PVC`nin Geri Dönüşümü Geri Kazanımı Bertarafı

Araþtýrma
Hazýrlayan: Aslýhan Arýkan, ASD Araþtýrma ve Bilimsel Konular Yöneticisi
PVC’nin
Geri Dönüþümü
Geri Kazanýmý
Bertarafý
Bölüm 2
Mart/Nisan 2010 sayýmýzda ambalaj
uygulamalarý da bulunan PVC (polivinil klorür)
ürünlerinin genel kullanýmlarýnýn, yaþam
döngülerini nasýl tamamladýklarý hakkýndaki
yazý dizimize baþlamýþ ve PVC atýklarýnýn enerji
amaçlý geri kazanýmý ve düzenli depolama
suretiyle bertarafý ile ilgili bilgi aktarmýþtýk.
Yazýmýza, PVC atýklarýnýn geri dönüþümü ile
devam ediyoruz.
PVC Atýklarýnýn Geri Dönüþüm Ýþlemleri
Bazý araþtýrmalar ve Avrupa Birliði (AB) üyesi
devletlerin resmi bilgilerine göre, her yýl
yaklaþýk 520.000 ton nihai tüketim öncesi
(sanayi ve ticari PVC atýklarý) ve nihai tüketim
s o n r a s ý o l u þ a n P VC at ý ð ý g e r i
dönüþtürülmektedir [1].
• Geri dönüþtürülen PVC atýklarýnýn yaklaþýk
% 80’i (420.000 ton) nihai tüketim öncesi
atýklardýr.
• Avrupa’da nihai tüketim sonrasý 100.000
ton PVC atýðý geri dönüþtürülmüþtür.
• Nihai tüketim sonrasý geri dönüþtürülen
PVC’nin büyük kýsmýný kablo ve bazý ambalaj
atýklarý oluþturmaktadýr. Bu atýklar, karýþýk
halde bulunan plastik atýklarýndan geri
dönüþtürüldüðü için, ticari deðeri düþük olan
hammadde elde edilmektedir.
• Þiþe, boru ve pencere profili gibi nihai
tüketim sonrasý sert (rijit) PVC atýklarýna
yönelik mekanik geri dönüþtürme iþlemi ve
32
Ambalaj Bülteni Mayýs / Haziran 2010
saf PVC geri dönüþüm ürünlerinin üretilmesi
var olmakla beraber, sayýlarý çok fazla deðildir.
k u r þ u n ve k a l ay s t a b i l i z at ö r l e r
eklenmemektedir [3].
Tablo 1. Sert PVC’nin geri dönüþümü ile elde edilen
ürünler
Mekanik Geri Dönüþüm
Mekanik geri dönüþüm prosesi, PVC atýklarýnýn
diðer plastik atýklarýndan ayrýlmasý ile baþlar.
Ömrünü
tamamlamýþ ürün
Geri dönüþüm sonucu
elde edilen ürün
Þiþe
Gýda dýþý kullanýlmak
üzere þiþe,
Boru,
Profil,
Enjeksiyon ürünleri
Boru
Boru
Pencere profili
Pencere profili
Tablo 2. Yumuþak PVC’nin geri dönüþümü ile elde
edilen ürünler
Ömrünü
tamamlamýþ ürün
Geri dönüþüm sonucu
elde edilen ürün
Ömrünü tamamlamýþ
ürün
Geri dönüþüm sonucu
elde edilen ürün
Yer döþemesi
Yer döþemesi
Kablo
Endüstriyel yer döþemesi
Çatý kaplama
malzemeleri
Kaplama malzemeleri,
Astarlar
PVC’nin geri dönüþümü için gereken enerji
yaklaþýk 1.000 kWh/ton’dur [2].
PVC ürünlerinin geri dönüþümü iþlemi sýrasýnda,
Mekanik arýtma ile baþlayan proses, atýklarýn
parçalanarak küçültülmesi ve bu sýrada büyük
parçalarýn ve metal parçalarý gibi diðer
malzemelerin proses akýþýndan çýkartýlmasý
ile devam eder. Daha sonra geriye kalan PVC
deðirmenlerde öðütülür ve ekstruderden
geçirilerek tekrar granül haline getirilir.
Bu prosesle ilgili aþaðýdaki sonuçlara
ulaþýlmýþtýr [1]:
• Nihai tüketim öncesi PVC’nin kolayca
ayrýlabileceði üretim artýklarý ve fireleri ve
nihai tüketim sonrasý oluþan atýklarý için
mekanik geri dönüþüm, çevresel etkileri
açýsýndan nispeten faydalý bir prosestir.
• Karýþýk halde bulunan plastik atýklarýnýn
geri dönüþtürülmesi ancak geri dönüþüm
sonucu elde edilecek hammaddelerin uygulama
alaný bulmasý þartýyla çevresel fayda saðlar.
Prosesin performansý genel olarak enerji geri
kazanýmý gibi diðer atýk bertaraf
yöntemlerininkine göre daha düþüktür.
• PVC malzemelerin içerdiði aðýr metaller,
PVC matrisinde sabit olduðu için, bu
PVC Atýklarý
Atýk toplama
Yardýmcý
malzemeler
Mekanik
geri dönüþüm
Atýk
hazýrlama
Enerji
Atýk ayýrma
Kimyasal
geri dönüþüm
Atýk yakma
Bertaraf
edilecek
atýklar
örn: dolumcular
temel kimyasallar
Enerji ve/veya Buhar
Geri
dönüþüm
ve
bertaraf
etme
Bertaraf etme
Havaya ve Suya Emisyon
PVC ürünlerin yaþam sonu safhasý
maddelerin salýnýmý çok kolay ve mümkün
deðildir [1]. Ancak, kazara çýkan yangýnlar
gibi kontrolsüz bir yakma iþlemi sýrasýnda
serbest kalma olabilir. Böyle bir durumda
ortama salýnacak olan aðýr metaller ise, diðer
aðýr metal emisyonu kaynaklarýna kýyasla çok
azdýr. Geri dönüþüm sonucunda elde edilen
hammadde yine profil ve boru gibi inþaat
sektöründe ayný kalitedeki benzer ürünlerde
kullanýlacaðýndan, madde akýþý üzerinde hiçbir
kontrolün bulunmadýðý sistemlerdeki kadar
kritik bir tehlikesi yoktur [1]. serbest kalma
olabilir. Böyle bir durumda ortama salýnacak
olan aðýr metaller ise, diðer aðýr metal
emisyonu kaynaklarýna kýyasla çok azdýr. Geri
dönüþüm sonucunda elde edilen hammadde
Resim 1: PVC pencere profili uygulama örneði, Yalova.
yine profil ve boru gibi inþaat sektöründe
ayný kalitedeki benzer ürünlerde
kullanýlacaðýndan, madde akýþý üzerinde hiçbir
kontrolün bulunmadýðý sistemlerdeki kadar
kritik bir tehlikesi yoktur [1].
Kimyasal Geri Dönüþüm
PVC içeren plastiklerin kimyasal geri dönüþümü
ile ilgili çalýþmalar halen araþtýrma
aþamasýndadýr.
Ýçeriði açýsýndan PVC atýklarý iki þekilde olabilir;
karýþýk plastik atýklarý içerisindeki düþük PVC
içerikli atýklar veya PVC açýsýndan zengin
atýklar.
• Avrupa’nýn çeþitli ülkelerindeki Texaco,
Polimer Kraking, VEBA ve BASF tesislerinde
gerçekleþtirilen kimyasal geri dönüþüm
iþlemlerinde, daha çok petrol ya da doðal gaz
esaslý kaynaklarýn yerini alan sývý organik
bileþikler veya gazlar elde edilmiþtir.
• Maden eritme ocaklarý ve çimento fýrýnlarý
gibi tesislerde kömür yerine karýþýk plastik
atýklarý enerji amaçlý kullanýlabilmektedir.
• Belediye (katý) atýklarýnýn yakýlmasý
esnasýnda karýþýk plastik atýklarýn verdiði
enerji ýsý ve/veya elektrik üretiminde kullanýlýr.
Referanslar:
1.E. Plinke et al., 2000. Mechanical recycling
of PVC wastes, European Commission DG XI
2. Møller, S., Larsen, J., Jelnes, J.E., Færgemann,
H., Ottosen, L.M., Knudsen,
F.E, 1995, Environmental Aspects of PVC. Danish
Environmental Protection Agency, Copenhagen
3. Andersson, I., Larsson, C-M., Bengtsson, L.,
Ljung, E., Mingarini, K., Persson,
M., 1996, Additives in PVC, Marking of PVC.
(Unpublished). Government of
Sweden.
4. PVC için Yaþam Döngüsü Analizi hakkýndaki
Avrupa Komisyonu Raporu
Ambalaj Bülteni Mayýs / Haziran 2010
33