sık karşılaşılan teknik sorunlara çözümler teknik mler

Transkript

ÖZE
BİLGİSAYAR KİTAPLIĞI SERİSİ 01
BİLGİSAYAR KİTAPLIĞI SERİSİ - 01
EKS
L
2009IYON
TEKNİK SORUNLARA ÇÖZÜMLER
SIK KARŞILAŞILAN TEKNİK
SORUNLARA ÇÖZÜMLER
KOL
SIK KARŞILAŞILAN TEKNİK
SORUNLARA ÇÖZÜMLER
BİLGİSAYAR KİTAPLIĞI SERİSİ - 01
Yayıncı
Doğan Burda Dergi
Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş.
Murahhas Üye (CEO)
Mehmet Y. YILMAZ
Yayın Direktörü
M. Rauf ATEŞ
Yazı İşleri Müdürü (Sorumlu)
Erdal KAPLANSEREN
Görsel Yönetmen
Eylem AKSÜNGER
Katkıda Bulunanlar
Pamir KIZILTUĞ
A. Kıvanç TANRIKULU
Daron DEDEOĞLU
Selim ŞUMLU
Görkem YILDIRIM
Baskı ve Cilt
Le Color / Levent Print City
Tel: 0212 637 15 30
© PCnet Dergisi Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve
Pazarlama A.Ş. Dergide yayımlanan yazı, fotoğraf, harita,
illüstrasyon ve konuların her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak
gösterilerek dahi alıntı yapılamaz.
1
BİLGİSAYAR KİTAPLIĞI SERİSİ
PCnet’ten okuyucularına
bilgi kaynağı serisi
PCnet Temmuz sayısı ile başlattığımız Bilgisayar Kitaplığı
Serisi, her ay farklı konularıyla kütüphanenizde yer
açmanızı sağlayacak bir bilgi hazenesi sunuyor.
2
SIK KARŞILAŞILAN TEKNİK SORUNLARA ÇÖZÜMLER
Donanım, yazılım, internet ve çokluortam konularında en sık karşılaşılan sorunlara ilaç olacak çözümleri bu kitapçıkta toparladık. Ayrıca sizi bu sorunlara
yakalanmaktan koruyacak önlemleri de yazdık. Belki bu sorunların bir kısmıyla
daha önce karşılaştınız, belki çoğundan haberiniz bile yok. Ama unutmayın ki
bu sorunlardan biri en olmadık zamanda karşınıza çıkabilir ve şimdiden tedbiri
elden bırakmamak en iyi çözüm.
Eğer sizin yaşamakta olduğunuz bilgisayar sorunu bu kitapçıkta yer almıyorsa,
[email protected] adresimize yazabilirsiniz. Uzman editörlerimizden biri
sorununuzun çözümünü en kısa sürede size iletecektir.
Erdal KAPLANSEREN
Yazı İşleri Müdürü
3
WINDOWS
Albüm kapaklarını klasör simgesi yapın
Windows XP ve Vista, MP3’lerinizi depoladığınız
klasörlerin simgelerine albüm kapaklarını ekleyerek MP3 arşivinize şık bir görünüm kazandırabilir.
Windows Media Player’ın otomatik olarak
bulamadığı albüm kapaklarını da siz ideefixe.
com, amazon.com gibi sitelerden bulup folder.jpg
ismiyle kaydederek klasörlere atabilirsiniz.
Windows açılmadığında
Bu görünümü elde etmek için XP’de “küçük resim”
görünümü seçmeniz gerekebilir.
Bazen bilgisayarınız açılırken siyah ekranda
“ntldr32.dll dosyası eksik” gibi bir hata mesajıyla
karşılaşırsınız ve Windows bir türlü açılmaz.
Önyükleme (boot) dosyalarının yeniden
oluşturulması bu sorunu çözebilir. Bunun için
PC’nizi Windows CD’sinden başlattıktan sonra
SELİM ŞUMLU
HijackThis
Kötücül
yyazılımlarla
başı dertte
olan arkadaşlarıma yardımcı
olmak en sık kullandığım araç
HijackThis (git.pcnet.com.tr/29).
Bu küçük programı Messenger’dan
arkadaşıma gönderdikten
sonra oluşturulan raporu bana
geri göndermesini istiyorum,
4
raporu inceledikten sonra da
hangi satırları iptal edebileceğini
söylüyorum. Siz de HijackThis
raporlarınızı PCnet.com.tr ve
Doctus.net forumlarında analiz
ettirebilirsiniz.
E-posta linkleri
Herhangi bir web sitesindeki
“e-posta gönder” linkine tıklayıp
da Outlook Express veya
Windows Mail yapılandırmasıyla
karşılaşan kullanıcıların “Bu
ne ya?” feryatlarını birçok kez
duymuşumdur. git.pcnet.com.tr/27
adresinden indirebileceğiniz küçük
araç, Vista kullanıcılarının varsayılan
e-posta istemcisini Hotmail olarak
ayarlayabiliyor. git.pcnet.com.tr/28
adresindeki Gmail Notifier ise XP
ve Vista’da varsayılan istemciyi
Gmail olarak değiştirebiliyor.
R tuşuyla Kurtarma Konsolu’na girin ve “fixboot”
komutunu verin. Merak etmeyin, bu çözüm işe
yaramasa bile verileriniz zarar görmez.
Vista kapanmıyorsa
Windows Vista’nın Başlat menüsündeki güç
düğmesi ön tanımlı olarak PC’nizi kapatmaz, sadece uyku moduna alır. Ancak Vista’da kullanılan
uyku (hibernate) modu bazı donanımlarla uyumsuz olduğundan bu düğmeye tıkladığınızda PC’niz
istenen uyku moduna girmeyebilir ya da yeniden
başlayabilir. Sizin PC’niz de derin bir uykuya
dalmıyorsa Denetim Masası’na girip Donanım ve
Ses > Güç Seçenekleri > (seçili planın altındaki)
Dağ başında iki dizüstüyü yan yana getirebiliyorsanız CounterStrike da oynayabilirsiniz.
Plan ayarlarını değiştir > Gelişmiş güç ayarlarını
değiştir’e tıklayın. Güç düğmeleri ve kapak > Başlat
menüsü güç düğmesi’ni “Kapat” olarak ayarlayın.
Router’sız ağ kurun
“Kapat” düğmesiyle kapanamayan PC’lerin sayısı hiç de az
değil.
Hiç kablosuz ağın olmadığı bir ortamda iki dizüstü
bilgisayar arasında nasıl belge paylaşacağınızı ya da
oyun oynayacağınızı düşünüyorsanız çözüm basit:
eşler arası (ad-hoc) ağ kurabilirsiniz. XP’de bunu
yapmak için kablosuz ağ bağlantınızın özelliklerine
girdikten sonra Kablosuz Ağlar sekmesindeki
Ekle düğmesine tıklayın. Ağınıza bir isim (SSID)
girdikten sonra “Bu bilgisayardan bilgisayara
(özel) ağdır” seçeneğini işaretleyin. Artık 2.
bilgisayarda kablosuz ağ taraması yaparak bu ağa
5
bağlanabilirsiniz. Vista’da ise Windows Toplantı
Alanı yazılımı bu işleri zahmetsizce halledebiliyor.
ClearType: Olmalı mı olmamalı mı?
Microsoft’un ClearType adını verdiği yazı tiplerini yumuşatma teknoloji varsayılan olan XP’de
ve diğer eski sistemlerde devre dışı, Vista’da açık
gelir. XP’ye Internet Explorer 7 yüklendiğinde
ClearType otomatik olarak açılır. ClearType,
LCD ekranlarda yazıların daha rahat okunmasını
sağlar. Biz LCD kullanıyorsanız ClearType’ı
açmanızı, CRT monitör kullanıyorsanız kapalı
tutmanızı öneririz.
XP’de ClearType’ı etkinleştirmek için masaüstüne
sağ tıklayıp Özellikler > Görünüm > Efektler >
Ekran yazı tiplerini düzeltmek için aşağıdaki yöntemi kullan > ClearType’ı seçin. Vista’da kapatmak
içinse masaüstüne sağ tıklayıp Kişiselleştirme >
Pencere Rengi ve Görünümü > Daha çok renk
seçeneği için klasik görünüm özelliklerini aç >
Efektler > Ekran yazı tipi kenarlarını düzeltmek
için aşağıdaki yöntemi kullan > Standart’ı seçin
veya bu seçeneği tamamen devre dışı bırakın.
Hayat kurtaran kısayol
En sevdiğimiz tuş kombinasyonu, bütün pencereleri anında küçültüp masaüstüne dönmeye
yarayan Windows + D’dir. Bu kısayolu iyi
6
ezberlemenizi öneririz; çünkü hayatınızı, işinizi,
karizmanızı ve birçok şeyi kurtarabileceği kullanım
alanları saymakla bitmez!
Güvenliğin ustasıyım, performansın
hastasıyım
Windows Vista’da duvar kağıdını değiştirirken
bile sizi sorguya çeken Kullanıcı Hesabı Denetimi
(UAC) hem kullanıcının hem de bilgisayarın
performansını azaltır. Ben kendi güvenliğimi
sağlayacak kadar bilinçliyim ve kaliteli bir anti virüs
yazılımı da kullanıyorum diyorsanız UAC’yi devre
dışı bırakabilirsiniz. Bunun için Denetim Masası >
Kullanıcı Hesapları ve Aile Güvenliği > Kullanıcı
Hesapları > “Kullanıcı Hesabı Denetimi’ni aç veya
kapat”a tıklayıp UAC’yi kapatın.
Kolay boyutlandırma
Resimleri yeniden boyutlandırmak (genellikle
küçültmek) çok sık ihtiyaç duyduğumuz bir
işlemdir. Microsoft tarafından geliştirilen ve git.pcnet.com.tr/26 adresinden indirebileceğiniz Image
Resizer adlı küçücük PowerToy, resim dosyalarının
sağ tıklama menüsüne “Resize Picture” komutunu
ekliyor. Böylece tek tıklamayla resimlerinizi standart ölçülerden birine küçültebiliyorsunuz.
“Kısayol”suz kısayollar
Image Resizer’ın tek dezavantajı resim kalitesini
belirleyememeniz.
8
Windows Vista, herhangi bir şekilde
oluşturduğunuz kısayolların adını otomatik olarak
“Dosya adı – Kısayol” yapar. Oysa siz onun kısayol
olduğunu zaten biliyorsunuzdur ve çirkin görünen
bu isimleri her seferinde değiştirmek zorunda
kalırsınız. Vista’ya bu kötü alışkanlığını bıraktırmak
için Başlat’a tıklayıp “regedit” yazın. HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\
CurrentVersion\Explorer yolunu
izleyip “link” anahtarına çift tıklayın
ve değer verisini “00 00 00 00” olarak
değiştirdikten (Delete ve 0 tuşlarına birer
kez basmanız yeterli olacaktır.) sonra
bilgisayarı yeniden başlatın.
Yardım belgelerini kullanın
Açıkça söyleyebiliriz ki bugüne dek
Windows’un yardım belgeleriyle problemlerini giderebilen birini tanımadık;
ancak Windows Vista’da durum
değişiyor. “Nasıl olsa işe yaramaz” diyerek Vista’nın yardım belgelerine hiç göz
atmadıysanız hemen Başlat menüsünden “Yardım ve Destek”e tıklayın. Resimli ve ayrıntılı dokümanların özellikle
acemi kullanıcılar için çok faydalı ve
arama kutusunun da son derece işlevsel
olduğunu fark edeceksiniz.
9
GÜVENLİK
Online virüs taraması
Korumasız Wi-Fi ağlar
Kullandığınız anti virüs yazılımı bazen yanlış
alarm verebilir ya da virüslü olduğunuz bir
dosyayı tanımadığından şüphelenebilirsiniz.
www.virustotal.com adresindeki VirusTotal
servisi, siteye gönderdiğiniz dosyayı tam 32 anti
virüs yazılımıyla taramadan geçirerek sonuçları
kısa süre içinde size bildirir. Sitenin biraz problemli bir Türkçe desteği de mevcut.
Artık hemen her köşe başında, otellerde ve
lokantalarda genel kullanıma açık kablosuz ağlar
bulmak mümkün. Acil bir işinizi görmek için bu
ağlara bağlanırken gizli verilerinizi riske atmak
istemiyorsanız mutlaka dosya paylaşımını kapatın
ve bir güvenlik duvarı yazılımı kullanın. ZoneAlarm (www.zonealarm.com) başarılı ve bedava bir
güvenlik duvarıdır. Windows Vista kullanıyorsanız
bağlandığınız ağı “ortak ağ” olarak tanıtmanız
yeterli olacaktır.
Hangi anti spyware?
Artık her sistemde casus yazılımları temizlemeye
yarayan bir araç bulundurulması şart, ama çoğu
zaman böyle bir çözüme para harcamaya gerek
olmadığını söyleyebiliriz. Windows Vista ile
birlikte gelen ve XP’ye de yüklenebilen Windows
Defender (www.microsoft.com) bedava ve oldukça
iyi iş çıkarıyor. Gerçek zamanlı korumaya ihtiyacı
olmayanlar için diğer bir güçlü çözümse Ad-Aware
(www.lavasoft.de).
Eyvah, virüs!
VirusTotal, şüphelendiğiniz küçük boyutlu dosyalarda tarama
yapmak için çok elverişli.
10
Erken tedbir almadığınız için bilgisayarınıza virüs
ya da benzeri bir zararlı yazılım yerleştiyse, önce-
Ad-Aware’in ücretsiz sürümü kötücül yazılımlara aman
vermiyor.
likle sisteminize bir anti virüs yazılımı yükleyin.
Yüklemenin ardından tarama yapmak için mutlaka
Windows’u Güvenli Mod’da başlatın, normal
modda sistemde aktif olan virüsleri silemeyebilirsiniz. Sabit diskinizi söküp bir arkadaşınızın
bilgisayarına ikincil disk olarak bağlayarak da
güvenli bir temizlik yapabilirsiniz.
MSN’de sizi engelleyenleri göstereceğini iddia eden siteler
Messenger hesabınızı çalmak için biçilmiş birer kaftan. Aman
dikkat!
“bilgisayarınız yavaş” ya da “PC’nizde virüs
bulundu” gibi banner’lar ve banka hesabınızda
güncelleme yapılacağını söyleyen e-postalar da
gerçeği yansıtmaz.
Önünüze gelene güvenmeyin
İnternette bilgi hırsızları, dolandırıcılar ve
haksız kazanç elde etmek isteyen birçok kişi cirit
atmaktadır. Gerçek olamayacak gibi görünen bir
vaatle karşılaşırsanız “şansınızı denemeyin”! Bedava
kontör, Messenger’da sizi bloke edenleri öğrenme,
bedava tatil gibi vaatlerin hepsinin altında bir bit
yeniği vardır. Durup dururken karşınıza çıkan
11
YAZILIM
Bu uzantı da ne?
İnternet ve dosya paylaşım ağlarıyla haşır neşir
olan bilgisayar kullanıcılarındansanız, sık sık
sisteminiz tarafından tanımlanamayan uzantılara
sahip dosyalarla karşılaşırsınız. Bu tarz dosyaları
çalıştırmak isterseniz işletim sisteminiz “birlikte aç”
seçeneğiyle sizi baş başa bırakacak ve muhtemelen
ne yapacağınızı bilemeyeceksiniz.
Ancak artık bu tarz tanımlanamayan uzantıların
aslen ne olduğu ve hangi yazılımlarla
çalıştırılabileceğini öğrenebileceğiniz hoş bir
yöntem var; Filext.com. Bu site sayesinde binlerce
uzantı ve bu uzantıları çalıştırabileceğiniz yazılımlar
hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
Sanal dublörünüz zararlılara karşı
Zaman zaman internetle tanıştığımıza bin pişman
olmamızı sağlayan virüslerle, trojan yazılımlarıyla
ve kendilerine “hacker” diyen kötü niyetli
yazılımcılarla uğraştık durduk. Üstelik çilemiz
bu kadarla da sınırlı kalmadı. Bu zararlılardan
kurtulma adına hemen hemen her gün yeni
bir güncellemesi çıkan ve sistem kaynaklarını
tüketmeyi adeta alışkanlık haline getirmiş anti-
DARON DEDEOĞLU
DA
G
Gparted
ile disk
bö
bölümlemek
ssandığımdan
a
da k
kolay bir işmiş
Genel olarak Windows ve Unix
türevi sistemleri beraberce
kullandığım herkes tarafından
bilinir. Bunun verdiği kolaylık bir
yana, çileleri de yok değil.
Mesela yeni bir sabit diske
geçerken kullanacağım sistemler
için bölümler ayırmak bir
muammaya dönüşebiliyor.
12
Vista’nın XP’den farklı
olarak uzatılmış disk bölümü
oluşturamaması 5 sistemli bir
disk için sorun yaratabiliyor.
Ancak Gparted adlı canlı Linux
sürümü sayesinde dilediğim
kadar disk bölümünü kolayca
oluşturabiliyorum. Sistemin
küçük boyutlu ve ücretsiz oluşu
da cabası.
Ayrıca bölümleme yaparken
Freecell oynayabiliyor veya
internette dolaşabiliyorum.
Kolaylık bu olsa gerek.
Virüsler ve Bitdefender Live
Sisteme bir virüs bulaşıp da
bilgisayarı açılmaz hale getirdiğinde,
format öncesi son çare olarak
Bitdefender Live CD ile tarama
yapmayı tercih ederim. Tamamen
ücretsiz olan bu sistem CD’si
ile en güncel anti virüs araçlarını
hep yanımda taşıyabiliyorum.
Benzer şekilde Ultimate Boot
CD ile birlikte kullanıldığında tam
bir kurtarma çözümü olabiliyor.
Hemen her kesimden kullanıcıya
şiddetle tavsiye ediyorum.
virüs yazılımları, neredeyse dakikada üç-dört adet
uyarı penceresi açıp bizleri çalışamaz hale getiren
firewall’lara mahkum olmamız da cabası.
Ancak güvenlik sadece yazılımlarla ya da onları
güncel tutmayla sağlanmıyor. Farklı güvenlik
çözümlerine de ihtiyacımız var. ShadowStor
firmasının ShadowUser Pro Edition adlı koruma
yazılımı da tam bu noktada devreye giriyor.
Bu yazılım, alışık olduğumuz güvenlik
yazılımlarından oldukça farklı bir mantıkta
çalışıyor. ShadowUser’ı kurduğunuzda yazılım,
kullanmakta olduğunuz sistemin bir kopyasını
alarak sanal bir ikinci sistem oluşturuyor. Yani,
yazılım sisteminizin sanal ikizini oluşturuyor ve
internet üzerinden gelebilecek her türlü zararlı
yazılım ve saldırıya bu sanal makineyi kalkan
yapıyor. Böylelikle sisteminiz ve sabit diskinizde
yer alan verileriniz hiçbir şekilde zarar görmüyor.
Üstelik yazılım sabit diskleriniz üzerinde hiçbir
değişiklik yapmıyor.
kaybettiğiniz verilerinizin ardından ağlamak
yerine önceden hazırladığınız bir kurtarma CD’si
ile sisteminizi tekrardan onarabilir ve verilerinize
kolayca ulaşabilirsiniz.
Bunun için BartPE adlı küçük bir yazılımdan
faydalanabilirsiniz. Kullanmakta olduğunuz Windows işletim sisteminizden canlı (optik sürücüden
çalışan) bir kurtarma CD’si hazırlayan bu yazılım
her Windows kullanıcısının elinin altında
bulunmalı. Üstelik yazılımla oluşturacağınız canlı
kurtarma sisteminize dilediğiniz yazılımları da
ekleyebilirsiniz. Böylelikle kullanmakta olduğunuz
Windows’unuzu cebinizde taşıyabilirsiniz.
İnatçı yazılımlardan kurtulun
Ev kullanıcıları internetten buldukları hemen her
Windows’unuz için can(lı) kurtaranınız var mı?
Windows işletim sistemleri herhangi bir nedenden dolayı kolayca çökebilen bir yapıya sahiptir.
Bunu zaten bugüne kadar bir Windows sürümü
kullanmış olan herkes bilir. Ancak sisteminiz bazen
bir neden olmadan ya da hiç sinyal vermeden
açılmama kararı alabilir. İşte böyle bir durumda
13
türden yazılımı kurup kurcalamayı severler. Ancak
bu yazılımların birçoğu aslen lanse edildikleri
şekilde kendilerini kaldırabilecekleri bir modül
içermezler. Durum bu olunca zamanla işletim
sistemi kaldırılamayan bu yazılımlarla şişer ve
hantallaşır. Bu durumu önlemenin tek yolu da
böyle Japon yapıştırıcısı gibi sabit disklere yapışıp
kalan yazılımları bir çırpıda söküp atan, MyUninstaller adlı küçük yazılımı kullanmak. Sadece 41KB
boyutuna sahip olan bu yazılım ücretsiz oluşuyla
da öne çıkıyor.
ağlamıştır. Böylesi bir durum başınıza geldiğinde
aslen sildiğiniz dosyaları geri getirebileceğinizi biliyor musunuz? Hem de sadece birkaç tıklamada...
Bu lükse kavuşmak için biraz maliyete katlanıp Get
Data firmasının RecoverMyFiles adlı 70 dolarlık
kurtarma yazılımını edinebilirsiniz. Yazılımın süre
kısıtlamalı deneme sürümü bile elzem dosyalarınızı
geri getirmenizde faydalı olabilir. Yazılım hemen
her formattaki dosyayı kurtarmasıyla öne çıkıyor.
Yanlışlıkla sildiklerinizi geri getirmeniz
mümkün
Windows kurduğunuz sabit diskinizi daha önceden
bölümlere ayırmadıysanız, bu işlem için bir sonraki
format seremonisini beklemenize gerek yok, Partition Magic adlı yazılım sizin için bu işlemi birkaç
tıklama seviyesine kadar indirgiyor. Aslen ücretli
olan fakat tam fonksiyonla 30 gün kadar rahatlıkla
kullanabileceğiniz bu yazılım sayesinde diskinizde sisteminizi formatlamaya gerek kalmadan
dilediğiniz kadar (ya da diskinizin el verdiği kadar)
yeni bölüm oluşturabilirsiniz.
Hemen her bilgisayar kullanıcısı hayatında bir
defa bile olsa yanlışlıkla sildiği dosyaların ardından
Diskinizde yeni bölümler oluşturmak hiç
de zor değil
Sanal sürücülerle optik medya israfına son
İnternetten edinilen filmlerin ya da oyunların
büyük bir kısmı optik medya imajlarından
oluşuyor. Bunun yanı sıra kendi sahip olduğunuz
müzik ve filmlerin de yedeklerini bu şekilde
14
aldığınızı varsayarsak bu dosyaları kullanabilmek
için bir optik medyaya yazmanız gerekiyor. Ancak
sanal sürücüler sayesinde bu dosyaları optik medya
harcamadan da kullanabilirsiniz. Üstelik sanal optik sürücüler gerçeklerinden çok daha performanslı
çalıştığından oyun ve filmlerde çok daha yüksek
okuma hızlarına ulaşabilirsiniz.
Sanal sürücü oluşturma yazılımlarının en
başarılısı Daemon Tools, ücretsiz oluşu ve kolay
kullanımıyla öne çıkıyor.
Yeni ofis formatlarıyla tam uyumluluğu
yakalayın
tarafından da önerilen bu yazılım sayesinde yeni nesil
uzantıları eski nesil uzantılara çevirebiliyorsunuz.
Ofislerin bitirim ikilisi ceplerde
Word ve Excel dışındaki ofis araçlarını
kullanmayanlardansanız, sizler için çok hafif ve
hızlı bir ofis çözümümüz var; Abiword ve Gnumeric. Tamamen ücretsiz olarak dağıtılan bu ikili
ile DOC ve XLS uzantılı belgeleri açabilir ve bu
uzantılarda belgeler oluşturabilirsiniz. Bu ikilinin
USB belleklerde çalışabilen (kurulum gerektirmeyen) sürümleri de bulunuyor. Bu sayede ofisinizi
cebinizde taşımanız da mümkün.
Dilediğiniz formatı
dilediğiniz
formata çevirin
Microsoft’un yeni nesil ofis paketi olan MS Office
2007 kendine özel formatlarıyla farklı bir çizgi
yarattı. Emektar ofis uzantılarının sonuna birer “x”
eklenmesiyle oluşan bu yeni nesil formatlar artık
neredeyse her yerde karşımıza çıkar oldu. Ancak eski
sürümlerle açılamayan bu yeni formatlar için uyumluluk yaratmak elinizde. Tek ihtiyacınız olan FileFormatConverters adlı ücretsiz yazılım. Microsoft
Sahip olduğunuz çoklu ortam dosyalarınızı
farklı formatlara çevirmek, birçok defa
başvurduğunuz bir uygulamadır. Ancak
popüler formatlar için formata özel yazılımlar
kullanmak yerine, her format için tek bir
yazılım kullanmak çok daha pratik olabilir.
Bu tarz bir uygulama için en kullanışlı yazılım
kuşkusuz tamamen ücretsiz ve açık kaynak
kodlu olarak dağıtılan MediaCoder’dır.
Türkçe dil desteği de sunan MediaCoder
hemen her formatı birbiri arasında sorunsuzca
çevirebilmesiyle öne çıkıyor.
15
LINUX
Linux ve Windows bir arada olur mu?
Sabit disk kapasitelerinin genişlemesi ve
fiyatlarının düşmesi sonucu evlerde kullanılan
bilgisayarların da diskleri yavaş yavaş birden
fazla sistemi kullanmaya elverişli hale geldi.
Siz de yeterince disk alanına sahip olduğunuzu
düşünüyorsanız ve iyiden iyiye gelişen Linux
sürümlerinden birini ikinci sistem olarak kurmak
istiyorsanız yapmanız gereken şey diskinizi
bölümlendirdikten sonra ilk iş olarak Windows
kurmak ve ardından da kullanmak istediğiniz
Linux’u yüklemek. Linux ikinci sistem olarak
kurulduğundan diskinizin başına bir açılış yöneticisi kuracaktır (LILO ya da GRUB). Böylece
bilgisayarınızı açtığınızda önce bu yöneticiyi görecek ve listedeki sistemlerden dilediğinizi seçerek
devam edebileceksiniz.
Tekrar tek işletim sistemine dönmek
istiyorum ama açılış yöneticisi silinmiyor
Sabit diskinizin başına yani MBR’ye kurmuş
olduğunuz açılış yöneticisini kaldıramıyorsanız
sahip olduğunuz Windows kurulum CD’si ile
bilgisayarınızı kurtarma konsolunda açıp, fixmbr
komutunu kullanarak MBR’yi formatlayabilirsiniz.
Bunu yaptığınızda sadece Windows işletim sistemi16
nizi kullanabileceğinizi unutmayın.
Windows altından Linux yüklü diskleri
görebilmek
Günümüzde birçok Linux dağıtımı EXT2 ve
EXT3 dosya sistemini kullanıyor. Eğer siz de
Linux’unuzu bu dosya formatlarından birisine
kurduysanız Windows altından normal şartlarda
göremeyeceğiniz Linux disk bölümlerinize
kolayca ulaşabilirsiniz. Bunun için Explore2fs
adlı ücretsiz ve kurulum gerektirmeyen yazılımı
kullanabilirsiniz. Yazılım çalışmaya başladığında
sabit diskinizdeki Linux bölümlerini ve dizinlerini
araştırıp listeleyecek. Ardından dilediğiniz dosyayı
Windows’taki masaüstünüze kopyalayabilirsiniz. Yazılım şimdilik sadece EXT2 ve EXT3
formatlarını destekliyor. Yani ReiserFS ve diğer
formatlar şimdilik desteklenmiyor.
17
Linux yükledim ama açılışta
ekran kararıp kalıyor
Linux kurulumunu hatasız bir şekilde
tamamlamanıza rağmen sisteminizi açtığınızda
bir süre sonra ekranınız kararıp öylece beklemeye
başlıyorsa küçük bir çözünürlük sorununuz var
demektir. Genellikle Debian temelli sistemlerde
ve dizüstülerde sıklıkla karşılaşılan bu durum açılış
yöneticisi ekranında küçük bir komut girerek
çözülebiliyor. GRUB ya da LILO ekranında “Boot:
” yazan yere vga=771 gibi bir değer girerek bu sorunu atlamanız mümkün. Kullandığınız çözünür-
lük değerlerine uygun vga komutlarını http://
en.wikipedia.org/wiki/VESA_BIOS_Extensions
adresinden öğrenebilirsiniz.
Çok önemli bir yazılımım var ancak
DirectX istediği için Wine ile
kuramıyorum
Windows mimarisine ait ve sizin için vazgeçilmez
değerde bir yazılımınız varsa bu yazılımı Wine
ile rahatlıkla kurup kullanabilirsiniz. Ancak
kuracağınız yazılım DirectX bağımlılıkları
içeriyorsa Wine sizi yarı yolda bırakabilir. Böyle
bir durumda aslen oyunlar
için geliştirilmiş olan Cedega
yazılımını kullanabilirsiniz. DirectX tabanlı yazılımları kurup
kullanmanızı sağlayan bu platform CrossOver yazılımıyla birlikte kullanıldığında Windows’a
olan tüm bağımlılıklarınızı
unutturacak güçte olabiliyor.
Bir yazılım arıyorum ama
dağıtımıma uygun paketini
bulamıyorum
Kullandığınız Linux dağıtımına
ait paket formatıyla dağıtılmayan
bir yazılıma ihtiyacınız varsa
18
kaynak kodundan kendiniz derlemeyi deneyebilirsiniz. Aslen kulağa geldiğinden çok daha basit bir
yöntem olan kaynaktan derleme, sizi sisteminizin
kullandığı uzantı bağımlılığından da kurtarabilir.
İndirdiğiniz kaynak paketini açıp, konsoldan (root
yetkilerine sahip olduğunuzdan emin olarak) dizine
girin. Önce ./configure ardından da make ve make
install komutlarını kullanarak derleme işlemini
gerçekleştirin. Bu kadar basit, artık yazılımınızı
kullanabilirsiniz.
Linux altında sanal PC kurabilir miyim?
Linux altında kullanabileceğiniz birçok
sanallaştırma yazılımı mevcuttur. Bunlar arasında
XEN ve VMWare gibi yazılımlar da var. Ancak
gerek hızı ve kullanım kolaylığı açısından gerekse
de birçok farklı platforma destek vermesi açısından
VirtualBox adlı yazılımı şiddetle öneririz. Hemen
her dağıtım için özel kurulum paketi bulunan
yazılım, Pardus için de PİSİ paketine sahip.
Kolay bir yerel sunucu kurmak
mümkün mü?
Linux altında Apache kurarak kolayca bir web
sunucusu sahibi olabilirsiniz. Ama çok daha basit
bir yol arıyorsanız Lampp paketini denemenizi
öneririz. İçerisinde bir sunucu için hemen her
şeyin hazır olarak geldiği paket, aynı zamanda
Slampp adıyla bir canlı dağıtıma da sahip.
ASP.NET programcısıyım, Linux’a
geçince baştan dil mi öğreneceğim?
Eğer Microsoft teknolojilerine bağımlı şekilde
geliştirme yapıyorsanız Linux tarafına geçtiğinizde
yeni bir geliştirme dili öğrenmenize gerek
yok. .NET geliştiricilerinin Linux tarafında da
çalışabilmesini sağlayan MONO projesi tam
size göre demektir. Şu anda 2.4 sürümüyle
kullanıcıların karşısına çıkan platform; .NET,
ASP.NET, Winforms ve GTK# uygulamalarını
çalıştırabiliyor. MONO’yu etkin şekilde kullanabilmek için birçok Gnome kütüphanesine
ihtiyacınızın olacağını da belirtelim.
Kullandığım dizüstünün birçok bileşeni
Linux tarafında çalışmıyor.
Sahip olduğunuz donanımların bir kısmı Linux
altında çalışmıyorsa ve üreticilerin web sitelerinde Linux uyumlu sürücüler de bulunmuyorsa
geriye tek bir yöntem kalıyor; NDISWrapper. Bu
yazılımla donanımlarınızın Windows için yazılmış
olan sürücülerini Linux’a kurabilirsiniz. Bu şekilde
donanımlarınız Linux altında da rahatça çalışacaktır.
Ancak biz bu yöntemi son çare olarak denemenizi
öneriyoruz. Bu yazılım sayesinde Broadcom gibi
sorunlu donanımlar artık sorunsuz hale geliyor.
19
DONANIM
Yeni bir sabit disk satın alırken
RAID’i de düşünün
Yüksek kapasiteli bir sabit disk almayı
düşünüyorsanız, tercihinizi bu diskin yarı kapasitesindeki iki ayrı sabit diskten yana da yapabilirsiniz.
Arada çok fazla olmasa da, fiyat farkı mutlaka
olacaktır. Ancak bu sayede RAID 0 teknolojisini
kullanarak sisteminizi hissedilir bir şekilde
hızlandırabilmeniz mümkün olabilir. Tabi bu
özelliği anakartınızdaki yonga setinin de desteklemesi gerekiyor. Bu yöntemi kullanarak, başınıza gelebilecek pek çok sorun için önlem almış olacaksınız.
PAMİR KIZILTUĞ
PA
Di
Dizüstünde
pe
performans
ar
aramayın;
m
masaüstü en
iyisi
iyisi!
Okuyucularımızdan bizlere gelen
e-postaların büyük bir çoğunluğunu
performanslı dizüstü bilgisayarlar
üzerine. Performanslı bir dizüstü
sağlam bir işlemci içermeli; mesela
Intel Core 2 Extreme. NVIDIA’nın
8 serisinden GeForce ekran kartına
sahip olmalı. RAID de olmalı. Tabii
bunlar hep ürünü ağırlaştıran şeyler.
Ama bu hesaba bataryayı eklemedik.
Ekran çözünürlüğü için büyük bir
panel kullanılmalı. Boyutta da 17
ince ulaştık. Böyle bir ürün nereden
baksanız çantası, içindeki adaptörü
de hesaba katıldığında 5 kg. 5 litrelik
bir su şişesini düşünün. Elinizde
20
2-3 saat dolaştırdıktan sonra 30
kg olacağını garanti ederim. Bence
dizüstü bilgisayar seçerken mümkün
olduğunca küçük ve hafif ürünler
tercih etmek gerekiyor. O parayı
evdeki bilgisayarınıza yatırmak
gerekiyor. Zamanında 7900
GTX’li dizüstü bilgisayar alanlara
bir sorun bakalım, DirectX 10’a
nasıl terfi edecekler. Unutmayın,
performanssa masaüstü. Dizüstü
şartsa incelik ve hafiflik.
Ah şu oyunlar!
Bu ay merak ettiğimden dolayı
7800 GTX’li ve Pentium D 805
işlemcili bir bilgisayara Need For
Speed-Pro Street kurdum. Ne de
olsa aynı serinin bir önceki oyunu
Carbon’u oldukça iyi çalıştırmıştım.
Bilgisayarda Kingston’un HyperX
serisinden 800 MHz’lik iki tane
512 MB bellek var. Oyunu en
düşük ayarlarda zar zor oynadığımı
ve hevesimin kırılmaması için
kapatıp geçtiğimi belirtmeliyim.
Yükleme süreleri de hayli uzundu.
En düşük ayarlarda bile istediğim
FPS’yi elde edememiştim.
Oysaki iki yıl öncesinin en iyi
bilgisayarıydı. Düşünüyorum da
oyun oynayanları eskiden beş yıl
idare ederdi bilgisayarlar. Şimdi bu
süre iki yıl anca. Bu sürenin daha
da kısalmasından korkuyorum.
Şu oyunlar yok mu şu oyunlar,
bakın şimdi ilk defa doğru düzgün
Türkçe destekli bir şey de yaptılar.
Zorla donanım aldırırlar bize. Tabii
maksat sadece internete girmekse
o zaman Microsoft Windows 95 ve
Pentium 75 de yeter.
soğutma sistemlerinde kullanılabilecek en iyi
malzeme bakır. Özellikle işlemci ve yonga setlerine
uygulanacak soğutma çözümlerinde bakırdan
üretilmiş olan ürünleri tercih edin. Ürünlerin
üzerindeki fanlar da sessiz çalışmaları için mümkün olduğunca büyük olmalı. Böylece sessiz bir
bilgisayarınız olabilir.
Yonga setinize uygun bir grafik kartı seçin
Performans için daima
çift kanal bellek kullanın
Toplayacağınız sistem için tercih edeceğiniz bellek
miktarında her ne olursa olsun kapasiteyi ikiye
bölerek iki tane bellek modülü kullanmaya çalışın.
Böylece hem AMD, hem de Intel sistemler için
ciddi performans kazançları sağlayabilirsiniz. İlk
etapta tek bir 2 GB bellek modülü alacaksanız
ve birkaç ay sonra da aynısından bir tane
daha alacaksanız o halde kısa bir süre tek
bellek kullanılabilir.
Soğutucularda bakırdan ve
büyük fandan vazgeçmeyin
Maliyetinin uygunluğu sebebiyle performanslı
Satın alacağınız bilgisayar için ciddi bir yatırım
yapacaksanız ekran kartınız anakartınıza uygun
olmalı. Aslında her ekran kartı anakarta uyumludur. Ancak burada bahsettiğimiz ekran kartların
çift çalışması için gerekli koşul. Intel ya da ATI
yonga setli anakartlarda çift NVIDIA kartı
çalıştırmanız mümkün değil. Bu durumun tersi de
aynen geçerli.
Yüksek kapasiteli USB belleklerde hız
faktörünü önemseyin
USB bellekler artık 16 GB’ye kadar ulaştı. Diyelim karşınızda iki seçenek var ve aradaki
fiyat farkı yaklaşık 30 dolar seviyesinde. Hangisini alırsınız? “İkisi
de nasıl olsa 16 GB” derseniz
hata edersiniz. USB
belleklerin hız faktörünü
her zaman göz önünde
21
bulundurmanız gerekiyor. Aksi halde 16 GB’yi
doldurmanız 2-3 saati aşabilir.
Optik ve sabit disk sürücülerinizi SATA
tercih edin
Sabit disklerde uzun bir zamandır SATA tercih
ediliyor. Optik sürücülerde de SATA ürünlerin çeşitliliği günden güne artıyor. Optik
sürücünüzü de SATA destekli bir modelden
yana seçmeniz sizi yelken görünümlü IDE
kablolarından sonsuza dek kurtaracaktır.
Unutmayın; IDE kabloları kasa içi hava
dolaşımını engelleyen ve donanımlarınızı ısıtan
en büyük faktörlerden biridir.
İşitmek ve dinlemek arasındaki farkı aşın
Birçoğumuz anakartlarımızın üzerindeki ses
yongalarıyla 5.1 ses sistemlerimizi kullanıyoruz.
Peki, o halde piyasada neden harici ses kartları
satılıyor. Sonuç da onlar da aynı sesi vermiyor mu?
İşte bu da yanlış! Harici ses kartlarının birçoğunda
sesler üzerinde Dolby ya da buna benzer ses
çözümleme teknolojileri kullanılır. Bu da sesteki
küçük ama büyük detayları hissetmenizi sağlar.
BIOS ve firmware’lerin takipçisi olun
Zamanında aldığınız DVD yazıcınız DVD+R
medyalara yazamıyor. Şans eseri arkadaşınızın
22
getirdikleri de
DVD+R. Ne
yapacaksınız?
Tek bir format
için yeni DVD
yazıcı alınır mı? O halde
üreticinizin web sitesini sürekli kollayın. Böylece
eski ürünlerinize bazı medya formatları için
destekler kazandırabilir ya da yazım hızlarının
artmasını sağlayabilirsiniz.
Kaliteli bir güç kaynağını her zaman
önemseyin
İyi bir bilgisayarın kasası ne kadara mal olur? 1500
doların üzerinde. Peki, donanımlarınıza enerji
sağlayan güç kaynağında ucuza kaçarsanız ne olur?
Donanımlarınızın bozulma riski yükselir. Yüksek
fiyatlı güç kaynakları donanımlarınızı korumak ve
ideal enerjiyi sağlamak için çok farklı teknolojiler
içerir. Fiyat farkı budur. Güç kaynağı masrafından
kaçmayın.
Yeni bir kulaklıkla müzik
çalarınıza hayat öpücüğü
Müzik çalarların birçoğunun kutusundan oldukça düşük kalitede kulaklık
gelir. Müzik çalar her ne kadar
kaliteli olsa bile, maliyeti düşürmek
23
Güncellenmeye uygun bir
dizüstü bilgisayar alın
A
Aklınızda
bir marka var ve bu markanın iki farklı
modeli arasında kararsızsınız. Birinin işlemcisi yüksek, diğerinin de belleği. Hangisini alırsınız? Tabii
ki işlemcisi daha hızlı olanı. Dizüstü bilgisayarlarda sabit disk ve bellek oldukça kolay bir şekilde
güncellenir. Seçeceğiniz üründe bu nitelikler düşük
olsun, siz diğer özelliklere önem verin.
Büyük monitör yerine küçük ve fazla
sayıda monitör
adına
d yapılan
l bbu d
davranış sonucunda
d di
dinlediğiniz
l diği i
müzikten tam anlamıyla zevk alamazsınız. Oysaki
çözümü kolay: kaliteli bir kulaklığa marka-model
fark etmeksizin tüm müzik çalarlar destek verir.
Fotoğraf makinelerinde
yüksek hızlı bellek kartı kullanın
Dijital fotoğraf makineleri artık 12 megapiksel
değerine kadar çözünürlük sunuyor. 12 MP’lik bir
fotoğraf da nereden baksanız 5 MB yer kaplıyor.
Belki kompakt makineler için çok sorun olmaz
da seri çekim yapabilen SLR fotoğraf makineleri
için hızlı bir bellek kartı kullanmanız kayıt için
beklemeniz gereken süreyi en aza indirecektir. X
değerleri yine büyük önem taşıyor.
24
24 inç bir monitör nasıl olur? Oldukça güzel.
Çözünürlük değeri bu seviye için 1920x1200.
Peki, 24 inç bir monitör fiyatına üç tane 22 inç
almaz mısınız? Neden olmasın. Piyasadaki 22 inç
ürünler de 1680x1050 çözünürlük sunuyor ki bu
da oldukça yeterli bir değer. Üstelik çarşaf gibi bir
masaüstü ve çılgın bir oyun deneyimi de cabası.
Uzun süreli bir yatırım yapmayı
pek hesaba katmayın
Yeni bir bilgisayar satın alırken “beni şöööyle
3-5 yıl idare etsin diye düşünmeyin; hele ki
oyuncuysanız. Bugün herkes iki yıl öncesinin
en baba ekran kartıyla günümüzün oyunlarını
640x480 piksel çözünürlükte ve en düşük
ayarlarda oynamaya çalışıyor. Gülü seviyorsanız
25
dikenine katlanmaktan, her sene
donanım güncellemesi yapmaktan
başka çareniz yok.
Kutuların üzeri yerine kendinize
ve bilginize güvenin. PCnet
okuyun!
Hangi ürün olursa olsun siz kendi
bilginize güvenin. Sorun, soruşturun,
araştırın. En doğrusu sizin bildiğinizdir.
Piyasadaki birçok ürünün –hepsi değilkutusuna bakacak olursanız en iyiyi üretmişler, daha
iyisi kimsede yokmuş. Herkes bir şeyler söylüyor. Siz
kendi bildiklerinizle yola çıkın yeter. Peki bu bilgiler
nerede? Tabii ki bu sayfalarda. :)
Dokümanlarını kaybettiğim
eski anakartıma BIOS ve yongaseti sürücü güncellemelerini
yapmak istiyorum
Anakartınıza uygun BIOS ve yongaseti güncellemesini edinebilmek
için sürüm tanımına ulaşmanız
gerekiyor. Bu tanımı PC’nizin açılışı
sırasında çıkan POST ekranından
edinebilirisiniz. Bazı anakartlarda tam
ekran logo gösterimi fabrika ayarı
olarak açık olabilir ve tanım bilgilerini okuyamayabilirisiniz. Bu durumda TAB tuşu ile logodan
çıkabilir “Pause” tuşu ile ekranı durdurarak bilgileri not edebilirsiniz.
ADSL modemimi kurduğum hattın ses
kalitesi kullanılmayacak kadar düştü
ADSL modemlerin perakende kutusunda yer alan
aksesuarlar arasında splitter ismi verilen 3 girişli
bir kutu bulunmaktadır. Sabit hattınızı splitter’a
bağladıktan sonra diğer girişlere ADSL modeminizi
ve telefonunuzu bağlayabilirsiniz.
Yaz aylarında bilgisayarımı uzun süre
çalıştırdığımda sistem kendini tekrar
başlatıyor
PC’lerin genelinde uygun fiyatlı aktif hava soğutma
26
yazıcınızın hız ve tutarlılığını yükseltecek özellikleri
içerebileceğinden internetten uyumlu yeni sürümü
edinmenizi öneririz.
Overclock dostu bir ürünle grafik kartımın
mevcut soğutucusunu değiştirdim ve sürekli yüksek frekansta çalışmasını istiyorum
çözümleri kullanılmaktadır. Sistemdeki CPU ve
GPU gibi önemli parçaların ısı giderici kanalları
zamanla tozla tıkanabilir ve yeterli soğutma
yapmayabilir. Soğutucuları tozdan arındırdıktan
sonra montajın düzgün yapıldığından emin olun
ve sisteminizi çalıştırın.
Grafik kartları fabrika çıkışı sabit GPU ve bellek
frekans ayarlarıyla satışa sunulmaktadır. İşletim
sistemi altında çalışan çeşitli yazılımlarla frekanslar
yükseltilebilir. Ancak bu yazılım temelli overclock
yöntemi genellikle tutarlı çalışmaz. Frekanslar
değişebilir, işletim sistemine her girişte ayarları
tekrarlamak zorunda kalabilirsiniz. Kartınızın
DVD yazıcım bazı boş medyaları en
yüksek yazabildiği hızın altında yazıyor
Yeni satın almış bile olsanız DVD yazıcınız için
hazırlanmış yeni sürüm bir bellenim (firmware)
olabilir. Yazıcınızla ilişkili olan sıralı komut listesi
ve verileri içeren yeni sürüm bellenimde tam
hızla yazamadığınız boş medyalar tanımlanmış
olabilir. Benzer şekilde yeni bellenim sürümleri,
27
sağlıklı çalıştığı en yüksek frekanslı ayarlardan emin
olduktan sonra video BIOS editör yazılımlarıyla
yeni bir BIOS sürümü hazırlamanızı ve kartınızı
güncellemenizi öneririz.
Mürekkep püskürtmeli yazıcımda aldığım
çıktılarda boşluklar ve çizgiler oluşuyor
Mürekkep püskürtmeli yazıcılarda yer alan kafada
piko litre düzeyinde küçük mürekkep damlaları
üreten aralıklar vardır. Kağıda yakın biçimde
konumlandırılmış kafa üzerindeki bu aralıklar
toza karşı çok hassastır. Tozlu ortamlarda kafa
kirlenerek çıktılarda boşluklar oluşturur. Tozlu
ortamlarda bulunan yazıcıların temizleme işlemini
toz emen cihazlarla yapmanızı öneririz.
Seyahatlerimde farklı farklı adaptörleri
yanımda taşıyarak çantamı ağırlaştırıyorum
Günümüzde çeşitli elektronik cihazları yanımızda
taşıyoruz. PDA, dizüstü bilgisayar, cep telefonu,
fotoğraf makinesi şarj etmek için ayrı ayrı adaptörler kullanmak yerine tek bir üniversal adaptör kullanabilirsiniz. Bu adaptörler çeşitli voltaj ayarları ve
güç soketi çeşitlerine sahiptir.
Hızlı bellek çifti aldım fakat performans
artışı göremedim
Kaliteli overclock bellekleri yüksek frekans
ve agresif bellek ayarlarıyla kullanılmak üzere
tasarlanmıştır fakat anakartta gerekli ayarları
yapmadığınız sürece BIOS tarafından sıradan bir
bellek olarak algılanabilir. Bunu nedeni bellek
SPD’sindeki bellek zamanlamalarının JEDEC
standardına uygun olmasıdır. Oysa yeni belleğiniz
bu standardın üzerinde olduğundan BIOS’dan
daha agresif bellek ayarları seçip kaydetmelisiniz.
28
29
din sizin için önemli olan veri her zaman yanınızda
ve güvende olur.
Bilgisayarların kasa içi hava dolaşımını
yükseltmek
Bilgisayar kasaları anakarttan diğer donanımlara
uzanan birçok arabirim ve güç kablolarıyla doludur. Sistemde kullanılan donanımların sayısına
bağlı olarak kablolar dağınık bir görüntü sergilediği
gibi kasa içindeki hava akımını da engeller. Bazı
kaliteli kasa ve güç kaynaklarının aksesuarları
arasında yer alan kablo sabitleyicileri kullanarak
kasa içindeki hava akımını artırabilirsiniz.
Kablosuz ağınızın/modeminizin
performansını artırın
Önemli klasörlerin, adres defterinin ve
e-postaların yedeklenmesi
USB flash bellekler ve harici diskler giderek
ucuzluyor. Veri depolama kapasitesi yükselen flash
bellekler ve harici diskler ücretsiz veri yedekleme
yazılımlarıyla geliyor. Veri yedekleme yazılımları
sisteminizde seçtiğiniz klasörlerin, adres defteri
kayıtları ve e-postalarının veri depolama ünitesiyle
eşitlenmesini sağlar. Bu sayede nereye giderseniz gi30
Ev ve ofislerimizde yer alan kablosuz modem ve kablosuz erişim noktaları çoğunlukla
fabrika ayarıyla gelen kanalları kullanmaktadır.
Komşu ev ve ofislerdeki diğer kablosuz ağlar ve
modemler aynı kanalları kullanabilmektedir.
Performansı artırmak için kablosuz ağınızı
fabrika ayarı dışında uç kanallardan birinde
çalıştırmanızı öneririz. Modeminizi veya
erişim noktanızı evinizin merkezinde bir yere
kurmaya çalışın ve 2.4 GHz bandını kullanan
kablosuz cihazları modem yakınlarında bulundurmamaya özen gösterin.
31
Yeni çıkan oyunların bazılarında
Bilgisayarım grafik dokulama hataları
veriyor
Gerçek zamanlı üç boyutlu grafik uygulamaları
sürekli kendini yeniliyor. Yeni nesil grafik programlama arabirimleri kullanılmaya başladı. Yeni
oyunlarla birlikte grafik kartı sürücülerinin yeni
grafik motorları için optimize edilmesi gerekiyor.
Dokulama hatası gibi hatalarla karşılaşmamak için
grafik kartı sürücülerinizi hemen hemen ayda bir
güncellemenizi öneririz.
İşlemci terfisiyle sisteminizin
performansını geliştirin
Merkezi işlemciler hemen hemen her sene yeni
modellerle yenileniyor. Kullandığınız işlemci soketi
ve yongasetine bağlı olarak anakartınız
piyasaya sürüldüğü zamandan bir veya
iki nesil sonraki işlemcilerle uyumlu
olabilir. Anakart üreticisinin sitesinden
BIOS terfisiyle sağlanan yeni nesil işlemci
desteğini araştırınız. Kullandığınız işlemci
ve yenisi arasında yüzde yüze varan performans
avantajı yakalamak mümkün.
Bilgisayarınızın masaüstü büyüklüğünü
ikiye katlayın
LCD monitör fiyatları uygun fiyat aralığına indi.
32
Fakat masaüstü alanınızı artırmak için 1920x1200
veya 2500x1600 çözünürlüklü oldukça pahalı
monitörlere ihtiyaç var. 1680x1050 çözünürlüklü
20 inç bir LCD monitöre sahip olduğunuzu
varsayarsak aynı çözünürlüklü ikinci bir monitörü
sisteminize bağlayarak 3360x1050 piksellik bir
masaüstü büyüklüğü elde edebilirsiniz. Grafik
kartlarının büyük çoğunluğu çift monitör çıkışını
destekliyor.
ReadyBoost uyumlu flash belleklerle
Vista’da hız dopingi
Windows Vista işletim sistemi, ReadyBoost
özelliğine sahip USB flash bellekleri kullanarak
sistemin veri yazma okuma
performansını yükseltebiliyor.
Bu teknolojide sabit disk
sürücülere kıyasla
flash belleklerde
daha üstün olan
hızlı rasgele
veri erişim
özelliğinden
faydalanılıyor. Anakartınız USB
2.0 uyumluysa sistem ReadyBoost özelliğine sahip USB flash
bellekleri tanıyor ve bu özelliği etkinleştirmeniz
için onay bekliyor.
33
ÇOKLUORTAM/ELEKTRONİK
Dijital çerçeve alarak birikmiş
fotoğraflarınıza hayat verin
Çoğumuz internette gezerken beğendiğimiz
fotoğrafları sabit diskte
saklıyoruz. Ayrıca dijital
fotoğraf makineleriyle ve
cep telefonlarıyla çekilen
fotoğraflar da var. Eski
fotoğrafları tarayıp
saklayanları da hesaba
katarsak sabit disklerde
GÖRKEM YILDIRIM
GÖ
İh
İhtiyacınızdan fazlasına gerek yok
A
Alacağınız bilgisayar ya da
bi
bilgisayar parçası olsun aşırıya
ka
kaçmayın. İhtiyaçlarınızı ve bir
sene sonraki duru
durumu göz önüne getirin ve buna
göre seçim yapın. Çünkü altı ayda bir parçalar
yenileniyor ve fiyatlar hızlı biçimde düşüyor.
Bilgisayarı bir araç olarak düşünün
Bilgisayarı hayat biçimi olarak değil de araç olarak
düşünün ve saatlerce bilgisayar başına çakılı
kalmayın. Gözlerinizin, boynunuzun, belinizin ve
bileklerinizin sağlığını korumak için periyodik
olarak ara verin. Farklı noktalara bakıp gözlerinizi
dinlendirin ve kısa yürüyüşler yapın.
34
epey fotoğraf birikiyor. Dijital çerçeveler küçük
bir LCD ekrandan daha öte. Çünkü kart ve
USB bellek okuyabiliyor, bunlardaki fotoğrafları
gösterebiliyor ve daha da ötesi MP3 çalabiliyor ve
film izletebiliyorlar.
MP3 çalar yerine bol özellikli PMP’leri
tercih edin
İşe ya da okula giderken
yolda epey zaman
geçiriyoruz. MP3
çalarlarla müzik
dinlemek büyük keyif.
Bütçeniz elveriyorsa
paraya biraz daha kıyıp
PMP (portable media
player) almanızı tavsiye ederiz. Taşınabilir medya
çalarlar birden çok özelliği bir arada sunuyor. Çoğu
durumda FM radyo, MP3 çalar, video oynatıcı,
metin gösterici, resim gösterici ve taşınabilir disk
olarak kullanabilirsiniz.
Medya yedeklerken
sıkıştırmadan destek alın
Günümüzde CD’leri MP3 olarak saklamak pek
yeni bir kavram değil. WAV yerine MP3 yapınca
dosya boyutu yaklaşık 10 kat azalıyor. Benzer durumu görüntü dosyaları için de uygulayın. MPEG
(VCD) ve MPEG2 (DVD) yedeklerken DivX
sıkıştırma tercih ederseniz dosya boyutu 7 kat azalabilir. Böylece tek DVD’de 7
film saklamanız mümkün
olabilir. Diğer tür dosyalar
içinse ZIP ya da RAR yapmak en mantıklı yol.
Oyun konsolu almadan
önce bir kez daha
düşünün
Yeni nesil oyun konsollarının
savaşı Microsoft Xbox 360,
Sony PS3 ve Nintendo Wii
arasında geçiyor. Wii sadece
DVD okuyabiliyor ama film
izletme desteği yok. Sony
PS3 ise Blu-ray desteğine
sahip. Microsoft Xbox 360
(bulabilirseniz) ise HD
DVD destekliyor. Yeni nesil
HD filmleri ilerde izlemek
istiyorsanız Wii ters düşüyor.
HD için seçim yapmak artık
kolay çünkü savaşı Blu-ray
kazandı.
Ev sineması cihazlarının
özellikleri sürekli artıyor
Televizyonların en iyi dostları artık VHS videolar
değil. Bunların yerini önce
VCD çalar sonra da DVD
çalar aldı. Ardından DivX
desteği olan DVD çalarlar
geldi. Şimdilerde DVD’ye
yazabilen, sabit diske kayıt
yapabilen modeller bile var.
Ayrıca kablosuz ağa bağlanıp
bilgisayardaki veriyi bile
ekrana aktarabilirsiniz. Bu
yüzden cihaz seçerken dikkatli olun.
Aceleniz yoksa LED
teknolojisini bekleyin
LCD monitörler epey
yaygınlaştı. Plazmaların
sonunu getiren bu gelişmeler
sonucunda her şey beklendiği
gibi iyi değil. En büyük sıkıntı
kontrast oranının düşüklüğü.
Bu yüzden siyahlar çok keskin
değil. En büyük ilerleme LED
aydınlatma teknolojisiyle
geliyor. Aceleniz yoksa 2009
35
36
Aceleniz yoksa yedek alırken
en düşük hızı seçin
DVD-RW sürücüler çok ucuzlayınca CD-RW
sürücüler demode oldu. CD ve DVD ile yedeklemede üreticilerin hız yarışına tanık oluyoruz.
Ancak tavsiyemiz medya yazarken mümkün derece
düşük hızlar seçip verinin en kaliteli biçimde
yazılmasını sağlamanız. Örneğin CD’lerde 16X ve
DVD’lerde 4X çok daha tutarlı sonuçlar almanızı
sağlayabilir. Özellikle Audio-CD hazırlarken en
düşük hızı seçmenizi tavsiye ediyoruz.
yılında bu teknolojiyi kullanan LCD monitörlerin
yaygınlaşmasını beklemelisiniz. Şimdiden bazı
dizüstü bilgisayarlar bu teknolojiye geçiş yaptı.
Şarjlı bataryalarla masraflarınızı etkili
biçimde azaltın
Günümüzde pek çok cihaz şarjlı bataryalar içeriyor ama hala kalem pil kullanan cihazlarınız varsa
bunlarda alkalin yerine şarjlı pil tercih ederek
çevreyi koruyabilir ve masraflarınızı azaltabilirsiniz. Eski nesil şarjlı bataryalarda Ni-Cd karışımı
kullanılıyordu ama hafıza efekti sorunu vardı.
Yeni şarjlı bataryalar çoğunlukla Ni-MH esaslı ve
çok daha başarılı. Bu yüzden şarjlı batarya alırken
ucuza kaçıp Ni-Cd tercih etmeyin.
Windows Vista SuperFetch ve
ReadyBoost kullanın
Windows Vista işletim sistemiyle birlikte gelen
SuperFetch teknolojisi sayesinde programların açılış
süresi hızlanıyor. Bunu sağlayan arka planda çalışan
ve kullanıcı alışkanlıklarını tespit eden akıllı sistem.
Ayrıca ReadyBoost sayesinde parmak bellekleri
ve hafıza kartlarını sistem belleğine destek olmak
amacıyla kullanabilirsiniz. Windows Vista’nın bu
özelliğini kullanmak için parmak belleğin bazı hız
değerlerini sağlaması gerektiğini unutmayın.
GPS alıcı ve dokunmatik ekrana
hazırlıklı olun
Yeni cep telefonları ve bilgisayarlarda öne çıkmaya
başlayan bir özellik GPS alıcısı. Kameralar ve
37
Bluetooth bağlantısı gibi özelliklerden sonra GPS
alıcısıyla yön bulma standartlaşabilir. Diğer yandan
ekranların büyümesini takip eden gelişme dokunmatik modeller oldu. Bu akımı iPhone başlattı
ve diğerleri izledi. Dokunarak menüler arasında
hızlıca dolaşmak keyif veriyor. Tek sorun ekranın
çabuk kirlenmesi.
Kablosuz klavyeler rahatlık sunuyor
ama ötesi var
Kablosuz klavye ya da klavye setlerinde kullanıcıya
hareket özgürlüğü sunuluyor. Kullanılan bağlantı
teknolojileri Bluetooth, 2.4 GHz ya da 27 MHz
tabanlı olabiliyor. Ucuz modeller 27 MHz tercih
ediyor ve bu sinyaller basit programlar aracılığıyla
çözülebiliyor. Yazdıklarınızın başkası tarafından
okunmasını istemiyorsanız kablosuz klavyeden uzak
durmanız gerekebilir.
HD yayınlara hazır olmak için “HD
Ready” yerine “Full HD” logosu
Yeni nesil LCD TV’lerde çoğu zaman HD Ready
logosu bulunuyor. Bu logo TV’nin HD sinyal kabul
38
Kablosuz
ağlarda
802.11n ile
mücize
beklemeyin
Önceleri 802.11b vardı ve ardından 802.11g ile tanıştık. Uzun zamandır 802.11g ile beraberiz
ve veri aktarım hızları kablolu bağlantının çok gerisinde. En yeni standart olan 802.11n
ile hız ve kapsama alanı arıyor ama fark aşırı derecede yüksek değil. Bu nedenle Wi-Fi
teknolojisinin hız ve güvenlik risklerini göz ardı etmeyin. Konu şirket içi bağlantı olduğunda
çok daha dikkatli davranın.
rahatsızlık verici olabilir. Hassasiyeti donanımsal
olarak değişen fareleri tercih edin. Optik alıcı
teknolojisi daha eski olsa da daha dengeli sonuçlar
verebiliyor. Çok hassas olan lazer fareler bazı
yüzeylerde kullanılınca ekrandaki imleç ani atlamalar yapabilir. Denemeden almayın.
Harici sürücüler için
birden çok bağlantı faydalıdır
edeceğini gösteriyor ama panel çözünürlüğü düşükse
HD yayınla gelen kalite tam olarak elde edilemiyor.
Full HD logosunu taşıyan televizyonlar en yüksek
standart olan HD 1080 ile tam olarak uyumlu
çünkü panel çözünürlüği 1920x1080 piksel ve
detaylar çok net seçilebiliyor.
Elinizdeki sabit diski taşınabilir hale getirmek
için bir disk kutusu arıyorsanız ya da harici disk
alacaksanız bağlantılara iyice göz atın. USB
bağlantının hızı versiyon 2.0 için 60 MB/saniye
ile sınırlı ama çoğu zaman 35 MB/saniye hızı
aşılmıyor. Yeni kutularda USB yanında SATA/
eSATA bağlantısı da var ve böylece esneklik
sunuyorlar. Üstelik SATA teknolojisi çok daha
hızlı aktarım imkanı sunuyor.
Lazer alıcı her zaman için
optik alıcıdan iyi değildir
Lazer alıcılı fareler üst seviyede hassas ve oyunlar için ideal. Ancak kimileri için aşırı hassasiyet
39
ÇOKLUORTAM/ELEKTRONİK
Önemli adresleri tarayıcınıza elle girin
Bankaların online şubeleri, e-posta
servisleri ve anlık mesajlaşma sitelerinin
gibi güvenliğin büyük önem taşıdığı
adresleri tarayıcınızın adres çubuğuna
elle girmelisiniz. Bu sayede doğru adrese
gittiğinizden emin olabilir ve kullanıcı
adı, parola gibi bilgileri yabancı ellere
teslim etmeyeceğinizden kuşku duymazsınız.
Güvenli bağlantı simgesini kontrol edin
Özelikle banka şubelerinde olmak üzere güvenli
bağlantı gerektiren tüm web sayfalarında
tarayıcınızın durum çubuğunda yer alması
gereken asma kilit simgesini kontrol edin.
Bu simge, sayfadaki formlara girdiğiniz
verilerin şifrelenerek yerine ulaşacağı ve
başkaları tarafından elde edilemeyeceği
anlamına gelir.
Banka işlemlerinizde
ekran klavyesi kullanın
Kişisel bilgilerinizi verdiğiniz, kullanıcı adı ve
parolalarınızı girdiğiniz sayfalarda, site tarafından
KIVANÇ TANRIKULU
K
On
Online ofis
de
devrine
ha
hazırlanın
Bi
Bilindik ofis
prog
programlarının
online sürümleri gün geçtikçe güç
kazanıyor. Google Dokümanlar,
Zoho Office gibi ücretsiz
hizmetlerin marifetleri artarken
kullanıcıları da çoğalıyor. Görünen
o ki, günün birinde herkes
belgelerini internet üzerinde
düzenleyecek ve saklayacak. Bu
trende şimdiden ayak uydurmanızı,
40
online araçların hakkını vererek
kullanmanızı tavsiye ediyorum.
Özellikle Google’ın sunduğu
ücretsiz ofis uygulamaları ve online
takvimi, Gmail ile birlikte kullanarak
harikalar yaratabilirsiniz.
Salonda internete şans tanıyın
2000’li yılların sonu internetin
televizyonla mücadelesine sahne
olacak gibi görünüyor. Ben artık
interneti evin arka odalarından
çıkartıp salona getirmenin ve
tabir yerindeyse baş köşeye
oturtmanın zamanı geldi diye
düşünüyorum. Salonunuza sıradan
bir masaüstü bilgisayar kurmak
yerine sizi en kısa ve ucuz yoldan
internete ulaştırabilecek alternatif
bir sistem kullanabilirsiniz. Yine
uygun fiyatlarla sahip olabileceğiniz
bir Media Center PC size hem
internet hem de televizyon
sağlayabilir. Eminim ki, internet
salondaki kapışmaya televizyon
karşısında 2-0 yenik başlayacak olsa
da kısa sürede farkı kapatacak ve
öne geçecek.
dolaşıp duruyor. Sizi herhangi bir konuda uyaran,
harekete geçmeye veya destek vermeye davet eden
e-postaların altındaki imzaya şüpheyle yaklaşın.
Geçmişte bu tip e-postalara adı karışan birçok
akademisyen e-postalarla ilişkisinin olmadığını
beyan etmişti.
Facebook profilinizi
yabancılardan gizleyin
sunulan bir ekran klavyesi varsa mutlaka kullanın.
Bankaların online şube girişlerinde genellikle
bulunan bu seçenek yerine Windows’un ekran
klavyesini de tercih edebilirsiniz.
İnternetten edinilen kişisel bilgiler üzerine kurulan dolandırıcılık modelleri gün geçtikçe artıyor.
Facebook hesabı açan herhangi birinin kişisel
bilgilerinize ulaşmasını engellemek için profilinizi
yalnızca arkadaşlarınızın görebileceği şekilde
ayarlamak yararınıza olacaktır.
E-posta’lardaki bağlantılara güvenmeyin
Herhangi bir hizmetteki kullanıcı hesabınıza
giriş yapmanızı isteyen e-posta mesajları, doğru
yerden geliyormuş gibi görünseler bile güvenilir olmayabilir. Aldığınız bir e-posta üzerine
hesabınızı kontrol etmek isteseniz bile e-postadaki
bağlantılardan birine tıklayarak siteye gitmek
yerine yeni bir tarayıcı penceresi açarak adresi
kendiniz yazın.
Zincir e-postalara inanmayın
Zincir e-postalar çoğunluğu eğlence içerikli
olmak üzere kullanıcılar arasında durmadan
Şirket bilgilerinizi girerken iki kere
düşünün
İnternet ortamında kişisel bilgileriniz gibi
41
şirket bilgilerinizi de kem gözlerden dikkatle
sakınmalısınız. Geçtiğimiz yıllarda internetten
edinilen bilgilerle birçok şirkete sahte faturalar
gönderildiğine şahit olmuştuk. Böyle bir durumla
karşılaşmamak için şirket bilgilerinizi herhangi bir
internet sitesine verirken çok dikkatli davranın.
Önemli e-postaları
salt metin olarak gönderin
Bazı e-posta kullanıcıları HTML kodları ve çeşitli
biçimlendirme özellikleri içeren e-postaları doğru
şekilde görüntüleyemeyebilir. Bu yüzden sizin
için hayati önem taşıyan, acilen ulaşması gereken
e-postalarınızı salt metin olarak göndermeyi
tercih edin.
42
Spam klasörüne ara sıra da olsa göz atın
İstenmeyen e-postaların tümünü toplayamasalar
da e-posta istemcilerinde ve web arayüzlerinde
bulunan spam klasörleri kullanıcıların hayatını
ciddi şekilde kolaylaştırıyor. Sıkça rastlanmasa
da spam olmayan e-postaların da bu klasöre
kaçabileceğini aklınızdan çıkarmamalısınız. Kayıp
yaşamamak için spam klasörünüzü aralıklarla
kontrol edin.
Ulaşamadığınız sayfalar için Google
önbelleğine başvurun
Daha önce keşfettiğiniz ve tekrar kullanmaya
ihtiyaç duyduğunuz bir web sayfası, sunucu
problemleri sebebiyle görüntülenemiyor olabilir.
Böyle bir durumda sunucunun tekrar aktif hale
gelmesini beklemek yerine Google’ın önbelleğine
başvurabilirsiniz. Adresi Google’da arayın ve
sonucun alt kısmında yer alan “Önbellek”
bağlantısına tıklayın.
Önemli belgelerin kopyalarını e-posta
hesabınızda saklayın
Sizin için hayati önem taşıyan belgelerinizin
yedeğini almak daha önce mutlaka aklınızdan
geçmiştir. Belgenizi hem güvence altına almak,
hem de her yerden ulaşılabilir hale getirmek için
web’de saklayabilirsiniz. Örneğin çok büyük
boyutlara sahip olmayan belgeleri Gmail hesabınıza
e-posta olarak göndermek mantıklı olabilir.
Yabancı bilgisayarlarda çerez (cookie)
bırakmayın
Google’da daha verimli sonuçlar için ipuçları
Dosya türüne göre arama
Google’da yalnızca belirli dosya türlerini aramak için
“filetype” parametresini kullanabilirsiniz. Örneğin yalnızca
PDF dosyaları içinde arama yapmak için arama sözcüğünüzü
yazdıktan sonra yanına “filetype:pdf” ifadesini ekleyin. Bu
özelliği DOC, XLS ve PPT gibi diğer bazı dosya türleri için
de kullanabilirsiniz.
İhtiyaç duyacağınız web sitesini yanınıza alın
Bir web sitesindeki bilgilere sürekli ihtiyaç duyuyor
fakat her an internete bağlı kalamıyor olabilirsiniz. Böyle
durumlarda bir kez internete bağlanarak web sitesinin
tamamını sabit diskinize kaydetmek derdinize derman
olabilir. Teleport Pro, Superbot, Web Stripper ve Getleft
bu iş için kullanabileceğiniz başarılı yazılımlar.
İnternet bağlantınızı göz altında tutun
Kotalı ADSL bağlantısı kullanıyorsanız Windows
altında çalışan programların internetten ne kadar veri
indirdiklerinden haberdar olmalısınız. Hangi programın
kotanızı ne kadar harcadığını öğrenmek için Net Limiter
isimli programı kullanabilirsiniz.
Web sitelerinin kullanıcıları daha sonraki
ziyaretlerinde tanımak için kullandığı çerezler
(cookie’ler ya da tanımlama bilgileri) kişisel bilgiler
içerebilir. Kullanıcı hesabı kontrolü ve alışveriş
sepeti gibi uygulamalar kimi zaman çerezler
kullanılarak gerçekleştirildiği için yabancı bir
bilgisayarı kullandıktan sonra ardınızda bıraktığınız
çerezleri silmenizde yarar var. Bunu Internet
Explorer’da Araçlar menüsündeki “Göz atma
geçmişini sil...” seçeneğinden yapabilirsiniz.
43
Tarayıcınızın önbelleği sizi yanıltmasın
“Sık Kullanılanlar” listenizi online tutun
Arka arkaya birçok kez ziyaret ettiğiniz web
sayfaları tarayıcınız tarafından önbelleğe alınır ve
daha hızlı olması amacıyla buradan görüntülenir.
Bu durum bazen güncellenen sayfalardaki yeni
içeriği görememenize sebep olabilir. F5 tuşunu
kullanarak sayfayı yenilemek problemi çözecektir.
F5 tuşu sayfadaki metin öğelerini yenilerken,
resimlerin ve stil dosyalarının da yeniden yüklenmesini istiyorsanız CTRL ve F5 tuşlarını birlikte
kullanmalısınız.
Bilgisayarınızda sörf yaparken keşfettiğiniz siteleri
Internet Explorer’ın Sık Kullanılanlar listesine
eklemeyi ya da Firefox’da yer imi olarak kaydetmeyi alışkanlık edinmiş olabilirsiniz. Kendi
bilgisayarınızdan uzaktayken problem yaşıyorsanız,
favori sitelerinize ulaşmak için http://www.delicious.com adresinde bir hesap açıp keşfettiğiniz
adresleri burada saklayabilirsiniz.
Belgeleri Gmail hesabınızda görüntüleyin
Google Gmail ile online ofis uygulamalarını
birleştirerek kullanıcılarına çok önemli bir avantaj
sunuyor. Ofis yazılımlarının yüklü olmadığı bir
bilgisayarda belgelerinizi görüntülemeye ihtiyaç
duyarsanız yapmanız gereken tek şey belgeleri
Gmail hesabınıza aktarmak ve “HTML olarak
görüntüle” seçeneğini kullanmak.
44
Arama sonuçlarından forumları eleyin
Bir konuda araştırma yaparken forumlardan elde
edilen arama sonuçlarının işinize yaramadığına
kanaat getirebilirsiniz. Bu durumda Google
aramalarında forumlardan gelen sonuçların
gösterilmemesi için arama sözcüğünüzün yanına
“-inurl:forum” ifadesini ekleyin.
Türkçe sonuçlarla sınırlı kalmayın
Google.com.tr adresinde yaptığınız aramalarda,
varsayılan olarak Türkiye’deki sunuculardan
gelen ve Türkçe olan sonuçlar ilk sıralarda yer
alıyor. Bu genellikle işe yarar bir yöntem olsa
da global sonuçlara ulaşmak isteyebilirsiniz.
Problemi tek seferliğine hızla çözmek için
aramayı yaptıktan sonra adres çubuğunda yer
alan “hl=tr” ifadesini “hl=en” şeklinde değiştirin
ve enter tuşuna basın.
45
Donanım
Sorunlarına
Çözümler
Hemen hemen hepimiz bazen ufak bazen de sinir bozucu
donanım sorunlarıyla karşı karşıya kalıyoruz. Bunlar
içinde en sık karşılaşılanları ve çözüm yollarını sizler için
bir araya getirdik.
İster masaüstü, ister dizüstü olsun, bilgisayar sahibi olup da
günün birinde sorun yaşamayan kullanıcı yok gibidir. Sonuçta
karmaşık bir yapıya sahip olan gelişmiş bir cihazdan bahsediyoruz. Diyebilirsiniz ki LCD TV’de karmaşık ve gelişmiş bir cihaz
ama sorun çıkarmıyor. Gerçekten öyle ama bilgisayardaki farklılık
sürekli olarak farklı etkilere maruz kalıyor olması. Bir sürü oyun
ve program kurup kaldırıyoruz, internette yaptığımız her işlemde
veri alıp gönderiyoruz. Bunların olup bittiği, verilerin dolaştığı ve
depolandığı yerler bilgisayarın donanımını etkiliyor. Zamana, ortam şartlarına ve kullanıma bağlı yıpranmalar da var. Tüm bunları
söylerken bilgisayarın kasasının açılmadığını ve hazır sistem olarak
46
47
Anakart önemli rol oynuyor
Bilgisayarın genel yapısına ve çalışma sistemine kısaca
değinelim. Anakartı tüm parçaların buluştuğu ortak nokta
olarak düşünün. İşlemci, bellek, kartlar, diskler vb. tümü
anakarta bağlanıyor. Anakartı iyi seçtiyseniz ya da bilgisayar
üreticisi iyi seçmişse kendisine bağlı olan parçaların en hızlı
biçimde iletişim kurması için gerekli olan yenilikleri destekliyor
demektir. Ayrıca ileride terfi için gerekli olan yuvaları, fişleri
vb. içeriyor olması makbuldür. Genişleme imkanı çok olan
anakart 15 TL daha pahalı diye almamak ilerde can sıkabilir ve
anakartı komple değiştirmek gerekebilir. İşlemci, bellek, ekran
kartı gibi parçaların tümü MHz ya da GHz cinsinden değerlerle
belirtilmiş hızlarda çalışır. Sabit disklerin belirli okuma ve yazma
hızları vardır. İşlemcisi çok iyi ama belleği yetersiz ya da yavaş,
ekran kartı çok hızlı ama işlemcisi düşük, her şeyi yenilenmiş
ama diski eski kalmış bir sistemde performansın yüksek
olmasını engelleyen bir darboğaz oluşur.
alındığını varsaydık.
Hele bir de sistemi siz kurduysanız ve ara sıra parçalar alıp güncellemeler yapıyorsanız sorunla
karşılaşma riskiniz daha yüksek. X marka bir dizüstü ya da masaüstü bilgisayar kullanıcıya teslim
edilmeden önce çeşitli testlere tabi tutulup stabilite için gerekli çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar markalı
bilgisayarların daha pahalı olmasına neden olan sebeplerden biridir. Her ne kadar bilgisayar parçaları
uyumluluk için belirli standartlara göre üretiliyor olsa da, piyasadaki binlerce kombinasyondan
uyumluluk listesi sunmak mümkün değil. Üreticinin
dolayı her anakartı, her ekran kartıyla test edip uyumlul
gerektiriyorsa bu belirtilir ama hangi yongasetli anahazırladığı ekran kartı PCIe x16 yuva gerekti
kartlarla denendiği ve olumlu sonuç alındığı çoğu zaman söylenmez.
Uyum sorunları her zama
zaman yaşanabilir
Bu nedenden dolayı p
parçalarını tek tek seçip kendinizin oluşturduğu
olmadık sorunlar yaşayabilirsiniz. En başta hiç sorun
bir bilgisayarda olmad
ileride örneğin bellek eklediğinizde yine bu tür
yaşamasanız bile ileri
aksilikler olabilir. X marka bilgisayara sadece bellek veya kasayı
açmadan ses sistemi bağladığınızda bile tatsızlıklar olabilir. Bunun
uyum imkansız demek de değil. Belki kullanma
anlamı yüzde 100 u
okumadan biraz da heyecanla hemen kurulum yaptınız
kılavuzunu okumad
önemli bir adımı atladınız. Belki de üretici önemli bir
ve bu esnada önem
Özel seri bilgisayarlarda çoğu özellik
standart modellerden farklı oluyor.
48
48
detayı basılı kullanma kılavuzuna yazmayı
unuttu ama CD’de yer alan PDF kılavuza
bunu ekledi... Sorun dediğimizde aklınıza
sadece bilgisayarın tamamen çalışmaz oluvermesi gelmesin. Bazen sistem eskisinden
daha yavaş hale gelebilir ve bu da can sıkan
bir sorundur. Üstelik siz masraf yapıp yeni
bir şeyler aldınız ve sisteminiz eskisinden
beter oldu. Böyle bir durum kimsenin
hoşuna gitmez.
Dengeli bir sistem kurmak için elinizden
gelen çabayı göstermelisiniz. Bunun için
de donanımları gerektiğinde güncellemek
gerekiyor. Güncellemeyse başka bir sorun ortaya çıkarıyor. Hangisini almalı? Dergimizde ve internette
yer alan incelemelerden fikir alıp performans durumlarını öğrenebilirsiniz. Benzer biçimde birbiriyle
sorunlu olan parçalardan da haberdar olursunuz. Bu noktada akla gelen ilk öneri, henüz çok yeni olan
parçaları almak için kuyrukta beklemenin pek mantıklı olmadığı. En yeniyi ilk alan olmak çok güzel
ama sorun çıkarsa bununla en çok uğraşan siz olacaksınız demektir :) Sorunlar yaşadığınızda bunun
sadece donanımla ilgili olduğunu düşünmeyin. Yani yonga bozuk, kapasitör yanık vb. olmak zorunda
değil. Ekran kartı, anakart, modem, sabit disk gibi parçaların BIOS ya da firmware denen kendilerine
özel yüklü yazılımları var. Bunlar güncellenerek çoğu durumda uyum sorunu aşılabiliyor. Bazen de tek
sorun bağlantının iyi yapılmamış olmasıdır. Kartı çıkarıp tekrar takmak sorunu çözebilir.
Güncellemelerden kaçınmanın anlamı yok
Ayrıca işletim sistemindeki sürücüler de son derece önemli. Gerçek potansiteyi elde edebilmek için güncel
sürücüleri sürekli olarak takip etmeniz gerekiyor. LCD TV gerçekten de ne kadar sorunsuz öyle değil mi?
Neyse ki sorunların çoğu kalıcı hasarlara neden olmuyor. İşlemci çok ısınırsa sistem reset atabilir, diskin
fişi çıktıysa açılış anında takılıp bekleyebilir, TV kartı oturmadıysa tespit edilmez... Şu ana kadar çok
49
sayıda test ve inceleme yaptım
ve donanımların bozulduğuna
pek şahit olmadım. Arıza
olmayacak diye garantisi yok.
Siz önlemi elden bırakmayıp
donanım parçalarını gerektiği
gibi takıp çıkarmalı, korumalı
ve taşımalısınız. Elektronik
parçaları elleyip vücuttan gelen
statik elektrikle arızalanmalarına
neden olmak hiç de zor değil.
Üreticiler özel poşetleri boşuna
kullanmıyor ve uyarı etiketlerini
bilerek yapıştırıyor.
Bilgisayarla ilgili
yaşayabileceğiniz donanım
sorunlarının büyük kısmı diğer
kullanıcıların da başına gelmiş
olabileceği için Google gibi
arama motorlarıyla yapılan
araştırmalar çoğu zaman
yardımcınız olabilir. Uzun bir
cümle yazıp arama yapmak yerine sorunlu parçanın adını kullanmak daha mantıklı. Örneğin
GeForce 8600GT ekran kartı
alıp taktınız ve NFSU oyunu
sırasında ekranda çizgiler oldu.
50
“8600GT NFSU problem” gibi bir şey yazıp aratınca epey sonuç bulabilirsiniz. “8600GT ekran kartı
NFSU oyununda çizgi yapıyor” gibi aratırsanız hiç bir şey bulamayabilirsiniz. Her iki durumda da
sonuç yoksa o zaman en iyisi NVIDIA’dan güncel sürücüleri, EA sitesinden varsa NFSU yamasını
indirip kurmak. Şimdi isterseniz farklı kategorilerde en sık karşılaşılan donanım sorunlarını ve ne gibi
yöntemlerle çözüm elde edebileceğinizi görelim.
Nasıl bir garanti?
Parça ya da sistem bazında garanti çoğu zaman 2 sene oluyor. Monitörler ve kutulu işlemciler içinse
garanti süresi 2 sene. Firmadan markalı ürün aldınız ve garanti süresi 2 sene diyelim. Süre doldu ama 3
sene geçmeden işlemci ya da monitör arızalandıysa distribütör ya da ülke temsilcisini arayarak yardım
alabilirsiniz. Bilgisayar kasasına el sürmem diyor ya da dizüstü bilgisayar kullanıyorsanız çoğu durumda
parça bazı garanti için diretmeniz anlamsız. Ancak kendi sistemini kuranlar ya da sonradan güncelleme yapanlar için garantinin esnek olması şart. Toplama bilgisayarda satıcılar parça bazında garanti
verir ama sorun olunca kasayı açmadan servise getirmenizi isteyebilir. Tornavidayı kapıp kasadan
çıkardığınız parçayla toplama bilgisayarı aldığınız yere giderseniz sizi arızadan sorumlu tutabilir. Koca
kasayı taşımaktansa parçayı kapıp gitmek daha kolay ama satıcı da sizin bilgi seviyenizi bilemeyeceğine
göre haklı. Dükkan dükkan dolaşıp parça aldıktan sonra sistem topladıysanız bozulduğunu
düşündüğünüz parçayı orijinal kutusuna güzelce yerleştirip gidebilirsiniz.
Demek ki, böyle bir durumda her parçanın kutusunu ve faturasını saklamış olmanız gerekiyor. Tüm
bu olasılıklardan dolayı daha işin başındayken garanti şartlarını öğrenin. Sistem garantisi mi yoksa
parça garantisi mi? Servis eve mi geliyor, siz mi gidiyorsunuz? Sorun olunca parça mı yoksa kasa mı
taşıyacaksınız ve kasada garanti etiketi var mı gibi soruların cevaplarını en baştan öğrenin. Servisin
eve gelmesi için ek masraf isteniyor da olabilir. İnternet marketten sipariş edip aldığınız parça ya da
bilgisayar bozulursa işiniz biraz daha zor olabilir. O nedenle fiyat farkı değiyor mu sorusunu sorun.
İnternet market ya da çok küçük bir dükkandan biraz daha ucuza alabileceğiniz bir donanım başınızı
ağrıtabilir. “Abi dükkan senin, biz her zaman buradayız” türü ifadelere pabuç bırakmayın. Ucuza
verip müşteri çeken dükkan aniden iflas ederse elinizdeki fatura ve garanti belgesi anlamsız bir kağıt
parçasına dönüşebilir.
51
İşlemci Sorunları
İşlemciler sürekli olarak ilerleme gösteriyor
ve daha fazla performans sunmayı başarıyor.
İşlemciler eskisi gibi ısıya yönelik sorun
çıkarmıyor. 65 nm ve son nesil 45 nm’lik
işlemcilerde yük altında 50 C ‘yi geçmeyen
sıcaklıklar görürseniz şaşırmayın. İşlemciyle gelen
referans soğutucular bile oldukça iyi.
Bilgisayarınız aniden reset atıyorsa ve bu durum
genellikle oyunlar sırasında oluyorsa işlemci
sıcaklığını kontrol etmenizde fayda var. Açılış
anında BIOS’a girip sistem monitörünü izlerseniz
pek faydalı olmaz. Çünkü buradan ancak sistemin
bekleme durumundaki sıcaklığını görebilirsiniz.
İşlemci sıcaklığını bir kenara bırakırsak işlemci
fanının devrini de bu kısımdan görebilirsiniz.
Standart işlemci soğutucuları 2000 devir civarı,
özel tip soğutucularsa en azından 1000 devir
civarı çalışıyor. Çok düşük değer görürseniz
işlemci montajını yenilemeniz gerekebilir. İşlemci
soğutucusu daha önceden çıkarılıp takıldıysa
termal macun sorunu olabilir. Bu macunu yenilemeniz gerekebilir ancak macun hatası nedeniyle
oluşan ısı artışı genelde 4-5 C’yi geçmez.
Yüksek ısı ya da yanlış ayar
yavaşlama nedeni
İşlemciniz olması gerekenden çok daha yavaş
çalışıyor olabilir. Bunun birden çok nedeni var. Az
önce dediğimiz ısınma sorunu yaşanıyorsa işlemci
otomatik olarak hızını keser ve yaşanabilecek bir
sorunu oluşmadan önler. En iyisi anakartla gelen
yazılımı ya da Mainboard Monitor gibi bir yazılımı
kullanıp işletim sistemi açıkken işlemci ısısını
kontrol etmek. İşlemcinin olması gerekenden daha
yavaş çalışmasını sağlayan bir diğer nedense yanlış
BIOS ayarlarıdır. BIOS işlemciyi otomatik olarak
tanımlar ama fazla bilgisi olmayan biri bu ayarları
52
kurcalarsa işlemciniz ve hatta tüm sisteminiz gerçek
gücünün altında çalışıyor olabilir. FSB değerini
1066 yerine 800 MHz seçmek böyle bir sonuç
doğurabilir. İşlemciniz için uygun olan FSB ve
çarpan değerini internette arayıp kolayca bulabilirsiniz. Anakartla gelen kılavuz BIOS ayarları için yol
gösterici olacaktır.
Bu sayede hiç masraf yapmadan performans artışı
elde edebilirsiniz. Bazı anakartlarda BIOS içinde
önbellek kapama, çekirdeklerden birini devre dışı
bırakma gibi seçenekler bile var. Bunları ellerseniz
belirgin biçimde performans düşüşü olur. Bazen
sistem toplayıp satanlar BIOS’a el sürmüyor ve
ek özellikleri açmıyor. Anakart kitabına bakarak
kontrol etmeniz yararınıza olabilir.
Opsiyonları gözden geçirin
Yongaseti önemli rol
oynuyor
BIOS ayarları ayarları sadece sorun olduğunda
kontrol edilmemeli. İşlemcinizin sunduğu
NX-bit virüs koruma, Enhanced SpeedStep güç
koruma, Virtualization sanallaştırma teknolojisi
gibi özellikleri aktif ederek kullanım kolaylığı
elde edebilirsiniz. Enhanced SpeedStep kapalıysa
işlemciniz sürekli tam hızda çalışır. Bu durumda
güç tüketimi artar ve ısısı yüksek kalır. Sonuçta
fan gürültüsü en yüksek hale ulaşır. Virtualization
teknolojisiyse çalıştırdığınız sanal makinelerin
daha yüksek performans sunmasına imkan verir.
İşlemcilerle ilgili yaşanan en olası problemlerden biri
anakart ve yongaseti desteği. Örneğin çift çekirdekli
işlemciden dört çekirdekli işlemciye terfi etmek
istiyorsunuz. Yeni işlemciyi almadan önce mutlaka
üretici sitesine gidip desteklenen işlemcileri öğrenin.
Aksi halde işlemci alıp taktıktan sonra sistemin
açılmadığına şahit olabilirsiniz. Kimi zaman BIOS
güncellemesi çözüm olabilir ama bu garanti değil.
Örneğimizde adı geçen dört çekirdekli işlemci hem
yapısı hem de güç tüketimi nedeniyle anakartınız
ile uyumsuzsa BIOS güncellemesi çözüm olmaz.
Diğer bir örnek 45 nm tabanlı yeni Intel işlemciler.
NVIDIA’nın nForce 680i yongasetini içeren popüler
anakartlarda 45 nm işlemci desteği yoktu. Bazı
üreticiler BIOS güncellemesiyle 45 nm çift çekirdek
işlemci desteğini eklediler ama 45 nm dört çekirdek
işlemci çalıştırmanın asla mümkün olamayacağını
açıkladılar.
53
Anakart Sorunları
Bundan bir süre öncesine kadar anakartlarda
monoton bir döneme girilmişti. Üreticiler
değişik yenilikler sunmadığından özellikler
ve performans, yongaseti modeline göre
şekilleniyordu. Son zamanlarda hem yongaseti
seçenekleri arttı, hem de özel anakartlar çoğaldı.
ATI’ın yongaseti bölümü tekrar eski günlerine
geri döndü. NVIDIA, AMD ve Intel’in başarılı
yongasetleri ardı ardına geliyor. Ayrıca anakart
üreticileri oyun özel, overclock özel ve HTPC
özel gibi çok farklı modeller sunuyor. Sistem
entegratörleri çoğu durumda en uygun fiyatlı
ve bütünleşik görüntü özellikli anakartları
tercih ediyor. Bu tür anakartlar microATX
yapısındadır ve az yer kaplar. Bellek ve kart
yuvalarının sayısı sınırlı olur. Sonuç olarak güncelleme olanakları sınırlanır.
PCI ve farklı tip PCIe yuvaların hakimiyeti var.
PCI yuvalara takılan kartlar TV kartları, ses
kartları ve ağ kartları. Yeni anakartların neredeyse
tamamı bütünleşik ağ ve ses yongası içeriyor. TV
kartı kullanımı da fazla olmayınca PCI yuvalar
ve ek olarak PCIe x1 yuvalar çoğu zaman boş
kalıyor. İkinci bir ses kartı ya da daha gelişmiş bir
ses kartı, TV kartı alacaksanız anakartınızdaki boş
yuvaların durumunu bilmelisiniz. Kasayı açmadan
yazılımla bakmak mümkün değil. Kasa arkasına
bakıp boş yuva sayısını kestirebilirsiniz ama acaba
boş yerler hangi tip yuva içeriyor. PCIe veriyolunun PCI’dan daha fazla bant genişliği sunduğu
biliniyor. TV ya da ses kartı alırken PCI yerine
PCIe x1 bulup alırsanız avantaj elde edebilirsiniz.
Ancak tavsiyemiz kasa içindeki kartlar arasında
boşluk bırakılması yönünde. Boşluk olmadan yan
yana dizilen kartlar ısınma sorunu yaşayabilir.
Kart tanınmazsa diğer yuvaları deneyin
Taktığınız yeni bir kart sistem tarafından
tanınmazsa paniğe kapılmayın. Bilgisayarı
54
Bip sesinden
çözüm bulunabilir
Bazı durumlarda sistem açılma aşamasında takılır ve ekrana görüntü gelmez. Eliniz kolunuz bağlı kalır ve ne
yapacağım diye düşünürsünüz. Anakartınızda debug LED varsa bu LED’in gösterdiği rakam ya da harfe bakarak
sorunu çözebilirsiniz. Bu işaretlerin anlamları anakart kılavuzunda yazar. Böyle bir LED yoksa bilgisayarın
anakartından gelen bip sesine göre de çözüm bulabilirsiniz. Anakartta kullanılan BIOS’ın üreticisine göre (AMI,
Award, Phoenix) değişmekle birlikte ses sinyallerinin belirli anlamları vardır. Tek kısa bip, bir kısa bir uzun, üç kısa
bip vb şeklinde sorunun ekran kartı, işlemci ya da bellek olduğunu anlamak mümkün. Bazen sadece kasa oynadı
diye ekran kartı yuvadan çıkabilir ve sistem açılmaz olur. Örneğin siz okuldayken anneniz temizlik yaptı ve süpürge
PC’ye çarpınca ekran kartı yuvada oynadı. Bip sesiyle durumu çözüp kartı tekrar oturtarak sorunu çözebilirsiniz.
kapatıp fişini çektikten sonra bir kez de diğer
yuvaya takmayı deneyin. Bazı durumlarda bu
işlem yardımcı olabiliyor. Anakartınızın en yeni
işlemcileri desteklemesi için üretici sitesinden
güncel BIOS dosyasını çekip güncelleme yapabilirsiniz. BIOS’lar sadece donanım desteği için
değil, daha önceden bulunan uyum sorunlarını
çözmek için de güncelleniyor. Sisteminizden hiç
şikayetiniz yoksa BIOS güncellemesi yapmasanız
da olur. Çünkü bu işlem sırasında elektrik
kesilirse anakartınız kullanılmaz hale gelebilir.
Bazı anakartlarda BIOS sokete geçmeli oluyor
ve kolayca yerine yenisi takılabiliyor. BIOS
zarar görürse anakartı atmanız gerekmeyebilir.
Üreticiler artık disket dışında CD ile ve Windows ortamında BIOS güncelleme olanağı da
sunuyor. Disket sürücüm yok, yapamam diye
karamsarlığa kapılmayın.
BIOS güncelleme en büyük kozunuz
Bazı eski anakartlar bırakın işlemcileri, sabit
diskleri bile seçiyor. 10 GB diskiyle sorunsuz
çalışan bir bilgisayara 80 GB yeni bir sabit
disk alıp taktınız ama POST aşamasında bir
türlü yeni diski tespit edemiyor. BIOS güncellemesi sayesinde böyle bir sorunu aşabilmeniz
mümkün. Hazır bir sistem aldıysanız anakart
CD’sinde yer alan yazılımları gözden geçirin deriz. Çünkü Windows Vista kurulu ve
tüm donanımı otomatik tanınmış bir sistem
55
sahibiyseniz anakart CD’sine hiç bakmanız
gerekmez. Ama aslında bu CD’de anakarta ait
özel bir yazılım olabilir. Bu yazılımı kurduktan
sonra voltaj, ısı, fan devri, işlemci frekansı gibi
önemli verileri masaüstünden takip edebilir
hale gelirsiniz. Daha da ötesi yazılım otomatik olarak kendini başlatır olmalı. Bu sayede
herhangi bir değer sınır dışına çıkınca sesli uyarı
gelir ve sisteminizde oluşan bir sorunu zaman
kaybetmeden tespit edebilirsiniz. Güç kaynağı
fazla gerilim iletiyorsa, fan çok kirlendi ve
yavaş dönüyorsa uyarıyı hemen almanız ilerde
oluşabilecek zararı önlemenizi sağlar.
Bilgisayarınızı kapadınız ama fişini çekmiyorsunuz. Gece birden bire kendiğinden
açıldığını görüp şaşırdınız. Bu tür bir sorunda
BIOS’a girip elektrik kesintisinde ne yapılması
seçili bakmalısınız. “Turn on after power
loss” gibi bir ifade varsa bu tür ani sürprizlerle
karşılaşabilirsiniz. Tabii bu seçenek bilgisayarın
sürekli açık olması isteniyorsa önemli. Siz evde
yokken bilgisayara uzaktan erişiyorsanız elektrik
kesintisinden sonra otomatik olarak açılması
işinize gelir. Bilgisayarınızın saati sürekli geri
kalıyorsa veya tarih sürekli olarak geriye gidiyorsa
ilk kontrol etmeniz gereken yer BIOS pilidir. Pil
bittiyse ne saat ve tarih, ne de yaptığınız BIOS
ayarları hafızada kalır. Açılış anında ekranda uyarı
56
57
sürücü atanmış ve bulunamıyordur.
Tarih şaşıyorsa pili değiştirmeyi deneyin
USB, FireWire ve
eSATA çıkış eklemek
kolay
beliriyor ve devam için F1 tuşuna basın diyorsa
bu tuşa basıp geçmeyin. Sorunun kaynağını
anlamak için mesajı dikkatlice okuyun. Örneğin
diskinizde sorun olabilir ya da kablolardan biri
yuvadan çıkmıştır. Belki de bilgisayarınızda disket
sürücünüz olmasa bile BIOS’ta A: harfine disket
58
Bazense BIOS bataryasını çıkarmak imdada
yetişir. Overclock yapıyorsunuz ve belleğin
kaldıramayacağı derecede yüksek bir frekans
seçtiniz. Bilgisayar açılmaz hale geldi ve BIOS’a
erişemiyorsanız anakarta göz atın. BIOS reset
butonu varsa basın ama bu esnada kesinlikle
fişi çekmiş olun. Böyle bir buton yoksa pili
çıkarın ve 1 dakika bekleyip yeniden takın.
BIOS ilk fabrika ayarlarına döner. Elbette BIOS
ayarlarını baştan aşağı yapmanız gerekebilir. Bazı
BIOS’larda profil saklama özelliği var. Örneğin
Foxconn MARS anakartta profilleri kaydedince
ayarları bir çırpıda geri yüklebilirsiniz. Anakartta
overclock recovery gibi bir özellik varsa, siz
değerleri abarttığınızda kendiliğinden standart değere dönebilir ve BIOS reset butonuna
basmanız gerekmez.
Çoğu anakartta en azından 8 tane USB 2.0 desteği var. Fakat FireWire ve eSATA çıkışları sadece üst
modellerde bulunuyor. Sırf bu çıkış olsun diye en üst modeli almak zorunda değilsiniz. FireWire ve eSATA
çıkışı sunan ek kartlar var ve bunlar için vereceğiniz para, anakartın üst versiyonu için ödeyeceğiniz farktan
daha az bile olabilir. Genelde anakartın arka paneline sığmayan çıkışlar alt kısımlarda fiş olarak yer alır.
Bunun için anakart kutusuna USB ve FireWire çıkışı veren metal plakalar konur. Sistem toplayıcı bazen bunu
kullanmaz. Anakartınızda ek çıkışlar olmasına rağmen kasa arkasında bunları göremezsiniz. Çözüm olarak bu tür
panellerden bulabilir ve anakarttaki ilgili fişlere bağlantı yapabilirsiniz. Bu fişler bazen de kasada yer alan USB ve
FireWire çıkışları için kullanılabilir. En detaylı bilgiyi yine anakart kılavuzundan alabilirsiniz. Kılavuz elinizde yoksa
üreticinin internet sitesinden rahatça indirebilir ve okuyabilirsiniz.
Soğutma Sistemi Sorunları
Özel bir bilgisayar sahibi değilseniz
soğutma sisteminde fan ve soğutma blokları
kullanıldığından emin olabilirsiniz. Soğutma
bloğu dediğimiz alüminyum ya da bakırdan
üretilmiş yüzey alanı ve hacmi yüksek bloklardır.
Bunların kullanılmasındaki amaç ısıyı oluştuğu
noktadan alıp en hızlı biçimde uzaklaştırmaktır.
Soğutma bloğu çok sayıda dilim ya da yapraktan oluşuyorsa havayla temas ettiği yüzey
alanı artacağı için ısıyı daha başarılı biçimde
uzaklaştırır. Genelde anakartlarda yongasetini
serinleten bu tür soğutma bloklarıdır. Ancak
bunların kapasitesi işlemci soğutmaya yetmez.
Bazı ekran kartları fansız üretilebiliyor ama bu
durumda kasa içi hava akışının düzenli olması
öneriliyor. Çünkü soğutma bloğunun yaydığı ısı
kasa içinde kalırsa bir noktadan sonra kasa içi
sıcaklığı nedeniyle ısı yayamaz hale gelir. Aksine
kasa içi ısısı soğutucu blok aracılığıyla yongasetine gelir ve sorunlar yaşanabilir. En iyi çözüm
yolu kasa önüne ya da yan kapağına konan emici
fan ve kasa arkasına konan egzos fanı.
Bu ikisinin oluşturduğu hava akımı kasa içine
serin hava çekip sıcak havayı uzaklaştırır ve
anakart, disk, ekran kartı ve işlemci gibi en çok
ısınan parçaların soğutma performansı yükselir.
İşte bu durum gerçekleşmezse donanımlarda
sorunlar gözlenmeye başlar. Ekran kartınız çok
En yaygın fan tipleri
Bilgisayarlarda kullanılan en yaygın fan boyutları 80 – 92 –
120 mm şeklindedir. Bunlar bir kenarın uzunluğunu verir.
80 mm fan alıp 2000 devir çalıştırmaktansa 120 mm fan alıp
1200 devir çalıştırmak çok daha mantıklıdır. Çünkü boyutu
büyüyen fan aynı hava akımını daha düşük devirde sunabilir
ve düşük devir daha az gürültü demektir. Fanların çoğunda
3 ya da 4 pinli fiş vardır. Pinlerden ikisi fana enerji verir,
üçüncüsü fan devrini rapor eder. Varsa dördüncüsü fan
hızını kontrol etmek için kullanılır. Yeni nesil işlemci fanları
4 pinli fiş içeriyor ve hızları anakart tarafından kontrol
ediliyor. Fan hızının manuel olarak kontrol edilmesini
sağlayan hız kontrolcüleri de oldukça yaygın.
59
Büyük soğutucular baş ağrıtabilir
üst bir model değilse ve anakartınızla overclock
yapmadıysanız soğutma için geriye kalan tek
kritik bileşen işlemci oluyor. İşlemci fanı standart tipse sistemden gelen gürültüyü pek fazla
azaltamazsınız. İki uç noktadan biri overclock
için en güçlü soğutma çözümlerini kullanmak,
diğeriyse bilgisayar gürültüsünü düşürmek için
özel yollar denemek. Hem overclock yapacağım,
hem de gürültüsüz olmasını sağlayacağım
diyorsanız parçaları epey dikkatli seçmeli ve
fazladan masraf yapmalısınız. Soğutma bloğu
ve varsa ona bağlı olan fan boyutu arttıkça performans yükselir. Bunları mümkün olduğunca
büyük seçin ve overclock yapmıyorsanız fan
devrini düşürüp gürültüyü azaltın. Mümkün
olduğunca diyoruz çünkü sınırlandırmalar var.
60
İşlemci için kullanacağınız soğutucu ve fanı,
anakart üzerindeki işlemci yuvasına yakın
olan kapasitörlere, bobinlere ya da anakartın
kullandığı soğutma bloklarına takılabilir.
Soğutucu satın almadan önce bu durumu
kontrol etmenizde fayda var. Kimi zaman
da soğutucunun yüksekliği nedeniyle kasa
kapağı kapanmaz. Bu durumla özellikle kasa
sol kapağında hava emici fan olan kasalarda
karşılaşılıyor. Bir diğer durumsa özel tip işlemci
soğutucularının 800 gramı aşan ağırlıkları
nedeniyle anakarta zarar verebiliyor olmaları.
Anakart yatay monte edildiğinde üzerindeki
işlemci soğutucusunun oluşturduğu moment
nedeniyle işlemci yuvası parçalanabilir ya da
fırlayıp kasa içine düşebilir. Bu yüzden büyük
bir işlemci soğutucusu alıp monte ediyorsanız
boyut ve takılma olasılığı dışında kasanızı daha
az oynatmaya özen göstermelisiniz.
Özel soğutucular anakart montajı için özel
bağlantılar kullanıyor. Özel bağlantı anakartın
arkasına plaka yerleştirilmesini zorunlu kılabilir.
Bu da demek oluyor ki anakartı, ekran kartını vb.
kasa dışına çıkarmak zorunda kalacaksınız. Anakart
arkasına konan tutucu plakanın karşılaşabileceği
sorunlar da var. Bazı anakartların arka yüzünde
küçük dirençler vb olabiliyor ve montaj için
kullanılacak olan bu metal plaka direnç üzerine
denk gelebiliyor. Böyle bir montajda direnç arada
kalıp hasara uğrayabilir. Bir de bakmışsınız ki bir
süre sonra severek kullandığınız bilgisayar birden
bire çalışmaz hale gelmiş. Bu durumda size şöyle
bir çözüm önerebiliriz. Arkaya taktığınız plakanın
vidalarını geçirmeden önce araya pul koyarsanız
plaka anakarta çok sıkı yapışmaz ve dirence zarar
vermez. Yalnız dikkat edin metal pullar anakarta
temas etmesin. Pullardan önce anakarttaki ilgili
bölgeye yalıtkan malzeme yapıştırın. Aksi halde
kısa devre sorunu baş gösterebilir. Ağır ve büyük
bir işlemci fanı aldınız ama ağır olduğundan içiniz
bir türlü rahat etmediyse soğutucuyu askıya alıp bir
ucundan güç kaynağına bağlayabilirsiniz.
çelik ızgara kullanmanız güvenliği artıracaktır.
Şanssızlık eseri kasa içindeki kablolar fanlara
takılıp fanın durmasına ve hatta motorunun
yanmasına neden olabilir. Bazen işlemci fanı da
değiştirilebilir. Ama ekran kartı fanı değiştirmek
daha çok zahmet istiyor. Çeşitli firmalar ekran
kartlarıyla uyumlu özel soğutucu ve fanlar
satıyor. Bunlarla hem ekran kartı gürültüsü,
hem de sıcaklığı düşürülebilir. Ekran kartı fanı
değiştirmek biraz daha deneyim gerektiriyor.
Satın almadan önce soğutucunun uyumlu
olduğu GPU’ların listesine mutlaka bakın.
Mümkünse toz filtreleri kullanın
Hangi fan olursa olsun özel toz filtresi içermiyorsa zamanla tozlanır ve sorunlar yaratabilir.
En belirgin sorunlar gürültü artışı ve verim
düşüşüdür. Periyodik olarak temizlik yapmanız
fayda sağlayacaktır. Fanlardan gelen ses zamanla
arttıysa bunları temizlemeyi deneyebilirsiniz
ama çok geç kaldıysanız fan içindeki mil çoktan
dolmuştur ve temizleseniz de eski haline geri
dönmez. Kasa fanını değiştirmek çok kolay.
Fişine ve boyutuna dikkat edip yenisini ucuza
alabilirsiniz. Kasanın içine bakan fanlarda
61
Mümkünse bir tane kasa önüne ve bir tane
de kasa arkasına 120 mm fan takın. Kasanız
desteklemiyorsa 92 ya da 80 mm fanlara yönelmeniz gerekebilir. Elbette iki tane 80 mm fan almaktansa bir tane 120 mm fan almak daha iyidir.
Fanlar mümkün olduğunca hız kontrollü olmalı
ki kullanıcıya ses – hava akımı dengesini bulma
imkanı tanısın. Anakartlarda genelde 3-4 tane
(microATX anakartlarda iki tane) fan bağlantısı
var. İstisnalar hariç, işlemci için olan fan çıkışı 4
pinli ve diğerleri 3 pinlidir. Bir anakart, işlemci
sıcaklığına göre işlemci fanı hızını ayarlayabilir.
Anakart üzerindeki fan çıkışlarına aşırı güç çeken
fanlar bağlamak bu çıkışı yakabilir. Bu durumda
62
yapılması gereken fanı doğrudan güç kaynağı
çıkışlarından birine bağlamaktır. Su soğutma
sistemlerinde en sık karşılaşılan sorunlar sızıntı
ve pompa arızaları. İlk kurulumu özenli yapar
ve kasa dışı testini gerçekleştirirseniz sızıntı
olma riski hayli düşük. Pompa arızaları beklenmedik anlarda yaşanabilir. Pompadan nedensiz
biçimde gürültü gelmeye başlamışsa önleminizi
alın deriz. Bu anlamsız gürültü artışı pompanın
iflas etmek üzere olduğunu işaret edebilir. Su
soğutma sisteminin performansı düşükse nedeni
pompanın rezervuar içinde olması olabilir. Tek
parça pompa-rezervuar yerine ikisi ayrı olursa
pompanın ısısı dolaşan sıvının yüksekliğini gereksiz yere artırmayacaktır.
Su soğutma yaygınlaşıyor
Su soğutma sistemlerinin fiyatları düşüyor. Ayrıca
setler dışında küçük boyutlu ve kurulumu kolay setler
de belirdi. En büyük çekince su sızıntısında sistemin
yanması korkusu. Bu sistemlerde kullanılan saf su iletken
olmadığından sızıntıda kısa devre yapma riski yok. Her ne
olursa olsun yeni bir kurulumda su soğutma sistemini ilk
olarak kasa dışında en az 1 saat test edip sızıntı kontrolü
yapmalı ve hava kabarcıklarını yok etmelisiniz. Kompakt
setlerin kurulumu kolay olsa da radyatör ve fanları kasa
içinde kaldığından ve kasa içindeki sıcak havayı radyatöre
üflediğinden soğutma performansı çok iyi olmayabilir.
Kafanızı dinlemek için aldığınız bir su soğutma sistemi
pompa ve fan gürültüsüyle sizi üzebilir. Bu yüzden
incelemeleri okumadan set seçmeyin. Eheim ve Laing gibi
bilinen pompaları kullanın.
63
Bellek Sorunları
Bilgisayarların en hassas
parçalarından biri olan
bellekler etiketlerinde
tanımlı olan frekans
değerlerinde çalışmak üzere üretilir. Bellekleri
işlemcilerde olduğu gibi yüksek oranda
overclock edemezsiniz. Elbette çalışma
gerilimini artırarak bir miktar hız artışı yapılabilir
ama kontrolsüz biçimde yapılan artış sonucunda
belleğe veda edebilirsiniz. Bu sebepten ötürü
çoğu anakart üreticisi BIOS seçeneklerine bellek
voltajı opsiyonu koymaz. Koyanlarsa çok fazla
artışa olanak tanımaz. Overclock için üretilen
Fazla voltaj vermekten kaçının
İşlemci ve ekran kartı gibi donanımları fazla overclock
ederseniz, anakart yazılımı uyarı verir, aşırı ısıdan
sistem kitlenir ya da GPU recovery gibi bir koruma
sistemi devreye girip sorun oluşmasını önler. Gelin
görün ki belleklere fazla voltaj verirseniz uzun vadede
belleklerin aşırı ısınma ve zorlanma sonucu yanmasına
şahit olabilirsiniz. Belleklerin hassas yapısı onların çabuk
yıpranmasına neden olabilir. Kullanıcı olarak üreticinin
verdiği voltaj değerleri dışına çıkmanızı tavsiye etmiyoruz.
Bazı overclock belleklerinin kutusunda ve etiketinde
2.2 Volt’a uygun gibi ifade vardır. O zaman bu değeri
kullanabilirsiniz. Çünkü üretici gerekli denemeleri yapmış
ve soğutucu plakayı yerleştirmiştir.
64
anakartlarsa bu kapsamın dışında. Çoğu durumda
overclock için üretilmiş
DDR2 bellekleri 1.8
Volt yerine 2.2 Volt
gibi gerilimlerle
çalıştırabilirsiniz ve
hatta özel bellekler bu durum için
bile garanti kapsamından
çıkmazlar. Belleklerin
frekansını düşürmek
dışında gecikme süresini
düşürmek de performans artırıcı
bir diğer yöntem. Her iki durumda da BIOS
ayarlarına girip düzenlemeler yapmanız ve ne
yaptığınızı çok iyi bilmeniz gerekiyor.
Bilgisayar aniden reset atıyor, mavi Windows
ekranı geliyor ya da açılış sırasında takılıyorsa
bellekleri kontrol etmenizde fayda var. Öncelikle
işinizi garantiye almak için BIOS’a girip bellek
etiketinde yazılı voltaj ve frekans değerlerini seçin.
Ayrıca gecikme süreleri için By SPD seçeneğini
kullanın. By SPD sayesinde anakart bellekten
aldığı bilgiyle gecikme sürelerini belirler. Sisteminizdeki sorunlar düzeldiyse önce voltajı sonra da
frekansı kademeli olarak artırıp durumu gözlemlemelisiniz. Gecikme sürelerini etiketten fayda-
lanarak elle ayarlarsanız bellek performansı artar.
Ancak frekansı fazla kaçırır ya da gecikmeyi önerilenden fazla düşürürseniz sisteminiz olur olmaz
hatalar verip reset atabilir. Reset atan bir sistemde
ısınma sorunu bulamadıysanız mutlaka belleklerin
durumuna göz atın.
Tüm yuvaları doldurmak sorun çıkartabilir
Son nesil yongasetleri çoğunlukla çift kanal bellek
desteği veriyor. Bazı NVIDIA yongasetli anakartlarda SLI bellek (EPP = Enhanced Performance
Profile) desteği de var. Bellekleriniz EPP destekliyse POST anında ya da BIOS ana ekranında sistem
uyarısı almanız olası. Belleklerinizin uygunluğunu
ve EPP kullanabileceğinizi gösteren bu uyarı sizi
korkutmasın ama ayarlara bakıp EPP desteğinden
faydalanmayı ihmal etmeyin. Bu teknolojiyle
anakartınız belleklerden en yüksek verimi alır. Çift
kanal bellek denetleyicisi olan bazı anakartlar da
kullanıcıya uyarı verebilir. Bu tür anakartlarda dört
tane bellek yuvası var ve bellekleri birer aralıkla
takmanız uygun. Detayı anakart kılavuzunda
görebilirsiniz. Çift halinde aldığınız bellekleri
ayrı kanallara takmazsanız performans getirisi
elde edemezsiniz. Anakartınız bunu ifade eden
bir uyarı verip, çift kanal bellek denetleyicisinden
faydalanmıyorsunuz türü mesaj gösterebilir. Dikkate almakta fayda var.
Son nesil hızlı DDR3 ve özel üretim DDR2
belleklerde yongaların ısısını uzaklaştıran metal
plakalar var. Bu ısı plakalarını pek kurcamalayın.
Acaba bellek yongaları nasıl görünüyor diye merak
edip metal plakayı çıkarmak için uğraşırsanız
belleğe hasar verebilirsiniz. Zaten bellekleri zorunlu
kalmadıkça ellemeyin. Vücudunuzdaki statik
elektrik aniden boşalıp belleğe zarar verebilir. Daha
önceden söz ettiğimiz BIOS’a bağlı bip seslerinden
biri özellikle belleklerdeki sorunu işaret etmek
Bellek aldınız ama sistem görmedi
Bazı anakartlar ve yongasetleri bellek seçebilir. Belleklerde
kullanılan yonganın üreticisi, belleğin tek ya da çift taraflı
olması, en yüksek çalışma frekansı, ECC (hata kontrol)
desteği gibi farklardan dolayı alacağınız belleğin anakartınızla
uyumlu olduğundan tam olarak emin olamayabilirsiniz.
Bazı anakart üreticileri internet sitelerinde test raporu
yayınlıyor ve test edilip onaylanmış bellekleri listeliyor.
Örneğin standart belleklerle üst sınır 800 MHz, SLI
belleklerleyse 1200 Mhz diyen üreticiler var. Anakart
üreticisi bazen de tüm yuvaları doldurulmaktan kaçının der!
Çünkü iki bellek alıp sonradan iki tane daha eklediğinizde
bunların aynı olmasını bekleyemezsiniz. Dual kit olsa bile
zaman farkı nedeniyle 4 bellek yuvasını doldurmak sorun
çıkartabilir. Yüksek frekanslarda 4 belleğin kullanımı
stabilite sorunları oluşturabilir. En iyisi üreticinin onayladığı
bir çift belleği kit olarak alıp yola koyulmak.
65
için atanmıştır. Anakartınızda 2 x 512 MB DDR2-533 bellek vardı.
Artırmak istediniz ve 2 x 1 GB DDR2-800 bellek satın alıp boş yuvalara
taktınız. Bilgisayar ayarlarına bakarken bellek kapasitesi 3 GB ve hız
533 MHz görürseniz şaşırmayın. Anakartta yer alan mevcut bellekler
533 MHz olduğundan, anakartınız 800 MHz desteği verse bile en yavaş
belleğe göre düzenleme yapılır. Yeni aldığınız hızlı bellekler öncekilere
ayak uydurmak zorunda kalır. Aksi halde aşırı frekans nedeniyle önceki
bellekleriniz iflas edecek ve sistem stabilitesi kalmayacaktı. İki seçenekten
biri 3 GB ve 533 MHz ya da 2 GB ve 800 MHz. SiSoft Sandra gibi bir
programla bellek testleri yapıp en iyi sonucun hangisi olduğunu görüp
karar verebilirsiniz.
3 GB üstünde adresleme sorunu çıkıyor
Eskiden 2 x 512 MB bellek kullanmak popülerdi ama günümüzde yeni
sistemlerde 2 x 1 GB tercih edilmeye başladı. Çünkü DDR2 bellekler
hayli ucuzladı. Almışken 2 x 2 GB alıp da uzun süre rahata ereyim diyenlerdenseniz küçük bir uyarımız var. Toplam 4 GB sistem belleği taksanız
da Windows bunu tam olarak göremeyebilir. 32-bitlik işletim sistemleri
aynı anda en fazla 32-bit belleği adresleyebiliyor. Buna göre 2 üzeri
32’nin karşılığı 4.294.967.296 yani tam tamına 4096 MB. Ancak bir de
baktınız ki Windows 3.5 GB bellek rapor ediyor. IO ile ilgili bir bellek
açığı var ve mesele x86 donanımından kaynaklanıyor. 64-bitlik işletim
sistemi kullanırsanız 4 GB görme olasılığınız yüksek. Ancak yine de anakartta kullanılan yongaseti ve BIOS belirleyici rol üstleniyor. Son olarak
kombo anakartlara değinmekte fayda var. DDR2 ve DDR3 bellek yuvası
yan yana olan anakartlar esneklik sunuyor ama performans ve stabilite
sorunları yaşanabiliyor. Bu tür anakartlar her iki türü desteklemek için
orta yolu bulmuş ve bu yüzden en yüksek performansı vermiyor olabilir.
66
Kombo anakartlara DDR2 ve DDR3 bellekleri
karışık olarak takmak anakartın yanmasına neden
olabilir!
67
Grafik Kartı Sorunları
Grafik kartları aldı başını gidiyor. Bellek ve
milyonlarca transistör içeren grafik kartları
kendi başlarına bazı bilgisayarlardan daha güçlü
hale geldiler. Durum böyle olunca boyutlar ve
soğutma sorunları arttı. Özellikle son dönemde
iyice yaygınlaşan SLI ve CrossFire uygulamaları
da hesaba katılınca sorun yaşama riskinin epey
yüksek olduğu
görülüyor. SLI
ve CrossFire
çekişmesi
yetmezmiş
gibi üç
kartla
kurulan 3-way
SLI ve dört kartla
kurulan CrossFireX
ortaya çıktı. Ayrıca Hybrid
SLI ve Hybrid CrossFire yolda. Tüm bunlardan dolayı, dikkatli olmayınca çeşitli sorunlar
yaşanabiliyor.
Öncelikle tek kartlı sistemlerden bahsedelim.
Ne de olsa kullanıcıların tahminen en az yüzde
95’i tek grafik kartı kullanıyor. Tek bir kart
varsa sorun çıkmaz diye birşey yok. Kartların
artan güç tüketimi sonucunda grafik kartlarına
ek güç bağlantıları konulmaya başlandı. Bu
bağlantılar 6 ya da 8 pinli olup yanlış ve eksik
bağlantı yapılırsa stabilite kaybı olabiliyor.
Ayrıca stabilite kaybı olmasa bile kartın overclock seçenekleri uygulanamaz hale gelebiliyor.
Grafik kartından çok ses geliyorsa bu karta ait
fanı ve soğutucuyu yenilemeniz gerekebilir.
Grafik kartı soğutucusu almadan önce kartınızla
uyumlu olup olmadığını mutlaka kontrol edin.
Bağlantı dışında, soğutucunun kaplayacağı yuva
SLI ve CrossFire seçenekleri
Genel olarak SLI ve CrossFire kurulumlarda aynı kartı
kullanmak uyum açısından en doğru yoldur. ATI’ın yeni
sürücüleri sayesinde HD3850 ve HD3870 gibi iki ayrı
model kartla bile CrossFire yapılabiliyor. Böyle bir
durumda üst model kart alt modelin hızına ayak uydurmak
zorunda kalabilir. CrossFireX yapacaksanız anakartın dört
grafik kartı için yuva içerdiğinden ve kasa içine montajın
68
mümkün olacağından emin olun. SLI yapmak için bir tane
SLI fişi ve köprüsü yeterli olurken 3-way SLI için sadece
GeForce 8800GTX ve Ultra kullanılabiliyor. Anakart ve
grafik kartı seçmeden önce gereksinimleri araştırın. Bu
kartlarda tek yerine çift SLI fişi var. Performans hiçbir
zaman kart sayısıyla orantılı olarak katlanmıyor. Artış var
ama bu oran uygulama ve karta bağlı olarak değişiyor.
sayısı da önemlidir. Bazı soğutucuları takınca
kart genişliği 3 yuvaya çıkabiliyor. Bu durumda
kasa içindeki diğer kartları kullanamaz duruma
gelebilirsiniz. Diğer yandan tek ya da çift yuva
kaplasın, grafik kartının yanındaki yuvayı boş
bırakmaya özen gösterin. Aksi halde fan hava
alamaz ve GPU sıcaklığı aşırı yükselebilir. Sessiz
olsun diye fansız soğutucu ya da kart alıyorsanız
kasa içi hava akışının iyi olmasına özen gösterin.
Güç tüketimindeki artış yüksek
Tıkır tıkır çalışan bir sistem, yeni bir grafik kartı
alıp taktıktan sonra reset atmaya başlayabilir.
Çünkü yeni nesil kartın güç gereksinimi daha
yüksektir ve güç kaynağınız yetersiz kalabilir. O
zaman kart almadan önce güç kaynağının çıkış
gücüne bakıp ön değerlendirme yapmalısınız.
SLI ve CrossFire kurulumlarında en azından 500
Watt’lık bir modele terfi etmeniz gerekebilir.
Mevcut kartınızdan bir tane daha alıp eklediniz
ve köprü bağlantısını kurdunuz ama SLI veya
CrossFire aktif olmuyorsa sürücüleri güncellemelisiniz. Grafik kartıyla gelen üretici kaynaklı
sürücü yerine GPU üreticisinin sitesindeki
sürücüyü çekmek daha mantıklı. Çünkü GPU
üreticileri sürücü güncellemelerini çok daha sık
yapıyor. Yeni bir sürücüyü yüklediğinizde kartı
tanıtmakta zorlanıyorsanız ilk olarak önceki
sürücüyü kaldırın ve sistemi yeniden başlatın.
Grafik kartınız VGA olarak tanınsın. Sonra yeni
sürücüyü kurup bir kez daha sistemi yeniden
başlatın.
Bütünleşik görüntü özelliği olan bir anakart
sahibiyseniz ve harici grafik kartınız yoksa,
BIOS ayarlarından bellek tahsis ederken aşırıya
kaçmamanızı öneririz. Yongaseti içinde yer
alan görüntü devresi genelde zayıf olduğundan
128 MB tahsis etseniz de, 384 MB ayırsanız
da oyun performansı pek ilerleme göstermez.
Çünkü darboğaz yaratan mGPU’nun gücüdür.
69
Ayrıca mGPU’ya fazla bellek ayırdığınızda
sisteme kalan bellek azalır ve genel sistem
performansı düşmüş olur. Sistem belleğiniz 2
GB gibi değerlerdeyse bu pek fark yaratmaz ama
512 MB – 1 GB bellekli sistemlerde bütünleşik
yongaya 256 MB ve üstü bellek ayırmayın. Son
nesil PCIe 2.0 grafik kartlarının bazı uyumsuzluk sorunları yaşadığını duyduk. PCIe 2.0
grafik kartları geriye dönük olarak PCIe 1.1 ile
uyumlu. Anakartların çoğunda PCIe 1.1 x16
yuva var. PCIe 2.0 destekli yongasetleri Intel
X38, NVIDIA nForce 700 serisi ve AMD 700
serisi. Bunlar dışındaki anakartlarda yer alan
PCIe 1.1 x16 yuvaya, PCIe 2.0 destekli bir
grafik kartı (örneğin GeForce 8800GT ya da
Radeon HD3870) takınca açılmama sorunu
olabilir. Normalde kartın anakartı tespit edip
PCIe 1.1 x16 moduna geçmesi lazım ama bazı
yongasetleri sorun çıkarabiliyormuş. VIA’nın
bazı yongasetlerinde bu durum yaşanmış.
Çözümün grafik kartına ait BIOS’u güncellemek
olduğu ifade ediliyor.
HDMI destekli kart ve ses sorunu
HDMI üzerinden ses aktarımı da yapabilen son
nesil grafik kartları şaşırtıcı sürpriz yapabiliyor.
TV bağlantısında yaşanan sıkıntılar
Grafik kartlarında TV çıkışı olmayan model kalmadı.
Genelde S-Video türü çıkış bulunuyor ve ürünle gelen
Composite ya da HDTV (Component) dönüştürücü
kullanılarak uygun TV bağlantısı yapılabiliyor. DVI çıkışını
dönüştüren HDMI çeviriciler sayesinde de bağlantı
kurabilirsiniz. Bunlar arasında S-Video ve Composite
analog, Component ve HDMI dijital çözümler. Dijital
çözümlerde kalite daha iyi ama içerik koruma sistemleri
70
var. HDMI ve DVI üzerinden yapılan HD içerik
aktarımında HDCP içerik koruma devreye girdiğinde
TV ekranında görüntü aktarma sorunu yaşanabilir.
Çünkü monitör, ekran kartı ve işletim sisteminde aynı
anda HDCP desteği yoksa görüntü gelmez ya da düşük
çözünürlükte gelir. TV’nizde sadece SCART girişi
varsa S-Video ve Composite bağlantılar için SCART
dönüştürücü bulabilirsiniz.
Radeon HD 2000 ya da 3000 serisi bir grafik
kartı alıp sisteme tanıttınız diyelim. Birdenbire
hoparlörlerden gelen ses kesildiyse şaşırmayın.
HDMI üzerinden ses çıkışını destekleyen bu tür
kartlar kurulum sırasında sisteme bir HDMI
dijital ses cihazı kuruyor. Bu cihaz son kurulan
ses cihazı olduğundan öntanımlı ses kartı gibi
tanımlanabilir. Sonuçta Windows’un ürettiği
sesler grafik karttaki DVI çıkışına gönderilir.
Hoparlörleriniz bu çıkışa bağlı olmadığından ses
alamazsınız. Denetim masasından ses aygıtlarına
girip tekrar önceki ses kartını ön tanımlı cihaz
seçerek sonuca ulaşabilirsiniz. Bir grafik kartı
almadan önce kullanacağınız monitörün doğal
çözünürlüğüne dikkat edin. Bazı grafik kartları
DVI çıkış içermesine rağmen 1280 x 1024
piksel çözünürlükte 85 Hz üzerine çıkamaz.
LCD ekran kullanıyorsanız 60 Hz tazelemede
1920 x 1200 piksel çözünürlükle sınırlı kalmak
istemiyorsanız Dual-Link DVI çıkış olmasına
dikkat edin. Yoksa en fazla 24 inç LCD kullanabilirsiniz.
71
Sabit Disk Sorunları
Bilgisayarların en ilkel (!) bileşenlerinden biri
olan sabit diskler motor ve okuyucu kafa gibi
çok sayıda mekanik ve arıza riski yüksek parça
içeriyor. SSD’ler yaygınlaşana kadar sabit diskler
birkaç sene daha bizlerle olacak. Sabit diskleri
darbelerden ve aşırı ısınmadan koruduğunuz
sürece ömürlerini kısa sürede tamamlamalarını
engelleyebilirsiniz. Kasa içindeki diskler için bu
koruma önlemleri zor değil ama dizüstü bilgisayarlar ve taşınabilir harici diskler darbelere çok
daha açık. Bir diskin darbe alması, hele özellikle
çalışırken böyle bir aksilik yaşanması kalıcı hasar
açabilir ve veri kaybı oluşabilir.
Modern sabitlerde SMART olarak adlandırılan
durum görüntüleme sistemi var. Çoğu
bilgisayarın BIOS’u ön tanımlı olarak SMART
görüntülemeyi kapalı sunuyor. Bunu aktif ederek diske ait son bilgileri POST ekranında alabilirsiniz. Ayrıca sistem görüntüleme programları
da diskle ilgili durum bilgisini ekrana
yansıtabilir. Diskin hata oranı, çalışma ısısı gibi
bilgiler dikkatli biçimde takip edilmeli. Darbe
alan bir diskte kafa ve disk plakası zarar görürse
bad sector oluşabilir. Bad sector olan bir diski
tamir etmek için uğraşmayın. Çoğu yöntem
diskin hatalı kısımlarına işaret atıp o alanları
kullanmaz ama bad sector zamanla artabilir ve
bunları onarmanın yolu yoktur. Diskteki verileri
yedeklemeniz en mantıklı yoldur. Darbe almasa
da yüksek ısı nedeniyle diskte okuma ve yazma
hataları belirebilir. Metalden üretilmiş olan disk
gövdesi ısı nedeniyle genleşip disk plakalarına
baskı uygulayabilir.
Diskten ses geliyorsa hemen yedek alın
Riskli durumlarda diskten gelen sıra dışı sesler
kötü bir olayın yaklaştığının habercisidir. Böyle
72
RAID sizi uç noktalara götürür
RAID teknolojisi önünüze birden çok alternatif koyuyor.
SATA çıkışı ikiden fazla olan pek çok anakart RAID
desteğine sahip. RAID 0 ile performansı yükseltebilir,
RAID 1 ileyse veri güvenliğini artırabilirsiniz. Sizi uç
noktalara götüren bu iki seçenekte aynı diskten 2
tane kullanılması öneriliyor. Hem performanstan ödün
vermemek, hem de veri güvenliğini sağlamak istiyorsanız
durumlarda diskten gelmeye başlayan sesi asla
ihmal etmeyin. Tak tak tak şeklinde gelen ses
kafa vurma olarak adlandırılıyor, sonu pek hayır
değil. Diskin motorunun hızlanıp yavaşladığını
duyuyorsanız ve sanki disk hızlanmak istiyor ama
hızlanamıyor gibiyse güç ve veri bağlantılarını
kontrol edin. Bu tür bir durumda sisteminiz
aralıklı olarak donabilir ve mavi ekran belirir.
Windows okuma hataları sonucu
sistem yeniden başlar. SATA ve
PATA kablolarını yenilemek
hiç de masraflı değil.
Yeni nesil SATA
bağlantı hem
ince hem
de jumper
ayarını ortadan
kaldırdı ama fişler
genelde çok gevşek
oluyor ve kolayca diskten
ya da anakarttan çıkabiliyor. Artık
RAID 10 deneyin. Ancak bu durumda aynı diskten
4 tane almanız gerekecek. Üstelik toplam depolama
kapasitesi 4 değil de 2 diskin toplam alanı kadar olacak.
RAID 0 çok iyi performans getiriyor ama disklerden
biri arızalandığında tüm veriler erişilmez hale gelir.
Çalışan tek diski başka bir bilgisayara taksanız da verilere
erişmeniz mümkün olmaz.
kullanım oranı azaldı ama yine de belirelim.
PATA bağlantı geçerliyse diskin performansını
düşürmemek için aynı IDE kanalına birden çok
cihaz bağlamamaya özen gösterin.
Yeni bir sabit disk alıp eklediniz ama Windows
tanımadıysa Denetim masası içinden Yönetimsel
Araçlar’a girin
ve Disk yöneticisini çalıştırıp
yeni diski
biçimlendirin. Eğer Disk
yöneticisi bile
diski görmediyse
o zaman bağlantıları
kontrol edin ve gerekiyorsa
BIOS ayarlarını kurcalayın. SATA
ya da IDE kanallarından bazıları
kapatılmış olabilir. Diyelim ki temiz
Windows kuruyorsunuz ve BIOS diski gördü
ama Windows kurulum aracı görmüyor. Bu
73
durumda anakartınızda Windows tarafından
algılanamayan bir disk kontrolcüsü var demektir. Bu SATA ya da RAID kontrolcü olabilir.
Bazen de BIOS’dan AHCI desteği açılmışsa aynı
sorun yaşanır. Sebep hangisi olursa olsun gerekli
olan sürücüyü kurulum öncesinde göstermeniz
gerekiyor. En sık kullanılan yöntem anakartla
gelen disketi ya da sonradan oluşturduğunuz
tanıtım disketini kullanmak. Bunun için temiz
Windows kurmadan önce F6 tuşuna basacak
ve sorulduğu an disketi takıp sürücüyü göstereceksiniz. Bundan sonra Windows sabit diskinizi
algılayacaktır.
SATA disk aniden sistemden ayrılıyorsa
Bilgisayarınızda ikinci bir sabit disk var ve bu
disk bazen uykuya geçiyor ve hatta sistemin
kilitlenmesine sebep veriyorsa güç ayarlarını
gözden geçirin. Denetim masasında yer alan Güç
Seçenekleri’nden diskin uykuya geçmemesini
sağlayabilirsiniz. Tek bir sabit diskiniz varsa ve
siz bilgisayarı kullanırken disk uykuya geçiyorsa
işletim sistemi takılır ve reset atmak zorunda
kalırsınız. Bunun güç koruma ayarıyla çözülmesi
mümkün değil. NVIDIA nForce 680i yongasetli anakartlarda bu sorun çokça görüldü. Sabit
diskin sistemden ayrılmasına sebep olan nedenin
680i yongasetiyle ilgili bir bug olduğu anlaşıldı.
74
Anakart üreticileri yeni BIOS’lar sunarak sorunu
çözdüler. Anakartınızda böyle bir sorun varsa
en iyi çözüm BIOS güncellemesi olacaktır. Bir
bilgisayarda birden çok sabit disk varsa ve BIOS
açılış sırası ilk olarak sabit diski gösteriyorsa
karışıklık yaşanabilir. Bu tür durumlarda BIOS
içinde yer alan bir diğer seçenek olan sabit disk
öncelik sıralamasını düzenlemelisiniz.
SATA bağlantı, sabit disklerden sonra optik
sürücülerde kullanılmaya başlandı. SATA bir
sürücü almak çok mantıklı çünkü IDE kabloları
ortadan kalkınca kasa içindeki kablo karmaşası
azalıyor. Ancak gelin görün ki bazı anakartlar
SATA bağlantısı içermesine rağmen bu yuvalara
sadece sabit disk bağlanabiliyor! Bazı eski yongasetleri SATA sabit disklerde sorun çıkarmıyor
ama SATA optik sürücüleri kabul etmiyor.
Böyle bir aksilik yaşamamak için SATA optik
sürücü almadan önce yongasetinizle uyumlu
olup olmadığını araştırın. Rastlanan bir diğer
sorunsa BIOS’dan AHCI desteği açıldığında
SATA sürücülerin görünmez hale gelmesi.
AHCI özelliğini, Windows kurduktan sonra
aktif ederseniz işletim sisteminiz mavi ekran gösterip açılmaz. Çünkü AHCI desteği isteniyorsa
bu özellik Windows kurmadan önce açılmalıdır.
Windows bu sayede kurulum sırasında gerekli
yapılandırmayı kurabilir.
75
Çevre Birimleri Sorunları
Bilgisayar kasasına arka paneldeki yuvalardan ya da kasa üzerindeki USB ve FireWire
çıkışlarından bağlanan çevre birimleri eskiden
seri ve paralel portları kullanırdı ama artık çoğu
cihaz USB 2.0 ya da PS/2 üzerinden bağlanıyor.
Yazıcılar, tarayıcılar, fareler, klavyeler, web
kameralar ve diğerleri USB 2.0 üzerinden
sorunsuzca bağlanıyor. Bunun etkisiyle yeni
anakartlarda en azından 8 tane USB 2.0
bağlantısı var. Bu bağlantıların tümü arka panele
sığmadığından bazıları anakart üzerindeki
çıkışlardan yararlanılarak kasa ön ya da üst
paneline aktarılıyor. Bu yuvaların çalışmadığını
fark ettiyseniz büyük ihtimal fişler takılmamıştır.
Fişlerin yanlış takılması pek mümkün değil
çünkü fişteki deliklerin dizilişi bu durumu engelliyor. FireWire özelliği sadece üst model ana-
kartlarda olduğundan çevre birimlerini mümkün
olduğunca USB 2.0 arabirimli seçmelisiniz.
USB bağlantının sınırlarını bilin
Çok akım çeken USB cihazlar bazı durumlarda kasa ön
panelindeki USB yuvadan çalışmaz. Hâlbuki cihazla birlikte
adaptör de gelmemiştir. Hemen cihazın bozuk olduğunu
düşünmeyin. Bir kez de anakartın arkasındaki USB bağlantısını
deneyin. Bazı durumlarda ön panel sorun çıkarırken
anakarttaki bütünleşik yuva olumlu sonuç verebiliyor. 2.5 inç
genişlikli harici bir disk aldığınızda adaptörsüz gelecektir. Bu
disk için de benzer durum yaşanabilir. Arka panele takınca
76
bile disk çalışmıyorsa ya da gidip geliyorsa, aynı anda iki USB
çıkışını birden kullanmak zorunda kalabilirsiniz. İkinci bağlantı
sadece güç verme görevini üstlenecektir. USB cihazlarınızı
taktığınızda işletim sistemi “Bu aygıt daha hızlı çalışabilir”
uyarısı veriyorsa cihaz USB 2.0 uyumlu olmasına rağmen
bağlantı kurulan panel ya da hub sadece USB 1.1 destekli
demektir. İki standart arası büyük fark nedeniyle veri akışı 40
kata kadar azalabilir.
Sizin sisteminizde FireWire olsa bile, örneğin bir
kamerayı arkadaşınıza götürdüğünüzde bağlantı
kuramaz hale gelebilirsiniz.
USB ile PS/2 arasında dönüşüm yapan adaptörler
var ama bunlar evrensel değil. Bazıları sadece
klavyeleri bazılarıysa fareler için uygun. Bazı yeni
nesil hoparlörler ve kulaklıklar bile USB bağlantı
kullanıyor. Çünkü bunların içinde özel birer ses
kartı var. Bilgisayarınızdaki USB çıkışları yetersiz
kaldığında USB hub alıp çoklama yapabilirsiniz.
Ancak hub seçerken dikkatli olun. Aldığınız
no name bir hub işinizi kolaylaştıracağına
anakartınızın yanmasına neden bile olabilir.
Ucuz markasız modellerde tek bir çıkış doğrudan
dörde katlanıyor ve olması gereken kontrol
devresi ve güçlendirici devre kullanılmıyor. Dört
cihazın yükü aynı kanala bilince USB çıkışı
yanabilir. Normalde USB çıkıştan 500 mA’den
77
fazla akım çekilmemesi tavsiye ediliyor. Adaptörü
olan hub’lar çok daha iyidir. Bunları gerektiğinde
adaptörsüz de kullanabilirsiniz. USB cihazlar çok
akım çekiyorsa adaptör sayesinde gerekli akımı
sunabilir ve böylece anakartınıza gereksiz yük
bindirmezsiniz.
Klavye kesiklik yapıyorsa
Kablosuz klavyeler radyo sinyallerini kullandığı
için bazen sorunlu olabilir. Siz hızlı yazıyorsunuz
ama harfler ekranda geç mi beliriyor? Bazı
karakterler eksik mi çıkıyor? Bu gibi durumlarda
kablosuz klavyenin alıcısını başka yerlere koyup
ve pilleri yenileyip denemeler yapın. Sonuç
değişmediyse ortamda manyetik alan yaratan
kaynak var mı kontrol edin. Radyolar, elektrik
motorları, telsiz telefonlar, mikrodalga fırınlar
bu tür sinyal yayıp kablosuz klavye ve farenin
çalışma verimini düşürebilir. Aynı ortamda aynı
klavye ya da fareyi kullananlar varsa da çakışma
ve etkileşim olabilir. Klavyeniz istenmeyen
karakterler yazıyorsa ve bazen Ctrl, Shift gibi
78
tuşlar kendiliğinden aktif oluyorsa sıvı dökülüp
dökülmediğini kontrol edin. Klavye kuru
görünse de iç kısımdaki kısa devre durumları
böyle saçma sonuçlar doğurabilir. Kullanım
sırasında klavyeye sıvı dökerseniz hemen
bilgisayarı kapatın ve klavyenin fişini çekin. USB
klavye ve fareler bazı durumlarda BIOS altında
çalışmaz. Böyle bir durumda BIOS içinden
“Legacy USB support” seçeneğini aktifleştirin.
ADSL modeminizin WEP/WPA ya da cihaz
erişim şifresini unuttuysanız arkada yer alan
reset butonuna basıp 5 saniye basılı tutun.
Böylece fabrika ayarları geri yüklenir ve
kılavuzda yazan erişim şifresi geçerli olur. Siz
siz olun bu aşamadan sonra şifreyi değiştirmeyi
unutmayın. Yoksa dışardan gelen saldırılarda
ADSL modeminiz ve ağınız korumasız kalır.
ADSL modeminiz sadece USB bağlantısı
içeriyorsa internet bağlantısını paylaştırmak için
switch/hub alın ve internet bağlantısı paylaşımı
özelliğinden faydalanın. Böylece yeni bir ADSL
modem almanız gerekmeyecek. Ama unutmayın
ki internet bağlantısı paylaşımı için USB
modemin bağlı olduğu bilgisayar açık kalmak
zorunda. Ağ bağlantılı ADSL modeminizin ara
sıra resetliyorsa elektrik şebekesini kontrol edin.
Bulunduğunuz bölgede gerilim aniden inip
çıkıyorsa bundan ilk etkilenen ADSL modem
olacaktır. Telefon çaldığında ya da siz arama
yaparken ADSL bağlantısı kesiliyorsa ağınıza
splitter takmamışsınız demektir. Telefonunuzu
splitter çıkışına takmanız çözüm sağlayacaktır.
Akla gelen diğer yaygın sorunlar
Monitörünüzdeki görüntü dalgalanıyorsa ya da
renkler karışıyorsa ilk önce fişleri ve kabloları
kontrol edin. Çözüm alamadıysanız manyetik
alan oluşturan kaynakları (hoparlör vb.) uzağa
alın. LCD monitörlerde DVI ve D-Sub girişleri
varsa DVI tercih ederseniz daha iyi sonuçlar
almanız mümkün. Web
kameranız çok kesik
görüntü kaydediyorsa
çözünürlüğü düşürerek
görüntünün akıcı
olmasını sağlayabilirsiniz. Parmak belleğiniz
içinde şifreli bir alan açıp şifreyi unutursanız
format attığınızda şifre ortadan kalkar. Ancak
bu durumda verilerinizi kaybetmiş olacaksınız.
Harici disk alırken USB yerine eSATA bağlantı
tercih ederseniz adaptör kullanmanın şart
olduğunu unutmayın. Çünkü eSATA bağlantı
sadece veri taşır ve cihaza enerji ulaştırmaz. USB
bağlantılı bir yazıcınız varsa ağa paylaştırmak
için yenisini almanız şart değil. Piyasada USB
girişli yazıcılara takılabilen Bluetooth modüller
var. Küçük ofislerde işinizi görebilir.
MP3 çalarınız takılma türü sorunlar
yapıyorsa yeni firmware indirip
yükleyerek bazı sorunları ortadan
kaldırabilirsiniz. 56K modeminizi
atmadıysanız Windows XP içindeki
faks programını kullanarak faks
alabilir ve gönderebilirsiniz. Aygıt
79
Dizüstü bilgisayarlarda durum
Taşınabilir bilgisayarlarda yaşanan sorunlar genelde darbeler
sonucu ortaya çıkar ve bunları çoğu durumda kullanıcı
olarak çözemezsiniz. Dikkat edilmesi gerekenlerden bir
diğeri düzenlik temizliktir. Genelde altta ya da yanda yer
alan sistem fanı çok tozlanır ve tıkanırsa aşırı ısınma olur ve
sistem stabilitesi kaybolur. Temizlik için çok geç kalırsanız
aşırı ısınan fan nedeniyle plastik aksam deforme olabilir ve
o aşamadan sonra ne kadar çok temizleseniz de fandan
gelen rahatsız edici gürültüler kesilmez. Şebeke gerilimine
bağlı kullanıma ağırlık veriyorsanız bataryayı çıkarın fakat
yöneticisinde tanımlanmamış cihazlar görünüyorsa en mantıklı işlem anakart sürücüsünü takıp
bu CD’ye bakıp sürücü kur komutu vermektir.
Elinizde markası ve modeli olmayan bir
donanım var diyelim. Siz bunun sürücüsünü
bulamadığınız için kuramıyorsunuz. Cihazın
baskı devresinde yazılı olan kodlarla sonuca
ulaşabilirsiniz. FCC-ID bilgisinden üreticiyi
bulabilir, daha sonra da model adını okuyup
sürücüleri üretici sitesinden indirebilirsiniz. TV
kartı aldınız ama görüntü bir türlü net değilse
hata sizde değil. Çoğu TV kartı ancak kablo TV
gibi güçlü sinyal veren kaynaklarla iyi sonuçlar
veriyor. TV kartlarıyla gelen küçük antenler çoğu zaman karıncalı görüntü sonucunu
doğurur. Dijital fotoğraf makinenizde ve
yazıcınızda PictBridge desteği varsa bilgisayara
el sürmeden baskı alabilirsiniz. İlginç bir uyarı
yapalım. Windows XP ve Vista anakartınızı
80
en azından ayda bir bataryayı deşarj edip ardından zaman
geçirmeden şarj edin. Sabit diskiniz yetmiyorsa bağlantı
türüne (PATA – SATA) dikkat ederek yeni bir disk alıp
terfi edin ve eski diski 2.5 inç kutusuna takıp harici disk
haline getirin. Bilgisayarınızdaki bellek tipinin üretimi sona
ermeden terfi edin. Sistem çöktüyse verilerinizi kurtarmak
için diğer bir bilgisayardan yardım alın. Disk SATA ise işiniz
kolay. Eğer PATA ise 10 YTL’ye basit bir dönüştürücü
alabilir ve bilgisayara 2. disk olarak bağlayıp verilerinizi
kurtarabilirsiniz.
değiştirdiğinizde tekrar aktivasyon yapmak
isteyecektir. Bu durum sizi şaşırtmasın. Aynı
lisansın birden çok bilgisayara kurulmasını
önlemek için alınmış bir önlem. Donanımınızla
birlikte Windows XP uyumlu sürücüler geldi
ama siz Windows Vista kurmak istiyorsunuz
diyelim. Windows Vista otomatik tanımadıysa
ve üretici sitesinde yeni sürücüler yoksa şansınızı
Windows XP sürücüleriyle deneyebilirsiniz. Ancak bu durumda CD’deki kurulum programını
çalıştırmayın, işletim sisteminden manuel
kurulumu seçip CD içindeki ilgili klasörü
gösterin. USB cihazları sisteme bağlamadan
önce sürücüyü kurmaya özen gösterin. Overclock yapıyorsanız mutlaka uzun süreli stabilite
testi çalıştırın. Belki sistem açılır ve Windows
masaüstü görünür ama uzun vadede anlaşılmaz
sorunlar yaşamamak için stabilite testini ihmal
etmeyin.
81
Alışveriş notları
Yeni bir ürün satın alırken bazen en hesaplısını, bazen de yüksek performanslısını tercih
etmek isteriz. Hangi bileşeni nasıl seçeceğinizi bilmiyorsanız bu rehber tam size göre.
82
Bilgisayar ürünleri alışverişi zorlu bir iştir.
Çoğu bilgisayar bileşeninin fiyatı hiç de ucuz
sayılamayacağı için, paramızı seçilen bileşene
yatırmadan önce ince eleyip sık dokuruz. Her
tüketici bütçesinin elverdiği en iyi ürünü satın
almak ve aldığı üründen en iyi şekilde faydalanmak ister. Bazı özel kullanıcı grupları (örneğin
oyuncular ya da tasarımcılar) daha yüksek
performans uğruna fiyat çıtasını yükseltmeyi de
göze alabilirler.
Piyasada her ürün kategorisinde o kadar çok
seçenek mevcut ki, ürünlerin ayırt edici özelliklerini bilmeden bir seçim yapmak neredeyse imkansız.
İşte bu yazıda çeşitli ürün kategorilerinin temel
özelliklerini ve isteklerinize uygun türün nasıl
seçilmesi gerektiğini anlatıyoruz.
PC
Toplama ya da marka PC’yle bileşen seçiminden kurtulun
Yeni bir PC alırken üzerinde düşünmeniz gereken parçaların çoğuna önümüzdeki sayfalarda yer verdik.
Ekran kartı, bellek, sabit disk türü ve boyutu, CD ya da DVD yazıcı, bütünleşik ya da harici ses kartı
gibi birçok detay üzerinde düşünmek zorundasınız.
Bütçeniz belli olduktan sonra PC’nizin beyni
diyebileceğimiz işlemci (CPU) seçimiyle işe
başlayabilirsiniz. İşlemci pazarının iki devi Intel ve AMD her amaca uygun pek çok işlemci
sunuyorlar. İşlemcilerin teknik detayları
arasında ince farklar son kullanıcı için fazla bir
şey ifade etmiyor olabilir ama bazen bu küçük
farklar performans açısından belirleyici olabilir.
Fiyatlar söz konusu olduğunda genellikle
AMD işlemcilerin Intel modellerine
göre daha ucuz olduğunu görüyoruz.
Günümüzün ekonomik PC’lerinde
83
genelde Intel Celeron veya AMD Sempron işlemciler
kullanılıyor. Bu ürünler PC’den yüksek performans
beklemeyen ve düşük bütçeli kullanıcılara yönelik. Yazı
yazmak, internette sörf yapmak, basit oyunlar oynamak
gibi temel ihtiyaçlar için bu işlemciler yeterlidir. Çok
büyük bir sabit diskte de ihtiyacınız yok, 160 GB yeterli
olacaktır. 1 GB RAM (Vista için en az 2 GB) ve giriş
seviyesi bir ekran kartı (veya bütünleşik grafik yongası)
da işinizi görür. Anakartınızda muhtemelen bütünleşik
ses yongası da bulunacaktır. Monitöre göre değişmekle
birlikte bu tip bir PC’ye 500 USD gibi bir fiyata sahip olabilirsiniz.
Orta kulvardaysa Intel’in Core 2 Duo modellerine karşılık AMD’nin Phenom II X2 modelleri var. Son
birkaç yıldır üretilen işlemcilerin hepsi 64-bit desteğine sahip. 64-bit’in bütün avantajlarından faydalanmak için 64-bit işletim sistemi ve uygulamalara da ihtiyacınız var. Ne yazık ki bu devrim biraz yavaş
gerçekleşiyor, ama şimdiden 64-bit bir işlemciye yatırım yapmakta fayda var.
32-bit işlemcilerde en fazla 4 GB RAM kullanabilmenize rağmen 64-bit işlemciler 128 GB’ye kadar
çıkabilmekte. Ayrıca veriler daha büyük kümeler halinde taşındığı için teorik bir hız avantajı sağlanıyor.
Intel ve AMD’nin oyunculara yönelik yüksek performans serileri de Core i7 ve Phenom II X4 adlarını
taşıyor. Yüksek performanslı işlemcilerde artık en az çift, genelde dört çekirdek kullanılıyor.
Orta veya üst düzey bir işlemci seçerseniz diğer ihtiyaçlarınız da değişecektir. Bol bol müzik, video ve
fotoğraf depolamayı seviyorsanız büyük bir sabit disk (en az 500 GB) tercih edin. Uygulamaların rahat ve
hızlı çalışabilmesi için bellek de çok önemlidir. En az 2 GB, tercihen 4 GB bellek edinin. En yeni oyunları
oynayabilmek için yeni bir ekran kartına da ihtiyacınız olacak. Genellikle son 6 ila 12 ay arasında çıkan
kartlar hem biraz ucuzlamış hem de ihtiyaçlarınızı karşılayacak düzeyde olacaktır.
En yeni bilgisayarlar Windows Vista ile geliyor ama piyasada hala XP ile gelen PC’ler de bulmak mümkün. İşletim sistemini sonradan kendiniz yüklemek isterseniz Linux yüklü bir PC alabilir, böylece ilk etapta lisans ücreti ödemekten kurtulabilirsiniz. Monitörü de es geçmeyin ve oyun ya da grafik uygulamalarına
düşkünseniz satın alabileceğiniz en iyi monitörü alın.
84
EKRAN KARTI
Oyuncular için ölüm kalım meselesi
Piyasadaki ekran kartlarının neredeyse hepsi ya NVIDIA GeForce ya da AMD ATI Radeon yonga
ailelerinden birine bağlıdır. Her marka ve yonganın kendine has artıları var ama şüphesiz iki marka da
grafik hızlandırma konusunda çok başarılı ürünler sunmaktadır.
Bütçeniz arttıkça performans da doğru orantılı olarak artacaktır. Üst düzey yongalar daha fazla özellikler
sunar, belli bir zaman diliminde daha fazla piksel veya doku çizebilirler. Basit ofis işleri için piyasadaki
bütün ekran kartları yeterlidir, oyuncularsa NVIDIA’nın GeForce GTX 200 serilerine ya da AMD’nin
ATI Radeon X1900 ve X1950 serilerine göz atabilirler.
Her halükarda gözlerinizin rahatsız olmaması için ekran kartınızın çalışacağınız çözünürlükte en az 75
Hz (CRT monitörler için) monitör tazeleme hızına ulaşabildiğini kontrol edin.
Ekran kartlarında MHz cinsinden üç saat hızından bahsedilir. Çekirdek saati grafik işlemcinin dahili
hızıdır. Bellek hızı, ekran kartının bütünleşik belleğiyle grafik işlemcisi arasında veri aktarım hızıdır.
Ramdac hızıysa karttan grafik çıkışını sağlayan dijital – analog dönüştürücünün hızıdır.
Ekran kartları veri, resim ve doku saklamak için kendi video belleklerini kullanır. Performansı belirleyen
en önemli etken olmasa da daha fazla belleğin daha fazla performans demek olduğunu söyleyebiliriz.
128 MB bellekli bir kart ofis işleri için yeterlidir, ama oyun ve video uygulamaları için en az 512 MB ya
da 1 GB tavsiye ederiz.
50 USD gibi bir fiyata 512 MB bellekli GeForce 9500GT ya da Radeon
HD4550 serisi bir ekran kartı alabilirsiniz ki 2 boyutlu strateji oyunları
ya da çok fazla gereksinimi olmayan 3 boyutlu oyunlar için
yeterli olacaktır.
3 boyutlu oyunları akıcı biçimde oynamak için
100 – 200 USD fiyat aralığına bakın. Ciddi oyuncularsa 200 USD üstü modellere göz gezdirebilirler.
85
Anakartınıza bağlı olarak AGP ya da PCI Express ekran kartı almanız gerekecektir. PCI Express en
yeni arabirim standardı olup, daha hızlı ve karmaşık grafikler için AGP 8X’in iki katı bant genişliği
sunmaktadır. Hem NVIDIA hem de AMD pek çok kartının PCIe ve AGP versiyonlarını sunmaktadır.
SLI destekli bir anakartınız varsa NVIDIA’nın SLI özelliği kullanarak iki ekran kartını birleştirebilir ve
maksimum performans elde edebilirsiniz. AMD’nin bu teknolojiye alternatifi CrossFire adını taşır.
Ekran kartınızın hem de analog (VGA) hem de dijital (DVI) çıkışa sahip olması faydalı olur. TV
bağlantısı yapmak isterseniz S-video ve kompozit video çıkışları da gerekli olacaktır.
DVD SÜRÜCÜ
DVD yazıcısı olmayan bir PC düşünemiyoruz
DVD yazıcıları dahili ve harici olarak ikiye
ayırabiliriz. Dahili yazıcılar daha ucuzdur ve
kasanıza monte edilirler. Harici yazılıcılarıysa
USB 2.0 veya FireWire üzerinden kolayca
bağlayabilir ve istediğiniz yere taşıyabilirsiniz.
Sürücünüzün en azından DVD+R, DVD+RW,
DVD-R ve DVD-RW diskleri desteklediğinden
emin olun. Yeni modeller 8,5 GB veri alabilen
çift katmanlı (dual layer) DVD’lere de
yazabilirler.
86
Çift katmanlı DVD yazabilen modeller
diğerlerinden çok da pahalı değildir, ama
aynı şeyi çift katmanlı DVD medyaları için
söyleyemeyeceğiz. Şu anda yazılabilir bir çift
katmanlı DVD fiyatına 10 tane 4,5 GB DVD
almak mümkün.
Bu devirde kombo sürücü ya da CD yazıcı
almanız için hiçbir sebep göremiyoruz. Bir gün
mutlaka DVD yazmanız gerekecektir, o yüzden
şimdiden yatırımınızı yapın.
ANAKART
Ayrıntıların önem kazandığı bileşen
Anakartınız kullanabileceğiniz işlemci
tipini, bileşenlerin kendi aralarında nasıl
haberleşeceğini ve ileride yükseltme
yapma potansiyelinizi belirler.
100 – 150 USD arasında bir
fiyata son teknolojilere
sahip olabilirsiniz.
Anakartın işlemciyle
uyumlu bir yongasetine
(chipset) sahip olması son
derece önemlidir, yoksa işlemciyi monte
edemezsiniz. Kuzey köprüsü ve güney köprüsü
şeklinde ikiye ayrılan yongaseti, bütün bileşenler arasında
iletişimi sağlar ve anakartın sunabileceği temel özellikleri belirler.
Modern anakartlarda DDR2 ve DDR3 RAM kullanılıyor. Yongasetinizin
çift kanal desteği sunuyorsa aynı bellek modülünden bir çift takarak performans artışı sağlayabilirsiniz.
Yeni anakartlar hem eski IDE hem de yeni seri ATA (SATA) sabit diskleri destekliyor. Eski sabit
disklerinizi ve optik sürücülerinizi takacaksanız IDE bağlantı noktalarının sayısını kontrol edin, çünkü
modern anakartların IDE desteği azalıyor.
Bazı anakartlar verilerinizi iki veya daha fazla sürücüye yaymanızı sağlayan RAID desteğine de sahip.
SCSI denetçileriyse daha pahalı anakartlarda mevcut. Piyasada ekstra SCSI kartları da bulunmakta.
Harici aygıtlar için USB 2.0 ve FireWire bağlantı noktaları da önemli. FireWire kullanmayacaksanız
es geçebilirsiniz ama en az 4 USB 2.0 portuna sahip olmanız çok işinize yarayacaktır. Bütünleşik
ethernet ağ bağlantısı ve ses yongası da sizi ekstra masraftan kurtarır.
87
SABİT DİSK
Hız mı istersiniz yoksa daha fazla alan mı?
Yüksek performanslı bir sistem oluşturma çabası içindeyseniz alabileceğiniz en hızlı diski satın alın.
Sadece depolama alanı istiyorsanız biraz daha yavaş sürücülerin fiyatları çok daha uygundur.
Günümüzün Ultra ATA sürücülerinin transfer hızları 100 MB/sn (bazı sürücüler için 133) civarında,
seri ATA (SATA) sürücüler içinse 150 MB/sn olarak ölçülüyor. Alacağınız diskin veriye ulaşma
sürelerini, dönüş hızını, tampon bellek boyutunu ve plaka yoğunluğunu
dikkate alın.
Tampon bellek (önbellek) arttıkça, en son yazılan veya saklanan verilerin daha fazlası sürücünün belleğinde tutulur ve o verilere erişim
süresi kısalır.
Plaka yoğunluğu, sürücünün bir plakasının belli bir alanına
kaydedilebilen veri miktarıdır. Santimetre kare başına veri
(veya GB/plaka) arttıkça verinin kafaya ulaşması için
daha az disk hareketi gerekli olur.
Hızlı SATA sürücüler paralel ATA’dan biraz
daha pahalıdır. SATA, düşük voltajda çalışan
yüksek frekanslı ve daha ince bir çift kablo
kullanır.
SCSI sürücülerin teknik olarak ATA
sürücülerden farkı yoktur ama tek kanalda
16’ya kadar aygıtı destekleyebilirler. Ayrıca
birden fazla kanal sahibi olabilirsiniz.
Çoğu anakartta RAID desteği mevcuttur. Birden fazla
diski birbirine bağlayıp RAID dizisi kurarak performansı
artırabilir ya da hata ihtimalini ortadan kaldırabilirsiniz.
88
MONİTÖR
LCD’yi seçin, gözleriniz rahat etsin
Monitör çözünürlüğü, ekranda görüntülenebilecek piksel (en küçük
görüntü öğesi) sayısını belirtir. LCD monitörlerde her pikselin kırmızı,
yeşil ve mavi olmak üzere üç alt pikseli vardır. Ekranın kenarlarındaki
piksel sayıları monitörün “doğal” çözünürlüğünü verir. Örneğin doğal
çözünürlüğü 1024 x 768 olan bir LCD monitör ekranında yatay olarak
tam 1024 ve dikey olarak 768 piksel bulunur. 1600 x 1200 gibi yüksek
çözünürlüklere çıkmak istiyorsanız fiyatları son zamanlarda ucuzlayan
20 inç bir monitör almanız gerekebilir. Şu an ki 19 ve 17 inç monitörlerin çözünürlüğü 1280 x 1024’le sınırlıdır.
Modern LCD’ler yatay ve dikey olarak geniş açılardan sorunsuz
biçimde izlenebilir, ama monitörü tek başınıza kullanacaksanız bu
özelliğe dikkat etmenize gerek yok. “Tepki süresi” bir pikselin maksimum
parlaklığa ulaşabilme süresidir. En yeni monitörlerde bu süre 2 milisaniyeye
kadar düşmüştür. Oyun oynamak ve film izlemek istiyorsanız 8 ms’ye kadar
olan tepki süreleri idealdir. Ofis uygulamaları için 12 ms ve üstüne dahi çıkabilirsiniz.
ISO 13406-2 standardı kontrast, görüş açışı, parlaklık, yansıma, titreme ve arızalı piksel bakımından
minimum gereksinimleri belirler. ISO 13406-2 arızalı (ölü) pikseller için oldukça katı kurallar
getirmiştir. Standarda göre yalnızca Class 1 LCD’lerde sıfır ölü piksel garantisi vardır. Son kullanıcıya
yönelik modellerin çoğu Class 2’dir ama kendine güvenen bazı üreticiler Class 2 monitörleri için de
sıfır piksel garantisi sunmaktadır. Kötü bir sürprizle karşılaşmamak için ölü piksellerin garanti şartlarını
kontrol etmenizde fayda vardır.
LCD monitörlerin fiyatları düştüğü için yeni PC’ler genellikle LCD monitörle birlikte satılıyor. Biz de
hem sağlığınız hem de estetik açıdan LCD monitörleri öneriyoruz, ama bütçeniz kısıtlıysa düz ekran bir
CRT de işinizi görecektir.
89
90
YAZICI
DVD yazıcısı olmayan bir PC düşünemiyoruz
Renkli çıktılara ihtiyacınız
yoksa monokrom
(siyah – beyaz) bir
lazer yazıcı alabilirsiniz.
Haftada yüzden fazla
sayfa yazdırıyorsanız lazer
yazıcılar hem daha ucuza
gelecek hem de daha
verimli çalışacaklardır.
Ayda yalnızca birkaç sayfa
yazdırıyorsanız ucuz bir
mürekkep püskürtmeli
(inkjet) yazıcı işinizi görür.
Ürün tanıtımlarındaki
yazdırma hızları çoğu
zaman yazıcının boş sayfa
atma hızını ya da en düşük kalitede yazdırma hızını gösterir. Yani
belirtilen hıza ulaşmayı beklemeyin.
Fotoğraf basmak istiyorsanız 6 – 8 renkli kartuşu bulunan üst
düzey mürekkep püskürtmeli modellere yönelebilirsiniz.
Yazıcılarda sürücü çok önemli bir unsurdur. Siz yazıcınızı
aldığınız zaman büyük ihtimalle birlikte gelen sürücüsü eskimiş
olacaktır; hemen üreticinin web sitesini girip en yeni sürücüyü
indirin ve kurun.
91
92
DİZÜSTÜ
Mobil kullanıcılar ve işadamları için vazgeçilmez
Etkili pazarlama kampanyaları ve düşen fiyatlar sonucunda
son yıllarda dizüstü bilgisayar satışlarında patlama yaşanıyor.
Ama o kadar çok seçenek var ki dizüstü bilgisayar seçerken
kafanızın karışmaması mümkün değil.
Önce dizüstü bilgisayarını ne amaçla kullanacağınıza karar
verin. Ofis uygulamaları, internet ve e-posta gibi günlük
kullanım gibi hemen hemen her model yeterli olacaktır.
Oyun, video ve grafik işleme gibi işler için geniş formatta
(widescreen) büyük bir ekran (15 ya da 17 inç), modern
bir NVIDIA ya da ATI grafik yongası, 2 ya da 4 GB
bellek ve en az 160 GB bir sabit disk tercih
edebilirsiniz.
Düşük fiyatlı modellerde Intel’in
Atom işlemcileri göze çarpıyor.
Özellikle dizüstü bilgisayar pazarında yeni
bir kulvar yaratan netbook’lar ucuz fiyatları ve küçük
boyutlarıyla şu sıralar pek moda. Asus’un Eee PC modelinin başını çektiği
ve çoğu Atom işlemcili olan bu bilgisayarlar ofis işleri ve internette dolaşmak için son derece uygun.
Oyuncuların tercih ettiği masaüstünün yerini alan (desktop replacement) modellerde masaüstü PC
işlemcileri kullanılabiliyor.
En iyi performans ve güç tasarrufu için Intel’in Core 2 Duo veya AMD’nin Turion X2 Ultra modellerini tercih etmenizi öneririz.
Alacağınız model ne olursa olsun dahili Wi-Fi bağlantı desteğine, en az 80 GB sabit diskte, 1 GB
RAM’e, 14-15 inç ekrana, USB 2.0 portlarına, DVD yazıcıya ve 3-4 saat pil ömrüne sahip olmalıdır.
93
TV KARTI
PC’de televizyon keyfini yaşamak isteyenler için
Dahili TV kartları PCI veya PCIe
yuvasını kullanır. Harici alıcılarsa
USB üzerinden bağlanabildiği için
kurulumu daha kolaydır. Harici TV
alıcılarının çalışması için yüksek
hızlı (hi-speed) USB 2.0 bağlantı
noktası gerekir.
TV kartları analog ya da dijital
(uydu) yayınları alabilirler. Bazı
kartlardaysa her iki yayını birden
alabilen tunerler mevcuttur. Dijital
tunerin kullanılabilmesi için çanak
antene bağlanması gerekir.
Günümüzde TV kartlarının
yazılımsal özellikleri ön plana
çıkıyor. PVR ve zaman kaydırma
(time shift) özellikli TV kartları
seyir keyfinizi artıracaktır.
Çoğu analog TV kartı VCR ya
da el kamerasından görüntü
yakalamanıza da olanak tanır.
Bunun için kart üzerinde kompozit
ya da S-video bağlantıları ve stereo
fono girişi bulunmalıdır.
94
ROUTER
Ev ağı kurmak ve interneti paylaştırmak için
Router küçük ağların kalbidir.
100 USD’nin altında fiyatlara
sahip router’lar evinizdeki veya
işyerinizdeki PC’ler arasında veri
paylaştırmanın en kolay yoludur.
Router, PC’lerinizi ve dizüstülerinizi ağ kablosu yardımıyla
birbirine bağlayabilen basit bir ağ
aygıtıdır.
Router’lar genellikle bütünleşik
güvenlik duvarı ve çeşitli güvenlik
önlemleri içerirler. Geniş bant modeminiz RJ45 Ethernet bağlantısı
kullanıyorsa modemi router’ınıza
bağlayarak internet bağlantısını
da dağıtabilirsiniz. ADSL gateway de denilen bazı
özel geniş bant router’lar bütünleşik ADSL modeme
sahiptir. Eğer evinizde ya da işyerinizde ADSL
bağlantısına sahipseniz, router özellikli bir ADSL
modem alarak hem internet erişimini paylaştırabilir
hem de yerel ağ kurabilirsiniz. Kablosuz (Wi-Fi)
router’lar da giderek popüler hale gelmektedir. Dizüstü bilgisayarınızı özgürce kullanmak
istiyorsanız kablosuz bir router tercih edebilirsiniz.
95
Teknolojiye dair aradığınız her şey
PCnet.com.tr/forum
sayfalarında sizi bekliyor...
96

sık karşılaşılan teknik sorunlara çözümler teknik mler

Transkript

Benzer belgeler

komponen cpu

bilgisayar montajı ve satın alma rehberi

kontrolörler, programlayıcılar

CR-1200 14-in-1 USB2 CARD READER

Casio Exilim EX-Z70 Hafıza Kartı Değiştirme

Bilgisayar Donanım ve Teknolojileri Dr. Cahit Karaku

Night Train Kampanyası

PSG Consumer 2C08 OV2 HP Notebook Datasheet

ünite 2

6. Sunum

POLARIS II Panel PC 19.1

kalvye tanıtımı