄRE NGÖBÖBE” 3Apóstol Pablo tärä tikabare nitre Éfeso ie, yekänti niarakwe niebare “munkwe blita kärekäre Ngöböbe” (Efes. 6:18). Nita dre ribere jai aune nita ja tuin kukwe keta kabre ben ye ngwane nita ja di ribere Jehovai, ¿ñan ererea? Dre dre ribeta ye ni “orasion Kukwe Nuaka” tä kain ngäbiti (Sal. 65:2). Akwa, ni rabadre töbike orasion jene jene nebätä, ñodre, käikitadrekä, debe biandre, aune ja di kärädre. 4Nita orasion nuainne ye ngwane kukwe keta kabrebätä ni raba kukwe niere Jehovai käikitakakäre. Ñodre, “jondron sribebare kwe tä niara dite mike gare” aune niara bäri kri yebätä nita nemen töbike angwane 1, 2. a)¿Ñobätä ütiäte krubäte nikwe “blit[adre] Ngöböbe”? b) ¿Orasion yebätä nikwe kukwe meden ngwandretari jai? 3. Orasion jene jene nuainta ye mä raba kädekete. 4. ¿Ñobätä ni rabadre Jehová käikitekä käre orasion nikwe yete? 3 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ye ta ni toi mike kaikiteka (makwe naka Sal¨ ¨ ¨ ¨ mo 150:2 yebata).1 Bersikulo kwa ti ta Sal¨ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ mo 150 yebata ye ta ni nubaire Jehova kaiki¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ teka ba jatabiti bama. Ni Salmo mada tikaka ¨ ´ ¨ ¨ ¨ kakwe kantabare Jehova mikakare utiate: ¨ ¨ “Makwe kukwe ukaninte kwin nuaindre ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata tita ma kaikiteka ba kuku koboiti” (Sal. ´ ¨ 119:164). Erametre, Jehova aibe kaikitadre¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ka. Ye medenbata, ni rabadre kaikiteka “ba ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kuku koboiti”, ye abokan nuaindre kare, ˜ ¿nan ererea? ¨ ¨ 5 Debe biandre ye kukwe mada uti ate nieta orasionte. Pablokwe niebare nitre kristia˜ ¨ no Filipo ie: “Munkwe nan tobika ngwar¨ ¨ ¨ be dikaro, [...] munkwe blita Ngobobe jakra ¨ ¨ amne, kukwe jokra mik[a] gare ie mun¨ ¨ ¨ ¨ kwe amne, ja di karare kwara munkwe kuin ¨ ¨ nie Ngoboye arato” (Filip. 4:6). Nita orasion ¨ ¨ nuainne debe biankare ye ta ni kriemike. ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¿Ye ta nemen bare no? Nita nune “ka mra” ¨ te aune jondron nuainta nitre krake ye “tuen ¨ ¨ ˜ ˜ utiate nakare ietre” (2 Tim. 3:1, 2). Ni naka ¨ ¨ ja ngubadrebiti angwane ni toi raba nemen ¨ ¨ nitre ye kwrere. Nita orare Ngoboi ye ngwa¨ ¨ ne nikwe debe biandre ie ye koboire ja rabai ˜ ¨ ¨ ruin kwin nie aune ni naka rabai “jandran ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ jokra Ngobokwe [...] ruere [...] blite taretare” ¨ ¨ ¨ ¨ (Jud. 16). Ni ji ngwanka mrakatre kane ta orare muko aune monsotre kwe yebe aune ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ta debe bien ye kakwe mrakatre toi mikai debe bien arato. ¨ ¨ ¨ ˜ 6 Ja di kar adre ye abokan ja ruin no nie ye ¨ ¨ mikata gare ja brukwa tatebiti. ¿Kukwe me¨ ¨ den kanti ni raba ja di karere Jehovai? Ja mi¨ ¨ ¨ ¨ kata ni ruere o bren tare ta nemen nibata. ¨ Kukwe ye ta nemen ni kisete angwane nita ¨ ¨ ¨ orare ja di karakare. Akwa, ¿kukwe ne aibe¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata ni rabadre orare ja di karakare Jehovai? ˜ ´ ¨ ¨ Oradre no ye Jesus bamikani ni kane ¨ ¨ ¨ aune dre niebare kwe Ngobo ka, Gobran ¨ ˜ ¨ ¨ kwe aune toi no yebata ye ani mike gare jai: ¨ ¨ ¨ ¨ “Nun Run ka kwinbiti, ma ka ye mikadre ¨ ¨ ¨ deme. Gobran makwe jatadre. Ma toi ye ere¨ ¨ ¨ ¨ re rabadre bare, ta nemen bare ka kwinbata, ¨ ¨ ¨ ye kwrere rabadre bare ka tibienbata ara¨ to” (Mat. 6:9, 10, TNM). Nitre toita kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ kame ye aibe nuainbata aune nitre ta dre ¨ ¨ ¨ dre ribere metre jai ye gobrantre ka nebata ¨ ¨ ˜ naka raba bien ietre. Ye medenbata, ni ra¨ ¨ ¨ badre ja di karere ni Run ka kwinbiti ie ne ¨ kwe niara ka ye rabadre mikani deme aune ¨ Gobran kwe rabadre ni mike kware Sata¨ na ye kisete. Arato ni rabadre ja di kare¨ ˜ re ie ne kwe niara toita no ye rabadre ne¨ ¨ ¨ ¨ ¨ men bare Ka tibienbata ta nemen bare ka ¨ ¨ ¨ ¨ kwinbata ye erere. Ye medenbata, ja ngwan¨ kare mokre ni rabadre orasion jene jene nuainne. 7 “MUNKWE BLITA [JANKUNU] ¨ ¨ ¨ JAKRA NGOBOBE” ¨ 1 Salmo 150:2: “Jondron sribebare kwe ta niara dite ¨ ¨ ¨ ¨ mike gare yebata munkwe kaikitaka. Niara bari kri ye¨ ¨ ¨ bata munkwe kaikitaka”. ´ ¨ Apostol Pedro nitre kristiano nubai¨ ¨ bare “blite Ngobobe”, akwa bati niara ara¨ ˜ ´ be kakwe naka kukwe ye nuainbare. Jesus ¨ ´ ´ namene orare jardın Getsemanı ye ngwane ¨ ¨ Pedro nikani kubien. Dirika kwe niebare ¨ ietre: “Munkwe ja ngwatei amne munkwe ¨ ¨ ¨ blita [jankunu] jakra Ngobobe”. Akwa nia˜ ¨ ˜ ¨ ¨ ratre naka nuainbare (makwe naka Mateo ¨ ¨ 26:40-45 yebata). ¨ ˜ 9 Pedro aune nitre mada ja totikaka naka ¨ ¨ ¨ ja ngwani ngwate, ¿yebata ni rabadre bli¨ ¨ ¨ te ruere? Ni rabadre ngwen toro jai nia¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ratre namene nainte yebata kobo nama¨ ¨ ni krubate ietre. Niaratre kukwe ukaninte ¨ ¨ Paskwa nuainkare aune kai ngwani juto ¨ ¨ ¨ ¨ kwetre jabata arato. Ye bitikare, Ni Da¨ ¨ ¨ kien kakwe Mrobare ye Jesukwe ukanin¨ ¨ ¨ ¨ te ne kwe nuaindre ja kanenkare bata ja ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ 6, 7. ¿Ja di karadre no, aune dre drebata ni raba ja ¨ di karere Jehovai? ¨ ˜ ¨ ´ ´ ¨ ¨ ngwani ngwate jardın Getsemanı, ¿yebata ni raba¨ dre blite ruere? 5. ¿Debe biandre orasionte ye ta ni kriemike no? 4 8 8, 9. Pedro aune nitre mada ja totikaka naka ja NI MIKAKA MOKRE Pedro ngoto ritaninte akwa niara “rabadre blite ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Ngobobe” ye kakwe kukwe ¨ uti ate driebare ie ´ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 10 bata 11 mikadre narara) ¨ ¨ nire biain kwe ni utiare ye Ngwandreta ¨ ¨ Toro jai (1 Cor. 11:23-25). Niaratre “ka Sal¨ ¨ ¨ ¨ ¨ mobta nieba[re] unan jokra, bti [...] [nika¨ nintre] Ngitio Olibobti”, niaratre nanbare ¨ ´ mente ji kra chi niken Jerusal en yebiti ¨ (Mat. 26:30, 36). Ka namanina raire deu. Ni ¨ ´ ´ ¨ tadre jardın Getsemanı yete akrake ni ri¨ ´ ¨ kadre kubien arato. Nitre apostol namene ¨ ´ ˜ ˜ ¨ nainte krubate ye ngwane Jesus naka na¨ ˜ ¨ kabare ja dibiti ietre, nakare aune namene ¨ ¨ ¨ gare ie niaratre “toi [...] [namene] biare jan¨ ¨ ˜ dran kuin nuene, akwa [...] [namene] di nakare”. ¨ ´ 10 Pedro nikani kubien deu jardın Get¨ ´ ´ ¨ ¨ manı, ¿ye kukwe meden driebare ja toi krake ie? ¨ ¨ ¨ b) ¿Kukwe namani bare Pedrobata ye ta dre driere ¨ mai? 10, 11. a) Pedro nikani kubien deu jardın Getse- 15 NOVIEMBRE 2013 ´ seman ı angwane kukwe namani bare¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata ye kakwe kukwe utiate driebare ie. ¨ ´ Akwa ye kanenkri Jesus niebare: “Kukwe ¨ ¨ ¨ rakadika tibta, yebta mtare deo mun gi¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tiadi iti iti kwarakwara tibta”. Pedro kakwe niebare mada: “Ni mda mda [...] ¨ ¨ gitiadi mabt a mento, akwa ti abko ka˜ ´ kwe nan nuendi jire chi”. Jesus niebare ti ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ naka gare mai ye makwe niedi bama jire, ´ akwa apostol ye namani niere jankunu: ¨ “Ti kamikadre gwaire mabe [...] akwa ti˜ ¨ kwe nan ma rukandite jire chi” (Mat. 26: ˜ 31-35). Pedro niebare ni ye naka gare tie, ´ Jesus kukwe niebare ye erere namani bare. ¨ Biti niara dre nuainbare ye nukani gare ie ¨ angwane “ja muaibare kri” kwe (Luc. 22: 60-62). ¨ ¨ 11 Kukwe ye namani ja toi krake Pedro ˜ ¨ ie aune naka namanina to ngwen akwle ¨ ¨ jai, bata orasion nuainbare kwe ye niara ¨ dimikani. Pedro ara kakwe niebare mun ¨ ¨ ¨ “blita [jankunu] jakra Ngobobe”. ¿Kukwe¨ ¨ ¨ ¨ ta tikani Bibliabata ye nita mike utiate ¨ ¨ jai? ¿Nita orare jankunu bamikakare nita ´ ¨ Jehova ribere ja dimikakare? (Sal. 85:8.) ´ Ye erere arato, apostol Pablo kukwe nie¨ ¨ bare ye ngwandre toro jai: “Nire nire [...] ie ¨ ja nena ruen dite Jesu kukweibt a, ne ¨ ˜ abko kakwe ja ngibia kuin amne ja nan ¨ tuametre notadre temen kwe” (1 Cor. 10: 12). ´ NEHEMIAS ORABARE YE ´ ¨ JEHOVA KANI NGABITI ´ ¨ Nehemıas ni ja ngwanka metre kakwe ¨ sribibare rei Persia Artajerjes krake siklo V ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ka 1 kanenkri. Ni Ngobo mikaka tate metre ¨ ¨ ye kakwe orabare yebiti kukwe kwin ba¨ ¨ ¨ mikani kwe ni kane. Niara namani kobo ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwati te “ja baine bata [...] orare Ngobo ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ka kwinbiti ngwarekri” nobata nan aune ¨ ´ ¨ nitre Judea namene Jerusalen ye namene 12 ˜ ¨ krake? ¨ ¨ ´ ¨ 12. ¿Nobata Nehemıas kukwe kwin bamikani ni 5 ¨ ¨ Ni “rabadre blite Ngob´ obe” ye ¨ ni¨ dimikai ja˜ tuin kukwe tare tare ben ¨ ¨ ¨ (Parrafo 13 bata 14 mikadre narara) ˜ ¨ ¨ ¨ ja tare nike (Neh. 1:4). Nobata namene uli¨ ¨ re aune to namene dre ie ye Artajerjes ¨ ¨ ¨ ´ ngwantaribare ie, “ye batarabe [Nehemıas] ¨ ¨ ¨ oraba[re] Ngobo ka kwinbiti ie” (Neh. 2: ¨ ¨ 2-4). ¿Ye koboire dre namani bare? Niarakwe orabare ye Jehovakwe kukwe nuabare ¨ aune kukwe ukaninte kwe juta ye dimika¨ ´ kare (Neh. 2:5, 6). ¡Kukwe ye Nehemıas mi¨ ¨ kani todeke krubate! ´ 13 Nehemıas erere, oradre jankunu ye ¨ raba t odeka nikwe mike dite. Satana ¨ ¨ ¨ ye kame krubate, nita nemen di neka ye ngwane niarata kukwe tare mike nemen ¨ ¨ bare nibat a. Nita nemen bren, nita ne¨ ¨ men ulire tobika kisete ye ngwane so kra˜ tire kratire nita kukwe driere ye naka ne¨ ¨ ¨ ¨ ¨ men utiate Ngobo krake raba nemen ruin ¨ ¨ nie. Kukwe namani bare nibata ye raba ni ¨ ˜ ¨ ¨ toi nike jankunu arato. Ni naka utiate raba- ¨ ¨ ¨ dre ruin nie ie Satana to, ta ni mike tobike ¨ ¨ ¨ ye erere ni mikakare di neka ja uairebiti. ¨ ¨ ¨ ¨ Akwa, ni tadre “blite Ngobobe” ye kakwe ¨ ni dimikai todeka nikwe mike dite janku¨ ¨ ¨ nu. Nikwe ngwandre toro jai, “todeka escudo kri kwrere” ye ni dimikai “buko ju¨ ¨ ¨ tra ngitieka Diablukwe ye ot[o]te” (Efes. 6: 16, TNM). ¨ ¨ ¨ 14 Ni t ai “blite Ngob obe” jankunu ye ¨ ¨ ngwane ni tadi mokre aune todeka nikwe ˜ ¨ nuadrete ye ngwane ni naka rakai jame. ¨ Kukwe mada rabadre ni ngwen di neka ¨ kukwe ja uairebiti, ¿ye ngwane nikwe dre ´ ¨ ¨ nuaindre? Nehemıas ngwandre toro jai ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ aune oradre jotro ngwarbe Ngoboi, nobata ˜ nan aune niara aibe diebiti nikwe kukwe ye ¨ ¨ ganaindi aune ka ngwain nuke jai. ¨ ORADRE NI MADA KRAKE 15 ¨ ¨ 13, 14. Satana ta ja di ngwen ni ngwankare di ¨ ¨ ¨ neka akwa, ¿dre nuaindre ne kwe todeka nikwe tadre dite? 6 ¨ ¨ ¨ Jesukwe ribebare Ngoboi todeka Pe¨ 15. ¿Kukwe meden ngwandretari jai orakare ni ¨ mada krake? NI MIKAKA MOKRE ˜ ¨ drokwe ye naka di riadreka (Luc. 22:32). Siklo kena yete, Epafras ni kristiano ja ¨ ngwanka metre, kakwe orabare kisere ja ¨ ¨ ¨ ´ mrakatre Colosas krake Jesus erere, nitre ¨ yei Pablo kukwe ne tikani: “Niara ta ja ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ di karere kisere Ngobo ie kare mun kra¨ ¨ ke, abokan kwe mun tadre metre dite, ¨ ¨ ¨ ¨ aune mun rabadre tate jondron jokra kra¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ke, Ngobo to ie erere” (Col. 4:12, Ngobo ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Tarae [NGT], tara okwa ukaninte). Ni ra¨ badre ngwentari jai: “¿Tita orare krubate ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ja mrakatre ka jokrabiti krake? ¿Nitre ta ja ¨ ¨ tuin kukwe tare ben ye tita kadekete babe ¨ orasionte? Nitre kisete sribi kri ta mikani ˜ ¨ juta Jehovakwe yete, ¿ye krake nongwane ¨ ¨ tikwe orabare? Ja mrakatre konkrekasion¨ ¨ te ta ja tuin kukwe tare ben, ¿ye krake tikwe orabarera?”. ¨ 16 Nita orare ni mada krake ye raba die ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ mike krubate (makwe naka 2 Corintios 1: ¨ ¨ ´ ¨ ¨ 11 yebata). Nitre Jehova mikaka tate ta¨ tre orare batire batire jondron ribekare ie, ˜ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ akwa ye nan aibata Jehova ta ja toi mike ¨ ¨ dimike. Nitre niara mikaka tate toita kru¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bate ja mrakatre yebata aune ta orare bo¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ kan krake ye niarata mike narara aune ta ¨ orasion kwetre kain ngabiti. Ye meden¨ ¨ ¨ bata, nita orare ni mada krake ye nikwe ¨ ¨ mikadre tuin utiate jai. Epafras erere, ni¨ ¨ ¨ kwe oradre ja mrakatre krake yebiti nikwe ¨ ¨ bamikai nita niaratre tarere aune ni toita ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ batatre. Ka rabai juto nibata, nobata nan ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ aune “ni jondron bianka yebata kata nua¨ ¨ ¨ ¨ re bari, ni jondron ka ngabitika ye ngwa” ¨ ¨ ¨ (Hech. [Sribebare] 20:35, NGT, tara okwa ¨ ukaninte). ¨ ¨ NI DIANTARI KOBORA ¨ ¨ “Ka ne ngwane abko ka iko kwrere” ¨ ¨ ye Pablo jami niere kanenkri, niarakwe ˜ ¨ tikabare: “Munkwe nan nuna ni kibia17 ¨ ¨ ¨ ˜ 17, 18. ¿‘Blitadre Ngobobe ye raba ni dimike no ja ¨ ngwen ngwate? 16. ¿Nikwe oradre ni mada krake ye raba dimike? 15 NOVIEMBRE 2013 ˜ ¨ ˜ ka kwrere, nobta nan angwane Jesukristo ¨ ¨ ¨ ¨ jatadita abko koboi nukerate bari ja ken, ¨ ¨ munkwe todekani Jesubti krire ye kra¨ ¨ ¨ ¨ ke” (Rom. 13:11, 12). Ka mra kabamika¨ ¨ ta Ngobokwe ye nibira no, aune ni mi¨ ¨ ¨ kai kware ye kai nibira bari ja ken. Nikwe ˜ ¨ ¨ naka kubiadre kukwe ja uairebiti, aune ˜ ¨ ¨ ¨ nikwe naka jondron ka nebata ye tuane¨ ¨ ¨ metre ja toi kwite jire chi, ne kwe ka ta¨ ¨ ¨ ¨ dre kare nie blitakare Jehovabe. Nita kobo ¨ Jehovakwe ngubare ye ngwane ni “rabadre ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ blite Ngobobe”, nobata nan aune ye ka¨ ¨ ¨ kwe ni dimikai nune “bari deme ni Dan¨ ¨ ¨ ¨ kien aibe krake [...] amne, [...] jandran jo¨ ¨ ¨ ¨ kra nuen kuin ja di ngoi jokra” (2 Ped. 3: 11, 12). Nikwe nuaindre ye erere angwane, ¨ ¨ ¨ ye kakwe bamikai nita ngwate kukwe ja ¨ ¨ ¨ ¨ uairebiti aune ka ne gate kobora yei nita ¨ ¨ ¨ ¨ to ngwen metre. Yebata, “kare [ni]kwe bli¨ ¨ ´ ta[dre] Ngobobe” (1 Tes. 5:17). Jesus ere¨ ¨ ¨ re nikwe ka diandreka jai blitakare kaibe Jehovabe. Nikwe blitadre ben ye ngwa˜ ne naka nuaindre drekebe ngwarbe, ne ¨ ¨ kwe ni rokradre bari niara ken (Sant. 4: ¨ 7, 8). ¿Kukwe mada bari kwin ye kwrere raba kwen nie? ¨ ¨ 18 Biblia ta¨ niere: “Jesu namane nune ¨ ¨ ¨ ¨ ka nebta angwane, Ngobo niara ngibiaka ¨ gata nganiene, ye ben nikani blite angwa¨ ¨ ˜ ¨ ne [...] namani ja muaire amne, okwa noi ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ namani nakaenka kabre ie ja di karabta ¨ ¨ ¨ ¨ Ngoboye amne, Ngobo kukwei mikani ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tate jokra kwe, aisete Ngobokwe kukwei ´ ¨ ¨ nuani” (Heb. 5:7). Jesus ja di karabare ¨ ¨ ¨ bata jondron ribebare kwe Run ie, aune ¨ ¨ ¨ ja ngwani metre kwe nunanbare mra Ka ¨ ¨ ¨ ¨ tibienbata kwe ye ngwane. Ye medenbata, ´ ¨ ¨ Jehova niara dianintari gata yebata aune ¨ ¨ ¨ ja nire karekare biani kwe ie ka kwin¨ ¨ biti. Ni “rabadre blite Ngobobe” janku¨ ¨ nu, ye koboire ni raba ja ngwen metre ¨ ¨ ni Run ka kwinbiti ie ni nuadrete ye ngwa¨ ¨ ne, aune ja nire karekare raba nemen nikwe. 7 ¿Nitre ta¨ ja tuin kukwe tare ben ˜ ye ni raba dimike no? ¨ ¨ ¨ FRANÇOIS ni umbre nunanka juta ngwian boka¨ ¨ ¨ ne kanti kukwe ne tikani: “Nitre tara kitani gobran ¨ ¨ ˜ ¨ krake ye bitikare namanintre nake jai nire rabai go¨ ¨ ¨ ¨ ¨ brane yebata, aune namanintre rure jabe, yebata ¨ nitre kwati testiko Jehovakwe ngitiani mentokwa¨ ¨ ¨ ˜ ¨ re. Mro aune kraka naka rababa krubate aune jon¨ ¨ ¨ ¨ dron jataba nemen chi ye rurubain rababa bari ka¨ ˜ bre. Banko dikaba, kaja ngwian diankakare ye naka ˜ rababa sribire o ngwian naka rababa te”. ¨ ¨ ¨ Nitre Testiko ngitiani ye ja ukaninkro Ju ja Uka¨ ¨ ¨ ¨ ¨ rakro ka ketare ketare te, ja mrakatre sribika su¨ kursal kakwe ngwian aune jondron meden ribe ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ juani ja mrakatre ye krake. Nitre namene ja ruere ¨ ¨ kwarikwari ye namani krare ji ngrabare, akwa ni˜ tre testiko Jehovakwe naka ja mrite kukwe gobran¨ ¨ ¨ kwe yete ye namene gare nitre yei, ye medenbata ¨ niaratre namene karo sukursalkwe ye tuenmetre niken ta. ¨ ¨ ¨ François ta niere: “Nun rikaba Ju ja Ukarakro ko¨ ¨ ¨ ¨ kware angwane ni mada karo nunkwe ye takaba ku¨ ¨ ¨ ¨ ¨ rubiti akwa kuru kwa ye ngosaba karo nunkwe ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata. Ni ruka jataba beteka nun kokware ye gaba nunkwe angwane, nunkwe karo kwitateba ja jiebi¨ ¨ ti aune nun rikabata jotro ngwarbe sukursal. Nun ˜ ¨ ¨ naka murie ketaba yebata nun rababa debe bien ¨ ¨ ¨ ¨ Jehovai. Jetebe se¨ kwrere, ja mrakatre 130 nama ja ¨ ¨ ¨ ukaninkro Ju ja Ukarakro yete ye diantariba. Niara¨ ¨ ¨ ¨ tre ruare rukaba sukursal aune nama dre ribere jai ye nunkwe bianba ietre aune nunkwe dimikaba ku¨ kwe ja uairebiti nememe kukwe tare rikaba ta ye ngwane”. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ “Ka rikaba ta angwane, ja mrakatre ye tara juani ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ krubate sukursal ie debe biankare. Ja mrakatre ka ¨ ¨ ¨ madakanti kakwe niaratre dimikani ye mikani to ¨ ngwen bari Jehovai.” ¨ ¨ Kukwe tare ta nemen bare o nitre ta kukwe tare ˜ ¨ ¨ ¨ nuainne ye ngwane ni naka ta niere jerekabe ja mra- 8 ¨ ¨ ¨ ¨ katre yei: “Makwe dan kita jabta amne makwe mro ¨ kweta trinetrine” (Sant. 2:15, 16). Nitre ja totikaka Jesube siklo kena nuainbare ye erere nita jondron ¨ ¨ ¨ bien ja mrakatre ie. Mronikai kri ye namani gare ie¨ tre angwane, niaratre “ja toi mikani ngwian juen ja ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ mrakatre todekaka Jesubti nunanka ka Judeate ye ¨ die mikakare. Ye erere ni itire itire, ie ja namani ¨ ¨ ¨ nuke tore ngwian bien nuai, ye erere namanintre bien” (Hech. 11:28-30). ´ ¨ ¨ Ni Jehova mikaka tate, ni to nitre mada dimikai ¨ ¨ ¨ ¨ ja brukwa tatebiti, akwa nitre ta kukwe ja uaire ribere jai ye gare nie arato (Mat. 5:3). Jesukwe sribi ¨ ¨ ¨ biani nuaindre nitre nanka ben yei nitre dimikaka¨ re kukwe ja uairebiti aune dre nuaindre kwetre ye ¨ ¨ mikakare gare ietre (Mat. 28:19, 20). Ni itire itire ta ¨ ¨ ¨ ¨ ka denka jai sribi ye nuainkare aune ta nuainne ja ¨ ¨ ¨ die aune ngwian kwe yebiti. Juta Ngobokwe kakwe ¨ ¨ ¨ ngwian ukaninkro yebiti nitre ta jondron ribere jai ¨ ¨ ye dimikata, akwa sribi Gobran Ngobokwe aune kukwe kwin drieta ye dimikata metrere ngwian ye¨ ¨ ¨ biti. Kukwe nuainta yebiti nita bamike nita Ngobo aune ni mada tarere (Mat. 22:37-39). ¨ ¨ ¨ Nitre testiko Jehovakwe t a sribi Ng ob okwe ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nuainne ka jokrabiti tibien ye krake nire ta ngwian bien yei rabadre gare sribita kwin ngwian yebiti. ¿Ja ¨ ¨ ¨ ¨ mrakatre mada ta jondron ribere jai ye ma raba di¨ ¨ ¨ ¨ mike? ¿Nitre totikata Bibliabata ye ma raba nuainne arato? Ye erere ngwane, kukwe nieta Proverbios ¨ ¨ 3:27 ye makwe nuain: “Nire ta jondron ribere jai ˜ ¨ ¨ ye ma raba dimike angwane, makwe naka jondron ¨ ¨ ¨ kwin ye kabaidre kan”. NI MIKAKA MOKRE NITRE TÄ KUKWE ÜKETE JONDRON BIANKÄRE SRIBI NGÖBÖKWE KRÄKE Pablo näire ye erere nitre kwati tä “ngwian mik[e] biare”, aune tä kite konkrekasionte kaja abokänbätä nieta “Ngwian sribi Ngöbökwe nuainkäre kä jökräbiti tibien” yete (1 Cor. 16:2). Sö kratire kratire te, konkrekasion tä ngwian ye juen sukursal testiko Jehovakwe tä sribi Ngöbökwe ngübarebiti yekänti. Arato, juta mäkwe yete nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti mä raba ngwian juen. Ngwian ye mä raba juen ño ye mä raba ngwentari sukursal mä käite yei. Kukwe ye mikata gare Internet www.jw.org/contact. Ngwian bian raba ño ye mikata gare jatäri nete: NGWIAN BIANDRE KÄREKÄRE Ye abokän ngwian bätä jondron ütiäte o jondron jeñe nikwe bianta. Ngwian o jondron ütiäte ye biani kärekäre ye mikadre gare täräbätä. NGWIAN BIANDRE YE BIANDRETA NIE Ye abokän ngwian bianta, akwa ni ngwian bianka ye rabadre ribereta jai angwane bian rabata ie. Ngwian bianta ye biandreta ie ye mikadre gare kwe täräbätä. KUKWE ÜKATETA JONDRON BIANKÄRE Nibira gare mäi mä raba ngwian bätä jondron mada ütiäte mäkwe bien, akwa dre mada nuain raba Sribi Ngöbökwe nuainta kä jökräbiti tibien dimikakäre ye mikata gare nete. Meden rabadre tuin kwin mäi ükatekäre, ye känenkri ngwantaridre sukursal juta mäkwe yete yei. Gobrantre juta jene jene te ñan tä kukwe ükete ja erebe, aisete nire ie kukwe gare aune raba mä dimi15 NOVIEMBRE 2013 ke kukwe yebätä ye mäkwe känä ja dimikakäre. Seguros. Seguro de vida bätä ngwian bianta nitre jubilabarera yekwe, ye mika raba nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti. Ngwian bankote. Ngwian bankote, ngwian mikata plazo fijo bankote aune ngwian bianta nitre jubilabare yei, ni mada mika raba jondron ye döräire o ni krütadre angwane ngwian ye rabadre nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti ye mikadre gare. Acciones y bonos. Nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti mika raba ne kwe rabadre kärekäre kwetre. Ju aune kä. Ju nikwe ye ni raba mike nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti, ne kwe rabadre gare kärekäre ietre o ni ju bianka ye krütadre angwane batibe ju ye rabadre gare ietre ye mikadre gare. Kukwe tikata täräbätä bätä ni mada mikata jondron döräikä. Ngwian, kä o jondron tä nikwe ye mika raba nitre testiko Jehovakwe kädekani kukwe ükatekäre metre gobranbe ye käbiti, ye mikadre gare ni kukwe ükatekä ie o kukwe ye tikadre täräbätä. “Kukwe ükateta jondron biankäre” ye tä mike gare ni jondron bianka kukwe ye ükadrete känenkri. Kukwe ükateta jondron biankäre ye köböire, nitre kwati tä sribi Ngöbökwe aune nitre mada ye dimike kä jökräbiti tibien. Mä törba kukwe mikai gare bäri jai angwane, sukursal tä juta mäkwe yete ben mä raba blite arato. 9 DRE NUAINDRE KUKWE “NGÜBA[KÄRE] NGÄBITI” “Tikwe ngübai ngäbiti.” (MIQ. 7:7) ¿MÄ RABA MIKE GARE? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Miqueas kukwe nuainbare ye tä dre driere nie? NGÖBÖKWE monso kwe dianinkä Gobrankäre ye namani gobrane kä 1914, kä ye ngwane kä gobrainta Satanakwe jatanina krüte. Rübare kä kwinbiti ye ngwane Jesukwe Satana aune chokalitre ye kitani timo (mäkwe ñäkä Apocalipsis 12:7-9 yebätä). Biblia tä niere “kä niena braibe” Satana käne (Apoc. 12:12). Akwa kä kwati krubäte te kukwe ye nieta, ye medenbätä nitre Ngöbö mikaka täte ruäre raba nemen nütüre kä krüte ye tä nuen bäri raire. Jehovakwe kukwe ükaite ye nita ngübare, akwa ¿ni kitera nainte kukwe ye ngübakäre? 2 Ni ñaka kukwe ngübare bätärekä angwane kukwe tare raba nemen bare nibätä, ñobätä ñan aune raba ni mike ja ngwen ñaka kwin. ¿Dre nuaindre köbö kri ngübarekäre bätärekä? Ja tötika nekänti kukwe ngwantarita ne mikai gare: 1) ¿Miqueas, ni Ngöbö kukwe niekä käkwe kukwe ngübabare bätärekä ye tä dre driere nie? 2) ¿Dre käkwe mikai gare kukwe ngübata nikwe ye nibira no? 3) ¿Jehovata ni ngübare bätärekä yebätä ni raba debe bien ño ie? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿MIQUEAS KUKWE NGÜBABARE BÄTÄREKÄ YE TÄ DRE DRIERE NIE? ¿Kukwe meden rabai bare abokän nita ngübare? (Mäkwe ñäkä Miqueas 7:4-6 yebätä.) Rei Acaz nämene nitre Israel gobraine ye ngwane nitre Israel jatani ñaka kwin kukwe ja üairebiti aune töi namani bäri käme ye Miqueakwe tuani. Nitre Israel ja ngwanka ñaka metre ye ni Ngöbö kukwei niekä käkwe bämika3 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Jehovata ni ngübare bätärekä ye tuin ütiäte nie nita bämike ño? Miqueas 7:4-6: “Nitre töi kwin ye krimu käme kwrere aune nitre ja ngwanka bäri metre ye bäri käme kri tukwäte ye kräke. Ni mikaka mokre tä kukwe niere ye rabai bare metre. Köbö yete niaratre töi rabai ngwarbe kwäräkwärä. Ñaka tödeka ni nänkä mäbe ie. Ñaka tö ngwan ja ketamuko bäri kwin mäkwe ie. Meri mäkwe ie mäkwe ñaka kukwe nie jire. Ñobätä ñan aune monso tä ñaka rün kain ngäbiti kwin, ni meyere rüere ngängän kwe tä ja mike, bosi tä rüre bi kwe ben, nitre ja mräkäre gwi arabe tä nikwiteta ja rüere”. 1. ¿Dre raba ni töi mike ñaka kukwe ngübare bätärekä? 2. ¿Kukwe ja tötikara nekänti nikwe dre mikai gare jai? 3. ¿Nitre Israel nämene ja ngwen ño Miqueas näire? 10 NI MIKAKA MOKRE ¨ ¨ ni “krimu kame” aune “kri tukwate” ye ¨ ¨ ¨ ¨ kwrere. Kri tukwate abokanbata kise mi¨ ¨ kata ye ngwane tukwa ta ni mike bren, ye ¨ erere arato nitre Israel ja ngwanka kame ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ken nire namene nuke yebata kukwe kame ¨ ¨ nuain namene kwetre. Kukwe kame nuain ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ namene krubate ye koboite nitre ja mra¨ ˜ ¨ kare naka namani ja make kwin. Miqueas ˜ ¨ nan raba kukwe ye ukete namani gare ie, ye ¨ ¨ ¨ ¨ medenbata dre namene niara brukwate ye ¨ mikani gare kwe Jehovai ˜ aune kukwe ngu¨ ¨ ¨ babare batareka kwe. Nongwane kukwe ye ¨ ¨ ukadrete ye namene gare Jehovai aune yei ¨ to ngwani kwe. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 4 Nitre toi namene jabebata ye ngataite ¨ ¨ Miqueas nunanbare aune ye erere ta nemen ¨ ¨ ¨ bare nibata. Nitre krake jondron nuainta ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ye “tuen utiate nakare ietre amne, Ngobo ¨ ¨ ˜ ¨ ˜ utiate nakare krake”, arato “nan [...] ni mda ¨ mda tarere jire chi” (2 Tim. 3:2, 3). Nitre nu¨ nanka ni bare aune sribi muko nikwe o ni¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre nanka kwelate nibe toita jabebata ye ta ¨ ¨ ni mike ulire. Akwa, nitre Ngobo mikaka ¨ ¨ ¨ ¨ tate ruare ta ja tuin bari kukwe tare ben. ¨ ¨ Jesukwe niebare nitre nanka niara jiebiti ¨ ¨ ja tare nikadi mrakatre kwe ye arabe kisete, aune kukwe nieta Miqueas 7:6 ye erere ¨ ¨ basi niebare kwe mikakare gare kukwe kwe ˜ ¨ ¨ ye matadi no ni madabata. Niebare kwe: ¨ ¨ ¨ ¨ “Ti dokware ngabakre rikwitaita run kwe ¨ ¨ ¨ ¨ ruere amne ti dokware ngabakre merire ¨ rikwitaita meye kwe ruere. Erere arato, bosi ¨ rikwitaita bie ruere arato. Ne aisete nitre ¨ ¨ ¨ ja mrakare gwi arabe rikwitadita ja ruere ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ˜ kwarikwari ti dokware, nobta nan angwane ¨ ¨ ¨ ˜ ruare abko rabadi todeke tibti, ruare naka¨ ¨ ˜ re.” (Mat. 10:35, 36.) Ni mrakatre naka ku¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwebata ta ni kotaire aune ja mike ni ruere, ¨ ˜ ¨ ¡ye abokan naka nuare! Nita ja tuin kukwe ˜ ye kwrere ben angwane naka ja tuaneme¨ tre toi kwitadre ietre. Nikwe ja ngwandre ¨ metre aune Jehovakwe kukwe ye ukadre¨ ¨ ¨ ¨ te ye nikwe ngubadre batareka. Nikwe ja di ˜ ¨ 4. ¿Kukwe meden naka nuare ben nita ja tuin? 15 NOVIEMBRE 2013 ribedre ie angwane niarakwe ni dimikai ¨ ¨ ¨ ¨ aune ni mikai tobata kwe ja tuakare kukwe yebe. ¨ ¨ ¨ ¨ 5 Miqueas kukwe ngubabare batareka ye ¨ ¨ koboire kukwe kwin tuani nemen bare ¨ kwe. Acaz aune nitre gobranka ben toi ¨ kame ye nikani tibien aune rei ye ngobo ´ ¨ ¨ ¨ ¨ Ezequıas namani gobrane bata Ngobo mi¨ ¨ kadre tate metre ye ukaninteta kwin kwe ¨ ye Miqueas tuani. Ne madakare, Jehovakwe ˜ ¨ ¨ ¨ kukwe nakabare juta Samaria ruere ye Miqueas niebare ye namani bare nitre Asiria ¨ ¨ ¨ rubare juta 10 nitre Israelkwe ruere ye naire (Miq. 1:6). 6 Miqueas kukwe Jehovakwe mikani ˜ ¨ ¨ ˜ gare akwa ye namani bare no jokra ye naka ¨ tuani kwe. Niarakwe kukwe ne tikani: “Ka ¨ ¨ krute ye ngwane ngutua Jehovakwe rabai ¨ ¨ ukaninte kwin dite ngutua mada yebiti ta, ¨ ¨ ¨ aune erametre rabai ukaninte bari ngutua ¨ ¨ ¨ kia yebiti ta; aune nitre ka jokrabiti tibien ¨ ¨ ¨ rabai nain ngutua ye kokware. Juta kwati ¨ ¨ ¨ kakwe nandi aune niedi: ‘Jakwre, bran ngu¨ tua Jehovakwe yebiti’ ” (Miq. 4:1, 2). Kukwe ¨ ¨ ye rabadre bare kanenkri Miqueas krutani, ¨ ¨ ˜ ye medenbata naka tuani nemen bare kwe. ¨ ¨ ¨ ¨ Niarakwe niebare: “Juta jokra ye nandi ngo¨ ¨ ¨ ¨ bo kwetre ye kabiti; akwa nikwe nandi kare ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Jehova Ngobo nikwe ye kabiti karekare” ¨ ¨ (Miq. 4:5). Kukwe kame nuain namene ye¨ ¨ ¨ ¨ biti ta Miqueas kukwe ngubabare batareka, ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ nobata nan aune kukwe kabamikani Jeho¨ ¨ ¨ ¨ vakwe ye rabai bare jokra yei namene to ¨ ¨ ¨ ¨ ngwen kwatibe. Ni Ngobo kukwei nieka to ngwani metre Jehovai. 7 ¿Nita to¨ ngwen Jehovai niara ye erere? ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ Ni rabadre to ngwen bari, nobata nan aune Miqueas kukwe rabai bare niebare ye nita ¨ ˜ ¨ ¨ tuin nemen bare ja okwa jenebiti. Ka krute 5, 6. ¿Jehovakwe Miqueas tuanimetre kukwe me¨ den tuin, aune kukwe meden namani bare abokan ˜ naka tuani kwe? ˜ ¨ ¨ ¨ 7, 8. a) ¿ Nob at a ni rabadre to ngwen Jehovai? ¨ ¨ ¨ b) ¿Dre nuaindre ne kwe ka rikadre jotro ta? 11 ´ ¨ ¨ ˜ ¨ ´ ¨ Nitre Jehova mikaka tate ta nitre naka niena kukwe driere ye dimike nainta Jehova kokware ´ ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 16 aune 17 mikadre narara) ¨ ¨ ¨ ne naire, nitre kwati krubate nunanka juta jene jene te aune blite kukwe jene jenebiti ¨ ¨ ¨ ¨ ta nain “ngutua Jehovakwe” kokware. Ni¨ ¨ ¨ tre kwati ye kite juta ruare ta ja ruere yete, ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ akwa niaratre ta “ngitra rukra ye jokra ot[o]¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ bata” aune naka ja toi mike rukare (Miq. ¨ ´ ¨ ¨ ¨ 4:3). ¡Nitre ta Jehova mike tate ye ngataite ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nita jame siba ye abokan utiate krubate! ¨ 8 Ka¨ kame ne gadrete Jehovakwe ie ni ¨ ˜ ¨ ¨ to aune ye naka blo. Kukwe ye ngubakare ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ batareka nikwe tobikadre niara toita no ye ¨ erere. Niarakwe Jesukristo “dianinka” ku¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe ukatekare ni ka tibienbata yebe, aune ˜ ¨ nongwane nuaindi kwe ye ukaninante kwe ¨ ¨ ¨ ¨ (Hech. 17:31). Kobo ye rukadre kanenkri, ¨ niarata ka bien nitre ie “kukwe era metre” ¨ ¨ ¨ mikakare gare jai aune mikakare tate ne ¨ kwe rabadrete nire. Nitre kwati ta diantari¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ dre (makwe naka 1 Timoteo 2:3, 4 yebata). ¨ ¨ Ka bianta nie yete nikwe nitre mada totika¨ ¨ ¨ ¨ ¨ dre Ngobo kukwei yebata angwane ka rikai ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ jotro ta. Kobo ye ni naka ngubare angwane ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ batibe rukai. Kobo ye rukadre aune ni tadre ¨ ¨ Gobran Ngobokwe kukwei driere ye ngwa¨ ¨ ¨ ne, ¡ka rabai juto nibata! 12 ¨ ¿DRE KAKWE MIKAI GARE KUKWE ¨ NGUBATA NIKWE YE NIBIRA NO? ¨ ˜ ¨ ¨ (Makwe naka 1 Tesalonicenses 5:1-3 ¨ ¨ ¨ yebata.) Gwaune kukwe ne niedi: “Mtare ˜ ¨ ¨ kukwe nakare. Nita nune kuin jame”. Ku˜ ¨ ¨ kwe niedi ne ie ni naka rakadre jame yekare Pablokwe kukwe niebare 1 Tesalonicen¨ ¨ ¨ ses 5:6 mikadre tate: “Ni tadre ngwate [...] ¨ ¨ amne nikwe ja ngibiadre kukwe kamekame ¨ ¨ ¨ nganiene”. Kukwe namani bare abokan ta ¨ mike gare jondron niena ukaninte kukwe ¨ ¨ ye niekare ye ani mike gare jai. Nikwe ja to¨ ¨ ¨ tikadre kukwe yebata ye kakwe ni dimikai ¨ ja ngwen mokre kukwe ja uairebiti. ¨ 10 Ru¨ kri nuainbare bobu, ye bitikare juta ¨ keta kabre ja toi mikani sribire nitre mi¨ ¨ ¨ ¨ kakare nune jame. Rubare kri kena ye bi¨ ¨ tikare Liga de Naciones ye ukaninte nitre ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ mikakare nune jame. Rubare kri bobukare ¨ ye ngwane nitre namani to ngwen Nacio¨ nes Unidas yei. Gobrantre ji ngwanka kane ¨ ¨ aune nitre ji ngwanka kukwebata namani ¨ ¨ to ngwen kukwe ukaninte ketebu ye nitre 9 ¨ ¨ 9-11. ¿Kukwe niebare 1 Tesalonicenses 5:3 yebata ye niena nemen bare? NI MIKAKA MOKRE ˜ ¨ ¨ ¨ mikai nune jame. Nodre, ka 1986 ye ngwa¨ ne Naciones Unidas mikani gare nitre nu¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nain jame ka jokrabiti. Ka ye naire, gobran¨ tre ji ngwanka kane juta keta kabre te aune ¨ ¨ ¨ ¨ nitre ji ngwanka kukwebata ja ukaninkro ni ¨ ´ ji ngwanka bari kri Iglesia Catolica yete ben ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ juta Italia yekanti orakare ka jame yebata. ¨ ¨ ¨ ¨ 11 Kukwe niebare ka jame yebata aune ˜ ¨ kukwe mada nieta ye naka ta ˜ 1 Tesaloni¨ ¨ ˜ censes 5:3 mike nemen bare. ¿Nobata? No¨ ¨ ˜ ¨ ¨ bata nan aune “juandi ngwarbe jokra” nie¨ ¨ ¨ bare texto yebata ye jami nemen bare. ˜ ¨ 12 “Mtare kukwe nakare. Nita nune kuin ¨ jame”, ¿ye nirekwe niedi? ¿Nitre ja bianka kristiano aune nitre ji ngwanka kukwe¨ ¨ ¨ bata kakwe dre nuaindi? ¿Nitre ji ngwan¨ ˜ ka juta jene jene te k˜akwe ja mikai no siba ¨ ˜ ¨ ¨ kukwe ye niekare? Naka gare nie, nobata ˜ ˜ nan aune Biblia naka niere. Kukwe ye niedi ye ngwane rabai tuin metre, akwa ngwar¨ ˜ ¨ be ni ngokata ye aibe gare nie aisete naka to ¨ ¨ ngwandre kukwe yei. Satana rabai ka kame ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ne gobraine. Ka kame ne ta ngutuete aune ¨ ¨ rabai jankunu kore. Ye medenbata, Satana ¨ ¨ ¨ ta kukwe nuainne nitre ngokakare aune ni ¨ ¨ toi mikakare ja mrite kukwe kwe yete ye ni˜ kwe naka nuaindre. ¨ ˜ ¨ ¨ 13 (Makwe nak a Apocalipsis 7:1-4 ye¨ ¨ bata.) Kukwe nieta 1 Tesalonicenses 5:3 ¨ ye jami nemen bare aune angeletre nibo¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ka tabe murie ketebata kukwe kri mikaka¨ ¨ ´ re nemen bare. ¿Tatre dre ngubare? Apostol ¨ ¨ ¨ ¨ Juan kakwe niebare “nitre sribika Ngobo ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nikwe krake” o nitre dianinka nankare ka ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwinbiti tarai mikaika jokra.1 Nitre tarai ¨ ¨ ¨ mikaika jokra angwane, angeletre murie ti¨ kaite nitre gatekare. ¿Dre rabai bare mada? ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 1 Nitre dianinka nankare ka kwinbiti tarai mikaka ja¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ tani aune tarai mikaika jokra ye naka ja erebe ye mikata ´ ¨ ¨ ¨ ¨ gare La Atalaya 1 enero 2007, pagina 30 bata 31 yebata. ˜ ¨ ¨ 12. ¿“Mtare kukwe nakare. Nita nune kuin jame” niedi akwa kukwe meden gare metre nie? ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata? 13. ¿Nobata angeletre ta murie nitre gatekare kete- 15 NOVIEMBRE 2013 Babilonia Kri o kukwe keta kabre ¨ ¨ ¨ ngwarbe ka jokrabiti ye gaite. Kukwe ye ra¨ ¨ ¨ ¨ kaika angwane “ni jokra amne ni kukwe ba¨ ¨ ¨ ¨ ¨ taka ngwarbe blitaka amne ni ka jokrabti ¨ ˜ temen” ta Babilonia yekri ye naka niara kriemikai. Kukwe ye kitera nemen bare ye tuin nie (Apoc. 16:12; 17:15-18; 18:7, 8, 21). Babilo¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ nia Kri ye ta di neka, nobata nan aune jon¨ ¨ ¨ ¨ dron bataka sribebare kukwe mikakare gare ¨ ˜ ¨ ¨ ta nake kukwe keta kabre mikata tate aune ¨ ¨ nitre ji ngwanka kane ye ruere. Akwa, ni¨ ¨ ¨ ¨ tre ta Babilonia Kri jie ngwen tabe nuture ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ niaratre naka ja toibikadre. ¡Tatre ja ngoko˜ ¨ ta akwle! “Mtare kukwe nakare. Nita nune ¨ ¨ kuin jame” niedi ye ngwane, gobrantre ka ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nebata abokan Satana ta gobraine kakwe ru ¨ ¨ ¨ gaika nitre kukwe ngwarbe mikaka tate ka ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ jokrabiti ye ruere aune diainka tate: naka ra¨ ¨ ¨ baita nune jire. Kukwe keta kabre utiate ra¨ ¨ ¨ ¨ bai bare ye nikwe ngubadre batareka (Apoc. 18:8, 10). ¨ ¨ ¨ ¨ ¿JEHOVATA NI NGUBARE BATAREKA ¨ ¨ ˜ YEBATA NI RABA DEBE BIEN NO IE? ¨ ¨ ¨ ¨ 15 Nitre ta¨ Ngob o ka ye mike kame, akwa ˜ ¨ nongwane kukwe ye ukadrete ye˜ gare Jeho¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ vai aune ta ngubare batareka. ¿Nobata? No¨ ¨ ˜ ˜ ¨ ¨ bata nan aune niara naka to nitre brukwa ¨ kwin gaite (2 Ped. 3:9, 10). ¿Ni toita ye ere¨ ¨ ¨ ¨ re arato? Kobo ye rukadre kanenkri ni raba ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bamike niarata ni ngubare batareka ye tuin ¨ ¨ utiate nie. Ani kukwe ye mike gare jai. ˜ 16 Nitre naka niena kukwe driere dimika¨ dre. Obeja krati nianinte ye ta nikenta obe¨ ¨ ¨ ja mada ngataite ye kaita nemen juto kru¨ ¨ bate ka kwinbiti niebare Jesukwe (Mat. 18: ¨ ¨ 14; Luc. 15:3-7). Erametre, nire nire ta ba´ ¨ ¨ ¨ mike Jehova ye tare kwe yebata niara toita 14 ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ´ ˜ ¨ ¨ ¨ 15. ¿ Nob at a Jehov a naka kukwe ukete j otr o ngwarbe? ˜ ¨ ¨ ˜ 16, 17. a) ¿Nobata ni rabadre nitre naka niena ku˜ kwe driere ye dimike? b) ¿Nitre naka niena ku˜ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe driere ye nobata ja toi mikadre kwetre nainta ´ ¨ Jehova kokware? 14. ¿Dre ta mike gare Babilonia Kri gate kobora? 13 ¨ ¨ ˜ krubate, nitre abokan naka niena niara mike ¨ ¨ ¨ ¨ tate yebata niara toita arato. Nita nitre ye di¨ mike nuketa konkrekasionte angwane nita ¨ ´ ¨ ¨ ka mike juto Jehova aune angeletre yebata. ˜ ´ ¨ 17 ¿Nitre naka niena Jehova mike tate ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngataite mata siba? Nane ja mraka kakwe ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nakabare mai ye matani tare mabata aune ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ma naka niena nain gatabata. ¿Ka kwabe¨ ¨ ¨ ¨ ra kukwe ye namani bare mabata? Ma raba ¨ ¨ ¨ ngwentari jai: “¿Tita nune bari kwin ka ne¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngwane? ¿Kata bari juto tibata? ¿Jehova˜ ¨ ¨ ¨ kwe nakabare tie o ni ngite ja erebe tibe ka˜ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ kwe nakabare tie? ¿Jehova tara kukwe blo ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nuainne tibata?”. Erametre, kare Ngobo¨ ¨ ta ja toi mike kwin ni krake. Nikwe ja ku¨ ˜ ¨ kwei kitaninka ie ye erere ni nan ta nuainne, akwa niarata jondron kwin bien jankunu nie ¨ ¨ (Sant. 1:16, 17). Kobo kri Jehovakwe nibira no ˜ ¨ ¨ ye naka kai kwitadreka jabiti. Biarebe ni ri¨ ¨ kadreta ni Run ka kwinbiti kisete aune kon¨ ¨ krekasion kokware, ye aibe kanti nita kwin ¨ ¨ ka krute nete (Deut. 33:27; Heb. 10:24, 25). 18 Nitre ta¨ konkrekasion jie ngwen mika¨ ´ ¨ dre tate. Jehova ye ni obeja Ngubaka kwin ¨ ¨ ¨ ¨ krubate, ye medenbata ta ni jie ngwen aune ¨ ni kriemike. Niarakwe monso kwe kadeka¨ ¨ ni ni obeja Ngubaka Bari Kri (1 Ped. 5:4). ¨ Konkrekasion 100.000 biti bari yete nitre ¨ ¨ ¨ obeja ngubaka ta obeja kratire kratire ngu¨ barebiti (Hech. 20:28). Nitre ta konkrekasion ¨ jie ngwen ye kukwei mikata tate, ye ngwa˜ ¨ ¨ 18. ¿Nobata ni rabadre nitre ji ngwanka konkreka- ¨ sionte kukwei mike tate? ¨ ¨ Ka nengwane krotadre ja ¨ ken ja kriemikakare Satana ¨ aune chokalitre ng anikaire ´ ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 19 mikadre narara) ¨ ´ ne debe bianta krubate Jehovai aune Jesus ie ¨ ¨ ¨ jondron nuainbare kwe ni krake yebata. ¨ ¨ ˜ 19 Ni tadre keteitibe jabe. ¿Ye abokan no? ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Nitre ruka kwin, rue namene niken rure ¨ ¨ ¨ ¨ ben ye ngwane namene kroto ja ken kwari¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwari. Namene ye nuainne koboire rue kwe ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ krake naka namene nemen nuare rukare ¨ ¨ ¨ bentre. Ye erere arato, Satana ta ru gainka ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ bari juta Ngobokwe ruere. Yebata ni naka ¨ ¨ ¨ ˜ rabadre rure jabe kwarikwari, nakare aune ni rabadre ngite juen ta jabiti aune Jehova¨ ta ni jie ngwen yei to ngwandre. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 20 Ni jokr a tadre ngwate kukwe ja uaire¨ ¨ biti aune ja ˜ toi mikadre kukwe “nguba[re] ¨ ngabiti”. Nongwane nitre niedi “mtare ku˜ ¨ ¨ ˜ kwe nakare. Nita nune kuin jame” aune no¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngwane nitre dianinka ye tarai mikaika jo¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kra ye nikwe ngubadre batareka. Ye bitikare, ¨ ¨ ¨ angeletre niboka murie ka gatekare˜ tikaite aune Babilonia Kri juain ngwarbe. Nongwa¨ ¨ ¨ ne kukwe utiate ye rabai bare ye nita ngubare ¨ ¨ ¨ ¨ batareka, aisete nitre ta juta Jehovakwe jie ¨ ngwen ye ni rabadre kukwei mike tate. Ni ¨ ¨ ¨ rabadre kroto ja ken ja kriemikakare Diablu ¨ aune chokalitre nganikaire. Arato, salmista ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kukwe niebare matrakare nibata ye nuain¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ dre: “Mun jokra ta Jehova ngubare ngabiti ¨ ¨ kakwe ja ngwan dite aune ja brukwa mika dite” (Sal. 31:24). ˜ 19. ¿Ni raba nemen no keteitibe? 20. ¿Nikwe dre nuain¨ dre ka nengwane? ¨ ¨ ¨ Ngobo¨ mikadre tate¨ ¨ ye kraka kwrere krake ¨ ¨ Juta Kenia yekanti nitre prekursor nibu nubaibare ¨ ¨ ¨ nain gwa ye ngwane ni brare chi jutuabare janbiti ie¨ ¨ ˜ ¨ tre ye kakwe toi mikani nan krutare. Niara ngrabare ¨ ¨ ¨ aune kude oto chi krubate. “Nitre ngure bren rabai ¨ ¨ ¨ ¨ nen bura kwrere” Ngobota kabamike niebare ie ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngwane, ka namani kotare ngwarebata (Is. 35:6). ¨ Nitre prekursor yei namani gare Onesmus dare¨ ¨ ¨ ´ bare kra mitro krubate, bren ye kadekata osteoge¨ ¨ ¨ nesis imperfecta, ka nengwane ka niena basi 40 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ niarabiti. Niara kra mitro krubate yebata raba noto¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ bata jotro ngwarbe. Bren ye krakai naka jire, yebata ¨ ¨ ¨ tai kare ja tare nike silla de ruedas yete namani nu¨ ture. ¨ ¨ ¨ ¨ Onesmus ja totika Bibliabata kani ngabiti. Akwa, ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ meye naka to namani tuai nain gatabata, nobata ˜ ¨ nan aune raba juruaine tare aune rabadre bari bren ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ namene ruin ie. Ye medenbata, ja mrakatre konkre¨ ¨ kasionte namene kukwe grabare aune niara name¨ ¨ ne kukwe nuin ja gwirete. Akwa namene ja totike Bi¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bliabata so krarikekare angwane, to namani nain ¨ ¨ ¨ ¨ gatabata kukwe tare yebiti ta niebare kwe. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ a namani bari bren? ˜ ¿Janamene g¨ atabata yebat ¨ ¨ ¨ Nakare. Niara ta niere: “Ti nama ja tare nike kruba¨ ¨ ¨ te ye jataba neka tie gatate rababa ruin tie”. Kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ kwin namene krake namani gare ie yebata ja namani ruin kwin ie. Ja namani ruin kwin ie ye tuani ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ meyekwe angwane ka jatani jutobata yebata ja to¨ ¨ ¨ ¨ tika Bibliabata kani ngabiti kwe arato. Meye name15 NOVIEMBRE 2013 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ne niere “Ngobo mikadre tate ye kraka kwrere krake”. ¨ ¨ Ka nikani braibe ta angwane Onesmus kadeka¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ni kukwe driekare. Ja kanenkare ja ngokani note ¨ ¨ kwe, aune matare ta sribire ni sribika konkrekasion˜ ¨ te. Niara naka raba jondron nuainne jire ngure aune ¨ ¨ ´ kise yebiti, akwa to namani sribi nuain bari Jehova ¨ ¨ krake. To namani prekursor ausiliar ye nuaindi, ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ akwa ˜ ja naka namani toro ie tarakwata ye bianka¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ re. ¿Nobata? Nobata nan aune ni mada rabadre ¨ ¨ ¨ kare silla de ruedas ye giteka niara ngwankare ye ¨ ¨ namene gare ie. Kukwe ye mikani gare kwe ja mra¨ ¨ katre ie angwane, niaratre kakwe dimikai niebare ¨ ¨ kwetre. Ye koboire, Onesmus sribi prekursor ausiliar ye nuainbare. ¨ To namani prekursor regular ye nuaindi angwane, ¨ ¨ ¨ namaninta tobike kukwe ye arabebata. Akwa, bati ¨ ¨ ¨ ¨ textobata ja totikata mantre jetebe ye kakwe dimi¨ ¨ ¨ kani nuainkare. Texto ye namene dianinka Salmo ¨ ¨ ´ 34:8 yebata, aune yete nieta: “Jehova mike gare jai ¨ ¨ aune niara toi kwin ye rabadre gare nie”. Tobikatari¨ ¨ ¨ ¨ bare kwe texto yebata, ye bitikare ja toi mikani kwe ¨ prekursor regular nuainne. Matare ta kukwe driere ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ koboboka baman kratire kratire aune ta nitre ruare ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ totike Bibliabata ye ta nirien kukwe ja uairebiti. Ka ¨ ¨ 2010 janamene Kwela nitre Sribika Prekursor krake ¨ ¨ yete. Ni iti namene dirire kwelate ye kakwe niara tua¨ ¨ ¨ ¨ ninbiti kena, ye kai mikani juto krubate niarabata. ¨ ¨ Niara run aune meye krutanina, akwa niarata dre ¨ ¨ ¨ ¨ ribere mantre jetebe jai yebata ja mrakatre konkre¨ ¨ kasionte ta dimike. Jondron kwin ta matare kwe ¨ ¨ ¨ ¨ yebata debe bianta krubate kwe aune “nitre nunan˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ka ye naka kakwe niedi iti: ‘Ti bren’ ”, niara ta kobo ¨ ¨ ye ngubare ka jutobiti (Is. 33:24). 15 NITRE OBEJA ¨ ¨ “Nikwe nitre obeja ngu¨ ¨ baka ni kuku ¨ diainka aune nitre ji ¨ ngwanka ni kwa diain¨ ¨ ¨ ka nitre ngataite niara ¨ r uere.” (MIQ. 5:5) ¨ ¿MA RABA MIKE GARE? ´ ´ ¿Ezequıas, Isaıas, Miqueas aune ´ ¨ nitre ji ngwanka Jerusalen ka¨ ˜ kwe bamikani no niaratre ye ¨ obeja ngubaka kwin? ¨ ¨ ¨ ¿Nitre obeja ngubaka ni kuku ¨ ¨ aune nitre ji ngwanka ni kwa ka ¨ nengwane ye nire nire? ¿Tatre ¨ ¨ ˜ juta Ngobokwe dimike no? ¨ ¨ ¨ ¨ ¿Dre bari utiate nuaindre makwe ¨ ¨ ¨ ka nengwane ne kwe ma tadre ¨ ¨ ¨ juto juta Ngobokwe rue rakadre¨ ka ye ngwane? ¨ ¨ NGUBAKA NI KUKU AUNE NITRE JI ¨ NGWANKA NI KWA, ¿YE NIRE NIRE? ¨ ¨ SIKLO VIII Kristo kanenkri nitre reire Israel aune Siria ka¨ ´ ¨ kwe mikani gare metre niaratre rudi Juda˜ ye ruere. Kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ye namani bare ka 762 aune 759 naire. ¿Nobata nuainbare ¨ ´ ¨ kwetre? Niaratre to namani Jerusalen diain jai aune to na˜ ¨ ¨ ¨ ¨ mani ni mada naka David mraka kadekai rei Acaz ye tate (Is. ¨ ¨ ¨ 7:5, 6). Rei juta israelkwe rabadre tobike kwin kane ru ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nuainkare. David mraka ye aibe rabadi takani kura Jehova¨ ¨ ¨ kwe yete ye mikani gare kanenkri, aune Ngobota dre niere ¨ ye erere ta nemen bare (Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16). ¨ ¨ 2 Rei Israel aune Siria ja ketabare rukare ye ngwane nia¨ ¨ ¨ ¨ ratre ganain namani tuin batatre. Nitre 120.000 ruka Acaz ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ yekri murie ketani batibe rute. Nitre ruka ye ngataite “rei ¨ ´ ngobo” Maaseya namene siba (2 Cron. 28:6, 7). Kukwe ye ´ ¨ ¨ ¨ Jehova namene tuin aune kukwe kabamikani kwe David ie ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ ye namene toro ie, yebata Isaıas ni niara kukwei nieka juani kwe kukwe kwin mike gare. ´ ˜ ¨ ¨ ¨ 3 Isaıas niebare: “¡Mike narara! Meri ye arabe rabai muro¨ re, aune monso brare rabai kwe, aune erametre kadekai Em¨ ˜ manuel”. Niebare kwe arato: “Kukwe meden kame ye naka ¨ ¨ ¨ kadre ngabiti aune kukwe meden kwin abokan kadre nga¨ ¨ ¨ biti ye jami nemen gare monso yei kanenkri, ka rei nibu ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe [rei Israel aune Siria] ta ka jura mike krubate mabata ye ¨ ¨ tuainmetre karekare” (Is. 7:14, 16). Kukwe rabai bare niebare ¨ ´ ¨ ¨ ¨ texto yekanti ye ketata Mesıas daredi yebata, aune ye me´ ¨ ¨ tre ni raba niere (Mat. 1:23). Akwa Jesus daredi ye kai na˜ mani ja ken ye ngwane, “rei nibu” naka namanina kukwe ´ ¨ ¨ tare nuainne Juda yebata. Aisete, kukwe rabai bare niebare ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ 1. ¿Nitre reire Israel aune Siria to namani kukwe nuain ye nobata naka namani bare ietre? ´ ˜ ¨ 2-4. Kukwe nieta Isaıas 7:14, 16 namani bare no a) siklo VIII Kristo ka- ¨ nenkri yete. b) siklo kena ye naire. 16 NI MIKAKA MOKRE ¨ ¨ ´ Emmanuel yebata ye namani bare kena Isaıas ¨ naire. ´ ¨ ¨ ¨ ¨ 4 Isaıas, ni Ngobo kukwei nieka kakwe ku¨ kwe mikani gare ye bitikare, muko kwe namani ¨ ¨ murore aune monso namani kwe abokan kade´ kani Maher-salal-has-baz. Isaıas kukwe niebare ¨ ¨ ¨ “Emmanuel” yebata ye namani bare monso da¨ ¨ ¨ rebare yebata ni raba niere.1 Nitre kirabe ka¨ ¨ ¨ drieta Bibliabata yekwe monso namene nemen ¨ ¨ ¨ ¨ angwane namene kadeke ka keteitibiti mikaka¨ ¨ ¨ re gare kukwe utiate namene nemen bare, akwa ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ run, meye aune mrakatre kwe namene kadeke ¨ ´ ¨ ka mada yebiti (2 Sam. 12:24, 25). Jesus ye kade˜ ¨ kani Emmanuel ye mika naka gare jire (makwe ˜ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ naka Isaıas 7:14; 8:3, 4 yebata).2 ¨ ¨ 5 Juta Israel aune Siria namene okwa mike ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Juda yebata, akwa juta Asiria kame krubate to ¨ ¨ ¨ ¨ namene ka yei ja krake arato. Asiria ye name¨ ¨ ¨ ¨ ne juta bari dite. Asiria jami ru gainka Jeru´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ salen ruere ye kanenkri rikai “jondron jokra ta ¨ Damasco” aune “jondron ta Samaria ye ngwe¨ ¨ na”, ye abokan Asiria kakwe juta Siria aune Is´ ´ rael diain jai niebare Isaıas 8:3, 4 ye erere. Isaıas ¨ ¨ ˜ ¨ kukwe Ngobokwe mikani gare yei Acaz naka to ˜ ¨ ngwani, nakare aune niara kukwe ukaninte Asi¨ ¨ ´ ria yebe, ye koboite Juda namani ja tare nike juta ˜ ´ Asiria kisete (2 Rey. 16:7-10). ¡Acaz naka Juda jie ngwani kwin! Ni raba ngwentari jai: “¿Kukwe ¨ ¨ ¨ utiate ta nemen diandre jai tie ye ngwane nirei ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tita to ngwen? ¿Tita to ngwen Ngoboi o nitre ka ¨ ¨ tibienbata ie?” (Prov. 3:5, 6). ´ ¨ ´ 1 Kukwe hebreore ha al mah abokan kwitata “meri” Isaıas 7:14 yete, ye nieta meri niena gure aune meri kaibe deme yei. Ye me¨ ¨ ´ ´ ¨ denbata, Isaıas muko aune Marıa, meri kaibe deme nunanbare Judea yei kukwe ye nie raba arato. ´ ¨ ¨ ´ ¨ 2 Isaıas 7:14: “Ye medenbata, Jehova arabe kakwe kukwe mi˜ ¨ ¨ ¨ kai tuare mun ie: ¡Mike narara! Meri ye arabe rabai murore, aune ¨ monso brare rabai kwe, aune erametre kadekai Emmanuel”. ´ ¨ ¨ ¨ Isaıas 8:3, 4: “Angwane meri Ngobo kukwei nieka ye ken ti ¨ ¨ ¨ rukaba, aune niara rababa murore, aune ka rikaba ta ye bitikare ¨ ¨ ¨ monsoi brare dareba iti. Jehovakwe nieba tie mada: ‘Makwe ka˜ ¨ ¨ ˜ ¨ deka Maher-salal-has-baz, nobata nan aune monso ye jami niere: ¨ “¡Ti run tikwe!”, aune: “¡Ti meye tikwe!”, ye ngwane ni iti rikai ¨ ¨ ¨ ¨ jondron jokra ta Damasco aune jondron ta Samaria ye ngwena ¨ rei Asiria ye ngwarekri ”. ˜ 5. ¿Acaz kukwe meden naka kwin nuainbare? 15 NOVIEMBRE 2013 ¨ NI MADA NAMANI OBEJA NGUBAKA ¨ ABOKAN JA NGWANI JENE ¨ ¨ ¨ ¨ Acaz krutani ka 746 ka 1 kanenkri, ye biti¨ ´ ´ kare ngobo kwe Ezequıas namani gobrane Juda ¨ ˜ ¨ yebiti, juta ye namene bobre aune naka name¨ ¨ ne kwin kukwe ja uairebiti. ¿Ja toi mikani dre ¨ ¨ nuainne k˜ ane kwe? ¿Ja toi mikani kwe ngwian ¨ ¨ ¨ ´ ¨ ukokro? Nakare. Ezequıas ye namene kukwe ja ¨ ¨ ¨ uaire mike utiate jai, aisete niara namani ni obe¨ ¨ ja ngubaka kwin kwrere juta ye krake. Niara ¨ ¨ namani gobrane ye ngwane, kane nitre toi mi¨ ¨ kaninta kwe kukwe metre Ngobokwe nuainne ¨ aune nitre dimikaninta kwe ja make kwin Jeho¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ vabe. Ngobo namene dre ribere niarabata ye nu¨ kani gare ie angwane, drekebe ngwarbe ja toi ¨ ¨ mikani kwe nuainne. ¡Kukwe kwin krubate ba¨ ´ mikani kwe ni krake! (2 Cron. 29:1-19.) ¨ ¨ 7 Kukwe metre Ngobokwe nuaindre ye sribi ¨ ¨ utiate namani nuaindre nitre levita yei, ye me¨ ¨ ´ ¨ ¨ denbata Ezequıas ja ukaninkro nitre yebe mika¨ ¨ kare gare ietre niarakwe dimikai arato. Ani ba¨ ¨ mike ja toite, nitre levita ja mikaka tate metre ¨ ˜ ¨ ye okwa noi namani nen kukwe niebare reikwe ¨ ¨ ¨ ne kukwe nuara kwara: “Mun abokan Jehova¨ ¨ ¨ kwe dianinka ne kwe mun tadre niara ngware¨ ¨ ´ kri aune sribikare krake” (2 Cron. 29:11). Nitre ¨ ¨ ¨ toi mikadreta kukwe metre Ngobokwe nuainne ¨ ¨ ¨ ye sribi utiate namene nitre levita kisete. ´ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ 8 Ezequıas, nitre nunanka Juda bata Israel nu¨ ¨ ¨ baibare bieta Paskwa kai ngwen juto jabata. Bie¨ ˜ ta Paskwa ye bitikare, bieta Ban naka Mritani ¨ ¨ ¨ Levadurabe ye nitre kai ngwani juto jabata, ye ¨ ¨ ¨ ¨ nuainbare kobo kuku te. Bieta ye namani kwin ¨ ¨ ¨ ¨ krubate nitre krake yebata nuainbare kwetre ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kobo mada kuku te. Biblia ta mike gare: “Jeru´ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ salen yekanti ka namani juto krubate, nobata ˜ ´ nan aune David rei israelkwe monsoi Salomon ¨ ¨ ˜ ¨ ye kai naire kukwe ye kwrere naka namene ne´ ´ ¨ men bare Jerusalen” (2 Cron. 30:25, 26). ¡Mro 6 ˜ ¨ ¨ ´ ˜ ˜ ¨ ¨ ¨ 7. ¿Nobata nitre levita namani rei mra ye tuai ja dimike? ´ ¨ 8. a) ¿Ezequıas kukwe meden nuainbare nitre mikakare¨ ´ ta dite kukwe ja uairebiti? b) ¿Ezequıas kukwe nuainbare ¨ ¨ ye koboire dre namani bare? 6. ¿Nobata Ezequıas naka gobranbare Acaz erere? 17 ´ Ezequıas kukwe niebare ye´ nitre dimikani ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 12 aune 13 mikadre narara) ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ja uaire kai ngwani juto jabata ye kakwe ni¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ tre jokra nunanka Juda dimikani krubate! Tara ´ ¨ ¨ ¨ 2 Cronicas 31:1 ta niere: “Kobo ye nikani ta ¨ ¨ ¨ angwane, [...] ura dite mikani ngobo ngwarbe ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ krake bata kri ngwarbe mika namene utiate jai ¨ ¨ ye niaratre dikaninte”. Kukwe ye koboire nitre ¨ ´ ¨ ¨ ´ ¨ nunanka Juda namaninta nokro Jehova kokwa¨ re. Niaratre mikaninta dite kukwe ja uairebiti ye ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ namani utiate krubate, nobata nan aune ja ka¨ nenkare niaratre ja tuadi kukwe mada tare ben. ¨ REI TO NGWANI JEHOVAI ´ ¨ Isaıas mikani gare ye erere, nitre Asiria ka¨ ¨ ´ kwe juta Israel namene ngwitarikri Juda yekri ye ¨ diani jai aune nikani nitre nunanka yete ngwe¨ ¨ ¨ ¨ na ngite. Ye medenbata, nitre Israel to name˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ne ni iti naka David mraka diainka gobranka¨ ¨ ˜ re kura Davidkwe yete, ye naka namani bare. ¨ ¿Nitre Asiria to namani dre nuain? Niaratre ja ¨ ´ ¨ ¨ ¨ ¨ okwa mikani Juda yebata. Biblia ta niere: “Ka ¨ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ kwajata biti koboka rei Ezequıas namene gobra¨ ne, ye ngwane Senaquerib rei Asiria nikani ru¨ ´ ¨ ¨ kare juta Juda namene ketaninka kwin kibiti ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ jokra ruere aune diankare jai”. Ka 46 namene ´ ¨ ¨ ¨ Juda yete ye Senaquerib diani jai. Ma tadre nune ´ ¨ ¨ Jerusalen ka ye naire angwane, juta ketare keta9 ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ´ ¨ naka namani bare ietre? b) ¿Senaquerib rubare Juda ruere ye ngwane dre namani bare? 9. a) ¿Juta Israel to namani kukwe nuaindi ye nobata 18 ¨ ¨ ¨ re ye nitre Asiria ruka rabadre juen ngwarbe ma ¨ ¨ okwabiti, ye tuadre makwe angwane ja rabadre ˜ ¨ ¨ ¨ ruin no mai ye bamike ja toite (2 Rey. 18:13). ¨ 10 Kukwe tare namanina ja ken ye namene ´ ˜ ¨ gare Ezequıas ie. Akwa, niara naka ja toi mika¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ni run Acaz ye erere ja di karakare jotro ngwar˜ ¨ ¨ ¨ ˜ be juta mada naka Ngobo mike tate yei, na¨ ´ kare aune to ngwani kwe Jehovai (2 Cron. 28: ¨ ¨ ¨ ¨ 20, 21). Miqueas, ni Ngobo kukwei nieka ka¨ kwe kukwe mikani gare ye namene gare niarai ¨ raba ruin nie: “Nitre asirio rukai [...] ye ngwa¨ ¨ ¨ ¨ ne nikwe nitre obeja ngubaka ni kuku diainka, ¨ ¨ ¨ aune nitre ji ngwanka ni kwa diainka nitre nga¨ ¨ ¨ ¨ ¨ taite niara ruere. Ngitra rukra yebiti niaratre ka ¨ ´ Asiria [...] ngubaibiti” (Miq. 5:5, 6). Jehova ku´ kwe niebare ye Ezequıas dimikani. Kukwe nie¨ bare Jehovakwe ye mikani gare, nitre mada rudi ¨ nitre Asiria ganainkare. ¨ ¨ ¨ 11 Nitre obeja ngubaka ni kuku aune nitre ji ¨ ¨ ¨ ngwanka ni kwa, yebata kukwe niebare ye raba´ ¨ ¨ di bare Jesus daredi ye bitikare, niara ye rabai ¨ ¨ ¨ “gobrankare Israel yebiti, niara kakwe nunan˜ ¨ ¨ ´ 10. ¿Nobata kukwe nieta Miqueas 5:5, 6 ye Ezequıas di- mikani? ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ kwa yebata kukwe mikani gare, ¿ye nongwane rabai bare metrere? 11. Nitre obeja ngubaka ni kuku aune nitre ji ngwanka ni NI MIKAKA MOKRE ¨ ˜ ¨ ¨ bare kirabe” (makwe naka Miqueas 5:1, 2 ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata).1 Ni “asirio” ka nengwane kakwe ru gai¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ka ja kanenkare nitre Jehova mikaka tate ruere ye ngwane kukwe niebare ye rabai bare. ¿Ni¨ ¨ ¨ tre ruka meden jie ngwandi Jesukwe abokanbiti ¨ Jehovakwe rue ye ganaindi? Kukwe ne mikadre ¨ ¨ gare jai kanenkri, nitre Asiria kakwe ja mikani ´ ¨ ´ Juda ruere ye ngwane Ezequıas dre nuainbare ¨ aune kukwe nuainbare kwe ye ta dre driere nie ye ani mike gare jai. ´ ¨ EZEQUIAS KUKWE UKANINTE ¨ ˜ Dre abokan ni naka raba nuainne kaibe ye ´ ¨ ¨ ¨ ¨ Jehova ta juto biare ni dimikakarebata, akwa dre raba nemen bare nie ye nikwe ja di ngwan¨ ¨ ¨ ¨ ´ dre nuainne ye ta ngubare nibata. Ezequıas ja di ¨ ¨ karabare “nitre ji ngwanka aune nitre dite” yei ¨ ˜ ¨ ¨ aune gwairebe ja toi mikani kwetre “no namene ¨ ¨ ¨ ¨ juta bare ye roto [...]. Ne madakare, ja ngwani ¨ ¨ dite kwe aune ki nikani tibien ye jokra niara¨ ¨ kwe ukaninteta, niarakwe torre mikani bare ta, ¨ aune ki mada mikani bareta kwe [...] aune jon¨ ¨ ¨ ¨ dron rukare bata escudo ye sribebare krubate ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ kwe” (2 Cron. 32:3-5). Nitrebata ka jura naka na´ ¨ ¨ mene ye Jehova dianinka juta kwe kriemikaka´ ¨ ˜ re aune jie ngwankare, nodre, Ezequıas, nitre ji ¨ ¨ ¨ ngwanka aune nitre Ngobo kukwei nieka ja mi¨ kaka tate metre yebiti nuainbare kwe. ´ ˜ ¨ ¨ ¨ 13 Ezequıas no rotani aune ki juta bareta ye ¨ ¨ ukaninteta, akwa kukwe nuainbare kwe ja ka¨ ¨ ¨ ¨ nenkare ye namani bari utiate. Niara ye ni obe¨ ¨ ¨ ¨ ja ngubaka kwin, ye medenbata nitre ukanin¨ kro keteitibe kwe aune nitre ye dimikani kwe ¨ kukwe ja uairebiti, kukwe ne niebare kwe ie˜ ¨ ¨ ¨ tre: “Munkwe ja ngwan dite aune naka ka jura 12 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 1 Miqueas 5:1, 2: “Ka nengwane mata ja tikeka, ni ka dianka ¨ ¨ ¨ jai ngangan; niarakwe nitre mikani nun ketakakare. Ni kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ukateka Israel ye niarakwe metai ngwarebata krimana yebiti. ¨ ´ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ Ma, Belen Efrata, chi krubate, ka Juda ye kanti juta kwati ngatai¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ te mata arato, ma ye kanti ni iti diainka tikwe gobrankare Israel ¨ ¨ yebiti, niara kakwe nunanbare kirabe”. ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngwen dre nuainbare juta Ngobokwe kriemikakare? ´ ¨ ¨ ¨ ¨ 13. ¿Ezequıas kukwe meden bari utiate ukaninte juta ye ¨ ¨ ¨ ¨ mikakare juto biare rue rakaika ye krake? 12. ¿Ezequıas aune nitre abok an ie niara namene to 15 NOVIEMBRE 2013 ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ngwan jabata. Munkwe naka ja toibika kruba˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ te aune naka ka jura ngwan jabata rei Asiria ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ yebata, aune nitre kwati ta ben yebata; nobata ˜ ¨ ¨ nan aune nibe nita bari kwati nitre ta niarabe ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ krake. Ni ka nebata ta niarabe, akwa Ngobo ni´ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe Jehova ta nibe ni dimikakare aune rukare ni ¨ ´ ¨ ¨ ¨ krake”. Jehova namene rure nitre nunanka Jeru´ ´ ¨ ¨ salen yekri ye Ezequıas ngwani toro ietre. Ku¨ ¨ ¨ kwe ye niaratre dimikani todeke Ngoboi aune ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ´ ˜ naka ka jura ngwen jabata. Ezequıas aune nitre ji ngwanka aune nitre dite, arato Miqueas aune ´ ¨ ¨ ¨ ¨ Isaıas, ye jokra kakwe bamikani niaratre ye obe¨ ¨ ¨ ja ngubaka kwin Jehovakwe kabamikani ye ere´ ¨ ˜ ¨ ¨ re (2 Cron. 32:7, 8; makwe naka Miqueas 5:5, 6 ¨ ¨ yebata).1 ¨ ¨ 14 Rei juta Asiria ye namani nunentubu ka ´ ¨ ¨ ¨ ¨ Lakıs yekanti, ka motorikri aune nedrinkri Jeru´ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ salen ye ngataite ka Lakıs ye namene. Ka yekan¨ ´ ¨ ti, nitre nima juani kwe Jerusalen yekanti kukwe ¨ ˜ ¨ niekare ne kwe nitre juta yete naka rudre ben¨ ¨ tre. Ni kukwe mikaka gare metrere kadeka na´ ¨ mene Rabsaque ye kakwe niebare juta yei raba´ ¨ dre ja mike Ezequıas ruere aune rabadre ja mike ¨ nitre Asiria yekri, ne kwe niaratre janrikadre ¨ ¨ ¨ ¨ nune ka bari kwin yekanti akwa kukwe ngwarbe niebare kwe (2 Rey. 18:31, 32). Niebare kwe ¨ ¨ ˜ ngobo juta mada mada yekwe ye naka nitre mi¨ kaka tate kriemikani, ye erere arato Jehovakwe ˜ ¨ ´ naka nitre nunanka Juda ye kriemikai nitre Asiria ye kisete. Kukwe ngwarbe niebare ye nitre ´ ˜ ¨ ´ Juda naka kani ngabiti jire, ye erere nitre Jehova ¨ ¨ ¨ ¨ mikaka tate ka nengwane ta nuainne arato (ma˜ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe naka 2 Reyes 18:36 yebata).2 ¨ ¨ ¨ 1 Miqueas 5:5, 6: “Niara jatai ka jame ngwena. Nitre asirio ru¨ kai juta nikwe nete aune ngoto mikai kwetre ju nikwe yekanti, ¨ ¨ ¨ ¨ ye ngwane nikwe nitre obeja ngubaka ni kuku diainka, aune ni¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre ji ngwanka ni kwa diainka nitre ngataite niara ruere. Ngitra ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ rukra yebiti niaratre ka Asiria aune ka Nemrodkwe ngubaibiti. ¨ ¨ ¨ Nitre asirio rukai ka nikwe yete aune ngoto mikai kwetre ka ni¨ ¨ kwe yekanti, ye ngwane niarakwe nitre mikai kware nitre asirio kisete”. ˜ 2 2 Reyes 18:36: “Nitre namani kwekebe aune naka kukwe ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ niebare jire kwetre kore, nobata nan aune rei kakwe kukwe ne ˜ niebare: ‘Munkwe nan kukwe nie jire kore’ ”. ´ ¨ 14. ¿Rabsaque dre nuainbare? b) ¿Nitre nunanka yete ja ¨ ˜ toi mikani no? 19 ¨ ¨ ´ ¨ Kukwe keta kabrebata Ezequıas rabadre to¨ ˜ ¨ ¨ bike krubate, akwa ye nan aibata nikani juta ¨ ¨ ˜ mada bari dite yei ja di karere, nakare aune ni ´ ¨ ¨ ¨ ¨ juani kwe Isaıas ni Ngobo kukwei nieka ye kare´ ¨ ¨ ¨ ¨ re. Isaıas ni Ng˜ obo kukwei nieka kakwe niebare ´ ˜ Ezequıas ie: “Naka rikai juta yete, naka buko ki¨ ¨ ˜ tai jire kwe ka yekanti, naka rikai escudo ngwe˜ ¨ na jabe, naka juta ye ketaika jire kwe” (2 Rey. 19: ´ ¨ ¨ 32). Nitre Jerusalen ye jokra rabadre kwekebe ja ¨ ¨ ¨ ´ tate, Jehova ja mikani rukare Juda yekri. ¡Aune ¨ ¨ ´ ye erere nuainbare kwe! “Kobo deu yete angel ¨ Jehovakwe jatani kakwe nitre asirio 185.000 mu¨ ¨ ¨ rie ketani. Ni iti nukani ngwate deka angwa¨ ¨ ¨ ne, yete nitre ngwaka aibe namene ka yekanti.” ´ ˜ ¨ ¨ ¨ (2 Rey. 19:35.) Ezequıas no rotani aune ki juta ba¨ ˜ ¨ ¨ ´ reta ukaninteta, akwa ye nan ai koboire Juda mi¨ ˜ ¨ kani kware, nakare aune Jehovakwe rubare niaratre yekri. 15 ¨ ¨ KUKWE JA TOI KRAKE NIE ¨ ¨ ¨ Nitre obeja ngubaka ni kuku aune nitre ¨ ¨ ¨ ji ngwanka ni kwa, yebata kukwe mikani gare ¨ ye nemen bare metrere ni naire. Kirabe nitre ¨ ¨ ¨ ¨ asirio kakwe ru ganinka nitre nunanka Jeru´ ¨ ˜ salen ye ruere. Juta Jehovakwe nan raba ja krie¨ ¨ ¨ mike rabai tuinbata, aune “asirio” ka nengwa¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ne torbai juta ye gainte tate, yebata gwaune ru ¨ ¨ ¨ gaika kwe ruere. Biblia ta niere kukwe ye ra¨ ¨ ¨ bai bare. “Gog ka Magog yekanti”, “rei ngwita¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ rikri”, “jrei ka jokrabti” kakwe ru gaika ye Biblia ¨ ta niere arato (Ezeq. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, ¨ 44, 45; ˜ Apoc. 17:14; 19:19). ¿Ru ye nuaindi jene ¨ jene? Naka gare kwin nie. Ru ye ja erebe akwa ¨ ¨ Biblia ta kadekete jene jene. Miqueas mikani ¨ gare erere, ¿Jehovakwe nire mikai rure “asirio” ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ye ruere? Nitre abokan nan raba tuin ruka ye ¨ ¨ ¨ ¨ mikai kwe rure: “nitre obeja ngubaka ni kuku ¨ aune nitre ji ngwanka ni kwa” yebiti nuain¨ di kwe (Miq. 5:5). Nitre obeja ngubaka aune 16 ´ ¨ 15. a) ¿Nitre Jerusalen kakwe dre nuaindre? b) ¿Jehova˜ ¨ kwe juta ye mikani no kware? ¨ ´ ¨ 16. ¿Nitre nunanka Jerusalen, ni “asirio”, nitre obeja ngu¨ ¨ ¨ ¨ ¨ baka ni kuku aune nitre ji ngwanka ni kwa ye kata nire ¨ nire bamike? 20 ¨ ˜ ¨ ¨ nitre ji ngwanka abokan naka raba tuin ruka ¨ ye abokan nitre umbre konkrekasionte (1 Ped. ¨ ´ ¨ 5:2). Ka nengwane Jehova ta nitre brare kwati ¨ ¨ ¨ mike obeja utiate kwe ngubarebiti, ne kwe ra¨ ¨ badre juta kwe ye dimike ja tuakare “asirio” ka ¨ ¨ ¨ nengwane yebe.1 Ni Ngobo kukwei nieka Mi¨ ¨ ¨ queas ta mike gare “ngitra rukra yebiti niaratre ¨ ¨ ka Asiria [...] ngubaibiti” (Miq. 5:6). Erametre, ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ “jandran bti [...] ta[tre] rure” ye abokan ngatai¨ ¨ ¨ ¨ te “ngitra uaire” o kukwe Ngobokwe yebiti tatre nuainne (2 Cor. 10:4; Efes. 6:17). ¨ 17 Nitre umbre konkrekasionte, nikwe ja to¨ ¨ ¨ tiri nete ne ta kukwe utiate driere munye. 1) Ni ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ “asirio” kakwe ru gaika ye kanenkri ja ukadre¨ ¨ ¨ ¨ ¨ te biare, ye medenbata makwe todeka makwe ¨ ¨ ye mika dite aune ja mrakatre dimike nuain¨ ¨ ¨ ne erere arato. 2) Ni “asirio” kakwe ru gaika ¨ ye ngwane Jehovakwe ni mikai kware yei ni¨ ¨ ¨ tre umbre rabadre to ngwen metre. 3) Kobo ye ¨ ¨ ¨ ngwane, juta Jehovakwe kukwe niedi matraka¨ ¨ ¨ ˜ re nibata ye ruare ngwane nan rabai nemen ¨ ¨ ¨ tuin kwin nie, akwa ni jokra tadre juto biarebe ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ mikakare tate, nobata nan aune ye koboire ni ¨ rabaite nire. 4) Ja totika kwela krite, jondron ¨ ¨ ¨ tua to krubate jakwe o nitre ta jondron nuain¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ne ka nebata yei nire ta to ngwen, ye rabadre ja ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ toi kwite gwaune. Ye medenbata, nitre abokan ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ todeka kwe ta di neka ye jokra nitre umbre rabadre dimike. ¨ ¨ ´ 18 Nitre Judea namene nune Jerusalen Eze´ ¨ ¨ ¨ ¨ quıas naire, ye erere juta Ngobokwe ka nengwa¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ne rabai arato. Kobo ye ngwane utiate kruba˜ ¨ te nikwe naka ja di ngwandre neka aune rei ¨ ¨ ja mikaka tate metre kakwe kukwe niebare ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tadre ni toibata. Ni rue yebe “ni ka nebata ta, ¨ ¨ ´ ¨ ¨ akwa Ngobo nikwe Jehova ta nibe ni dimikakare ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ aune rukare ni krake” ye nikwe ngwandre toro ´ jai (2 Cron. 32:8). ¨ ¨ ´ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ´ 1 Bibliabata numero 7 ye abokan numero tate garata. Nume¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ro 8 ye abokan ruare ngwane jondron ere krubate garata. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ boka driere nitre umbre yei? ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 18. ¿Kukwebat a nikwe ja totire yebat a tobikadretari ˜ ¨ ¨ angwane ni dimikai no kwe ja kanenkare? 17. ¿Kukwebata nikwe ja totiri ye ta kukwe meden keta- NI MIKAKA MOKRE ¨ NITRE KADEKANI JEHOVAKWE OBEJA ¨ ¨ NGUBAKARE¨ KUKWEI MIKADRE TATE “Nitre mun jie ngwianka ye kukwei mika ¨ tate munkwe amne dre dre nuemna kwetre ¨ munye, yebta abko ˜ munkwe nan kukwei ˜ ¨ ˜ kita temen, nobta nan ¨ angwane niaratre kare ¨ ta mun ngibiarebti.” (HEB. 13:17) ¨ ¿GARE MAI? ¨ ¿Nitre umbre konkrekasionte ta ¨ ¨ ¨ ˜ obeja Ngobokwe ngubare no? ´ ¨ ¿Jehova aune Jesukwe nitre ka˜ ¨ ¨ dekani ye nobata obeja rabadre ¨ kukwei mike tate? ¨ JEHOVATA niere niara ni obeja ngubaka kwrere (Ezeq. ¨ ¨ ¨ 34:11-14). Niarata ja bamike ye kwrere ye koboire niara ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ toi no nuke gare nie. Ni obeja ngubaka ta obeja tarere ye¨ ¨ ¨ ¨ ˜ bata ta ngubare aune kriemike ne kwe naka juruaindre ¨ ¨ ¨ tare. Ta obeja jie ngwen mika kwin kokware aune niken ˜ ¨ ˜ ¨ ¨ ngwena no nain (Sal. 23:1, 2); ta ngubarebiti dibire rare ¨ ¨ ¨ (Luc. 2:8); ta kriemike rue nganikaire (1 Sam. 17:34, 35); ¨ ¨ ¨ ¨ obeja ta darere angwane ta ngwen ja kise mrokate (Is. 40: ¨ ¨ ¨ 11); obeja nianinte ye ta kanene aune ta juruainne tare ¨ ¨ angwane ta ngubare kwin (Ezeq. 34:16). ¨ ¨ ¨ 2 Nitre Israel kirabe namene nura noko aune jondron ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nire ngubare, ye medenbata kukwe bamikani ye nukani ˜ ¨ gare kwin ietre. Obeja nan raba ja ngubare kaibe, ye ere¨ ¨ re arato nitre ta ja di ribere kukwe ja uairebiti (Mar. 6:34). ˜ ¨ ˜ Nitre naka ngubata aune naka jie ngwanta kwin kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ja uairebiti ye ngwane tatre ja tare nike. Ta nemen nua¨ ¨ ¨ ¨ ¨ re kukwe nuaindrebata aune ta nemen ngwarbe kwara¨ ¨ ˜ kwara “obeja [...] jie ngwanka naka” ye kwrere (1 Rey. 22: ¨ ¨ ¨ ¨ 17). Akwa, nitre Ngobo mikaka tate ta dre ribere jai ye Jehovata bien ietre ja tarebiti. ¨ 3 Jehovakwe niebare niara ni obeja ngubaka kwrere ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tabe utiate ka nengwane. Nitre niara mikaka tate obeja ¨ ¨ ˜ kwrere ye niarata tabe ngubare. Niarata jie ngwen no aune ¨ ˜ ta jondron bien no ietre ye ani mike gare jai. Arato, Jeho¨ ¨ ¨ ¨ vata kukwe nuainne bamikakare toita krubate niaratre ye¨ ¨ ¨ ˜ bata, ye niaratre rabadre kain ngabiti no ye mikai gare jai. ¨ ¨ ¨ NI OBEJA NGUBAKA KWIN TA NI MADA KADEKE ´ ¨ ¨ 4 Jehovakwe Jesus kadekani Ji Dokwa ngwanka kon´ krekasion kristiano yete (Efes. 1:22, 23). Jesus “abko ni Nitre ni jie ngwanka ye ja mike ˜ ¨ ¨ ngite, akwa ¿nobata ni rabadre ¨ kukwei mike tate? ¨ ¨ 1, 2. Jehovata niere niara ni obeja ngubaka kwrere, ¿yebiti ta dre mike gare nie? ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ 4. ¿Jesuta obeja Jehovakwe ngubare no? 3. ¿Dre kadriei kukwe ja totikara nekanti? 21 ¨ ¨ obeja ngibiaka kuin”, aune niara Run toi˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ta no, bata to dre nuain ye erere niara toi¨ ta. Niara namani juto “biare [ja nire bianka¨ re] [...] obeja krake” (Juan 10:11, 15). Kristo ¨ ¨ ¨ ja nire biani ye koboire jondron kwin ta ne¨ ¨ ¨ men nitre ka tibienbata yekwe (Mat. 20:28). ¨ ¨ ¨ ¨ ´ ˜ “Ni jokra kakwe todekadre [Jesus ] ie ye naka ˜ ¨ gadrete, nakare aune ja nire kare ye rabadre ´ ¨ kwe” ie Jehova to (Juan 3:16). ¨ ˜ ¨ 5 ¿Obeja ta¨ bamike no ta Jesukristo Ni ¨ ¨ Obeja Ngubaka ye kain ngabiti? Niara arabe ¨ niebare: “Obeja tikwetikwe [...] kata ti mike ¨ tate amne, niaratre gare kuin tie arato, aise¨ te obeja tikwe erere ta niken ti jiebti” (Juan ¨ ¨ ¨ 10:27). Nitre ta kadekani ni jie ngwankare ¨ ¨ ¨ kukwe ja uairebiti ye dimikata kukwe jokra ¨ ¨ ¨ kanti ye ngwane bamikata ni obeja Ngubaka ´ ¨ Kwin ye nita kukwei nuin. Jesus sribi komi¨ ¨ ¨ ´ kani Ka tibienbata ye nitre apostol aune ni¨ tre ja totikaka ben rabadre nuainne jankunu ye niebare kwe ietre. Niaratre rabadre “obe¨ ¨ ¨ ja” totike aune ngubare (Mat. 28:20; makwe ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ naka Juan 21:15-17 yebata). Kukwe kwin ye ¨ ¨ ¨ drie jatani ka madakanti aune nitre ja totika¨ ka jatani bari kwati angwane Jesukwe kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ ukaninte, ne kwe nitre una kukwe ja uaire¨ biti rabadre konkrekasion ngubarebiti (Efes. 4:11, 12). 6 Siklo kena yete, nitre ji ngwanka kon´ ´ ¨ krekasion Efeso yei apostol Pablo niebare uai ¨ deme niaratre kadekani “konkrekasion [...] ¨ ¨ ¨ ¨ Ngobokwe [...] nguba[kare] (Hech. 20:28). ¨ ¨ ¨ Ka nengwane, nitre ta kadekani ji ngwan¨ ¨ ¨ ¨ ka kane ye krake kukwe ye utiate arato, ¨ Biblia ta kukwe ribere ietre ye niaratre raba¨ dre nuainne, ne kwe rabadre kadekani sri¨ ¨ ¨ bikare. Ye medenbata, nita niaratre kukwei ¨ ¨ mike tate ye ngwane nita bamike ni obe¨ ¨ ´ ´ ja Ngubaka bari kwin Jehova aune Jesus ye ¨ nita kukwei mike tate (Luc. 10:16). Niara¨ ¨ tre nibu yebata metrere nita nitre umbre ku´ ¨ ¨ ¨ 5, 6. a) ¿Jesus nire kadekani obeja kwe ngubaka- re, aune obeja dre nuaindre ne kwe kukwe kwin ra˜ ¨ ¨ badre kwetre? b) ¿Nobata metrere nita nitre umbre ¨ kukwei mike tate? 22 ¨ ¨ ¨ kwei mike tate. Akwa kukwe madabata nita nuainne arato. ¨ ¨ 7 Biblia yebiti nitre umbre ta¨ ja mrak atre ¨ ¨ ¨ ¨ dimike, matrarebata o kukwe niere ietre jie ¨ ¨ ngwankare. Tatre kukwe niere ietre, akwa ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ nan ta nuainne ja mrakatre rabadre nune no ¨ ¨ ye mikakare gare ietre (2 Cor. 1:24). Tatre ¨ ¨ ¨ kukwe Bibliabata niere ietre dimikakare ku¨ ¨ kwe kwin den ja kane, arato ta nuainne ne ¨ ¨ kwe konkrekasion tadre keteitibe aune jame ¨ ¨ ¨ (1 Cor. 14:33, 40). Nitre umbre ta ja mraka¨ ¨ tre “ngibiarebti”. Kukwe yebiti tatre bami¨ ¨ ¨ ¨ ke niaratre to ja mrakatre tuai ja make kwin ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ Jehovabe. Ye medenbata, ja mraka naka kukwe kwin nuaindi o “ja mika[ni] ngite” gadre kwetre angwane niaratre dimikadre biare ´ ¨ ¨ (Gal. 6:1, 2; Jud. 22). Kukwe yebata ni rabadre “nitre [...] [ni] jie ngwianka ye kukwei ¨ ˜ ¨ ˜ ¨ ¨ mik[e] tate”, ¿nan ererea? (Makwe naka He¨ ¨ breos 13:17 yebata.) ´ ¨ ¨ 8 Apostol Pablo kadekani ni obeja ngu¨ ¨ baka kukwe ja uairebiti arato. Niara ka¨ ¨ kwe kukwe ne tikani ja mrakatre Colosas ˜ ¨ ˜ ie: “Munkwe mokre jabti, nobta nan angwa¨ ¨ ¨ ne ni ruare ta nain kukwe ngwarbe dirire. ¨ Kukwe mikanintbe ngwarbe kira abko tatre ¨ ¨ ¨ dirire amne, kukwe ye ta kite uai kame di ¨ ¨ ¨ ¨ kri kata gobrane ka nebta yekri abko tatre di¨ ¨ rire mun ngokakare” (Col. 2:8). Kukwe ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bata, utiate krubate ni rabadre nitre umbre ¨ ¨ ¨ ta kukwe Bibliabata niere nie ni jie ngwan¨ ¨ ¨ kare ye kukwei mike tate. Nire torbadre obe¨ ja ngwain ji madabiti ye ngwane niaratre ta ¨ juto biare kriemikakare. Pedro niebare “ni ja ¨ ¨ ¨ ¨ ba mikaka Ngobo kukwei nieka” aune “ni¨ ¨ ¨ ¨ tre ja ba mikaka dirika kwrere” ta nitre “rua¨ ¨ ¨ re toi braibe abko [...] nakwite kukwe kame ¨ nuenkare jabe” (2 Ped. 2:1, 14). Nitre um¨ bre konkrekasionte ka nengwane rabadre ye ¨ erere nuainne nitre mikakare mokre. Niaratre ye ja tuanina kukwe keta kabre ben, ye ¨ ¨ ¨ ¨ medenbata tan kukwe ja uairebiti. Ne mada¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ 7. ¿Nitre umbre ta ma dimike no ja makakare kwin Jehovabe? ¨ ¨ ¨ ˜ 8. ¿Nitre umbre ta obeja Ngobokwe kriemike no? NI MIKAKA MOKRE Ni obeja ngübaka tä obeja kriemike ye kwrere nitre umbre rabadre obeja mikani gare ietre ye kriemike (Párrafo 8 mikadre ñärärä) käre, niaratre kädeka jämi ye känenkri kukwe Bibliabätä nämene nüke gare kwin ietre aune nämene juto biare kukwe metre driekäre ye bämikani kwetre (1 Tim. 3:2; Tito 1:9). Niaratre ye niena ünä kukwe ja üairebiti, tätre töbike kwin metre aune tä kukwe niere Biblia yebiti ye köböire tätre obeja jie ngwen kwin. 9Ja mräkätre kä jökräbiti tibien yei Jehovata mrö ja üaire bien ere juta ükaninte kwe yebiti. Täräkwata sribeta nikwe yebiti kukwe keta kabre dianinkä Bibliabätä drieta. Ne madakäre, juta ükaninte Ngöbökwe tä ruäre ngwane tärä juen nitre umbre yei kukwe mikakäre gare ietre o nitre ni tuabitikä yebiti tä nuainne. Kukwe keta kabre yebiti tä kukwe mike gare aune konkrekasion kristiano buke kwin. 10Ja mräkätre konkrekasionte kriemikadre aune ngübadre kukwe ja üairebiti sribi ye mikani nitre umbre kisete. Nitre tä di nekä ja üairebiti metrere dimikadre kwetre (mäkwe ñäkä Santiago 5:14, 15 yebätä). Obeja ruäre ñaka niena obeja mada ye ngätäite aune ni kristiano tä sribi Ngöbökwe nuainne ye ñaka niena nuainne. ¿Ni umbre tä obeja tarere angwane dre nuaindi kwe dimikakäre? Ja di ngwain krubäte kwe obeja ye känänkäre aune dimike, ne kwe jatadreta konkrekasionte. Jesukwe mikani gare: “Mun Rün tä kä käinbti sete abko ñan tö 9. ¿Konkrekasion kristiano jie ngwanta aune bu- 10. ¿Nitre ruäre tä ja denkä obeja mada ngätäite ye kata ño kä nengwane? ngwane nitre umbre rabadre dre nuainne? NI OBEJA NGÜBAKA KWIN TÄ OBEJA BUKE AUNE KRIEMIKE 15 NOVIEMBRE 2013 23 nitre tödekaka tibti tä ja mike bobre Ngöböbtä ngäbäkre kiakia kwrere se tuai nente jire iti jakän” (Mat. 18:12-14). ¿KUKWE RANDRETE NITRE UMBRE IE ANGWANE RABADRE TUIN ÑO NIE? Jehová aune Jesús ye ni obeja ngübaka, niaratre ye ñaka ja mike ngite jire, akwa nitre mikani kwe konkrekasion ngübarebiti ye abokän ie kukweta nainte. Ye medenbätä, ja mräkätre ruäre kräke ñaka tä nemen nuäre nitre ji ngwanka käne ye kukwei mike täte. Ruäre raba nemen töbike: “¿Tikwe kukwe meden nuaindre ye ñobätä jatadre niere tie? Niaratre ye ngite arato”. Erametre, nitre umbre ye därebare ngite. Akwa, kukweta nainte ietre o ñaka tä kukwe kwin nuainne ye ñan aibätä ja töi mikadre käre. 12Jehovakwe nitre dianinkä juta kwe jie ngwankäre kirabe ie kukwe naninte ye mikata gare metre Bibliabätä. Ñodre, David ye dianinkä reire aune kädekani nitre Israel jie ngwankäre. Akwa, niara nuatebare ye ngwane ja mikani ngite kwe, meri ni madakwe diani kwe jai, aune ni mada kämikani kwe (2 Sam. 12:7-9). Ni raba töbike apóstol Pedro yebätä. Niara nämene sribi keta kabre nuainne konkrekasion siklo kena yete, akwa ja mikani ngite kwe arato (Mat. 16:18, 19; Juan 13: 38; 18:27; Gál. 2:11-14). Erametre, Adán aune Eva näire nükebe ni näire ni jökrä ngite, akwa Jesús aibe ñaka ja mikani ngite jire chi. 13Jehovakwe nitre mikani ji ngwen käne ye ja mikani ngite, ¿ñobätä niarakwe kukwe ye mikani gare Bibliabätä? Kukwe ye nuainbare kwe mikakäre gare niara raba ni ngite mike juta kwe jie ngwen. Aune täbe nuainne ye erere. Ye medenbätä, nitre tä ni jie ngwen kukwe nuaindre ye ñan aibätä ni rabadre 11 11. ¿Ñobätä ñaka tä nemen nuäre ja mräkätre ruä- re kräke nitre umbre kukwei mikadre täte? 12, 13. a)Jehovakwe nitre dianinkä ji ngwanka käne ja mikani ngite, ¿ye tä dre mike gare nie? b)¿Jehovakwe nitre mikani ji ngwen käne ie kukwe naninte ye ñobätä kukwe ye mikata gare Bibliabätä? 24 ñäke rüere o ni ñaka rabadre kukwei mike ütiäte jai. Nitre umbre konkrekasionte ye nikwe mikadre tuin ütiäte jai aune kukwei mikadre täte yei Jehová tö (mäkwe ñäkä Éxodo 16:2, 8 yebätä). 14Ütiäte krubäte ni rabadre nitre tä ni jie ngwen ye kukwei mike täte. Nitre dianinkä Jehovakwe kukwe mikakäre gare juta kwe yei kukwe tare näire yebätä ani töbike. Nitre Israel nikani mento Egipto yebätä ye ngwane, Moisés aune Aarón köböire Jehovakwe kukwe biani ietre ja jie ngwankäre. Kukwe tare keta jätä rabadre bare aune ñaka ja tare nikadre kwetre, yekäre niaratre mrö ütiäte sribedre aune obeja kämikani ye därie metadrekä jukwebätä jai. Ñaka ni üaire käkwe kukwe ye mikani gare ietre, ñakare aune Moisés kukwe ye mikani gare nitre umbre kädekani Israel jie ngwanka yei aune nitre ye kukwe ye mikani gare ietre (Éx. 12:1-7, 21-23, 29). Jehovakwe kukwe biani nuaindre ye Moisés aune nitre umbre käkwe mikani gare kukwe tare ye näire. Kä nengwane nitre umbre tä sribi ütiäte ye nuainne arato. 15Jehová käkwe angeletre aune nitre kä nebätä juani kukwe mike gare nitre niara mikaka täte yei mikakäre kwäre. Kukwe ye tä tikani Bibliabätä aune tä nüketa törö nie. Ngöbökwe nitre ye kädekani kukwe kwe ye mikakäre gare. Niaratre ye nämene blite Ngöbö kä yebiti aune juta kwe rabadre dre nuainne ne kwe ñaka gadrete ye mikani gare kwetre. Armagedón rükai ye ngwane Jehová raba kukwe ye erere nuainne arato. Erametre, nitre umbre tä blite Jehová käbiÉxodo 16:2, 8: “Aune kä ngwarbe nötare yekänti nitre Israel jökrä namanintre ñäke Moisés bätä Aarón rüere. Aune Moisés niebare: ‘Jehovakwe dere ngri biain kwetadre munye aune dekä ban biain kwetadre munye ne kwe ja rabadre ruin kwin munye, munta ñäke niara rüere ye kukwe nuri kwe. ¿Nun abokän nire? Ñan munta ñäke nun rüere, ñakare aune munta ñäke Jehová rüereʼ”. 14, 15. ¿Jehovakwe nitre kädekani juta kwe jie ngwankäre kirabe ye tä dre driere nie? NI MIKAKA MOKRE ¨ ¨ ¨ Nire ta monso kwe ngubare kaibe ye nitre umbre ta ja di ngwen dimike ne kwe ja ketamuko ¨ ¨ kwin kanandre kwetre ´ ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 17 aune 18 mikadre narara) ¨ ¨ ti aune ta juta kwe jie ngwen ka nengwane, ¨ ˜ akwa rabadre ja ngubarebiti ne kwe naka ra¨ ¨ ¨ badre bike bari ni madabata. ¨ ¨ ¨ ¨ TA “NUNE KI KWATIBE TERI JOKRA AMNE NIARATRE NGIBIAKA [...] ITIBE” ¨ 16 Juta Jehovakwe ta¨ “nune ki kwatibe teri ¨ ¨ jokra amne niaratre ngibiaka [...] itibe”, ye ¨ abokan Jesukristo (Juan 10:16). Jesukwe nie¨ ¨ ¨ bare nitre ja totikaka ben yei “tadi kare¨ ¨ ¨ ¨ kare [...] kobo kwatirekwatire nebebe ka ¨ ¨ ¨ mra” bentre (Mat. 28:20). ¿Kukwe kaba¨ ˜ ¨ mikani kwe ye ta mike nemen bare no ka ¨ nengwane? Niara ye Rei ka kwinbiti, ye me16. ¿“Kukwe” meden ni rabadre kukwe nuin? 15 NOVIEMBRE 2013 ¨ ¨ ¨ denbata kukwe keta kabre rabai bare ka Sa¨ ¨ ¨ tanakwe gatekare ye niara ta jie ngwen jo¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kra. Obeja Ngobokwe ye ngataite ni to ja tuai keteitibe aune kriemikani ye ngwane ¨ ¨ “kukwe [...] niedi [ni] jiebiti” abokan ta mike ¨ gare ji medenbiti nikwe nandre ye nikwe ¨ ¨ kukwe nuadre. “Kukwe”nieta ye abokan uai ¨ ´ deme ta mike gare nie Bibliabiti. Jehova aune ´ ¨ ¨ Jesus ta kukwe mike gare nie nitre kadekani ¨ ¨ kwe obeja ngubakare yebiti ye kukwei mi¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ´ kadre tate arato (makwe naka Isaıas 30:211 ¨ ¨ aune Apocalipsis 3:22 yebata). ´ ¨ 17 Ap ostol Pedro k akwe mikani gare ¨ ¨ “kwra lion ie mrota nebe angwane, ta niken ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ngwane krikri, kata niken jandran kanene ¨ kwetadre jae, ye kwrere jire mun rue diablu ¨ ¨ ¨ ¨ Satana ta nain ni kanene juankare ngwar¨ be” (1 Ped. 5:8). Obeja kwandre jame aune ¨ ¨ nianinte ye ngwane jondron nire kame ta ni¨ ¨ ¨ ¨ ken ketebata biti ta nankwenbiti kwetakare, ¨ ¨ ¨ ye kwrere Satana ta nuainne. Ye medenbata, ¨ ¨ ¨ ¨ utiate krubate ni tadre obeja mada yebe aune ´ ¨ Jehova “ni obeja ngibiaka ta [...] [ni] ngibia¨ ¨ re amne ta mokrere [ni]bti”, niara ken ni ta¨ ¨ dre arato (1 Ped. 2:25). Tara Apocalipsis 7:17 ¨ ta mike gare nitre rabaite nire ja tare nika¨ ´ di kri ye bitikare ye Jesus “ni Kordero kwre¨ ˜ ¨ re [...] kakwe [...] ngibiadi. [...] Angwane no ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ni mikaka nune karekare, ye kanti nain nia˜ ¨ ¨ ratre ngwena no tuen jae. Amne [...] Ngo¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ bokwe okwa noi rotadi jokra ietre”. ¡Kukwe ¨ ¨ kwin kabamikata nie! ¨ 18 Nitre umbre kristiano ta¨ kadekani obe¨ ¨ ¨ ¨ ja ngubakare ye sribi utiate mikani niaratre ¨ ¨ kisete. Ye medenbata, ni rabadre kukwe ne ¨ ¨ ngwentari jai: “¿Nitre umbre ta kadekani ra¨ ¨ badre dre nuainne obeja Jesukwe ngubakare ¨ kwin?”. Nunta mun nubaire kukwe ye mikai ¨ ¨ gare jai kukwe ja totikara mada yekanti. ´ ¨ ¨ ¨ 1 Isaıas 30:21: “Kukwe ne niedi ma jiebiti abokan ma¨ ¨ kwe kukwe nuadi: ‘Ji ne ara. Nainbiti, nane ma rikadre ¨ kise ngeberekri o ma rikadre kise ruinkri”. ¨ 17, 18. a) ¿Kukwe meden tare nuain to obeja ye¨ ¨ ¨ bata, akwa dre ie ni raba to ngwen? b) ¿Dre mikai ¨ ¨ gare jai kukwe ja totikara mada yekanti? 25 MUN OBEJA NGÜBÄKA MUN JA NGWAN JEHOVÁ AUNE JESÚS ERERE “Kristo arato käkwe tare nikabare mun ütiäre, ne kwrere kukwe bämikani kwe munkrä, ne kwe munkwe nändre deme jiebiti erametre.” (1 PED. 2:21) ¿GARE MÄI? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Nitre umbre tä obeja ngübare ye ngwane raba ja ngwen ño Jehová erere? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Nitre umbre raba ja ngwen ño Jesukristo erere? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ¿Ñobätä nitre umbre tä ja mräkätre konkrekasionte tuinbiti? NI OBEJA ngübaka tä obeja ngübare kwin ye ngwane obeja ye tä nirien kwin. Tärä keteiti tä blite obeja ngübadre ño yebätä, tä niere “ni obeja ngübaka rikadre obeja ngwena mikä aibe kwete aune ñaka ngübadre kwin, ye ngwane kä rikai braibe ta obeja ye kwandi bren ie aune di ñakare”. Akwa, obeja ngübata kwin angwane täi dite aune ñaka bren. 2Ye erere arato, nitre kädekani obeja Ngöbökwe ngübakäre tä obeja kratire kratire ngübare kwin angwane konkrekasion tädi kwin kukwe ja üairebiti. Ngwen törö jai, “obeja ngibiaka ñakare [...] amne di ñakare ja ngibiakrä rüe ngäniene, aibe kisete tä nebe dräre” ye kwrere nitre kwati namani tuin Jesús ie yebätä namani tuin bobre ie (Mat. 9:36). ¿Ñobätä nitre ye nämene kore? Ñobätä ñan aune nitre nämene kädekani Kukwe Ngöbökwe driekäre ye nämene ja bämike jerekäbe, jondron nuainne rubune aune nämene kukwe ribere krubäte. Nitre ji ngwanka Israel käne ye ñaka nämene obeja dimike aune buke, ñakare aune nämene “tribe kri doboko” mike kötärä (Mat. 23:4). 3 Nitre kristiano tä kädekani obeja ngübakäre ye kisete sribi kri krubäte tä mikani. Obeja Jehovakwe aune Jesukwe ngübata kwetre. Jesus “ni obeja ngibiaka kuin” ye kräke obeja ye ütiäte krubäte (Juan 10:11). Jesús obeja kökanintari ja “däriebti” (1 Cor. 6:20; 1 Ped. 1:18, 19). Obeja tare krubäte kwe yebätä ja töi jeñebiti ja nire biani kwe kräke. Jesukristo, Ngöbö monsoi ye “obeja ngibiaka kri”, aune nitre umbre tä sribi nuainne ye niarata jie ngwen ye niaratre ngwandre törö jai (Heb. 13:20). 1, 2. a)¿Obeja ngübata kwin ye ngwane dreta nemen bare? b)Jesús näire, ¿ñobätä nitre kwati nämene obeja ngübaka ñaka kwrere? 3. ¿Nitre umbre konkrekasionte tä obeja jie ngwen kukwe ja üairebiti ye rabadre dre ngwen törö jai? 26 NI MIKAKA MOKRE ¨ ˜ ¿Nitre umbre rabadre obeja ngubare no? ¨ ¨ Nitre jokra konkrekasionte yei ribeta rabadre nitre “jie ngwianka ye kukwei mik[e] ¨ ¨ tate”. Akwa, nitre umbre yei nieta “nitre ta ˜ mikani ngibiadre munye, ye munkwe nan ja ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ mika dankiene” (Heb. 13:17; makwe naka ¨ ¨ ¨ ¨ 1 Pedro 5:2, 3 yebata). Ye medenbata, ¿nitre ˜ ˜ umbre obeja jie ngwandre no aune naka bi¨ ¨ kadre kri obeja yebata? O, ¿nitre umbre dre ¨ ¨ ˜ nuaindre obeja ngubakare kwin aune naka ¨ ja mike gobrainkare? ¨ ¨ “NAIN NGWENA JA KISE MROKATE” ´ ¨ ¨ ¨ ¨ 5 Isaıas ni Ngobo kukwei nieka kakwe ´ ¨ ¨ ¨ niebare Jehova yebata: “Ni obeja ngubaka ¨ ye kwrere obeja kwe ngubadi kwe. Korde¨ ro ye diain kisete kwe aune nain ngwena ja ¨ ¨ ¨ ¨ kise mrokate. Obeja ta ngabali ie kian bien ´ ye jie ngwain kwin kwe” (Is. 40:11). Jehova ¨ bamikata kore yebiti mikata gare, nitre kon¨ ¨ krekasionte ta di neka aune nuain raba tare ¨ ¨ ¨ ye ta ngubarebiti. Obeja kratire kratire ngu˜ ¨ badre no ye gare nitre obeja ngubaka yei ¨ ¨ ¨ aune ta juto biare ngubakare, ye erere ara¨ ´ to konkrekasion ta dre ribere jai ye Jehova ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ta bien ietre ka jutobiti. Obeja ngaba chi ta ¨ ¨ ¨ darere ye ngwane ni obeja ngubaka ta mike ¨ ¨ ¨ ¨ dante jai aune ngwen ja matrarabiti, ye erere arato nita ja tuin kukwe tare ben ye ngwa´ ¨ ne Jehova “ni [...] Run [...] [ie] nita nebe ruen¨ ¨ ¨ tari tare” aune ta ni dimike kukwe yebata. Nita ja tuin kukwe tare ben o nita jondron ri¨ ¨ bere jai ye ngwane niarata ni toi mike jame aune ni miketa dite (2 Cor. 1:3, 4). ¨ ¨ ¨ ¨ 6 ¡Ni Run ka kwinbiti ta kukwe kwin ba¨ ¨ mike nitre umbre obeja ngubaka ye krake! ´ ¨ Jehova ye erere, obeja ta dre ribere jai ye nia˜ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ratre tadre miketari narara. ¿Nobata nuain¨ dre kwetre? Obeja ta ja tuin kukwe meden ¨ ben aune ta dre ribere jai, ye rabai gare ie4 ¨ ¨ ¨ ¨ ´ ¨ 5. ¿Kukwe nieta Jehovabata Isaıas 40:11 ye ta dre driere nie? ¨ ¨ 6. ¿Ni umbre ta obeja ngubarebiti ye rabadre ja ˜ ´ ngwen no Jehova erere? 4. ¿Dre mikai gare jai kukwe ja totikara nekanti? 15 NOVIEMBRE 2013 tre angwane niaratre kukwe kwin niedi ie¨ tre aune dimikai (Prov. 27:23). Kukwe ye ta mike gare nitre umbre konkrekasionte raba¨ ¨ ¨ ¨ ¨ dre ka denka jai blitakare ja mrakatre ku¨ ¨ kwebata yebe aune kukwe nuin kwin. Ku¨ ¨ ¨ ˜ kwe ta ja mraka kisete yete naka ja mike, akwa kukweta nemen bare konkrekasionte ¨ ¨ ¨ tuin ietre o kukwe nuata kwetre yebata ta¨ ¨ tre ja toi mike, aune tatre juto biare “ni mda ¨ ¨ ˜ ¨ mdakwe jandran nakare abko die mika[kare]” (Hech. 20:35; 1 Tes. 4:11). ¨ ¨ 7 Nitre obeja ngubaka kukwe ja uairebiti ´ ¨ ¨ Ezequiel aune Jeremıas naire ye namene ja ˜ ¨ ¨ ¨ ˜ ngwen no yebata ani tobike, niaratre naka ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ obeja ngubabare kwin yebata Ngobokwe ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ nakabare ietre. Nitre ye naka namene obeja ¨ ¨ ¨ ¨ ngubarebiti yebata obeja namene nete aune ¨ ¨ ¨ namene nemen nuare kwetadre rue ie. Nia˜ ¨ ratre naka namene obeja jie ngwen kwin, ˜ ¨ ¨ ¨ nakare aune namene jondron denka kan “ja ¨ ¨ nguba[ka]re akwle” (Ezeq. 34:7-10; Jer. 23:1). ¨ Nitre ta nitre ja bianka kristiano jie ngwen ¨ ¨ ¨ ta kukwe ye arabe nuainne, ye medenbata ´ ˜ ¨ Jehova naka kain ngabiti. Aisete, nitre um¨ ¨ ¨ bre rabadre obeja ngubare ja tarebiti ye utia¨ te krubate. ¨ ¨ “TIKWE BA MIRI KORE MUN OKWABTI” ¨ ¨ ˜ ¨ 8 Ngob ota kukwe ribere ye naka ta ne¨ ¨ ˜ men nuare nuaindre obeja ruare ie, no¨ ¨ ˜ ¨ bata nan aune niaratre darebare ngite. Ku¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kwe nieta Bibliabata matrakare ye ruare ˜ ¨ ˜ ngwane naka mikata tate kwetre o naka ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ tan kukwe ja uairebiti yebata naka kukwe ¨ ruare nuainne. ¿Ye erere ngwane nitre um´ ¨ bre dre nuaindre? Jesus nitre ja totikaka ¨ ¨ ¨ ¨ kwe ngubabare batareka ye erere niaratre ja ¨ ¨ ngwandre, nitre ja totikaka namani tobike ¨ ¨ ¨ nire rabai bari kri Gobran Ngobokwe yete, ´ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ kwe nguba namene no? b) Nitre obeja ngubaka ˜ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ naka obeja ngubabare yebata Jehovakwe nakabare ¨ ietre, ¿ye ta dre driere nitre umbre yei? ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ 8. Nitre toi namene naka kwin yebata Jesukwe ma¨ ¨ trabare, ¿ye ngwane kukwe meden kwin bamikani kwe? 7. a) ¿Ezequiel aune Jeremıas naire obeja Ngobo- 27 ´ ˜ ¨ ¨ ye ngwane Jesus naka namani rubun jotro ¨ ˜ ngwarbe kraketre, nakare aune diribare jan¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kunu ietre aune matrarebata ne kwe ja toi mikadre bobre kwetre (Luc. 9:46-48; 22:24¨ ¨ 27). Niaratre ngoto bataninte kwe ye ngwa¨ ¨ ne bamikani kwe ietre niaratre ja toi mika¨ dre bobre, nitre umbre rabadre ja toi mike ye ¨ ˜ ¨ ¨ erere arato (makwe naka Juan 13:12-15 ye¨ ¨ bata; 1 Ped. 2:21). ¨ 9 Nitre obeja ngubaka ye kisete sribi me¨ ¨ ´ den namene ye namene gare Jesus ie, akwa ´ ˜ ¨ ¨ apostol kwe Santiago aune Juan naka toi na¨ ¨ mene niara erere. Ye medenbata, niaratre ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nibu to namani ja tuai utiate Gobran Ngobo´ kwe yete. Akwa Jesus kukwe niebare ietre ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ toi ukatekare: “Nitre nakare israelitare kata ¨ gobrane angwane, tatre kukwe miketbe tare ¨ ¨ ni mda mda mikakare ja ngoto tani. Ere¨ ¨ ˜ re arato, nitre utiate krikri nakare israelitare ¨ ¨ abko ni mda mdakwe mikadre utiate jae, ab¨ ¨ kokare tatre bike krikri, ye abko gare kuin ¨ munye. Akwa mun ja toitikaka tibe, [...] ¨ ¨ ¨ mun ngataite abko kukwe rabadre ba jene ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ abko kroro: Nire nire to rabai bari utiate kri ¨ ¨ ¨ mun ngataite ye abko kakwe sribidre ni bo¨ bre kwrere ni mda mdakra” (Mat. 20:25, 26). ´ ¨ Nitre apostol rabadre ja ngubarebiti ne kwe ˜ ´ ¨ naka rabadre ja mike apostol mada ye dakiene. ¨ 10 Jesukwe obeja ngubabare ye kwrere ni¨ ¨ tre umbre rabadre obeja ngubare ie niara to. ¨ ¨ Niaratre rabadre sribire ja mrakatre konkre¨ ˜ ¨ kasionte krake, aune naka ja mike dakiene. Pablo kukwe niebare nitre umbre kon´ ¨ krekasion Efeso yei ye ta mike gare niara ¨ ¨ ¨ toi namene bobre. Niebare kwe: “Ti ruka¨ ¨ ¨ ¨ ba kena mun ngataite ka Asiate nete abti ka ¨ ¨ ˜ ¨ nuke mtare tikwe nunanba no mun okwabti ¨ ¨ ¨ ye tore kuin munye [...] kare ti nama sribire ¨ ´ ¨ ja moto jamenbti”. Apostol Pablo to nama¨ ¨ ¨ ni nitre umbre ye tuai sribire toi bokanbiti ¨ ¨ ¨ ˜ te no? ´ ¨ ¨ ˜ 10. a) ¿Jesus to nitre umbre tuai obeja ngubare no? ¨ ¨ ˜ b) ¿Ja toi mikadre bobre ye Pablo bamikani no? 9. ¿Jesukwe nitre ja totikaka ben ye toi ukanin- 28 ¨ ¨ ¨ aune toi bobrebiti ni mada krake. Ye bitikare ¨ ¨ niebare kwe ietre: “Ni mda mdakwe jandran ˜ nakare abko die mikadre bti, ye abko tikwe diriba munye” (Hech. 20:18, 19, 35). Arato niarakwe kukwe tikani nitre kristiano Corinto yei, ye ngwane mikani gare kwe niara ˜ ¨ ¨ ˜ naka namene ja mike niaratre dakiene, na¨ ´ kare aune to namani niaratre dimikai Jehova ¨ ¨ mike tate ka jutobiti (2 Cor. 1:24). Erametre, ¨ Pablokwe sribibare ja dibiti aune ja toi mika¨ ni bobre kwe yebiti kukwe kwin bamikani ¨ ¨ kwe nitre umbre ka nengwane krake. ¨ ¨ “NGOBO KUKWEI METRE DIRIBARE [IETRE]” 11 Nitre umbre konkrekasionte rabadre ¨ ¨ “Ngobo kukwei metre diribare [ietre] [...] ye [...] dirire metre ni mda mdaye” (Tito ¨ 1:9). Akwa nuaindre kwe “ja moto jamenbti” ´ ¨ (Gal. 6:1). Ni obeja ngubaka kwin ye rabadre ¨ tobike kwin ne kwe kukwe niedre kwe ye ¨ ¨ ¨ ˜ matadre ja mraka brukwate, aune naka rabadre kukwe nuainmana ja dibiti ie. Kukwe ¨ ¨ ¨ nieta Bibliabata ja jie ngwankare ye mikadre gare ie ne kwe kukwe kwin diandre kwe jai ¨ ¨ ¨ ¨ aune kukwe meden nieta tarakwabata abo¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kan raba ja mraka ye dimike yebata ja totikadre kwe ben. Kukwe meden diandre jai ye ¨ ˜ ¨ kakwe dimikai no ja make Jehovabe ye mi¨ kadre gare kwe ie. Orasion nuaindre ja di ka¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ rakare Ngoboi ye utiate krubate ye rabadre ¨ ¨ mike gare ie arato (Prov. 3:5, 6). Kukwe jokra ¨ ¨ ¨ ye kadriedre kwe ja mraka yebe, angwane tuainmetre kwe kukwe den nuaindre akwle jai (Rom. 14:1-4). ¨ ¨ 12 Nitre umbre ta¨ kukwe niere o matr are ye ngwane Biblia ye aibebiti nuaindre kwe¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre. Ye medenbata, utiate krubate kukwe¨ ¨ ta Bibliabata ye rabadre mike gare kwin jai ¨ aune Biblia ta dre niere ye aibe rabadre drie˜ re. Ye erere nuaindi kwe angwane naka rabai ¨ ¨ ¨ ja mrakatre mada toi mike kukwe nuainne ja ¨ ¨ ¨ ¨ dibiti. Niaratre ta kadekani obeja ngubakare aune ni itire itire konkrekasionte dre dian¨ ¨ ˜ 11, 12. ¿Ni umbre raba ja mraka dimike no kukwe den jai? NI MIKAKA MOKRE ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Nitre umbre ta mrakatre dimike ja ukete kukwe driek are ´ ˜ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 13 mikadre narara) ¨ ¨ ´ ´ dre jai ye ererebata Jehova aune Jesus kukwe ¨ ¨ ¨ ukaite bentre ye niaratre ngwandre toro jai ´ (Gal. 6:5, 7, 8). ¨ ¨ “MUN ARA JIRE KAKWE NUNA KUIN ¨ NIARATRE OKWABTI” 13 “Nitre ta¨ mikani ngibiadre munye, ye ˜ ¨ ´ munkwe nan ja mika dankiene” ye apostol Pedro niebare nitre umbre konkrekasion¨ te yei, akwa ye bitikare niebare kwe “mun ¨ ¨ ¨ ara jire kakwe nuna kuin niaratre okwabti” (1 Ped. 5:3). ¿Ni umbre kukwe ne mikadre ˜ ¨ ¨ ¨ no tate? “Nire to ja mikai nitre todekaka Jesubti jie ngwianka” rabadre ja di ngwen ku¨ ¨ ¨ kwe ketebu utiate ne nuainne: rabadre “to¨ ¨ ¨ ¨ ¨ bike kuin ja k ane” bat a “mrak a jie tike ¨ ¨ kuin bta ngibiare kuin”. Rabadre kadekani ¨ ¨ ni umbrere yekare rabadre “tobike kuin ja ¨ ¨ ¨ ¨ kane”, ye abokan kukwe nieta Ngobokwe ja ¨ ¨ jie ngwankare ye rukadre gare kwin ie aune ¨ ¨ ¨ ¨ ye ererebata nunandre kwe. Rabadre tobi¨ ˜ ke kwin kane aune naka rabadre kukwe nie¨ ˜ ¨ ¨ ¨ re niara toita no ye ererebata. Ne madakare, ¨ ¨ ¨ ¨ mraka tara angwane rabadre jie ngwen kwin ˜ ¨ ˜ ¨ ¨ “nobta nan angwane ni ie mraka jie tika gare ¨ ¨ ¨ kukwe bamike obeja kane? 13, 14. ¿Kukwe meden kanti nitre umbre rabadre 15 NOVIEMBRE 2013 ˜ ¨ ˜ ¨ ¨ nakare kuin kakwe nan nitre jen Ngobokwe ¨ ¨ ¨ ¨ gataka Jesu kabti ngibiadre kuin” (1 Tim. 3: ¨ ¨ 1, 2, 4, 5). Nitre umbre ta ja toi mike ye ere¨ ¨ ¨ re angwane ja mrakatre konkrekasionte ta ¨ nemen to ngwen ietre. ¨ 14 Kukwe madakanti nitre umbre rabadre ¨ ¨ kukwe kwin bamike arato, ye abokan kukwe ¨ drie. Jesukwe kukwe kwin bamikani niara¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre krake, niara namene Ka tibienbata ye ¨ ¨ ngwane kukwe kwin driedre ye namani utia¨ ¨ te krake. Ne madakare, sribi ye nuaindre ˜ ¨ no ye driebare kwe nitre ja totikaka ben yei ¨ (Mar. 1:38; Luc. 8:1). Ka nengwane, nitre ku¨ ¨ kwe drieka ta kukwe driere nitre umbre ben ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ye ta dimike krubate, nobata nan aune nitre ¨ ¨ umbre tatre sribi ye nuainne ka jutobiti nitre ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ diantarikare aune tatre nuainne no yebata ¨ ¨ nitre kukwe drieka ta ja kite. Nitre umbre ¨ ¨ ¨ ¨ ye kisete sribi krubate, akwa tatre ka denka ¨ jai aune ja di ngwen kukwe driere ye ta ni¨ tre konkrekasionte toi mike ja ngwen niara¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre erere. Nitre umbre ta ja totike gata krake ¨ ¨ ¨ aune ta blite¨ siba, bata sribi mada nuainne, ˜ ¨ ¨ ¨ nodre Ju ja Ukarakro mikata ba nuare aune ¨ ¨ ¨ ukateta, ye ngwane tatre kukwe kwin ba¨ ˜ ¨ ¨ mike arato (Efes. 5:15, 16; makwe naka He¨ ¨ breos 13:7 yebata). ¨ “NIRE NIRE DI KRUTE ABKO MUNKWE DIE MIKA” ¨ 15 Obeja ta¨ traine o rabadre bren ye ngwa¨ ¨ ne ni obeja ngubaka kwin ye kakwe ben¨ ¨ gwairebe krakai mikadre. Ye kwrere arato, ¨ nitre umbre rabadre nitre konkrekasionte ta ¨ ¨ ¨ ja tare nike o ta di neka kukwe ja uairebiti ¨ ¨ ye dimike biarebe. Ja mrakatre niena umbre ¨ ¨ aune nitre ta bren ye ta jondron ribere jai, ¨ akwa kukwe kwin niedre ietre kukwe ja uai¨ ¨ ¨ ¨ rebiti ye bari utiate dimikakare (1 Tes. 5:14). ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Arato, “jandran kamekame mdei ta krubate ¨ ¨ ni bati batiye” yebe monsotre ruare ta ja tuin ¨ ¨ (2 Tim. 2:22). Ye medenbata, nitre konkre¨ ¨ kasionte tuadrebiti kare, ne kwe niaratre ta ¨ ¨ ¨ biti ye makwe mika gare. ¨ 15. Kukwe medenbata nitre umbre ta obeja tuin- 29 ¨ ¨ ¨ ¨ Nitre ji ngwanka kane tatre kukwe driere˜ yebiti ta kukwe kwin bamike ´ ¨ ¨ ¨ (Parrafo 14 mikadre narara) ja tuin kukwe meden ben ye mikadre gare ¨ ¨ jai aune dimikadre texto Bibliabata yebiti. ¨ ¨ Kukwe tare jami nemen bare ye kanenkri ¨ ¨ ¨ ˜ ukateta ye koboire kukwe tare ye naka ririai ¨ bari. ¨ ¨ ¨ ¨ 16 Akwa, ja mrak a jatadre di neka ja uai¨ ¨ ¨ rebiti kukwe ruarebata, ¿ye ngwane nitre ¨ umbre dre nuaindre? Santiago, ni ja totika¨ ¨ ¨ ka Jesube kakwe tikabare: “Ni ruare ta bren ¨ ¨ mun ngataite angwane, nitre ni jie ngwian¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ka nitre gataka Jesu kabti ngataite yete, ye ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ munkwe kara blite Ngobobe krake angwa¨ ¨ ne, ni Dankien kabti aseite kekadre kwe¨ tre ni bren yebti. Ye abko, todekadre kwati¨ ¨ ¨ ¨ ¨ be Ngobobti kwe, kakwe blitadre Ngobobe ¨ ni bren ye krake angwane, ni bren ye jatadi¨ ¨ ta mobe amne rabadita kuinta Ngobo diebti. ¨ Erere arato, nane ja mikani ngite kwe Ngo¨ ¨ ¨ ¨ bo ruere [...] ne ngwane, Ngobokwe ngite ye ¨ ¨ diandika mento bta arato” (Sant. 5:14, 15). ¨ ˜ Nane ni iti bren ja uairebiti nan nitre um¨ ¨ ¨ bre karadre ja dimikakare, akwa kukwe ye ¨ ¨ ¨ uairebiti, ¿ye ngwane nitre umbre rabadre dre nuainne? 16. Nitre ruare konkrekasionte ta ja di ribere ja 30 ¨ ¨ rabadre gare nitre umbre yei angwane jotro ¨ ngwarbe rikadre dimike. Nitre ta ji ngwen ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ kane oradre Ngoboi ja mraka ben aune ja di ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ karadre krake, bata ja mrakatre ta ja di ri¨ ¨ ¨ bere ye ngwane ta dimike yebiti tatre bami¨ ke, niaratre ye obeja ngubaka kwin kukwe ja ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ uairebiti aune tatre obeja toi mike jame (ma˜ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ kwe naka Isaıas 32:1, 2 yebata).1 17 Nitre umbre kristiano ta¨ sribi nuainne ¨ ¨ ye ngwane tatre ja di ngwen ja ngwankare Jesukristo, ni “obeja ngibiaka kri” kwrere. ¨ Sribi nuainta kwetre ye ta kukwe kwin mike ¨ ¨ ¨ ¨ nemen bare obeja jokra ye krake aune ta di¨ ¨ mike nirien kukwe ja uairebiti. Niaratre ta ¨ ¨ ni dimike ye ta ni toi mike debe bien Jeho¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ vai aune kaikiteka, nobata nan aune niara ye ¨ ¨ Ni Obeja Ngubaka bari kri. ´ ˜ ¨ ¨ ¨ 1 Isaıas 32:1, 2: “¡Mike narara! Ni reire gobrandi kukwe ¨ ¨ ukatekare kwin; aune nitre ji ngwanka gobrandi kukwe ¨ ¨ ¨ ¨ metre ukatekare. Ka kanti ja kriemikata murie dite ye¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ bata, ka ja ukakare nu jobe ye nganikaire, no nen ta kwen ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nie juta notare yekanti aune ja kanti ja kriata ka tibo ka¨ ¨ nankare ye erere niaratre itire itire rabai”. ¨ 17. ¿Nitre umbre ta ja ngwen ni “obeja ngibiaka ¨ kri” ye kwrere angwane kukwe meden ta nemen bare? NI MIKAKA MOKRE JONDRON NIKWE ÜKAKRÖTA “Ti nämä näin käre ju tikwe yebe” AGOSTO nemen septiembre kä 1929, nitre 10.000 biti bäri kukwe driekä käkwe köbö ökän te tärä aune täräkwata döräibare 250.000 näre kä Estados Unidos yekänti. Niaratre ye ngätäite nitre 1.000 colportores nämene siba (nengwane kädekata prekursor). ¡Nitre nämene nirien bäri! Täräkwata Bulletin yebiti mikani gare nitre prekursor nämene kä 1927 ye näre ririabareta kä 1928 yete. Arato ye näre ririabareta kä 1929 yete aune nitre “töi namani ñan krütare”. Kä 1929 namanina krüte ye ngwane kukwe kri namani bare. Köbö marte 29 octubre kä 1929 yete, kä känti ngwian mika nämene nirien nitre kräke nämene juta Nueva York ye ñaka namanina sribire, ye medenbätä kä jökräbiti tibien ngwian ñaka jatanina ütiäte nämene käne ye erere. Banko kwati, kä jondron nire ngüba käi aune ju känti jondron keta kabre sribe nämene ye jökrä dikani. Nitre kwati krubäte kwe sribi ñaka namanina. Kä 1933, ju dianka nämene mil näre köbö kwatire kwatire nitre nünanka Estados Unidos yekän. ¿Ngwian ñaka namanina krubäte aisete nitre kukwe driekä köbö täte dre nuainbare ja ngübakäre? Nitre kwati ju sribebare nünankäre jai aune llanta mikanibätä, ne kwe rabadre nuäre ngwandre kwäräkwärä. Niaratre ñaka nämene ju aune impuesto ütiä bien, ju sribebare kore ye köböire ñaka ngwian kitaninkä krubäte kwetre aune namanintre sribi Ngöbökwe nuainne jankunu. Arato, gätä kri nuain nämene ye ngwane niaratre nämene nemen hotelte aune ütiä kärä ñaka nämene ietre. Ju chi sribedre bätä jondron mikadre ja kriemikakäre kä tibo yebätä, tanque ñö ngwäre, mrö ria käi, estufa, jän nuäre dötadrebiti mikadre, ju ye sribedre ño ye mikani gare täräkwata Bulletin yete kä 1934. Nitre prekursor kwati ja töi mikani ju sribere nünankäre jai aune llanta mikanibätä. Victor Blackwell ie nükani törö: “Ru sribedre ño ñaka nämene gare Noé ie, ye erere ju nuäre ngwandre kwäräkwärä ye Kä nengwane kädekata Sribi Nikwe Ngöbökrä. Kä ye ngwane nitre prekursor jökrä bäsi yekwe sribi ñaka nämene. Täräkwata sribe nämene ye ütiä bian nämene brai niaratre yei aune ngwian bian nämene ietre täräkwata ütiäre yebiti niaratre nämene jondron ribe nämene kwetre jai ye kökö ja kräke. 15 NOVIEMBRE 2013 nuaindre ño ñaka nämä gare tie arato”. Akwa niarakwe ju ye kwrere sribebare. Avery bätä Lovenia Bristow ju sribebare nünankäre jai aune llanta mikanibätä, ne kwe rabadre nuäre ngwandre kwäräkwärä. Avery niebare: “Sera tä käre kwatate, ye kwrere ti nämä näin käre ju tikwe yebe”. Ja mräkätre Bristow nämene sribi prekursor nuainne Harvey bätä Anne Conrow yebe. Niaratre ju sribebare nünankäre jai aune llanta mikanibätä, ne kwe rabadre nuäre ngwandre kwäräkwärä, ju ye nämene ketaninkä cartón yebiti aune cartón yebätä brea nämene jüaninte. Niaratre nämene niken kä madakänti angwane cartón ye nämene näkäinkä timo. Avery ie törö: “Ju sribebare nunkwe ye kwrere tua ñaka nämene jire, aune ni mada ñan sribebare jire”. Niara niebare Harvey, Anne aune monsoi nibu nämene “nüne bäri kä jutobiti”. Harvey tikabare: “Nunkwe ñaka jondron täi nikaba jire, aune nun nämä tö ngwen metre Jehovai, niara nämä käre nun ngübare kwin aune nun tarere”. Kä nikani ta angwane, niaratre jökrä nikani Kwela Galaad yete aune niaratre juani sribire misionero juta Perú yekänti. Ja mräkätre Battaino jökrä nämene sribi prekursor nuainne arato. Giusto bätä Vincenza nämene nüne tiendas de campaña yete, akwa monsoi rabai namani gare ietre angwane karo Ford modelo A 1929 ye niaratre ükaninte ne kwe rabadre ju kwrere aune bä namani hotel kwin krubäte erere. Nitre blite kukwe italiano yebiti nämene nüne Estado Unidos yei niaratre 31 ¨ ¨ Karo sribebare jure ye nun nama mike rute ˜ ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ ngwandre no kwarakri nu jobe tibien ¨ yete ta, juta India yekanti. s n o ¨ ¨ Tarakwata ne aune ¨ mada sribebare ye ma ¨ raba denka jai www.jw.org/jw-ngb p ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ men koma o koboka kwe angwane namene rurubai¨ ¨ ¨ ne aune namene gasolina koko. Herbert Abbott tika¨ ¨ ¨ ¨ bare: “¿Ruare ngwane ngwian ye nama krute nunye? ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ Jan, akwa ye naka namene nun mike nunenka. Ga¨ ¨ ¨ ¨ solina nama karote angwane nun nama niken janku¨ ¨ ¨ ¨ ¨ nu ja kane aune nun nama to ngwen tate Jehovai”. ¨ ¨ Nitre kristiano ka ye naire ja tuani kukwe tare ben, ¨ ¨ ¨ ¨ akwa namene to ngwen Jehovai aune toi namene ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ˜ kwatibe sribibata krake ye koboire naka ja di ngwani ¨ ˜ ¨ neka kwetre. Bati, murie namani mate dite nube ye ngwane kri nikani karo Maxwell aune Emmy Lewis ¨ yebiti aune karo ye nikani ngwarbe kantre, akwa ¨ ¨ kri jami mate karobiti ye kanenkri niaratre ngitia¨ ¨ ni. Maxwell tikani: “Kukwe nama nemen bare nun¨ ¨ ˜ ¨ ¨ bata ye nun naka nama mike tuin jai kukwe kri ye ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ kwrere aune ye naka nama nun ketebata, nunkwe ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ sribi ye tuanemetre ye naka nama nuke jire nun toi¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ te. Sribi nama krubate nuaindre yebata nun nama ja ¨ ¨ ¨ ˜ toi mike nuainne”. Maxwell bata Emmy naka ja di ¨ ˜ ¨ ngwani neka, nakare aune niaratre ju ye ukaninteta ¨ ¨ ¨ ¨ aune ja mrakatre toi kwin kakwe dimikani arato. ¨ ¨ ¨ ˜ Ka nengwane nunanta ka naka kwin te, akwa ni ¨ ¨ ¨ testiko Jehovakwe kwati krubate ta ja toi mike sribi´ ¨ ¨ re Jehova krake ka jutobiti. Nitre sribibare kena pre¨ kursor, ye erere ni toita kwatibe kukwe driere janku¨ ¨ nu nememe Jehovakwe niedi nie “nete mra” yekanti. ´ Biblia Traduccion del Nuevo Mundo ¨ ¨ ¨ ˜ ¨ yebata ma raba nake Internet yete ¨ ¨ ¨ Makwe kukwe kana www.jw.org/jw-ngb ´ ¨ yete o codigo uai dianka w13 11/15-NGB 130812 ¨ ¨ ¨ ¨ namene kukwe driere, sribi ye namene tuin utiate ie¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tre yebata namene nuainne ngangan chi yebe. ¨ Nitre kwati namene kukwe kwin kukwe nuin, ¨ akwa nitre bobre aune nitre abok an kwe sribi ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ ¨ naka namene ye krake naka namene nemen nua¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ re ngwian biankare tarakwata sribe namene ye utia˜ ¨ ¨ ¨ ¨ re. Ngwian naka namene kwetre yebata namene ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ jondron keta kabre bien tara utiare. Nitre to namene kukwe mikai gare jai ye jondron keta kabre bia¨ ¨ ni prekursora nibu ie, ye niaratre ukaninkro keteiti¨ ¨ be angwane namani 64 ietre. Jondron ye ukaninkro ¨ ¨ ¨ kwetre angwane namani jondron rurubainta tiendate ye kwrere. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Ni sribika ka jondron noka kai yekanti, yebe Fred ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Anderson ngatani, ni ye to namani tara ie yebata len¨ ¨ ¨ ¨ ¨ te meyekwe biani kwe tara utiare. Ka mada nemen¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ka ja ken yekanti ni mada to namani tara ie arato, ˜ ˜ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ akwa niebare kwe: “Lente naka tie nakakarebata”. ˜ ¨ Akwa, lente biani Fred ie yebiti niara rabadre nake ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ tarabata, ye medenbata ngwian biani kwe tara aune ¨ ¨ lente ye utiare. ¨ ¨ ¨ Jondron sribebare kwi ngubakare nuare ngwan¨ ¨ ¨ ¨ ¨ dre kwarakwara ye Herbert Abbott namene ngwen ¨ ¨ ¨ karote kwi bian namene ie ye krake. Kwi namene ne-