genişbantın geleceğine yönelik bir model yaklaşımı
Transkript
genişbantın geleceğine yönelik bir model yaklaşımı
GENİŞBANTIN GELECEĞİNE YÖNELİK BİR MODEL YAKLAŞIMI Dr. Muhterem ÇÖL Sektörel Araştırma ve Stratejiler Daire Başkanlığı Telekomünikasyon Kurumu, Ankara e-posta:[email protected] Özetçe Genişbant kavramı son yıllarda sık kullanılan ve günlük hayatın vazgeçilemeyen kavramlarından biri haline gelmiştir. Birçok ülke bunun önemini kavrayarak yakın geleceğe ilişkin bir genişbant stratejisi ortaya koymuşlardır. Ancak geçmişe ait çok fazla bilginin olmadığı genişbantın geleceğine ilişkin tahminlerde bulunmak oldukça zordur. Bu makalede, OECD ülkelerinden yararlanılarak genişbant erişimini etkileyen dört faktör belirlenmiş ve Endüktif (tümevarım) bir yaklaşımla Türkiye’deki genişbant erişiminin geleceğine ilişkin tahminler yapılmıştır. Anahtar Kelimeler : Genişbant erişim, İnternet, Tümevarım (endüktif) öğrenme Abstract Recently, broadband concept have often been used and have becomed vital concept of daily life. Many countries have introduced a broadband strategy because of an important subject. Since there are no downward data, forecasting about broadband’s future is very difficult. At this paper, using OECD countries’s data, four factor which affect broadband access have been determined and with an inductive approach, Turkey of broadband access’s future have been forecasted. 1. Giriş Günümüzde bilgi toplumu olma sürecinde olan ülkelerin kısaca internete hızlı erişim olarak adlandırılan genişbantın gelecek yıllara ilişkin olarak tahmin edilmesi, özellikle politika belirleme, düzenlemelerin yapılabilmesi, üretim ve yatırım planlamaları açısından oldukça önemlidir. Genişbant pazarı ile ilgili olarak belirsizliğin olması durumunda ve/veya ön görülemeyen bir gelişme yaşandığında, düzenlemeler eksik olduğu ve/veya uygun olmadığı için sosyal ve ekonomik açıdan kayıplar büyük olacaktır, ya da önemli fırsatlar kaçırılacaktır. Bu çalışmada, genişbant erişimle aralarında sıkı ilişkisi olan dört parametreye dayalı endüktif bir yaklaşım geliştirilmiştir. OECD ülkeleri verilerinin ele alınarak geliştirilen bu modelle Türkiye için yakın ve orta gelecekteki genişbant erişim tahminleri ortaya konulmuştur. 2. ENDÜKTİF MODEL Geçmişi henüz çok yeni olan genişbant konusunda, geçmiş yıllara ait genişbanta ilişkin veriler yeterli olmadığından geleceğe yönelik öngörüler sunan modeller kurmak mümkün değildir. Genişbant yaygınlık oranının yüksek olduğu ülkelerde söz konusu tahminin genel olarak Delphi Survey 1 yöntemiyle yapılması da bunu göstermektedir. Ancak bu çalışmada, Delphi Survey yönteminin dışında, geleceğe yönelik tahminin yapılabilmesine imkân veren modeller üzerinde durulmuştur. Genişbantın geleceği ile ilgili olarak endüktif öğrenmeye [15] dayalı geliştirilen model, dört ana adımdan oluşmaktadır. İlk Adım: Genişbant parametrelerin belirlenmesi erişimi etkileyebilecek Genişbant yaygınlık oranını etkileyebilecek bir çok parametre vardır, ancak dört büyük parametre dikkate alınmıştır. Aşağıdaki Tablo 2.1’de genişbant yaygınlık oranını en çok etkileyebilecek parametreler ve 1 Delphi Survey: Özellikle bir teknoloji ya da bilim alanında bir grup uzmanın görüşlerini toplayıp özetleyerek gelecekteki gelişmeleri tahmin etme yöntemidir. istatistiksel yöntemlerle elde edilen ilişki (korelasyon) oranı verilmiştir. Tablo 2.1: Genişbant yaygınlık oranı ile parametrelerin ilişki oranları No 1 2 3 4 a. b. c. PARAMETRELER İnternet Kullanım Oranı Bilgisayar Sahiplik Oranı Kişi başına düşen GSMH Telefon Yaygınlık Oranı İNTERNET KULLANIMI BİLGİSAYAR SAHİPLİĞİ İLİŞKİ ORANI (%) 79,6 76,6 70,4 51,0 Genişbant ile İnternet arasındaki ilişki: Genişbant ile en yakından ilgili kavram İnternettir. İnternet kullanımı yaygınlaştıkça, daha hızlı ve sürekli erişim talebi artacaktır. Genişbant ile Bilgisayar arasındaki ilişki: Genişbant hizmetlerinden yararlanabilmek için genellikle bilgisayar kullanılmaktadır. Genişbant ile bilgisayar sahipliği arasında da yakın bir ilişki olup, bilgisayar sahipliği arttıkça genişbant yaygınlık oranının da artacağı söylenebilir. Genişbant ile Kişi başına düşen GSMH arasındaki ilişki: Gelir seviyesi yüksek olan ülkelerde, genişbant erişimi günlük yaşamın bir parçası haline getirenler oldukça fazladır. d. Genişbant ile Telefon (Sabit+GSM) arasındaki ilişki: Genişbant platformlarından biri olan DSL platformu sabit telefon hattı üzerinden sağlandığı için, sabit telefon hattı ne kadar yaygın olursa, söz konusu platform ile genişbant hizmeti sunumu da o kadar yaygın hale gelebilecektir. Diğer taraftan, GSM’in yaygınlaşması da genişbantı yakından ilgilendirmektedir. Genişbant yaygınlık oranı (GYO) ile İnternet kullanım oranı (İKO), bilgisayar sahipliği oranı (BSO), Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH), ve telefon yaygınlık oranları (STO) arasında güçlü bir ilişki olduğu yukarıda belirtilmiştir. Tespit edilen bu dört (İKO, BSO, GSMH ve TYO) parametreye göre bir ülkenin genişbant yaygınlık oranı hakkında bilgi sahibi olmak mümkün olacaktır (Şekil 2.2). GENİŞBANT YAYGINLIK ORANI KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GSMH TELEFON YAYGINLIĞI Şekil 2.2: Modelin girdi ve çıktı parametreleri İkinci Adım : oluşturulması Faktörlerle ilgili eğitim setinin Otuz OECD ülkesinin herbirinin sahip olduğu İnternet kullanım oranı, bilgisayar sahipliği oranı sabit telefon hattı ve GSMH’sı ile genişbant yaygınlık oranları temel alınarak oluşturulmuş olan bir eğitim seti’ne (traning set) ait bilgiler Tablo 2.2’de sunulmuştur. Tablo 2.2: Ülkelerin İnternet kullanım oranı, bilgisayar sahiplik oranı, telefon kullanım oranı ve kişi başına düşen GSMH’sı ile genişbant yaygınlık oranları a b Kişi başına TKO GYOe düşen GSMHd c S.No Ülkeler İKO BSO 1 Meksika 16,9 13,08 62,28 6,507 3,5 2 Türkiye 15,31 5,13 85,51 4,182 3,8 : : : : : : : 162 45,271 31,9 30 Danimarka 52,55 65,48 Kaynak: a,b,c,d ITU 2005, [1], eOECD 2006, [2] Dört girdi parametresi olarak GSMH’sı, İnternet kullanım oranı (İKO), bilgisayar sahipliği oranı (BSO) ve sabit telefon yaygınlık oranı (STO) ile çıktı parametresi olarak genişbant yaygınlık oranı (GYO) değerleri için sınıf aralıkları tesbit edilmiştir (Tanlo 2.3). Tablo 2.3: Modelin girdi ve çıktı parametrelerinin sınıf aralıkları Çıktı Par. Girdi Parametreleri SINIF GSMH ($) DÜŞÜK (D) ORTA (O) YÜKSEK (Y) İKO (%) BSO (%) TYO (%) GYO (%) X <14 X <25.000 25.000≤ X <34.000 X ≤34 X ≤36 X <125 34< X <53 36 < X <57 125≤ X <160 14≤ X <25 X ≥34.000 X >53 X ≥57 X ≥55 X ≥25 ise GYO 6 Eğer İKO = O =O 7 Eğer İKO = Y ve GSMH = Y ise GYO =Y 8 Eğer İKO = Y ve BSO = O =Y ise GYO 9 Eğer BSO = Y ve TSO = O =Y ise GYO ve TSO = O ise GYO Geliştirilen modelin güvenilirliğini test etmek amacı ile on beş AB ülkesi için 2002 yılına ait parametrelerin tahmini değerleri alınarak modele uygulanmış çıkan sonuç ile 2002 yılında gerçekleşen genişbant yaygınlık oranı karşılaştırılmıştır (Tablo 2.6). Tablo 2.4: Parametrelerin sınıflandırılmış durumu b Eğer İKO = O ve BSO = O =O Dördüncü Adım : Modelin test edilmesi Tesbit edilen bu sınıflandırmaya göre eğitim seti tekrar düzenlenirse aşağıdaki tablo (Tablo 2.4) elde edilir; a 5 Kişi başına TKO GYOe düşen GSMHd c S.No Ülkeler İKO BSO 1 Meksika D D D D D 2 Türkiye D D D D D : : : : : : 30 Danimarka O Y Y Y Tablo 2.6: Modelin test edilmesi Model Test Sonucu GYO Gerçekleşen (2004) GYO Avustralya O O Belçika O Y 3 Kanada Y Y 4 Çek. cum. D D 5 Danimarka Y Y 6 Finlandiya Y Y 7 Fransa O Y 8 Yunanistan D D 9 Macaristan D D 10 İzlanda Y Y 11 İrlanda O D 12 İtalya O O 13 Japonya Y Y 14 Kore Y Y 15 Meksika D D S.No Ülkeler : 1 2 Y Üçüncü Adım : Modelin eğitilmesi Sınıflandırma çalışmalarında başarılı sonuçlar veren yapay zeka tekniklerinden biri olan Endüktif Öğrenme (Inductive Learning) yöntemi ile aşağıdaki kurallar tablosu (Tablo 2.5) elde edilmiştir. Tablo 2.5: Genişbant yaygınlık oranı ile ilgili kurallar seti Kural No Kurallar 1 Eğer İKO = D ve TSO = O ise GYO =D 16 Hollanda Y Y 17 Y.Zellanda O O 2 Eğer BSO = D ve GSMH = D ise GYO =D 18 Norveç Y Y 19 Polanya D D 3 Eğer İKO = D ve BSO = D ise =D 20 Portekiz D O Eğer İKO = Y ve GSMH = O ise GYO =O 21 Slovakya D D 4 22 İsveç Y Y 23 Türkiye D D GYO 24 İngiltere O O 25 ABD Y Y Bu durumda, 2010 yılı için elde edilen tahmini değerler, kurallar çizelgesine göre dördüncü kurala karşılık gelmektedir. Şöyle ki; Eğer Test edilen on beş ülkeden on iki adedi modelin çıktısıyla aynı sonucu vermiştir. Dolayısıyla, geliştirilen modelin doğruluk derecesi % 80 olarak değerlendirilebilir (Çizelge 2.7). Tablo 2.7: Modelin doğruluk derecesi Test edilen örnek sayısı 25 • 1. 2. 3. Sınıflandırılan örnek sayısı Doğruluk derecesi (accuracy) % 21 84 Parametrelerle ilgili sınıf aralıkları (özellikle genişbant yaygınlık oranı) günümüz şartlarına göre düzenlenmiştir. Gelecekte parametrelere ilişkin oranlarda gerçekleşecek artışlar, sınıf aralıklarının tekrar düzenlenmesini gerektirecektir. Modelin girdi parametrelerine ait geleceğe ilişkin değerlerinin bilindiği (tahmin edildiği) varsayılmaktadır. ve GSMH = D D ‘dir. ise GYO = Türkiye’nin 2010 yıllında İnternet Kullanım Oranı nüfusun % 34’den düşük (% 31) ve GSMH’ı 25.000 $‘dan daha düşük (8.397 $) bir seviyede olacağı tahmin edildiğinden, Türkiye için genişbant yaygınlık oranı söz konusu yılda düşük seviyede (% 14’ün altında) gerçekleşmesi ön görülmektedir. Diğer ifadeyle, genişbant kullanıcı sayısı 9.180.000’in altında olması beklenir 1. Tablo 3.2: 2015 yılı girdi parametrelerine ait tahmin değerleri İKO (%) 44 (O) Model varsayımı Genişbant süreciyle ilgili olarak Türkiye’nin de diğer OECD üye ülkelerinin sahip olduğu gelişmeleri göstereceği varsayılmaktadır. İKO = D 2015 yılı BSO TYO (%) (%) 10 155 (D) (O) GSMH ($) 11938 (D) 2010 yılı için yapılan tahminler, kurallar çizelgesinde birinci kurala karşılık gelmektedir. Eğer İKO = O ve TYO = O O ise GYO = Geliştirilen modele göre Türkiye’de 2015 yılında genişbant yaygınlık oranı % 14 ila % 25 arasında olması tahmin edilmektedir. Kullanıcı sayısı olarak ifade edilirse 9.660.000 ila 20.125.000 arasında kullanıcı genişbant erişimine sahip olacağı söylenebilir2. 3. GENİŞBANT PAZARININ GELECEĞİ Geliştirilen endüktif öğrenme tabanlı modele göre Türkiye’nin kısa ve orta vadeye (2007 ve 2010) ilişkin genişbant yaygınlık oranı tahmini yapılması için yıllar bazında İYO’nın, BSO’nın, STO’nın ve GSMH’nın bilinmesi gereklidir. Bu parametrelere ilişkin tahmin değerleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur (Tablo 3.1). Tablo 3.1: 2010 yılı girdi parametrelerine ait tahmin değerleri İKO (%) 31 (D) 2010 yılı BSO TYO (%) (%) 8 119 (D) (D) GSMH ($) 8.397 (D) 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Genişbant pazarı kavramının henüz yeni yeni oluşmaya başladığı ülkemizde, genişbant yaygınlık oranının, OECD ülkeleri içinde son derece düşük bir değere sahip olduğu görülmektedir. Geliştirilen modele göre 2010 yılında Türkiye’nin genişbant yaygınlık oranının % 14’ün altında, 2015 yılında ise % 14 ila % 25 arasında bir değere sahip olacağı tahmin edilmektedir. 1 TUİK tarafından, 2010 yılında nüfusun 76,5 Milyon olması tahmin edilmektedir. 2 TUİK tarafından, 2015 yılında nüfusun 80,5 Milyon olması tahmin edilmektedir. Türkiye’de kapsama alanı çok düşük olan DSL platformunun, öncelikli olarak kapsama alanı genişletilerek kitlelere ulaştırılması sağlanmalıdır. Türk Telekom’un elinde bulundurduğu sabit telefon şebekesi, yaygın olarak DSL hizmetinin sunumu için çok büyük potansiyeldir. Sabit telefon şebekesinin durumuna göre DSL platformunun altyapısı hazırlanarak kullanıcı dağıtımına hazır hale getirilmelidir. Bununla birlikte, diğer platformlarında, özellikle kablo platformunun, 3G ve genişbant telsiz sistemelerinin de pazarda ciddi birer rakip olmaları sağlanarak rekabet ortamı oluşturulmalıdır. Mevcut kablo platformu, DSL ile rekabet edebilecek şekilde genişbant hizmeti verebilir duruma getirilmelidir. Ayrıca DSL hizmeti sunum önceliği, kablo şebekesi ile genişbanda ulaşılamayacak bölgelere verilmelidir. Türk Telekom’un sahip olduğu yerel ağın, uygun modellerle paylaşıma ve erişime açılmasıyla pazara yeni işletmecilerin hızla girmesi ve rekabetin oluşması sağlanmalıdır. Yeni işletmecilerin teşvik edilmesi ve rekabetçi bir yapının oluşmasıyla yeniliklerin ortaya çıkmasına imkan verecektir. Genişbant pazarında, yerel ağın paylaşıma açılmasının avantajları sayesinde birçok yeni oyuncu ile rekabette yüksek bir başarı elde edilebilecektir. Diğer taraftan kablo platformunda, Türk Telekom ile yeni işletmeciler arasında yapılacak ticari anlaşmalarla açık erişim alternatifi değerlendirilerek, bu alanda hizmet vermek isteyen İnternet Servis Sağlayıcılarına fırsat verilmelidir. Her iki durumda da etkin bir rekabet ortamı oluşturularak genişbant erişim yaygınlığının artması sağlanmalıdır. [6] İyioğlu, E., “DSL Teknolojisi ve Türkiye’de DSL:ADSL“ http://www.turk-hardware.com/adsl.htm [7] W. C Randall, Robert, 2003, “Broadband Communications”, North-Holland [8] Kosmidis, S., 2002, Deployment of broadband infrastructure in the EU: Is state intervention necessary?, VA, USA http://www.itu.int/ITUD/ict/statistics/at_glance/internet03.pdf [9] Netaş, 2004, Nortel Networks Netaş haber bülteni [10] Criterion Economics, 2003, “Competition in broadband provision and its implications for regulatory policy, econ, A report for the Brussels round table” http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=463041 - 23k - 22 Ağu 2004 [11] e-devlet, Temmuz 2004, “e-devlet dönüşümü ile tek kapıdan hizmet”, Bthaber dergisi [12] ITU, 2003, “Promoting broadband: backgroud paper, workshop on promoting broadband”, Geneva [13] Positively broadband, 2002, “Any time, any place, anywhere: broadband and the changing face of work” KAYNAKLAR http://www.infometre.cefrio.qc.ca/fiches/fiche50 4.asp - 17k - [1] [14] ITU, 2005, “Information Technology” http://www.itu.int/ITUD/ict/statistics/at_glance/Internet03.pdf [2] OECD, 2006, “Broadband access in OECD countries per 100 inhabitants” http://assets.wharton.upenn.edu/~faulhabe/ 790/Broadband%20Uptake%20in%20OECD.pdf [15] Çöl, Muhterem, 2003, “Endüktif öğrenme yaklaşımı ile hücresel imalat sistem tasarımı” doktara tezi, FBE, Sakarya Üniversitesi [16] Türk Telekom, Kablo TV üzerinden İnternet erişimi, http://www.telekom.gov.tr/kablotv/ktvİnternet.html [17] DPT, 2001, “Bilişim teknolojileri ve politikaları özel ihtisas komisyonu raporu”, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara http://ekutup.dpt.gov.tr/bilisim/oik576.pdf http://www.oecd.org/sti/telecom [3] Commission of the European Communities, 2004, “Summary of broadband strategies and country data”, Brussels. http://www.si.dk/image.asp?page=image&objno =148800153 [4] TÜSİAD, 2001, “Avrupa Birliği yolunda bilgi toplumu ve e-Türkiye” [5] Oftel, 2003, “Oftel’s Internet and broadband brief” http://www.broadbanduk.org/reports/ Oftel%20Int%20and%20BB%20Brief%20Jun03 %20broad0603.pdf Kim, J.H et al.,2003, “Broadband uptake in OECD countries”, Virginia, USA [18] Çetin, H., Aydoğan O., Ertuğrul Z. “e-Türkiye durum analizi ve çözüm önerileri” http://www.bilgitoplumu.gov.tr/kdep/rapor/KDE PHaziran2004.pdf http://www.inettr.org.tr/inetconf7/eposter/aydogan.html [21] [19] http://www.policyandresources.gov.je/content/pp t/FMather.ppt e-Sağlık Çalışma Grubu, Türkiye Bilişim Şurası II http://www.bilisimsurasi.org.tr/e-turkiye/docs/esaglik05042004.doc [20] DPT, 2004, “e-dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı” [22] European Commission/BDRC, 2002, “eEurope Benchmarking“ Alfonsin, R., 2003, “Broadband Powerline Communications” endesa net factory, Brussels, Belgium