Türklere Güvendiler

Ender Arat
Büyükelçi Ender Arat, Galatasaray Lisesi ve Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur. 1973 yılında Dışişleri Bakanlığı’na girmiş, Halep Başkonsolosluğu,
Buenos Aires Büyükelçiliği, Brüksel’de AB Daimi Temsilciliği, Bonn Büyükelçiliği
ve Büyükelçiliği açmak üzere Kişinev’de çalışmıştır. Müteakiben Cumhurbaşkanı
Özel Kalem Müdürü (1996-1998), Budapeşte Büyükelçisi (1998-2002), Başbakanlık Dışişleri Başdanışmanı (2002-2004), Dışişleri Bakanlığı Ekonomi ve Kültür
İşlerinden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı (2004-2006) ve Madrid Büyükelçisi olarak görev yapmıştır. Haziran 2011’de emekliye ayrlmıştır.
Arjantin’in “Liyakat”, Macaristan’ın “Yüksek Liyakat” ve Avrupa’yı Teşvik İspanyol
Grubu’nun “Altın Haç” madalyaları sahibidir.
ENDER ARAT
TÜRKLERE
GÜVENDİLER
Tarih Boyunca
Türk Topraklarına Sığınanlar
Tarihçi Kitabevi Yayınları • 90
Genel Yayın Yönetmeni
Necip Azakoğlu
Kapak ve sayfa tasarımı
Çağlar Yalçın
Birinci baskı: Ocak 2016, İstanbul
Boyutlar: 16,5 x 23 cm
Sayfa sayısı: 432
ISBN: 978-605-4534-83-8
Baskı ve cilt
İnkılap Kitabevi Baskı Tesisleri
Çobançeşme Mah. Altay Sk. No: 8 Yenibosna
BAHÇELİEVLER-İSTANBUL
+90 (212) 496 11 11
Sertifika no: 10614
© Yayın hakları Tarihçi Kitabevi’ne aittir.
Bu eserin bütün hakları saklıdır. Yayınevinden yazılı izin alınmadan
kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya
edilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
Tarihçi Kitabevi
Sertifika No: 17618
Moda Caddesi No: 104/A Moda/Kadıköy-İSTANBUL
Tel: 0216 418 68 86
GSM: 0530 370 74 11
www.tarihcikitabevi.com
[email protected]
ENDER ARAT
TÜRKLERE
GÜVENDİLER
Tarih Boyunca
Türk Topraklarına Sığınanlar
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ........................................................................................................... 15
MACARLAR .................................................................................................. 23
.İmre Thököly, İlona Zrinyi, 1705’de Thököly’nin maiyetindekiler, Szantolu Janos Komaromi, Gaspar Papay, Zsigmond Szöllösy, XVIII. yüzyıl Macar mültecileri, Kuruc dönemi,
II Ferenc Rakoczi, Jozsef Rakoczi, György Rakoczi, Mikes Kelemen, Kont Miklos Bercsenyi, Kont Mihaly Csaky, Kont Antal Esterhazy, Dr. Jacab Ambrus Lang, Janos Papai,
XIX. yüzyıl Macar mültecileri, Kossuth dönemi, Kossuth Lajos, Kont Gyula Andrassy,
Janos Balogh, Janos Bangya, Laszlo Berzenczey, Karoly Eberhardt, Gabor Egressy, Janos
Fiala, Gusztav Adolf Fritsch, Richard Guyon, György Kmety, Josef Kohlman (Kolliman),
Ede Lörödy, Antal Schneider, Lanos Spleny, Maximilian Stein, Daniel Szilagyi, Ferenc
Szöllösy Nagy, Lajos Tköry, August Ludwig Wepler, II. Dünya Savaşı öncesinde Alman
bilim adamları ile birlikte Türkiye’ye sığınan Macarlar, Tibor Peterfi, Philipp Schwartz,
Andreas Bertolan Schwartz, Prof. Halasi-Khun, II. Dünya Savaşı sırasında Budapeşte Türkiye Büyükelçiliği’ne sığınan Macarlar, Miklos Kallay, 1956 Ayaklanması sonrası
Türkiye’ye sığınan Macarlar.
TÜRKLERİN IXX. VE XX. YÜZYILLARDA
İŞGAL ALTINDAKİ POLONYALILARA UZATTIĞI
YARDIM ELİ.................................................................................................. 82
.
Abdülkerim Paşa, Tomasz Bartmanski, Jozef Zachariasz Bem, Ryszard Berwinski, Konstantin Borzecki, Alfred Bilinsky, Adolf Biskupski, Feliks Klemens Breanski, Karol Brzozowski, Boguslawski, Roman Bojanowski ve Wincenty Bojanowski, Piotr Bonkovski,
Ludwik Borowicz, Ludwik Bystrzonowski, August Cieszkowski Stnislaw Poray Chle-
bowski, StnislawPoray Chlebowski, Wojciech Chranowski, A. Czarniecki, Prens Wladyslaw Czartoryski, Michal Czaykowski, Adam Czajkowski, Wladyslaw Czajkowski, Prens
Czetwertynski, Henri Dembiski, Dr. Adam Dobrowolski, J. E. Dobrowolski, Dobrudzki,
Stanislaw Drozdowski, Wladyslaw Englert, Jan Aleksander Fredro, Freund, Gerlicz, Kazimierz Gordon, Jan Goscimski, Stanislaw Grabowski, Jozef Adam Grekowich, Dr. Rudolf
Gutowski, A. Hoszowski, Antoni Alexsander İlinski, Dr. Iinicki, Wladyslaw Koscielski,
Dr. Wladyslaw Jablonowski, Jozef Jagmin, Jakubowski, J. Jankowski, W. Jaraczewski,
Wladyslaw Jordan, Zygmunt Jordan, Karol Kaczanowski, Kaneli, Dr. J. Karlinski, Koniarski, Wladyslaw Kossak, İldefons Kossilowski, Dr. Wlodzimierz Kozlowski, Kowalenk
Kowalewski, Kuczowski, Dr. August Kwasnicki, Stefan Lanckoronski-Pracki, Edward
Lange, Marian Laniewicz, Teofil Lapinski, Aleksander Laski, Lisikiewicz, E. Lochhman,
Luboradzki, Adam Mickiewicz, Miziewicz, Jan Nepomucen Mlodecki, Dr. Wladyslaw
Pieniaxek, Baltazar Piotrowski, Wladyslaw Poninski, Prorok, Pruski, Walerian Przewlocki, Pulawski, Josef Purzycki, Benedykt Rahoza, Rajski, Wincenty Rawcki, General Ludomil Rayski, Teodor Rayski, Julian Konstanty Ordon, Dr. Tadeusz Orzechowski-Oksza,
Maurycy Michal Ostoja-Chodylski, Ludwik Monastryski-Sas, Wincenty Slubicki, Michal Sokolnicki, Franciszek Sokulski, Piotr Suchodolski, W. Szoldrski, Dr. Ludwik Szpaczek, August Szulc, Tabaczynski, Wladyslaw Towarnicki, W. Unrug, W. Unrug, Antoni
Wieruski, Tomasz Wierzybicki, Wolski, Janusz Woronicz, Wojcik, Jozef Wysocki, Zaborski, Wladyslaw Zamoyski, Dionizy Zarzycki, Dr. Zebrowski, Franciszek Zima, Artur
Zimmerman, Aleksander Zwierzchowski
ADAMPOL-POLONEZKÖY.........................................................................119
İSVEÇ KRALI XII. KARL-DEMİRBAŞ ŞARL............................................. 123
MUSEVİLER................................................................................................ 125
.
400. yıldönümünde padişaha gönderilen dilekçe, Mesilla Hadaşa Çiftliği, Türkiye’nin
Nazi zulmünden kaçan Yahudilere kucak açması ve Struma Olayı, 222 Transport Olayı,
Papa XXIII. John-Angelo Guiseppe Roncalli, 500. Yıl Vakfı ve Türk Musevileri Müzesi,
II. Dünya Savaşı sırasında Musevilere yardım eden Türk diplomatlar
ALMANLAR..................................................................................................151
.
Almanya’da Hitler’in iktidara gelişi ve Nazi uygulamaları, Almanya’yı ilk terkedenler: Bilim adamları, Einstein’ın Türk hükümetine gönderdiği mektup, göçmen profesörler ve
çalışma alanları: Licco Amar, Heinz Anstock, Fritz Arndt, Ernst Von Aster, Erich Auerbach, Fritz Baade, Rudolf Belling, Cornelius Bischoff, Frederick Simon Bodenheimer,
Clemens Emile Bosch, Theodor Helmuth Bossert, Hugo Braun, Leo Brauner, Friedrich
Breusch, Dr. Erika Bruck, Rosemarie Heyd-Burkart, Peter Calvi, Ernst Wolfgang Caspari, Harry Dember, Friedrich Dessauer, Wolfram Eberhard, Carl Ebert, Albert Eckstein, Erna Eckstein-Schlossman, Alfred Frank Erich, Erwin Findlay Fruendlich, Traugott
Fuchs, Gustav Gassner, Otto Gerngross, Wolfgang Gleisberg, Walter Gottschalk, Hans
Gustav Güterbock, Felix Haurowitz, Karl Heckmann, Alfred Heilbronn, Karl Hellmann,
Ernst Edward Hirsch, Julius Hirsch, Paul Hindemith, Susanne Hoffmann, Richard Honig, Joseph İgersheimer, Alfred İsaac, Alfred Kantorowicz, Gerhard Kessler, Max Klein ve
karısı Steffi Klein, Kurt Kosswig, Walter Kranz, Fritz Kraus, Peter Ladewig, Benno Landsberger, August Laquer, Kurt Laqueur, Bernhard Lichtenberger, Wilhelm Liepmann,
Grete Lindenbaum, Kurt Lion, Werner Lipschitz, Lotte Loewe, Ewald Loewenthal, Karl
Loewenthal, Herbert Louis, Hans Marchand, Alfred Marchionini, Günter Martiny, Eduard Otto Melchior, Hubert Melzig, Karl Heinrich Menges, Max Meyer, Clemens Moller,
Fritz Neumark, Andre Neville, Rudolf Nissen, Siegfried Oberndorfer, Gustaf Oelsner,
Berta Ottenstein, Max Pfannenstiel, Wilhelm Prager, Dr. Ernst Praetorius, Paul Pulewka, Hans Reichenbach, Ernst Reuter, Hellmut Ritter, Georg Rohde, Harry Rosenbaum,
Hans Rosenberg, Thomas Royds, Wilhelm Ropke, Walter Ruben, Alexander Rüstow,
Ludwig Schnee, Wolfgang Schocken, Alfred Schüncking, Wilhelm Schütte, Walter
Schlösinger, Friedrich Schönfeld, F. Ernet Silberknoft, Leo Spitzer, Kurt Steinitz, Walter
Stephan, Karl Steurwald, Bruno Taut, Erich Uhlmann, Arthur R. Von Hippel, Richard
Edler Von Mises, Robert Vorhoelzer, Martin Wagner, Carl Weisglass, Hans Wilbrandt,
Adolf Winkler, Egon Winter, Hans Winterstein, Nikolaus Wolodkewisch, David Zirkin,
Eduard K. Zuckmayer
“YAHUDİ SOYKIRIMI”NA SUÇ ORTAĞI ARAMA GAYRETLERİ...........246
AVUSTURYALILAR......................................................................................251
.Joseph Dobretsberger, Franz Doppler, Herbert Eichholzer, Richard Edler von Mises, Hilda Geiringer (von Mises), Philipp Gross, Clemens Holzmeister, Fritz Kraus, Wilhelm
Peters, Walter Reininger, Margarethe Reininger, Margarete Schutte-Lihotzky, Max Sgalitzer, Dr. Joseph Stummvoll, Andreas Tietze, Martin Wagner, Karlo De Kotzi.
FRANSIZLAR............................................................................................... 265
.
Comte de Bonneval, Leopold Levy, II. Dünya Savaşı’nda İskenderun’a sığınan Fransız
savaş gemileri,
İTALYAN......................................................................................................268
ESTONYALILAR..........................................................................................269
İSPANYOLLAR ........................................................................................... 271
RUSLAR....................................................................................................... 275
.
Don ya da Nekrasov Kossakları, Zaporojye Kosakları, Malakanlar, Beyaz Ruslar, birinci
dalga mülteci akını, ikinci dalga mülteci akını, Şile Olayı, üçüncü dalga mülteci akı-
nı, Beyaz Rusların İstanbul’da sosyal ve kültürel hayata etkileri, Nikola Kalmikof-Naci Kalmukoğlu, George Karpovitch-Karpiç, Baba Jorj, Michel Rottenberg-Erol Güney,
General Pyotr Nikolayeviç Vrangel, General Abatsiyev Dmitri Konstantinoviç, General
Averyanov Pyotr İvanoviç, General Amilahvari Givi İvanoviç, General Anguladze Georgi
Bejanoviç, General Berhman Nikolay Eduardoviç, General Bolhovitnikov Leonid Mitrofanoviç, General Yuzefoviç Yakov Davidoviç, Prof. Bunatyan Mentor Abramoviç, Hekim
Ağacanyan Garabet Sarkisoviç, General Pavloviç Alexandr Kutepov, Yakov Aleksandroviç
Slaşov, İvan Andriyanov, Akim Tamiroff, Olga Çekova, İvan Mozhukhin, Gheorghi Kirpichev-Boksör Kirpit, Alexandre Holyavkin-Valentin Holyavkin, Rus Şoförler Kulübü,
Vladimir Petroviç Smirnoff, Nadejna Vasilyevna Plevitskaya, Aleksandr Nikolayeviç Vertinski, Nikolay Agnivtsev, Arkadiy Timofeyeviç Averçenko, Nikolay Nikolayeviç Çebişev,
Pavel Çelişev, fotoğrafçı Jules Kanzler, Beyaz Rus balerinler, Lydia Krassa Arzumanova,
Krioukovsky Triosu, Barones Valentine Taskin, Prof. Dr. Jak Deleon, Natasha Khomiakova Deleon, Leonid Senkopopowsky, İrina Baydak, Robert Kolej’de Beyaz Ruslar, Nikolai Gheorghievich Timçenko, Prokofy Evstafiyevich Slita, Krasosvsky Ailesi, Shuvaloff
Ailesi, P. A. E. Fukaraperver Derneği, İosif Vissariyonoviç Çugaşvili-Josef Stalin, TroçkiLeon Davidoviç Bronstein
ARNAVUTLAR............................................................................................. 326
.
Arnavut Abdurahman Abdi Paşa, Şemsettin Sami, Tepedelenli Ali Paşa, İbrahim Temo,
Luca Zigoris
KIRIM TATARLARI..................................................................................... 332
ÇERKESLER................................................................................................ 337
.
Şeyh Şamil
ABHAZALAR...............................................................................................340
ROMEN MÜLTECİLER..............................................................................342
. Jean Miclesco
GÜRCÜLER.................................................................................................344
.Giorgi Saakadze, I. Teimuraz, İmereti kralı II. Solomon, Kraliçe Sopio
AZERİLER...................................................................................................347
.
Mehmet Emin Resulzade
HİNDİSTAN................................................................................................349
.
Baysungur Mirza
İRANLILAR................................................................................................. 350
.
Ahmed Han, Horasan hükümdarı Mehmed Han, Hacı Hüdaverdi Ağa, Mülküm Han,
Seyid Cemalettin Muhammed Afgani, Melik Mansur, Selmas ahalisi, İmam Humeyni,
Humeyni rejiminden kaçan İranlılar,
SUUDİ ARABİSTAN,................................................................................... 356
.
Abdulaziz İbnu’r-Reşit’in küçük oğlu Suud
KAZAKLAR.................................................................................................. 357
AFGANİSTAN BÖLGESİNDEN GELENLER............................................. 358
.
Buhara emiri Alim Han, Mehmet Azim Han, Mahmud Tarzi, Sovyet işgali sonucu gelen
Afganlar, Ceylanpınar’a yerleşen Özbek asıllı Afgan göçmenler, Rahman Kul Han ile
gelen Kırgızlar, Gaziantep’te yaşayan Afgan Türkleri, Antakya’nın Ovakent beldesine yerleştirilen Özbekler
CEZAYİRLİLER...........................................................................................366
. Emir Abdulkadir, Cezayirli Mehmet Efendi
TUNUSLULAR ........................................................................................... 369
Ali Bin Halife ve Hüseyin Bin Mus’i
MORİTANYALILAR.................................................................................... 370
BOŞNAKLAR............................................................................................... 371
. 1879-1912 göçü, soykırım sonucu Türkiye’ye sığınanlar
KARADAĞLILAR........................................................................................ 376
HIRİSTİYAN TOPLULUKLAR VE SIRPLAR............................................. 378
. Josip Broz Tito, Frayo Rakoci ve Velena Zrinski
YUNANLILAR............................................................................................. 381
IRAK’TAN KAÇAN KÜRTLER.................................................................... 385
. Tarık El-Haşimi
SURİYE’DEN KAÇANLAR ......................................................................... 390
. Arap Baharı, Arap Baharı’nın Suriye’ye yansıması, Türkiye kapılarını ardına kadar açıyor
BİTİRİRKEN...............................................................................................402
DİPNOTLAR................................................................................................411
Arat ailesinin üç erkeğinin meleği
Ayşe’ye
SUNUŞ
“Türklerin -özellikle mazlumlara karşıgeleneksel konukseverliği, Avrupa merkezli Batı’da
pek iyi bilinmez.”1
Arnold Reisman
Macarların, Türkler ve Finler gibi, Avrupa’nın Orta Asya kökenli bir milleti olduğu hemen herkes tarafından biliniyor. Bu kadar geniş bir biçimde
bilinmeyen ise, tarih boyunca bağımsızlık mücadelesine girişip başaramayan Macar kahramanların canlarını kurtarmak ve mücadelelerine devam
edebilmek düşüncesiyle kendilerine güvenli bir sığınma yeri olarak Osmanlı
İmparatorluğu’nu seçmiş olmalarıdır. Budapeşte’de Büyükelçilik yaptığım
1998-2002 döneminde, çeşitli vesilelerle, bu hususu gözlemleme fırsatı buldum.
Macaristan Cumhurbaşkanı’na güven mektubumu sunduktan sonra, mutad olduğu üzere yapılan Kahramanlar Meydanı’na çelenk koyma töreninde,
bağımsızlık mücadelesine girişen Macar kahramanların Türk topraklarına sığındıkları bir kez daha dikkatimi çekti. Meydanda heykelleri dikili 14 Macar
kahramanının son üçü, yaklaşık yüzer yıllık ara ile Osmanlı İmparatorluğu
tarafından siyasi mülteci olarak kabul edilen İmre Tökeli, II. Ferenc Rakoczi
ve Kossuth Lajos’a aitti.
Macaristan’daki 4 yıllık görev sürem boyunca yaptığım araştırmalar sonucunda, başka Macar yetkililerin yanısıra, asırlardır birçok ülkenin sıkıntıya
düşen mensuplarının da Türkler tarafından mülteci olarak kabul edildiğini
gördüm.
15
ENDER ARAT
Gerçekten, tarih boyunca değişik nedenlerle kendi ülkelerini terk etmek zorunda kalan çeşitli millet ve dinden yüz binlerce insan Osmanlı İmparatorluğu’na, daha sonra da Türkiye Cumhuriyeti’ne sığınmışlardı.
Kimileri ilk durak olarak, kimileri ise ömürlerinin sonuna kadar yaşamak
için Türk topraklarını güvenli liman seçmişlerdi. Bizler bunun pek farkında
değildik.
Türkler, asırlardır vatanlarını, evlerini barklarını terk etmek zorunda kalan binlerce çaresiz insanı ırk, dil, din farkı gözetmeksizin bağırlarına bastılar.
Hayatları tehlikeye giren, şiddet, baskı ve eziyete maruz kalan, tehdit edilen,
aşağılanan bu insanlara Türkler daima kucak açtılar. Tereddüt göstermediler,
ayırımcı olmadılar, kısıtlı imkanlarına rağmen evlerini, ekmeklerini zor durumdaki bu insanlarla cömertçe paylaştılar.
Türk topraklarına sığınan bu insanlar, mensubu oldukları ülkelerin kimi
zaman liderleri, ulusal kahramanları, komutanları, askerleri, kimi zaman
bilim adamları, seçkinleri, çoğu zaman da mütevazı bireyleriydiler. Değişik
milletlere ve kültürlere mensup bu sığınmacılar, Türklere itimat ettiler. Bir
kısmı daha sonra memleketlerine geri dönebilme imkanı bulabildi. Diğer bir
kısmı, başka ülkelere göç ettiler. Birçoğu ise Türk vatandaşı oldular, ömürlerinin sonuna kadar Türkiye’de kaldılar.
Türklere sığınan bu insanların bazıları, mensubu oldukları ülkelerde, tanınmış kişiler veya önemli görevlerde bulunmuş olmaları nedeniyle, gayet iyi
biliniyordu. Diğerlerinden ise kendi milletleri de bihaberdi. Öteki ülkelerde
ise bunları bilen çok nadirdi. Ülkemize gelince, genel bir bilgisizlik hakimdi.
Bazılarının yaşadıkları kentlerde oturdukları evler müzeye dönüştürülmüş ise
de, o kentte mukim vatandaşlarımızın dahi haklarında bildikleri, kulaktan
duyma söylentilerden ileri gitmiyordu. Oysa zorda kalınca kurtuluşu Türklere sığınmakta bulan bu insanlarla ilgili bilgi, belge ve çeşitli malzemenin
toplanarak bir müzede teşhir edilmesi, bu müzede konferanslar, seminerler,
sempozyumlar, anma toplantıları düzenlenmesi, araştırmalar, yayınlar yapılması hem tarihimizde iftihar edeceğimiz olayların kamuoyona duyurulmasına katkıda bulanacak, hem de Türk hoşgörüsünün tanıtılmasına yardımcı
olacaktı. Dünyada çeşitli vesilelerle düzenlenen hoşgörü temalı, dil, din, ırk
ayırımcılığına karşı toplantılar, bu konulardaki sergi, fuar gibi etkinliklere
gönderegeldiğimiz, engizisyondan kaçan Musevileri kabul ettiğimizi sergileyen malzemelere yeni, önemli ve çok boyutlu bir tanıtım unsuru kazandırılacaktı. Birçok ülkede Holocost müzeleri açılmışken, Türkiye’de tarih boyunca
16
TÜRKLERE GÜVENDİLER
sinden Zeki Alver ise, “Tarihe meraklı bir Şükrü Amcamız vardı, Stalin’in
burada bir-iki yıl saklandığını, sonra Rusya’ya dönerek komünist darbeyi
yaptığını anlatırdı. Stalin adını kullanmazmış. Ama onu burada görenler,
Rusya’da başa geçtiğinde tanımışlar” diyor. Bıçkırede köyünden 74 yaşındaki Necmi Çolak ise Stalin’in Türkiye’deyken “Beriyaşvili” adını kullandığını
söylüyor.”385
Troçki-Leon Davidoviç Bronstein, 7 Kasım 1879, Kerson/Ukrayna-21
Ağustos 1940, Coyacan/Meksika
”Türkiye Cumhuriyeti toprakları
Sovyet Rusya’nın hapishanesi değildir.
Troçki, topraklarımızda yalnız Türk kanunları
çerçevesi içinde ve serbest yaşar. Bunu bilsinler.”
Atatürk
“Uğultularla duyduk
Kocaman bir çan gibi haykıran Troçki’yi”
Nazım Hikmet
Troçki, 1879 yılında Ukrayna’nın Karadeniz tarafında doğdu. Musevi bir
çiftçi ailesinin oğlu idi. Genç yaşta ihtilâlci işçi gruplarına karıştı. Bir bavul gizli beyanname ile yakalanıp 20 yıl hapse mahkûm oldu. 1900 yılında,
kendisi gibi ihtilâlci Aleksandra Sokolovskaya adında bir kızla hapishanede
evlendi. Bu evlilikten Zenaide ve Nina adında iki kızı oldu. 1902 yılında,
karısının da teşviki ile Sibirya’daki sürgün yerinden kaçtı. Bir gardiyana ait
olan “Troçki” adı ile sahte hüviyet hazırlattı. Çocuklar küçük olduğundan
karısı kaçamadı.
Troçki, 1902’de Londra’ya sığındı. Üç yıl sonra Rusya’ya gizlice girdi,
1905 İhtilâli’ne katıldı ve Petrograd Asker ve İşçi Sovyeti Başkanı oldu. Lenin
ile birlikte Bolşevik İhtilâli için faaliyetini genişletti. Yeniden tevkif edildi.
Çarlık polisi tarafından 1907’de ikinci defa Sibirya’ya sürüldü. Gene kaçtı ve
Avusturya, İsviçre, Fransa’da komünist hareketlerine katıldı. Bu arada Paris’te
Natali Sedova adında bir kızla evlendi. Ondan da iki oğlu oldu.
1916 yılında Fransa’dan sınırdışı edildi. Amerika’ya sığındı. 1917
Mayısı’nda Rusya’ya döndü. Yeniden Petrograd Asker ve İşçi Sovyeti Başkanı seçildi. Bu sıfatla, Ekim Bolşevik İhtilâli’nde büyük rol oynadı. Dışişleri
319
ENDER ARAT
Komiseri (Bakan) tayin edildi. Almanlarla barış müzakerelerini idare ederek
Brest-Litovsk Muahedesi’ni imzaladı. Türkiye ile de ilk anlaşma orada oldu.
1918 yılında Lenin, onu en mühim vazifeye getirdi. Harbiye ve Bahriye
Komiseri oldu. Kızılordu’yu kurdu, başkumandanı oldu. Lenin’in halefi addedilmeye başlandı. Zırhlı treni ile Rusya’yı dolaşarak, komünist ihtilâline
karşı olanları tasfiye ettirdi. Batı devletlerinin silahlandırdığı “Vrangel-Denikin Beyaz Rus Orduları”nı yendi. Beyaz Ruslar onun için “milyonlarla adam
öldürttü” dediler.
Lenin’in ölümünden sonra, Parti Sekreteri Stalin ile mücadelesi başladı. Bu mücadeleden yenik çıktı. Stalin evvela onu 1925 yılında Harbiye
Komiserliği’nden uzaklaştırdı. Troçki, Stalin’e karşı “Sol Muhalefet”i teşkilatlandırmaya başladı. Stalin parti kongresinden zaferle çıkarak partiye tamamıyla hâkim oldu. Troçki’yi 1927 yılında Orta Asya’ya, Alma Ata’ya sürgüne
yollamak için harekete geçti. Olaylar büyüdü, Troçki’yi Moskova’daki evinden zorla alıp gara getirdiklerinde, binlerce taraftarının orada toplandığı görüldü. Bunlar lokomotifin önüne yattılar, tren hareket edemedi. Ertesi günü
Troçki gizlice kaçırıldı, sürgüne Alma Ata’ya götürüldü. Troçkislerin tevkifi
de başladı.386
Troçki-Leon Davidoviç Bronstein
320
TÜRKLERE GÜVENDİLER
Troçki’nin Rusya’da çok miktarda taraftarı bulunmaktaydı. Bu nedenle
Stalin onu Rusya’da öldürmeye cesaret edemedi, Rusya dışına sürgüne göndermeye karar verdi. Ancak Troçki, Avrupa’nın Napolyon’dan sonra en çok
çekindiği ihtilalciydi. “Bir numaralı istenmeyen adam” olarak nitelenmekteydi. Kendisini kabul edecek tek bir devlet dahi çıkmadı. Bunun üzerine
Stalin, o dönemde dostça münasebetler yürüttüğü ve anlaşmalarla bağlı bulunduğu Türkiye’ye başvurdu, hasmının “siyasi mülteci” olarak kabul edilmesini ısrarla rica etti.387
O dönemde Türkiye, Musul Sorunu’yla meşguldu. İngiltere, Musul’u
koparabilmek için Türkiye’nin üzerine Mussolini’yi de saldırtmıştı. Güney
Anadolu’dan toprak istemeye başlayan faşist İtalya’ya karşı Türkiye 1925
yılında Sovyet Rusya ile bir ittifak antlaşması akdetmiş, yardım vaadi almıştı. Öte yandan Troçki’nin İstiklâl Harbi sırasında Türkiye’ye yardımları
dokunmuş, Sovyet Harbiye Komiseri olarak silah sevkinde rol oynamıştı. Bu
bakımdan büyük önem taşıyan konu önce Başbakan İsmet İnönü’ye, müteakiben de Mustafa Kemal’e arzedildi.
Mustafa Kemal, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’a Troçki’nin siyasi
mülteci olarak Türkiye’ye kabul edileceğini söylemiş, fakat şartlarını da belirtmiştir. Tevfik Rüştü Aras, Atatürk’ün ileri sürdüğü şartları Ömer Sami
Coşar’a şu şekilde naklediyor:
1. Troçki, Türkiye sınırları içinde tam bir siyasi mülteci muamelesi görecektir. Bunun dışında Sovyet hükümetinin herhangi bir özel muamele isteği
mevzubahis olamaz.
2. Troçki, Türkiye’de bulunduğu süre içinde başka bir memleketten vize
temin ettiği takdirde, derhal o memlekete gitmekte serbest olacaktır.
3. Troçki, Türkiye sınırları içinde faaliyet gösteremeyecek, neşriyat yapamayacaktır. Fakat Türkiye’de istediğini yazabilir, bu yazılarını Türkiye dışına
yollayabilir ve oralarda isterse bunları bastırabilir. Onun bu hürriyetini Türkiye Cumhuriyeti katiyen engelleyemez.
4. Troçki’yi Türkiye’de öldürmek için Sovyet idarecileri tarafından herhangi bir teşebbüs yapılmayacağına dair kati teminat verilecektir. Ayrıca Türkiye zabıtasının da gerekli emniyet tedbirlerini alacağı ve toprakları üzerinde
yaşayan bir siyasi mülteciye böyle bir müdahaleyi şiddetle boğacağı da peşinen bilinmelidir.388
321
DİZİN
MACARLAR
1705’de Thököly’nin maiyetindekiler, 29.
1956 Ayaklanması sonrası Türkiye’ye sığınan
Macarlar, 77.
II. Dünya Savaşı öncesinde Alman bilim adamları ile birlikte Türkiye’ye sığınan Macarlar,
61.
II. Dünya Savaşı sırasında Budapeşte Türkiye
Büyükelçiliği’ne sığınan Macarlar, 64.
XIX. Yüzyıl Macar Mültecileri, 41.
XVIII. Yüzyıl Macar Mültecileri, 31.
Andrassy, Gyula (Kont), 48.
Balogh, Janos, 48.
Bangya, Janos, 49.
Bercsenyi, Miklos (Kont), 38, 39, 40, 41.
Berzenczey, Laszlo, 49.
Csaky, Mihaly (Kont), 39, 40.
Eberhardt, Karoly, 50.
Egressy, Gabor, 50.
Esterhazy, Antal (Kont), 40.
Fiala, Janos (Reşit Ağa), 50.
Fritsch, Gusztav Adolf (İskender Bey), 51.
Guyon, Richard (Hurşit Paşa), 51, 52, 56, 57,
60.
Halasi-Khun (Prof.), 63.
Kallay, Miklos, 64, 65, 66, 67, 73, 74, 75, 76,
77.
Kelemen, Mikes, 0, 34, 35, 36, 37, 38, 39.
Kmety, György (İsmail Paşa), 43, 52, 53, 54, 60.
Kohlman (Kolliman), Josef (Feyzullah Paşa), 55.
Komaromi, Szantolu Janos, 28, 29, 30.
Kossuth Dönemi, 41.
Kuruc Dönemi, 31.
Lajos, Kossuth, 15, 23, 34, 42, 43, 44, 45, 46,
47, 48, 51, 55, 56, 57, 59, 86, 115.
Lang, Jacab Ambrus (Dr.), 40.
Lörödy, Ede (Eduard Ödön) (Yarbay Nuri Efendi), 55.
Papai, Janos, 41.
Papay, Gaspar, 30.
Peterfi, Tibor, 61.
Rakoczi, György, 35.
Rakoczi, II. Ferenc, 15, 23, 27, 30, 31, 34, 35,
36, 39, 40, 41.
Rakoczi, Jozsef, 35, 40, 41.
Schneider, Antal (Doktor Hüseyin Efendi), 56.
Schwartz, Andreas Bertolan, 63.
Schwartz, Philipp, 61, 62, 152, 153, 154, 198,
201, 225.
Spleny, Lanos (Baron), 56.
Stein, Maximilian (Baron) (Ferhad Paşa), 57.
Szilagyi, Daniel, 58.
Szöllösy Nagy, Ferenc, 59.
Szöllösy, Zsigmond, 30, 59.
Thököly, İmre, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30,
31, 37, 39, 40.
Tköry, Lajos (Selim Ağa), 59.
Wepler, August Ludwig (Tevfik Bey), 60.
Zrinyi, İlona, 24, 26, 27, 28, 29, 31, 33, 49, 50.
425
TÜRKLERİN IXX. VE XX. YÜZYILLARDA İŞGAL ALTINDAKİ
POLONYALILARA UZATTIĞI YARDIM ELİ
Abdülkerim Paşa, 85, 93.
Bartmanski, Tomasz, 85.
Bem, Jozef Zachariasz (Murat Paşa), 53, 56, 60,
77, 8486, 87, 88, 89, 111, 115.
Berwinski, Ryszard, 89.
Bilinsky, Alfred (Ahmet Rüstem Paşa), 92, 93.
Biskupski, Adolf, 95.
Boguslawski, 96.
Bojanowski, Roman, 96.
Bojanowski, Wincenty, 96.
Bonkovski, Piotr (Bonkovski Bey), 96.
Borowicz, Ludwik, 97.
Borzecki, Konstantin (Mustafa Celaleddin Paşa),
89, 90, 91, 92, 107.
Breanski, Feliks Klemens (Şahin Paşa), 95.
Brzozowski, Karol (Kara Avcı, Kara Memet), 96,
115.
Bystrzonowski, Ludwik (Arslan Paşa), 97.
Chlebowski, Stnislaw Poray, 97.
Chrzanowski, Wojciech (General), 97, 98.
Cieszkowski, August, 97.
Czajkowski, Adam, 100, 107, 120, 121.
Czajkowski, Wladyslaw (Muzaffer Paşa), 100.
Czarniecki, A., 98.
Czartoryski, Wladyslaw (Prens), 98, 101, 102,
104, 119, 120, 121.
Czaykowski, Michal (Mehmet Sadık Paşa), 98,
99, 121.
Czetwertynski (Prens), 100.
Dembiski, Henri, 44, 101.
Dobrowolski, Adam (Dr.), 101.
Dobrowolski, J.E., 101.
Dobrudzki, 101.
Drozdowski, Stanislaw, 101, 102.
Englert, Wladyslaw, 10.
Fredro, Jan Aleksander, 102.
Freund (Mehmet Hamdi Paşa), 102.
Gerlicz, 102.
Gordon, Kazimierz, 102.
426
Goscimski, Jan (Tufan Bey), 103.
Grabowski, Stanislaw, 103.
Gutowski, Rudolf (Dr.), 103.
Hoszowski, A., 103
Iinicki (Dr.) 104.
İlinski, Antoni Alexsander (İskender Paşa), 99,
103, 111.
Jablonowski, Wladyslaw (Dr.), 104.
Jagmin, Jozef, 105.
Jakubowski (Yakup Ağa), 105.
Jankowski, J. (İbrahim Bey), 105.
Jaraczewski, W., 105.
Jordan, Wladyslaw, 105.
Jordan, Zygmunt, 106.
Kaczanowski, Karol (Papaz), 106.
Kaneli, 106.
Karlinski, J. (Dr.), 106.
Koscielski, Wladyslaw (Sefer Paşa), 104.
Kossak, Wladyslaw, 106, 276.
Kossilowski, İldefons, 106, 107.
Kowalewski, Kowalenk, 107.
Kozlowski, Wlodzimierz (Dr.), 107.
Kuczowski, 107.
Kwasnicki, August (Dr.), 107.
Lanckoronski-Pracki, Stefan (Murat Bey), 107.
Lange, Edward, 107.
Langiewicz, Marian (Langi Bey), 108.
Laniewicz, Marian, 108.
Lapinski, Teofil (Tevfik Bey), 108.
Laski, Aleksander (Mehmet Bey), 108.
Lisikiewicz (Daniş Bey), 108.
Lochhman, E., 109.
Luboradzki (Mehmet Hilmi Bey), 109.
Mickiewicz, Adam, 109, 409.
Milkowski, Zygmunt (Teodor Tomas Jez), 103,
110, 115.
Miziewicz, 110.
Mlodecki, Jan Nepomucen, 110.
Ordon, Julian Konstanty, 113
Orzechowski-Oksza, Tadeusz (Dr.), 113.
Ostoja-Chodylski, Maurycy Michal, 113.
Pieniaxek, Wladyslaw (Dr.), 110.
Piotrowski, Baltazar (Murat Bey), 110.
Poninski, Wladyslaw, 110.
Prorok (Ahmet Hadi), 110.
Pruski (Laharin Bey), 111.
Przewlocki, Walerian, 111.
Pulawski (Ahmet Bey), 111.
Purzycki, Josef, 111.
Rahoza, Benedykt, 111.
Rajski, 111.
Rawcki, Wincenty, 112.
Rayski, Ludomil, 112.
Rayski, Teodor, 112.
Romer Merczynski, Jaroslaw, 113
Sas, Ludwik Monastryski, 113.
Slubicki, Wincenty, 113.
Sokolnicki, Michal, 114.
Sokulski, Franciszek, 114.
Suchodolski, Piotr, 115.
Szoldrski, W., 115.
Szpaczek, Ludwik (Dr.), 115.
Szulc, August (Yusuf Ağa), 115.
Tabaczynski, 115.
Towarnicki, Wladyslaw, 115.
Unrug, W., 116.
Wernicki, J., 116.
Wieruski, Antoni, 116.
Wierzybicki, Tomasz, 116.
Wojcik (Mustafa Bey), 117.
Wolski (Rüstem Bey), 116.
Woronicz, Janusz, 116.
Wysocki, Jozef, 115.
Zaborski, 117.
Zamoyski, Wladyslaw, 95, 97, 98, 101, 103,
105, 106, 107, 108, 109, 110, 113, 116,
117.
Zarzycki, Dionizy (Osman Bey), 117.
Zebrowski (Dr.), 117.
Zima, Franciszek, 117.
Zimmerman, Artur (Artur Bey), 118.
Zwierzchowski, Aleksander (İskender Bey), 118.
ADAMPOL-POLONEZKÖY
Adampol, 85, 119, 120, 121, 122.
İSVEÇ KRALI XII. KARL-DEMİRBAŞ ŞARL
XII. Karl-Demirbaş, 123.
MUSEVİLER
222 Transport Olayı, 141.
400. Yıldönümünde Padişah’a Gönderilen Dilekçe, 130.
500. Yıl Vakfı ve Türk Musevileri Müzesi, 144.
II. Dünya Savaşı Sırasında Musevilere Yardım
Eden Türk Diplomatlar, 147.
Mesilla Hadaşa Çiftliği, 132, 133.
Roncalli, Angelo Guiseppe (Papa XXIII. John),
143.
Türkiye’nin Nazi Zulmünden Kaçan Yahudilere
Kucak Açması ve Struma Olayı, 132.
427
ALMANLAR
Almanya’da Hitler’in İktidara Gelişi ve Nazi
Uygulamaları, 151.
Almanya’yı ilk Terk edenler: Bilim Adamları,
152.
Amar, Licco, 161, 193, 228.
Anstock, Heinz, 161.
Arndt, Fritz, 162, 163, 209.
Aster, Ernst Von, 163.
Auerbach, Erich, 163, 164, 181.
Baade, Fritz, 164, 165, 207.
Belling, Rudolf, 165, 166, 167, 248.
Bodenheimer, Frederick Simon, 169.
Bosch, Clemens Emile, 169, 170.
Bossert, Theodor Helmuth, 170.
Braun, Hugo, 170.
Brauner, Leo, 171, 189, 218, 236.
Breusch, Friedrich, 171.
Bruck, Erika (Dr.), 172, 235.
Bueding, Ernst, 172.
Calvi, Peter, 173, 245.
Caspari, Ernst Wolfgang, 173, 174.
Dember, Harry, 174, 244.
Dessauer, Friedrich, 174, 175, 208, 238, 240,
243, 261.
Eberhard, Wolfram, 175, 176.
Ebert, Carl, 176, 177.
Eckstein, Albert, 156, 177, 178, 205, 249.
Eckstein-Schlossman, Erna, 178.
Einstein’ın Türk Hükümetine Gönderdiği
Mektup, 160.
Erich, Alfred Frank, 163, 179, 180, 199, 236,
238, 258.
Fruendlich, Erwin Findlay, 180.
Fuchs, Traugott, 170, 181, 182, 245.
Gerngross, Otto, 183.
Gleisberg, Wolfgang, 183, 184.
Gottschalk, Walter, 184.
Göçmen Profesörler ve Çalışma Alanları, 161.
Güterbock, Hans Gustav, 185, 186, 187, 190,
205.
Haurowitz, Felix, 187, 188.
Heckmann, Karl, 188.
Heilbronn, Alfred, 171, 188, 189, 190, 218,
236.
Hellmann, Karl, 186, 190.
428
Heyd-Burkart, Rosemarie, 172, 173.
Hindemith, Paul, 193, 194, 223, 243.
Hirsch, Ernst Edward, 131, 153, 190, 191, 192,
193, 230, 248.
Hirsch, Julius, 192, 193.
Hoffmann, Susanne, 194, 195, 242.
Honig, Richard, 194, 195.
Igersheimer, Joseph, 194, 195, 196, 207, 242.
İsaac, Alfred, 174, 196, 197, 216.
Kantorowicz, Alfred, 197, 198, 199, 200.
Kessler, Gerhard, 153, 200, 201, 202, 216.
Klein, Maxve, 203.
Klein, Steffi, 203.
Kosswig, Kurt, 158, 179, 203, 204, 218.
Kranz, Walter, 204.
Kraus, Fritz, 204, 257.
Ladewig, Peter, 204.
Landsberger, Benno, 178, 185, 186, 187, 204,
205, 257.
Laquer, August, 206.
Laqueur, Kurt, 165, 206.
Lichtenberger, Bernhard, 207.
Liepmann, Wilhelm, 207, 208.
Lindenbaum, Grete, 208.
Lion, Kurt, 208.
Lipschitz, Werner, 209.
Loewe, Lotte, 162, 209, 210.
Loewenthal, Ewald, 210.
Loewenthal, Karl, 210.
Louis, Herbert, 27, 32, 51, 210.
Marchand, Hans, 210, 211.
Marchionini, Alfred, 211, 212, 213.
Martiny, Günter, 213.
Melchior, Eduard Otto, 213, 214.
Melzig, Hubert, 214.
Menges, Karl Heinrich, 214, 215.
Meyer, Max, 215, 216.
Moller, Clemens, 216.
Neumark, Fritz, 63, 154, 161, 191, 196, 201,
202, 207, 216, 217, 218, 232, 251, 252,
268.
Neville, Andre, 218.
Nissen, Rudolf, 154, 207, 210, 218, 219.
Oberndorfer, Siegfried, 219, 220, 221.
Oelsner, Gustaf, 221.
Ottenstein, Berta, 221.
Pfannenstiel, Max, 222.
Praetorius, Ernst (Dr.), 223, 224.
Prager, Wilhelm, 223, 254.
Pulewka, Paul, 224, 225.
Reichenbach, Hans, 163, 198, 225.
Reuter, Ernst, 153, 164, 165, 191, 213, 225,
226, 227, 229.
Ritter, Hellmut, 181, 228, 262.
Rohte, Georg, 228, 229.
Ropke, Wilhelm, 230.
Rosenbaum, Harry, 229.
Rosenberg, Hans, 229, 230.
Royds, Thomas, 230.
Ruben, Walter, 231, 232.
Rüstow, Alexander, 153, 216, 232, 233.
Schlösinger, Walter, 234.
Schnee, Ludwig, 233.
Schocken, Wolfgang, 234.
Schönfeld, Friedrich, 235.
Schüncking, Alfred, 234.
Schütte, Wilhelm, 234, 245, 259, 260, 261.
Silberknoft, F. Ernet, 235.
Spitzer, Leo, 163, 172, 181, 210, 235.
Steinitz, Kurt, 172, 235, 236.
Stephan, Walter, 171, 189, 236.
Steuerwald, Karl, 236, 237.
Taut, Bruno, 153, 234, 237, 238, 240.
Uhlmann, Erich, 238.
Von Hippel, Arthur R., 238
Von Mises, Richard Edler, 238, 239.
Vorhoelzer, Robert, 240.
Wagner, Martin, 237, 240, 263.
Weisglass, Carl, 240.
Wilbrandt, Hans, 241.
Winkler, Adolf, 241.
Winter, Egon, 242.
Winterstein, Hans, 194, 242.
Wolodkewisch, Nikolaus, 243.
Zirkin, David, 243.
Zuckmayer, Eduard K., 243, 244.
AVUSTURYALILAR
Dobretsberger, Joseph, 216, 251, 252.
Doppler, Franz, 252.
Eichholzer, Herbert, 253, 260.
Geiringer, Hilda, 239, 253, 254.
Gross, Philipp, 254, 255.
Holzmeister, Clemens, 251, 253, 255, 256, 257.
Kraus, Fritz, 204, 257.
Peters, Wilhelm, 163, 257, 258.
Reininger, Walter, 258, 259.
Schutte-Lihotzky, Margarete, 259.
Sgalitzer, Max, 258, 261.
Stummvoll, Joseph (Dr.), 262.
Tietze, Andreas, 262, 263.
Wagner, Martin, 237, 240, 263.
Kotzi, de Karlo, 264.
FRANSIZLAR
II. Dünya Savaşı’nda İskenderun’a sığınan
Fransız Savaş Gemileri, 266.
Bonneval, de Comte, 265.
Leopold Levy, 266.
İTALYAN
Ricci, Umberto, 268.
429
RUSLAR
Abramoviç, Bunatyan Mentor, (Prof.), 304.
Agnivtsev, Nikolay, 309.
Aleksandroviç, Yakov, 283, 305.
Andriyanov, İvan, 305, 306.
Arzumanova, Lydia Krassa, 294, 311, 312.
Averçenko, Arkadiy Timofeyeviç, 310.
Baydak, İrina, 315.
Bejanoviç, Anguladze Georgi (General), 304.
Beyaz Rus Balerinler, 311.
Beyaz Ruslar, 277, 279, 285, 286, 288, 289, 291,
292, 294, 312, 314, 315, 320.
Beyaz Rusların İstanbul’da sosyal ve kültürel hayata etkileri, 291.
Birinci Dalga Mülteci Akını, 278.
Çebişev, Nikolay Nikolayeviç, 310.
Çekova, Olga, 306.
Çelişev, Pavel, 310.
Davidoviç, Yuzefoviç Yakov (General), 304, 319,
320.
Deleon, Jak (Prof. Dr.), 314, 315.
Deleon, Natasha Khomiakova, 315.
Don Kossakları (Nekrasov Kossakları), 275, 276.
Eduardoviç, Berhman Nikolay (General), 304.
Holyavkin, Alexandre, 307.
Holyavkin, Valentin, 307.
İkinci Dalga Mülteci Akını, 280.
İvanoviç, Amilahvari Givi (General), 304.
İvanoviç, Averyanov Pyotr (General), 303.
Jorj, Baba, 298.
Kalmikof, Nikola (Naci Kalmukoğlu), 294.
Kanzler, Jules, 310, 311.
Karpovitch, George (Karpiç), 296, 297.
Kirpichev, Gheorghi (Boksör Kirpit), 307.
Konstantinoviç, Abatsiyev Dmitri (General),
303.
Krasosvsky Ailesi, 317.
Kutepov, Pavloviç Alexandr (General), 304, 309.
Malakanlar, 277.
Mitrofanoviç, Bolhovitnikov Leonid (General),
304.
Mozhukhin, İvan, 307.
Nikolayeviç, Pyotr (General), 283, 303, 309,
310.
P.A.E. Fukaraperver Derneği, 317, 318.
Plevitskaya, Nadejna Vasilyevna, 309.
Robert Kolej’de Beyaz Ruslar, 315.
Rottenberg, Michel (Erol Güney), 298, 299, 300,
301, 302, 303.
Rus Şoförler Kulübü, 308.
Sarkisoviç, Garabet (Hekim Ağacanyan), 304.
Senkopopowsky, Leonid, 315.
Shuvaloff Ailesi, 317.
Slaşov, Yakov Aleksandroviç, 305.
Slita, Prokofy Evstafiyevich, 317.
Smirnoff, Vladimir Petroviç, 308.
Stalin, Josef (İosif Vissariyonoviç Çugaşvili), 77,
79, 80, 318, 319, 320, 321, 322, 325, 335.
Şile Olayı, 281.
Tamiroff, Akim, 306.
Taskin, Barones Valentine, 310, 312, 313, 314.
Timçenko, Nikolai Gheorghievich, 316, 317.
Timofeyeviç, Arkadiy, 310.
Triosu, Krioukovsky, 312.
Troçki, Leon Davidoviç Bronstein), 19, 319, 320,
321, 322, 323, 324, 325.
Üçüncü Dalga Mülteci Akını, 282.
Vasilyevna, Nedeja, 309.
Vertinski, Aleksandr Nikolayeviç, 284, 309.
Vrangel, Pyotr Nikolayeviç (General), 283, 284,
285, 286, 290, 303, 304, 305, 307, 320.
Zaporojye Kosakları, 276.
ARNAVUTLAR
Arnavut Abdurahman Abdi Paşa, 328.
Şemsettin Sami, 338, 339.
Tepedelenli Ali Paşa, 330.
430
İbrahim Temo, 330.
Zigoris, Luca, 331.
ÇERKESLER
Şeyh Şamil, 338, 339.
ROMEN MÜLTECİLER
Miclesco, Jean, 343.
GÜRCÜLER
Saakadze, Giorgi, 345.
I. Teimuraz, 345.
II. Solomon (İmereti Kralı), 346.
Kraliçe Sopio, 346.
AZERİLER
Resulzade, Mehmet Emin, 347, 348.
HİNDİSTAN
Mirza, Baysungur, 108, 349.
İRANLILAR
Ahmed Han, 350.
Hacı Hüdaverdi Ağa, 351.
Humeyni Rejiminden Kaçan İranlılar, 354.
İmam Humeyni, 352, 353.
Mehmed Han (Horasan Hükümdarı), 350.
Melik Mansur, 352.
Mülküm Han, 351.
Selmas Ahalisi, 352
Seyid Cemalettin Muhammed Afgani, 351.
SUUDİ ARABİSTAN
Abdulaziz İbnu’r-Reşit’in küçük oğlu Suud, 356.
431
AFGANİSTAN BÖLGESİNDEN GELENLER
Alim Han (Osman Hoca, Osman Kocaoğlu),
358.
Antakya’nın Ovakent beldesine yerleştirilen Özbekler, 365.
Ceylanpınar’a yerleşen Özbek asıllı Afgan göçmenler, 362.
Gaziantep’te yaşayan Afgan Türkleri, 364.
Mahmud Tarzi, 360.
Mehmet Azim Han, 359.
Rahman Kul Han ile gelen Kırgızlar, 363.
Sovyet işgali sonucu gelen Afganlar, 360.
CEZAYİRLİLER
Cezayirli Mehmet Efendi, 368.
Emir Abdulkadir, 366, 367.
TUNUSLULAR
Ali Bin Halife, 369.
Hüseyin Bin Mus-i, 369.
BOŞNAKLAR
1879-1912 Göçü, 371.
Soykırım Sonucu Türkiye’ye Sığınanlar, 375.
HIRİSTİYAN TOPLULUKLAR VE SIRPLAR
Rakoci, Frayo, 380.
Tito, Josip Broz, 379.
Zrinski, Velena, 380.
YUNANLILAR
Pangalos, 383, 384.
SURİYE’DEN KAÇANLAR
Arap Baharı, 390, 392.
Arap Baharı’nın Suriye’ye yansıması, 392.
432
Jolie, Angelina, 394, 395.
Türkiye kapılarını ardına kadar açıyor, 393.