Pe ngue nce

Transkript

Pe ngue nce

Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
2
O yun K öşe s i
Linux il
e O yun Dünyas ıdah a k e yifl
i
Se s ve M üz ik
Ak us tik dal
ga, ancak duyul
duğunda s e s ol
arak adl
andırıl
ır.
Açık K aynak dünyas ından h abe rl
e r...
Açık Anah tarl
ıK riptografi ne dir?
SanalÖ z e lAğ, K riptol
oji ve PK ITe k nol
ojil
e ri
M oz il
l
a Th unde rbird il
e E-pos ta yöne tim i
O pe nO ffice .org 2.0 il
e ge l
e n ye nil
ik l
er
Program l
am a K öşe s i : PH P 5'e bak ış
BSD Ail
e s i'ne Bak ış ve BSD Türe vl
e ri
M igue lde Icaz a Röportajı[S.80]
Yıl: 1
Sayı: 2
Nis an 2005
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
"Pe ngue nce " bir Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği yayınıdır.
h ttp://pe ngue nce .l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
ok uyan pe ngue nin de rgis i
2
İ
Çİ
NDEK İ
LER
2
6
LK D E-D ERGI Ç ALIŞM A G RUBU
Yürütm e K urul
u
Boran Puh al
oğl
u
De vrim Gündüz
Erh an Ek ici
İl
e tişim
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
W e b Site s i
inux.org.tr
Açık K aynak H abe rl
e ri
Ö z e r Tayiz - O s m an Sol
ak oğl
u
11
15
O pe nO ffice .org 2.0'a doğru
20
Bir Şe nl
ik M as al
ı
23
Se s ve M üz ik
Doruk Fişe k
Rıdvan Can
LK D Etk inl
ik Çal
ışm a Grubu
Bül
e ntBol
at
25
Açık K aynak K od Bil
dirge s i
26
Aynıdil
i k onuşuyor m uyuz ?
28
34
Pe ngue nce de rgis inde k i yaz ı ve h abe rl
e r,
Erh an Ek ici
Pe ngue n de ne re de n çık tı?
Ge ne lK oordinas yon
Erh an Ek ici
e rh an.e k ici@ l
inux.org.tr
Pe ngue nce "M e rh aba" (2)
38
Yas in K ok arca
Açık Anah tarl
ıK riptografi
A.M uratEre n
PH P 5'e Bak ış
M e h m e tŞam l
ı
BSD Ail
e s ine Bak ış
H uz e yfe Ö nal
k aynak be l
irtm e k s ure tiyl
e başk a ortam l
arda
k ıs m e n ve ya tam am e n yayınl
anabil
ir.
Pe ngue nce GNU FDLl
is ans l
ıdır.
inux.org.tr
42
K itap El
e ştiris i - H ack e rs
Ergin Se vinç
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
3
İ
Çİ
NDEK İ
LER
46
O DTÜ'de n Program l
am a Yarışm as ı
48
M oz il
l
a Th unde rbird
51
O yun K öşe s i : Path ol
ogical
52
Çe k irde k De rl
e m e k te n K ork m ayın
59
K abl
os uz LAN Protok ol
l
e ri
62
oji ve PK I
71
De bian H ak k ında
75
De bian Sos yalSöz l
e şm e s i
77
Ge z gin Pe ngue n
80
Röportaj- M igue lde Icaz a
Pe ngue nce Ek ibi
Re dak s iyon
Se yfi Ge nç - Bül
e ntBol
at
Grafik
Dide m Kam oy - Ke m alUz e l
O yun Köşe s i
Doruk Fişe k
Program l
am a Köşe s i
Me h m e tŞam l
ı (PH P)
Ge z gin Pe ngue n
Arda Çe tin
H abe rl
e r Böl
üm ü
O s m an Sol
ak oğl
u
Dağıtım H abe rl
e ri
Ö z e r Tayiz
Se s ve Müz ik Köşe s i
Bül
e ntBol
at
DilÜs tüne
Yas in Kok arca
W e b Ek ibi
Me l
ih Arda Yal
çıne r - Erh an Ek ici
A.MuratEre n
Barış Çiçe k
Ergin Se vinç
H uz e yfe Ö nal
MuratKoç
Mus tafa Şah in
O k an Kah ram an
Re cai O k taş
Rıdvan Can
Se rk an Yıl
m az
De bian Türk Grubu
inux.org.tr
O k an K ah ram an
Doruk Fişe k
M uratK oç
M us tafa Şah in
Se rk an Yıl
m az
Çe vire n : Re cai O k taş
Arda Çe tin
Barış Çiçe k
Pe ngue nce De rgis i Scribus açık k aynak k odl
u
m as aüs tü
yayıncıl
ık
program ı
k ul
l
anıl
arak
h az ırl
anm ak tadır. Scribus program ı h ak k ında ayrıntıl
ı
bil
gi için : w w w .s cribus .ne tadre s ine bak abil
irs iniz .
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
4
Pe ngue nce "M e rh aba"
“Söz uçar, yaz ı k al
ır” diye re k başl
adığım ız
yol
cul
uğum uz un bu ik inci durağına ul
aşm anın
s e vincini yaşıyoruz . Bu durağa ul
aşana k adar ne l
er
yaptık pe k i?K al
ıcı ve s üre k l
i ol
abil
m e nin ge re k l
e rini
ye rine ge tirm e ye çal
ışıyoruz ; ayağım ız ı ye re yavaş
am a s ağl
am bas m aya çal
ışıyoruz . Yine ik inci s ayı
il
e be rabe r e tk il
e şim l
i Pe ngue nce inte rne t s ite m iz i
de tam am l
adık .
Bir şe yl
e ri birl
e ştirm e , ol
uşturm a, üre tm e ve
payl
aşm a...Tük e tim al
ışk anl
ığının yaşam a aracı
de ğilyaşam a am acı ol
arak al
gıl
andığı bir z am anda
yapıl
abil
e ce k e n “ol
m az ” şe yl
e r diye ce k s iniz be l
ki
bunl
ar için am a dönüp açık k aynak dünyas ına
bak tığınız da e m inim bu fik riniz i de ğiştire ce k s iniz .
Payl
aşm ayı, öz gürl
üğü ve üre tm e yi te m e lal
an bu
dünya ye rl
e şm iş tüm ol
gul
arı k ök ünde n s ars ıyor,
s ars m aya de vam e de ce k .
Bir ark adaşım ortak birşe yl
e r yapm ak is te diği
z am an “taşl
arı üs t üs te k oyal
ım ” de r. Biz l
e r de
“Pe ngue nce ” ail
e s i ol
arak taşl
arı üs t üs te k oym aya
çal
ıştık , çal
ışıyoruz . Um arım dah a güz e lçal
ışm al
arı
h e p be rabe r ge rçe k l
e ştire bil
iriz .
Bir topl
ul
uk proje s i ol
arak dah a başarıl
ı ol
abil
mek
için de yapıl
m as ı ge re k e n şe yl
e r var e l
be tte . K al
ıcı
ve s üre k l
i ol
abil
m e k "topl
ul
uğun" ortak çal
ışm as ı ve
s ah ipl
e nm e s i
il
e
m üm k ün
ol
abil
e ce k tir.
"Pe ngue nce "
ail
esi
ol
arak
açık
k aynak
uygul
am al
arını ge l
iştire n, de s te k l
e ye n grupl
arı, tüm
ye re lçe viri grupl
arını ve de s te k ol
m ak is te ye n tüm
öz gür yaz ıl
ım gönül
l
ül
e rini bu topl
ul
uk proje s ine
de s te k ol
m aya dave te diyoruz .
Ge l
in “Pe ngue nce ” yi h e p be rabe r büyüte l
im .
3. s ayıda görüşm e k üz e re ...
PENGUENCE AILESI
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
5
PENGUENCE 'NIN PO STA K UTUSUNDAN...
ı
a, ayıs ın
b
a
rh
k s dim . r
M e nin il
n
i
e ' b e ğe i ve b
c
n
n
e
ok
e s i nrak i a
ngu m ;ç e l
m
e
P u du
g ak s o s ınd
ok m ının ol
ar anm a rim .
i
a
rl
s
v
te
e
az ı ak is
De d üy
h
kl rının u nm
a
ıl
bul
s ay tk ıda
n
u
e re ğl
d
ka
n
o
G ö U ğu r
en
l
Se
Bir s ite de n
de rne ğiniz
in
çık arm ış o
l
du ğu de rg
iy
e
te s adü f
aştım .
G e rçe k te n e n u l
s iz l
e ri te b rik e
tm e k
is tiyoru m .
....e ğe r de
rginiz de l
inu x
k ul
l
anım ına d
a
ir
y
a
z
ıl
ol
arda
u rs a l
inu xu öğre
n
m
iş
o
Ç al
l
u ru z .
ışm al
arınız da b
aşarıl
ar
dil
e rim .
G ö nd e re n
S aitAk taş
, İTÜ
...a
ma
bu
o
d
l
m
b il
m iy u s n e rgi c
e
o
ru m
ya p o k g ü
cok
a
is te
m a acag z e l
rim
ım ı
ya
tu r h e r d .Ö rne g rdım e
ö üm
öz g
tm e
in d
ür y l
y
az ıl ü nde e rginin i
ı
b
m
u
tan
p
ıtıl
ab il rogram
ir.
l
arı
Gö
n
Ol
cay d e re n
Tar
az a
n
a
nl
h e ye ca
n
ü
g
u
b
i
ze l
D e rginiz şl
ç için gü
ı
g
n
a
, ba
ok u du m
m u ş...
ol
un
u k onu n ını
b
e
'd
e
m as
ıl
Tü rk iy
ım ) yay
l
ı
z
a
.
y
r
(ö z g ü
e rde nim
nl
e
y
e
t
ı
is
e vam ın
e n çok
d
n
ı
z
ı
n
ı
ar
da
ışm al
Ç al
b u k onu
t
a
k
a
f
iyoru m
dil
im de n
l
b e nde e arz u l
arım .
ı
y
a
m
p
e ni ya
ge l
re n
G ö nd e
ı
yal
al
Ö m e rB
inux.org.tr
Ö
is ti nce l
yor ik l
u m e te ş
. Li
e
sev
nu x k k ü r
iy
e
'
yay oru m tü m iş a dair tm e k
ınl
yap
e ri
a ya a m a l
ıl
an
T
n
ü
d
rk ç
b an ah a s ite
e
l
a.
e rh
y
k
e rz ayna
tan S iz de ararl
ı
k
am
ışa
n ri ge l
nl
cam iyor an
a
r
ya n
i
inu
i h e yayın çinde l
l
a
am
m a xl
rşe
k
anı k al il
yi n
e
z
en
.
b aş
ınd
Gö
an.
E rc nd e re
..
an
n
Po
l
at
a
ığın im .
l
k
ı
r
ı
iy rini
l
alk l
e
me ekl
y
e
a
y
h
n
ö
r
z
s
bi
ö
a
ı
r gi
Bir ığım ında il
e
rg
ad
dış
r
u ğr yu rt ü z de ıl
n
z a ?
m
e
a
ü
d
y
ğ
Ne ördü k nik yoru z
g
te am ı
y
ok u
en
d e r U ğu r
n
G ö attin
ah
l
Se
K e ndim bir Linux
k ul
l
anıcıs ıyım .Eğe r
h e rh angi bir k onuda ve
h e m k e ndim i h e m de
s iz e k atk ım dok unacak bi
göre vde ye r al
abil
irs e m
m inne ttar ol
urum .
Te şe k k ürl
er
Gönde re n
Ak ın K ol
ca
De
rgin
iz i p
e
l
e ye b u l
d
u ğu k yara
me
rl
mu
m
i
b il
ine . . . b il
i
n
n
D
e
be k
a
k on
ny
l
az ı
i yo h a i l
ul
e
a
l
r
r
r
ar,
anl çe k ir u z ...B i k onu ...
ata
d
u
l
a
r
cak e k pr ü l
k
de r ogra e de ş
gi o
m a öyl
e
l
ma l
m
y
aca a
Gö
k m
E rt nd e r
ı.?
an
e
n
Gü
çs ü
z
s öy
işm e
ici b ir ge l
ir
d
in
v
e
s
k
i.
Ço
e nce de rgis
m u ş pe ngu
ol
a ye t
İçe riği de g
üz e l
rım dah a g
a
m
U
.
l
e
z
ü
g
rız
e im z a ata
d
re
e
l
e
m
iş
ge l
ik te .
b irl
G ö nd e re n
aradağ
G ök de niz K
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
er
Açık K aynak Düny as ı- H abe rl
6
Re dh atEnte rpris e Linux 4.0'ı
duyurdu.
RH EL ES, e n faz l
a ik i ade te k adar
Inte lx86, Itanium 2, EM 64T, ve ya AM D
64 işl
e m cil
e ri de s te k l
iyor. RH EL AS,
H e r ye rde Ubuntu...
de s te k m im aris ine , IBM 'in Pow e r s e ris i
Son birk aç aydır, Ubuntu Linux dağıtım ı, h ız l
a yük s e l
ip, M andrak e 'yi de
(e s e rve r iSe rie s ve e Se rve r e Se rie s )
ge çe re k , birinci s ıraya yük s e l
di. Dis trow atch .com 'un h e r dağıtım ın s ayfal
arına
ve
ge l
e n w e b trafiği dik k ate al
ınarak yapıl
an is tatis tik l
e rde , s on bir ayl
ık ve üç
S/39 0) ve birçok başk a işl
e m ciyi de
ayl
ık
ekl
iyor. Bu fark l
ı m im aril
e re
de ğe rl
e ndirm e l
e rde , Ubuntu birinci s ırada. De bian te m e l
l
i, ancak
m ainfram e
(e s e rve r Z s e rie s
ve
ve ril
en
k urul
um u ve k ul
l
anım ı k ol
ay ol
an ve h e r al
tı ayda bir düz e nl
i ye ni s ürüm
de s te k , RH EL'un s unucu paz arında
çık aran Ubuntu, popül
e rl
ik k az andı. Bunda aynı z am anda Ubuntu'nun açık
Sol
aris 10 ve W indow s 2003 k arşıs ında
k aynak k odl
u öz gür yaz ıl
ım il
kel
e rine tam am e n bağl
ı k al
m as ının, ancak bu
re k abe tavantajl
arından biri.
fe l
s e fe de n M andrak e 'nin gide re k uz ak l
aşm as ının da e tk il
i ol
duğu düşünül
üyor.
Ye ni dağıtım , 2.6.9 çe k irde k l
e ge l
iyor.
K aynak : Dis trow atch
Ye ni çe k irde k s aye s inde RH EL, dis k
Gnom e Proje s inde n 2.10 s ürüm ü
Giriş/çık ış işl
eml
e rini z am anl
ayabil
iyor
Gnom e proje s i, 2.10 s ürüm ünü duyurdu. Gnom e 2.10'u bil
gis ayarl
arına
ve
k urm adan önce de ne m e k is te ye nl
e r için de , Gnom e Live CD ol
uşturul
du.
uygun
Gnom e Live CD, Gnom e proje s inin s on öz e l
l
ik l
e rini k ul
l
anıcıya gös te rm e k
pe rform ans ını
açıs ından, Gnom e proje s i tarafından de s te k l
e niyor. Gnom e 2.10 s ürüm ünün
çe k irde k te
baz ı öz e l
l
ik l
e ri is e şöyl
e:
proce s s z am anl
ayıcı da ge l
iyor, ve bu
* Bütünl
e şik
dönüştürm e ,
vide o oynatıcıs ı, te k
ve
ge l
işm iş
m as aüs tünün çok l
uortam
m e dya
tık l
am ayl
a m üz ik
form atı de s te ği.
CD'l
e rinde n parçal
arı
Bu
de s te ği l
ide r ticari işl
e tim
s aye de
Linux
s is te m l
e riyl
e dah a
yarışabil
ir düz e ye ge l
m iştir.
böyl
e ce
da çok
(aşırı
k oyarak
dis k
arttırabil
iyor.
Ye ni
aynı z am anda ye ni bir
işl
e m cil
i ve
l
ifl
i)
'h ype rth re ading'
k ul
l
anıl
an
ortam l
arda
pe rform ans artışı s ağl
ıyor.
Yine
* Dah a faz l
a donanım ve ağ s unucus unun otom atik tanınm as ı GNO M E'un
ok um a/yaz m a işl
eml
e rini
s ıraya
bu s ürüm
il
e be rabe r LVM 2
(Logical Vol
um e
M anage r) k ul
l
anım ı
k ul
l
anıcıl
arı rah ats ız e tm e de n ve k afal
arını k arıştırm adan 'h e r z am an çal
ışan'
il
e şu ank i s ürüm de 1 te rabyte ol
an
yaz ıl
ım l
ara ve rdiği öne m i gös te rir.
dos ya s is te m i büyük l
üğü “pe tabyte ” l
ar
* Uygul
am al
ar aras ı dah a iyi bütünl
e şm e , GNO M E uygul
am al
arı aras ında
s e viye s ine çık ıyor. Diğe r bir öz e l
l
ik is e
ge l
işm iş bağl
antıl
ar ve pl
atform l
ar aras ı s tandartl
arın k ul
l
anım ı il
e k ul
l
anıcı ve
s anal h afız a
bağım s ız yaz ıl
ım üre ticil
e ri de ne yim ini ge l
iştirm e k te dir.
M e m ory)
al
ts is te m inde
ortaya
çık ıyor.
(Virtual
Böyl
el
ik l
e
ge çici be l
l
e k te (cach e ) duran ve rinin
Ch ris tian Sch al
l
e r, Fl
ue ndo Bus ine s s Yöne ticis i ve GStre am e r ge l
iştirm e e k ip
dis k e
l
ide ri, "Bu GNO M E s ürüm ü h e ye can ve rici", de di. "GNO M E s ade ce s on
s is te m inde k i
k ul
l
anıcıl
ar için
m ik tardak i ve ril
e rin s öz k onus u ol
duğu
h atal
arı düz e l
tm e k l
e
k al
m ıyor,
ayrıca
fre e de s k top.org,
GStre am e r ve GTK + gibi diğe r öz gür yaz ıl
ım k om ünl
e riyl
e birl
ik te çal
ışarak
Ö z gür Yaz ıl
ım m as aüs tünü il
e riye taşıyor."
de di. "Çık m as ı yıl
l
ar s üre n başarıs ız yaz ıl
ım l
ar ye rine , GNO M E ge l
iştiricil
e ri
h ız ı
bu
artıyor.
de ğişik l
ik
ve ritabanı
I/O
büyük
uygul
am al
arını
h ız l
andıracak .
RH EL
Luis Vil
l
a, GNO M E Vak fı Üye s i ve k atıl
ım cı, "Bu işi yapark e n çok e ğl
e niyoruz ",
ak tarım
4.0,
s ürüm
ve
de s te k
s e çe ne k l
e rine göre , 349 $-249 9 $ aras ı
fiyate tik e tl
e ri il
e piyas aya s ürül
dü.
s ağl
am ge l
işm e l
e r h az ırl
ayıp, bunu yıl
da ik i k e z k ul
l
anıcıl
arım ız a s unuyorl
ar.
Bu h içbir ticari m as aüs tü üre ticis inin yapam ayacağı birşe y."
K aynak :
w w w .re dh at.com
-
w w w .e w e e k .com
h ttp://w w w .gnom e .org - Gnom e Proje s i Ana Site s i
h ttp://w w w .gnom e .org.tr - Gnom e Türk iye
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
er
7
SuSE Linux Profe s s ional9 .3
Nis an ortas ında h az ır...
Line os , Ente rpris e Linux
4.0'ıduyurdu
RH EL'un
Bu
s ürüm ün, e n s on te k nol
ojil
e rl
e dol
u ol
duğu
s öyl
e niyor. Duyurul
an
k aynak
k odl
arından
de rl
e nm iş ve h e r türl
ü Re dH at ticari
ye nil
ik l
e rde n, “XEN Virtual
is ation” il
e aynı işl
e tim s is te m inin fark l
ı s ürüm l
e rinin
m ark a
aynı anda çal
ıştırıl
abil
m e s i dik k at çe k ti. Sus e Profe s s ional9 .3, 2.6.11 çe k irde k ,
arındırıl
m ış bir s unucu dağıtım ı ol
an
X.O rg 6.8.2, K DE 3.4, GNO M E 2.10, O pe nO ffice .org 2.0 pak e tl
e rinin yanı s ıra
Line os
VO IP (IP üz e rinde n s e s il
e tim i) Linph one ; ve iPod uyum l
ul
uğuna da s ah ip
s ürüm ünü
ol
acak .
RH EL'un fark l
ı s ürüm l
e rinde k i tüm
Ayrıca SuSE Profe s s ional9 .3, içinde ye ni bir program il
e de ge l
iyor. F-Spot
program l
arı, ve ayrıca RH 'in fark l
ı
fotoğraf düz e nl
e m e aracı. Bu araç Googl
e tarafından ücre ts iz dağıtıl
an ve
ürünl
e r ol
arak k üm e l
e m e pak e ti ve
s ade ce W indow s işl
e tim s is te m ini de s te k l
e ye n Picas a 2 ye Nove l
l
'in ce vabı
ge l
iştirici pak e ti diye
nite l
iğinde ...
program l
arı içe riyor. Bununl
a birl
ik te
nite l
iği
taşıyan
Ente rpris e
duyurdu.
içe rik te n
Linux,
4.0
Line os
EL,
s attığı tüm
Line os EL, ürünü için h içbir de s te k
NASA'ya PH P Tabanl
ıSis te m
ABD s avunm a s anayis inin e n güçl
ü şirk e tl
e rinde n
Lock h e e d M artin, ne s ne tabanl
ı k od ol
uşturm a
ve rm iyor. Line os
ye ni
pak e tl
e rin
EL, s ade ce
k aynak
yayınl
am aya de vam
RH
k odl
arını
e ttiği s üre ce ,
de rl
e nm iş ik il
ik pak e tl
e ri s ağl
am aya
de vam
e de ce ğinin
garantis ini
al
tyapıs ı tas arl
am ak için Z e nd Studio 4 k ul
l
anacağını açık l
adı. Çe vrim içi Proje
ve riyor. Bu ne de nl
e Line os , RH 'in
Bil
gi Sis te m i (O PIS)'nin k ritik e l
e m anl
arından biri ol
acak ol
an bu al
tyapı NASA
de s te ğine
as trobiyol
ogl
arını de s te k l
e ye ce k . O PIS te k nik s orum l
us u Rich M orrow , Z e nd
Studio
il
e
O PIS'in
m im aris inde k i,
uygul
am as ındak i
ve
yöne tim inde k i
ih tiyaç
k urum s al
duym ayan
k ul
l
anıcıl
ara
tavs iye
e dil
iyor.
k arm aşık l
ığa rağm e n çok k ıs a bir s üre de ge rçe k l
e ştirm e aşam as ına ge l
dik l
e rini
be l
irtti.
Bil
gi: O PIS, uz ay yol
cul
uk l
arında ge re k e n ge l
işm iş h ayat de s te k s is te m i için
k ul
l
anıl
m as ı düşünül
e n ve ritabanıdır.
M andrak e s oftol
du M andriva
IBM , Nok ia ve Re d H at
Re dm ond'a K arşıAB'yl
e
7 Nis an tarih inde
açık l
am a yapan
M andrak e s oft, bundan s onra şirk e t
is m inde
ve
ürünl
e rinde
"M andriva"
k ul
l
anacağını
duyurdu.
Ö nce l
e ri AB taraftarı ol
an baz ı şirk e tl
e rin Avrupa K om is yonu'nun M icros oft'l
a
adını
ol
an s avaşından çe k il
m e s i üz e rine , M icros oft, te k nol
oji firm al
arının k om is yon
Açık l
am aya
k ararl
arını ve ce z al
arını onayl
am adığını, AK 'nin bu k onuda yal
nız ol
duğunu
M andrak e s oft-Cone ctiva
be l
irtm işti. Bunun üz e rine , IBM , Nok ia ve Re d H at'ın öncül
üğünde k i bir grup,
ve
Avrupa K om is yonu'na de s te k ol
duk l
arını be l
irtti. ECIS'e göre bu h am l
e , AB'nin
m ark a
Re dm ond'a
be l
irtil
iyor.
İs im
gös te riyor. Re al
Ne tw ork s ve O racl
e 'ın da üye s i ol
duğu ECIS buna dayanarak
yaptık l
arı
işe
Avrupa M ah k e m e s i'nin M icros oft'un te z ini göz ardı e tm e s ini is te di.
odak l
ak l
anacak l
arını
Avrupa Düz e nl
eme
M andriva
k arşı ve rdiği
güve nil
m e zl
ik
s avaşının
h al
a
de s te k l
e ndiğini
K urul
u'ndan ge l
e n 26 is te k te n 20's ini k abul e ttiğini
göre ,
k ararın
birl
e şm e s i
H e ars t Şirk e ti il
e de vam
davas ından
Şirk e ti,
açık l
ayan M icros oft, açık k aynak proje l
e rine k atıl
m ayı re dde tti. Şim di M icros oft
e s k is inde n de
k aynak k odl
arını gös te rm e de n te k nol
ojis ini payl
aşm anın yol
l
arını arıyor.
yapacak l
arını be l
irtti.
inux.org.tr
bu
e de n
dol
ayı al
ındığı
de ğişik l
iği
il
e
dah a
iyi
be l
irte n
ye ni
m ark as ını
tanınm ış ve
güçl
ü
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
er
8
H P'de n 11.8 Te rafl
opl
uk
Süpe rbil
gis ayar
EduK noppix 2.1.1
s ürüm ünü duyurdu
H P il
e ABD Pas ifik K uz e ybatı Ul
us alLaboratuvarı(PNNL)
işbirl
iğiyl
e biyol
oji ve
k im ya araştırm al
arında k ul
l
anıl
m ak
ge rçe k l
e ne n 11.8 te rafl
opl
uk
için tas arl
anıp
Linux tabanl
ı s üpe r bil
gis ayar 2 yıl
l
ık k abul
EduK noppix, İtal
ya k ök e nl
i, e ğitim
am açl
ı,
K noppix
te m e l
l
i,
cd'de n
çal
ışan bir dağıtım . Ö z e l
l
ik l
e içinde
s üre cini başarıyl
a bitirdi.
e ğitici
ABD Ene rji Bak anl
ığınca je ok im yas alm ode l
l
e m e , ağır e l
e m e nt k im yas ı, ye ral
tı
Açık K aynak uygul
am al
arl
a uyum l
u
s u ak ışı s im ül
as yonl
arı, nano parçacık m ode l
l
e m e , m ol
e k ül
e r te rm odinam ik ve
Avrupa Bil
gis ayar Eh l
iye ti (ECDL)
k ine tik için k ul
l
anıl
an 2000 tane 1.5Gh z 'l
ik Inte lItanium 2 gücünde k i s is te m , 6.8
e ğitim içe riği ge l
iyor.
te rabyte 'l
ık be l
l
e ğe s ah ip ve üz e rinde Linux işl
e tim s is te m i k oşuyor. PNNL
Ayrıntıl
ı bil
gi için :
m ate m atik
program l
arı ve
yöne ticil
e ri bu s üpe rbil
gis ayarın e ndüs tri ve araştırm a l
aboratuvarl
arının işbirl
iği
il
e ul
us als orunl
ara h as çöz üm l
e r üre til
e bil
e ce ğine dair iyi bir örne k ol
duğunu
w w w .e duk noppix.org
s öyl
e di.
GCC 4.0 ge l
iyor...
C, C+ + , O bje ctive -C, Fortran, Java ve ADA
Sl
ack w are 'de n 10.1 Sürüm ü
dil
l
e rinde yaz ıl
m ış program l
arı 15'in üz e rinde
fark l
ı bil
gis ayar m im aris i için de rl
e m e m iz e
Öze l
l
ik l
e
im k an ve re n GCC (GNU Com pil
e r Col
l
e ction)
Vol
k e rding'in s ağl
ık probl
eml
e rinde n
4.0 RC1 yayınl
andı.
GNU/Linux s is te m l
e rin
ötürü proje nin ge l
e ce ğinde n e ndişe
en
ve
duyan
öne m l
i,
bil
e şe nl
e rinde n
k ritik
biri
ol
an
ol
m az s a
GCC
ol
m az
de rl
e yici
proje
l
ide ri
Sl
ack w are
Şubat'ta
Patrick
k ul
l
anıcıl
arı
duyurul
an
6
Sl
ack w are
s üitinin ye ni s ürüm ü il
e birl
ik te bu de rl
e yici il
e
Linux'un 10.1 s ürüm ü il
e rah at bir
de rl
e ne n
ne fe s al
di. Bu s ürüm , Linux 2.4.29
Fire fox,
O pe nO ffice .org,
Linux
Linux çe k irde ği gibi pe k çok yaz ıl
ım ın k al
ite s inde ve pe rform ans ında artış
çe k irde k
(Linux
2.6.10
çe k irde ği
be k l
e niyor. K aynak : w w w .faz l
am e s ai.ne t
ops iyone l
), X11R6.8.1, M oz il
l
a 1.7.5,
K DE 3.3.2, ve Xfce 4.2.0 gibi birçok
pak e tiçe riyor...
Siz l
e rde h abe r, duyuru vb. bil
gil
e ri
pe ngue nce 'de yayınl
anm as ı için biz l
e rl
e
payl
aşabil
irs iniz .
E-Lapis De rgis i
Gönül
l
ü ol
arak h ayata ge çiril
e n proje l
e rde n
biris i ol
an e -l
apis onl
ine de rginin il
k s ayıs ı
E-pos ta : pe ngue nce @ l
inux.org.tr
çık tı. PDF form atında indiril
e bil
ir. De rgi, bir
çok Linux uygul
am as ı, h abe rl
e r, ipuçl
arı ve
m ak al
el
e r il
e dopdol
u (40 s ayfa) içe riği il
e
ok uyucul
arını
be k l
iyor.
h ttp://w w w .e -l
apis .org
inux.org.tr
Sanal
de rgiyi
adre s inde n
e dine bil
irs iniz . İl
k e tapta 3 ayl
ık
z am an
aral
ık l
arında
e -de rgi
çık m as ı
pl
anl
anan
z am ana bağl
ı ol
arak il
e ride ayl
ık bir yayına
dönüşe bil
ir.
w w w .e -l
apis .org
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
9
Be k l
e yiş s ona e rdi.
Standartl
ara uygun, açık k aynak k odl
u,
inte rne tte ge z intiyi z e vk h al
ine ge tire n ve
rak ipl
e rine k ıyas l
a dah a güve nl
i ge z intiye
ol
anak ve re n bu tarayıcı il
e tanışın.
44 m il
yon k işil
ik bu topl
ul
uğa k atıl
ın.
w w w .m oz il
l
a.org/products /fire fox
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
10
"Linux, yal
nız ca bir işl
e tim s is te m i çe k irde ği proje s idir. Bir Linux dağıtım ı çok fark l
ı k aynak l
arda
ol
uşturul
an çe k irde ği, araçl
arı ve uygul
am a yaz ıl
ım l
arını topl
ayarak birl
ik te çal
ışabil
irl
ik l
e rini s ağl
ayan,
ortak bir yöne tim çe rçe ve s i il
e birl
e ştire n bir bütündür. Sıradan k ul
l
anıcının çe k irde ği ve araçl
arı te k
te k e dinip birl
ik te çal
ışm al
arını s ağl
am as ı z orunl
ul
uğunu ortadan k al
dırır. Ul
us alDağıtım bir Linux
dağıtım ı ol
duğundan Linux çe k irde ğini ve il
intil
i araçl
arı k ul
l
anır. Ancak bu de rl
e m e ye de ğe r k atarak
k ol
ay k urul
abil
ir ve k ul
l
anıl
abil
ir h al
e ge tirir."
Pardus Ul
us alİşl
e tim Sis te m i Çal
ışan CD
w w w .ul
udag.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
11
Doruk Fişe k
Pe ngue n de ne re de n çık tı?
Uz un yıl
l
ar boyunca bil
gis ayar il
e
uğraşm as ına k arşın, profe s yone l
iş h ayatına atıl
dık tan s onra Linux
ve öz gür yaz ıl
ım l
arl
a tanışan
yaz ar; bir bil
işim
firm as ında
s is te m yöne ticis i ve program cı
ol
arak çal
ışıyor. Aynı z am anda
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği'nin de
ak tifüye l
e ri aras ında ye r al
ıyor.
Pe ngue n, as l
ında yaz ıl
ım ın k e ndis i il
e
doğrudan il
gil
i ol
m am as ına k arşın uz un
yıl
l
ardır Linux cam ias ının s im ge s i
k onum unda. O k uduğunuz bu de rgi bil
e adını
ondan al
ıyor. Yaz ıda, pe ngue nin ge çm işine
bir yol
cul
uk s iz i be k l
iyor...
Evve l z am an içinde , h e r şe y 19 9 6
K im de n : Linus Torval
ds (torval
ds @ cs .h e l
s ink i.fi)
yıl
ında, artık
K onu : Re : Linux Logo prototipi.
5 yaşına ge l
e n Linux
çe k irde ğinin çığır açan 2.0 s ürüm ü il
e
Tarih : 9 M ayıs 19 9 6 Pe rşe m be , 17:48:56 + 0300 (EET DST)
başl
adı. Birçok Linux ins anı artık ye ni
s ürüm il
e be rabe r Linux için uygun bir
Biris i bir l
ogo yarışm as ı duyurm uştu, be l
k i ins anl
ar k e ndi fik irl
e rini bir w e b s ite s ine
l
ogo/m as k ot bul
m a z am anının ge l
diğini
gönde re bil
irl
e r.. H e r ne ys e , bu pe ngue n, as l
ında dünyayı tutabil
e ce k k adar güçl
ü ol
m ayan
s öyl
e m e ye başl
am ışl
ardı.
z aval
l
ı bir pe ngue n gibi duruyor ve e z il
e ce k . Bu açıdan pe k iyi, poz itifbir l
ogo de ğil
..
Linux için bir l
ogo yarışm as ı duyurul
du.
Şim di, pe ngue nl
e ri düşündüğünüz z am an, il
k ol
arak
Birçok
"k ucak l
anas ı" bir canl
ı düşünün. Bir ne fe s dah a al
ın, ve "şirin" düşünün. Bir s üre l
iğine
l
ogo
öne ris i
başk a işl
e tim
gül
ünç
yapıl
dı.
Baz ıl
arı
s is te m l
e rinin l
ogol
arının
durum l
ara
düşürül
m e s inde n
de rin bir ne fe s
al
ın, ve
s onra
"k ucak l
anas ı" düşünce s ine ge ri dönün (ve ne fe s al
m aya de vam e din). Sonra "m e s t ol
m uş"
ol
duğunu düşünün. Buraya k adar be nim l
e m is iniz ?İyi..
ol
uşuyordu. Baz ıl
arı k artal
, k öpe k bal
ığı
gibi
güçl
ü
ve
s oyl
u
h ayvanl
ardı.
Şim di, pe ngue nl
e r için, (o k adar da k ucak l
anas ıl
ar), "m e s t ol
m uş" de m e k ya az önce cins e l
Tartışm al
arın bir nok tas ında Linux'un
il
işk ide bul
unm uş ya da tık a bas a ringa bal
ığı ye m iş de m e k tir. Söz üm e güve nin, be n
yaratıcıs ı
Torval
ds ,
pe ngue nl
e r üz e rine bir uz m anım , bu ik is i dışında başk a bir ol
as ıl
ık yok . Şim di, bu nok tada, biz
Avus tral
ya'da Sam ba'nın yaz arı Andre w
az gın bir pe ngue nl
e il
işk il
e ndiril
m e k is te m iyoruz (as l
ında, is tiyoruz , am a pol
itik de ğil
, öyl
e ys e
Tridge l
lil
e be rabe r gittiği bir h ayvanat
yapm ayacağız ), o z am an burada "tüm m ide s i ringa bal
ığıyl
a dol
m uş" açıs ından bak ıyor
bah çe s inde
ol
m al
ıyız .
ol
an
bir
Linus
pe ngue n
tarafından
ıs ırıl
dığından be ri pe ngue nl
e re öz e lbir
s e m pati duyduğunu be l
irtince
tartışm a
Ö yl
e ys e "pe ngue n"i düşündüğünüz de , h afif faz l
a k il
ol
u (*), oburca atıştırdık tan s onra oturan
ve h e nüz dah a ye ni ge ğirm iş bir pe ngue n h ayale diyor ol
m al
ıs ınız . İşte orada h uz ur ve
otom atik m an o yöne doğru k aydı.
m utl
ul
uk ve re n bir gül
üm s e m e yl
e oturuyor -- birk aç gal
on çiğ bal
ık ye dik te n s onra dünya
Bu s e fe r de ğişik
şe k il
l
e rde
pe ngue n
yaşam ak için güz e lbir ye r ve bir ge ğirtinin dah a ge l
m e k üz e re ol
duğunu h is s e de bil
iyors unuz .
öne ril
e ri ge l
di. En s on dünyayı e l
inde
(*) ŞİŞM AN de ğil
, am a ayak ta durm ak için ge rçe k te n faz l
a tık a bas a dol
u ol
duğunu
tutan
göre bil
mel
is iniz . Burada "fas ul
ye çuval
ı"nı düşünün.
üz e rine
bir pe ngue n
Linus
öne ris i
Torval
ds ,
ge l
mesi
h ayal
inde k i
pe ngue ni uz uun uz adıya tarif e de n bir
Şim di, e ğe r k e ndiniz i çiğ bal
ık ye m e k l
e m e s t ol
an bir şe yin ye rine
k oym ak ta güçl
ük
e -pos ta gönde rdi (bak ınız am cam çatır
çe k iyors anız , "çik ol
ata" ya da başk a bir şe yl
e r düşünün, am a ol
ayı k aptınız . Tam am , öyl
e ys e
çatır Türk çe k onuşuyor) :
s e vil
e bil
ir, k ucak l
anas ı, k e ndini ringa bal
ığına göm e re k tık a bas a ye dik te n s onra oturan bir
pe ngue n düşünüyor ol
m al
ıyız . H al
a be nim l
e m is iniz ?
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
12
ŞİM Dİz or ol
an k ıs m ı ge l
iyor. Bu görüntüyü göz ünüz ün önünde n ayırm ayarak , s til
iz e bir
atıl
dı. Pe ngue nl
e r s iyah /be yaz -- s ank i
h al
ini çiz in. Faz l
aca bir de tay yok - s ade ce bir s iyah fırça tipi ana çe rçe ve (bir çiz ginin
s m ok in
k al
ınl
ığının de ğiştiği durum da bir fırça il
e el
de e ttiginiz e tk iyi bil
iyors unuz ). İşte BU ye te ne k
dol
aştık l
arından,
ge re k tiriyor. İns anl
ara o çe rçe ve yi ve rin, ve şöyl
e de m e l
il
e r : [m araz i tatl
ı s e s , çocuk
s m ok in
k onuşm as ı ade ta] "Aayy, ne k adar k ucak l
anas ı bir pe ngue n, iddiaya gire rim de m in tık a
ol
an “Tuxe do” k e l
im e s inin k ıs al
tm as ı
bas a ringa bal
ığı ye m iştir". K üçük çocuk l
ar da h opl
ayıp z ıpl
ayıp "anne anne , be nim de bir
ol
arak
tane ol
abil
ir m i?" diye çığl
ık atm al
ı. Sonra dah a büyük ve biraz dah a de tayl
ı bir h al
ini
kel
im e l
e r üre til
diys e de , pe ngue nin is m i
yapabil
iriz (be l
k i dünyanın k üre s ine yas l
anm ış, am a be n ge rçe k te n Atl
as ya da be nz e ri bir
Tux ol
arak be nim s e ndi.
giym iş
gibi
Tux
kel
im e s inin
da
ortal
ık ta
aynı z am anda
İngil
iz ce
al
gıl
andı.
k arşıl
ığı
Çe şitl
i başk a
"m aço pe ngue n" im ajı ve rm e m e m iz ge re k tiğini düşünüyorum ). O dah a de tayl
ı h al
i
ağl
atana k adar Bil
l
y-boy'a şapl
ak atar ya da Fre e BSD ibl
is i il
e buz h ok e yi oynayabil
ir. Am a
Pe ngue n çıl
gınl
ığı bununl
a da bitm e di.
bas it, te k
Çe k irde k ge l
iştiricil
e rinde n Al
an Cox'un
bir pe ngue n l
ogos u ol
ur. Diğe rl
e ri s ade ce
o k ucak l
anas ı pe ngue nin bir
önde rl
iğinde
m iz ans e nde ak tör ol
arak k ul
l
anıl
anl
arı ol
ur.
Ph il Cope l
and,
M artin
H ous ton, Al
un Jone s , Rich ard H ugh e s ,
Al
ec
Linus
M uffe tt,
Andre w
Page tt,
Dick
Porte r, Ch ris Sam ue l
'dan ol
uşan grup ve
LinuxW orl
d de rgis i; Linus Torval
ds 'a yaş
O s ırada 22 yaşında ol
an Larry Ew ing,
H ava fırças ı il
e de biraz faz l
a düz l
e şe n
günü h e diye s i ol
arak Bris tol H ayvanat
486 DX2-50 bil
gis ayarının başına ge çti.
al
anl
arı aydınl
attı ya da k ararttı. İs te diği
Bah çe s i'nde
GIM P program ının s on s ürüm ü 0.54 il
e
s onuçl
arı al
ana k adar bu çal
ışm al
arı
pe ngue ne s pons or ol
dul
ar.
çiz im yapm aya girişti.
bık m adan, te k rar te k rar uygul
adı.
yaşayacak
ge rçe k
bir
Larry Ew ing'in Tux'u öz gür bir l
is ans l
a
Pe ngue nin k aba ol
arak
dış h atl
arını
Son
ol
arak
da
el
inde k i
ve
üç
pe ngue nin
öz gür yaz ıl
ım
fe l
s e fe s inin
örne k
bir
çiz e re k işe başl
adı, dik k atl
ice şe k il
de k i
s iyah /be yaz
tüm
h az ırl
ayabil
m e k için GIM P'in “Th re s h ol
d”
uygul
am as ı ol
du. Binl
e rce
ekl
e ntis ini k ul
l
andı.
re s m i ortaya çık tı. Firm al
arın ürünl
e rinin
de l
ik l
e ri
k apadı.
K aba
h atl
ar
tarafından bırak ıl
an boşl
uk l
arı s iyah il
e
re nk l
i h al
l
e rini
k am uya m al e tm e s i s onucunda, Tux
l
ogol
arının
dol
durduk tan s onra, fark l
ı boyutl
arda
fark l
ı Tux
bir
pik s e l
ine
20-30 s aat s üre n bu çal
ışm as ı Larry
dok undurm adık l
arı bir dünyada
Ew ing'e , 4-5 yılboyunca öz gür yaz ıl
ım
k ayak
dünyas ına k attığı yaz ıl
ım k odundan çok
giye rk e n, fark l
ı ül
k e bayrak l
arı taşırk e n,
dah a faz l
a ün k az andırdı. Logo s e çim i
rak ı içe rk e n ;-), gaz e te ok urk e n görül
dü.
il
e il
gil
i yapıl
an oyl
am al
arı “Linux 2.0
Birçok öz gür yaz ıl
ım proje s inin yanı s ıra
Pow e re d” yaz an bir l
ogo k az anm as ına
birçok
dah a k oyu s arı re nk l
e ri k üçük bir düz
k arşın, pe ngue nin popül
e rl
iği h e r ge çe n
ge l
iştirdik l
e rini vurgul
am ak
fırçayl
a gaganın ve ayak l
arın k öşe l
e rine
gün gide re k arttı.
l
ogol
arında
düz
fırçal
arl
a şe k il
l
e ndirm e ye
e tti. Gagas ını ve
te k nik l
e
de vam
ayak l
arını da aynı
ye rl
e ştire re k
k aba
h atl
arın
içl
e rini dol
durdu.
Sonra il
k göl
ge l
e ndirm e yi e k l
e di. H afif,
uygul
adı;
böyl
e ce
re s im
yapark e n,
firm a
da
Tux'u
k az anm aya başl
adı. Aynı işl
e m i birçok
Pe ngue n s e ve rl
e r ona bir is im bul
m ak
s arı ve
için de uğraş ve rdil
e r. Çiz il
e n pe ngue nin
Tux
ünl
ü
De de k tif ol
arak
is te diği göl
ge şe k il
l
e rini ye rl
e ştirdi.
çiz gi
Sim ps on'a
k arak te ri
H om e r
be nz e m e s inde n
diz i
dol
ayı
bil
gis ayar
ge l
dik te n s onra is e GIM P'in “convol
ve ”
is m ini be ğe ne nl
e r de ol
du. Tux is m i is e
üz e rinde
aracını
il
k
k il
om e tre h ız a ul
aştı.
kez
Jam e s
H ugh e s
k ul
l
anm aya başl
adı. Fark l
ı boyutl
arda
“(T)orvol
ds
fırçal
arı
h atas ı il
e be rabe r) çok
göl
ge l
e ndirm e yi
dah a pürüz s üz h al
e ge tirdi.
inux.org.tr
k ul
l
anm a
im k anı
tarafından
oynadı.
k art yarışl
arına k atıl
dı, h ava h ok e yi
oynadı, bal
ık
k ul
l
anarak
çöz üm l
e ri
için k e ndi
oyunl
arında
“H om e r” is m ini öne re nl
e r ol
du. “Linnie ”
m odunda
Linux
m ace ral
ara atıl
dı, go-
Şe k ilve göl
ge l
e m e be l
irl
i bir s e viye ye
“bul
anık l
aştırm a”
Tux
el
bis e l
e ri
bul
dul
ar, re k l
am fil
ml
e rinde oynattıl
ar.
de rinl
ik
gri göl
ge l
e r için te k rarl
ayarak
be be k
ye m e k
k ayarak
için
s aniye de
göbe ğinin
yüz l
e rce
(U)ni(X)” ifade s inin (yaz ım
ol
m ayan bir k ıs al
tm as ı ol
arak
da başarıl
ı
Linux k ul
l
ananl
arın s im ge s i h al
ine ge l
en
pe ngue n tişörtl
e re bas ıl
dı.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
13
Vücutl
arına
pe ngue n
dövm e l
e ri
yaptıranl
ar ol
du. Anah tarl
ık l
arı, k ravat
iğne l
e ri,
k upal
arı,
pe l
uş
be be k l
e ri,
k os tüm l
e ri, al
tın m üce vh e rl
e ri de rk e n
l
e go
oyuncak l
arından,
s e ram ik te n,
k ağıttan Tux'l
ar yapıl
dı.
İns anl
ar Linux'a ve öz gür yaz ıl
ım a ol
an
s e vgis ini pe ngue ne
ak ıttıl
ar. Pe ngue n
onl
arı yıl
l
ar boyunca bir araya ge tire n,
bul
uşturan ortak payda ol
du.
Doruk Fişe k
LK D Yıl
ın Pe ngue nl
e ri Ö dül
l
e ri
Linux ve Ö z gür Yaz ıl
ım Şe nl
iği il
e yaşıt ol
an Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği Yıl
ın Pe ngue nl
e ri Ö dül
l
e ri bu yıldördüncü k e z ve ril
e ce k . Ö dül
al
acak pe ngue nl
e r, s iz l
e rin gös te re ce ği adayl
ar aras ından de rne k üye l
e rim iz in oyl
arıyl
a be l
irl
e ne ce k . İz l
e ne ce k yönte m il
e il
gil
i ayrıntıl
ı
bil
gi is e şöyl
e:
- Ö dül
l
e r bir önce k i yıl
da yapıl
an çal
ışm al
ar göz önünde bul
undurul
arak ve ril
ir.
- Dah a önce bir k ate goride 'Yıl
ın Pe ngue ni' ödül
ünü al
m ış bir k işi/k urum /proje te k rar aynı ödül
e aday gös te ril
e m e z . Ancak fark l
ı bir
k ate goride aday gös te ril
e bil
ir.
- 01 Nis an - 23 Nis an tarih l
e ri aras ında, "Aday Gös te rm e " s üre ci ge rçe k l
e şir. H e r ödülk ate goris i için w e b s ayfas ında bir aday gös te r
form u ye rl
e ştiril
ir. M e vcut adayl
ar için de , adayl
ar h ak k ında de ğe rl
e ndirm e yapıl
abil
m e s i için ins anl
arın görüşl
e rini yaz abil
e ce ği bir al
an
ol
uşturul
ur. K üfür ve h ak are tiçe rm e ye n aday il
e il
gil
i tüm görüşl
e rin yayınl
anm as ı e s as tır.
- 25 Nis an - 08 M ayıs tarih l
e ri aras ında de rne k üye l
e rine açık bir çağrıda bul
unul
arak , h e r k ate goride aday ol
anl
ar aras ından bire r
adayı s e çe re k oy ve rm e l
e ri is te nir.
- Ö dül
l
e r 22 M ayıs 'ta, 4. Linux ve Ö z gür Yaz ıl
ım Şe nl
iği'nin k apanış töre ni s ıras ında s ah ipl
e rine ve ril
ir.
Ayrıntıl
ı bil
gi için : h ttp://odul
.l
inux.org.tr
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
14
M oz il
l
a Th unde rbird
E-pos ta İ
s te m cis i
w w w .m oz il
l
a.org/products /th unde rbird
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
15
Rıdvan Can
O pe nO ffice .org 2.0'a doğru
O pe nO ffice .org 2.0'a il
k bak tığım ız da ol
gunl
aşm ış bir öz gür
yaz ıl
ım portre s ini göre bil
iriz .
Pam uk k al
e
Ünive rs te s i İk tis at
böl
üm ü m e z unu ol
an Rıdvan
Can, açık k aynak proje l
e ri Türk çe
ye re l
l
e ştirm e
grupl
arında ak tif
ol
arak ye r al
m ak tadır. Ak tif ol
arak
k atıl
dığı ye re l
l
e ştirm e
grupl
arı
O pe nO ffice .org, K DE Türk iye ,
Gnom e
Türk iye
ve
M oz il
l
a
Türk iye 'dir.
Rıdvan
Can'a
ridvan@ k de .org.tr
adre s inde n
ul
aşabil
irs iniz .
K odl
arını
al
dığı
StarO ffice 'in
baz ı
öz e l
l
ik l
e rinde n iyice s ıyrıl
m ış ve k e ndi
k im l
iğini
k az anm aya
başl
am ış
diye bil
irim . Buna e n iyi örne k l
e rde n biris i
“O pe nDocum e nt”
k ul
l
anm aya
Bundan 5 s e ne
O pe nO ffice .org 2.0'a
il
k bak tığım ız da
ol
gunl
aşm ış bir öz gür
yaz ıl
ım portre s ini
göre bil
iriz . K odl
arını
al
dığı StarO ffice 'in
baz ı öz e l
l
ik l
e rinde n
iyice s ıyrıl
m ış ve
k e ndi k im l
iğini
k az anm aya başl
am ış
diye bil
irim . Buna e n
iyi örne k l
e rde n biris i
“O pe nDocum e nt”
be l
ge biçim ini
k ul
l
anm aya
başl
am as ı...
Sun a'in k aynak
“StarO ffice
de
biçim ini
Burada
öz e l
l
e ştiril
m iş
bir
k odl
arını açacağını duyurm as ından s onra
O pe nO ffice .org de ğilm i?” de rs e niz , bu
ortaya çık an O pe nO ffice .org proje s inin bu
da işin te rs ine döndüğünün bir k anıtı
de nl
i başarıl
ı ol
acağını birçok
diye bil
irim .
k işi tah m in
Artık
O pe nO ffice .org'u
e de m iyordu.(Ö z gür yaz ıl
ım cam ias ı h ariç :-) )
h e m e n h e r s ah ne de görm e ye h az ırız .
O pe nO ffice .org 1.0 çık tık tan s onra birçok
K im l
ik bul
m a k ıs m ını bir yana bırak ırs ak
düz e l
tm e nin ve baz ı öz e l
l
ik l
er ekl
e nm e s iyl
e
te k nik
1.1.4 s ürüm üne
ol
duğunu,
içinde
çok
k adar ul
aşıl
dı. Bunl
arın
öne m l
i ge l
işm e l
e r ol
m as a da
birinci ge l
iştirm e
s e ris inde
yapabil
e ce k l
e rin
e n iyis ini 1.1.4 içinde rah atl
ık l
a göre bil
iyoruz .
Bana
göre
1.1.4
s ürüm ü
ortal
am a
yapacağınız
işl
eml
e ri
k ol
ayca
ol
arak
da
bu
birçok
ürünü
başl
adığınız da
ge l
işm e nin
k ul
l
anm aya
k ol
ayca
h is s e de bil
iyors unuz . Bunl
ar ne l
e r m i?
H e p birl
ik te göz atal
ım .
bir
k ul
l
anıcı için ge niş im k anl
ar s unuyor ve
Ye ni Dos ya Biçim i
ye rine
ge tire bil
iyor. Dah a faz l
as ını be k l
e ye nl
e r için
En öne m l
i de ğişik l
ik l
e rde n biris i bundan
2.0
s onra
s ürüm ü
yol
da
ve
h e rk e s in
k al
bini
çal
m aya h az ırl
anıyor.
O ASIS
ol
gunl
aşm ış
göre bil
iriz .
2.0'a
O pe nDocum e nt dos ya
biçim inin k ul
l
anıl
acak ol
m as ı. Bu dos ya
biçim inin
O pe nO ffice .org
inux.org.tr
önce
be l
ge
başl
am as ı...
il
k
bak tığım ız da
bir öz gür yaz ıl
ım
portre s ini
aynı
k ul
l
anıl
m aya
yapıdak i
bütün
başl
anm as ıyl
a
program l
ar
aras ında tam bir uyum l
ul
uk s ağl
anm ış
ol
acak .
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
16
Bu dos ya biçim i k ul
l
anan program l
ara
e n bil
indik ik i örne k is e StarO ffice ve
K office
. Bu k onuda dah a çok
al
m ak
için
bil
gi
h ttp://w w w .oas is -ope n.org
adre s ini z iyare te de bil
irs iniz .
Im pre s s 'te k i ye nil
ik l
e r:
Üz e rinde e n çok çal
ışan böl
üm l
e rinde n
biris i de “Im pre s s ”, yani s unum yaz ıl
ım ı.
Bu
üründe
ge rçe k te n
k ul
l
anım
k ol
ayl
ığını ön pl
ana çık aran ge l
iştirm e l
er
yapıl
m ış. Sağ tarafa k onul
an “Göre vl
e r”
k ıs m ı birçok öz e l
l
iğe k ol
ayca ul
aşm anız ı
s ağl
ıyor.
Bunun
yanında
aras ı ge çişl
e r de
dah a
görünüm l
er
k ol
ay
h al
e
ge tiril
m iş. Es k i s unu m otorunun te k rar
yaz ıl
arak
de
pe rform ans l
ı h al
e ge tiril
mesi
ayrı bir güz e l
l
ik
k atm ış. Bunun
yanına düz e l
tm e l
e ri ve k üçük ayrıntıl
arı
da k atınca k ul
l
anıl
m as ı dah a da z e vk l
i
PDF k ayde tm e de ye nil
ik l
er
bir program h al
ine ge l
m iş Im pre s s ...
O O o 1.1.x s ürüm l
e rinde de ye r al
an PDF ol
arak be l
ge yi k ayde tm e öz e l
l
ik l
e ri ge l
iştiril
m iş.
K arşınız a ge l
e n dışa ak tarm a e k ranından baz ı ayarl
arı yapabil
m e im k anınız var.
As ılye nil
ik : ve ritabanı
Birçok k işi tarafından m e rak l
a be k l
e ne n
ve ritabanı böl
üm ü ge tirdiği ye nil
ik l
e rl
e
çok
ses
ge tire ce ğe
s ürüm l
e rde
k ol
ayl
aştırıl
m ış ve
arayüz ü
Başk a
Es k i
işl
eml
er
ve ritabanı de ne tim
dah a anl
aşıl
ır h al
e ge l
m iş.
bir
işl
eml
er
be nz iyor.
yapıl
an
ve ritabanına
bağl
anarak
yapabil
diğiniz
gibi
O pe nO ffice .org'a göm ül
e n ve ritabanını
da
k ul
l
anabil
iyors unuz .
ve ritabanı H s q l
db
ve
Bütünl
e şik
Java
al
tında
çal
ışıl
ıyor. Sis te m iniz de Java yok s a, bu
durum
ve ritabanı
k ul
l
anam ayacağınız
anl
am ına
s is te m ini
ge l
iyor.
Ve ritabanı h ak k ında dah a faz l
a bil
gi
al
m ak için h ttp://h s q l
db.s ource forge .ne t/
adre s ini z iyare te de bil
irs iniz .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
17
Yuk arıdak i
ge l
işm e l
er
h e rk e s
tarafından
e dil
e bil
e ce k
ge ne l ol
arak
k ol
ayca
ge l
işm e l
e r.
fark
Bunl
arın
yanında k üçük am a e tk il
i ekl
emel
e r ve
iyil
e ştirm e l
e rde ol
duğunu s öyl
e ye bil
irim .
Şim dide
bunl
arın
ne l
er
ol
duğuna
bak al
ım .
O tom atik
şe k il k ul
l
anım da da çok
ge l
iştirm e l
er
birçok
yapıl
m ış.
ge çiş ve
Sl
aytl
ar
iyi
için
anim as yon e k l
e nm iş.
Sih irbaz l
ar (dah a önce AutoPil
ot ol
arak
is im l
e ndiril
iyordu)
içinde
birçok
iyil
e ştirm e yapıl
m ış. XForm s de s te ği il
e
form al
arl
a çal
ışm a dah a k ol
ay h al
e
ge tiril
m iş. W ordPe rfe ct de s te ği dah a da
ge l
iştiril
m iş.
bil
giye
Bunun
için
dah a
faz l
a
h ttp://w p.ope noffice .org/fil
te r.h tm l
adre s inde n ul
aşabil
irs iniz .
Be l
ge
k urtarm a s ih irbaz ı da ol
duk ça
başarıl
ı çal
ışıyor
ve
s iz i
s ık ıntıya
ge niz i k urtarıyor. Es k is ine
K urul
um program ının dah a ye te ne k l
i h al
e s ok m adan be l
göre
dah
a
k ul
l
anıl
ışl
ı
ol
duğunu
ge l
diğini
s öyl
e ye bil
irim .
K urul
um
Sayıs alim z al
ar
öz e l
l
ik l
e rinde n biris i de
program ının k al
dırıl
m as ı başl
angıçta biraz
s öyl
e ye bil
irim .
s ayıs alim z a (DigitalSignature s ) de s te ğinin
k arışık l
ığa ne de n ol
abil
ir. Ö z e l
l
ik l
e Linux'a
ye nil
ik l
e rde n biris i de M oz il
l
a Ek l
e ntis i
2.0'l
a birl
ik te
ye ni
il
e O pe nO ffice .org be l
ge l
e rinin M oz il
l
a
İl
gi çe k e bil
e ce k
be l
ge nin
ge l
m e s i. Artık
içine
k im l
iğiniz i
yarattığınız
gös te re n
bir
başl
ayanl
arın
k afas ını
biraz
ve
k arıştırabil
ir.
türe vi
göz de n
k açan
tarayıcıl
ar içinde
gös te ril
m e s i. Am a e k l
e ntinin göre vini
im z anız ı atabil
iyors unuz .
başarıyl
a ye rine ge tirdiğini s öyl
e m e k z or.
Görs e le k l
e ntil
er
Cal
c'tak i s atır s ınırl
am as ına s on
Görs e lol
arak yapıl
anl
ar is e be nce ol
duk ça
güz e l
1.x.x s ürüm l
e rinde Cal
c içinde ol
an s atır
ol
m uş.
te m as ına ayak
K ul
l
andığınız
s is te m in
uyduran O O o, s is te m l
e
s ınırl
am as ı M S O ffice 'te ol
duğu 65536'ya
(görs e l açıdan :-) ) tam bütünl
ük
çık arıl
m ış.
çal
ışıyor.
K ayde tm e
pe nce re l
e rinde
Ye ni k urul
um program ı
pe nce re s ini,
de
ve
Sim ge l
e rde
şe k il
de yapıl
m ış diye bil
iriz .
k al
dırıl
arak
ge l
işm e l
e re
de ğinm e ye
Göz üm de n
ve
çal
ıştım .
k açanl
arın
ol
m as ı
m uh te m e l
, çünk ü bu yaz ıyı yaz ark e n
OOo
il
e tişim
O pe nO ffice .org
il
e tişim
aşam as ındaydı. Ge l
iştirm e aşam as ında
k ul
l
anabil
iyors unuz .
yapıl
m ış.
ekl
e ne n ye nil
ik l
e re
il
e tişim
s is te m
K urul
um yönte m l
e rinde de baz ı de ğişik l
er
program ı
içinde
Ge ne l ol
arak
açm a
is te r
is te rs e niz
pe nce re s ini
“Se tup”
M oz il
l
a
Be l
ki
dah a güz e l ve
yüz l
e rce
2.0
h ata
h al
a
bil
diril
e re k
be ta
hemen
til
iyor. Çok h um m al
ı bir çal
ışm a
anl
aşıl
ır bir düz e l
ol
duğunu s öyl
e s e k yal
an ol
m az s anırım .
Z am an z am an 1 h afta içinde 3 düz e l
tm e
pl
atform l
ar aras ı fark l
ı k urul
um yönte m l
e ri
be nim s e nm iş. W indow s için .m s i de s te ği,
Es ne k araç çubuk l
arı
s ürüm ü
Linux s ürüm l
e ri içinde RPM ve De b pak e t
Araç çubuk l
arının yapıs ı iyil
e ştiril
e re k dah a
ge ribil
dirim in
k ol
ay işl
e m yapabil
m e niz e ol
anak s ağl
ıyor.
s öyl
e ye bil
irim . Siz l
e r de be ta s ürüm ünü
de s te ği
ol
an
k urul
um
yönte m l
e rini
görüyoruz . Bunun yanında tar.gz
ge l
en
pak e tl
e ri
de
k üçük
yardım ıyl
a k urabil
iyors unuz .
inux.org.tr
bir
ol
arak
be tik
bil
e çık abil
iyor.
çok
iyi
Bundan
da
çal
ıştığını
l
anıyors anız
ge ribil
dirim
il
e
öne m l
i k ul
ge l
iştiricil
e re
yardım cı
ol
abil
irs iniz .
ge l
işm e l
e r aras ında ye r al
ıyor be nce ...
Çorbada s iz in de tuz unuz ol
s un :-)
Bu
da
k ul
l
anabil
irl
ik
açıs ından
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
18
Ge ne lol
arak bak ars ak O pe nO ffice .org'un
çok s e s ge tire ce ği ve h e rk e s i k al
binde
vuracak
bir s ürüm
ol
acağını şim dide n
s öyl
e ye bil
irim . Sonra de m e di de m e yin.
Şim diye
k adar
O pe nO ffice .org
k ul
l
anm adıys anız
ve
O pe nO ffice .org
uyandıys a,
içiniz de
k ul
l
anm a
hemen
is te ği
w w w .ope noffice .org
adre s ine gide re k O pe nO ffice .org 2.0 be ta
s ürüm ünü
k urabil
irs iniz .
Sonras ını
O pe nO ffice .org'a
öz gür bir yaz ıl
ım
Sonras ı
m ı?
bırak arak
k ul
l
anm anın k e yfini
çık arın :-)
O pe nO ffice .org Türk iye ve çal
ışm al
ar
O pe nO ffice .org
1.0
s ürüm ünde n
(il
k
k ararl
ı s ürüm ) bu yana O pe nO ffice .org
Türk iye
Grubu
(tr.ope noffice .org)
ye re l
l
e ştirm e çal
ışm al
arını yürütüyor. Bu
grubun
içinde
ye r al
an
biri
ol
arak
yaptığım ız çal
ışm al
ar h ak k ında biraz bil
gi
ve rm e k is tiyorum .
2.0 ge l
iştirm e s üre ci il
e birl
ik te biz im de
ye re l
l
e ştirm e çal
ışm al
arım ız başl
adı. Şu
anda k al
ite l
i bir çal
ışm a çık arm ak
için
yavaş il
e rl
e s e k de s üre ç s onunda çok iyi
bir Türk çe s ürüm s unacağım ız ı s öyl
emek
is tiyorum . Bu s üre ç içinde
gruba ye ni
ark adaşl
arım ız k atıl
dı ve birçok anl
am da
çal
ışm al
arı rah atl
attıl
ar.
Bu
ve s il
e il
e
k atk ıda bul
unan h e rk e s e k e ndi adım a ve
grup adına te şe k k ür e diyorum .
Bunl
arın yanında öne m l
i bir e k s ik l
ik ol
an
Türk çe
im l
a
de ne tim i
s orunum uz
Z e m be re k il
e ortadan k al
k m aya başl
adı.
İm l
a de ne tim i de s te ği il
e birl
ik te Türk çe
O pe nO ffice .org
k ul
l
anm anın
da
z e vk i
başk a ol
uyor. H e rk e s e tavs iye e de rim . :-)
Bu program ı öz gür yaz ıl
ım
k az andıran
ve
dünyas ına
öne m l
i bir
dol
duran Z e m be re k
e k ibine
boşl
uğu
büyük
bir
te şe k k ür borçl
uyuz . Te şe k k ürl
e r....
Ö z gürce bir adım atın... O pe nO ffice .org
k ul
l
anın, k ul
l
andırın.::
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
19
Linux K ul
l
anıcıl
arıDe rne ği
De rne k üye l
iği, öz gür yaz ıl
ım fe l
s e fe s ine
duyul
an s e m patiyi ve /ve ya bağl
ıl
ığı ifade
e de r.
De rne ğin üye s i ol
arak , de rne ğin ve
yaptığı çal
ışm al
arın doğalbir parças ı
h al
ine ge l
e bil
irs iniz .
Ö ne m l
i k ararl
arda oy k ul
l
anabil
ir,
de rne ğe görüşl
e riniz l
e yön ve re bil
ir ve e n
öne m l
is i de rne ğin “s ah ip”l
e rinde n biri
ol
abil
irs iniz .
Ö z gür yaz ıl
ım fe l
s e fe s ini be nim s e ye n
h e rk e s i, pe ngue nl
e rin s e s ini dah a güçl
ü
duyurabil
m e k için de rne ğe üye ol
arak
örgütl
e nm e ye ve birl
ik ol
m aya
çağırıyoruz .
w w w .l
k d.org.tr
w w w .l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
20
LK D Etk inl
ik Çal
ışm a Grubu
Bir Şe nl
ik M as al
ı
H e r yılk e ndini ye nil
e ye n şe nl
ik te , bu yılda önce k i
şe nl
ik l
e rde k il
e re e k ol
arak bir çok ye ni e tk inl
ik ye r al
acak
Yıl2002... Ayl
ardan O cak ... Pe ngue nl
e rin
1-4
bir arada
II.Linux ve Ö z gür Yaz ıl
ım Şe nl
iği'nde yine
ol
m a,
birbirl
e ri
il
e
bul
uşup
M ayıs
2003’te
İs tanbul
'da
yapıl
an
k aynaşm a ih tiyaçl
arı gün be gün artm ak ta.
birçok pe ngue n bir araya ge l
iyor. Bu s e fe r
De rk e n biri “şe nl
ik ?” diye bir fik ir atıyor
h afta içi 3, h afta s onu 6 paral
e l s al
onda
ortaya
ve ril
en
ve
hemen
k onuşul
m aya
h ız l
anıyor.
ol
uru
başl
anıyor.
M e k an,
z am an
ol
m az ı
Çal
ışm al
ar
s e m ine rl
e r il
e
Linux
ve
öz gür
Grup, h e r yıl yapıl
an şe nl
ik
organiz as yonunun
yanı
s ıra;
düz e nl
i s e m ine rl
e r için afiş
h az ırl
anm as ı
ve
dağıtıl
m as ı,
s e m ine r
s al
onl
arının
düz e nl
e nm e s i, çe şitl
i fuar ve
k onfe rans l
arda s tand açıl
m as ı ve
inte rne t k afe k urul
m as ı gibi diğe r
e tk inl
ik
organiz as yon
işl
e rini
yürütür.
yaz ıl
ım l
ar h ak k ında ge niş bir içe rik s unul
uyor.
k e s inl
e şiyor,
s pons orl
ar bul
unuyor, organiz as yon çok
ince
ayrıntıl
arına
k adar
h e s apl
anıyor.
De rk e n, gün ge l
ip çatıyor ve 16-19 M ayıs
2002’de Ank ara’da, Türk iye 'de k i e n büyük
Linux e tk inl
iği ol
an, I.Linux ve
Ö z gür
Yaz ıl
ım Şe nl
iği ge rçe k l
e şiyor.
Şe nl
ik te o yılyak l
aşık 1500 pe ngue n bir
araya
ge l
iyor.
Eğl
e niyorl
ar,
m üz ik
dinl
iyorl
ar, fil
m iz l
iyorl
ar, oyun oynuyorl
ar,
Linux k uruyorl
ar, Linux tartışıyorl
ar, Linux
öğre niyorl
ar, Linux öğre tiyorl
ar. Yurdun h e r
ye rinde n, topl
um un h e r k e s im inde n Linux
m e rak l
ıl
arı 4 gün boyunca Linux ve Ö z gür
Yaz ıl
ım il
e yaşıyor.
Tam am e n
yurt ge ne l
inde k i
gönül
l
ül
e rin
gönül
l
e ri, e m e k l
e ri, çabal
arı, z am anl
arını
ortaya k oyarak başl
attık l
arı am atör ruh l
u
profe s yone l
şe nl
ik
bundan
s onra
ge l
e ne k s e l
l
e şiyor.
Be k l
e ne nin üz e rinde bir k atıl
ım ve il
giyl
e
k arşıl
aşan il
k şe nl
iğin açıl
ışını o döne m
M e cl
is Bil
gi Grubu Başk anı da ol
an Prof.
Dr. Z iya Ak taş yapıyor. Ge l
işim ini büyük bir
h ız l
a s ürdüre n Linux il
e il
gil
i, Türk iye 'de k i
e n k aps am l
ı e tk inl
iğe büyük oranda k atıl
ım
ge rçe k l
e şiyor.
Yine
oyun
turnuvas ı
düz e nl
e niyor
ve
Inte rne t Cafe 'de Linux il
e tanışabil
me,
ge l
e ne k s e l
l
e şm iş “Yıl
ın Pe ngue nl
e ri” ödül
l
e ri
k atıl
an
s ah ipl
e rini bul
uyor.
görüşm e
firm al
arın
ye tk il
il
e riyl
e
fırs atl
arı ve
bire bir
dah a bir çok
ol
anak şe nl
ik z iyare tçil
e rine s unul
uyor.
III. Linux ve Ö z gür Yaz ıl
ım Şe nl
iği 13-16
O rganiz as yon k onus unda pe ngue nl
e rin
M ayıs 2004 tarih l
e ri aras ında Ank ara M il
l
i
gittik çe
K ütüph ane 'de
göz l
e niyor. Şe nl
ik artık
ge rçe k l
e ştiril
iyor.
Şe nl
ik te
profe s yone l h al
e
ge l
dik l
e ri
iyice
oturm uş,
çe şitl
i k onul
arda 3 paral
e ls al
onda yapıl
an
yurt
54 te k nik
s ayıs ı 3-4'e k atl
anm ış durum a ge l
iyor.
s oh be tl
e r,
s e m ine rin yanı s ıra, ayak üs tü
fark l
ı
Linux
ge ne l
inde
çal
ışan
gönül
l
ül
e rin
dağıtım l
arının
k urul
um l
arı, oyun turnuval
arı, h az ine avı,
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
21
İş bu pe ngue n k ıs m ıs ı üç şe nl
ik te n
s onra rah atl
ık l
a diyor k i :
“H e r yıl te k rarl
anacak
şe nl
ik diz is inde
s on k ul
l
anıcıl
ara, K O BI'l
e re , k am uya ve
ok ul
l
ara
yöne l
ik
e tk inl
ik l
e re
ağırl
ık
ve ril
di. Şe nl
ik , h iç bil
m e ye nin, az bil
e nin,
e v k ul
l
anıcıs ının,
iş
dünyas ının
ve
Linux'a de s te k ve re n firm al
arın bul
uşm a
nok tas ıydı. 4 paral
e l s al
onda yapıl
an
e tk inl
ik l
e rde
s oh be tl
e rde n,
s e m ine rl
e re
bul
m ak
en
de rin
fe l
s e fi
il
e ri
de re ce de
te k nik
k adar çok
m üm k ün
çe şitl
i k onul
arı
idi.
K urum s al
k ul
l
anıcıl
ar için e -ticare t ve ağ yöne tim i
gibi k onul
ar, başl
angıç s e viye s inde k i
k ul
l
anıcıl
ar için öz gür yaz ıl
ım
Linux'un
tanıtım ı
dağıtım l
arının
ve
ne dir,
çe şitl
i Linux
k urul
um unu
içe re n
s e m ine rl
e r, il
e ri düz e yde k i k ul
l
anıcıl
ar
için güve nl
ik
üz e rine
ve
pe rform ans
arttırm a
s e m ine rl
e r yapıl
dı. Güve nl
ik ,
şe nl
iğin e n yoğun ol
duğu k onul
ardan
biris iydi. Ge nç yaz ıl
ım cıl
ar il
e s pons or
firm al
ar
is e
yaz ıl
ım
ve
h iz m e t
çöz üm l
e rini, viz yonl
arını payl
aştıl
ar.”
Ve
yıl 2005'i
bul
uyor.
Pe ngue nl
er
üçüncü şe nl
iğin bitim inde çal
ışm al
arına
başl
adık l
arı
M ayıs
dördüncü
2005'te ,
K ütüph ane 'de
şe nl
iği
Ank ara'da,
M il
l
i
Başk anl
ığı'nın
ge rçe k l
e ştire ce k l
e r.
19 -22
M il
l
i
K ütüph ane
k atk ıl
arıyl
a
H er
yıl k e ndini
ye nil
e ye n şe nl
ik te , bu yıl da önce k i
şe nl
ik l
e rde k il
e re e k ol
arak bir çok ye ni
e tk inl
ik ye r al
acak . Türk iye 'de k i öz gür
yaz ıl
ım cam ias ını bir araya ge tire n bu
ortam a s iz l
e ri de be k l
iyoruz .
Ayrıntıl
ıbil
gi için :
h ttp://s e nl
ik .l
inux.org.tr
s e nl
ik @ l
inux.org.tr
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
22
K e ndi Dil
iniz de dir
Turk ix, Türk çe ve Az e rice dils e çe ne k l
e ri il
e , k e ndi dil
inde işl
e tim s is te m i
k ul
l
anm a öz gürl
üğünü s iz l
e re s unuyor. Sade ce Turk ix işl
e tim s is te m i de ğil
,
içinde barındırdığı w e b ge z gini, pos ta ok uyucus u, yapıl
andırm a araçl
arı da
k e ndi dil
iniz de dir.
K ol
aydır
M andrak e te m e lal
ınarak h az ırl
anan Turk ix, M andrak e 'nin üs tün s is te m
yöne tim k ol
ayl
ık l
arını içinde barındırır. H atta Turk ix, 2.0 s ürüm üyl
e be rabe r
s unul
an çok ye te rl
ik l
i M andrak e K ontrolM e rk e z i tabanl
ı ye ni De ne tim M as as ı
il
e , tüm de ne tim işl
e rini te k bir pane l
e s ığdırıyor, ve dah a önce h iç ol
m adığı
k adar k ol
ay bir s is te m de ne tim i s ağl
ıyor. Buna göre s is te m iniz i yöne tm e k ,
k ul
l
anıcıl
arı ayarl
am ak , donanım ınız ı yapıl
andırm ak artık çok k ol
ay. Üs te l
ik
tüm bu k ol
ayl
ık l
ar k e ndi dil
iniz de ...
K urul
um Ge re k tirm e z
Sis te m iniz de Turk ix k ul
l
anm ak için, Turk ix'i bil
gis ayarınız a k urm anız a ge re k
yok tur. H iç işl
e tim s is te m i yük l
e nm e m iş bir bil
gis ayar, ve ya M S W indow s
yük l
ü bir bil
gis ayar rah atl
ık l
a Turk ix'i çal
ıştırır. Turk ix e s k i dos ya s is te m iniz e
z arar ve rm e z . Tam am e n ge çici h afız a (RAM ) üz e rinde n çal
ışır. Fak at
dil
e rs e niz , k ol
ayl
ık l
a s is te m iniz e Turk ix'i yük l
e ye bil
irs iniz de ...
w w w .turk ix.org
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
23
Bül
e ntBol
at
Se s ve M üz ik
YTÜ El
e k tronik ve H abe rl
e şm e
M üh e ndis l
iği böl
üm ünde n m e z un
ol
du. Aynı böl
üm de h abe rl
e şm e
al
anında yük s e k l
is ans yaptı,
h al
e n aynı ünive rs ite de dok tora
çal
ışm as ını
s ürdüre n
Bül
e nt
Bol
at, 19 9 7 yıl
ından bu yana
El
e k tronik
ve
H abe rl
e şm e
M üh e ndis l
iği
böl
üm ünde
araştırm a
göre vl
is i
ol
arak
çal
ışm ak tadır. Bil
im s e lil
gi al
anl
arı
İşl
e m s e lz e k a, yapay s inir ağl
arı,
s e s anal
iz i ve s e nte z i ol
arak
s ıral
anabil
ir.
AK USTIK
DALGA, ANCAK DUYULDUĞ UNDA SES
O LARAK ADLANDIRILIR .
Se s ve M üz ik adl
ı k öşe m iz de n m e rh aba. Bu
Al
gıl
ayıcıl
ardan
k öşe yi h az ırl
ark e n k im l
e re
ge l
en
işare tl
e ri
çöz e r,
h itap e tm e s i
s ınıfl
andırır ve anl
am l
andırır. K ul
ak üç al
t
ge re k tiğini ve içe riğinin ne ol
m as ı ge re k tiğini
s is te m de n ol
uşur. Dış k ul
ak , orta k ul
ak ve iç
uz un
k ul
ak . K ul
ak k e pçe s i tarafından yak al
anan
s üre
düşündüm .
Sonunda
ses
te k nis ye nl
e rine , oyun program cıl
arına ve
ak us tik
biraz
tarafından orta k ul
ak tak i örs , çe k iç ve
da
is te ye nl
e re
el
e k tronik
yöne l
ik
m üz ik
yapm ak
bir diz i yaz ı ol
m as ı
dal
ga
s al
yangoz
s e s e fe k tl
e ri ol
arak
ak us tik
yaz ı
il
e rl
e dik çe
m üh e ndis l
iğinin
ge re k tiği
bah s e de ce ğim .
böl
üm l
e rinde
üz e rinde
is e
ye rl
e rde
te m e l taşl
arından
Yaz ı
ins an
diz im iz in
duym a
fl
ange r,
z arı
organına
ak tarıl
ır.
Sal
yangoz
dal
gayı be ynin yorum l
ayabil
e ce ği
el
e k trik s e lişare te dönüştürm e k l
e göre vl
idir.
da
Bu ak tarm a ve e l
e k trik s e lişare te çe virm e
il
k
işl
eml
e ri,
s is te m inin
ch orus
k ul
ak
ses
duracağız . İl
e rl
e ye n böl
üm l
e rde
vibrato,
k ul
ak tak i
üz e ngi k e m ik l
e ri aracıl
ığı il
e iç k ul
ak tak i
ge re k tiğine k arar ve rdim . İçe rik is e s ayıs al
k e s inl
e şm iş ol
s a da,
dış
gibi
m üz is ye nl
e re h itap e de n e fe k tl
e rin yanı s ıra
ins an
duym a
s is te m inin
k arak te ris tik öz e l
l
ik l
e rinin ana be l
irl
e yicis idir.
Se s
m üh e ndis l
iğinin
ana
am acı,
bu
dönüşüm işl
e m ini ge rçe ğe e n yak ın şe k il
de
m ode l
l
e ye bil
m e k tir.
re ve rb gibi oyun program cıl
arına yöne l
ik
k onul
ara e ğil
e ce ğiz .
Duym a s is te m inde
ik i ade t al
gıl
ayıcının
ol
m as ının e n büyük
Se s m üh e ndis l
iği, adına s e s de ne n doğa
(s te re o)
ol
ayının k e s in bir tanım ını yapm ak l
a başl
ar.
Duyduğum uz s e s in yönünü be l
irl
e ye bil
me
Se s , k ul
ak tarafından al
gıl
anabil
e n ak us tik
ye te ne ğim iz i çift yol
l
u duym aya borçl
uyuz .
dal
gal
arın ge ne l adıdır. Biraz
Bas it bir örne k
tanım , h e r ak us tik
tuh af bir
dal
gayı s e s
ol
arak
duym aya
s ol
um uz da
de rgim iz de
bu
s ayıdan
itibare n h e r s ayım ız da "Se s ve M üz ik " adl
ı
k öşe s iyl
e Bül
e ntBol
atbiz l
e rl
e ol
acak tır.
inux.org.tr
ve rm e k
bir
ve rm e s idir.
ge re k irs e , tam
piyanonun
çal
m ak ta
ol
duğunu h ayale de l
im . Piyanonun üre ttiği
yarats a da tanım ın bu şe k il
de
ak us tik dal
ga önce s ol k ul
ağım ız a ul
aşır.
ol
m as ının
ge çe rl
i ne de nl
e ri var k i, M P3, O gg Vorbis
Se s
gibi
aras ında
ses
s ık ıştırm a
al
goritm al
arı
bu
h ız ı yak l
aşık
20-25
340 m /s 'dir. 2 k ul
ak
cm
uz ak l
ık
ol
duğunu
düşünürs e k , s ağ k ul
ağa ge l
en ses
k ul
ağa göre
Pe ngue nce
iz in
nite l
e ndirm iyor. İl
k bak ışta ins anda k uşk u
ne de nl
e rde n yararl
anır.
Se s ve M üz ik
avantajı çift yol
l
u
bir k aç m il
is aniye
s ol
ge cik m e l
i
Şim di is te rs e niz z am an k aybe tm e de n ins an
ol
arak ge l
e ce k tir. Dah a faz l
a yol k ate de n
duym a s is te m ine , yani k ul
ak l
arım ız a biraz
ses
yak ından bak al
ım . İns an duym a s is te m i ik i
Böyl
el
ik l
e ik i k ul
ak
ade t k ul
ak ve be ynin duym a böl
ge s inde n
z am an fark ına uğram ış ve biri diğe rinde n
ol
uşur. K ul
ak l
ar bire r al
gıl
ayıcı ol
arak
dal
gas ı biraz
dah a
z ayıfl
ayacak tır.
aras ında bir parça
iş
dah a faz l
a z ayıfl
am ış ik i fark l
ı s e s duym a
görürk e n be yin de bir m e rk e z i işl
e m ci ol
arak
s is te m ine ul
aşm ış ol
ur. Bunun yanı s ıra s ağ
çal
ışır.
k ul
ağa ge l
e n s e s in bir k ıs m ı
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
24
k afam ız ın İÇİNDEN ge çe re k ge l
diği için bir
Sinüz oidals e s l
e r üre te n bir s e s k aynağım ız
Eğe r
m ik tar boz ul
m uştur. İşte
ol
s un. Bu tüm ce yi m ate m atik s e lol
arak şu
m as k e l
e yicinin ge nl
iğinde n ye te ri k adar
şe k il
de
yaz abil
iriz :
düşük s e
A,
topl
am ı, be ynim iz in
te s pit e tm e s ine
Diye l
im
bu üç e tk inin
s e s in
ge l
diği
yönü
ye te rl
i bil
giyi
ol
uşturur.
Burada
k i, bir oyun yapm ak
is tiyoruz .
fre k ans ı, p de
s (t)=A
s inüs ün
Sin
ge nl
iği,
(w t+ p).
w
açıs al
başl
angıç faz ıdır. Bu üç
e şiğinin al
tında
is e ) m as k e l
e m e e tk is i ge rçe k l
e şir. İk inci
s e s in ge nl
iği m as k e l
e yicinin m as k e l
eme
s e s k aynak l
arının ye rl
e rini ayırt e de bil
s in
z am anın başl
angıcından s onuna k adar h e r
s ah ips e
is tiyoruz . Ne yapm al
ıyız ?Bu s orunun yanıtı
h angi
as l
ında h e m e n yuk arıdak i s atırl
arda. Se s
ol
duğunu
k aynağı il
e oyuncunun aras ındak i m e s afe
açıs ından bu üç de ğe rin e n öne m l
is i w 'dır.
de ğişe n bir yapıdadır. Bu ol
aya is e vuru
biz e ik i k ul
ağa gide n s e s l
e rin aras ındak i
W , s e s in ne k adar tiz ya da pe s ol
duğunu
e tk is i adı ve ril
ir. El
iniz in al
tında te l
l
i bir
s üre fark ını ve z ayıfl
am ayı yak l
aşık ol
arak
be l
irl
e r. İk inci s ırada is e
çal
gı
h e s apl
am a ol
anağı s ağl
ar. Ancak
bu ik i
de ğe r is e s e s in ne k adar güçl
ü ol
duğunu
göz l
e ye bil
irs iniz .
inandırıcı bir çift yol
l
u duym a
gös te rir. Se s in ge nl
iği ne k adar büyük s e , o
yak l
aşık (tam de ğil
) aynı notaya ak ord
e fe k ti
s ağl
am am ız a
s öyl
e ye bil
irs iniz .
dah a
büyük
bir
ge nl
iğe
m as k e l
eme
e tk is i
de ğe re
s ah ip
ge rçe k l
e şm e z . Bu durum da topl
am s e s ,
İns an
k ul
ağı
ge nl
iği
ge nl
ik var. Bu
z am anl
a
vars a
pe riyodik
vuru
ol
arak
e tk is ini
Çal
gının
k ol
ayca
ik i
te l
ini
şidde ti (gücü) de o k adar yük s e k tir.. Son
e din. İk i te l
e aynı anda vurduğunuz da
param e tre
ol
an p, s inüs ün t=0 anında
pürüz l
ü, gücü artıp az al
an bir s e s e l
de
s im ül
e e de bil
mel
iyiz . Bunun için adına
(z am anın
başl
angıcında)
e de rs iniz .
H RTF (H e ad
al
dığını be l
irl
e r k i, ins an k ul
ağı açıs ından
yak l
aştık ça ge nl
ik te k i dal
gal
anm a ak ord
fonk s iyonu)
h iç bir de ğe ri yok tur. Başk a bir de yişl
e,
fark ına bağl
ı ol
arak az al
ır. İşte bu e tk i
s üz ge cine ih tiyacım ız var. K ul
ak l
ara gide n
ins an k ul
ağı s e s in faz ına duyarl
ı de ğil
dir.
vuru ol
ayıdır. Te l
l
e rin ak ordunu yavaşça
fark l
ı ge cik m e l
i ve fark l
ı ge nl
ik l
e re s ah ip
Yani s 1(t)=2 s in (10t+ 5) il
e s 2(t)=2 s in
uz ak l
aştırdığınız da
sesl
e re
re l
ate d
il
işk in
K afanın
h angi
e şiğinde n
içinde n ge çe re k k ul
ak l
ara ul
aşan s e s i de
K afaya
ye tm e z .
anda
s (t)'nin
(m as k e l
eme
ge nl
iği
de ğe ri
bir
durum unda
s e s in
K arak te rim iz bir odanın içinde dol
aşırk e n
param e tre
bil
m e niz
m as k e l
e ne n
trans fe r function-
trans fe r
H RTF e tk is ini de
h angi
de ğe ri
Te l
l
e rin
is e
ekl
e diğim iz de
(10t+ 250) aras ında k ul
ağım ız açıs ından h iç
ol
ayının
artık başarıl
ı bir 3-D s e s ortam ına s ah ibiz
bir fark yok tur. Bu ik i işare t aras ındak i fark ı
nok tadan
de m e k tir. Dah a ayrıntıl
ı bil
gi için yaz ının
dinl
e ye re k anl
ayam ayız .
duyars ınız .
Te l
l
e ri
duyduğunuz
anda
s onundak i l
ink l
e re bak abil
irs iniz . Ancak , bu
tür
m e k aniz m al
arı
tas arl
ayabil
mek
için
İns an k ul
ağının ik inci öne m l
i ye te ne k s iz l
iği,
öne m l
i m ik tarda m üh e ndis l
ik bil
gis ine s ah ip
m as k e l
eme
ol
m anız ge re k tiğini unutm ayın.
varl
ığını
e tk is idir.
işte
borçl
uyuz .
K onum uz a
k ul
ağının
döne ce k
işl
e yişi
k arm aşık
ol
m am ak l
a
ol
urs ak ,
göründüğü
birl
ik te ,
bu
M P3
ak ordu
önce
k uvve tl
e ndiğini
s onra
ik i
vuru
h is s e de r, bir
te l
i ayrı
ayrı
ik i
birbirine
ayrı
ayrı
ol
arak
te l aras ındak i
ak ord fark ı, k ritik bantge nişl
iğini ve rir.
form atının
ye te ne k s iz l
iğim iz e
M as k e l
eme
e tk is ini
Ö nüm üz de k i
böl
üm de
duym a
m e k aniz m as ını
ince l
e m e ye
de vam
ins an
anl
ayabil
m e k için önce başk a bir k avram a,
e de rk e n, notal
ar aras ındak i il
işk il
e rde n
k adar
k ritik
de
bant ge nişl
iğine
bak m am ız ge re k ir.
s anıl
dığı
K ritik bant ge nişl
iği, yak ın fre k ans l
ı ik i ayrı
k adar bas it de de ğil
dir. K arm aşık de ğil
dir,
s e s in ayrı ayrı duyul
abil
diği e n k üçük bant
çünk ü ins an k ul
ağı iyi bir al
gıl
ayıcı de ğil
dir.
ge nişl
iğidir.
Bas it de ğil
dir, çünk ü k ul
ağın fiz yol
ojis i ait
s öyl
emek
ol
duğu k işiye göre de ğişir. Bu de ğişik l
ik tüm
yak ın fre k ans l
ı sesl
e ri ayrı ayrı duyam az ,
duym a m e k aniz m as ını e tk il
e r. Yine de h e r
te k bir s e s ol
arak duyar. M P3 form atında
k ul
ağın s ah ip ol
duğu ortak öz e l
l
ik l
e r vardır
işte bu duyul
m as ı k om şu s e s l
e r tarafından
ve
e nge l
l
e ne n s e s bil
e şe nl
e ri bul
unarak yok
bu yaz ı diz is inin k onus u, bu ortak
öz e l
l
ik l
e rdir.
Dah a
bah s e de ce ğiz . Bir s onrak i yaz ıda
görüşm e k üz e re .
anl
aşıl
ır bir şe k il
de
ge re k irs e ,
k ul
ağım ız
birbirine
Bül
e ntBol
at
e dil
ir. Sık ıştırm a bu şe k il
de s ağl
andığından
bu ve be nz e ri yönte m l
e re k ayıpl
ı k odl
am a
K ul
ağın
e tm e de n
çal
ışm as ını ince l
e m e ye
önce
bir
parça
çal
ışm am ız ge re k iyor.
de vam
m ate m atik
adı
ve ril
ir.M as k e l
eme
e de bil
mek
e tk is ini
için bir m as k e l
e yici s e s e
el
de
ve
m as k e l
e yicinin k ritik bant ge nişl
iği içinde k i
uygun
ge nl
ik l
i
bir
m as k e l
e ne n
ses
ge re k s inim vardır.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
25
AÇIK K AYNAK K O D Bİ
LDİ
RGESİ
Türk iye Bil
işim 'l
e , Bil
işim Açık K aynak Yaz ıl
ım l
arl
a Ge l
işir !
İns anl
ık , Bil
im , Te k nol
oji, Bil
gi, Bil
işim ve İnte rne tin başını çe k tiği ye ni bir topl
um biçim ine ge çişin s ancıl
arını çe k iyor: Bil
gi Topl
um u. Bil
gi
Topl
um una gide n yol
da ul
aşım dan s avunm aya, üre tim de n dağıtım a, e ğitim de n s ağl
ığa, ticare tte n k am u yöne tim ine , il
e tişim de n e ğl
e nce ye
yaşam ın tüm boyutl
arını düz e nl
e ye n ak ıl
l
l
ı cih az ve s is te m l
e rin öne m l
i bir bil
e şe ni yaz ıl
ım dır. Açık k aynak k od yaz ıl
ım l
ar, adı üs tünde ,
k aynak k odl
arı h e rk e s in ince l
e m e s ine ve k ul
l
anım ına açık yaz ıl
ım l
ardır. Bu tür yaz ıl
ım l
arın ayıre dici öz e l
l
iği k ul
l
anıcıya yaz ıl
ım ı de ğiştirm e
öz gürl
üğü s ağl
am as ıdır. Acık k aynak k od yaz ıl
ım l
ar, ücre ts iz , uyarl
anabil
ir, s ağl
am , h ız l
ı ve güve nl
idir. Açık k aynak k od dünyas ı, ye ni bir
yaz ıl
ım üre tm e biçim i, ye ni iş m ode l
l
e ri s unm ak tadır. Dünyanın h e r tarafından bil
işim uz m anl
arınca im e ce yönte m i il
e e ndüs tri
s tandartl
arında ge l
iştiril
e n açık k aynak k od yaz ıl
ım l
arı, ins anl
ığın ortak m al
ıdır.
Açık
k aynak
yaz ıl
ım l
ar, e n k üçüğünde n ce p te l
e fonu, s aat gibi göm ül
ü s is te m l
e rde n, e n büyüğünde n s üpe rbil
gis ayarl
ara, e v
k ul
l
anıcıl
arından K O Bİ'l
e re , k am u k urum l
arından h e r türde n ok ul
l
ara, tüm k urum ve bire yl
e rin rah atça k ul
l
anabil
e ce ği, ge re k s inim l
e re göre
bas itl
e ştiril
e bil
e n, s ağl
am l
aştırıl
abil
e n, güçl
e ndiril
e bil
e n yaz ıl
ım l
ardır. Açık k aynak k od yaz ıl
ım l
ar, h e r al
anda çöz üm l
e r s unarak , yaz ıl
ım
te k e l
l
e rine k arşı tük e ticiye s e çe ne k l
e r s unm ak tadır. Al
m anya, İs panya, M e k s ik a, Bre z il
ya, Çin, K ore , H indis tan gibi bir çok ül
k e , k am u
k urum l
arında açık k aynak k od yaz ıl
ım l
arının k ul
l
anım ını şim dide n be nim s e m iş ve bil
gi topl
um u s trate jil
e rin bir parças ı yapm ışl
ardır.
Avrupa Birl
iği, UNESCO , Dünya Bank as ı gibi k urul
uşl
ar güve nl
ik ve tas arruf gibi ge re k çe l
e rl
e açık k aynak yaz ıl
ım l
arını öne rm e k te dir.
Dünya üz e rinde k i h e m e n h e r ül
k e k e ndi ge re k s inim l
e rine göre açık k aynak k odl
u bir Linux dağıtım ı ge l
iştirm iştir. Ül
k e m iz de de
TÜBİTAK 'ın girişim i il
e bu yönde ULUDAĞ : Ul
us alDağıtım Proje s i başl
atıl
m ış ve bir Linux dağıtım ı ol
an Pardus Ul
us alİşl
e tim Sis te m i
h az ırl
anm ıştır. Ül
k e m iz de açık k aynak k od cam ias ı 10 yıl
ı aşk ın bir s üre dir bul
unm ak ta, Turk uaz , Ge l
e ce k , İs tanbul
x, Bore as , Turk ix gibi
dağıtım l
ar ve başk a açık k aynak k odl
u yaz ıl
ım l
ar ve uygul
am al
ar ge l
iştiril
m e k te , ye rl
i açık k aynak firm al
arı k urul
m ak tadır.
Açık k aynak k od yaz ıl
ım l
ar tas arruf ve güve nl
iğin öte s inde de bir ül
k e e k onom is i için öne m l
idir. Ül
k e m iz te k nol
oji, öz e l
l
ik l
e bil
gi te k nol
ojis i
üre tm e k z orundadır. Açık k aynak ortam l
arı, te k nol
oji üre te bil
e ce k ge nçl
e ri ye tiştirm e nin e tk in yol
l
arından biridir. Açık k aynak , ith alh az ır
çöz üm l
e r ye rine , ül
k e m iz e , ül
k e ins anına güve nm e k , ona yatırım de m e k tir. Açık k aynak , k e ndi ok ul
l
arında ge re k s inim l
e rine göre
uyarl
anm ış, güve nl
i, s ağl
am ve ucuz çöz üm l
e r de m e k tir. Açık K aynak yaz ıl
ım l
ar, m üte vaz ı donanım l
arı e tk in k ul
l
anabil
m e k de m e k tir. Tüm
üre tim ve s e rvis s e k törl
e rinde bil
işim m aal
iye ti gittik çe artm ak tadır. Açık k aynak yaz ıl
ım l
ar, e n başta l
is ans l
ar ne de niyl
e bu m al
iye tl
e ri
düşüre re k , ye rl
i s anayici ve bil
işim ciye de s te k de m e k tir, ül
k e nin re k abe tye te ne ği artırm ak de m e k tir.
Açık k aynak yaz ıl
ım l
arı, k apal
ı k aynak k od yaz ıl
ım l
arl
a ye te ne k ve pe rform ans ta yarışacak k onum dadır. Açık k aynak yaz ıl
ım l
arın tam
re k abe t ortam ında k apal
ı k aynak yaz ıl
ım l
arl
a yarışm as ı ge re k ir. K am udak i uygul
am al
arın pl
atform bağım s ız ol
m as ı ge re k ir. Te m e lbil
işim
e ğitim in m ark a bağım l
ıl
ığı yaratm ayacak , k ul
l
anıcıyı tüm al
te rnatif pl
atform ve ürünl
e rde çal
ışabil
m e ye te ne ğini k az andıracak , ürünl
e re
de ğilk avram l
ara ağırl
ık ve rm e s i ge re k ir.
Açık k aynak yaz ıl
ım l
arının ül
k e nin bil
gi topl
um u s trate jis inde öne m l
i roloynam as ı ge re k tiğini düşünüyoruz . İl
gil
i tüm tarafl
arın k atk ıl
arı il
e
k atıl
ım cı bir şüre çl
e bu s trate jil
e rin be l
irl
e nm e s i ge re k ir. Ül
k e de h e rk e s in açık k aynak yaz ıl
ım l
arl
a tanışm as ını öne ririz . İs te r k işis e lbir
k ul
l
anıcı, is te r k üçük öl
çe k l
i bir işl
e tm e , is te r büyük öl
çe k l
i bir k am u ve ya öz e lk urul
uşun yöne ticis i ol
un, açık k aynak yaz ıl
ım al
te rnatifini,
m al
iye tve ve rim l
il
ik acıs ından de ğe rl
e ndirm e de n k arar ve rm e yin!
Ül
k e m iz in ge l
e ce ğinde bil
işim öne m l
i roloynayacak tır. Açık k aynak yaz ıl
ım l
ar çoğu s e k tör ve bire yl
e r için, Türk iye 'nin üre tm e s i ve
ge l
işm e s i için, e n e tk in ve ve rim l
i s e ce ne k tir.
Yine s e çim s iz in, ye te r k i s e çin!
-Açık K aynak K od Pl
atform u
w w w .acik -k aynak .org.tr/
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
26
Yas in K ok arca
Aynıdil
Z ih nim iz de fil
iz l
e ne n k avram l
arı, duygul
arı, tas arıl
arı
ifade e tm e s i, düşünce yi "m e ydana ge tirm e s i"
bak ım ından s on de re ce öz ne lol
an dil
;s ıra o
düşünce nin ak tarıl
m as ına ge l
diğinde
topl
um s albir işl
e v k az anır.
Z ih nim iz de fil
iz l
e ne n k avram l
arı, duygul
arı,
Ye ni te k nol
ojil
e rin k e şfi, ye ni k avram l
arın icat
tas arıl
arı
ifade
e dil
m e s ini
"m e ydana
ge tirm e s i"
e tm e s i,
düşünce yi
bak ım ından
s on
ve
al
gıl
anm as ını
bu
k avram l
arın
ge re k tirdi.
Baş
s üratl
e
döndürücü
de re ce öz ne lol
an dil
; s ıra o düşünce nin
h ız da il
e rl
e ye n bu s üre ç dah il
inde , bil
gi
ak tarıl
m as ına ge l
diğinde topl
um s albir işl
ev
ye te rs iz l
iği, dik k ats iz l
ik ve
k az anır.
de h atırı s ayıl
ır k atk ıs ıyl
a "duyduğum uz u",
Bir
tuttuğum uz
başk a
bir
de yişl
e,
de m e t
el
im iz de
çiçe ğin
biz e
öz e ns iz l
iğim iz in
"gördüğüm üz ü", "ok uduğum uz u" doğru k abul
çağrıştırdığı, anım s attığı ya da h is s e ttirdiği
e ttik . Pe k i te rs gide n birşe yl
e r ol
duğunu da
şe yl
e r ne
k abule ttik diye l
im . H ata ne re de m i?
k adar fark l
ı ol
urs a
ol
s un,
O k uryaz ar ol
duğu günde n be ri
Türk çe 'ye m e rak l
ı ol
an Yas in
K ok arca, am atör anl
am da dil
bil
im
ve gös te rge bil
im k onul
arına il
işk in
m e rak ını
gide rm e ye
çal
ışm ak tadır.
K e ndis ine
yas ink o@ gm ail
.com
e pos ta
adre s inde n ul
aşabil
irs iniz .
"El
inde k i ne dir?" s orus unun te k bir yanıtı
vardır: "Bir de m e t çiçe k ". Bu ne de nl
e , "aynı
Dil
im iz i
k ul
l
anırk e n
dil
i" k onuşan ins anl
ar, birbirl
e rini anl
am ak
de nince ne ge l
iyor ak l
ım ız a?Yanl
ış te l
affuz
için "aynı dil
i" k onuşm ak z orundadırl
ar.
e ttiğim iz
kel
im e l
er
yaptığım ız
yanl
ışl
ar
m i? Ya
k onuşm a
vurgus unda yapıl
an h atal
ar? Bir ye rl
e rde n
Pe k i aynı dil
duyduğum uz
ve
k e s tire m e diğim iz
anl
am ını
tam
s öz cük l
e rin
ol
arak
ge l
işigüz e l
Bir dil
in e n doğru k onuşul
duğu ye rl
e rin
k ul
l
anıl
m as ı m ı? Yok s a radyo, te l
e viz yon,
radyol
ar (pe k tabii te l
e viz yonl
ar) ve tiyatro
de rgi
s ah ne l
e ri ol
duğu s öyl
e nir. K itap ok um aya
"yabancı" s öz cük l
e r, m oda de yim l
e r m i?İl
aç
ve tiyatroya ol
an il
gim iz in h ayl
i düşük bir
pros pe k tüs l
e rinde
düz e yde s e yre ttiği günüm üz de , topl
um un
dil
e k çe l
e rinde
büyük
k onuşul
an, re k l
am l
arl
a e vim iz e k onuk ol
an,
çoğunl
uğunun
bak ım ından
biçim l
e ndire n
radyo
en
ve
il
gi
gös te rm e s i
te l
e viz yon,
öne m l
i e tm e n
dil
i
ol
arak
inte rne t
ve
gaz e te l
e rde
k arşıl
aştığım ız
ok uduğum uz ,
k arşıl
aştığım ız ,
k ul
l
anım ının
dava
ok ul
l
arda
yaygınl
aşm as ıyl
a
başgös te re n dil
e ne de m e l
i?Dil
de
k arşım ız a çık ıyor. O h âl
de dil
de k i k us url
arı
s ade l
e ştirm e
ince l
e m e k için bak acağım ız il
k ye r buras ı.
"tanıdık " am a z ih ne "bul
anık " ge l
en kel
im e l
er
niye tiyl
e
türe til
e n,
k ul
ağa
ne ol
acak ?
Aynıdil
Yaz arın az m i, ok uyucunun da tah am m ül
ü ve
Pe ngue nce
K itl
e il
e tişim araçl
arının yaygınl
aşm as ıyl
a,
il
gis i ol
duk ça, Pe ngue nce 'nin s ayfal
arında bu
itibare n
bil
ginin dol
aşım h ız ı k uşk us uz arttı. Dah a
s orul
arın yanıtl
arını arayacağız .
k onuşuyor m uyuz ?" adl
ı k öşe s iyl
e Yas in
Pe k i k us url
u ol
an yal
nız ca "onl
ar" m ı?
çok bil
giye dah a k ıs a z am anda ul
aşm ak ,
il
e tişim trafiğini h ız l
andırdı.
inux.org.tr
de rgim iz de
her
s ayım ız da
bu
s ayıdan
"Aynı
dil
i
K ok arca biz l
e rl
e ol
acak tır.
Pe k i aynı dil
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
27
Source Forge .Ne t- En ak tifproje l
er
GAIM Anında M e s ajl
aşm a Yaz ıl
ım ı
Ek im 2002 - SF Ayın Proje s i - h ttp://gaim .s ource forge .ne t
FCK e ditor Çe vrim içi M e tin Editörü
h ttp://w w w .fck e ditor.ne t
e GroupW are Ente rpris e Col
l
aboration
h ttp://w w w .e groupw are .org
M inGW - M inim al
is tGNU for W indow s
h ttp://m ingw .s ource forge .ne t/
Az ure us - BitTorre ntİ
s te m cis i
h ttp://az ure us .s ource forge .ne t/
Expone ntİ
çe rik Yöne tim Sis te m i
h ttp://w w w .e xpone ntcm s .org/
7-Z ip
h ttp://w w w .7-z ip.org/
ph pM yAdm in
h ttp://w w w .ph pm yadm in.ne t
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
28
A. M uratEre n
Açık anah tarl
ık riptografi
“K RIPTO GRAFI GÖ RDÜM ...”, W UNJO .
TÜBİTAK
Ul
us al
Dağıtım
proje s inde
(w w w .ul
udag.org.tr)
ge l
iştirici ol
arak çal
ışan A.M urat
Ere n'e
m e re n@ ul
udag.org.tr
adre s inde n uşal
abil
irs iniz .
Açık anah tarl
ı
k riptografi, ge rçe k
anl
am da dah a önce k i
ge l
işm e l
e rde n radik al
bir k opuştur. Açık
anah tarl
ı k riptografik
s is te m l
e rin e n öne m l
i
nok tal
arı m ate m atik s e l
işl
e vl
e r üz e rine
te m e l
l
e nm iş ol
m al
arıdır
Ne dir Bu Açık Anah tarl
ıK riptografi?Şöyl
e bir giriş m ah iye tinde ...
K riptografi (Cryptograph y, şifre yaz ım ), dar
Rotor m ak ine l
e ri ve DES (Data Encryption
ve
Standart), öne m l
i avantajl
ar s unm al
arına
il
k e l bir tanım l
am a il
e , Yunanca'dan
ge l
e n k ripto (s ak l
ı, giz l
i) ve graph y (yaz ım ,
rağm e n,
yaz m ak ) k e l
im e l
e rinde n türe m iş bir s öz cük
pe rm ütas yon işl
eml
e rine
ol
up, çe şitl
i m e todl
arl
a s ayıs al ve ril
e rin
arada
güve nl
iğini
Standart'tır ve günüm üz de k i bir çok s im e trik
ve
giz l
il
iğini
s ağl
am ayı
h al
en
DES'in
il
k e l s üps tütüs yon
ve
bağım l
ıdırl
ar. Bu
açıl
ım ı Data
Encryption
h e de fl
e m iş K riptol
oji'nin bir dal
ıdır. Dah a
şifre l
eme
ayrıntıl
ı tanım l
arı [1] ve [2] adre s l
e rinde n
Fie s te l yapıs ı
al
abil
irs iniz .
şifre l
e ne ce k bl
oğun ik i parçaya böl
ünm e s i
İl
e rl
e ye n
s ayıl
arda
s im e trik
al
goritm as ı gibi şifre l
eme
k ul
l
anır
için
(fie s te l yapıs ı
k riptorgrafi s is te m l
e rinin öz e l
l
ik l
e ri ve öz e t
ve h e r aşam ada s ade ce biri üz e rinde işl
em
çık arm a fonk s iyonl
arından da bah s e tm e yi
yapıl
m as ı ve bu işl
e m in s onucunun da bir
pl
anl
ıyorum .
s onrak i aşam ada ve rinin ik inci yarıs ına
e tk im e s i
Açık
anah tarl
ı k riptografi
dayanan
s arm al bir
il
gil
i il
k
yapıdır). DES ince l
e m e s i h ayl
i k e yifl
i bir
m ak al
el
e rin ortaya atıl
m as ına k adar ol
an
al
goritm aya s ah iptir, il
e rl
e ye n s ayıl
arım ız da
s üre çte
ayrıntıl
ı şe k il
de
k ul
l
anıl
an
il
e
e s as ına
s im e trik
s is te m l
e r göz önünde
k riptografi
bul
undurul
duğunda
el
e
al
m am ız ın
önünde
h e rh angi bir e nge lyok .
açık anah tarl
ı k riptografinin ge l
işm e s i, bütün
k riptografi tarih inde k i e n büyük
H e r şe y
gaz
s ıral
ardak i,
ve
s ade ce
al
goritm al
arl
a
de vrim dir.
toz
bul
utu
el
l
e
h e s apl
anabil
en
çal
ışabil
me
s onra, şifre l
e m e /de şifre l
eme
ol
duğu
Açık anah tarl
ı k riptografi, ge rçe k anl
am da
dah a
önce k i
k opuştur.
ge l
işm e l
e rde n
Açık
radik al bir
anah tarl
ı
döne m inde n
s is te m l
e rin
yapan rotor
m ate m atik s e l işl
e vl
e r üz e rine
en
k riptografik
öne m l
i
nok tal
arı
te m e l
l
e nm iş
m ak ine l
e rinin ortaya çık m as ı s onucunda,
ol
m al
arıdır, as l
ında açık anah tarl
ı k riptografi
ge l
e ne k s e lk riptografide büyük bir ge l
işm e
için m ate m atiğin çöz üm
k ayde dil
di.
tak ım
ge tire m e diği bir
durum l
arı (örne ğin çok
büyük
bir
s ayının ik i as al çarpanının bul
unm as ının
El
e k tro m e k anik rotor (ik inci dünya s avaşı
m ate m atik te h e rh angi bir doğrudan çöz üm ü
ve k riptografi de nince ak l
a ge l
e n m ak ine l
e r),
ol
m am as ı gibi) k ul
l
anarak güve nl
ik s ağl
ar,
çok
bu yüz de n de
faz l
a ince l
ik l
e re
k riptografik
k arm aşık
ge l
iştiril
e bil
m e s ini
s ağl
adı...Sonras ında,
bil
gis ayarl
arl
a
k arm aşık
tas arl
andı
s is te m l
er
tanınanl
arından
inux.org.tr
s ah ip ve
s is te m l
e rin
ol
an
-IBM ín-
dah a
ve
en
Lucife r
ince l
e nm e s i ayrı k e yif ve
h e ye can ve rir. Dah a da öne m l
is i, açık
anah tarl
ı k riptografi, te k
s im e trik
anah tar k ul
l
anan
ge l
e ne k s e l
şifre l
eme
al
goritm al
arının te rs ine , ik i ayrı anah tarın
girişim i ge l
işe re k DESí ol
uşturdu ve DESì
as im e trik
dünyadak i k riptografi te k nik l
e ri aras ında e n
göre ce ğim iz gibi, anah tar dağıtım ı ve k im l
ik
k ul
l
anım ını
öngörür.
Biraz dan
yük s e k s e viye ye ge tirdi.
de ne tim i gibi giz l
il
ik ve güve n
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
29
ge re k tire n durum l
arda, ik i anah tar k ul
l
anım ı
bas it dah a k arm aşık
ya da dah a e tk il
i
e tk il
i s onuçl
ar ortaya k oym uştur.
de ğil
dir. Anah tar dağıtım
s e naryol
arı da
Giz l
i anah tar de rk e n, DES, Bl
ow fis h ,
Tw ofis h , AES,
CAST128,
RC5
gibi
h ayl
i k e yifl
i ol
m as ına rağm e n bu yaz ıda ya
s im e trik yani s ade ce şifre l
e m e işl
e m ini
İl
e rl
e m e de n önce , açık anah tarl
ı şifre l
eme
da
ge rçe k l
e ştirdiğiniz anah tar il
e ve riyi de -
il
e il
gil
i baz ı yaygın, yanl
ış bil
gil
e rde n
şe yl
e r.
bah s e tm e l
iyiz . Bu
biris i,
açık
s onrak i
yaz ıl
arda
de ğinm e ye ce ğim iz
şifre l
e ye bil
e ce ğiniz
yanl
ış düşünce l
e rde n
şifre l
e m e nin,
s unan
al
goritm al
arının
Şim di açık anah tarl
ı şifre l
e m e ye ge ne lbir
k ul
l
andığı
giriş yapm aya çal
ışal
ım . İl
k önce , ol
m as ı
Biraz
yönte m l
e rinde n dah a güve nl
i ol
duğudur.
ge re k tiği gibi işin k avram s al çe rçe ve s ine
e ttiğiniz gibi açık anah tarl
ı k riptografide
Ö rne ğin böyl
e bir iddia, Gardne r´ın m e şh ur
bak m aya çal
ışacağız . Bu
işl
e r bu şe k il
de yürüm üyor (az s onra!)..
Scie ntific
yıl
ında
anah tarl
ı k riptografi il
e il
gil
i e nte re s an bir
yapıl
dı. As l
ında,
ane k todu e s ge çm e k ol
m az : Açık anah tarl
ı
Ge l
e ne k s e l şifre l
e m e de n
k riptografinin,
birbirl
e rine
k riptoanal
iz e
anah tarl
ı
yapıl
ar
ge l
eme
k arşı ge l
eme
Am e rica
adl
ı
yayınl
adığı m ak al
e s inde
şifre l
e m e nin
19 77
güve nl
iği,
uz unl
uğuna ve
anah tarın
pratik
nok tada açık
ol
arak
uyarl
anışı
anah atrl
arı
k as te diyoruz .
ip ucu ve rm iş ol
dum , tah m in
yararl
anarak
şifre l
e nm iş
m e tinl
er
şifre l
i m e tnin tabi k al
dığı
gös te ril
m e de n, te k niğin m im aris i ge l
iştiril
di
gönde re ce k ol
an tarafl
ar, şifre l
e m e ve
h e s aps alişl
eml
e rin k arm aşık l
ığına dayanır.
ve doğru k abule dil
e re k yayınl
andı. K im s e
de -şifre l
e m e işl
eml
e ri için, ya bir şe k il
de
İs te r
açık
pratiğini
k e ndil
e rine güve nl
i ol
duğuna inandık l
arı
görm e de n, s is te m in te oris i k abulgördü (bu
bir il
e tim k anal
ı yol
uyl
a ul
aştırıl
m ış ol
an
biz e
bul
unduğum uz
anah tarı
k ul
l
anacak l
ar,
be nz e ri bir durum u h atırl
atıyor de ğilm i?).
anah tar
dağıtım
Dah a
faydal
anm ak
ge l
e ne k s e l is te r
şifre l
eme
göre
açık
anah tarl
ı
ol
s un, k riptonal
iz bak ış açıs ına
birini
dire ğinde n
üs tün
tutm ak
tam am e n yanl
ış ol
ur.
anah tarl
ı
k riptografinin
şu anda da içinde
s onra,
açık
anah tarl
ı şifre l
eme
ya
z orundadırl
ar.
yönte m i için, uygul
anabil
ir ol
arak gös te ril
en
anah tarl
ı
k ul
l
anım için ge l
iştiril
m iş bir te k nik ol
an açık
e n öne m l
i şifre l
e m e /de şifre l
e m e al
goritm as ı
biris i ol
an W h itfie l
d Diffie
anah tarl
ı
ol
an,
Stanford
ge l
e ne k s e l
RSA
al
goritm as ını
ince l
e ye ce ğiz .
bir
m e rk e z inde n
Bir ik inci yanl
ış düşünce de , ge ne lam açl
ı
şifre l
e m e nin,
da,
k riptografinin
Açık
m ucitl
e rinde n
(diğe ri de
Ünive rs ite s inde n
şifre l
e m e yi m odas ı ge çm iş k ıl
dığıdır. Tam
RSA'nın R's i aynı z am anda RC5 gibi
H el
l
m an'dır),
te rs ine ,
m üth iş
“il
e tişim de % 100 güve nl
ik e s as ı”nı h içe
ge l
e ne k s e l
vaz ge çil
e ce ği
şifre l
eme
düşünce s i,
yönte m l
e rinin,
fonk s iyonl
arından
göz ük üyor.
s is te m l
e ri
dol
ayı,
Açık
şifre l
e m e de n
açık
m ate m atik s e l
bir
şifre l
eme
al
goritm as ını
da
bir anah tar dağıtım
ol
an,
s ayan
m e rk e z i
de Adl
e m an ve Sh am ir'dir.
k ul
l
anm a ge re k l
il
iğini ortadan k al
dırdı.
Çünk ü gaye t ortadadır k i güve nl
i bir
şifre l
eme
Açık
şifre l
eme
anah tarl
ı
k ripto
s is te m l
e rinin
ie l
tişim h al
inde ol
m ak is te ye n tarafl
arın
çoğunl
uğu, s ayıl
ar te oris ini te m e lal
m ıştır.
k ul
l
anacak l
arı
s is te m l
e rinin k ul
l
andığı giz l
i anah tarl
arın
Bu böl
üm de
anah tar dağıtım
de ğişim i için k ul
l
anıl
ır.
için, s ayıl
ar te oris ini -ne ys e k i- anl
am anız a
k im i durum l
arda üçüncü parti bir k işinin
yada bil
iyor ol
m anız a çok da ge re k yok tur.
il
e tişim i anl
aşıl
ır k ıl
abil
e ce ği te h l
ik e s ini
Bununl
a birl
ik te , açık
barındırm ak ta idi... Çok çirk in bir durum .
Son
ol
arak ,
açık
s im e trik
öz ü
ge l
iştirm iş ol
an Ron Rive s t'a aittir. Diğe rl
e ri
ih tim al dışı
anah tarl
ı
çoğunl
uk l
a
anah tarl
ı
k riptografinin
M artin
anah tarl
ı şifre l
eme
ve ril
e n s onuçl
arı al
gıl
am ak
anah tarl
ı şifre l
eme
k ul
l
anıl
ırk e n, ge l
e ne k s e lşifre l
e m e nin dah a
al
goritm al
arı h ak k ında k e s in bir yargıya
h antalanah tar dağıtım m e rk e z l
e ri (K DC) il
e
varm ak
k arşıl
aştırıl
dığında,
k ıs ım l
arını bil
m e k ge re k l
idir.
açık
anah tarl
ı
için,
s ayıl
ar
te oris inin
baz ı
Açık
giz l
i
anah tarl
arı
bir
ye tk il
is inde n al
m al
arı,
Anah tarl
ı K ripto
Sis te m l
e rin
K arak te ris tik l
e ri
s is te m l
e rin anah tar dağıtım ının üz e rinde
k afa yorul
m as ı ge re k m e ye n, s ıradan ve
Açık
Anah tarl
ı
bas it bir iş ol
duğuna dair yanl
ış bir anl
ayış
Pre ns ipl
e ri
K ripto
Sis te m l
e rin
fak at,
ge l
eme
yönte m l
e rinin
ih tiyaç
duyduğu
te m s il
cil
e r ve
pros e dürl
e r, açık
m e rk e z
anah tarl
ı
şifre l
e m e nin ih tiyaç duyduk l
arından dah a
inux.org.tr
s iz e
ge rçe k te n
öne rm e : Açık
vardır. As l
ında, protok ol
ün baz ı biçim l
e ri
ge re k l
idir
İşte
e nte re s an
bir
anah tarl
ı şifre l
e m e /de -
şifre l
e m e al
goritm al
arı, şifre l
e m e için bir
Açık
anah tarl
ı şifre l
e m e nin te m e l am acı,
ge rçe k l
e ştire ce ği
de vrim
il
e
ge l
e ne k s e l
anah tara,
de -şifre l
eme
içins e
bu
anah tarl
a m ate m atik s e l il
işk is i ol
an -
şifre l
e m e nin e n büyük probl
e m ine çöz üm
am a bu anah tar ol
m ayan- ik inci bir
s ağl
am ak tı: giz l
i anah tarl
arın dağıtım ı.
anah tara ih tiyaç duyarl
ar [3].
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
30
Yani şim di şöyl
e ol
uyor öyl
e m i?O rtada ik i
Bu anah tarın, ge ne lol
an k ıs m ıdır (publ
ic
anah tar var. Biris i, diğe ri il
e m ate m atik s e l
k e y diye ge çe r). Ö z e lanah tar s ak l
ı tutul
ur.
bir il
işk i içe ris inde , yani be rabe r üre til
iyorl
ar.
* Eğe r, h e rh angi bir A, h e rh angi bir B'ye ,
Biris ini h e rk e s bil
iyor (ge ne lanah tar tabir
B'nin
e ttiğim iz , be nim k ine
k im s e nin
de
w e b s ayfam dan
bu
m e s ajı
k e ndis inde n
başk a
görüntül
e ye m e diğine
e m in
bir m e s aj yol
l
am ak
is te rs e ,
ul
aşabil
e ce ğiniz anah tar), diğe rini de k im s e
ol
abil
e ce ği
bil
m iyor, ve s onra biris i il
e şifre l
e ne n m e tin
m e s ajı B'nin ge ne l anah tarını k ul
l
anarak
s ade ce
şifre l
e r.
diğe ri
il
e
açıl
abil
iyor.
Ve
be n
m ate m atik s e lil
işk inin ne ol
duğunu bil
diğim ,
* B, m e s ajı al
dığında, bu m e s ajı k e ndi öz e l
bil
m iyors am da az s onra öğre ne ce ğim , ve
anah tarını k ul
l
anarak de -şifre e de r. Diğe r
anah tarl
ardan biris ine s ah ip ol
duğum h al
de
h içbir al
ıcı (diye l
im k i bu ağl
ardan h e rh angi
diğe r anah tarı (ge ne lanah tar il
e il
işk il
i ol
an
birinde k i bir s niffe r) m e s ajı de -şifre l
e ye m e z ,
öz e lanah tarı) bul
am ıyorum öyl
e m i?Eve t,
çünk ü m e s ajı de -şife
bul
am ıyors unuz , ve e ve t, be nce de h ayat
anah tarı s ade ce B bil
ir.
e de ce k
ol
an öz e l
çok garip.
Bu
İşte ,
açık
yuk ardak i
s e naryo
il
e,
B
s ade ce
anah tarl
ı k riptos is te m l
e r [3]
k e ndis inin ok uduğundan ve başk a h e rh angi
öne rm e s i yol
u il
e güve nl
ik s ağl
am ış ol
url
ar.
bir k im s e nin görüntül
e ye m e diğinde n e m in
K afanız a tak ıl
dığını bil
diğim m ate m atik s e l
ol
duğu bir m e s aj al
ır. Fak at bunun k im de n
il
işk iye az s onra de ğine ce ğiz fak at, önce bu
ge l
diğinde n e m in ol
am az . Giz l
il
ik s ağl
anm ış
al
goritm al
arın
k arak te rs itik l
e ri
ol
ur. Yuk ardak i s on ik i adım ın şu şe k il
de
s e rgil
e diğini göre l
im k i attığım ız başl
ık boşa
ge rçe k l
e şm iş ol
duğu bir s e naryoya bak al
ım
gitm e s in:
bir de :
* Sade ce
şifre l
eme
h angi
k riptografik
al
goritm a ve
de
anah tarı ve ril
m işk e n, bir tak ım
* Eğe r, h e rh angi bir A, h e rh angi bir B'ye
B'nin
A'dan
ge l
diğine
e m in
ol
arak
h e s apl
am al
ar yol
u il
e şifre l
e m e anah tarını
ok uyabil
e ce ği bir m e s aj yol
l
am ak is te rs e ,
bul
m ak m üm k ün de ğil
dir.
m e s ajı k e ndis inin giz l
i anah tarını k ul
l
anarak
* H e r ik i be nz e r anah tar da şifre l
e m e ve de -
şifre l
e r.
şifre l
eme
* B, m e s ajı al
dığında, bu m e s ajı A'nın ge ne l
be rabe r,
için
bir
k ul
l
anıl
m ışs a,
k ul
l
anıl
abil
ir.
anah tar
Bununl
a
şifre l
eme
de -şifre l
eme
için
için
anah tarı il
e de -şifre l
e r. Diğe r üçüncü parti
diğe r
al
ıcıl
arın h e r biri de bunu yapabl
il
ir, çünk ü
anah tar k ul
l
anıl
m al
ıdır.
Açık anah tarl
ı şifre l
e m e nin
te m e lam acı, ge rçe k l
e ştire ce ği
de vrim il
e ge l
e ne k s e l
şifre l
e m e nin e n büyük
probl
e m ine çöz üm s ağl
am ak tı:
giz l
i anah tarl
arın dağıtım ı. Giz l
i
anah tar de rk e n, DES, Bl
ow fis h ,
Tw ofis h , AES, CAST128, RC5
gibi s im e trik yani s ade ce
şifre l
e m e işl
e m ini
ge rçe k l
e ştirdiğiniz anah tar il
e
ve riyi de -şifre l
e ye bil
e ce ğiniz
yapıl
ar s unan ge l
e ne k s e l
şifre l
e m e al
goritm al
arının
k ul
l
andığı anah atrl
arı
k as te diyoruz
A'nın ge ne lanah tarı h e rk e s ce bil
inm e k te dir.
Bu
durum da
B, bu
m e s ajın A'nın
ge l
diğinde n,
ve
ta
Ayrıca k abaca bir açık anah tarl
ı şifre l
eme
k e ndis inde n
oturum u şu adım l
arl
a ge rçe k l
e şir:
ul
aşana k adar yol
da h e rh angi bir ye rinin
k e ndis ine
de ğiştiril
m e diğinde n e m in ol
ur. Çünk ü A'nın
* H e r ağdak i h e r s on s is te m , k ul
l
anıcı ya da
ge ne l anah tarı il
e de -şifre l
e diği m e s ajın
be nz e ri, m e s aj al
ındığında şifre l
e m e ve de -
s ade ce A'nın bil
e bil
e ce ği öz e lanah tar il
e
şifre l
eme
şifre l
e nm iş ol
abil
e ce ğini bil
ir.
için k ul
l
anacak
ol
duğu anah tar
parçal
arını yaratır.
* H e r s is te m , şifre l
e m e anah tarını h e rk e s çe
Bu s e naryo il
e de
e rişil
e bil
e ce k
de ne tim i s ağl
anm ış ol
ur. H e m giz l
il
iğin h e m
içe ris ine
bir dos ya ya da yaz m aç
k ayde de re k
ya
da
duyurarak
h e rk e s ce e rişil
e bil
e ce k şe k il
de payl
aşır.
inux.org.tr
de
giz l
il
ik ye rine
k im l
ik
k im l
ik de ne tim inin s ağl
anabil
e ce ği bir
s e naryo da şu şe k il
de ol
abil
ir bu durum da:
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
31
İşte s iz e ge rçe k te n e nte re s an
bir öne rm e : Açık anah tarl
ı
şifre l
e m e /de -şifre l
eme
al
goritm al
arı, şifre l
e m e için bir
anah tara, de -şifre l
e m e içins e
bu anah tarl
a m ate m atik s e l
il
işk is i ol
an -am a bu anah tar
ol
m ayan- ik inci bir anah tara
ih tiyaç duyarl
ar [3].
* Eğe r, h e rh angi bir A, h e rh angi bir B'ye ,
3. Al
ıcı B`nin, öz e lanah tarını k ul
l
anarak ,
B'nin A'dan ge l
diğine ve yol
da k e ndis inde n
şifre l
e nm iş m e s ajı orijinalh al
ine ge tirm e s i
başk a
h e s aps alol
arak k ol
ay ol
m al
ıdır.
k im s e nin
içe riğini
görüntül
e ye m e diğine
e m in
ol
arak
ok uyabil
e ce ği bir m e s aj yol
l
am ak is te rs e ,
M = D K RB(C) = D K RB(E K UB(M ))
m e s ajı k e ndis inin giz l
i anah tarını k ul
l
anarak
şifre l
e r, dah a s onra ortaya çık an m e s ajı da
4. H e rh angi bir rak ip için, ge ne lanah tarı
B'nin ge ne lanah tarını k ul
l
anarak şifre l
e r.
bil
e re k , öz e l anah tarı bul
m as ı h e s aps al
ol
arak im k ans ız ol
m al
ıdır.
Bu s aye de de h e m giz l
il
ik h e m de ik i tarafl
ı
5. H e rh angi bir rak ip için, ge ne lanah tarı,
k im l
ik de ne tim i s ağl
anm ış ol
ur.
şifre l
i m e tini (C`yi) bil
e re k orijinal m e s ajı
(M `yi)
Tüm
bunl
arın
yönte m l
er
il
e
h angi
m ate m atik s e l
s ağl
andığı
k onus undak i
el
de
e tm e s i
h e s aps al ol
arak
im k ans ız ol
m al
ıdır.
m e rak ınız ı biraz dah a arttırm ak için bir de
Bunl
ara e k ol
arak , yararl
ı ol
m as ına rağm e n
aşağıdak i başl
ığı ince l
e ye l
im , RSA ya da
ge re k l
i ol
m ayan
El
-Gal
am
ekl
e ye bil
iriz :
bir açık
anah tarl
ı şifre l
eme
al
goritm as ı yaz m ak
is te rs e niz
al
tıncı
bir
m adde yi
aşağıdak i
ge re k l
il
ik l
e ri s ağl
am anız ge re k e ce k ... Dah a
6. Şifre l
e m e ve de -şifre l
e m e fonk s iyonl
arı
s onras ında da RSA'yı biraz ince l
e yip, onun
h e r ik i s ıra il
e de uygul
anabil
ir ol
m al
ıdır.
k ul
l
andığı yönte m e göz atacağız .
M = E K UB(D K RB(M ))
Açık
Anah tarl
ı
K riptografi
için
Ge re k l
il
ik l
er
Bunl
ar, s ağl
anm as ı ge rçe k te n z or ol
an
ge re k l
il
ik l
e rdir. Bu yüz de n, açık
Dah a önce
H el
l
m an,
s öyl
e diğim iz
h e rh angi
gibi Diffie
bir
açık
ve
anah tarl
ı
anah tarl
ı
k riptografi fik rinin il
e ri s ürül
düğünde n bu
yana ge çe n yıl
l
ar s üre s ince s ade ce bir k aç
al
goritm anın varl
ığını gös te rm e k s iz in bu bu
al
goritm a ge niş bir k itl
e tarafından k abul
bah s e ttiğim iz
e dil
m iştir.
Bununl
a
s is te m i
be rabe r,
“vars aym ışl
ardır”.
il
e rde
yaz ıl
m as ı
m uh te m e lal
goritm al
arın ye rine ge tirm e l
e ri
Bu k adar z or ge re k l
il
ik l
e rin is te nm e s inin
ge re k e n durum l
arı şöyl
e s ıral
am ak atn da
s e be pl
e rini açık l
am adan önce
ge ri k al
m am ışl
ardır*:
nok tayı, te k
e n öne m l
i
yönl
ü fonk s iyonu (one -w ay
function) açık l
ayal
ım . Söz k onus u ol
an te k
1. Bir B için, anah tar parçal
arını (ge ne l
yönl
ü fonk s iyon şöyl
e dir: fonk s iyonun bire -
anah tar
bir ol
duğu bir aral
ık ta, te rs ini h e s apl
am ak
ve
öz e l anah tar)
yaratm ak ,
h e s aps alol
arak k ol
ay ol
m al
ıdır.
2.
Gönde re nin
gönde re ce ği
(A
k işinin
anah tarını bil
diği
ve
ol
s un),
(B
ol
s un)
şifre l
e ne ce k
im k ans ız
m e s ajı
ge ne l
ik e n,
h e s apl
anm as ı
fonk s iyonun
k ol
aydır;
k e ndis inin
açık
anah tarl
ı
k riptografinin de h şe tdayanak nok tas ı.
ol
an
m e s ajı (M ol
s un) bil
diği durum da, uygun
şifre l
i m e tni (C ol
s un) yaratm ak h e s aps al
Y = f(X) çok k ol
ay ik e n
-1
X = f (Y) işl
e m inin çok z or ol
m as ı durum u.
ol
arak k ol
ay ol
m al
ıdır.
Tabi be l
irtil
m e s i ge re k e n bir nok ta da şudur,
C = E K UB(M )
inux.org.tr
"k ol
ay" dan k as ıt, fonk s iyonun girdi
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
32
uz unl
uğuna
z am an
bağl
ı ol
arak
s üre s i
pol
inom al bir
içe ris inde
çöz ül
e bil
ir
Uygul
am al
ı bir açık
anah tarl
ı k riptografi
Bu tanım l
anan k oşul
l
ara göre
KU =
al
goritm as ının ge l
iştiril
m e s i yuk ardak i gibi
[e ,n] bir ge ne lanah tar ve K R = [d,n] de
ol
m as ıdır. Şöyl
e k i, e ğe r girdi uz unl
uğu n bit
bir tuz ak
bir öz e lanah tar ol
m uş, yuk ardak i işl
em
k adars a, fonk s iyonun h e s apl
anm as ı için
ge re k e n s üre , a bir s abit s ayı ik e n, na gibi
bul
unuşuna bağl
ıdır, s onras ı k ol
ay. Ron
de
Rive s ve ark adaşl
arı yuk arda bah s e ttiğim iz
al
goritm as ı
bir fonk s iyonl
a orantıl
ı ol
m al
ıdır. "İm k ans ız "
h e r şe yi s ağl
ayan bir yapı ge l
iştirm e yi
anah tarl
ı şifre l
eme
is e , ol
duk ça bul
anık bir durum u ifade e tm e k
başarm ışl
ar: RSA. RSA'ya bak al
ım biraz da
ol
m as ı için bu al
goritm anın aşağıdak i
için k ul
l
anıl
ır. Bir probl
e m in çöz üm ünün
ve
ge re k l
il
ik l
e ri ye rine ge tire ni RSA ol
uyor,
m ate m atik s e lol
arak ol
anak s ız ol
duğundan,
probl
e m inin ne ol
duğunu göre l
im ...
şu
k apıl
ı te k
yönl
ü fonk s iyonun
k arm aşayı s ağl
ayan
m ate m atik
bir
açık
RSA'nın
giriş büyük l
üğüne bağl
ı ol
arak çöz üm için
anah tarl
ı
ol
ur.
e
ve
Ek
d
şifre l
eme
ol
arak ,
açık
tatm in
e dici
için
de ğe rl
e rini
nas ıl
bul
duğuna da ge l
e ce ğiz , m e rak e tm e yin:
h arcanan çabanın, pol
inom al z am andan
Bir Açık Anah tarl
ı K riptos is te m O l
arak
dah a h ız l
ı arttığı durum da bah s e de bil
iriz .
RSA
1. M < n ol
duğu k oşul
da, M e d m od n
ik e n, e , d, n de ğe rl
e rini bul
m ak m üm k ün
Ö rne ğin,
n
girdi
bit il
e
fonk s iyonun çöz ül
me
gös te ril
irk e n,
n
z am anı 2 gibi bir
Diffie ve H e l
l
m an'ın 76 yıl
ında yayınl
adık l
arı
ol
m al
ıdır.
m e ydan ok um aya ce vap faz l
a ge cik m e de n,
bu
77 yıl
ında M IT'de k i Ron Rive s t, Adi Sh am ir
2. M < n k oşul
unu s ağl
ayan tüm M
de ğe rl
e ri için M e ve Cd de ğe rl
e rinin
im k ans ız
ve Le n Adl
e m an'dan ge l
di, ve 78 yıl
ında
h e s apl
anm as ı nis pe te n k ol
ay ol
m al
ıdır.
H e s aps al
yayınl
anan ünl
ü m ak al
el
e ri (A M e th od for
3. Yal
nız e ve n ve ril
diğinde , d de ğe rinin
bir
O btaining Digidal Signature s and Publ
ic-
h e s apl
anm as ı im k ans ız ol
m al
ıdır.
al
goritm anın k om pl
eksl
iğini e n k ötü durum a
K e y Cryptos ys te m s , Fe b. 19 78) il
e Diffie ve
yada ortal
am a bir durum a odak l
ar. Bu
H el
l
m an'ın bah s e ttik l
e ri ge re k l
il
ik l
e ri ye rine
Şim di
oranl
ar k riptografi için de ğe rs iz dir, çünk ü
ge tire n bir al
goritm a ol
an RSA duyurul
du.
odak l
anal
ım biraz , aşağıdak i form için
fonk s iyona
bağl
ı ol
arak
fonk s iyonun
çöz üm ünün
ol
duğunu
düşüne bil
iriz .
k om pl
eksl
iğin
k riptografide
için
artıyors a,
ge l
e ne k s e l
fik irl
e ri
bir fonk s iyonu tüm giril
e nl
er
te rs ine
çe virm e k
ne re de ys e
as ıl
s orunum uz
üz e rinde
bir il
işk i bul
m am ız ge re k iyor, yok s a bu iş
RSA yapıs ı, bir tak ım n tam s ayıl
arı için 0 il
e
ol
anak s ız dır, l
ak in bu ge ne l
l
e m e , e n k ötü
n-1 aras ında s onuçl
ar üre te n bir bl
ok
durum yada ortal
am a durum için ge çe rl
i
şifre l
eme
de ğil
dir.
al
goritm anın tanım ına ge çe l
im artık :)
yapıs ıdır
(s m il
e y).
ol
m ayacak :
M e d = m od n
Tam am ,
Eul
e r'in nas ılve ne de n böyl
e bir şe yi
Şim di
de
RSA'da düz m e tin, bl
ok l
ar içinde şifre l
e nir,
bul
duğuna h iç ak ıl s ır e rdire m e diğim
h e s apl
anm as ı k ol
ay, diğe r bir taraftan is e
h e r bl
ok bir n s ayıs ından dah a az bir ik il
i
te ore m ine göre , ve ril
e n ik i as als ayı p ve
be l
irl
i e k bil
gil
e r bil
inm e dik çe h e s apl
anm as ı
de ğe re s ah iptir. Bl
oğun büyük l
üğü l
og2(n)
de ğe rine e şit ya da dah a az ol
m al
ıdır;
pratik te bl
ok büyük l
üğü 2k bittir, bu
q , ve ik i tam s ayı n ve m ol
m ak üz e re n
durum da n için s ağl
anm as ı ge re k e n durum
k
k
+
1
da 2 < n ≤ 2
e şits iz l
iğidir. Şifre l
e m e ve
s ayıl
ar il
e şöyl
e bir il
işk i ol
uşturur:
ol
anak s ız
s on
ol
an
ol
arak ,
tuz ak
bir
taraftan
k apıl
ı te k
yönl
ü
fonk s iyonun (trap-door one -w ay function)
açık l
anm as ına
z am anda
bak al
ım .
fonk s iyonun
h e s apl
anabil
ir.
Pol
inom inal
te rs i
Adım -adım
ek
bil
giyl
e
öz e tl
e ye bil
iriz :
= pq ve 0>m >n ol
duğu durum da k e yfi
s e çil
m iş bir k tam s ayıs ı s e çil
m iş diğe r
de -şifre l
e m e bir düz m e tin bl
oğu M ve şifre l
i
Yaz ıda ye ral
an form ül
l
e rin tam ol
arak
Tuz ak k apıl
ı te k yönl
ü fonk s iyon, te rs ine
m e tin bl
oğu C için şu şe k il
de dir (e ve d'nin
başk a
çe vril
e bil
ir fonk s iyonl
arın ( fk ) bir ail
e s idir.
Şöyl
e k i;
ne re de n çık tığından s onra bah s e de ce ğiz ,
m üm k ün
ayrıca m odül
e r aritm e tiği s e viyoruz ):
C = M e m od n
de vam ını
M = Cd m od n = (M e )d m od n = M e d m od n
inux.org.tr
Y = fk (X) ----- k ve X bil
iniyors a k ol
ay...
X = fk -1(Y) ----- k ve Y bil
iniyors a k ol
ay...
bir
form ata
ak tarıl
m as ı
ol
am adığından
yaz ının
O pe nO ffice .org
be l
ge s i
m e tin
ol
arak
s ite s inde n ok um anız ı rica e de riz .
H e m gönde rici, h e m de al
ıcı n de ğe rini
X = fk -1(Y) ----- Y bil
iniyor fak atk
bil
inm iyors a çöz ül
e m e z ...
inux.org.tr
bil
mel
idir. Gönde re n, e
de ğe rini bil
ir ve
s ade ce al
ıcı d de ğe rini bil
ir.
A. M uratEre n
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
33
Linux K ul
l
anıcıl
arıDe rne ği
h ttp://s e nl
ik .l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
34
M e h m e tŞam l
ı
PH P 5'e bak ış
Aynı şe k il
de M ySQL’in ye ni ve rs iyonu ol
an
M ySQL 4.1 için ayrı bir k ütüph ane ge l
iştiril
di.
Ye ni
ve rs iyon
M ySQL
için
ge l
iştiril
en
k ütüph ane m ys q l
i ol
arak adl
andırıl
dı. PH P
5’in
M ySQL 4.1
için
ge l
iştirdiği
Riz e 'nin İyide re il
çe s inde doğdu.
De ğişik
yayın
organl
arında
yaz arl
ık yapıp çe şitl
i firm al
arda
göre v al
an
M e h m e t Şam l
ı,
M ak s im um İl
e tişim adl
ı firm ada
yaz ıl
ım cı ol
arak göre v al
m ak tadır.
m ys q l
i
k ütüph ane s i, diğe r ve ritabanl
arına bağl
anış
s is te m atiğinde n çok dah a fark l
ı bir biçim de
Uz un z am andır üz e rinde çal
ışıl
an PH P 5
“O O P
ve rs iyonu
k ararl
ı
bul
unm ak ta. Bu açıdan bil
e bak ıl
dığında
yayınl
andı. PH P 4 s ürüm ünün
PH P 5’in M ySQL’e ne k adar de ğe r ve rdiğini
s ürüm ü
ge çtiğim iz
günüm üz
ayl
arda
te k nol
ojil
e rini
yans ıtm as ının
faz l
aca
yanında
de z avantajı,
en
“ne s ne
m antığıyl
a”
ve ri
al
ış-ve rişinde
k avrayabil
iriz .
büyük
yöne l
im l
i
O O P m antığından yol
a çık an PH P 5 k arar
program l
am a” m antığına dayanm am as ıydı.
k ontrolm e k aniz m as ınıda ge l
iştiril
e re k try {}
Birçok
catch
k işiye
büyük
göre
PH P 5 il
e ge l
en en
ye nil
ik
OOP
m antığının
{} öz e l
l
iğini içe ris ine al
dı. Artık tüm
k arar k ontrol m e k aniz m al
arını m antık s al
ge l
iştiril
m e s idir. Eğe r Java program l
am a
de ne tl
emel
e rl
e
yapm ayacağız .
Bunu
dil
ini bil
iyors anız PH P 5’in ne s ne yöne l
im l
i
s öyl
e rk e n
program l
am a m antığına h iç z orl
anm adan
ih tiyacım ız tam am e n k apandı gibi bir yanl
ış
adapte ol
acak s ınız .
anl
am a
m antık s al de ne tl
emel
e re
doğm am al
ı! Sade ce
ol
an
bir işl
e m in
doğru ve ya yanl
ış “true & fal
s e ” ayrım ını ye ni
PH P 5 il
e ge l
e n bir diğe r ye nil
ik de , doğal
k arar-k ontrol
m e k aniz m as ıyl
a
M ySQL de s te ğinin ye rini SQLite adındak i
yapabil
e ce ğim iz de n bah s e diyoruz .
k üçük ve ritabanı program ının al
m as ı. PH P
5 çık m adan al
ınan bil
gil
e rde doğalM ySQL
Ve rs iyon yük s e l
tm e l
e rinde
de s te ğinin
e n büyük
yaz ıl
ım cı,
k al
dırıl
acağını duyan
PH P
k ul
l
anam ayacak
il
e
artık
m ıyız
birçok
M ySQL’i
s e rz e nişl
e rinde
k arşım ız a çık an
s orun, e s k i s ürüm l
e rl
e yaz ıl
an
program l
arın
ye ni
ve rs iyonda
çık arm as ı. Bu ol
gu PH P 5’de
s orun
k arşım ız a
bul
unuyorl
ardı. Bu s on de re ce yanl
ış bir
çık m ıyor. Yani PH P’nin s on ve rs iyonl
arında
düşünce ! Z ira PH P il
e optim iz e bir şe k il
de
(4.3 ve
çal
ışan ve ritabanı program ı M ySQL’di ve
PH P 5’de çal
ıştırırk e n h e rh angi bir s orunl
a
h al
a aynı ol
gu de vam e tm e k te . PH P 4’ü
k arşıl
aşm ayız . O nun için PH P 5’e ge çm e k te
de rl
e rk e n M ySQL s atırl
arını e k l
e m e de n de
h e rh angi bir te re ddütünüz ol
m as ın. PH P 4’e
“--w ith -m ys q l
” M ySQL k ul
l
anabil
iyorduk .
aşinays anız
PH P 5’de
örne k l
e ri ince l
e ye re k
de ğişik l
iğe
uğrayan uns url
arı
bununl
a s ınırl
andırabil
iriz . Artık
de rl
e rk e n
m uh ak k ak
param e tre l
e rini
k ul
l
anm am ız
Ak s i
PH P
tak dirde
5
k ul
l
anam ayız .
inux.org.tr
il
e
Uz un z am andır üz e rinde
çal
ışıl
an PH P 5 ve rs iyonu
ge çtiğim iz ayl
arda k ararl
ı
s ürüm ü yayınl
andı. PH P 4
s ürüm ünün günüm üz
te k nol
ojil
e rini faz l
aca
yans ıtm as ının yanında e n
büyük de z avantajı, “ne s ne
yöne l
im l
i program l
am a”
m antığına dayanm am as ıydı.
Birçok k işiye göre PH P 5 il
e
ge l
e n e n büyük ye nil
ik O O P
m antığının ge l
iştiril
m e s idir.
Eğe r Java program l
am a dil
ini
bil
iyors anız PH P 5’in ne s ne
yöne l
im l
i program l
am a
m antığına h iç z orl
anm adan
adapte ol
acak s ınız .
s onras ı) yaz dığım ız bir program ı
de rgi boyunca anl
atacağım ız
PH P 4 il
e PH P 5
PH P 5’i
aras ındak i
de rl
eme
göre re k PH P 5 ve rs iyonuna k ol
ayca adapte
Pe ngue nce
ol
abil
irs iniz . Bu bağl
am da bu s ayım ız da PH P
itibare n h e r s ayım ız da PH P k öşe s i il
e
5
M e h m e tŞam l
ı biz l
e rl
e ol
acak tır.
ge re k iyor.
M ySQL’i
il
e
ye nil
ik l
e rin
ge l
en
ne l
er
PH P 5 K öşe s i
ye nil
ik l
e rde n
ol
duğunu
k arar-k ontrol
de rgim iz de
bu
s ayıdan
m e k aniz m as ına de ğine ce ğiz .
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
35
try { //K arar k ontrol
ü}
K arar K ontrolM e k aniz m as ı
catch ( H ata ol
gus u ) { //H ata ol
duğu tak dirde yapıl
acak işl
em }
PH P 5 il
e ge l
e n ye nil
ik l
e rin başında h ata k ontrol
m e k aniz m as ında yapıl
an ye nil
ik ge l
m e k te dir. PH P
Bas it ol
arak
4'te
yuk arıdak i
tüm
ol
as ıl
ık l
ar m antık s al de ne tl
emel
e rl
e
PH P 5 il
e ge l
e n h ata k ontrol m e k aniz m as ı
gibidir.
Bu
m e k aniz m a
h e r ne
k adar Java
yapıl
ırk e n PH P 5'te is e tıpk ı Java'da ol
duğu gibi
program l
am a dil
ine be nz e s e de , Java il
e aynıdır de m e k Java
"try"
program l
am a dil
ine büyük h ak s ız l
ık ol
ur. Z ira Java’nın içe ris inde
yapıs ı
k ul
l
anıl
arak ,
bir
ne vi
Java'yl
a
e nte gras yona gidil
m e k te ol
duğu görül
üyor. H e r ne
ge l
e n büyük Java k ütüph ane s i PH P il
e birl
ik te ge l
m iyor. O nun
k adar anl
aşıl
m as ı çok k ol
ay bir yönte m ol
s a da,
için PH P 5 il
e Java’yı k ıyas l
am ak büyük bir yanıl
gı ol
ur.
bu yönte m biraz am atör ol
arak de ğe rl
e ndiril
e bil
ir.
İşte
bu m antık tan yol
a çık an PH P ge l
iştiricil
er
Yuk arıda ve rdiğim iz k arar k ontrol m e k aniz m as ında, işl
e m in
grubu, PH P dil
ini ne s ne tabanl
ı bir dil
e çe virm e k
ne re de yapıl
acağı ve işl
e m h atal
ı çık m as ı durum unda ne l
e rin
için çaba s arf e ttil
e r. Al
dığım ız duyum l
ara göre
yapıl
acağını be l
irte n “catch ” m e k aniz m as ının çal
ışm a m antığını
Java’nın w e b te k nol
ojis inde
k avram anız
tıpk ı M icros oft’un
ASP’s inde ol
duğu gibi JSP’de de artık fark l
ı dil
l
er
için
bas it
bir
örne k
ve re re k
k onum uz u
s om utl
aştıral
ım .
k ul
l
anabil
e ce ğiz . En az ından bunun üz e rinde
çal
ışan
firm al
ar
işin
s onunu
Java’nın
al
tyapıs ından
içe ris inde
PH P,
Pe rl
,
ge tire bil
irl
e rs e
yararl
anarak
Pyth on
gibi
JSP
dil
l
e ri
k ul
l
anabil
e ce ğiz .
<?ph p
$s ayi = 10.1;
try
{
if(! is _ int($s ayi) )
Bu ol
gudan yol
a çık an PH P ge l
iştiricil
e ri, PH P il
e
th row ne w Exce ption("Sayı De ğil
");
Java dil
ini birbirine
}
içe ris inde
yak ınl
aştırm ak
için PH P
al
ınan
k arar-k ontrol
Java’dan
catch (Exce ption $e )
m e k aniz m as ını k ul
l
anm aya k arar ve rdil
e r ve ik i dil
i
{
birbirine yak ınl
aştırdıl
ar. Bu ye nil
ik l
e r s aye s inde
die ("{$e ->ge tM e s s age ()}");
e n az ından PH P dil
ine h ak im program cıl
arın Java
}
üz e rine
e ch o "\$s ayi de ğişk e ni s ayıdır";
fik ir
s ah ibi
ol
m al
arı
dah a
da
k ol
ayl
aşacak tır.
?>
Java program l
am a dil
ine aşinays anız PH P 5 il
e
Yuk arıdak i k odu ince l
e rs e k , burada ol
uşturduğum uz de ğişk e ne
ge l
e n ye nik l
e re z orl
anm adan adapte ol
acak s ınız .
bir de ğe r atayıp, bu de ğe rin s ayı de ğe ri ol
up ol
m adığını bir
Eğe r s ade ce
eme
PH P dil
ini bil
iyors anız PH P 5’e
il
e
k ontrol e diyoruz .
M antık s al
ge çm e k te biraz z orl
anacağınız s öyl
e m e k te yarar
de ne tl
e m e de s ayı de ğe ri ol
m am as ı durum unda işl
e m yapm ak
var. PH P 3’de n PH P 4’e
program cıl
ar
için (!) ünl
e m işare ti k oyuyoruz . Be l
irtil
e n işl
e m in true yani doğru
z orl
anm adıl
ar am a PH P 4’de n PH P 5 ge çiş biraz
ol
arak dönm e s i durum unda ve ril
e ce k h ata raporunu be l
irl
emek
s ancıl
ı ol
acak . Am a bunu s öyl
e rk e n şunu da
için de “th row ne w Exce ption” k al
ıbını k ul
l
anıyoruz . H ata işl
emi
be l
irtm e k
yapıl
dığında
ge re k ir
k i,
ge çişte
PH P
ge l
iştiricil
e ri
ol
uşacak
poz is yonu
be l
irl
emek
için
catch
ASP.NET’te k i gibi k ök te n bir de ğişik l
iğe gitm e di.
böl
üm ünde
M al
um yıl
l
ardır VB yaz an program cıl
ar, VB.NET’e
k al
ıbın önünde
ge çe rk e n bir h ayl
i bocal
adık l
arı aşik ar. PH P’de
parante z l
e r içinde
böyl
e bir durum s öz k onus u de ğil
. PH P bil
diğim iz
yaz dırıyoruz . Tanım l
adığım ız $s ayi de ğişk e nine tam s ayı de ğe ri
bir s is te m atik l
e yol
una de vam e dip, PH P 4’de k i
ve rm e diğim iz için, m antık s alde ne tl
e m e doğalol
arak Exce ption,
k om ut yapıs ını ayne n PH P 5’de de k oruyarak dil
e
yani
faz l
adan öz e l
l
ik l
e r k attı. Lafı uz atm adan k arar
böl
üm ünde tanım l
adığım ız h ata m e tnini "{$e ->ge tM e s s age ()}"
k ontrolm e k aniz m as ının nas ılişl
e diğine bak al
ım .
de yim i il
e e k rana yaz dırıyor..
inux.org.tr
Exce ption k al
ıbını k ul
l
anarak , ol
uşan h atayı bu
ol
uşturacağım ız
ol
uşabil
e ce k
de
ol
uşan
h ata
de ğişk e ne
bu
h atanın
durum unda
atıyoruz . Süs l
ü
ne
yapıl
acak
ol
duğunu
işl
eml
er
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
36
H ata K odu
<?ph p
PH P 5’i k avram anın il
k aşam as ında
function h ata($e ) {
k arar
ge tM e s s age () Exce ption böl
üm ünde
$h ata = "Dos ya adı : {$e ->ge tFil
e ()}<br>
tanım l
anan h ata m e s ajını ve rir
H ata num aras ı : {$e ->ge tLine ()}<br>
ge tCode () H ata k odu
H ata m e s ajı : {$e ->ge tM e s s age ()}<br>
ge tFil
e () H atanın ol
uştuğu dos yanın
H ata k odu : {$e ->ge tCode ()}";
diz iniyl
e birl
ik te adı
re turn $h ata;
ge tLine () H ata num aras ı
}
k ontrol
bul
unm ak ta.
ye ni
Bu
m e k aniz m as ı
k onuyu
ne s ne
öğre nirs e niz
k avrayıp
yöne l
im ini
öz e l
l
ik l
e
işl
eml
e rinde
ve ritabanı
artık
yöne l
im l
e rini
de
ne s ne
k ul
l
anarak
k od
ge l
iştire re k profe s yone l
l
iğe bir adım
toString() Tüm h ata k odl
am as ı
atabil
irs iniz .
$s ayi = 10.1;
Burada
ve rdiğim iz
k arar
k ontrol
m e k aniz m as ını çal
ıştırırs ak k arşım ız a “Sayı
try {
De ğil
” cüm l
e s i ge l
e ce k tir. Pe k i bu k arar
if(! is _ int($s ayi) )
Bu
k ontrol
th row ne w Exce ption("Sayı De ğil
");
yöne l
im ini
}
ve ritabanı işl
eml
e rinde
De ne yim l
i program cıl
ar anl
ayacak tır; PH P
catch (Exce ption $e ) {
yöne l
im l
e rini k ul
l
anarak k od ge l
iştire re k
h e rh angi bir h atayl
a k arşıl
aştığı durum da
die (h ata($e ));
profe s yone l
l
iğe bir adım atabil
irs iniz .
dos yanın ok unm as ını durdurarak , al
t k ıs m ı
}
göz ardı e tm e k te . Bir ne vi e xit k ul
l
anm ış
?>
m e k aniz m as ının
yaz dığım ız
e ch o
s onunda
s atırına
ne
ol
du?
k onuyu
k avrayıp
de
ye ni
öğre nirs e niz
ne s ne
öz e l
l
ik l
e
artık
ne s ne
PH P 5 için IDE Editör
PH P için de ğişik yaz ıl
ım l
ar üre te n, PH P
gibi PH P ok um ayı k e s m e k te . Bu öz e l
ik if
m antık s alde ne tl
e m e s inde yok tu. Yuk arıdak i
Yuk arıda te k yaptığım ız m uh te m e lh atal
arın
de nince il
k ak l
a ge l
e n firm a ol
an Z e nd
örne ği biraz de ğiştire l
im :
ne l
er
Te ch nol
ogie s
$s ayi = 10.1;
ol
acağını
tanım l
adığım ız
fonk s iyon
ye rl
e ştirm e k te n
ibare t.
e ch o "Bu bir s ayıdır";
içe ris ine
Fonk s iyonu
yıl
l
arda
firm as ı,
çık ardığı
ge çtiğim iz
Z e nd
parante z l
e ri içe ris ine ye rl
e ştirip, Exce ption
bak tığım ız da birçok
k işiye
al
anında
başarıl
ı
catch
öz e l
l
iğinin
tanım l
adığım ız
topl
ayan
de ğişk e ni
el
se {
parante z l
e ri
de
bu
içe ris ine
öz e l
l
ik l
e rini
h ata
s üs l
ü
içe riğini
fonk s iyonun
k oyarak ,
fonk s iyonun
içe ris ine
e ditörü
göre
ol
an
en
Z e nd
Studio’nun 4 ve rs iyonunda ve ritabanı
bağl
antı s is te m atiğini
barındırm as ı,
çöz üm
de
yaz ıl
ım cıya
ge tire re k
büyük
içe ris inde
topl
u
bir
k ol
ayl
ık l
ar
e ch o "Bağım s ız m e tin";
fonk s iyonda tanım l
adığım ız m otoru de vre ye
s ağl
am as ı ge rçe k te n çok
s ok arak ,
öz e l
l
ik . O nun için PH P 5 il
e yaz ıl
ım
her
h al
ük arda
e m e nin
h ata
h atal
arı
PH P
Inte rne tte
gönde riyoruz .
ol
uşan
ol
uşan
ve rs iyonuna
}
Yuk arıdak i k om ut yapıs ını çal
ıştırdığım ız da
Böyl
e ce
h ata
Studio
program ını bir h ayl
i ge l
iştire re k PH P 5
e tti.
için,
}
e ch o "Bu bir s ayı de ğil
dir";
için
adapte
çağırm ak
if(!is _ int($s ayi)) {
be l
irl
emek
argüm anl
arını
l
is te l
e ye re k ol
uşturduğum uz k odda ne re de
ge l
iştirm e k
h ata ol
duğunu k ol
ayca te s pite diyoruz .
öne re bil
e ce ğim iz ye gane IDE program ı
al
arak
program l
arınız ı
program cıl
ara
Z e nd Studio.
s onundak i e ch o k om utu çal
ışacak tır. Bu
ayrım ı göz önüne
is te ye n
güz e l bir
Görül
düğü gibi PH P 5 il
e ge l
e n k arar k ontrol
m e k aniz m as ı z anne dil
diği k adar z or bir
PH P 5 il
e ge l
e n h az ır bil
e şe nl
e ri bil
e
işl
em
bil
gil
er
tanıyan Z e nd Studio ge rçe k te n çok
k ontrol m e k aniz m as ının
başarıl
ı bir e ditör. En az ından günüm üz
m e k aniz m as ını dah a k ararl
ı k ul
l
anm ak için
işl
e yişinin m antığını k avradıys anız , il
e rl
e ye n
şartl
arına göre dah a ge l
işm iş bir IDE
bir fonk s iyon ol
uşturup, bu fonk s iyonda
s ayfal
arda
program ı yok .
h ata
z orl
anm ayacak s ınız .
ol
uşturm anız da yarar var.
PH P
5
il
e
ge l
en
düz e ne ğini
is te diğim iz de
bu
k arar
bir k e re de
fonk s iyonu
işl
eml
e rim iz de k ul
l
anabil
iriz .
inux.org.tr
k ontrol
tanım l
ayıp,
çağırarak
de ğil
. Burada
ışığında
h ata
PH P
5’i
ve rdiğim iz
k avram a
Z ira
babında
PH P
5’i
k avram anın il
k aşam as ında k arar k ontrol
m e k aniz m as ı bul
unm ak ta.
M e h m e tŞam l
ı
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
37
Linux Be l
ge l
e ndirm e Çal
ışm a Grubu
Linux ve Açık K aynak K odl
u yaz ıl
ım k onus unda e n ge niş Türk çe dok üm an
k aynağına s ah ip e şs iz bir k aynak . NASILbe l
ge l
e rinin, k ıl
avuz ve bil
gi
s ayfal
arı il
e diğe r uygul
am a yardım be l
ge l
e rinin dil
im iz e çe vril
m e s inin yanı
s ıra Linux k ul
l
anım ını k ol
ayl
aştıracak ye ni be l
ge l
e rin h az ırl
anm as ı
k onus unda da çal
ışm al
ar yapıyorl
ar. Siz l
e rde bu çal
ışm al
ara k atıl
abil
irs iniz .
w w w .be l
ge l
e r.org
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
38
H uz e yfe Ö nal
Ende rUnix
yaz ıl
ım
ge l
iştirm e
e k ibinin bir üye s i ol
an H uz e yfe
Ö nal
, öz e lbir otom otiv firm as ında
ağ yöne ticis i ol
arak çal
ışm ak tadır.
Unix’l
e r te m e l
de ik i ana
böl
üm de ince l
e nir.
Bunl
ardan biri s ys te m V
diğe ri is e BSD'dir. BSD
“Be rk e l
e y Softw are
Dis tribution” in
k ıs al
tıl
m ışıdır (Be rk e l
y
Yaz ıl
ım Dağıtım ı). BSD
işl
e tim s is te m i bir k opya
de ğil
dir, fak atte m e l
de
UNIX’in atas ı s ayıl
an
AT& T’nin Re s e arch
UNIX’in açık k aynak
k odundan ol
uşur.
Bugünk ü BSD’l
e rin çoğu
19 70’l
i yıl
l
arda yaz ıl
m ış
ol
an 4.4BSDl
ite
tabanl
ıdır. 4.4BSDLite ,
s on re s m i BSD
s ürüm üdür
BSD Ail
e s ine Ge ne lBak ış
Yapıs ını tam am l
ayarak ortaya çık an il
k açık k aynak k odl
u ve öz gür
BSD dağıtım ı Ne tBSD’dir. Ne tBSD’yi çok k ıs a bir s üre s onra çık an
Fre e BSD tak ip e tti. Bir s üre s onra da Ne tBSD proje s inde n tam am e n
fark l
ı am açl
ara yöne l
ik O pe nBSD adl
ı ye ni bir BSD proje s i doğdu.
Unix’l
e r te m e l
de ik i ana böl
üm de ince l
e nir.
BSD l
is ans ı bir GPL türe vi de ğil
dir ve
Bunl
ardan biri s ys te m V diğe ri is e BSD'dir.
göre ce l
i ol
arak
BSD “Be rk e l
e y Softw are
dağıtım ortam ı s unar.
Dis tribution” in
k ıs al
tıl
m ışıdır (Be rk e l
y Yaz ıl
ım
GPL’de n dah a öz gür bir
Dağıtım ı).
BSD işl
e tim s is te m i bir k opya de ğil
dir, fak at
O rganiz as yon: *BSD’l
e r s is te m e
te m e l
de
k odl
ar
UNIX’in atas ı s ayıl
an AT& T’nin
Re s e arch
UNIX’in açık
ol
uşur. Bugünk ü
k aynak
k odundan
BSD’l
e rin çoğu
19 70’l
i
bir
CVS
ait tüm
(Concurre nt Ve rs ions
Sys te m ) de pos unda tutul
ur ve
bu de po
çe şitl
i ye tk il
e rl
e h e rk e s e açık tır. Bir program
yıl
l
arda yaz ıl
m ış ol
an 4.4BSDl
ite tabanl
ıdır.
k odunda yapıl
an h e rh angi bir de ğişik l
ik
4.4BSDLite , s on re s m i BSD s ürüm üdür.
diğe r bir program cı tarafından görül
e bil
ir ve
böyl
e ce ge l
iştiricil
e r aras ında bir bütünl
ük
Yapıs ını tam am l
ayarak ortaya çık an il
k açık
k aynak
k odl
u ve
öz gür BSD
Ne tBSD’dir. Ne tBSD’yi çok
s ağl
anm ış ol
ur.
dağıtım ı
k ıs a bir s üre
Yöne tim
Şe k l
i:
BSD
ge l
iştiricil
e ri
tüm
s onra çık an Fre e BSD tak ip e tti. Bir s üre
dünya üz e rinde fark l
ı m e k anl
arda yaşarl
ar.
s onra da Ne tBSD proje s inde n tam am e n
Çoğu
fark l
ı am açl
ara yöne l
ik O pe nBSD adl
ı ye ni
ortam ından h abe rl
e rşir. Diğe rl
e rinde n fark l
ı
bir BSD
ol
arak
proje s i
doğdu.
Günüm üz de k i
BSD
ge l
iştiricis i
O pe nBSD
s ade ce
proje s i
inte rne t
her
yıl
durum a bak tığım ız da is e ge ne l
l
ik l
e bu üç
ge l
iştiricil
e rini bul
uşturur (h ack aton). BSD
ana BSD dağııtım ını te m e lal
m ış çe şitl
i BSD
ge l
iştiricil
e ri te m e lol
arak üçe ayrıl
ır:
dağıtım l
arı doğm uştur; fak at bu proje l
e rin
çoğu h e nüz ge l
işm e aşam as ındadır.
Contributors (K atk ıda bul
unanl
ar): Sade ce
k od yaz ar ya da dök üm antas yon s ağl
arl
ar.
BSD Unix’l
e rin ortak öz e l
l
ik l
e ri
Bu
H e r ne k adar h e r biri fark l
ı am aca yöne l
ik
tarafından de ne tl
e ne re k s is te m e dah ile dil
ir.
grubun
yaptığı işl
eml
e r com m itte rs
ol
arak ge l
işim ini s ürdürs e de öz gür BSD
UNIX’l
e rin birçok
BSD Ail
esi
Bu s ayım ız dan itibare n h e r s ayım ız da
H uz e yfe Ö nal"BSD Ail
e s i" k öşe s iyl
e
biz l
e rl
e be rabe r ol
acak tır.
öz e l
l
iği vardır ve
Com m itte rs (K om is yon Üye l
e ri ): K aynak
birinin ge l
iştirdiği bir öz e l
l
ik bir diğe rine
ortak
k od ağacına k od e k l
e m e e rişim ine s ah ip
k ol
ayl
ık l
a ekl
e ne bil
ir. BSD UNIX'l
e rin baz ı
ol
an topl
ul
uk tur, bu topl
ul
uğa gire bil
m e k için
ortak öz e l
l
ik l
e ri şunl
ardır:
ge l
iştiricinin il
gil
i ol
duğu al
anda üs tün başarı
gös te rm e s i ge re k ir.
Lis ans
yas as ı:
ol
m ak l
a birl
ik te
vardır.
Te m e l öz e l
l
ik l
e ri
aynı
birk aç fark l
ı BSD l
is ans ı
Ö z gür BSD
Unix’l
e r bu
BSD
Core Te am (Çe k irde k Tak ım ): Fre e BSD ve
Ne tBSD bir “çe k irde k tak ım ”a s ah iptir.
l
is ans l
arından birini k ul
l
anırl
ar.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
39
O pe nBSD proje s inde tak ım l
ide rl
iği vardır.
Ö z gür ve
Çe k irde k
dağıtım l
arı
tak ım
ol
uşturul
m as ı
proje nin
ge l
işim i
s ıras ında
ve
açık
k aynak
k odl
u
BSD
program l
arını
yaparl
ar ve rol
l
e ri tam ol
arak be l
l
i de ğil
dir.
H e r biri fark l
ı bir am aca yöne l
ik ol
m ak üz e re
Çe k irde k
üç te m e lBSD dağıtım ı vardır. Bunl
ar çık ış
Tak ım
üye l
e rinin görüşl
e ri h e r
z am an diğe rl
e rinde n üs tündür.
tarih ine
göre
Ne tBSD,
Fre e BSD
ve
O pe nBSD ol
arak s ayıl
abil
ir.
Sis te m
Yapıs ı: BSD proje l
e ri s ade
çe k irde k te n
ol
uşm az ;
k abuk ,
bir
çe şitl
i
de rl
e yicil
e r, X W indow s s is te m i gibi te m e l
s is te m
ge re k s inim l
e rini içe re n bir yapıs ı
vardır.
Pak e t Yöne tim
s is te m i:
Ö z gür
BSD
Ö z gür BSD UNIX’l
e rin
ağabe yi ol
arak
nite l
e ndiril
e n Ne tBSD
proje s inin te m e lh e de fi
az am i s e viye de
taşınabil
irl
ik tir;yak l
aşık
58 fark l
ı m im ariyi
de s te k l
e r. Proje nin
sl
oganı Ne tBSD’nin
h e de fini açık l
ar
şe k il
de dir: “O fcours e it
runs Ne tBSD” ( El
be tte
Ne tBSD k ul
l
anıyor).
proje l
e ri k l
as ik Unix pak e t yöne tim s is te m i
(./configure
& &
m ak e
& &
m ak e
ins tal
l
)
h aricinde işl
e tim s is te m ine uyum s orunl
arı
gide ril
m iş ve h az ır h al
e ge tiril
m iş pak e tl
e ri
Ne tBSD
k ul
l
anm ak için ports s is te m i s unar. Ports
s is te m i il
e k ul
l
anıcı is te diği h e rh angi bir
Ö z gür BSD
UNIX’l
e rin
program ı
nite l
e ndiril
en
Ne tBSD
te k
k al
dırabil
ir ve
bir
k om utl
a
günce l
l
e ye bil
ir.
yük l
e ye bil
ir,
Aral
arında
ağabe yi
proje s inin
te m e l
h e de fi
az am i
ufak te fe k fark l
ıl
ık l
ar ol
s a da k ul
l
anıl
an port
yak l
aşık
58
s is te m l
e ri be nz e rdir. Ö z e l
l
ik l
e Fre e BSD’nin
Proje nin
sl
oganı
Ne tBSD’nin
h e de fini
ports s is te m i ol
duk ça ge l
işm iş öz e l
l
ik l
e re
açık l
ar şe k il
de dir:
“O f cours e
it runs
s ah iptir. BSD’l
e r il
e birl
ik te k ul
l
anıl
an port
Ne tBSD” ( El
be tte Ne tBSD k ul
l
anıyor). İl
k
s is te m ine
s ürüm ü 20 Nis an 19 9 3 yıl
ında 0.8 ol
arak
ait
de tayl
ı
bil
gi
k aynak l
ar
böl
üm ünde n e dinil
e bil
ir.
s e viye de
ol
arak
fark l
ı m im ariyi
Tüm
de s te k l
e r.
duyurul
m uştur, şu ank i günce ls ürüm ü is e
2.0 dır. K ul
l
anım
Be l
ge l
eme:
taşınabil
irl
ik tir;
BSD
proje l
e ri
bil
gis ayarl
arına,
al
anı m as aüs tünde n e l
büyük
öl
çe k l
i
s unucu
be l
ge l
emel
e ye çok öne m ve rir. K od yaz an
m ak ine l
e rine
bir e k ibin
NASA’nın Num e ricalAe ros pace Sim ul
ation
yanında
bu
program l
ara
ait
be l
ge l
e m e de n s orum l
u bir e k ip vardır ve
be l
ge l
e rin açık , doğru ve
k adar
uz anır.
Ne tBSD
proje s inde de k ul
l
anıl
m ıştır.
günce l ol
arak
yürütül
m e s inde n s orum l
udur.
Günüm üz de s ık k ul
l
anıl
an BSD çe şitl
e ri
Günüm üz de k i BSD Unix’l
e ri 3 ana başl
ık
Fre e BSD
al
tında ince l
e ne bil
ir:
1. Ö z gür ve
açık
k aynak
k odl
u BSD
dağıtım l
arı
2. Ticari BSD dağıtım l
arı
3. H e rh angi bir ticari ya da öz gür BSD
dağıtım ını te m e lal
m ış BSD dağıtım l
arı
19 9 3 yıl
ının s on ayl
arında Ne tBSD’de n
h e m e n s onra çık an Fre e BSD “Th e Pow e r to
Se rve ” (Sunum Gücü) s l
oganını k e ndis ine
te m e lam aç ol
arak be l
irl
e m iş ve ge l
işim ini
bu yönde s ürdürm e k te dir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
40
Ö z gür BSD dünyas ının
as i çocuğu ol
arak
bil
ine n O pe nBSD
proje s i Ne tBSD
proje s ini başl
atan 4
k işide n biri ol
an Th e o
De Raadt[1] tarafından
öz e l
de güve nl
ik am açl
ı
ol
arak başl
atıl
m ıştır.
Proje nin başl
am a
s e be bi 19 9 4 yıl
ında
Tak ım Lide ri Th e o De
Raadt’in Ne tBSD
k aynak k oduna
e rişim inin
k ıs ıtl
anm as ıdır.
K ol
ay yöne tim , de s te k l
e diği donanım
program
faz l
al
ığı(Son
ve
O pe nBSD’nin diğe r öne m l
i bir öz e l
l
iği de
Fre e BSD
K anada tabanl
ı ol
m as ı s e be bi il
e şifre l
eme
s ürüm ünde (5.3) 12488 ade t) s e be bi il
e
il
e il
gil
i k odl
arın yurtdışına çık arıl
m as ında
öz gür BSD’l
e r aras ında e n yaygın k ul
l
anım a
s orun yaşanm am as ıdır.
s ah iptir.
Diğe r öz gür BSD proje l
e rine oranl
a dah a
Fre e BSD’nin
s unduğu
araçl
arı s aye s inde
ge l
işm iş
tüm
s is te m
yöne tim
ye ni ol
m as ı ve
te k
güve nl
ik ,
bir
proje nin te m e l am acının
doğrul
uk
ve
s tandartl
ara
k om utl
a günce l
l
e ne bil
ir ya da bir üs t s ürüm e
uyum l
ul
uk
ol
m as ı s onucunda
ak tarıl
abil
ir. Fre e BSD
donanım
ve
proje s i ve
işl
e tim
program
dah a
de s te ği
az
içe rir.
s is te m inin yöne tim i h ak k ında de tayl
ı bil
giyi
O pe nBSD proje s inin yöne tim i h e r al
tı ayda
k urul
u
bir çık an s ürüm ve bu s ürüm e bağl
ı ol
arak
Fre e BSD
s is te m iniz de
/us r/s h are /doc/h andbook / diz ini al
tında ya
ge riye
da
şe k l
inde dir, yani O pe nBSD 3.7 çık tığında
inte rne t
üz e rinde
Fre e BSd
ana
s ayfas ında bul
abil
irs iniz .
3.5
yöne l
ik
s on
s ürüm üne
ik i
s ürüm e
ol
an
de s te k
de s te k
bite r.
O pe nBSD’nin dağıtım ı -re l
e as e , -s tabl
e ve curre nt ol
m ak
üz e re
üç fark l
ı şe k il
de dir.
Re l
e as e h e r al
tı ayda bir çık an s ürüm ün
adıdır, re l
e as e çık tık tan s onra bu s ürüm il
e
il
gil
i çık an
yam al
arın
ve
pe rform ans
ekl
emel
e rinin bul
unduğu s ürüm
O pe nBSD
Ge l
iştiricil
e rin üz e rinde
s tabl
e 'dir.
çal
ıştık l
arı ve
bir
Ö z gür BSD dünyas ının as i çocuğu ol
arak
s onrak i s ürüm ü ol
uşturacak s ürüm – curre nt
bil
ine n O pe nBSD proje s i Ne tBSD proje s ini
ol
arak adl
andırıl
ır. O pe nBSD il
e il
gil
i de tayl
ı
başl
atan 4 k işide n biri ol
an Th e o De
bil
gi
Raadt[1] tarafından öz e l
de güve nl
ik am açl
ı
e dinil
e bil
ir
ol
arak
başl
atıl
m ıştır.
Proje nin
h ttp://w w w .ope nbs d.org
adre s inde n
başl
am a
s e be bi 19 9 4 yıl
ında Tak ım Lide ri Th e o De
Ticari BSD Unix’l
er
Raadt’in Ne tBSD k aynak k oduna e rişim inin
k ıs ıtl
anm as ıdır. K onu il
e il
gil
i de tayl
ı bil
gi
M ac O S-X
Th e o De Raadt ve Ne tBSD tak ım ı aras ında
ge çe n
e -pos ta
trafiğini[2]
ok uyarak
Appl
e Com pute r Inc.’e ait M acintos h ’l
ar için
tas arl
anm ış
e dinil
e bil
ir.
s ürüm üdür.
Ne tBSD il
e Th e o De Raadt aras ında ge çe n
en
s on
Diğe r
işl
e tim
işl
e tim
s is te m i
s is te m l
e rinin
ak s ine çe k ide ği açık k aynak k odl
udur.
bu e -pos ta trafiğinde n bir s onuç al
am ayan
Th e o De Raadt, be nz e r düşünce l
e re s ah ip
BSD/O S
ge l
iştiricil
e ri bir arada topl
ayarak O pe nBSD
proje s ini başl
atm ıştır. Başl
angıçta tam am e n
BSDi ve BSD/386 ol
arak da bil
ine n bu ticari
k e ndi im k anl
ari ve ins iyatifi il
e yürüye n proje
BSD
z am anl
a birçok çe vre nin dik k atini çe k e re k
yaygınl
aşm as ı ve
bu çe vre l
e rin proje ye yardım ve de s te k te
2001 yıl
ında W ind Rive r Sys te m s tarafından
bul
unm as ını s ağl
am ıştır. Bunl
ardan biri de
al
ınarak 2003 yıl
ının s onl
arına doğru s atışı
DARPA
durdurul
m uştur.
(De fe nce
Advance d
Proje cts
s ürüm ü,
öz gür
BSD’l
e rin
çe şitl
i s e be pl
e r s onucu
Re s e arch Age ncy)’dır.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
41
Türe til
m iş BSD UNIX’l
er
DragonFl
yBSD
Darw in
Dragonfl
yBSD
Fre e s BIE
proje s i Fre e BSD
çe k irde k
Fre e BSD
işl
e tim in
dis k
tak ım ından ayrıl
an ge l
iştiricil
e rinin Fre e BSD
yük l
e nm e de n bir cdrom
Appl
e Com pute r Inc. tarafından üre til
en
4.8
açıl
arak
M ac O S-X işl
e tim s is te m inin tam am e n açık
ol
duk ça ye ni(H az iran 2003 başl
angıç tarih i)
CD).
k aynak k odl
u bir çe şididir. XNU adl
ı açık
bir proje dir.
be nz e r
s e ris ini
te m e l al
arak
ge l
iştirdik l
e ri
k aynak k odl
u bir çe k irde k üz e rinde çal
ışır.
k ul
l
anıl
an
Linux
aracıl
ığı il
e
s ürüm üdür(Live
dünyas ındak i
bir
yapıs ı
Fre e BSD'yi öğre nm e k
üz e rine
K noppix'e
vardır.
Proje
is te ye n fak at
İl
k ol
arak 2000 yıl
ında duyurul
m uştur. Proje
Proje nin te m e l am acı Fre e BSD 4 s e ris ini
dis k ine
h ak k ında
de vam
ortam l
arda Fre e BSD k ul
l
anm ak is te yip
de tayl
ı
bil
gi
e ttire re k
4
h ttp://de ve l
ope r.appl
e .com /darw in/
pe rform ans ,
adre s inde n e dinil
e bil
ir.
öz e l
l
ik l
e ri ge l
iştire re k
s e ris inin
öl
çe k l
e ne bil
irl
ik
s ağl
adığı
ve
diğe r
s ürdürm e k tir. Taban
k urm ak tan
çe k ine n,
gittiği
de uz un k urul
um s üre çl
e ri is te m e ye n
k ul
l
anıcıl
ar için ol
duk ça yararl
ıdır.
ol
arak Fre e BSD proje s ini al
m as ına rağm e n
Trus te dBSD
diğe r
öz gür
faydal
anıl
m ıştır
BSD
proje l
e rinde n
De tayl
ı
h ttp://w w w .dragonfl
ybs d.org
ince l
e ne bil
ir.
bil
gi
de
için
adre s i
İs te nil
diği
ol
anağı
tak dirde
da
Fre e s BIE
dis k e
vardır.
1.1'dir ve
tabanl
ıdır.
yük l
eme
Son
s ürüm ü
Fre e BSD
5.3
h ttp://w w w .fre e s bie .org
adre s inde n proje h ak k ında de tayl
ı bil
gi
e dinil
e bil
ir.
is te rs e niz
Fre e s bie 'ı
Turk iye
Ende runix'in
ftp
de ne m e k
yans ıs ı
ol
an
s ite s inde n
(ftp://ftp.e nde runix.org/pub/Fre e SBIE/)
indire bil
irs iniz .
H uz e yfe Ö nal
Fre e BSD proje s ini te m e lal
arak yol
a çık an
bu proje
Inform ation Te ch nol
ogy Se curity
Eval
uation tarafından be l
irl
e nm iş Com m on
Crite ria
ekl
e ntil
e rini
Fre e BSD
işl
e tim
s is te m ine dah ile tm e çabas ı içinde dir. Proje
bir ne vi Se Linux il
e Linux çe k irde ği üz e rinde
yapıl
an güve nl
ik iyil
e ştirm e l
e rini Fre e BSD
işl
e tim s is te m i için yapm aya çal
ışm ak tadır.
Proje nin ge l
iştiricil
e rinin çoğu aynı z am anda
K onu il
e il
gil
i bağl
antıl
ar:
* h ttp://z e us .th e os .com /de raadt/- [1]
* h ttp://z e us .th e os .com /de raadt/core m ail
.h tm l- [2]
* h ttp://w w w .e nde runix.org/docs /e xpl
aining_ bs d_ tr.h tm l
* h ttp://w w w .e nde runix.org/docs /bs d_ bros uru/
* h ttp://w w w .trus te dbs d.org/
* h ttp://w w w .os ne w s .com - O SNe w s Portal
* h ttp://w w w .e nde runix.org/s l
ide s /M e tu2004/ports -20041210-is m ail
.pdf
Fre e BSD ge l
iştiricis idir. Proje h e nüz ge l
işim
aşam as ında ol
duğu için pratik
k ul
l
anım ı
h e nuz yaygınl
aşm am ıştır. Proje ye DARPA,
NSA (NationalSe curity Age ncy), Yah oo! Ve
Pe ns il
vanya Ünive rs ite s i gibi birçok büyük
k urul
uş de s te k ve rm e k te dir. Proje h ak k ında
de tayl
ı
bil
gi
ve
dök üm antas yon
h ttp://w w w .trus te dbs d.org
adre s i
için
z iyare t
e dil
e bil
ir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
42
H ack e rs - SıradışıBir Döne m in SıradışıH ik aye s i
Ergin Se vinç
Ö z gür yaz ıl
ım ol
arak e l
e al
ınan şe y as l
ında te k nik /program l
am a
boyutunun öte s inde bir "tavır" ve "dünya görüşü". Bil
ginin s e rbe s tçe
ak tarım ı ve ins anl
ar aras ı payl
aşım ın üs ts e viye de ol
m as ını h e de f
e dine n bu "görüş" is e as l
ında ol
duk ça e s k il
e re dayanıyor.
Giriz gah
Pe k i bu yaz ıya k onu ol
an k itap ne yin
ne s iydi ve be n ne de n k al
k ıp da bu k itabı
2004 yaz ının s ıcak günl
e rinde n birinde , e -
ok um ak is te m iştim ?
pos tal
arım ı k ontrole de rk e n be ni şaşırtan şu
il
e tiyi k arşım da gördüm :
Ö z gür Yaz ıl
ım
İs te m iş ol
duğunuz "H ack e rs
- H e roe s
of th e
Günüm üz de , öz gür yaz ıl
ım (Fre e Softw are )
Com pute r Re vol
ution" adl
ı yayın k ütüph ane m iz e
k onus unda
ge l
m iştir
k arşınız a
ve
te k nik
işl
eml
e ri
yapıl
m ak tadır.
bir
il
k
araştırm a
ol
arak
yapars anız
Linus
Torval
ds 'ın
ol
duğu
GNU/Linux
İşl
eml
e r bittik te n s onra yayın k atal
oğum uz dan
çe k irde ğini
görül
e bil
ir. Bu durum u onl
ine
işl
e tim s is te m i, bu işl
e tim s is te m inin biz im
k atal
oğum uz dan
tak ip e de bil
irs iniz .
yaz m ış
işim iz e yaram as ına s ağl
ayan e n öne m l
i k işi
ol
an Rich ard Stal
l
m an'ın GNU proje s i ve
İTÜ
K ütüph ane
ve
Dök üm antas yon
Daire
Başk anl
ığı"
dah a pe k çok de ğişik proje l
e rl
e , is im l
e rl
e
k arşıl
acak s ınız .
Fark ına
varacağınız
en
öne m l
i nok ta is e şu ol
acak : öz gür yaz ıl
ım
Bir an için durak s adım
ol
duğunu
tam
ol
arak
ve
şaşırdım , ne
k avrayam am ıştım .
ol
arak
Dah a s onra is e h atırl
am a s üre ci il
e parçal
ar
"tavır"
yavaş
s e rbe s tçe
yavaş
ye rine
oturm aya
başl
adı.
el
e
al
ınan
şe y
ve
"dünya
ak tarım ı
görüşü".
ve
Üs tte k i il
e tinin bana gönde ril
diği tarih te n 3-4
payl
aşım ın üs t s e viye de
ay
e dine n bu "görüş" is e
k adar
önce
k ütüph ane nin
web
s ayfas ında "Yayın İs te m e " k ıs m ına girm iş
as l
ında
te k nik /program l
am a boyutunun öte s inde bir
Bil
ginin
ins anl
ar
aras ı
ol
m as ını h e de f
as l
ında ol
duk ça
e s k il
e re dayanıyor.
ve ge rçe k te n al
ınıp al
ınm ayacağından bir
Editörün Notu
m ik tar şüph e de duyarak adı ge çe n k itabın
İşte , "H ack e rs : H e roe s of th e
bil
gil
e rini Inte rne tte n bul
up girm iştim . O k ul
Re vol
ution" k itabı da ins anl
ar aras ı bu bil
gi
Bu yaz ı Ergin Se vinç tarafından
bitip de yaz tatil
inin yarıs ına ge l
indiğinde ve
ve payl
aşım a dayanan s üre cin bir be l
ge s i
il
e ris e viye .org s ite s i için h az ırl
anm ış
be n böyl
e bir is te k te bul
unduğum u çok tan
nite l
iğinde . K itapta bah s e dil
e n k arak te rl
e rin
ol
up yaz arın iz niyl
e "Pe ngue nce "
unutm uşk e n is te ğim ge rçe k l
e ştiril
m işti! İşte
büyük bir böl
üm ü çok göz önünde bul
unan,
de rgis inde yayınl
anm ıştır.
şim di
is im l
e rini
k itap
k arşım daydı,
k am püs te k i
duyunca
M e rk e z K ütüph ane 'de artık be nde n de bir iz
tanıyabil
e ce ği ve
h e pim iz in
Com pute r
hemen
bil
gis ayar al
anında e n
vardı. Ak ade m ik ol
arak ark am da faz l
a bir
z e nginl
e r aras ına girm iş m e şh ur is im l
er
h ttp://il
e ris e viye .org/aras ayfa.ph p?ino
başarı bırak am as am da bu k itabı ok uyup
de ğil ancak
de =h ack e rs .h tm l
e s inl
e ne ce k başarıl
ı ye ni k uşak l
ara dol
ayl
ı
nok tas ı h e ps inin
da ol
s a bir k atk ım ol
acak tı! (ya da böyl
e
öz e lbir bağ ol
m as ı ve k e ndi "Tanrı"l
ık l
arını
k itapta bah s e dil
e nl
e rin ortak
bil
gis ayarl
a
aral
arında
düşüne re k m utl
u ol
m ak h oşum a gidiyordu)
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
43
il
an e ttik l
e ri dünyada duyduk l
arı çocuk ça
Bu böl
üm de ye r al
an ve k itabın can al
ıcı
coşk u
s e vgi,
nok tal
arının başında ge l
e n k ıs ım "H ack e r
bu
Etik "i ol
arak adl
andırıl
an k ural
l
ar bütünü.
ve
h is s e ttik l
e ri s e vgi. Bu
te k nol
ojiyl
e
bütünl
e şik
ins anl
arın
yaşayan
s aatl
e rce
uğraştık l
arı
h atta
işl
e rde n
günl
e rce
ayrıl
am am al
arının,
birçoğunun düz e nl
i işl
e rini k aybe tm e l
e rinin,
H ack e r
m anife s tos u
adl
andırabil
e ce k
bu
ol
arak
da
k ural
l
ar şu
şe k il
de
öz e tl
e niyor:
e şl
e rinde n ayrıl
m al
arının ve s os yalh ayatl
a
bağl
antıl
arının as gari düz e ye inm e s inin de
1. H e rk e s in bil
gis ayara s e rbe s tçe
e rişim
s e be bi aynı z am anda...
h ak k ı ol
m al
ı ve tüm bil
gi öz gür bir biçim de
payl
aşım a açık ol
m al
ı.
Ge ne lDe ğe rl
e ndirm e
2. O torite l
e re güve nm e yin, m e rk e z il
e şm e ye
k arşı çık an yapıl
anm al
arı de s te k l
e yin!
Bunca l
aftan s onra artık k itapl
a il
gil
i ge ne l
3.
H ack e rl
er
yorum a s ıra ge l
di.
de ğe rl
e ndiril
mel
idir;
yaşında
yaptık l
arı
işl
e rl
e
dipl
om al
arı,
ol
duk l
arı,
cins iye tl
e ri
k aç
ya
da
Böl
üm 1 : Ge rçe k H ack e rl
ar
k onum l
arıyl
a de ğil
.
K itap, üç ana böl
üm de n ol
uşuyor. İl
k böl
üm
4. Yaptığınız işl
e rl
e bil
gis ayarda "güz e l
l
ik "
"Ge rçe k
ortaya k oyabil
irs iniz .
H ack e rl
ar". Bu k ıs ım da anl
atıl
an
h ack e rl
ar için yaşam l
arı ve proje l
e riyl
e en
5. Bil
gis ayarl
ar h ayatınız ı dah a iyi ol
acak
"pür" (s af) h ack e r tavrına s ah ip ol
anl
ar
yönde de ğiştire bil
ir.
de nil
e bil
ir. 19 50'l
e rin s onuna doğru M IT'e
Böl
üm 2 : Donanım H ack e rl
arı
girip k e ndini Yapay Z e k a Laboratuarı'nda
Öze l
l
ik l
e 3. ve
bul
an z e k i ins anl
arın, bir oda büyük l
üğünde
k e ndil
e rini
ve
z iyade
birk aç
m il
yon
m ak ine l
e rl
e
dol
ar
k arşıl
aşm as ı
de ğe rinde k i
ve
ardından
çoğu
4. m adde l
e r h ack e rl
arın
z am an
"s anatçı" ol
arak
program cıdan
İl
k böl
üm de n fark l
ı ol
arak k itabın bu
görm e l
e rinin de
ik inci böl
üm ünde yal
ıtıl
m ış bir ortam da
güz e lbir açık l
am as ı s ayıl
abil
ir.
bil
gis ayarın başında uğraşan ins anl
arl
a
ge l
işe n ol
ayl
ar bu böl
üm ü ol
uşturuyor. Bu
k oca
m ak ine l
er
K itabın bu il
k böl
üm ünde e n çok s ivril
e n ve
k işiyi bir araya topl
ayarak
k e ndil
e rine ayrıca bir böl
üm ayrıl
m ış ol
an
bil
inç ve
yaz ıl
ım l
arı, s atranç program l
arı ve bul
m aca
k arak te rl
e r Rich ard
çal
ışan
çöz e n program l
ar; DEC'in PDP-1 m ak ine s i
Gos pe r. Parl
ak program l
am a ye te ne k l
e rinin
Bunun
ge l
diği z am an duyul
an h e ye can ve h e m e n
yanıs ıra e trafl
arındak i ins anl
arın s orul
arını
s onunda bütün dünyayı s arm ış ol
an
bu
yanıtl
ayarak
de vrim ci
m ak ine
il
k
için
de fa
k ol
l
arı
yaz ıl
ıp
de ğil
, te rs ine m üm k ün ol
duğunca çok
ge l
iştiril
e n as s e m bl
e r de rl
e yicil
e ri, m üz ik
ye ni
için
Fil
ml
e rde m anyak bil
im
adam ı ol
arak bol
ca
k arşım ız a çık an as os yal
,
üs tüne başına öz e n
gös te rm e ye n, k adınl
arl
a
aras ı h iç iyi ol
m ayan ve
"h ayattan k opuk " ol
arak
nite l
e ndiril
e n ins anl
arın
görül
düğü k ıs ım da işte
buras ı. Tam bir
adanm ışl
ığın s e rgil
e ndiği
ve de rs l
e rinde n k al
dığı
için ok ul
dan atıl
dığı
h al
de e vi gibi görüğü
M IT Yapay Z e k a
Laboratuarı'na ge l
m e ye
de vam e dip progral
am a
yapan ins anl
arın ye ri de
buras ı.
s ıvayan
h ack e rl
ar...
ve
Gre e nbl
att ve
proje l
e rini
anl
atıp
Bil
l
ye ni
bil
gis ayar
s e vgis ini topl
um a yaym aya
ins anl
arl
a
s e be bi
ve
k arşıl
aşıyoruz .
biraz
da
ye nil
ik çi
fik irl
e r üre te re k l
aboratuvarın bir ok ulişl
e vi
görül
e bil
ir. 70'l
e rde
ruh
ol
arak
yaşanan ol
ayl
arın
görm e s ini s ağl
ayan ins anl
arın da başında
anl
atıl
dığı
Fil
ml
e rde m anyak bil
im adam ı ol
arak bol
ca
ge l
iyor bu ik i is im . Bil
lGos pe r m ate m atik s e l
bil
gis ayarda yaz ıl
an program l
arın ne
k arşım ız a çık an as os yal
, üs tüne
al
goritm al
arl
a il
gil
e nirk e n Gre e nbl
att is e
k adar
öz e n gös te rm e ye n, k adınl
arl
a aras ı h iç iyi
s is te m
"s anats al
" ol
duğunun yanı s ıra topl
um
ol
m ayan
ol
arak
e ğil
im l
i bir h ack e r. Rich ard Gre e nbl
att'ı
için "ne
nite l
e ndiril
e n ins anl
arın görül
düğü k ıs ım da
ayrıca öne m l
i k ıl
an bir e tk e n de k itabın
te k nol
ojik de ğişim in dünyayı acaba "iyi
işte
s onl
arına
mi
ve
buras ı.
s e rgil
e ndiği ve
"h ayattan
Tam
bir
k opuk "
başına
adanm ışl
ığın
program l
am aya
doğru
ve
k arşım ız a
donanım a
çık an
"Lis p
k itabın
60'l
arın
"z e k ice
işe
yok s a
bu
böl
üm ünde ,
tas arl
anm ış"
yaradığı" ve
k ötü
bir
ve
bu büyük
biçim de
mi
de rs l
e rinde n k al
dığı için
M ach ine " de nil
e n, çal
ışm a te m e l
inin Lis p
e tk il
e ye ce ği" s orul
arı h ız l
a yük s e l
iyor.
ok ul
dan atıl
dığı h al
de e vi gibi görüğü M IT
yapay z e k â dil
inin üz e rine k urul
m uş ol
an
Ö yl
e k i, k itabın il
k böl
üm ünde ye r al
an
Yapay Z e k a Laboratuarı'na ge l
m e ye de vam
Lis p m ak ine s ini ge l
iştire n k işi ol
m as ı.
k im i M IT h ack e rl
arı proje l
e rinin m addi
e dip progral
am a yapan ins anl
arın ye ri de
k aynağını ABD
buras ı.
k arşıl
adığı için o s ırada çal
ıştık l
arı işl
e ri
Savunm a
Bak anl
ığı
bırak m ayı te rcih e diyor.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
44
İns anl
arın
bu
bil
inci
te k nol
ojik
ol
arak
s e rgil
e dik l
e ri
m e tin tabanl
ı bir m ace ra oyunu oynark e n
bil
gil
e ri
bul
unca şaşırır ve dah a s onra da de r k i:
payl
aştık l
arı bir birl
ik te l
ik ol
uşuyor z am anl
a.
"Robe rta; bil
gis ayarl
ar m üh e ndis l
e rin, bil
im
Ö ğre ncis inde n ünive rs ite h ocas ına, Sil
ik on
adam l
arının ve finans uz m anl
arının işl
e rine
Vadis i'nde k i
yarayacak al
e tl
e r. Ya bu işl
e ri yapars ın ya
büyük
m üh e ndis inde n
de ğin pe k
e dindik l
e ri
ve
h obi
çok
ol
uşturduğu
şirk e tl
e rde
çal
ışan
am açl
a uğraşanına
fark l
ı k e s im de n ins anın
bu
birl
ik te l
ik
dönüşüyor: "H om e bre w
bir
k ul
übe
da
bu
işl
e rin
s ağl
ayacak
yapıl
m as ına
program l
ar,
k ol
ayl
ık
de rl
e yicil
er
ve
s is te m l
e r ge l
iştirirs in..."
Com pute r Cl
ub".
H om e bre w Com pute r Cl
ub, k atıl
m ak is te ye n
Fak at s onra ark adaşl
arı aras ında da z e vk l
e
h e rk e s e açık ; ye te r k i s öyl
e ye ce k bir şe yiniz
bil
gis ayarda oyun oynayanl
arı görünce K e n
ya da dinl
e m e ye
k e ndis ine is te r is te m e z şu s oruyu s orar:
yöne l
ik
bir m e rak ınız
ol
s un. K ul
üp topl
antıl
arı k im i z am an bir ok ul
"Acaba
k am püs ünde k i s ınıfta k im i z am an is e k ul
üp
k ul
l
anıl
abil
ir ve
üye l
e rinin birinin garajında ge rçe k l
e ştiril
iyor.
s atıl
abil
ir m i?". Bu s orunun ce vabı k itabın
"H om e bre w
üçüncü
h e ve s
ve
Com pute r
Cl
ub"ın
ge tirdiği
bir şe yl
e r yaratm a h e ye canı
bil
gis ayarl
ar
oyun
am açl
ı
oyun program l
arı yaz ıl
ıp
böl
üm ünü
ol
uşturuyor:
Ke n
W il
l
iam s 'ın k urduğu Sie rra O n-Line firm as ı
k itabın ik inci böl
üm ünde de tayl
ı bir biçim de
oyun
yaz ıl
ım l
arı üre te n
ve
"Am e rik an
işl
e ne n k onul
ar aras ında.
Rüyas ı"nın bil
gis ayar oyunu s e k töründe k i
k arşıl
ığını te m s ile diyor.
Yine
bu
böl
üm de , artık
k apl
ayan
ve
m il
yon
büyük
odal
arı
dol
ar de ğe rinde k i
K e n W il
l
iam s
tipik
bir Am e rik al
ı, dah a
m ak ine l
e rde n dah a k üçük ve ins anl
arın e l
de
ge nçl
iğinde n itibare n "nas ılz e ngin ol
s am ",
e de bil
e ce ği fiyatta "e v yapım ı" (h om e bre w )
"ne de n dah a da çok param ol
m as ın k i", "40
bil
gis ayarl
ar ortaya çık ıyor. Al
tair m ark a
yaşında e m e k l
i ol
s am fe na m ı ol
ur yani"
bil
gis ayarl
a
şe k l
inde s orul
arl
a h ayatına yön ve re n ve
ortaya
çık an
bu
düşünce ,
norm al
de H e w l
e tt Pack ard'da çal
ışan am a
bu anl
am da da tuttuğunu k oparan bir
boş
k arak te r.
vak tinde
"Appl
e " is im l
i bil
gis ayarı
ge l
iştire n Ste ve W oz niak il
e doruğa ul
aşıyor.
Bil
gis ayar oyunu
s e k töründe k i
açığı görüp e trafına topl
adığı ge nç ve
program al
am ayı s e ve n ins anl
arl
a büyük bir
Yaz dığı
BASIC
de rl
e yicis inin
k aynak
s e rve tin de s ah ibi.
k odunun çal
ındığını iddia e de re k h e rk e s e
şik aye tçi ol
an ve o z am anl
arda h e nüz dah a
W il
l
iam s 'ın
"ye ni ye tm e " ol
an Bil
l Gate s
şirk e tinde ins anl
araras ı il
işk il
e r as l
ında 50'l
i
ve
BASIC
k urduğu
üz e rine bir de rgi ol
m as ı pl
anl
ananan am a
yıl
l
ardak i
dah a s onra ge ne lol
arak bil
gis ayar al
anında
il
işk il
e re
h e r k onuya açık
program cıl
ar
ol
m ayı k e ndine
pre ns ip
M IT
h ack e rl
arı
be nz iyor.
k afal
arı
O n-Line
aras ındak i
Ö rne ğin
şirk e tte k i
k arıştığı
z am an
e dine n Dr.Dobbs Journal
'ın (DDJ) h ik aye l
e ri
rande vu al
m a gibi bir ih tiyaç duym adan
k itabın ik inci böl
üm ünün il
gi çe k e n k ıs ım l
arı
K e n W il
l
iam s
aras ında ye r al
ıyor.
W il
l
iam s , işe al
dığı pe k çok program cının
k e ndi
Böl
üm 3 : O yun H ack e rl
arı
s atın
il
e görüşe bil
m e k te . Ayrıca
al
dığı
e vl
e rde
k al
m as ını
s ağl
am ak ta (bir ne vi l
ojm an s is te m i) ve yaz
k am pl
arı düz e nl
e ne re k
inux.org.tr
Sie rra
şirk e tçe
cüm bür
İşinde n e vine döne n K e n W il
l
iam s , k arıs ı
ce m aat e ğl
e nil
m e k te (bir ne vi m otivas yon
Robe rta'nın e vde k i bil
gis ayarda
s is te m i).
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
45
Bütün
bunl
ar
günüm üz ün
te rim l
e riyl
e
düşünül
düğünde
s am im iye t,
m e m nuniye ti
üre tim
ve
pe rs one l
arttırm ak
ge l
iştiril
m iş s trate jil
e r ol
arak
için
al
gıl
anabil
ir.
Ancak o z am anl
arın büyük şirk e tl
e rinde is e
ge ne l
de
pe k
de
k arşıl
aşıl
an
Laboratuvarından
döngüye
bir
adam
k arşı çık tı ve
bu
k ıs ır
k e ndi k ural
l
arı
doğrul
tus unda fik irl
e rini h ayata ge çirm e ye
başl
adı.
Bu
adam ın
adı Rich ard
M.
Stal
l
m an ya da k e ndi ifade s i il
e RM S.
durum l
ar
de ğil
... Şirk e t s ah ibi K e n W il
l
iam s 'ın yıl
dız
Stal
l
m an 19 71'de
am a
parl
ak h ack e rl
ardan onu ayıran çok faz l
a
utangaç
program cıl
arından
Joh n
M IT'e
ge l
diğinde
yok tu. O da "ge ce
diğe r
H arris 'e k ız ayarl
am ak için h arcadığı onca
bir fark
çaba is e bügünk ü iş s trate jil
e rinde bil
e pe k
yaşayan, yaşam ak
k arşıl
aşıl
an bir durum de ğil
!
program l
am ak için yaşayan biriydi. Ancak
z am anl
a
K ralÖ l
dü yaşas ın Ye ni K ral
program cı
"işadam l
arı"na
m odunda"
için program l
ayan ve
ark adaşl
arının
dönüşm e s i,
bil
gis ayar
l
aboratuvarındak i s is te m de h e r k ul
l
ancı için
80'l
e rin başından itibare n is e
öne m l
i bir
ayrı parol
a/k ul
l
ancı adı tanım l
anm as ı ve
döne m e ç ortaya çık ıyor: H ack e r Etiğine
H ack e r m anife s tos undak i payl
aşım cıl
ığının
k arşıl
ık
paz ar
gide re k yok ol
m as ı Stal
l
m an'ı program l
am a
ge l
işe n
ol
ayl
arın
s trate jis i.
Günüm üz de k i
nas ıl başl
adığına
dair
80'l
e re ge l
indiğinde iş
yaşam ı bil
gis ayar s e k törüne
k e ndi k ural
l
arını dayatm aya
ve program cıl
ar da
k e ndil
e rini bu k ural
l
ara
adapte e tm e ye başl
am ışk e n
bütün bu işl
e rin başl
angıcı
ol
an M IT Yapay Z e k a
Laboratuvarından bir adam
bu k ıs ır döngüye k arşı çık tı
ve k e ndi k ural
l
arı
doğrul
tus unda fik irl
e rini
h ayata ge çirm e ye başl
adı.
Bu adam ın adı Rich ard M .
Stal
l
m an ya da k e ndi ifade s i
il
e RM S.
dışında bir şe yl
e r yapm aya yöne l
tti. K e ndi
Bu k itabı bil
gis ayar dünyas ının s on e l
l
i
k itabın bu böl
üm ü ol
duk ça dik k at çe k ici.
ifade s iyl
e "(...) artık
Çin ye m e ği yiye re k
yıl
l
ık tarih ine de ğine n bir k itap ol
arak
Artık bil
gi ak ışı ve payl
aşım ı s e rbe s t de ğil
dir
h e ye can ve rici proje l
e r h ak k ında s aatl
e rce
da göre bil
irs iniz , te k nol
oji ge l
işirk e n
çünk ü
k onuşacağım
onun
bunl
ar bire r "şirk e t s ırrı" h al
ine
ge l
m iştir. Ö rne ğin Atari şirk e tinde
program l
arın
k odl
arını
bırak ın
bil
e
ciddi bir araştırm a ge re k tirm e k te dir!
W il
l
iam s 'ın
Sie rra
bir
şe yl
e r yapm am ge re k iyordu".
O n-Line
e trafındak i
düşünce l
e rde n
ol
ayl
ardan
nas ıl
örne k l
e ye n bir e s e r ol
arak da. H angi
yönünün dah a ağır bas acağı ok uyucu
H ack e rs " buradan yol
a çık arak
ol
arak s iz e k al
m ış. Şu bir ge rçe k k i
z am an
M IT
anarşis t
Rich ard
l
aboratuarındak i
k im i
z am an
k im i
Robin
Ste ve n Le vy h e r ik i bak ış açıs ını da
m üm k ün
ol
duğunca
k aynaştırarak
şirk e tinde ge re k s e W oz niak 'ın Appl
e 'ında bir
H ood'vari m ücade l
e s ini, ardından yaz dığı
güz e l bir iş
s üre s onra pl
anl
am acıl
ar, e k onom is tl
e r, işçi-
EM ACS program ını ve
ok unacak bir e s e r ortaya k oym uş.
işve re n
GNU
il
işk il
e rini
düz e nl
e ye n
"uz m an"
ve
e tk il
e ndiğini
K itabın s on bol
üm ü "Th e Las t of Th e True
Stal
l
m an'ın
Ke n
k al
m am ıştı ve
görm e yi
program cıl
arının is im l
e rini öğre nm e k
Ge re k
k im s e
k urucus u ol
duğu
çık arm ış
ve
z e vk l
e
proje s i il
e h ack e r m anife s tos unu
k işil
e r ye rl
e rini al
ır. H ack e r m anife s tos u
yaşatm a
yönünde
yaptık l
arını anl
atıyor.
ye rini k apital
is t s is te m in paz ar s trate jis i
Günüm üz de GNU/Linux işl
e tim s is te m inin
k ural
l
arına te rk e tm e k z orunda k al
m ıştır...
varl
ığını borçl
u ol
duğu GNU uygul
am al
arı
(Atari il
e Sie rra O n-Line aras ında yaşanan
ve ruh u düşünül
düğünde bu ge l
işim in nas ıl
Pack M an te l
if h ak k ı davas ı bu k onuda
başl
adığı görm e k açıs ından s on böl
üm de
Notl
ar
ve ril
m iş güz e l bir örne k ol
arak k arşım ız a
e n az diğe r böl
üm l
e r k adar çarpıcı.
K itap Bil
gis i: H ack e rs : H e roe s O f Th e
çık ıyor)
Ergin Se vinç
Com pute r Re vol
ution /Ste ve n Le vy
Sonuç
Pe nguin Book s , 455 s ayfa, fiyatı: 15$.
Ge rçe k H ack e rl
arın Sonuncus u
"H ack e rs :
80'l
e re
ge l
indiğinde
iş yaşam ı bil
gis ayar
H e roe s
O f Th e
Re vol
ution" k itabı üs tte
Com pute r
ak tardık l
arım ın
Tak s im El
it K itabe vi'nde n üs tte k i fiyata
(+ K DV)
s e k törüne k e ndi k ural
l
arını dayatm aya ve
dışında dah a pe k çok öne m l
i de tay içe riyor
Ayrıca
program cıl
ar da k e ndil
e rini bu
ve
k ural
l
ara
yaz arı
Ste ve n
adapte e tm e ye başl
am ışk e n bütün bu işl
e rin
anl
atım ından ötürü
başl
angıcı ol
an M IT Yapay Z e k a
s üre de s arıyor.
inux.org.tr
de
k itabı
ge tirtm e k
İs tanbul Te k nik
m üm k ün.
Ünive rs ite s i
Le vy'nin
ak ıcı
M e rk e z K ütüph ane s i ve İs tanbulBil
gi
ok uyucuyu
k ıs a
Ünive rs ite s i
K uşte pe
K am püs ü
K ütüph ane s i'nde bu k itap m e vcut.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
46
Yarı
şm ance
için yaz ışm a adre s i:
Pe
ngue
O DTÜ'de n program l
am a yarışm as ı
O DTÜ Bil
gis ayar Topl
ul
uğu,
Bil
gis ayar M üh e ndis l
iği Böl
üm ü B-111
06531 O DTÜ /Ank ara
Ünive rs ite öğre ncil
e rini bil
gis ayar bil
im l
e rine
gcc
te şvik e tm e k , ül
k e m iz in probl
eml
e re h ız l
ı,
m ak ine s inde gcc il
e de rl
e ne re k k ontrole dil
ir.
doğru
Ünive rs ite öğre ncil
e rini
bil
gis ayar bil
im l
e rine te şvik
e tm e k , ül
k e m iz in
probl
eml
e re h ız l
ı, doğru ve
e k s ik s iz çöz üm l
e r bul
an
m üh e ndis l
e r k az anm as ına
yardım cı ol
m ak ,
bil
gis ayara gönülve re n
ge nçl
e ri biraraya ge tire re k
aral
arında dos tl
uk l
ar
ol
uşm as ına k atk ıda
bul
unm ak am acıyl
a O DTÜ
Bil
gis ayar Topl
ul
uğu h e r
s e ne Ünive rs ite öğre ncil
e ri
aras ı program l
am a
yarışm as ı
düz e nl
e m e k te dir.Yarışm a
w e b üz e rinde n yapıl
acak
bir ön e l
e m e ve bil
gis ayar
başında ge rçe k l
e ştiril
e ce k
final
de n ol
uşm ak tadır.
ve
e k s ik s iz
çöz üm l
er
be l
irtil
e ce k )
bir
Linux
bul
an
m üh e ndis l
e r k az anm as ına yardım cı ol
m ak ,
Başvurul
ar
bil
gis ayara gönül ve re n ge nçl
e ri biraraya
s onucunda e n faz l
a puanı al
an e n çok 30
ge tire re k
aday, bir baraj göz e til
m e k k oşul
uyl
a final
e
aral
arında dos tl
uk l
ar ol
uşm as ına
k atk ıda
bul
unm ak
am acıyl
a
Bil
gis ayar Topl
ul
uğu h e r s e ne
O DTÜ
Final
düz e nl
e m e k te dir.Yarışm a
bir ön
başında
web
üz e rinde n
Final
,
ve
bil
gis ayar
Böl
üm ü
el
eme
de ğe rl
e ndirm e l
er
k atıl
m aya h ak k az anır.
öğre ncil
e ri aras ı program l
am a yarışm as ı
yapıl
acak
içinde
Ünive rs ite
ge rçe k l
e ştiril
e ce k
final
de n
O DTÜ
Bil
gis ayar
M üh e ndis l
iği
l
aboratuvarl
arında
yöne tim
k urul
um uz ca dah a önce de n be l
irl
e ne n bir
tarih te
ol
uşm ak tadır.
yapıl
ır.
donanım
ol
arak
Bil
gis ayarl
ar,
ön
Ö n El
eme
de ğe rl
e ndiril
m e s inde
Yarışm am ız bil
gis ayar başında yapıl
acağı
ol
ur.
el
eme
yaz ıl
ım
ve
s onuçl
arının
k ul
l
anıl
anl
ara
öz de ş
için yarışm acıl
ara aynı nite l
ik te çok s ayıda
bil
gis ayar
bul
m ak
K ul
l
anabil
e ce ğim iz
ge re k l
idir.
bil
gis ayarl
ar
ol
duğundan bir ön e l
eme
s ınırl
ı
il
e final
is tl
er
s e çil
e ce k tir.
Yarışm acıl
arın e n rah at e de ce k l
e ri ortam ı
s ağl
am ak am acıyl
a bil
gis ayarl
arın h e ps inde
k ul
l
anm ayı is te ye bil
e ce k l
e ri e m acs , vi(m ),
pico gibi birçok
popül
e r e ditör bul
unur.
De rl
e yici
Linux’da
ol
arak
yaygın
ol
arak
H e r s e ne ön e l
e m e s orul
arım ız Şubat-M art
k ul
l
anıl
an GNU C GNU C+ + (gcc ve g+ + ),
ayl
arı
de bugge r ol
arak da gdb k ul
l
anıl
ır. Ayrıca
aras ı
inte rne t
s ayfam ız dan
e rişim e
DO S al
tında Turbo C il
e program l
am aya
açıl
ırm ak tadır; aynı z am anda çe şitl
i gaz e te
al
ışk ın k ul
l
anıcıl
arın yabancıl
ık çe k m e m e l
e ri
ve de rgil
e rde (Bil
im Te k nik , Focus , PCNe t,
için Turbo C/C+ + ’ın k ul
l
anıcı arayüz üne çok
Radik al
) yayım l
anm ak tadır.Ö n e l
emel
e r bu
be nz e ye n
s e ne
arayüz ü ol
an rh ide k urul
u ol
ur. rh ide , içs e l
(h ttp://yaris m a.ccl
ub.m e tu.e du.tr)
1
M art-
15
Nis an
aras ında
bir GNU
C/GNU
De bugge r
yapıl
acak tır.Ayrıca bas tırm ış ol
duğum uz afiş
ol
arak gcc ve gdb k ul
l
andığı için bu arayüz
ve
k ul
l
anıcıl
arına e rgonom i dışında bir avantaj
broşürl
e r vas ıtas ıyl
a Türk iye ’de k i 81
ünive rs ite ye ul
aşm ak tayız . Spons orl
arım ız ın
bağl
antıl
arı
ve
inte rne t
s ağl
am az .
ortam ındak i
duyurul
arı da yarışm am ız ın duyurul
m as ına
Tüm
büyük
araçl
ara s ah ip ol
arak
k atk ı
s ağl
am ak tadır.
Yarışm aya
yarışm acıl
ar
e şit şartl
arda,
aynı
yarışırl
ar. Yarışm a
k atıl
m ak is te ye nl
e r on-l
ine başvuru form unu
s üre s i s onunda yarışm acıl
arın program l
arı
dol
durduk tan s onra s orul
arın ce vapl
arını
önce de n yarışm acıl
ara be l
irtil
e n bir şe k il
de
biz e
de rl
e nir ve k ara k utu (Bl
ack Box) yönte m iyl
e
C+ +
il
e tm e k te dirl
e r. Çöz üm l
e rde
progl
am l
am a
Çöz üm l
er
dil
i
C ve ya
k ul
l
anıl
m al
ıdır.
k ontrol e dil
irk e n
program l
ar (çe k irde k (k e rne l
) ve
inux.org.tr
s ürüm ü
gönde ril
en
de ğe rl
e ndiril
ir. Ö n e l
e m e de ys e
k ara k utu
yönte m ine e k ol
arak k aynak k oda bak ıl
arak
ol
as ı k opya girişim l
e ri önl
e nir.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
47
Te k nik de tayl
ar dışında, yarışm acıl
arım ız ın
Linux’da Yarışm a
ul
aşım , k onak l
am a ve yarışm a s ıras ındak i
yiye ce k içe ce k ih tiyaçl
arını s pons orl
arım ız ın
Biçim ol
arak örne k al
dığım ız yarışm al
arın
da yardım ıyl
a k arşıl
am ak tayız .
çoğunda
k ul
l
anıl
an
ul
aşm ıştır. Buna e k
Yarışm anın ve Sorul
arın Te m e lÖ z e l
l
ik l
e ri
çöz üm l
e r bul
abil
mel
e rini ve
ve rim l
i
şe k il
de
s ınayacak
s ağl
ağı
çabuk
çöz üm l
e ri e n
l
im itl
e rine
ciddi program l
ar yaz m ak için bu l
im itl
e rin
içinde ,
Sorul
ar yarışm acıl
arın probl
eml
e re
DO S,
ol
arak , DO S al
tında
probl
e m in
ol
uşturduğu te k nik
ge l
mek
k e ndis inde n
çok
z orl
uk l
arın üs te s inde n
ge re k m e k te dir.Ancak
Linux
uygul
ayabil
mel
e rini
program cıya dah a e s ne k ve program l
am a
tarz dadır; bil
gis ayar bil
im inin
ye te ne k l
e rinin s ınanm as ı için dah a uygun
yönte m l
e ri
e tk il
i
bir
biçim de
k ul
l
anabil
m e k e s as tır.
bir ortam
s unm ak tadır. Buna e k
ol
arak ,
Linux ve Linux al
tında çal
ışan program l
am a
araçl
arı ücre ts iz ol
arak ya da çok k üçük bir
Yarışm a s orul
arı ge ne l
de bir h ik aye nin içine
ücre t k arşıl
ığı l
is ans l
ı ol
arak e l
de e dil
e bil
ir.
oturtul
arak
Böyl
el
ik l
e
s orul
m ak ta, böyl
e ce
te m e l
i ol
m ayan
h ayatta
s oyut ve
s orul
ar ye rine
k arşıl
aşıl
abil
e ce k
dönüştürül
m e k te dir.
ge rçe k
s orunl
ara
Yarışm acıl
ardan
ins anl
arın
z orl
am ak s ız ın
k atıl
abil
mel
e rine
Yarışm am ız ın
ve ya işl
e tim
ortam ında
s is te m ine
öz e l bir çöz üm
bu
h az ırl
anm al
arına
h e rh angi bir görs e l güz e l
l
ik , te k nik de tay
m addi
ve
yarışm aya
bu
ol
anak
en
s ınırl
arını
yarışm aya
tanınm ak tadır.
öne m l
i öz e l
l
iği
düz e nl
e ne n
il
k
Linux
yarışm a
be k l
e nm e m e k te dir. As ıl ol
an program l
arın
ol
m as ıdır.
çöz üm
Com puting M ach ine ry) nin yarışm al
arında
te k nik l
e ridir. Yani s orul
ar, çöz üm
H atta
ACM
(As s ociation
for
te k nik l
e ri ge l
iştiril
dik te n s onra te m e l bir
Linux’a ge çişi dah i biz de n s onra ol
m uştur.
program l
am a
Yarışm acıl
arın C ve ya C+ + il
e program l
am a
bil
gis iyl
e
rah atl
ık l
a
çöz ül
e bil
e ce k tarz da ol
acak tır.
s e çe ne ğinin s unul
m as ı is e yarışm acıl
ara bir
e s ne k l
ik
Ol
ym piad in Inform atics
ve
Ul
us al Bil
im
Ol
im piyatl
arı (Tübitak ’ın
düz e nl
emesi
il
e
s ağl
ayacak tır.
Bu
dil
l
e rin
s e çil
m e s inin ne de ni is e bil
işim dünyas ında
çok yaygın ol
arak k ul
l
anıl
m al
arıdır.
ge rçe k l
e şm e k te dir) da aynı e s as l
arda ve
be nz e r
yönte m l
e rl
e
yapıl
m ak tadır.
Bu
yarışm al
ar h ak k ında ayrıntıl
ı bil
gi için :
W e b adre s i:
h ttp://w w w .ccl
ub.m e tu.e du.tr
e -pos ta adre s i:
* h ttp://w w w .acm .org
h ot-l
ine @ ccl
ub.m e tu.e du.tr
* h ttp://w w w .tubitak .gov.tr
Te l
:(312) 210 55 30
* h ttp://ol
ym piads .w in.tue .nl
/ioi/
Fax(312) 210 12 59
Yarışm anın
te k nik
al
tyapıs ında
ve
Yaz ışm a adre s i:
organiz as yonunda göre vl
i e k ip, ül
k e m iz in e v
s ah ipl
iği
yaptığı
Bil
gis ayar
Ol
im piyatı’nda
göre v
k işil
e rde n
ol
uşm ak tadır.
Bu
s aye s inde
19 9 9
Ul
us l
araras ı
k arşıl
aşıl
abil
e ce k
üs te s inde n
k ol
ayl
ık l
a
al
m ış
de ne yim
O DTÜ Bil
gis ayar Topl
ul
uğu,
Bil
gis ayar M üh e ndis l
iği Böl
üm ü B-111
06531 O DTÜ /Ank ara
s orunl
arın
ge l
inm e s i
h e de fl
e nm e k te dir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
48
M oz il
l
a Th unde rbird;as i çocuk l
ar güçl
e niyor...
Tüm l
e şik RSS ve Bl
og O k uyucus u
Fire fox tarayıcıs ında ol
duğu gibi Th unde rbird
il
e de RSS h abe r içe rik l
e rine ul
aşabil
irs iniz .
Aradak i
fark ,
Fire fox
canl
ı
ye rim l
e ri
k ul
l
anarak bu içe riğe ul
aşm anız ı s ağl
ark e n
O k an K ah ram an
GNU/Linux işl
e tim s is te m l
e ri ve
ağ güve nl
iği il
e il
gil
e ne n O k an
K ah ram an Ank ara'da bir bil
işim
firm as ında çok k atm anl
ı web
tabanl
ı yaz ıl
ım m im aril
e ri üz e rine
çal
ışm ak tadır. K e ndis ine ul
aşm ak
için
ok ank @ h ace tte pe .e du.tr
adre s ine e -pos ta atabil
irs iniz .
Th unde rbird il
e s iz e ge l
e n bir e -pos tayı ok ur
gibi RSS içe rik l
e rini ok uyabil
irs iniz . O l
duk ça
Fire fox il
e IE aras ında yaşanan re k abe t
pratik ve k ul
l
anışl
ı ol
duğunu s öyl
e ye bil
irim .
k adar s e s ge tirm e s e de bügünl
e rde e -pos ta
is te m cil
e ri aras ında da s e s s iz ce k ız ışan bir
K ayıtl
ıAram a Diz inl
e ri ve Aram a Çubuğu
re k abe t var. M oz il
l
a Vak fının biz l
e re h e diye
e ttiği bir başk a as i çocuk , Th unde rbird, 1.0
K ayıtl
ı aram a diz inl
e ri il
e önce de n be l
irtm iş
s ürüm ü
ol
duğunuz aram a k rite rl
e rine uygun ol
arak
il
e
bu
re k abe ti
dah a
da
k ız ıştırm aya k ararl
ı görünüyor.
il
e til
e riniz i görüntül
e ye bil
irs iniz . Siz e
il
e til
e ri fil
tre l
e ye re k
fark l
ı diz inl
e rde
ge l
en
tutm ak
“Fire fox 1.0” s ürüm ünün duyurul
m as ından
ye rine s on 3 gün içe ris inde tanıdığınız bir
yak l
aşık
2004
k işide n ge l
e n il
e til
e ri l
is te l
e ye n bir k ayıtl
ı
tarih inde bu de fa “Th unde rbird 1.0” için bir
aram a diz ini ol
uşturabil
irs iz ; h atta bu il
e til
er
duyuru yapıl
dı. M oz il
l
a Vak fı tarafından
fark l
ı diz inl
e rde bul
uns a bil
e.
bir ay s onra, 7 Aral
ık
Te m a ve Ek l
e nti De s te ği
Çok l
u te m a ve e k l
e nti s e çe ne k l
e ri s iz in
yayınl
anan bu duyuruyu ok uduk tan s onra
be n de
diğe r birçok
is te m cis ini
hemen
ins an gibi e -pos ta
indirdim
ve
Th unde rbird k işinin
is te ğine göre
öz e l
l
e ştiril
e bil
e n göm ül
ü
bir s pam fil
tre s i il
e
be rabe r ge l
iyor.
Ge rçe k te n de
günüm üz de baş be l
as ı
ol
an yığın pos tal
ara k arşı
e tk il
i bir ayık l
am a
ye te ne ği s unuyor.
k e ndiniz e
Etk il
i e -pos ta Yöne tim Araçl
arı
h as
yapm anız a
il
k
öz e l
l
e ştirm e l
er
im k an
ve rir.
de ne m e l
e rim e başl
adım . Ö z e l
l
ik l
e be l
irtm e k
Birde n faz l
a s ayıdak i PO P3 h e s apl
arınız için
h ttps ://addons .update .m oz il
l
a.org/e xte ns i
is te rim k i Th unde rbird s aniye l
e r içe ris inde
te k bir ge ne lge l
e n k utus u tanım l
ayabil
ir ve
ons /
k urul
uyor.
ge l
e n il
e til
e riniz in h e ps ini aynı ye re ldiz inde
ekl
e ntil
e rl
e
Th unde rbird
tutabil
irs iniz . İs te diğiniz
bir e tik e te , tarih e
çe vrim
ol
arak
ve ya
göre
yapabil
ir
O
z am anl
arda
k e şfe ttiğim
öz e l
l
ik l
e re ge l
in birl
ik te bir göz atal
ım .
Ge l
işm iş Spam Fil
tre s i
gönde re ne
il
e til
e riniz i
grupl
ayabil
irs iniz . M e s e l
a ge l
e n k utum uz da
bul
unan
il
e til
e ri
tarih e
göre
adre s inde n
içi
ve ya
indire ce ğiniz
üz e rinde n
s öz l
ük
aram as ı
favori
m e dya
yürütücünüz ü k ontrole de bil
irs iniz .
grupl
ars ak ,
buradak i il
e til
e r bugün, dün, ge çe n h afta
Çok l
u Pl
atform ve DilDe s te ği
öz e l
l
e ştiril
e bil
e n göm ül
ü bir s pam fil
tre s i il
e
şe k l
inde
e tik e tl
e ndiril
e re k
Th unde rbird
be rabe r ge l
iyor. Ge rçe k te n de günüm üz de
Güve nl
ik
am açl
ı
Th unde rbird
k işinin
is te ğine
göre
ol
arak
grupl
anırl
ar.
tanım adığınız
W indow s
s pam
k ul
l
anıcıl
arın
öğre tiyors unuz ,
biraz
uğraştırıyor am a e m in ol
un s onunda tatm in
e dici s onuçl
ar al
ıyors unuz .
güve nil
ir ve
s ağl
ar.
k ol
ay bir h abe rl
e şm e
ortam ı
h e rh angi
bir
*NIX s is te m üz e rine , M acO S X yada
baş be l
as ı ol
an yığın pos tal
ara k arşı e tk il
i k işil
e rde n ge l
e n il
e til
e r üz e rinde k i uz ak
bir ayık l
am a ye te ne ği s unuyor. “Baye s ian re s im l
e rin yük l
e nm e s ini önl
e r. Th unde rbird
fil
te ring” yönte m i k ul
l
anan is te m ciye ne yin bütün bu öz e l
l
ik l
e ri s aye s inde s iz e h ız l
ı,
ol
duğunu
is te m cis ini
üz e rine
k urabil
irs iniz .
s aniye l
e r içe ris inde
İl
k
e tapta
Al
m anca,
İngil
iz ce ve Türk çe dil s e çe ne k l
e ri il
e
h iz m e tine
s unul
an
Th unde rbird be n bu yaz ıyı h az ırl
adığım
s ıral
arda
23
fark l
ı dil s e çe ne ği
il
e
İnte rne tte n indiril
e bil
iyordu.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
49
Se ttings ->Forw arding and PO P bağl
arını
tak ip e de re k PO P h iz m e tini ak tif h al
e ge tirin.
Save Ch ange s bağına tık l
ayıp ayarl
arınız ı
k ayde tm e yi unutm ayın. Artık PO P h iz m e ti
açık ve biz i be k l
iyor.
H e s ap s ih irbaz ından E-pos ta H e s abı 'nı
s e çtik te n s onra il
e ri il
e de vam
e diyoruz .
İs m iniz
bir is im
yaz an
ye re
h e rh angi
girdik te n s onra E-pos ta adre s i yaz an ye re
k ul
l
anıcı_ adı@ gm ail
.com
giriyoruz .
Buradak i k ul
l
anıcı adı s iz in dah a önce de n
Gm ail
'de n
al
m ış
ol
duğunuz
adınız dır. Bu bil
gil
e ri de
k ul
l
anıcı
girdik te n s onra
k arşım ız a Sunucu Bil
gil
e ri s e k m e s i ge l
ir.
Ge l
e n pos ta s unucus u türü ol
arak
PO P
s e çiyoruz ve Ge l
e n Pos ta Sunucus u al
anına
pop.gm ail
.com adre s ini giriyoruz . Buradak i
Ge ne l Ge l
e n K utus unu K ul
l
an s e çe ne ğini
işare tl
e rs e niz diğe r PO P h e s apl
arınız ı da bu
ge l
e n k utus una yönl
e ndire bil
irs iniz . Gide n
Pos ta Sunucus u al
anına s m tp.gm ail
.com
M e vcutİ
s te m cil
e rde n K ol
ay Ge çiş
# tar xz vfth unde rbird-1.0.tar.gz
adre s ini girip de vam e diyoruz .
Başk a bir e -pos ta is te m cis ine ge çiş h iç bu
k adar
k ol
ay
ol
m am ıştır
h e rh al
de .
k om utu il
e tar arşivini açtık . Eve t, k urul
um
K ul
l
anıcıl
arın bütün ayarl
arı il
e birl
ik te e -
bu k adar, artık başl
am ak için h içbir e nge l
pos tal
arını,
pos ta
k al
m adı.
de fte rl
e rini
diğe r
diz inl
e rini
adre s
Tar
arşivini
açtığım ız
diz in
is te m cil
e rinde n
içe ris inde th unde rbird adında ye ni bir diz in
(Eudora,M S O utl
ook , M S O utl
ook Expre s s ,
ol
uştu. Bu diz inin al
tında da aynı is im l
e
Ne ts cape )
taşıyabil
iyor.
çal
ıştırıl
abil
ir bir dos ya ol
uştu. Bu dos yayı
ayarl
arını da
çal
ıştırarak e -pos ta is te m cis ini başl
atabil
iriz .
Böyl
e ce
pos ta
ve
k e ndi
içe ris ine
k ul
l
anıcıl
ar e s k i
k aybe tm e m iş ol
uyor.
bunca
öz e l
l
ik te n
başl
ar
başl
am az
k arşınız a
s onra
H e s ap Sih irbaz ı ge l
e ce k tir. Bu s ih irbaz ı
Th unde rbird is te m cis ini h al
a k urm adınız
k ul
l
anarak ye ni bir e -pos ta h e s abı, RSS
m ı?
h abe r
Yapm anız
ge re k e n
il
k
şe y
ve ya
h abe r
gurubu
h e s abı
s on
günl
e rin
h ttp://w w w .m oz il
l
a.org/products /th unde rbird/
ol
uşturabil
irs iniz .
adre s inde n
s ürüm ünü
göz de s i Gm ailiçin ye ni bir e -pos ta h e s abı
indirm e niz ve e ğe r be nim gibi GNU/Linux
yaratacağız . Gm ail ücre ts iz PO P s e rvis i
işl
e tim s is te m i k ul
l
anıyors anız tar arşivini
s ağl
adığı için h e rh angi bir e k
is te diğiniz
ih tiyaç duym uyoruz , ancak önce l
ik l
e Gm ail
İndirdiğiniz
program ın
bir
diz in
dos ya
[s ürüm .no].tar.gz
Gm ail
'de n dah a önce
ge l
e n al
anl
ara
al
dığım ız
k ul
l
anıcı
is m ini giriyoruz . Sonrak i s e k m e de
ge l
en
H e s ap İs m i al
anını ol
duğu gibi bırak ıyoruz
ve
de vam
yaratıyoruz .
e de re k
Artık
ye ni
Th unde rbird
h e s abım ız ı
üz e rinde
tanım l
ı ye ni bir e -pos ta h e s abına s ah ibiz .
Şim di Gm ail için ge re k l
i baz ı port ve
Uygul
am a
Anl
attığım
K ul
l
anıcı İs m i s e k m e s inde
s on
al
tına
is m i
ol
acak tır.
günce ls ürüm ü 1.0.
inux.org.tr
açm anız .
Birl
ik te
program a
th unde rbird-
h e s abınız ın
Şu
ge tirm e niz ge rk iyor. Bunun için h e s abınız a
andak i
PO P
h iz m e tini
ak tif h al
e
güve nl
ik ayarl
arını yapm am ız ge re k l
i. Bunun
için Th unde rbird araç çubuğunda bul
unan
Düz e nl
e m e nüs ü al
tındak i Pos ta ve h abe r
grupl
arı ayarl
arı... böl
üm üne giriyoruz . Bu
pe nce re de s oltarafta tanım l
ı h e s apl
arım ız ın
görüntüğü bir içe rik yöne ticis i var. Buradan
az önce yarattığım ız h e s abı s e çiyoruz ve
s unucu
ayarl
arı
s e k m e s ine
giriyoruz .
Buradak i Port böl
üm üne 9 9 5 giriyoruz ve
Güve nl
i Bağl
antı K ul
l
an (SSL) s e çe ne ğini
işare tl
iyoruz .
giriş yapın ve ge l
e n ana s ayfada
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
50
Son
ol
arak
s ol
yöne ticis inde n
Gide n
taraftak i
Pos ta
içe rik
Sunucus u
(SM TP) s e k m e s ine giriyoruz ve buradak i
Port al
anına 465 giriyoruz . Güve nl
i bağl
antı
k ul
l
anm as ı için yine
SSL s e çiyoruz
ve
Tam am 'a tık l
ayarak yaptığım ız de ğişik l
ik l
e ri
k ayde diyoruz .
Artık
Th unde rbird
is te m cis ini k ul
l
anarak
pos ta
Gm ail h e s abınız a
ul
aşabil
ir, ge l
e n il
e til
e ri görüntül
e ye bil
ir ve
ye ni il
e til
e r ol
uşturabil
irs iniz .
Eve t, bas it ol
arak bir e -pos ta h e s abı nas ıl
yaratıl
ır bunu
üz e rinde
ince l
e dik
ve
yapabil
e ce k l
e riniz
Th unde rbird
için bir giriş
yaptık . Bundan s onra s iz in ih tiyaçl
arınız a
göre Th unde rbird is te m cis ini öz e l
l
e ştire bil
ir
ve e tk in bir h abe rl
e şm e ortam ı yaratabil
iriz .
Um arım il
e ride bu k onul
ara da de yinm e
fırs atı bul
uruz .
Tüm pe ngue nl
e re iyi e ğl
e nce l
e r...
O k an K ah ram an
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
51
Doruk Fişe k
O yun K öşe s i : Path ol
ogical
Uz un yıl
l
ar boyunca bil
gis ayar il
e
uğraşm as ına k arşın, profe s yone l
iş h ayatına atıl
dık tan s onra Linux
ve öz gür yaz ıl
ım l
arl
a tanışan
yaz ar; bir bil
işim
firm as ında
s is te m yöne ticis i ve program cı
ol
arak çal
ışıyor. Aynı z am anda
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği'nin de
ak tifüye l
e ri aras ında ye r al
ıyor.
O rtada
biri
durduk ça
Patol
ojik bir oyun... K afanız ı yoracak , bağım l
ıl
ık yaratacak ,
m as ayı yum ruk l
am anız a yolaçacak . H atta uyk uya dal
m ak
üz e re yk e n göz ünüz ün önünde bil
ye l
e r yuvarl
anacak . Bul
m aca
oyunl
arını s e viyors anız k e s inl
ik l
e k açırm am al
ıs ınız .
ye nis i
yuvarl
anm aya başl
ayan re nk l
i bil
ye l
er
var. Bil
ye l
e rin ge çtiği yol
l
arda is e onl
arı
e tk il
e ye bil
e ce k birçok aygıt var. Am aç,
yol
l
arın s onunda ye r al
an te k e rl
e rin içine
uygun re nk te bil
ye l
e ri ye rl
e ştire re k te k e ri
“tam am l
am ak ”. Te k e rl
e rin h e ps inin işi
bittiğinde
oyunun
o
s e viye s inin
de
s onuna ge l
iyors unuz . İşte Path ol
ogical
.
Bas it m i göz ük üyor? Be l
k i e ve t, be l
ki
h ayır :-)
Bil
ye l
e rin te k e rl
e re gide rk e n yolboyunca
başına ge l
m e dik
k arşıl
aştık l
arı
başk a
k al
m ayabil
iyor. Yol
da
aygıtl
ara
bir
göre
re nge
boyanabil
iyor,
çoğal
abil
iyor, yutul
abil
iyor.
ge çirm e l
e rinin
de ğiştirm e ye
yanı
Başk al
aşım
s ıra
yön
z orl
anabil
iyorl
ar,
h atta
ışınl
anabil
iyorl
ar.
ayrım cıl
ığı
bil
ye l
er
Baz ı
yapıyor,
dışındak i bil
ye l
e re
yol
l
ar
be l
irl
i bir
Path ol
ogical50 tane fark l
ı s e viye il
e ge l
iyor.
önce s arı, s onra k ırm ız ı ve e n s on ye şil
O yunun
re nk l
i bil
ye l
e rde n
içinde n
çık anl
arın
yanı
s ıra,
te k e r tam am l
am anız ı
s ite s inde n oyunun k ul
l
anıcıl
arı tarafından
re nk
is te ye bil
ir. Bir te tik l
e yici dah a be te rini yapıp
h az ırl
anan e k 27 s e viye yi de al
abil
irs iniz .
re nk
aynı re nk te de ğilde , be l
irttiği re nk l
e rde ve
O yunun s e viye düz e nl
e m e aracı, k e ndiniz in
s ıral
am ada bil
ye l
e rl
e te k e r ol
uşturm anız ı
de ye ni oyun s e viye l
e ri yapm anız a ol
anak
is te ye bil
ir.
tanıyor. Bu k ural
l
arl
a üre til
e bil
e ce k 77 fark l
ı
ge çit ve rm iyor. O
z am an bil
ye l
e r ge ris in ge riye
Se viye de ye r al
acak bir “trafik ışığı” s iz de n
dönm e k
z orunda k al
abil
iyorl
ar.
Tabii
tüm
bunl
arın
yanında
z am an
“patol
ojik ”
s e naryoyu
m us unuz ?
Norm alk oşul
l
ar al
tında (NK A), bir te k e ri
s üre
yaşam anız ge re k l
i. Vak it ge çirm e de n oyunu
tam am l
am anın
oyunun h e r s e viye s ini de be l
irtil
e n z am an
bil
ye yi
ge çiriyor.
te k e rin
O ys a
yol
u, aynı re nk te n
içine
4
ye rl
e ştirm e k te n
k oşul
l
ar h e r z am an
norm alol
m ayabil
iyor.
içinde
içinde
bir
te k e re
tam am l
am anız
birk aç s aniye
ye rl
e ştirm e niz ,
ge re k iyor.
yüz ünde n tüm
Be nce
h ayal e de bil
iyor
k ıs ıtl
am al
arı da cabas ı. Bir bil
ye yi be l
irl
i bir
m üm k ün
de ğil
,
indirip, oynam aya başl
ayın.
Yok s a
emekl
e riniz
h ttp://path ol
ogical
.s ource forge .ne t
boşa gide bil
ir.
Doruk Fişe k
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
52
Çe k irde k de rl
e m e k te n k ork m ayın...
Birçok Linux k ul
l
anıcıs ı acaba s is te m im e birşe y ol
ur m u ve ya donanım l
arım çal
ışm az m ı diye
ye ni çe k irde k de rl
e m e k te n h e p uz ak durm ayı te rcih e de rl
e r ve k ul
l
andık l
arı dağıtım ın çe k irde k
günce l
l
emel
e rini yapm as ını be k l
e rl
e r. Bu te rcih
de s te k
k onus unda taviz ve rm e m e l
e rini
ge re k tire n K urum s alSunucu (Ente rpris e Se rve r) k ul
l
anıcıl
arı için doğru bir yak l
aşım ol
m as ına
rağm e n e s as ında h e rk e s ye ni çe k irde k l
e ri k e ndis i de rl
e yip te s t e de bil
ir. Tabii bu cüm l
e
yal
nız ca m e rak l
ı k ul
l
anıcıl
ar için ge çe rl
i ol
abil
ir. Ye ni bir çe k irde k ve rs iyonu çık tığında ve ya
te s t aşam as ında ol
an çe k irde k l
e rin ne gibi öz e l
l
ik l
e ri ol
duğunu öğre nm e k is te ye n k ul
l
anıcıl
ar
M uratK oç
Başta GNU/Linux ol
m ak üz e re
Açık K aynak K odl
u s is te m l
e r il
e
uz un yıl
l
ardır il
gil
e ne n M urat K oç,
aynı z am anda
K ivi
Bil
işim
Te k nol
ojil
e ri
şirk e tinin
k urucul
arındandır.
K e ndis ine
m uratk oc@ k ivi.com .tr adre s inde n
ul
aşabil
irs iniz .
için ge ne l
de çe k irde k de rl
e m e k s ancıl
ı bir işl
e m dir.
Bu yaz ıda 2.6 s e ris i bir çe k irde ği e n rah at
nas ılde rl
e ye ce ğiniz i ve k e ndi donanım ız a
uygun
ol
arak
nas ıl
ayarl
ayacağınız ı
anl
atacağız .
H angi Çe k irde ği Ne re de n Bul
acağım ?
İşin e n k ol
ay k ıs m ı ol
m as ına rağm e n s iz e
dah a
bas it
Ö nce l
ik l
i
bir
yönte m
ol
arak
ana
anl
atacağım .
çe k irde k
s ite s i
h ttp://w w w .k e rne l
.org dan e n s on h angi
çe k irde k ve rs iyonun ol
duğunu göre bil
irs iniz .
Şim di 07/03/2005 00:45 itibarı il
e bu s ite ye
bak tığım ız yandak i görüntüyü görüyoruz .
Eğe r s orun çık arm ayan bir çe k irde k
çal
ışm ak
is tiyors anız
yapacağınız
2.6.11 l
ink inin üz e rine
Diğe r
ve rs iyonl
arı
tık l
am ak
k ul
l
anm ak
il
e
şe y
ol
acak tır.
için
is e
çe k irde ğiniz i o l
ink l
e rin üz e rine tık l
ayarak
indire ce ğiniz
dos yal
ar il
e
ge re k ir. Bunu yapm ak
“patch ”
yam al
am anız
için s is te m iniz de
program ının
yük l
ü
ol
m as ı
2.6.11 : En s on s tabl
e s ürüm ol
arak çe k irde k ve rs iyonu.
2.6.11-bk 2: Bu s ürüm üz e rinde BitK e e pe r ( h ttp://w w w .bitk e e pe r.com /Bir ve rs iyon k ontrol
program ı) k ul
l
anıl
arak ol
uşturul
an e n s on çe k irde k görüntüs ü(s naps h ot).
2.4.27: En s on s tabl
e s ürüm 2.4 s e ris i çe k irde k
ge re k m e k te dir.
2.4.30-pre 2: Bir s onrak i 2.4.30 s ürüm ünde n önce k i 2. ön ve rs iyon.
Buradan
k aynak
çe k e ce ğiniz
k odl
arıdır.
ol
uşturm ak
için
bu
dos yal
ar çe k irde k
K e ndi
çe k irde ğiniz i
k odl
ardan
de rl
eme
2.4.30-pre 2-bk 3: Bu 2. ön ve rs iyon te m e l
l
i BitK e e pe r k ul
l
anıl
arak ol
uşturul
an e n s on
çe k irde k s naph ot.
e s ürüm 2.2 s e ris i çe k irde k .
yapm anız ge re k m e k te dir. Bunu yapm anın
2.2.27-rc2: Bir s onrak i s tabl
e 2.2.27 s ürüm ünde n önce k i 2. re l
e as e canditate ve rs iyonu.
uz un yol
u “tar” il
e bu dos yal
arı açm ak
e s ürüm 2.0 s e ris i çe k irde k .
ge re k e n patch l
e ri yapm ak
2.6.10-ac12: Efs ane vi K e rne lH ack e r Al
an Cox tarafından 2.6.10 s e ris i çe k irde k üz e rine
başl
am ak tır.
ve
de rl
e m e ye
h az ırl
anm ış yam al
ar.
2.6.11-m m 1: Andre w M orton tarafından 2.6.11 s e ris i çe k irde k üz e rine h az ırl
anm ış yam al
ar.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
53
Fak at bu s ürüm l
e rin ye ni ve rs iyonl
arı çık tığı
k al
l
avi:~ # k e tch up
z am an yapacağınız şe y ya bütün k aynak
Us age : k e tch up [options ] [ve r]
k odu te k rar çe k m e k ve ya yam al
arı çe k e re k
-a --arch ive (/root/.k e tch up) cach e dire ctory
el
iniz de k i k aynak
-d --dire ctory (.) dire ctory to update
k odun üz e rine
“patch ”
program ı il
e yam am anız ge re k ir.
-f--ful
l
-tarbal
lifunpack ing a tarbal
l
, dow nl
oad th e l
ate s t
-g --gpg-path (/us r/bin/gpg) path for GnuPG
Bunu yapm ak is te ye nl
e r için 2000 yıl
ında
-G --no-gpg dis abl
e GPG s ignature ve rification
2.4
-k --k e rne l
-url(h ttp://w w w .k e rne l
.org/pub/l
inux/k e rne l
)
s e ris i
çe k irde k
(h ttp://w w w .be l
ge l
e r.org/h ow to/k e rne l
-
bas e urlfor k e rne l
.org m irrorv
nas il
.h tm l
) için
-l--l
is t-tre e s l
is ts upporte d tre e s
yaz dığım
bu
dök üm anı
ok uyabil
irl
e r.
-m --s h ow -m ak e fil
e outputve rs ion in m ak e fil
e [arg]
-n --dry-run don'tdow nl
oad or appl
y patch e s
Bu işl
e m nis pe te n uğraştırıcı ol
acağı için
-p --s h ow -pre vious outputve rs ion pre vious to [arg]
s iz e
-q --q uie t re duce output
M att M ack al
l tarafından
yaz ıl
m ış
k e tch up ( h ttp://w w w .s e l
e nic.com /k e tch up/ )
-r --re nam e -dire ctory re nam e update d dire ctory to l
inux-[v]
program ını k ul
l
anm anız ı öne re ce ğim . Bu
-s --s h ow -l
ate s t outputth e l
ate s tve rs ion of[arg]
program s iz in uğraşm anız a ge re k k al
m adan
-u --s h ow -urloutputURLfor [arg]
ge re k l
i dos yal
arı indirm e yi ve
-w --w ge t(/us r/bin/w ge t) com m and to us e for w ge t
is te diğiniz
ve rs iyona ge çm e k için yam al
arı yapan bir
program .
Buradan
“k e tch up-0.9
“ adl
ı
Fak at be n üşe nge ç ol
duğum dan ve
w w w .k e rne l
.org a
program ı indirin ve /us r/s bin al
tına k e tch up
güve ndiğim de n bu param e tre yi k ul
l
anacağım .
is m i il
e k ayde din. Bu işl
e m i root ol
arak
Şim di k e tch up -ldiye re k bu program il
e h angi çe k irde k l
e ri
yapm anız
k ul
l
anabil
e ce ğim iz i göre l
im .
ge re k tiğini
unutm ayın.
Dah a
ge çin ve
orada
s onra /us r/s rc diz inine
k e rne l
-s ource diye bir diz in ol
uşturun.
k al
l
avi:/us r/s rc/k e rne l
-s ource # k e tch up -l
2.4 (s igne d)
k al
l
avi:~ # cd /us r/s rc/
ol
d s tabl
e k e rne ls e rie s
k al
l
avi:/us r/s rc# m k dir k e rne l
-s ource
2.4-pre (s igne d)
k al
l
avi:/us r/s rc# cd k e rne l
-s ource /
ol
d s tabl
e k e rne ls e rie s pre re l
e as e s
k al
l
-s ource # pw d
2.6 (s igne d)
/us r/s rc/k e rne l
-s ource
curre nts tabl
e k e rne ls e rie s
bu
diz ine
ge çtik te n
s onra
k e tch up
program ının param e tre l
e rini görm e k
için
2.6-bk (s igne d)
curre nts tabl
e k e rne ls e rie s s naps h ots
h e rh angi bir param e tre ve rm e de n k e tch up
2.6-m jb (s igne d)
k om utunu
M artin Bl
igh 's random col
l
e ction 'o crap
çal
ıştırın.
Ek rana
ge l
en
param e tre l
e rde n ge ne lk ul
l
anım da h e rh angi
2.6-m m (s igne d)
birini
Andre w M orton's -m m de ve l
opm e nttre e
k ul
l
anm anız a
k ul
l
anacağınız
ge re k
param e tre
yok tur.
-G
Te k
(--no-gpg)
2.6-pre (s igne d)
param e tre s i ol
acak tır. Bunun ne de ni is e
curre nts tabl
e as e s
al
ınan
2.6-rc (s igne d)
dos yal
arın
k arşıl
aştırarak
e m in
gpg
doğru
ol
m anız ı
s ignature l
arını
dos ya
ol
m as ından
s ağl
am ak tır.
Eğe r
curre nts tabl
e as e s
2.6-tiny (s igne d)
.org dan al
acağınız ın gpg
M attM ack al
l
's -tiny tre e for s m al
ls ys te m s
s ignature l
arı
2.6-tip (s igne d)
im port
param e tre yi
e de rs e niz
de
bu
k ul
l
anm anız
curre nts tabl
e k e rne ls e rie s tip
ge re k m e ye ce k tir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
54
Açık l
am al
arından da göre bil
e ce ğiniz
gibi
k al
l
-s ource # k e tch up -G 2.6
2.4, 2.4-pre , 2.6, 2.6-bk , 2.6-pre , 2.6-rc
Cre ating cach e dire ctory /root/.k e tch up
ve ya M artin Bl
igh , Andre w M orton ve ya
None -> 2.6.11
M att M ack al
l tarafından
Dow nl
oading l
inux-2.6.11.tar.bz 2
çe k irde k
yam anm ış
s ürüm ünü
bir
s is te m iniz de
k ul
l
anabil
irs iniz .
--01:21:35-h ttp://w w w .k e rne l
.org/pub/l
inux/k e rne l
/v2.6/l
inux2.6.11.tar.bz 2
Biz il
k önce
2.6 s e ris i bir çe k irde k
il
e
=> `/root/.k e tch up/l
inux-2.6.11.tar.bz 2.partial
'
başl
ayal
ım . ve k e tch up -G 2.6 k om utunu
Re s ol
ving w w w .k e rne l
.org... 204.152.189 .116
ve re l
im . (Şe k il yanda). Şim di diz inim iz in
Conne cting to w w w .k e rne l
.org[204.152.189 .116]:80...
içine
conne cte d.
bak tığım ız
k aynak
z am an 2.6.11 çe k irde k
k odunun
açıl
m ış
bir
şe k il
de
H TTP re q ue s ts e nt, aw aiting re s pons e ... 200 O K
de rl
e m e m iz için biz i be k l
e diğini göre bil
iriz .
Le ngth : 37,075,679 [appl
ication/x-bz ip2]
Bu aşam aya k adar h e rh angi bir s orunl
a
100% [=============================>] 37,075,679
k arşıl
aşm adık .
316.53K /s ETA 00:00
Şim di
açıs ından
Andre w
de ne ye l
im .
Şu
örne k
ol
m as ı
M orton
s e ris ini
anda
el
im iz de
2.6.11
s e ris inin k aynak k odl
arı bul
unm ak ta.
k al
l
-s ource # k e tch up -G
2.6-m m
2.6.11 -> 2.6.11-m m 1
01:23:55 (259 .43 K B/s ) - `/root/.k e tch up/l
inux2.6.11.tar.bz 2.partial
' s ave d
[37075679 /37075679 ]
Unpack ing l
inux-2.6.11.tar.bz 2
Dow nl
oading 2.6.11-m m 1.bz 2
k al
l
-s ource # h e ad -n 5 M ak e fil
e
--01:59 :23--
VERSIO N = 2
.org/pub/l
inux/k e rne l
/pe opl
PATCH LEVEL= 6
e /ak pm /patch e s /2.6/2.6.11/
SUBLEVEL= 11
2.6.11-m m 1/2.6.11-m m 1.bz 2
EXTRAVERSIO N =
=> `/root/.k e tch up/2.6.11-m m 1.bz 2.partial
'
NAM E=W ooz y Num bat
Re s ol
ving w w w .k e rne l
.org...
204.152.189 .116
k al
l
-s ource # l
s
Conne cting to
CO PYING Docum e ntation M ak e fil
e REPO RTING-BUGS
w w w .k e rne l
.org[204.152.189 .116]:80...
crypto fs initk e rne lm m s cripts s ound
conne cte d.
CREDITS M AINTAINERS READM E arch drive rs incl
ude
H TTP re q ue s ts e nt, aw aiting re s pons e ...
ipc l
ib ne ts e curity us r
200 O K
Le ngth : 2,849 ,456 [appl
ication/x-bz ip2]
Görül
e ce ği üz e re 2.6-m m s e ris i çe k irde k yam as ı indiril
di ve
100% [============================
biz im
===>] 2,849 ,456 327.38K /s ETA 00:00
bak al
ım .
k aynak
k odl
arım ız yam andı. Bunun ve rs iyonuna
k al
l
e
01:59 :35 (232.03 K B/s ) `/root/.k e tch up/2.6.11-m m 1.bz 2.partial
'
s ave d [2849 456/2849 456]
VERSIO N = 2
PATCH LEVEL= 6
SUBLEVEL= 11
EXTRAVERSIO N = -m m 1
Appl
ying 2.6.11-m m 1.bz 2
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
55
Bu
yaz ıda
2.6.11
de rl
e ye ce ğim iz
ve rs iyonunu
için
te k rar
2.6.11
ve rs iyonuna ge ri döne l
im .
Görül
düğü
üz e re
2.6.11-m m 1 -> 2.6.11
Appl
ying 2.6.11-m m 1.bz 2 -R
k e tch up
ve rs iyonl
ar aras ında
k al
l
-s ource # k e tch up -G 2.6
k ul
l
anarak
z ah m e ts iz ce
ge çiş
yapabil
iyoruz .
k al
l
e
VERSIO N = 2
PATCH LEVEL= 6
SUBLEVEL= 11
Şim di yavaş yavaş çe k irde k de rl
e m e k için
EXTRAVERSIO N =
h az ırl
anm aya
başl
ayal
ım .
Çe k irde k
de rl
e m e de n önce yapıl
an e n büyük h ata
k e ndi
s is te m iniz i
yaz ıl
ım l
arı
tanım adan
ve
bul
undurm adan
ge re k l
i
de rl
e m e ye
başl
anm aya çal
ışıl
m as ıdır.
k al
l
-s ource # ./s cripts /ve r_ l
inux
Ifs om e fie l
ds are e m pty or l
ook unus ualyou m ay h ave an
ol
d ve rs ion.
Com pare to th e curre ntm inim alre q uire m e nts in
Docum e ntation/Ch ange s .
İl
k
önce
s is te m im iz de
çe k irde k
de rl
e ye bil
m e k için ge re k l
i ol
an yaz ıl
ım l
arın
ol
up ol
m adığını ve
ge re k l
i ve rs iyonl
arda
Linux k al
l
avi.k ivi.com .tr 2.6.11-rc5-m m 1-k oc #13 Th u M ar 3
00:34:05 EET
2005 i686 GNU/Linux
ol
up ol
m adığını k ontrole de l
im .
Gnu C 3.3.5
Bunun için k e rne lk aynak içe ris inde ge l
en
s cripts
diz ininde
“ve r_ l
inux” adl
ı
be tiği
çal
ıştıracağız . (be tilçık tıs ı yanda)
Gnu m ak e 3.80
binutil
s 2.15
util
-l
inux 2.12p
m ount2.12p
Be nim s is te m im de çe k irde k de rl
e m e k için
ge re k l
i ol
an yaz ıl
ım l
arın h e ps i is te nil
en
ve rs iyonda bul
unm ak ta. Bu program l
arın
h e ps i
s iz in
s is te m iniz e
için
ge re k l
i de ğil
dir am a
yük l
e m e niz i
tavs iye
e de rim .
Açık l
am adan da göre bil
e ce ğiniz gibi e ğe r
bu
yaz ıl
ım l
arın
ve rs iyon
k arşıs ında
num aras ından
boşl
uk
başk a
ve ya
bir çık tı
al
ıyors anız yük l
e m e niz ge re k m e k te dir.
m odul
e -init-tool
s 3.2-pre 1
e 2fs progs 1.36
re is e rfs progs 3.6.19
re is e r4progs 1.0.4
pcm cia-cs 3.2.5
PPP 2.4.3
Linux C Library 2.3.2
Dynam ic l
ink e r (l
dd) 2.3.2
Procps 3.2.5
Ne t-tool
s 1.60
Sis te m im iz i çe k irde k de rl
e m e k için uygun
h al
e ge tirdik te n s onra s ıra ge l
di k e ndi
s is te m im iz h ak k ında bil
gi s ah ibi ol
m aya.
K e ndi
s is te m iniz
ol
m adan
k al
k ars anız
e ğe r
h ak k ında
çe k irde k
k arşıl
aşacağınız
bil
gi
s ah ibi
de rl
e m e ye
şe y
büyük
ih tim al
l
e açıl
ışta K e rne l panic ol
acak tır.
Bunu
önl
emek
için
k e ndi
s is te m iniz de
ne l
e rin ol
duğunu h angi donanım l
ara s ah ip
ol
duğunuz u iyi bil
m e niz ge re k m e k te dir.
Cons ol
e -tool
s 0.2.3
Sh -util
s 5.2.1
ude v 054
M odul
e s Loade d ntfs l
oop is ofs s nd_ via82xx
s nd_ ac9 7_ code c s nd_ m pu401_ uarts nd_ raw m idi
s nd_ s e q _ de vice s nd_ pcm _ os s s nd_ m ixe r_ os s s nd_ pcm
s nd_ tim e r s nd_ page _ al
l
oc s nd s oundcore re is e rfs
af_ pack e tl
p binfm t_ m is c m d5 ipv6 parport_ pc parport
fl
oppy rtc via_ agp agpgartvia_ rh ine nl
s _ is o8859 _ 9
nl
s _ cp857 vfatfatnl
s _ bas e dm _ m od w 83627h fi2c_ s e ns or
i2c_ is a i2c_ core ide _ cd cdrom unix
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
56
Sırayl
a s is te m de k i aygıtl
arı, cpu bil
gis ini,
k al
l
-s ource # l
s pci
ram
0000:00:00.0 H os tbridge : VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VT8377 [K T400/K T600 AGP] H os t
m ik tarını,
fil
e s ys te m
bil
gil
e rini
öğre ne l
im .
Bridge (re v 80)
0000:00:01.0 PCI bridge : VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VT8237 PCI Bridge
AygıtBil
gis i:
0000:00:0f.0 IDE inte rface : VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VIA VT6420 SATA RAID Control
l
er
(re v 80)
PCI s l
otl
arı
oranda
“l
s pci”
s iz in
l
is te l
e m e niz
büyük
ye te rl
idir.
(be nim
için
s is te m im de k i çık tı yanda görül
m e k te dir.)
0000:00:0f.1 IDE inte rface : VIA Te ch nol
ogie s , Inc.
VT82C586A/B/VT82C686/A/B/VT823x/A/C PIPC Bus M as te r IDE (re v 06)
0000:00:10.0 USB Control
l
e r: VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VT82xxxxx UH CI USB 1.1
Control
l
e r (re v 81)
Buradan çık an bil
gil
e ri yorum l
ars ak be nim
l
e r: VIA Te ch nol
s ah ip ol
duğum donanım l
ar:
Control
l
e r (re v 81)
l
e r: VIA Te ch nol
VIA
ch ips e tl
i bir
anak art,
VIA
SATA
Control
l
e r (re v 81)
k ontrol
l
e r, VIA IDE arabirim i, VIA USB 1.1
l
e r: VIA Te ch nol
ve 2.0 k ontrol
l
e r, VIA s e s k artı, VIA Rh ine
Control
l
e r (re v 81)
Eth e rne tk artı, ve Nvidia grafik k artı.
l
e r: VIA Te ch nol
ogie s , Inc. USB 2.0 (re v 86)
0000:00:11.0 ISA bridge : VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VT8237 ISA bridge [K 8T800 South ]
Şim di işl
e m ci bil
gis ine bak al
ım . Bunun için
0000:00:11.5 M ul
tim e dia audio control
l
e r: VIA Te ch nol
ogie s , Inc.
/proc/cpuinfo dos yas ını ok um am ız
VT8233/A/8235/8237 AC9 7 Audio Control
l
e r (re v 60)
ol
acak tır.
(Be nim
ye te rl
i
s is te m im de k i
işl
e m ci
bil
gis i yanda görül
m e k te dir)
0000:00:12.0 Eth e rne tcontrol
l
e r: VIA Te ch nol
ogie s , Inc. VT6102 [Rh ine -II]
(re v 78)
0000:01:00.0 VGA com patibl
e control
l
e r: nVidia Corporation NV5M 64
Buradan bir AM D işl
e m ciye s ah ip ol
duğum
bil
gis i
ve
de s te k l
e ne n
fl
agl
arın
[RIVA TNT2 M ode l64/M ode l64 Pro] (re v 15)
l
is te s ini
k al
l
-s ource # cat/proc/cpuinfo
göre bil
iyoruz .
proce s s or : 0
Şim di
ram
m ik tarım ız a
m ik tarım ız a
bak al
ım .
Ram
ve ndor_ id : Auth e nticAM D
bak m am ız ın
s e be bi
e ğe r
cpu fam il
y:6
89 6M B de n faz l
a RAM e s ah ip is e k bu
m ode l: 8
m ik tarın üs tünde k ini k ul
l
anabil
m e m iz
m ode lnam e : AM D Se m pron(tm ) 2800+
H igh M e m
ops iyonunu
K ul
l
andığınız
ops iyonu
il
e
k ul
l
anıyors a
K e s in
ol
arak
dağıtım
açm ak
k ıs m ı
e m in
içindir.
s te pping : 1
H igh M e m
cpu M H z : 19 9 7.702
bir çe k irde k
cach e s iz e : 256 K B
e ğe r
de rl
e nm e m iş
bu
için
k ul
l
anam az s ınız .
ol
abil
mek
için
is e
fdiv_ bug : no
hl
t_ bug : no
“dm ide code ” adl
ı yaz ıl
ım ı k ul
l
anarak RAM
f00f_ bug : no
sl
otl
arınız dak i
com a_ bug : no
m ik tarı
göre bil
irs iniz .
şe k il
de de RAM m ik tarım ız a bak acağız .
2
fpu : ye s
fpu_ e xce ption : ye s
cpuid l
e ve l: 1
w p : ye s
fl
ags : fpu vm e de ps e ts c m s r pae m ce cx8 apic s e p m trr pge m ca cm ov patps e 36
m m x fxs r s s e pni s ys cal
lm p m m xe xt3dnow e xt3dnow
bogom ips : 39 32.16
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
57
k al
l
-s ource # cat/proc/m e m info
H andl
e 0x0007
M e m Total
: 515876 k B
DM I type 6, 12 byte s .
M e m Fre e : 72072 k B
M e m ory M odul
e Inform ation
Buffe rs : 3744 k B
Sock e tDe s ignation: A0
Cach e d: 1359 60 k B
Bank Conne ctions : 0 1
Sw apCach e d: 54784 k B
Curre ntSpe e d: 60 ns
Active : 37239 2 k B
Type : O th e r SDRAM
Inactive : 45556 k B
Ins tal
l
e d Siz e : 512 M B (Doubl
e -bank Conne ction)
H igh Total
:0kB
Enabl
e d Siz e : 512 M B (Doubl
e -bank Conne ction)
H igh Fre e : 0 k B
Error Status : O K
Low Total
: 515876 k B
H andl
e 0x0008
Low Fre e : 72072 k B
Sw apTotal
: 5119 9 2 k B
M e m ory M odul
e Inform ation
Sw apFre e : 284436 k B
Dirty: 104 k B
Bank Conne ctions : None
W rite back : 0 k B
M appe d: 368500 k B
Type : Unk now n
Sl
ab: 17832 k B
Ins tal
l
e d Siz e : NotIns tal
l
ed
Com m itLim it: 769 9 28 k B
Enabl
l
ed
Com m itte d_ AS: 9 81424 k B
Error Status : O K
Page Tabl
e s : 3064 k B
H andl
e 0x0009
Vm al
l
ocTotal
: 516020 k B
Vm al
l
ocUs e d: 6820 k B
M e m ory M odul
e Inform ation
Vm al
l
ocCh unk : 509 012 k B
Bank Conne ctions : None
Ram m ik tarı:
Üs tte k i şe k il
de n be nim 515867K B Ram e s ah ip
Type : Unk now n
ol
duğum u görüyoruz . Bu bil
giyi onayl
am ak için
Ins tal
l
l
ed
“dm ide code ” il
e ram s l
otl
arına bak al
ım .
Enabl
l
ed
Error Status : O K
Yandak i bil
gide n 3 tane
512M B
l
ik
te k
RAM
sl
ottan 1 tane s inde
ol
duğunu
göre re k
/proc/m e m info dan al
dığım ız bil
giyi onayl
am ış ve
H igh M e m
ops iyonunu
s e çm e m iz e
ge re k
k al
m adığını görüyoruz .
böyl
e ce
açıl
ışta
fil
e s ys te m
ne de ni
K e rne lPanic h atas ını al
m am ız ı önl
e m iş ol
acağız .
Sis te m im de / (k ök ) dos ya s is te m i e xt3 ol
arak
m ount e dil
m iş e n öne m l
i ol
an bu k ıs ım . Çe k irde k
de rl
e rk e n e xt3 de s te ğini ve rm e l
iyim ve ya initrd
içe ris ine
yanında
m utl
ak a
ntfs ,
/de v/s da2 on /type e xt3 (rw ,e rrors =re m ount-ro)
proc on /proc type proc (rw )
s ys fs on /s ys type s ys fs (rw )
de vpts on /de v/pts type de vpts (rw ,gid=5,m ode =620)
Şim di s is te m iniz de k i dos ya s is te m i bil
gil
e rine
bak al
ım
k al
l
-s ource # m ount
ye rl
e ştirm e l
iyim .
vfat ve
re is e rfs
ve rm e m ge re k tiğini görüyoruz .
inux.org.tr
Bunun
de s te k l
e rini
tm pfs on /de v/s h m type tm pfs (rw )
us bfs on /proc/bus /us b type us bfs (rw )
/de v/s da3 on /h e rs e y type vfat(rw ,uid=1000,q uie t)
/de v on /.de v type unk now n (rw ,bind)
none on /de v type tm pfs (rw ,s iz e =10M ,m ode =0755)
none on /proc/s ys /fs /binfm t_ m is c type binfm t_ m is c (rw )
/de v/h db3 on /m nttype re is e rfs (rw )
/m nt/ope ne nte rpris e /oe s -l
inux-1-ins tal
l
.is o on /a type is o9 660
(rw ,l
oop=/de v/l
oop0)
/de v/s da1 on /w indow s type ntfs (rw )
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
58
Bu nok tadan s onra artık h az ır s ayıl
ırız çe k irde k
de rl
e m e işl
e m ine başl
am aya. İl
k önce yapıl
m as ı
ge re k e n
h angi
ve re ce k
ol
m anız dır.
çe k irde k
arabirim i
k ul
l
anm aya
2.6
yapıl
andırm a
s e ris i
k adar
il
e
s is te m i
be rabe r
de ğişti.
Bu
de ğişl
ik il
e be rabe r grafik arabirim l
i ol
an s e çim
m e nüs ü öntanım l
ı ol
arak QT k ul
l
anm aya başl
adı
dol
ayıs ı il
e e ğe r grafik arabirim l
i m e nü k ul
l
anm ak
is tiyors anız
QT de ve l
opm e nt k ütüph ane l
e rinin
s is te m iniz de
k urul
u ol
m as ı ge re k iyor. Bunun
yanında GTK k ul
l
anarak
yaz ıl
m ış ol
an grafik
arabirim i k ul
l
anm ak is te rs e niz is e gtk 2, gl
ade 2
ve
gl
ib2 de ve l
e rine
s ah ip
ol
m anız ge re k iyor. Be nim tavs iye e ttiğim yönte m
is e
k ons ol arabirim i bunun için is e
ncurs e s
de ve l
e rine s ah ip ol
m al
ıs ınız .
Eğe r h içbiri yok s a te xt ol
arak
k onfiguras yon
işl
e m ini yapabil
irs iniz am a pe k tavs iye e tm e m .
Bu
arabirim l
e rin e k ran görüntül
e ri aşağıdak i
şe k il
de .
Biz
k ons ol arabirim i il
e k onfiguras yonum uz u
yapacağız .
İl
k önce
k ıs m ına
ye ni k onfiguras yon s is te m inin h e l
p
bak al
ım
bunun
için
“m ak e
hel
p”
k om utunu ve riyoruz .
H e rh angi bir ops iyon ve rm e de n s ade ce “m ak e ”
k om utunu
ve re re k
başl
ayabil
irs iniz .
Sade ce
ve re re k
hem
de rl
eme
işl
e m in
s onra is e
ve re re k
de rl
eme
çe k irde ği
“m ak e ”
hem
yapm ış
“ m ak e
işl
e m ine
de
k om utunu
m odül
l
e rin
ol
urs unuz .
Bundan
m odul
e s _ ins tal
l
” k om utunu
de rl
e diğiniz
m odül
l
e ri
il
igil
i diz ine
ye rl
e ştiril
m e s ini s ağl
ayabil
irs iniz .
"m ak e " k om utu ve s onras ında yapıl
m as ı ge re k e n
ve
"pratik "
de rl
eme
k ıs ım l
arına
yaz ım ız ın
2.k ıs m ında ayrıntıl
ı ol
arak de ğine ce ğiz . 3. s ayıda
görüşm e k üz e re ...
M uratK oç
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
59
M us tafa Şah in
K abl
os uz LAN Protok ol
l
e ri
İTÜ El
e k trik -El
e k tronik Fak ül
te s i
Te l
e k om ünik as yon
böl
üm ünde
yük s e k l
is ans e ğitim ine de vam
e de n
M us tafa
Şah in
aynı
z am anda İTÜ Uz ak tan Eğitim
M e rk e z i'nde
uz m an
ol
arak
çal
ışm ak tadır.
K e ndis ine
m us tafa@ uz e m .itu.e du.tr
adre s inde n ul
aşabil
irs iniz .
K abl
os uz h abe rl
e şm e fik ri ortaya atıl
dık tan çok k ıs a bir s üre s onra
k abl
os uz h abe rl
e şm e s tandartl
arı tanım l
anm ış ve dünya çapında
yaygınl
aşm ıştır. Pe k i bunl
ar h angi öz e l
l
ik l
e r göz önüne al
ınarak
h az ırl
anm ış, nas ıldavranırl
ar ve birbirl
e rine göre avantajl
arı ve
de z avantajl
arı ne l
e rdir?
al
ınm ak tadır. Eğe r yük s e k h ız da bir il
e tim
802.11
ge rçe k l
e ştirm e k
ve rinin
IEEE tarafından 19 9 7 yıl
ında tanım l
anan il
k
te k rarl
anm adan gönde re bil
e ce ği al
an düşük
k abl
os uz il
e tişim s tandardıdır. 802.11 diğe r
ol
m ak tadır. İl
e tim al
anını arttırm ak için güç
tüm varyas yonl
arının tabanı ol
an bas it bir
İnte rne tin h ayatım ız da bu k adar çok ye r
tük e tim ini arttırabil
ir, am a bu durum da da
k abl
os uz te k nol
oji s tandardıdır.
al
m as ı,
cih az ın pilöm rü az al
m ak tadır. İl
e tim h ız ını
e trafım ız da
bul
unan
birçok
is te nirs e
cih az ın k e ndi aral
arında k onuşm as ı ve
arttırm anın diğe r bir yol
u da dah a yük s e k
İl
e tim H ız ı : 1.2 M bps
inte rne te bağl
anm as ı bil
gis ayar ağl
arına
fre k ans l
arda il
e tim i ge rçe k l
e ştirm e k tir. Bu
M e k aniz m a : Dire ct Se q ue nce
ol
an tal
e p ve is te ğin açık bir k anıtıdır.
durum da da te k rarl
am as ız il
e tim al
anım ız
Spe ctrum
Durum böyl
e ol
unca e n al
t k atm an ol
an
k ıs al
m ak tadır. Ö z e tl
e ye ce k ol
urs ak :
Spre ad Spe ctrum (FH SS)
* Yük s e k ve ri oranl
arı =K ıs a il
e tim al
anı
Al
an
Spre ad
(DSSS) - Fre q ue ncy H oppe d
fiz ik s e lk atm anda bil
e is te m cil
e rin birbiri
il
e h angi ortam da ve h angi k ural
l
ara göre
h abe rl
e şe ce ği bil
im adam l
arı için öne m l
i
bir araştırm a k onus u h al
ine
K abl
os uz
h abe rl
e şm e
atıl
dık tan
çok
k abl
os uz
k ıs a
ortaya
bir s üre
h abe rl
e şm e
tanım l
anm ış
ge l
m iştir.
fik ri
ve
s onra
s tandartl
arı
dünya
çapında
yaygınl
aşm ıştır. Pe k i bu h angi öz e l
l
ik l
er
göz önüne
al
ınarak
davranırl
ar
ve
h az ırl
anm ış, nas ıl
birbirl
e rine
göre
avantajl
arı ve de z avantajl
arı ne l
e rdir?
Fre k ans (GH z )
* Yük s e k güç tük e tim i =Artan il
e tim al
anı,
EEE,
k abl
ol
u
k abl
os uz
ağl
arda
ağl
arda
ol
duğu
da
gibi,
s tandartl
ar
k onus unda bir num aral
ı k urul
uştur. Bu
s tandartl
ar
FCC
Com m unications
k ıs al
an pilöm rü
USA
2.4000
2.4835Gh z
* Yük s e k fre k ans ta il
e tişim =Dah a yük s e k
Avrupa
2.4000
2.4835Gh z
ve ri h ız l
arı, dah a k ıs a il
e tim al
anı.
japonya
2.471
2.49 7Gh z
Frans a
2.4465
2.4835Gh z
İ
s panya
2.445
2.+ 75Gh z
(Fe de ral
Com m is s ion)
Yuk arıda
bah s e dil
en
il
e tim
k ural
l
arı ve
tarafından yapıl
an düz e nl
emel
e rl
e aynı
ins anl
arın ih tiyaçl
arı baz
çe rçe ve
tarafından aşağıda bah s e dil
e n s tandartl
ar
802.11b
tanım l
anm ıştır. Ve bu s tandartl
ar üz e rinde
802.11
çal
ışm al
ar h al
a de vam e tm e k te dir.
de ğişik l
ik
K abl
os uz LAN s tandartl
arı:
yapıl
dı. W i-fi te k nol
ojis inde
yapıs ında
çal
ışacak
şe k il
de
ol
uştrul
m ak tadır.
Radyo il
e tişim inde fiz ik s e lbaz ı k ural
l
ar
vardır.
Ge re k l
i
al
ınarak
k ul
l
anım
s atandartl
ar
ol
uşturul
urk e n bu öz e l
l
ik l
e r göz önüne
IEEE
- 802.11 -802.11b -802.11a -802.11g
s tandardı
IEEE
üz e rinde
il
k
tarafından 19 9 9
büyük
yıl
ında
bu de ğişik l
ik
k ol
ayl
ığı, k urul
um , e s ne k l
ik
ve
göre ce l
i fiyat bak ım ından bir s ıçram a ol
arak
duyurul
du.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
60
Çal
ışm a Fre k ans ı : 2.4 Gh z
802.11g
* 802.11e : K abl
os uz il
e tim al
anında görüntü
İl
e tim H ız ı (te orik ) : 1, 2, 5.5, 11M bps
802.11g, m e vcut s orgul
am a h al
inde k i IEEE
ve s e s il
e tim i il
e il
gil
e nm e k te dir.
İl
e tim H ız ı (öl
çül
e n) : 4M bps (ortal
am a)
s tandardıdır. 11g’nin, 11a ve 11b’nin baz ı
* 802.11n: 802.11 in h ız ını “fas t e th e rne t”(m in
M e k aniz m a : Dire ct Se q ue nce Spre ad
öz e l
l
ik l
e rini birl
e ştiriyor ol
m as ı onu e şs iz
100M bps ) h ız ına çık arm ayı am açl
am ak tadır.
Spe ctrum (DSSS)
k ıl
m ak tadır. 11g, 11b
K analSayıs ı : 11(non-ove rl
apping)
fre k ans ını k ul
l
anm ak ta ve
M ak s im um Uz ak l
ık : 175ft. (ortal
am a)
11b il
e 5.5 ve 11M bps h ız l
arında uyum l
u
çabal
ar
ol
arak
ve rm e k te dir.
il
e aynı çal
ışm a
CCK k ul
l
narak
çal
ışabil
m e k te dir. Bunun yanında
Avantaj De z avantaj Anal
iz i: 11b’nin göz e
11g, 11a’nın O FDM
çarpan
54M bps h ız ında da çal
ışm ak tadır.
il
k
de z avantajı
2.4
Gh z ’de
te k nol
ojis ini al
arak
K abl
os uz
h abe rl
e şm e
çok
h ız l
ı
biçim de
Bugün
s onuçl
arını
birçok
ünive rs ite
k am püs ünde , ül
kel
e rin ünl
ü s ok ak l
arında,
işye rl
e rinde
çal
ışm as ıdır çünk ü 2.4Gh z bandı çok
il
e il
gil
i bütün bu
k abl
os uz
bul
unm ak tadır.
inte rne t
H atta
ADSL
e rişim i
te k nol
ojis i
k al
abal
ık ol
m aya başl
am ıştır. Bu bantta
Çal
ışm a Fre k ans ı : 2.4Gh z
s aye s inde birçok e vde de k abl
os uz ADSL
çal
ışan k abl
os uz
İl
e tim H ız ı (te orik ) : 54M bps
m ode m l
er
de ğişik
ve ri il
e tim l
e ri birçok
s inyal
l
e (m ik rodal
ga
k abl
os uz
te l
e fonl
ar,
cih az l
arı..v.b.
gibi
fırın,
Bl
ue tooth
ge ne
bu
bandda
İl
e tim H ız ı (öl
çül
e n) : 20-30 (ortal
am a)
M e k aniz m a
:
Com pl
im e ntary
k ul
l
anıl
arak
inte rne t
s ağl
anm ak tadır. Su al
tında k urul
an, h e r bir
Code
h ücre s i k ibrit k utus undan k üçük boyutta ol
an
K e ying(CCK ), O FDM
h arak e tl
i k abl
os uz
çal
ışan cih az l
arın s inyal
l
e ri il
e ) girişim
K analSayıs ı : 3 (1, 6, 11)
de pre m l
e il
gil
i s is m ik
yapabil
m e k te dirl
e r.
ık : 175ft. (ortal
am a)
m e rk e z e il
e te bil
m e k te dir.
802.11a
Avantaj
De z avantaj
e rişim i
Anal
iz i:
11g
K abl
os uz
ağl
ar(ad-h oc ne tw ork s )
ve ril
e r topl
ayıp ana
h abe rl
e şm e
s is te m i,
k abl
ol
u
802.11 s tandardı üz e rinde ik inci büyük
m ak s im um um uz ak l
ığına yak l
aştığı z am an
ağl
arın ol
uşturul
am adığı ortam l
arda il
e tişim i
de ğişik l
ik
IEEE
11a
s ağl
am ak ta
s onl
arına
doğru
dik k at çe k ici
tarafından
yapıl
m ıştır.
bir h ız
2001
802.11a
artışı (11b’nin
ne rde ys e 5 k atı) il
e ortaya çık m ıştır.
gibi
h al
a
yük s e k
il
e tim
s ağl
ayam am ak tadır. 2.4 Gh z ’de
h ız ı
çal
ıştığı
bu
arttırm ak tadır.
s aye de
Ayrıca
çal
ışm a
ve rim ini
öl
çe k l
e ne bil
irl
iği
için çok faz l
a girişim e m ağruz k al
m as ına
(s cal
ibil
ity) s aye s inde de il
e tişim ci s ayıs ının
rağm e n firm a ve ya k ul
l
anıcıl
ar açıs ından
ge nişl
e m e s ini
k ol
ayl
ık l
a
çok çe s itl
i yararl
ar s ağl
am ak tadır. 11b il
e
de s te k l
e ye bil
m e k te dir. Yuk arıda bah s e dil
en
Çal
ışm a Fre k ans ı : 5.8Gh z
uyum l
u ol
arak
one m l
i bir
avantajl
arından dol
ayı k abl
os uz h abe rl
e şm e
İl
e tim H ız ı (te orik ) : 54M bps ’a k adar
öz e l
l
iğidir.
s is te m l
e rin
al
anında bil
im s e l çal
ışm al
ar h ız l
a de vam
İl
e tim H ız ı (öl
çül
e n) : 20-36 (yak l
aşık
k ol
ayca
ortal
am a)
yapıl
abil
m e k te dir. 11g, 11a’ya göre
M e k aniz m a
:
Es k ide n
k urul
m uş
ye nil
e nm e s i
ve
günce l
l
emesi
dah a
e tm e k te
ve
m e ydana
ge l
en
ge l
işm e l
er
göz önüne al
ındığında bu al
anda gidil
e bil
e ce k
ucuz bir al
te rnatiftir. Sonuç ol
arak 11g, 11b
s on nok tanın s ade ce h ayalgücü il
e s ınırl
ı
Divis ion M ul
tipl
e xing (O FDM )
ve 11a il
e k arşıl
aştırıl
dığında k e ndine fiyat
ol
duğu görül
m e k te dir.
K analSayıs ı : 12 (üs tüs te binm e ye n)
pe rform ans (yük s e k h ız ve göre ce l
i düşük
ık : 80ft. (ortal
am a)
fiyat) açıs ından ayrıcal
ık l
ı bir ye r bul
m uştur.
Avantaj De z avantaj Anal
iz i: Bu s is te m i
Ek Standartl
ar:
k ul
l
anm ak
* 802.11c : Bu s tandart e rişim nok tal
arı
biraz
O rth ogonal Fre q ue ncy
çal
ışm as ı çok
m al
iye tl
i ol
abil
m e k te
M us tafa Şah in
çünk ü aynı al
anı k apl
am ak için 11a’da
aras ında k öprü k urm ak l
a s orum l
udur.
dah a
*
faz l
a
e rişim
duyul
m ak tadır.
nok tas ına
Am a
11b’ye
ih tiyaç
gore
802.11d:
yaygınl
aşm as ı
802.11
ve
s tandartl
arının
k abul görm e s i
il
e
k urul
um , yapıl
andırm a ve e rişim nok tas ı
il
gil
e nm e k te dir.
ye rl
e ştirm e açıs ından (12 tane ayrı üs t
* 802.11f:
üs te binm e ye n k anal
dan ol
uştuğu için)
üre til
en
dah a bas ittir. Ayrıca 11b’ye ge riye doğru
uyum l
ul
uğu ince l
e yip çöz üm l
e m e k te dir.
bir de s te k s ağl
am am ak tadır.
* 802.11i: Ana odak l
anm a nok tas ı k abl
os uz
De ğişik
e rişim
üre ticil
e r tarafından
nok tal
arının
aras ındak i
güve nl
ik tir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
61
From : torval
ds @ k l
aava.H e l
s ink i.FI (Linus Be ne dictTorval
ds )
Ne w s groups : com p.os .m inix
Subje ct: Re : W h atw oul
d you l
ik e to s e e m os tin m inix?
Sum m ary: ye s - it's nonportabl
e
M e s s age -ID: <19 9 1Aug26.110602.19 446@ k l
aava.H e l
s ink i.FI>
Date : 26 Aug 9 1 11:06:02 GM T
O rganiz ation: Unive rs ity ofH e l
s ink i
In articl
e <19 9 1Aug25.234450.22562@ nntp.h ut.fi> jk p@ cs .H UT.FI
(Jyrk i K uoppal
a) w rite s :
>> [re : m y pos taboutm y ne w O S]
>Te l
lus m ore ! Doe s itne e d a M M U?
Ye s , itne e ds a M M U (s orry e ve rybody), and its pe cifical
l
y ne e ds a 386/486 M M U (s e e l
ate r).
>>PS. Ye s - it's fre e ofany m inix code , and ith as a m ul
ti-th re ade d fs .
>>>Itis NO T protabl
e (us e s 386 tas k s w itch ing e tc)
>H ow m uch of it is in C?W h at difficul
tie s w il
lth e re be in porting?Nobody w il
lbe l
ie ve you about non>portabil
ity ;-), and I for one w oul
dl
ik e to port it to m y Am iga (M ach ne e ds a M M U and M inix is not
>fre e ).
Sim pl
y, I'd s ay th at porting is im pos s ibl
e . It's m os tl
y in C, but m os t pe opl
e w oul
dn't cal
lw h at I w rite C.
It us e s e ve ry conce ivabl
e fe ature of th e 386 I coul
d find, as it w as al
s o a proje ct to te ach m e about
th e 386. As al
re ady m e ntione d, itus e s a M M U, for both paging (notto dis k
ye t) and s e gm e ntation. It's th e s e gm e ntation th at m ak e s it REALLY 386 de pe nde nt (e ve ry tas k h as a
64M b s e gm e nt for code & data - m ax 64 tas k s in 4Gb. Anybody w h o ne e ds m ore th an 64M b/tas k tough cook ie s ). It al
s o us e s e ve ry fe ature of gcc I coul
d find, s pe cifical
l
y th e _ _ as m _ _ dire ctive , s o
th at I w oul
dn't ne e d s o m uch as s e m bl
y l
anguage obje cts . Som e of m y "C"-fil
e s (s pe cifical
l
y m m .c)
are al
m os t as m uch as s e m bl
e r as C. It w oul
d be "inte re s ting" e ve n to port it to anoth e r com pil
er
(th ough w h y anybody w oul
d w antto us e anyth ing oth e r th an gcc is a m ys te ry).
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
62
Se rk an Yıl
m az
oji ve PK ITe k nol
ojil
e ri
Bu yaz ıda Sanal Ö z e l Ağ (VPN) k avram ı, VPN ağı
ol
uşturm ak için şifre l
e m e ve doğrul
am a (Auth e ntication)
m e k aniz m al
arının nas ıl çal
ıştık l
arı ve k riptol
oji ve PK I
te k nol
ojil
e rinde n bah s e dil
e ce k tir.
Sanal Ö z e lAğ (VPN), K riptol
oji ve
PK ITe k nol
ojil
e ri
VPN-SabitBağl
antıK arşıl
aştırm as ı
O rganiz as yonl
ar aras ında
k iral
ık
h atl
ar
ve ya diğe r topl
u k ul
l
anım a açık ol
m ayan
19 74 Es k işe h ir doğum l
u ol
an
Se rk an Yıl
m az , l
is e e ğitim ini İz m ir
Bornova
Anadol
u
Lis e s i'nde ,
l
is ans e ğitim ini is e H ace tte pe
Ünive rs ite s i Fiz ik
M üh e ndis l
iği
Böl
üm ünde
tam am l
adı. Yaz ar
h al
en
Se l
e nia
K om ünik as yon
A.Ş.'de
ağ ve
ağ güve nl
iği
te k nol
ojil
e ri üz e rine çal
ışm ak tadır.
s e rk an.yil
m az @ s e l
e niacom m s .co
m .tr e pos ta adre s inde n k e ndis ine
ul
aşabil
irs iniz .
k anal
l
ar üz e rinde n ve ri il
e tişim i ye ni bir
VPN (SanalÖ z e lAğ) Ge ne lBak ış
k ons e pt de ğil
dir. Başl
angıçta bu il
e tişim
Aşağıdak i k ıs ım l
arda SanalÖ z e lAğ (VPN)
ye re l ağl
arl
a
k avram ı, VPN ağı ol
uşturm ak için şifre l
eme
ih tiyaçl
arı
ve
ge nişl
e tti ve büyük m e s afe l
e r aras ında da
doğrul
am a
m e k aniz m al
arının
(Auth e ntication)
nas ıl
çal
ıştık l
arı
l
im itl
iydi
ancak ,
doğrul
tus unda
bu
ins anl
ar
çe rçe ve yi
ve ri il
e tişim i yaygınl
aştı.
anl
atıl
m ak tadır.
ayak ta k al
m a s üre s i ve k ul
l
anıl
abil
ir bantge nişl
iği
SanalÖ z e lAğ’a (VPN) Giriş
de ğe rl
e ri
göz
önünde
bul
undurul
duğunda, s abit bağl
antıl
ar için
Ö nce l
e ri, şirk e tl
e r dağıtık
ye re l al
an ağı
ge ne l
l
ik l
e
“güve nil
e bil
irdir”
de nil
e bil
ir.
(LAN) adacık l
arı gibiydi. Günüm üz de is e ,
Bununl
a be rabe r, h e rh angi bir k işi te l
e fon
Inte rne t bir çok ye re lal
an ağının birbirl
e ri il
e
şe be k e s ine
bağl
antıs ını s ağl
am ak tadır. Fak at bil
indiği
ve ya
üz e re , Inte rne t, ve ri güve nl
iği açıs ından e l
e
al
tından çık artıp k e ndi cih az ını s is te m e
al
ındığında güve nl
i s ayıl
abil
e ce k bir ortam
ekl
e m e dik çe
s ağl
ayam am ak tadır, dol
ayıs ıyl
a bu ağl
arı
de nil
e bil
ir.
Inte rne t
te m e l
l
i s uç
ve
m üdah al
e de
fibe roptik /bak ır
bul
unm adık ça
h atl
arı
toprağın
bu h atl
ar için güve nl
idir de
s al
dırıl
ardan
k orum ak am acı il
e Fire w al
l
, IDS, anti-virus
Sabit uz ak
yaz ıl
ım ı ve bunl
ara be nz e r başk a güve nl
ik
güve nl
ik
yatırım l
arı k ul
l
anıl
m ak tadır.
ol
arak
m e s afe
bağl
antıl
ar,
ge re k l
i
te dbirl
e ri al
ındığında “öz e l ağ”
de ğe rl
e ndiril
e bil
ir. A ve
B adl
ı ik i
şirk e t aras ında s abit bir bağl
antı k iral
anm ış
Ge niş
al
ana
dağıl
m ış
k urum l
ar,
uz ak
is e , bu h at il
e s ade ce A ve B şirk e tl
e ri
nok tal
arda, h atta yutdışında ofis l
e ri ol
an
aras ında bir trafik
şirk e tl
e r ve
dah a
k ritik
nok tal
arda
ye r al
an
faz l
a
şirk e t
yaratabil
irs iniz . Eğe r
aras ında
bağl
antı
k urum l
ar, k e ndi içl
e rinde ve ya te rcih e ttik l
e ri
ge rçe k l
e ştirm e k
is te rs e niz , bütün şirk e tl
er
k urum l
arl
a/k işil
e rl
e
aras ında
bağl
antı
inte rne t
üz e rinde n
güve nl
i bir biçim de ve ri al
ış-ve rişi yapm ak
ge re k m e k te dir,
is te dik l
e ri tak dirde SanalÖ z e lAğl
ar (VPN)
k ol
ayl
ık l
a artacak tır:
bu
k iral
anm as ı
durum da
m al
iye t
k ul
l
anıl
ır.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
63
* İk i Şirk e tiçin s ade ce bir bağl
antı ge re k m e k te dir
Doğrul
am a ve Bütünl
ük (Auth e ntication
* Üç şirk e tiçin üç ade tbağl
–
* Be ş şirk e tiçin on ade tbağl
k im l
iğinin doğrul
anm as ı, böyl
el
ik l
e ye tk il
i
* Ye di şirk e tiçin yirm ibir ade tbağl
k işil
e r dışında başk a h iç k im s e nin m e s aja
* O n şirk e tiçin k ırk be ş ade tbağl
e rişim ine iz in ve ril
m e m e k te dir. Ayrıca m e s aj
* Yüz şirk e tiçin 49 50 ade tbağl
il
e tim e s nas ında de ğişim e uğram am ak tadır.
Inte grity) -
M e s aj gönde re n k işinin
Baz ı durum l
arda ve ri il
e tim i için bağl
antı
k iral
am ak ye rine , aradak i diğe r bir şirk e t
İ
nk ar
h attının
M e s ajı gönde re n k işinin m e s ajı gönde rdiğini
k ul
l
anım ı s öz
Ö rne ğin B şirk e tine
k onus u
ol
abil
ir.
ve ri yol
l
am ak
için,
ink âr
Ede m e m e
(Non-Re pudiation)
e de m e m e s idir.
VPN’l
er
norm al
de
ve ril
e ri B şirk e ti il
e bağl
antıs ı ol
an C şirk e ti
s ade ce
üz e rinde n gönde rm e k gibi. Böyl
e ce B şirk e ti
İnk ar e de m e m e
il
e doğrudan bir bağl
antı k urm ak
z iyade işl
e m te m e l
l
inde e l
e al
ınm al
ıdır.
ge re ği
giz l
il
ik ve
-
doğrul
am a il
e il
gil
idir.
is e
ne tw ok
k atm anından
ortadan k al
k ar, bu örne k k üçük öl
çe k l
e rde
işe
yarayabil
ir. Ö te
tam am ıyl
a
yandan bu
yöne til
e bil
ir
bil
e
s is te m
ol
sa
Şifre l
e m e Te m e l
l
e ri
baz ı
durum l
arda k ul
l
anıl
am ayabil
ir. Ö rne ğin bir
Şifre l
e m e bil
im i, ge ne lanl
am ı il
e , bil
gil
e ri
firm a ol
arak , birbiri il
e re k abe t e de n on ayrı
giz l
i tutm a am acı üz e rine oturtul
m uştur. Bu
m üşte riniz
k ıs ım
ol
duğunu düşünün. Siz ce
m üşte ril
e rde n
h angis i
bil
gil
e rinin
diğe r rak ip
üz e rinde n
gönde ril
m e s ini
bu
bas it
şifre l
eme
te k nik l
e rini
s ipariş/fiyat
içe rm e k te dir. Ö rne ğin Al
fabe tik
bağl
antıs ı
çok bas itbir şifre l
e m e te k niğidir.
firm a
Rotas yon
k abul e de r?
Dol
ayıs ı il
e başk a bir çöz üm ge re k m e k te dir.
Şifre l
e m e al
goritm as ı al
fabe de bul
unan tüm
h arfl
e ri bir adım yuk arı al
m ak tadır, “a”’yı “b”,
Güve nl
ik
ve
açıs ından
bağl
anırl
ık
bak ıl
dığında
(conne ctivity)
organiz as yonl
ar
“m ”’yi “n”’ye dönüştürm e k te dir. Şifre çöz m e
al
goritm as ı is e
al
fabe de
bul
unan
tüm
aras ında bağl
antıyı s ağl
ayan “Sanal Ö z e l
h arfl
e ri bir adım
aşağı al
m ak tadır, “b”’yi
Ağl
ar”, “s abith atl
ar” gibi de ğe rl
e ndiril
e bil
ir.
te k rar
“n”’yi
“a”’ya
te k rar
“m ”’ye
dönüştürm e k te dir. Şim di aşağıdak i m e s ajı
K riptografi ve Doğrul
am a
ince l
e ye ce k ol
urs ak :
(Auth e ntication):
TH IS IS A SECRET M ESSAGE
K riptografi,
İnte rne t üz e rinde n,
yatırım , k iral
ık
h at, k abl
o ve
bağl
antı
yatırım ına
güve nl
i
Sanal
ge re k
Öze l
ek
bir
diğe r e k
duyul
m adan
Ağ
(VPN)
Şifre l
e m e dil
inde bu m e s aj düz m e tin ol
arak
ge çe r (pl
ainte xt). Eğe r bu m e s aj yuk arıda
bah s e dil
e n al
goritm adan ge çiril
irs e ,
UIJT JT B TFDSFU NFTTBH F
ol
uşturul
m as ına vas ıta ol
ur.
h al
inde k i şifre l
e nm iş m e tine dönüşe ce k tir.
K riptografi tanım ı aşağıda tanım l
anan te m e l
Böyl
e s i bir al
goritm a güve nl
i m e s ajl
aşm ak
te k nik l
e ri ve yararl
arı k aps ar:
is te ye n bir grup tarafından k ul
l
anıl
abil
l
ir.
Eğe r bir üye
inux.org.tr
gruptan ayrıl
m ak
is te rs e ,
Giz l
il
ik (Confide ntial
ity) – bil
giye s ade ce iz in
güve nl
i il
e tişim in de vam l
ıl
ığını s ağl
am ak
ve ril
e n k işil
e rin iz in ve ril
e n yol
l
arl
a e rişim i
am acıyl
a
anl
am ına ge l
ir. Giz l
il
ik şifre l
e m e il
e s ağl
anır
al
goritm a ge l
iştirm e s i ge re k m e k te dir.
grubun
k e ndis ine
ye ni
bir
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
64
Günüm üz de k i tüm
is e
şifre l
eme
al
goritm al
arı
40 Bitl
ik bir anah tar uz unl
uğu 1 09 9 511 627
al
m ak tadır.
776 ade t k om binas yon ol
uşturm ak tadır. Bu
al
goritm al
arında,
anah tar uz unl
uğu bir z am anl
ar ye te rince
doğru
güve nl
i s ayıl
abil
e ce k büyük l
ük te idi, fak at
anah tar k ul
l
anım ını e s as
Anah tarl
ı
şifre l
eme
al
goritm a
bil
ins e
de ,
anah tar
k ul
l
anıl
m adan şifre nin çöz ül
m e s i bir h ayl
i
bil
işim
te k nol
ojil
e rinde k i
z ordur.
ne tice s inde
şifre
h ız l
ı ge l
işm e l
er
k ırm a s üre l
e ri dram atik
ol
arak az al
m ak tadır ve böyl
e s i uz unl
uk tak i
Yuk arıda ve ril
e n örne k te , anah tar al
fabe
bir
rotas yonundak i
biraraya
adım
al
fabe s ini düşünürs e k
vardır
ve
s ayıs ıdır.
Ingil
iz
topl
am da 26 h arf
k ul
l
anıl
abil
e ce k
m ak s im um
anah tarın
k ırıl
m as ı,
birk aç
ge tiril
mesi
PC’nin
durum unda
ol
uşturul
acak bir s is te m yardım ı il
e ancak
bir h aftal
ık s üre al
acak tır. Ancak anah tara
rotas yon s ayıs ı 25’dir. Böyl
e s i bir anah tar
ekl
e ne ce k h e r bit k om binas yon s ayıs ını ik i
k ol
ayl
ık l
a açığa çık artıl
abil
ir.
k atına çık artm ak tadır. Böyl
e s i bir s is te m il
e
46 bitl
ik bir anah tarın k ırıl
m as ı yak l
aşık 64
Büyük
anah tar
uz unl
uk l
arı,
k om binas yonl
arın
tüm
ol
as ı
de ne nm e s i
Tüm pratik am açl
ar
için, şifre l
e nm iş bir
m e s ajın k ırıl
m as ı
için çal
ışm ak
de m e k , doğru ol
an
bul
unana k adar
tüm ol
as ı
anah tarl
arın bire r
bire r de ne m e s i
de m e k tir. Bu
te k niğe Brute
Force adı
ve ril
m e k te dir.
h afta, 50 bitl
ik bir anah tarın k ırıl
m as ı is e
ne re de ys e 1 yıls üre ce k tir.
ge re k l
il
iğinde n, şifre nin k ırıl
m a s üre s inin
artm as ını s ağl
am ak tadır. Bununl
a be rabe r;
aynı anah tar k ul
l
anıl
arak
ve ri
şifre l
e nm e m e l
idir,
yük s e k
boyutl
u
e ğe r m üm k üns e
Ips e c Çatıs ı Al
tında
Şifre l
e m e Al
goritm al
arı
K ul
l
anıl
an
anah tar be l
irl
i pe riyotl
arda de ğiştiril
mel
idir.
“ Güçl
ü” ol
arak tanım l
anan birçok şifre l
eme
Ve ril
m iş ol
an al
fabe tik rotas yon şifre l
eme
al
goritm as ı m e vcuttur fak at IPSe c çatıs ı
örne ği ge rçe k h ayattak i ih tiyaçl
arı e l
be tte
al
tında k ul
l
anıl
m ak üz e re bunl
ardan s ade ce
k arşıl
ayam ayacak
birk açı re s m e n de k l
are
bir uygul
am adır ancak
şifre l
l
e m e nin te m e l
l
e rini açık l
ayabil
m e k için
Digital Encryption
güz e lbir örne k tir.
Tripl
e -pas s DES.
Es as ında, günüm üz de
k ul
l
anıl
an e n iyi
DES
e dil
m iştir: DES,
Standard, ve
3DES,
56-bit anah tar k ul
l
anm ak tadır ve
şifre l
e m e al
goritm al
arı açık al
goritm al
ardır
k ul
l
anıl
an diğe r 40-bitl
ik al
goritm al
arl
a aynı
(publ
ic
al
goritm al
arın
güce s ah ip ol
duğu düşünül
m e k te dir. Tripl
e-
güve nirl
iği diz aynl
arının giz il
i tutul
m as ında
pas s DES is e h e r üç DES ge çişinde üç ayrı
de ğil
, anah tarl
arının
anah tar k ul
l
anm ak adır ve te orik ol
arak 168-
al
gorith m s ).
Bu
ne
k adar güve nl
i
ol
duk l
arındadır.
bit’l
ik anah tar uz unl
uğu ol
uşturm ak tadır.
Tüm
Bununl
a be rabe r, birçok IPSe c uygul
am as ı
pratik
am açl
ar için, şifre l
e nm iş bir
m e s ajın k ırıl
m as ı için çal
ışm ak
doğru
ol
an bul
unana k adar tüm
de m e k ,
ol
as ı
aşağıda
örne k l
e ri
ve ril
en
diğe r bil
ine n
şifre l
e m e al
goritm al
arını da k ul
l
anm ak atdır.
anah tarl
arın bire r bire r de ne m e s i de m e k tir.
Bu te k niğe Brute Force adı ve ril
m e k te dir.
* DES (56 bits )
* 3DES (168 bits in th e ory)
Brute Force te k niği k ul
l
anıl
arak bir şifre l
i
* Bl
ow fis h (40-448 bits )
m e s ajın çöz ül
m e s i için ge re k e n z am an,
* CAST-128 (128 bits )
anah tarın uz unl
uğuna ve de büyük öl
çüde
*AES (128-256 bits )
şans a bağl
ıdır.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
65
Inte rne tK e y
Exch ange , ve riyi
şifre l
e m e k ve
doğrul
am ak ge re k l
i
ol
anl
ar şifre l
e m e ve
doğrul
am a
al
goritm al
arı ve
bunl
ar için ge re k l
i
anah tarl
adır. IK E
protok ol
ü bu “oturum
anah tarl
arı”’nın
(s e s s ion k e ys )
dağıtım ını yapm ak ve
VPN uç nok tal
arının
h angi güve nl
ik
pol
itik al
arında
anl
aşacak l
arını
k ararl
aştırm ak için
k ul
l
anıl
an bir
m e totdur.
Doğrul
am a
M e k aniz m as ı’nın
Rol
ü
(Auth e ntication M e ch anis m )
Diğe r k ıs ım is e trans fe r e dil
e n ge rçe k IP
ve ris idir. Bu trans fe r IK E görüşm e s inde
üz e rinde
Şifre l
e m e ye
ve rinin
ek
ol
arak , IPSe c şifre l
e nm iş
doğrul
uğunun
s ağl
anm as ı
ve
am acıyl
a
(Auth e ntication)
“
ve ril
en
AH
Doğrul
am a
k ul
l
anım ı il
e yapıl
ır.
Şifre l
eme
şifre l
eme
ve
doğrul
am a m e todl
arı il
e ge re k ESP, ge re k
bütünl
üğün
m e k aniz m as ını
k ul
l
anm ak tadır.
k arar
ge re k is e bu ik i IPSEc protok ol
ünün
da
ye te rince
IK E, Inte rne tK e y Exch ange
güve nl
ik s ağl
am ıyor m u?” diye s orul
abil
ir.
Şifre l
eme,
m e s ajl
arın
s ağl
am ak tadır,
fak at
anl
aşıl
am am as ını
Ve riyi şifre l
emek
il
e til
en
ol
anl
ar şifre l
e m e ve doğrul
am a al
goritm al
arı
m e s ajın
de ğiştiril
m e s ine k arşın bir e tk inl
iği yok tur.
ve
il
e tim
e s nas ında
de ğiştiril
mesi
bu
uç
M e k aniz m as ı gire r.
M e k aniz m a
pol
itik al
arında
m e s ajın
gönde rdiğini
ge rçe k te n
k işide n ge l
diğini is pat e de r ve
öne m l
is i,
m e s ajın
gönde re n
bil
diği
ge re k l
i
“oturum
anah tarl
arı”’nın
(s e s s ion k e ys ) dağıtım ını yapm ak ve VPN
s öz k onus u ol
duğunda de vre ye Doğrul
am a
al
ıcıya,
doğrul
am ak
bunl
ar için ge re k l
i anah tarl
adır. IK E
protok ol
ü
M e s ajın
ve
nok tal
arının
h angi
güve nl
ik
anl
aşacak l
arını
k ararl
aştırm ak için k ul
l
anıl
ar bir m e totdur.
dah a da
tarafından
IK E’ini üç ana göre vi vardır:
gönde ril
dik te n s onra de ğiştiril
m e diğini is pat
e de r.
VPN
k avram ı s abit bağl
antıl
arl
a
k ıyas l
andığında,
bir
bütün
ol
arak
bu
öz e l
l
ik l
e rin tüm ü VPN k avram ını dah a çe k ici
* Uç nok tal
ara k arşıl
ık l
ı doğrul
am a için yönte m s ağl
ar
* Ye ni IPSEC bağl
antıl
arı ol
uşturur (SA’l
e r yaratır)
* M e vcutbağl
antıl
arı yöne tir
k ıl
m ak tadır.
IK E
IPSe c Te m e l
l
e ri
h e r bağl
antıya
SA tah s is
e de re k
bağl
antıl
arın iz ini tutar. SA bir bağl
antı için
atanm ış ESP, AH , oturum anah tarl
arı gibi
IPSe c’e Giriş
tüm
param e tre l
e ri
IPs e c, Inte rne t Protocol Se curity, ne tw ok
ge re ği te k yönl
üdür.
tanım l
ar.
SA
tabiatı
k atm anında IP güve nl
iği s ağl
am ak için IETF
(Inte rne t
Engine e ring
Tas k
Force )
IK E Görüşm e s i (Ne gotiation)
tarafından tanım l
anm ış protok oltak ım ıdır
IPSe c
te m e l
l
i
VPN
ik i
k ıs ım dan
ol
uşm ak tadır:
Görüşm e oturum u param e tre l
e ri birçok faz
ve m od’dan ol
uşm ak tadırl
ar:
* Inte rne tK e y Exch ange protok ol
ü (IK E)
* IPs e c protok l
ü (AH /ESP/tüm ü)
* IK E Ph as e -1
IK E’nin nas ılk orunacağı
Birinci k ıs ım , IK E, il
k görüşm e (ne gotiation)
faz ıdır. Bu faz da ik i VPN uç nok tas ı IP
* IK E Ph as e -2
tafiğini h angi m e todl
arl
a güve nl
ik
IPSe c’in nas ıl k orunacağı ve
al
tına
al
acağı k onus unda anl
aşır, buna e k ol
arak
ak ışında
IK E,
(Se curity
doğrul
am a oturum anah tarl
arını s ağl
am ak
bağl
antıl
arı
için ph as e -1’de n ye ni anah tar m al
ze m e s i
Güve nl
ik
As s ociations -SAs )
İl
işk il
e ri
k urarak
yöne tir. SA’l
e r te k yönl
üdür ve böyl
e ce h e r
k ul
l
anıl
acak
VPN ve ri
şifre l
eme
ve
türe tim .
IPSe c bağl
antıs ı için ik i ade tSA bul
unur.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
66
IK E ve IPSe c bağl
antıl
arının l
im itl
i öm ürl
e ri
Ye re lve Uz ak Ağl
ar/Bil
gis ayarl
ar
vardır. Bu öm ürl
e r z am an (s aniye ) ve ya ve ri
m ik tarı (k il
obyte ) ol
arak
öm ürl
e r bağl
antıl
arın
tanım l
anır.
çok
üz ün
s üre l
er
boyunca k ul
l
anıl
m am as ını s ağl
am ak
tanım l
anırl
ar.
IPSe c
Bu
bağl
antı
için
öm rü
Uz ak ge çityol
u
IPs e c protok l
ü (ESP/AH /tüm ü)
IK E doğrul
am a
IK E öm ür
ge ne l
l
ik l
e IK E bağl
antı öm ründe n k ıs adır ve
IPs e c DH group
IPSe c
IPs e c doğrul
am a
bağl
antıs ı
uygul
anarak
bağl
antı
ph as e -2
k ol
ayl
ık l
a
öm rü
görüşm e s i
ye nil
e ne bil
ir.
tük e nm e dik çe
IK E
Ph as e -1
IK E Doğrul
am a M e todl
arı (M anue l
, PSK ,
görüşm e s ine ge re k ol
m ayacak tır.
Se rtifik a)
IK E Ö ne ril
e ri (Propos al
s)
M anue lAnah tar Girişi
IPSe c bağl
antıs ı başl
atan VPN ge çitk apıs ı
VPN
k arşı tarafa bir öne ri l
is te s i gönde rir. Bu
m anue l anah tar
l
is te de
al
tına
m e todda IK E h iç k ul
l
anıl
m az ve k arşıl
ık l
ı ik i
k ul
l
anıl
abil
e ce k
VPN uç nok tas ına şifre l
e m e , doğrul
am a
bağl
antının
al
ınabil
mesi
güve nl
ik
için
k onfigüras yonunun
en
girişinde n
bas it yol
u
ge çe r.
Bu
m e todl
ar/param e tre l
e r bul
unur (şifre l
eme,
anah tarl
arı ve diğe r param e tre l
e r m anue l
doğrul
am a al
goritm al
arı gibi).
giril
ir.
Üz e rinde görüşül
e n bağl
antı ve ri güve nl
iğini
Avantajl
arı:
s ağl
ayan IPSe c bağl
antıs ı ol
abil
ir ve ya IK E
Düz bir m antığa s ah ip ol
duğu için k ıs m i
bağl
antıs ı
birl
ik te -çal
ışabil
ir (inte rope rabl
e ) bir yapıya
güve nl
iğini
s ağl
ayan
IK E
bağl
antıs ının k e ndis i ol
abil
ir.
s ah iptir.
Birl
ik te
çal
ışabil
irl
ik
VPN ol
uşturabil
mek
için, IK E görüşm e s i
e s nas ında
k ul
l
anıl
abil
e ce k
birçok param e tre
m e vcuttur. VPN
bağl
antıs ını
ol
uştururk e n bu
param e tre l
e rin iyice
anl
aşıl
m as ı ve bu
param e tre l
e re dik k at
e dil
mesi
probl
eml
e ri
çoğunl
uk l
a IK E’de yaşanır. M anue lanah tar
Lis te yi al
an k arşı taraf m e vcut pol
itik al
arına
girişi IK E’yi tam am ıyl
a baypas e de r
bağl
ı ol
arak k e ndis ine e n uygun m e todu
s e çe r ve bu s e çim ini k arşı tarafa il
e tir.
IPSe c, SA tanım l
arı biz z attanım l
anır.
IK E Param e te re l
e ri
De z avantajl
arı:
VPN ol
uşturabil
mek
için, IK E görüşm e s i
IK E k ul
l
anım ından önce
e s nas ında k ul
l
anıl
abil
e ce k birçok param e tre
il
k e l bir
m e vcuttur. VPN bağl
antıs ını ol
uştururk e n
fonk s iyone l
l
ik l
e rinde n uz ak tır. Bu yüz de n
bu param e tre l
e rin iyice anl
aşıl
m as ı ve bu
baz ı l
im itl
emel
e ri vardır, örne ğin h e r z am an
param e tre l
e re
aynı anah tarl
ar k ul
l
anıl
ır ve İnk ar Ede m e m e
dik k at
e dil
mesi
m e toddur,
ge l
iştiril
m iştir ve
öz e l
l
iği e k s ik tir.
Uç Nok ta Tanım l
am al
arı
Bu
tip
böyl
el
ik l
e
bağl
antı “re pl
y attack s ”
IK E’nin
ol
arak
adl
andırıl
an s al
dırıl
ara k arşı açık tır, 3. bir
Tüne l
/trans portm odu
şah ıs be l
irl
i bir z am anda gönde ril
e n şifre l
i
M ain/aggre s s ive m od
pak e tl
e ri k ayde de r ve
IK E şifre l
eme
te k rar gönde rir. VPN uç nok tas ı pak e tin
IK E DH grup
s onradan
PFS açık /k apal
ı/k im l
ik
ge re k l
i te dbiri al
am az . IK E bu güve nl
ik
IPs e c şifre l
eme
açığını k apatm ak tadır
gönde ril
diğini
bir m üdde t s onra
al
gıl
ayam az
ve
IPs e c öm rü
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
67
Ö n-Tanım l
ı
Anah tarl
am a
(Pre -Sh are d
K e ying- PSK )
Avantajl
arı:
Es ne k tir. Bir çok VPN is te m cis i Ö n-Tanım l
ı
Anah tar
ol
am adan
yöne til
e bil
ir,
Ö n-Tanım l
ı Anah tarl
am a m e todunda VPN
is te m cinin s e rtifik as ı başk as ı tarafından e l
e
uç nok tal
arı giz l
i bir anah tarı payl
aşır. Bu
ge çiril
m işs e , s ade ce o is te m cinin s e rtifik as ı
s e rvis IK E tarafından s ağl
anır ve bu s e rvis
iptal e dil
ir ve ya
de s is te m i M anue lAnah tar Girişi m e toduna
ge çitl
e ri/is te m cil
e ri
k ıyas l
a e s ne k k ıl
ar.
s e rtifik al
andırm a çal
ışm as ına ge re k yok tur.
Avantajl
arı:
De z avantajl
arı:
M anue lAnah tar Girişi m e toduna k ıyas l
a bir
İyi bir yöne tim yaz ıl
ım ı ol
m adan yöne til
mesi
çok
güçtür.
avantajı vardır, örne ğin, uç nok ta
doğrul
am as ı
s ağl
ar,
tüne l
ye nil
e nir,
için
De z avantajl
arı:
ciddi
(AH
ve
ge çitl
e ri aras ındak i ge rçe k
de z avantaj
m e todunda
anah tar
ye nide n
IPs e c Protok ol
l
e ri (ESP/AH )
IPSe c protok ol
l
e ri
Ö n-Tanım l
ı Anah tarl
am a
diğe r VPN
öm ürl
e ri
tanım l
anabil
ir, ye ni anah tar tanım l
anabil
ir.
en
ESP) VPN
ve ri trafiğini
k orum ak am acı il
e k ul
l
anıl
ır.
dağıtım ı
s orunudur. Giz l
i anah tarl
ar uç nok ta VPN
AH (Auth e ntication H e ade r)
ge çitl
e rine
AH data ak ışını doğrul
am ak için k ul
l
anıl
an
ve ya is te m cil
e rine
güve nl
i bir
şe k il
de nas ıldağıtıl
acak ?
bir protok ol
dür.
IP
pak e tinde
ve ride n M AC ol
uşturm ak
Se rtifik a
bul
unan
için k riptografik
h as h fonk s iyonu k ul
l
anır. El
de e dil
e n M AC,
k arşı
tarafa,
m e s ajın
k orunduğunun
bir ve ya birde n çok k ök s e rtifik as ına s ah iptir.
pak e tl
e birl
ik te il
e til
ir.
H e r uç nok ta s e rtifik as ında bul
unan bir açık
AH protok ol
ü IP pak e t ve ris inin yanı s ıra IP
anah tara de nk
başl
ığının
ve
ge l
e n bir öz e l anah tara
bu
k e ndis inde bul
unur.
öz e l anah tar
s ade ce
anl
aşıl
m as ı
bütünl
üğünün
H e r VPN ge çidi k e ndis ine h as s e rtifik aya ve
s ah iptir
inux.org.tr
bir
parçal
arını da
için
orijinal
doğrul
ar.
protok ol
ü IP başl
ığından s onra AH
AH
başl
ığı
ye rl
e ştirir.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
68
Bu tip pl
atform l
arın uz ak tan ve m e rk e z i
yöne tim l
e ri
ge ne l s is te m
yöne tim ine
s ade ce k ıs m i bir çöz üm ge tire bil
m e k te
ve routing pe rform ans l
arı orta öl
çe k l
i bir
ne tw ork
için
dah i
ye te rl
i
k al
m ayabil
m e k te dir.
Donanım Tabanl
ıVPN
K e ndi işl
e tim
s is te m l
e rine
Fire w al
l ve
Route r
s ah ip baz ı
cih az l
arı
da,
s onradan e k l
e ne bil
e n yaz ıl
ım , donanım
de s te k l
e ri
il
e
VPN
h iz m e ti
ve re bil
m e k te dirl
e r.
ESP (Encaps ul
ating Se curity Payl
oad)
ESP
protok ol
ü
IP
şifre l
e nm e s i h e m
de
k ul
l
anıl
ır.
ESP
s ade ce
şifre l
e nm e s i
pak e tinin
hem
doğrul
anm as ı için
protok ol
ü
IP
pak e tinin
ve ya
s ade ce
doğrul
anm as ı için de k ul
l
anıl
abil
ir.
ESP protok ol
ü IP başl
ığından s onra ESP
başl
ığı ye rl
e ştirir. ESP başl
ığından s onrak i
tüm
ve ri
şifre l
e nm e k te dir
doğrul
anm ak tadır. AH
ESP
IP
ve /ve ya
prtok ol
ünde n fark ı;
pak e tinin
şifre l
e nm e s ini
s ağl
am ak tadır.
VPN’İ
N K ULLANIM ALANLARI
Extrane tVPN
Fire w al
l
’l
ar bil
ine n işl
e tim
İş ortak l
arı, iştirak l
e r, ortak çal
ışıl
an şirk e tl
er
be rabe rinde
il
e yapıl
an güve nl
i bağl
antıl
ardır.
probl
eml
e rini
s is te m l
e rinin
ge tirdik l
e ri güve nl
ik açığı
ve
pe rform ans
probl
eml
e rini aşm ışl
ardır fak at routing
VPN, ge niş al
ana dağıl
m ış k urum l
ar, uz ak
Re m ote VPN
nok tal
arda, h atta yutdışında ofis l
e ri ol
an
M obil k ul
l
anıcıl
arı, k üçük /e v uz ak
şirk e tl
e r ve
(SO H O ) m e rk e z e dial
-up ol
arak güve nl
i bir
Route rl
ar
şe k il
de bağl
am ak tır.
s is te m l
e rinin
k ritik
nok tal
arda
ye r al
an
k urum l
ar tarafından, k e ndi içl
e rinde
ve ya
pe rform ans l
arı norm alol
arak z ayıfdır.
ofis l
e ri
te rcih e ttik l
e ri k urum l
arl
a/k işil
e rl
e güve nl
i bir
biçim de
ve ri al
ış-ve rişi yapm ak
is te dik l
e ri
is e ,
güve nl
ik
VPN Tİ
PLERİ
açığı
pe rform ans
z am an te rcih e dil
ir.
bil
ine n
işl
e tim
ge tirdik l
e ri
probl
eml
e rini
probl
eml
e rini
ve
aşm ışl
ardır.
Routing pe rform ans l
arı ol
duk ça iyidir
Yaz ıl
ım Tabanl
ıVPN
VPN’İ
N K ULLANIM ŞEK İ
LLERİ
Yaz ıl
ım
tabanl
ı
s is te m l
e rinde
bir
fak at
VPN’l
e r,
çe şit
VPN
k riptografik
düşük tür ve
yaz ıl
ım ı
yöne tim inde n bağım s ız
çal
ıştırırl
ar. Bir çok s oftw are tabanl
ı VPN
VPN
M e rk e z ofis ve
adre s l
eme
al
tyapıs ının
ve ya şube l
e riniz in
ve ya
protok ol
pe rform ans l
arı
s unucu
Site -to-Site (Intrane t) VPN
böl
ge
yine
be rabe rinde
tabanında
ağ yöne tim i,
s is te m l
e ri,
güve nl
ik
de ğil
dir. İde al
m e vcut
ne tw ork
bir parças ı ol
arak ,
tüm
ol
duğu ne tw ork l
e ri VPN il
e güve nl
i bir
tüne l
l
eme
yapabil
ir fak at bu tip VPN’l
er
uygul
am al
ar için şe ffaf, öl
çe k l
e ne bil
ir,
şe k il
de birbirine bağl
am ak tır.
donanım
te m e l
l
i VPN'l
e re
k ol
ay
düşük pe rform as s e rgil
e rl
e r...
inux.org.tr
oranl
a dah a
yöne til
e bil
ir ol
m al
ı ve
yük s e k
pe rform ans s e rgil
emel
idir.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
69
Bu
birim l
er
dah a
m e k aniz m al
arı il
e
s onra
şifre l
eme
k ul
l
anıl
dığında
k im l
ik
doğrul
am a, ye tk il
e ndirm e ve dijitalim z anın
k ontrol
ü gibi güve nl
ik h iz m e ti ve re bil
irl
e r.
Açık
anah tarl
ı şifre l
eme
s is te m inde
açık
anah tar ve öz e lanah tar bul
unm ak tadır. Bu
anah tarl
ar te k yönl
ü çal
ışm ak tadırl
ar fak at
birbirl
e rini
tam am l
arl
ar.
şifre l
emek
icin,
Açık
anah tar
öz e l anah tar da
açık
anah tarın şifre l
e digini de şifre
e tm e k
k ul
l
anıl
ır.Ö z e l anah tar s ade ce
ait ol
dugu
k is ide
bul
unm ak ta
ancak
açık
icin
anah tar
ce s itl
i s e k il
l
e rde ins anl
ara il
e til
e bil
m e k te dir,
Dİ
Jİ
TAL SERTİ
Fİ
K ALAR
PK I (Publ
ic K e y
Infras tructure , Açık
yani açık ol
arak dağıtıl
ır.
Anah tar Al
tyapıs ı)
Dijital Se rtifik al
ar k urum
ya da k işil
e rin
PK I dağıtık
k im l
iğini,
im z al
am ak
(publ
ic k e y) ve
dijital bil
giyi
ve
s is te m l
e rde
X.509
açık
anah tarl
ar
dijital s e rtifik al
arın
tarafından onayl
anm as ı,
k ul
l
anım ını s ağl
ayan
anah tara bağl
ar. DijitalSe rtifik al
ar, k işi ve
k üm e s idir ve aynı z am anda Açık anah tar
ge re k tiği durum l
arda onayın ge ri al
ınm as ı,
k urul
uşl
arın
k işis e l işl
eml
e rini
Al
tyapıs ı (PK I) k işil
e rin s ah ip ol
duk l
arı açık
s onl
andırıl
m as ı gibi işl
eml
e r vardır.
il
e tişim ağl
arı üz e rinde güve nl
i bir şe k il
de
ve öz e l anah tarl
arı k ul
l
anarak ol
uşturul
an
ge rçe k l
e ştirm e l
e rini s ağl
ar.
bir
ve
bil
gi
al
tyapıs ıdır.
Açık
h iz m e tl
e ri
al
tyapıda anah tarl
arın ol
uşturul
m as ı,
ye tk il
i bir k urum
şifre l
e m e k için k ul
l
anıl
an bir çift e l
e k tronik
ticari
güve nl
ik
Bu
anah tar
s e rtifik al
arın
s ak l
anm as ı ve
dağıtıl
m as ı,
PK I :
al
tyapıs ının te m e l göre vi, inte rne t/intrane t
* Giz l
il
ik (Confide ntial
ity)
Bir El
e k tronik Se rtifik a dört ana bil
e şe nde n
üz e rinde
* Ve ri Bütünl
üğü (Data Inte grity)
ol
uşur:
k urum l
ar aras ında güve nil
e n dijitalbirim l
er
* İnk ar Ede m e m e (Te ch nicalNon-Re pudiation)
ol
uşturm ak tır.
* Doğrul
am a (Auth e ntication)
h abe rl
e şe n, çal
ışan k işil
e r ve ya
*Açık anah tar
*Anah tarı s ah ibine bağl
ayan k işis e lbil
gil
er
* Se rtifik ayı ve re n m ak am h ak k ında bil
gi
* Se rtifik ayı ve re n m ak am ın im z as ı
DijitalSe rtifik al
ar Ne l
e rİ
çe rir?
Se rtifik al
ar te m e lol
arak açık anah tar için bir
taşıyıcı
göre vi
görürl
e r.
Ancak
açık
anah tardan dah a faz l
a be l
irl
e yici bil
giye
s ah ip ol
duk l
arı için çok dah a işl
e vs e l
dirl
e r.
Dijital
Se rtifik al
ar,
s ah ibinin
anonim
anah tarını, adını, s on k ul
l
anm a tarih ini,
Dijital Se rtifik ayı
h az ırl
ayan
Se rtifik a
M e rcii'nin adını, s e ri num aras ını e -pos ta
adre s ini ve diğe r baz ı bil
gil
e ri içe rir.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
70
PK I tabanl
ı
uygul
am al
arda
güve nl
iğin
s ağl
anabil
m e s i için
anah tarl
arın güve nl
i bir
ortam da ol
uşturul
m as ı
ve k orunm as ı ge re k ir.
Böyl
e bir ortam ak ıl
l
ı
k artl
ar il
e s ağl
anabil
ir
çünk ü bil
gis ayardan
ayrı ol
arak çal
ışırl
ar
ayrıca bil
gis ayarl
ar il
e
ol
an il
e tişim l
e ri de
şifre l
idir.
gibi te k nik l
e ri ve yararl
arı k aps ar. Bunl
ara
Ak ıl
l
ı k art üre te n firm al
ar artık PK I için öz e l
e k ol
arak PK I, ye tk il
e ndirm a (Auth oriz ation )
k artl
ar üre tm e k te dirl
e r. Bu k artl
arda öz e l
l
ik l
e
ve
e tk il
i ras tge l
e s ayı üre tici (Random Num be r
e rişim
k ontrol (Acce s s
Control
)
m e k aniz m al
arını da de s te k l
e r.
PK Ine yi içe rir?
Ge ne rator –
RNG) m odül
l
e ri vardır ve
üre til
e n açık
ve
öz e l anah tar çiftinde n
s ade ce açık anah tar bil
gis ayara gönde ril
ir.
Dah a faz l
a güve nl
ik is te nirs e öz e lanah tar
* Anh ah tar Çifti:
Ö z e l ve
Açık
Anah tarl
ar
k art üz e rinde
s im e trik
şifre l
i ol
arak
(M ate m atik s e lol
arak l
ink l
e nm iş durum da)
s ak l
anabil
ir. Ge ne l
l
ik l
e açık
* X .509 DigitalSe rtifik al
ar
üz e rinde s e rtifik a ol
arak s ak l
anır.
da
anah tar k art
* Se rtifik a O torite s i
* K ayıtO torite s i
Ö Z ETLE:
* Ge ne k -Eirşil
e bil
ir diz in s e rvis l
e ri (PK I)
* İl
gil
i CA’l
e rşe Güve n İl
işk is iTrus t re l
ations h ip
am ongs tre l
e vantCA’s
Yuk arıda bah s i ge çe n h iz m e tl
e rin/ürünl
e rin
* PK I pol
itik al
arı: Re vocation l
is te s , günce l
l
eme,
birl
e ştiril
mesi
vs .
s ağl
anabil
ir:
il
e
aşağıdak i
avantajl
ar
* PK I-tabanl
ı uygul
am al
ar
* Dah a az bürok ras i
* PK I-e nte gre diz in Se rvis l
e ri
* Dah a az
AK ILLIK ARTLAR
k ul
l
anıcı - s is te m
yöne ticis i
tartışm al
arı
* Dah a ge niş güve n ağı
K re di k artı boyutl
arında ve
bir yüz ünde ,
* Diğe r k urum l
ar il
e dah a k ol
ay işbirl
igi
k e nara yak ın ol
arak al
tın k apl
am anın al
tına
göm ül
m üş e l
e k tronik de vre bul
unduran bir
k arttır.
PK I
tabanl
ı
uygul
am al
arda
güve nl
iğin s ağl
anabil
m e s i için anah tarl
arın
güve nl
i bir
ortam da
ol
uşturul
m as ı
Se rk an Yıl
m az
ve
k orunm as ı ge re k ir. Böyl
e bir ortam ak ıl
l
ı
k artl
ar il
e s ağl
anabil
ir çünk ü bil
gis ayardan
ayrı ol
arak çal
ışırl
ar ayrıca bil
gis ayarl
ar il
e
ol
an il
e tişim l
e ri de şifre l
idir.
K aynak ça:
H andbook ofAppl
ie d Cryptograph y, Al
fre d J. M e ne z e s , PaulC. van O ors ch ot, ScottA. Vans tone 19 9 7
M anaging Cis co Ne tw ork s 2nd Edition, Eric K nipp, Brian Brow ne , W oody W e ave r, C. Tate Baum ruck e r,
Larry Ch affin, Jam ie Ce as e r, Vital
y O s ipov, Edgar Danie l
yan Syngre s s Publ
is h ing 2002
An O ve rvie w ofVPNs Se cure Com puting 04/06/00 v.s cc032700
R.Rive s t, A.Sh am ir and L.Adl
e m an, “A M e th od for O btaninig Digital Signature s and Publ
ic-K e y
Cryptos ys te m s ”, 19 78
PK I Bas ics - A Bus ine s s Pe rs pe ctive , A PK I Forum Note , Patricia Lare au, 2002
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
71
De bian Türk Grubu
Türk iye 'de
De bian GNU/Linux
k ul
l
anan bir grup tarafından
ol
uşturul
an grup, çal
ışm al
arını
h ttp://w w w .de bian-tr.org s ite s i ve
de bian-us e rturk is h @ l
is ts .de bian.org
e pos ta
l
is te s i üz e rinde n yürütm e k te dir.
Grup aynı z am anda De bian
Türk çe çe viri çal
ışm al
arını da
yürütm e k te dir.
De bian H ak k ında
De bian Proje s i, öz gür bir işl
e tim s is te m i yaratm ak
ortak gaye s iyl
e bir araya ge l
m iş bire yl
e rin bir
ol
uşum udur. Bu işl
e tim s is te m i De bian GNU/Linux
ve ya k ıs aca De bian ol
arak adl
andırıl
m ak tadır.
De bian NEDİ
R?
ge l
m e k te dir.
GNU/Linux
De bian Proje s i, öz gür bir işl
e tim s is te m i
yaratm ak ortak gaye s iyl
e bir araya
ge l
m iş bire yl
e rin bir ol
uşum udur. Bu
işl
e tim s is te m i De bian GNU/Linux, ve ya
k ıs aca
De bian
ol
arak
adl
andırıl
m ak tadır.
GNU/H urd
da ücre ts iz dir. Doğalol
arak ins anl
arın as ıl
is te diği uygul
am a yaz ıl
ım l
arıdır: is te dik l
e ri
işl
e rin yapıl
m as ına yardım cı ol
an ve yaz ı
yaz m ak tan, be l
irl
i bir ciddi işi görm e ye ;
oyun oynam ak tan, yaz ıl
ım ge l
iştirm e ye de k
uz anan
bir
diz i
De bian,
Bir işl
e tim
s is te m i bil
gis ayarınız ın
çal
ışm as ını s ağl
ayan bir diz i te m e l
program ve araçtan ol
uşm uş bir yaz ıl
ım
topl
ul
uğudur.
İşl
e tim
s is te m inin
m e rk e z inde çe k irde k (k e rne l
) ye r al
ır.
Çe k irde k , bil
gis ayardak i e n te m e l
program dır; bütün te m e l işl
e ri yöne tir
ve
diğe r program l
arı başl
atm anız ı
s ağl
ar.
De bian s is te m l
e ri h al
ih az ırda Linux
çe k irde ğini k ul
l
anm ak tadır. Linux, Linus
Torval
ds tarafından başl
atıl
an ve dünya
üz e rinde k i
binl
e rce
program cı
tarafından de s te k l
e ne n bir yaz ıl
ım dır.
Bununl
a be rabe r, başta H urd ge l
mek
üz e re De bian'ın diğe r çe k irde k l
e rl
e de
birl
ik te s unul
m as ı için h al
e n çal
ışm al
ar
s ürm e k te dir. H urd, (M ach gibi) bir m ik ro
çe k irde ğin üs tünde çal
ışarak fark l
ı
birçok öz e l
l
ik s unan bir s unucul
ar
bütünüdür.
H urd,
GNU
proje s i
tarafından
üre til
m iş
ücre ts iz
bir
yaz ıl
ım dır.
uygul
am a
yaz ıl
ım l
arı.
(bil
gis ayarınız a
k urul
abil
e ce k
de rl
e nm iş)
bir
k ol
ayca
biçe m de
ade din
önce de n
üz e rinde
pak e tl
e
ge l
m e k te dir. Üs te l
ik bu pak e tl
e r tam am ıyl
a
öz gürdür.
Bu
durum
bir
k ul
e ye
be nz e til
e re k
açık l
anabil
ir. K ul
e nin tabanında çe k irde k
bul
unm ak tadır. O nun te pe s inde is e bütün
te m e laraçl
ar. Diğe r h e rşe y bil
gis ayarınız da
çal
ıştırdığınız
program l
ara
K ul
e nin
te pe s inde
en
k arşı
düşe r.
De bian,
bütün
parçal
arı organiz e
e tm e k te
birl
ik te
şe k il
de
düz e nl
i
ve
bunl
arın
çal
ışm as ını
s ağl
am ak tadır.
Tam am ıyl
a Ücre ts iz ?
Be l
k i m e rak e diyors unuz dur: İns anl
ar niçin
s aatl
e rini program yaz arak , bunl
arı titiz l
ik l
e
pak e tl
e ye re k
göz e tm e de n
ve
s onra da h içbir k arşıl
ık
diğe r
ins anl
ara
ve re re k
h arcıyorl
ar? Bu s oruya ve ril
e ce k
ce vap
k atk ıda bul
unan ins anl
arın çe şitl
iği k adar
de ğişik l
ik gös te rir. Baz ı ins anl
ar diğe rl
e rine
yardım
İşl
e tim s is te m inin büyüm e s ini s ağl
ayan
te m e laraçl
arın çoğu GNU proje s i'nde n
inux.org.tr
ve
adl
andırm al
arının k aynağı budur. Bu araçl
ar
e tm e yi
s e ve rl
e r.
bil
gis ayarl
ar h ak k ında
Baz ıl
arı
dah a
faz l
a
is e
şe y
öğre nm e k am acıyl
a program yaz arl
ar.
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
72
Gittik çe
dah a
yaz ıl
ım l
arın
faz l
a
s ayıda
abartıl
m ış
ins an
"Fre e "
kel
im e s ini
k ul
l
anırk e n
yaz ıl
ım ın
ücre tl
e rinde n
öz gürl
üğüne (fre e dom ) atıfta bul
unuyoruz ,
k açınm ak için bir yolarıyor. Sayıl
arı gün
be dava ol
m as ına de ğil
. Dah a faz l
a bil
gi için
ge çtik çe
"öz gür yaz ıl
ım " (fre e
artan
al
dık l
arı
bir
grup
diğe rl
e rinde n
ücre ts iz
m inne ttarl
ık l
arının
yaz ıl
ım l
ara
ifade s i
ol
arak
k atk ıda
bul
unuyor. Çoğu ak ade m ik çe vre yaptık l
arı
s oftw are ) il
e ne yi
k as te diyoruz 'u ve ya k onu h ak k ında Ö z gür
Yaz ıl
ım
K urul
uşu
ne
s öyl
üyor'u
ok uyabil
irs iniz .
araştırm al
arın s onuçl
arından dah a ge niş
k itl
el
e rin yararl
anm as ı için öz gür yaz ıl
ım
üre tir.
İş
çe vre l
e ri
ge l
iştiril
m e s ine
öz gür
yardım
yaz ıl
ım l
arın
e diyor.
Çünk ü
böyl
el
ik l
e bu yaz ıl
ım l
arın ge l
işim inde
s ah ibi
ol
abil
iyorl
ar
ge rçe k l
emek
(Be l
irl
i bir
için
o
işi
Çoğu yaz ıl
ım yüz l
e rce dol
ara m alol
uyor.
Nas ılbe dava dağıtıyors unuz k i?
s öz
öz e l
l
iği
k e ndiniz in
Dah a güz e lbir s oru: Yaz ıl
ım şirk e tl
e ri bu
k adar bu k adar büyük
m as rafl
arl
a nas ıl
yapm as ından dah a h ız l
ı bir yönte m yok tur.).
başa çık abil
iyorl
ar? Yaz ıl
ım üre tm e k araba
Ve tabii, bir çoğum uz bu işi çok e ğl
e nce l
i
yapm ak
bul
uyoruz .
k opyas ına
gibi
de ğil
dir.
bir
Yaz ıl
ım ınız ın
k e re
il
k
ul
aştığınız da,
aynıs ından m il
yonl
arca yapm ak için ge re k l
i
De bian öz gür yaz ıl
ım a k e ndis ini o k adar
m al
iye t
adam ıştır k i, bu adanm anın bir be l
ge yl
e
(M icros oft'un bank ada m il
yarl
arca dol
arının
re s m îl
e ştiril
m e s inin
ol
m as ının iyi bir ne de ni var).
düşündük . İşte
yararl
ı
ol
acağını
Sos yal Söz l
e şm e
yok
de ne ce k
K onuya dah a de ğişik
birl
ik te ,
Bah çe niz de
k e ndi
az dır
böyl
e
doğdu. De bian öz gür yaz ıl
ım a inanm ak l
a
ins anl
arın
k adar
bil
gis ayarl
arına
bir yönde n bak ın:
s ınırs ız
m ik tarda
k um
öz gür ol
m ayan yaz ıl
ım l
arı k oym ak is te diği
ol
m as ıh al
inde , bu k um u bağışl
am ak is tiyor
ve ya k oym ak z orunda bul
unduğu durum l
ar
ol
abil
irs iniz . Ö te yandan k um u başk al
arına
da
götürm e s i
m e vcuttur.
De bian
ye gane
M üm k ün
bunu
ol
duğu
de s te k l
e ye ce k tir.
göre vi De bian s is te m ine
s üre ce
için
H atta,
öde m e k
öz gür
ge l
m e s ini ve
nak l
iye
budal
al
ık
şirk e tl
e rine
ol
acak tır.
para
İns anl
arın
k um u k e ndil
e rinin al
m as ını
ol
m ayan yaz ıl
ım k urm ak ol
an pak e tl
e r gün
s ağl
ars ınız (ağ üz e rinde n dos ya indirm e yl
e
ge çtik çe çoğal
m ak tadır.
e şde ğe r) ve ya onl
ar, k um u k e ndi k apıl
arına
ge tire ce k
biril
e rine
para öde ye bil
irl
e r (bir
Ücre ts iz diyors unuz , fak at
CD s atın al
m ak l
a e şde ğe r). Bu, tam ol
arak
CD'l
e r/bantge nişl
iği para tutuyor!
De bian'ın
nas ıl çal
ıştığını
ve
CD'l
e rin
çoğunun ne de n bu k adar ucuz ol
duğunu
Şöyl
e s oruyor ol
abil
irs iniz : Eğe r yaz ıl
ım
(üç CD için s ade ce 6 dol
ar) açık l
am ak tadır.
ücre ts iz is e , CD için be l
irl
i bir s atıcıya ve ya
dos ya indirm e k için bir İSS'e ne de n öde m e
De bian, CD s atışından h e rh angi bir para
yapayım ? Bir CD
k az anm am ak tadır. Diğe r taraftan al
an k aydı
z am anına,
h arcam al
ara
s atam az s a)
al
ırk e n, bir ins anın
CD'l
e ri
ve
h az ırl
ark e n
yaptığı
ve
(şaye t bütün
CD'l
e ri
ge re k m e k te dir. De bian'a bir k atk ınız ol
s un
öde m e
is tiyors anız ,
ticari
ris k ine
donanım
m as rafl
arı
yaptığınız
için
de
al
ışve rişin
para
bir
yapıyors unuz . Diğe r bir anl
atım l
a, yaz ıl
ım ın
k ıs m ını De bian'a bağış ol
arak bırak an CD
dağıtıl
dığı
s atıcıl
arının birinde n CD s atın al
ınız .
fiz ik s e l ortam
için
öde m e
yapıyors unuz , yaz ıl
ım ın k e ndis i için de ğil
.
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
73
H angi donanım l
ar de s te k l
e niyor?
De bian'ınas ıle dine bil
irim ?
H e m e n h e m e n bütün bil
ine n donanım l
ar
De bian'ın k urul
um unda e n çok te rcih e dil
en
de s te k l
e nm e k te dir.
yönte m
bütün
h e rşe yin
ol
m ak
Eğe r
m ak ine niz de k i
de s te k l
e ndiğinde n
is tiyors anız ,
Linux
e m in
Donanım
Uyum l
ul
uğu NASIL'ına bir göz atın.
çok
birinde n
s ayıdak i CD s atıcıl
arım ız ın
k ırtas iye
al
abil
e ce ğiniz
be de l
iyl
e
s atın
bir CD k ul
l
anm ak tır. Eğe r
İnte rne t bağl
antınız
iyi
durum da
is e ,
De bian'ı İnte rne t üz e rinde n indire bil
ir ve
Yaptık l
arı
parçal
arın
ayrıntıl
arını
ve rm e ye re k z orl
uk çık aran çok az s ayıda
şirk e t m e vcuttur. Yani bu
donanım l
arı
şirk e tl
e re
k urabil
irs iniz . Dah a faz l
a bil
gi için l
ütfe n
De bian'ı Edinm e s ayfam ız ı ince l
e yin.
ait
GNU/Linux
il
e
H e nüz
bunu
yapm am ışs anız ,
k ul
l
anam ayabil
irs iniz . Baz ı şirk e tl
e r öz gür
Donanım
ol
m ayan s ürücül
e r s unar, fak at bu da bir
önce l
ik l
e göz atm ak is te ye bil
irs iniz . De bian
s orundur; çünk ü il
gil
i şirk e t ge l
e ce k te bir
k aps am ında s unul
an pak e tl
e re bak m ayı da
gün
unutm ayın (um arız
k apanabil
ir ya
donanım
da
için de s te k
Sade ce ,
ürünl
e ri
s atın
al
dığınız
ve rm e yi bırak abil
ir.
için
öz gür
Uyum l
ul
uğu
Linux
NASIL be l
ge s ine
m e vcut pak e t s ayıs ı
göz ünüz ü k ork utm az ).
yaz ıl
ım
s ürücüs ü s ağl
ayan üre ticil
e rde n donanım
Bunu k e ndi başım a yapam ıyorum . De bian
al
m anız ı s al
ık ve riyoruz .
için ne re de n de s te k al
abil
irim ?Nas ılde s te k
al
abil
irim ?
Dah a faz l
a bil
gi arıyorum .
SSS böl
üm üm üz e bak m ak is te ye bil
irs iniz .
Web
s ite s inde
ve
k urabil
e ce ğiniz
H âl
â ik na ol
m adım .
Biz im
s öz l
e rim iz e
bak m ayın,
ucuz l
adığından,
dis k iniz de
500M B'l
ık
ayırabil
irs iniz .
De bian
büyük
bir
bu
De bian'ı
fiyatl
arı artık
ol
as ıl
ık l
a
boş
al
an
faz l
adan
boş
al
ana k ol
ayl
ık l
a k urul
abil
ir ve m e vcut işl
e tim
s is te m iniz l
e
içe riğinde
bul
abil
e ce ğiniz be l
ge l
e ri ok uyarak
k e ndiniz de ne yin. Sabitdis k
çok
s is te m iniz e
pak e tl
e rin
birl
ik te
yaşayabil
ir.
al
abil
irs iniz .
üz e rinde n
Epos ta
l
is te l
e ri
biz im l
e il
e tişim
yardım
ve ya
IRC
k urm anız
da
m üm k ün. H atta bu am açl
a bir danışm an
bil
e k iral
ayabil
irs iniz . Dah a faz l
a bil
gi için
l
ütfe n be l
ge l
e r ve
de s te k
s ayfal
arım ız a
başvurun.
Eğe r
nih aye tinde dah a faz l
a boş al
ana ih tiyaç
Bu arada s iz k im s iniz ?
duyars anız , işl
e tim
s is te m l
e riniz de n birini
De bian, boş z am anl
arında gönül
l
ü ol
arak
s il
m e niz bas itçe ye te rl
i ol
acak tır (ve e m iniz
çal
ışan, dünya üz e rinde k i yak l
aşık bin civari
k i De bian'ın gücünü gördük te n s onra s il
ine n
ak tif ge l
iştirici tarafından h az ırl
anm ak tadır.
s is te m De bian ol
m ayacak ).
Ge l
iştiricil
e rin çok az bir k ıs m ı birbirl
e riyl
e
yüz yüz e görüşm e k te dir. H abe rl
e şm e te m e l
Ye ni bir işl
e tim s is te m ini de ne m e k de ğe rl
i
ol
arak
vak tiniz de n
e pos ta
fe dak arl
ık
ge re k tire ce ğinde n
yapm ayı
çe k ince l
e riniz
ol
m as ı
(l
is ts .de bian.org e pos ta l
is te l
e riyl
e)
ve
(irc.de bian.org'dak i
#de bian
k anal
ı il
e ) IRC üz e rinde n yürütül
m e k te dir.
tam am ıyl
a anl
aşıl
abil
ir bir durum dur. Bu
yüz de n De bian'ın artı ve e k s il
e rini içe re n bir
De bian
l
is te
yapıya s ah iptir. De bian'ın içyüz üyl
e il
gil
i
de rl
e dik .
Bu
be l
ge
ayıracağınız
z am anın
de ğip
de ğm e ye ce ğini
be l
irl
e m e niz de
yardım cı ol
acak tır. Um arız
Proje s i
dik k atl
i pl
anl
anm ış
bir
dah a faz l
a bil
gi için ge l
iştiricil
e r k öşe s i
s ayfas ını ince l
e m e k te n l
ütfe n k açınm ayın.
dürüs tl
ük ve s am im iye tim iz i tak dir e de rs iniz .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
74
De bian'ık im l
e r k ul
l
anıyor?
Bu
k onuda (k ul
l
anıcıl
arın k ayıtl
ı ol
m as ı
z orunl
u
tutul
m adığından)
ne t bir
ve ri
bul
unm am ak l
a birl
ik te , De bian'ın iril
i ufak l
ı
çok
s ayıda
k urum
ve
binl
e rce
bire y
tarafından k ul
l
anıl
dığına dair güçl
ü de l
il
l
er
m e vcut. Dah a faz l
a bil
gi için De bian'ı nas ıl
ve ne de n k ul
l
andık l
arını k ıs aca açık l
ayan iyi
bil
ine n baz ı k urum l
arın l
is te l
e ndiği De bian'ı
k im l
e r k ul
l
anıyor?s ayfam ız ı ince l
e yin.
H e rşe y nas ılbaşl
adı?
De bian, 19 9 3 Ağus tos 'unda Ian M urdock
tarafından, Linux ve GNU ruh una uygun
şe k il
de
açık
ol
arak
ge l
iştiril
e bil
e ce k
bir
dağıtım h al
inde başl
adı. De bian dik k atl
i ve
bil
inçl
i şe k il
de bir araya ge tiril
m iş, ve aynı
titiz l
ik l
e ge l
iştiril
e ce k ve de s te k l
e ne ce k bir
dağıtım
ol
arak
s ayıda
ve
birbirine
Ö z gür Yaz ıl
ım
proje , adım
pl
anl
anm ıştır. Ö nce l
e ri az
s ık ıca
k e ne tl
e nm iş
Ge l
iştiricil
e riyl
e
adım
büyüye re k
başl
ayan
dah a
iyi
şe k il
de organiz e ol
m uş bir ge l
iştiricil
e r ve
k ul
l
anıcıl
ar topl
ul
uğu h al
ine ge l
m iştir. Dah a
faz l
a bil
gi için ayrıntıl
ı tarih çe
böl
üm ünü
ince l
e yin.
Çok l
arı
açık l
ayal
ım :
tarafından
De bian
s orul
duğundan
/?de .bi.?n/ şe k l
inde
te l
afuz e dil
m e k te dir. De bian is m i, De bian'ın
yaratıcıs ı Ian M urdock
ve
e şi De bra'nın
is im l
e rinde n ge l
m e k te dir.
Bu çe virinin öz gün h al
ine
h ttp://w w w .de bian.org/intro/about.h tm l
s ayfas ından e rişil
e bil
ir.
Son Günce l
l
e m e : Cts , O ca 22 19 :27:28
UTC 2005
Te l
ifH ak k ı © 19 9 7-2005 SPI;Lis ans Şartl
arı
De bian, "Softw are in th e Publ
ic Inte re s t"
k urul
uşuna aitte s cil
l
i bir m ark adır.
De bian Türk Grubu
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
75
De bian Türk Grubu
Türk iye 'de
De bian GNU/Linux
k ul
l
anan bir grup tarafından
ol
uşturul
an grup, çal
ışm al
arını
h ttp://w w w .de bian-tr.org s ite s i ve
de bian-us e rturk is h @ l
is ts .de bian.org
e pos ta
l
is te s i üz e rinde n yürütm e k te dir.
Grup aynı z am anda De bian
Türk çe çe viri çal
ışm al
arını da
yürütm e k te dir.
De bian Sos yalSöz l
e şm e s i
De bian, De bian GNU/Linux s is te m ini üre te nl
e r, De bian
Sos yalSöz l
e şm e s i'ni ol
uşturm uşl
ardır. Söz l
e şm e nin parças ı
ol
an ve başl
angıcı itibarıyl
a, uyul
m as ı h us us unda görüş
birl
iğine vardığım ız bir diz i taah h ütl
e r ol
arak tas arl
anan
De bian Ö z gür Yaz ıl
ım Yöne rge l
e ri (DFSG)'nin Açık K aynak
Tanım ı'na e s as te şk ile tm e s i öz gür yaz ıl
ım cam ias ı
tarafından be nim s e nm iştir.
Sürüm 1.0, 5 Te m m uz 19 9 7'de onayl
andı.
De bian, De bian GNU/Linux s is te m ini üre te nl
e r, De bian Sos yalSöz l
e şm e s i'ni ol
uşturm uşl
ardır.
Söz l
e şm e nin parças ı ol
an ve
başl
angıcı itibarıyl
a, uyul
m as ı h us us unda görüş birl
iğine
vardığım ız bir diz i taah h ütl
e r ol
arak tas arl
anan De bian Ö z gür Yaz ıl
ım Yöne rge l
e ri (DFSG)'nin
Açık K aynak Tanım ı'na e s as te şk ile tm e s i öz gür yaz ıl
ım cam ias ı tarafından be nim s e nm iştir.
Ö z gür Yaz ıl
ım Topl
ul
uğu il
e "Sos yalSöz l
e şm e "
1. De bian % 100 Ö z gür Yaz ıl
ım dan ibare tbir s is te m ol
arak k al
acak tır.
De bian GNU/Linux dağıtım ının tam am ıyl
a öz gür yaz ıl
ım l
ardan ol
uşm as ı
k orunacağına s öz ve riyoruz . Ö z gür yaz ıl
ım ın çok s ayıda tanım ı
"öz gür" ol
up ol
m adığını be l
irl
e m e k te k ul
l
anacağım ız
ol
m ayan yaz ıl
ım l
arı ge l
iştire n ve
öz e l
l
iğinin
ol
duğundan, yaz ıl
ım ın
yöne rge l
e ri aşağıda ve riyoruz . Ö z gür
k ul
l
anan k ul
l
anıcıl
arım ız a de s te k ve re ce ğiz ; fak at s is te m i
öz gür ol
m ayan yaz ıl
ım l
ara aitbir uns ura as l
a bağım l
ı k ıl
m ayacağız .
2. Üre ttik l
e rim iz i yine Ö z gür Yaz ıl
ım topl
ul
uğuyl
a payl
aşacağız
De bian s is te m ine ye ni bil
e şe nl
e r yaz dığım ız da, bunl
arı öz gür yaz ıl
ım ol
arak l
is ans l
ayacağız .
Ö z gür yaz ıl
ım ın yaygın şe k il
de dağıtıl
m as ı ve k ul
l
anıl
m as ı için e l
im iz de n ge l
e n e n iyi s is te m i
yapm aya
çal
ışacağız .
Sis te m e
dah il e ttiğim iz
yaz ıl
ım l
ara
il
işk in
h ata
düz e l
tm e l
e ri,
iyil
e ştirm e l
e r, k ul
l
anıcı is te k l
e ri vb.ni bu yaz ıl
ım l
arı ge l
iştire n "üs tge l
iştiricil
e re " il
e te ce ğiz .
3. Sorunl
arıgiz l
e m e ye ce ğiz
H ata-bil
dirim i ve ritabanının bütününü h e r z am an, h e rk e s e açık tutacağız . Çe vrim içinde ol
an
k ul
l
anıcıl
ardan ge l
e n h ata bil
dirim l
e ri aynı anda diğe r k ul
l
anıcıl
ar tarafından da görül
e ce k tir.
4. Ö nce l
ik l
e rim iz , k ul
l
anıcıl
arım ız ve Ö z gür Yaz ıl
ım dır
Biz i,
k ul
l
anıcıl
arım ız ın
ve
öz gür-yaz ıl
ım
topl
ul
uğunun
ih tiyaçl
arı
yönl
e ndire ce k tir.
Ö nce l
ik l
e rim iz de onl
arın is te k l
e ri ön s ırada ye r al
acak tır. K ul
l
anıcıl
arım ız ın, çok s ayıda fark l
ı
bil
gis ayar ortam ındak i çal
ışm al
arında ortaya çık acak ih tiyaçl
arına de s te k s unacağız . De bian
s is te m l
e rinde çal
ıştırıl
m as ı düşünül
e n ticarî yaz ıl
ım l
arl
a il
gil
e nm e ye ce ğiz ; başk al
arının De bian
ve ticarî yaz ıl
ım içe re n k atm a-de ğe rl
i De bian dağıtım l
arı ol
uşturm as ına h e rh angi bir ücre ttal
ep
e tm e k s iz in iz in ve re ce ğiz .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
76
Bu h e de fl
e ri de s te k l
e m e k gaye s iyl
e , bu tip k ul
l
anım l
ara e nge lh içbir yas alk ıs ıtl
am a taşım ayan yük s e k k al
ite de , % 100 öz gür yaz ıl
ım l
a ol
uşturul
m uş
tüm l
e şik bir s is te m s ağl
ayacağız .
5. Ö z gür-Yaz ıl
ım Standartl
arım ız ık arşıl
am ayan program l
ar
Baz ı k ul
l
anıcıl
arım ız ın De bian Ö z gür Yaz ıl
ım Yöne rge l
e ri'ne uym ayan program l
ara da ih tiyaç duyduk l
arını bil
iyoruz . Bu yüz de n FTP arşivim iz de "contrib"
ve "non-fre e " al
anl
arını ol
uşturduk . Bu diz inl
e rde k i yaz ıl
ım l
ar, De bian'l
a k ul
l
anıl
acak şe k il
de yapıl
andırıl
m ış ol
s al
ar bil
e , De bian s is te m inin parças ı de ğil
dir,
CD üre ticil
e rinin bu al
anl
ardak i program l
arı CD'l
e rinde dağıtm aya k arar ve rm e de n önce , l
is ans l
arını ok um al
arını öne riyoruz . Sonuç ol
arak , öz gür ol
m ayan
program l
ar De bian s is te m inin bir parças ı ol
m am as ına rağm e n, k ul
l
anım l
arını de s te k l
iyor ve h ata-tak ip s is te m i, e -pos ta l
is te l
e ri gibi s e rvis l
e ri bu program l
ar
için de s ağl
ıyoruz .
De bian Ö z gür Yaz ıl
ım Yöne rge l
e ri (DFSG)
1. Ö z gür Ye nide n Dağıtım
De bian'da bul
unan bir e s e r'e ait l
is ans , h e rh angi bir şah s ın çok s ayıda fark l
ı k aynak tan program içe re n bir yaz ıl
ım topl
ul
uğunun (dağıtım ) parças ı ol
arak
yaz ıl
ım ı s atm as ını ve ya bağışl
am as ını k ıs ıtl
ayam az . Lis ans , böyl
e bir s atış için te l
ifbe de l
i ve ya başk a bir ücre tşartk oşam az .
2. K aynak K od
Program k aynak k odu içe rm e l
i ve k aynak k odl
a birl
ik te de rl
e nm iş form da dağıtım a da iz in ve rm e l
idir.
3. Türe til
m iş Es e rl
er
Lis ans ;de ğişik l
ik l
e re , türe til
m iş e s e rl
e re ve bunl
arın orijinalyaz ıl
ım ın l
is ans ında be l
irtil
e n şartl
arl
a dağıtım ına iz in ve rm e l
idir.
4. O rijinalK aynak K odun Bütünl
üğü
Lis ans , k aynak k odun de ğiştiril
m iş h al
de dağıtım ını, _ s ade ce _ ye nide n ol
uşturm a s ıras ında program ın de ğiştiril
m e s ini s ağl
ayan "yam a (patch )
dos yal
arı"nın k aynak k odl
a birl
ik te ve ril
m e s ine m üs aade e tm e s i h al
inde k ıs ıtl
ayabil
ir. Lis ans , de ğiştiril
m iş k aynak k odl
a ol
uşturul
an yaz ıl
ım ın dağıtım ına
s arah ate n iz in ve rm e l
idir. Lis ans , türe til
m iş e s e rl
e rin orijinal
yaz ıl
ım dan fark l
ı bir is im ve ya s ürüm num aras ı taşım as ını şart k oşabil
ir. ( Bu bir uz l
aşm adır. De bian grubu, program yaz arl
arını k aynak ve ya de rl
e nm iş
h al
de ol
s un h e rh angi bir dos yanın de ğiştiril
m e s ini k ıs ıtl
am am aya te şvik e de r.)
5. K işi ve ya Z üm re Ayırım ıGöz e tm e m e k
Lis ans , h içbir k işi ve ya z üm re aras ında ayırım yapm am al
ıdır
6. Çal
ışm a Al
anıAyırım ıYapm am ak
Lis ans , h e rh angi bir öz e lçal
ışm a s ah as ında program ın k ul
l
anım ını k ıs ıtl
am am al
ıdır. Ö rne ğin, program ın ticari s ah ada ve ya ge ne tik araştırm al
arda
k ul
l
anıl
m as ı k ıs ıtl
anam az .
7. Lis ans 'ın Dağıtım ı
Program ın il
işiğinde bil
diril
e n h ak l
ar, k e ndil
e ri için il
âve bir l
is ans ge re k tirm e de n, ye nide n dağıtım l
a program ın ul
aştığı h e rk e s için ge çe rl
i ol
m al
ıdır.
8. Lis ans De bian'a Ö z e lO l
m am al
ıdır
Program ın il
işiğinde bil
diril
e n h ak l
ar, program ın De bian s is te m inin bir cüz ü ol
m as ı şartına bağl
ı ol
m am al
ıdır. Program ın De bian'dan çık artıl
m as ı ve De bian
ol
m ak s ız ın, fak at program l
is ans ının öngördüğü şartl
ar al
tında k ul
l
anıl
m as ı ve ya dağıtıl
m as ı h al
inde program ın ye nide n dağıtım l
a k e ndil
e rine ul
aştığı
bütün tarafl
ar De bian s is te m inde tanınanl
arl
a aynı
h ak l
ara s ah ip ol
m al
ıdır.
9 . Lis ans Diğe r Yaz ıl
ım l
arın K ul
l
anım H ak l
arına K arışm am al
ıdır
Lis ans , birl
ik te dağıtıl
dığı diğe r l
is ans l
ı yaz ıl
ım l
ar üz e rine k ıs ıtl
am a k oym am al
ıdır. Ö rne ğin, l
is ans aynı ortam da dağıtıl
an diğe r program l
arın öz gür ol
m as ı
ge re k tiğinde ıs rar e tm e m e l
idir.
10. Ö rne k Lis ans l
ar
"GPL", "BSD", ve "Artis tik " l
is ans l
ar "öz gür" ol
duğunu de ğe rl
e ndirdiğim iz l
is ans l
ardır.
"Ö z gür yaz ıl
ım topl
ul
uğu il
e s os yals öz l
e şm e " k avram ı Ean Sch ue s s l
e r tarafından öne ril
m iştir. Bu be l
ge nin tas l
ağı Bruce Pe re ns
tarafından yaz ıl
m ış ve diğe r De bian ge l
iştiricil
e ri tarafından Te m m uz 19 9 7'de bir ay s üre n bir e -pos ta k onfe rans ı boyunca düz e nl
e ne re k
De bian Proje s inin re s m î h are k e t tarz ı ol
arak k abule dil
m iştir. Bruce Pe re ns , dah a s onral
arı De bian'a öz e lböl
üm l
e ri De bian Ö z gür Yaz ıl
ım
Yöne rge l
e rinde n çık ararak "Açık Yaz ıl
ım Tanım ı"ını yaz m ıştır. Diğe r k urul
uşl
ar bu be l
ge yi ayne n ve ya de ğiştire re k k ul
l
anabil
irl
e r. Böyl
e
yapm anız h al
inde , l
ütfe n De bian proje s ine re fe rans ve rin. Bu çe virinin öz gün h al
ine h ttp://w w w .de bian.org/intro/s ocial
_ contract.h tm l
s ayfas ından e rişil
e bil
ir. Te l
ifH ak k ı 19 9 7-2005 SPI
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
77
Arda Çe tin
GNU ve Ying-Yang fe l
s e fe l
e rini
h ayat fe l
s e fe s i ol
arak göre n Arda
Çe tin,
az -biraz
tram pe t
çal
abil
m e k te rock , jaz z , bl
ue s türü
m üz ik l
e r dinl
e m e k te dir. SuSE ve
De bian
GNU/Linux
favari
dağıtım l
arı ol
an Arda Çe tin'e
arda@ l
inux-s e ve nl
e r.org e pos ta
adre s inde n ul
aşabil
irs iniz .
Ge z gin Pe ngue n (2)
Dış ge z e ge nl
e r...
Şah ane İ
k il
i;M acM ini ve Linux!
K ıs a z am an önce Appl
e firm as ı tarafından
an
M acM ini
Pe ngue nce 'nin il
k s ayıs ında Ge z e ge n Linux'un duyurul
e .com /m acm ini/),
diğe r
tanıtım ı bu k öşe de ye r al
dı. Fak at Inte rne t öyl
e (h ttp://w w w .appl
e ürünl
e rine göre cüz i bir fiyatta
büyük bir boşl
uk k i, Ge z e ge n Linux dışında dah a bir Appl
m as ı ve k üçük boyutu s aye s inde ol
duk ça
çok ge z e ge n de bul
unuyor. Bu Ge z e ge nl
e ri tak ip ol
gi çe k m işti.
e tm e k k im i z am an e ğl
e nce l
i, k im i z am an da proje l
e r il
k
l
anm ak
h ak k ında önce de n bil
gi s ah ibi ol
m anız ı s ağl
ıyor. ul
M acM ini
üz e rinde
nas ıl
ol
urdu
diye
düşünüyors anız
Açık k aynak proje l
e rin ge z e ge nl
e ri:
Linux
buradan
(h ttp://w w w .s ow e rbutts .com /l
inux-m ac* Fe dora Pe opl
e h ttp://fe dora.l
inux.duk e .e du/fe dorape opl
e/
m ini/) buyrun. Adım
* M onol
ogue h ttp://w w w .go-m ono.com /m onol
ogue /
M acM ini
* Pl
ane tApach e h ttp://w w w .pl
ane tapach e .org/
k urul
um u.
üz e rine
adım
ve
De bian
ayrıntıl
ı
GNU/Linux
* Pl
ane tDe bian h ttp://pl
ane t.de bian.ne t/
* Pl
ane tFre e De s k top h ttp://pl
ane t.fre e de s k top.org/
Şirin Tux Laz ım m ıydı?
* Pl
ane tGe ntoo h ttp://ge ntooe xpe rim e ntal
.org/pl
ane t
"Ye ni ne s ilTux" ol
arak tabir e dil
e n tom bul
* Pl
ane tGNO M E h ttp://pl
ane t.gnom e .org/
tuxl
ara
* Pl
ane tJava h ttp://pl
ane tjava.org/
(h ttp://tux.crys tal
xp.ne t/)
* Pl
ane tK DE h ttp://pl
ane tk de .org/
Crys tal
xp.ne t s ite s inin çal
ışm as ı ol
an bu
* Pl
ane tLis p h ttp://pl
ane t.l
is p.org/
tuxl
arın duvar k ağıtl
arına da aynı adre s
* Pl
ane tM oz il
l
a h ttp://pl
ane t.m oz il
l
a.org/
üz e rinde n ul
aşabil
irs iniz .
ye ni
ark adaşl
ar
ge l
di
:-)
* Pl
ane tPe rlh ttp://pl
ane t.pe rl
.org/
* Pl
ane tPH P h ttp://w w w .pl
ane t-ph p.ne t/
Bil
gi Ünive rs ite s i Bil
gis ayar Günl
e ri
* Pl
ane tSuSE h ttp://w w w .pl
ane ts us e .org/
Yarışm as ı-2
* Ul
udağ Dünyas ı h ttp://m e tin.org/ul
udag/
İs tanbul Bil
gi
* Turk ix Ge z e ge ni h ttp://ge z e ge n.turk ix.org/
Böl
üm ü
* Pl
ane tXfce h ttp://bl
og.xfce .org/
il
k i ge çe n s e ne
düz e nl
e ne n Bil
gis ayar
Günl
e ri
Yarışm as ı
bu
k atk ı
s ağl
ayan
Edd
ve
Bil
gis ayar
(h ttp://cs .bil
gi.e du.tr/) tarafından
(
h ttp://cs .bil
gi.e du.tr/page s /Yaris m a/ )' nın
Edd Dum bil
lil
e M ono üz e rine ...
De bian GNU/Linux, Gnom e
Ünive rs ite s i
XM L proje l
e rine
Dum bil
l cs h arpne dir.com
s ite s ine M ono üz e rine bir röportaj ve rm iş. Ge ne lve
s e ne
ik incis i
yarışm acıl
arından
düz e nl
e niyor.
“Türk iye 'de
Proje
Ö z gür
Yaz ıl
ım K ul
l
anım ının Bil
işim Te k nol
ojil
e rine
K atk ıs ı” üz e rine
bir m ak al
e , araştırm a
öne ris i yaz m al
arı
bil
diğim iz k onul
ar ol
s a da il
giyl
e ok unacak bir yaz ı yaz ıs ı ve ya proje
is
t
e
nm
e
k
t
e
.
Yarışm
aya
Türk
iye
'de
k
i
h ttp://w w w .cs h arpne dir.com /s oyl
e s i.as p?SID=6
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
78
Türk iye 'de k i
tüm
k atıl
abil
ir. Yarışm ada il
k üçe
l
is e
öğre ncil
e ri
gire n yarışm acıl
ara
çe şitl
i ödül
l
e r de m e vcut.
İl
k başl
arda bu
s onras ında
durum
yaptığınız
s ık ıcı ge l
e bil
ir ancak
tavs iye l
e r s iz e
te şe k k ür
ol
arak ge ri döndüğünde , işin s ık ıcı de ğil
, ak s ine
e ğl
e nce l
i ol
duğunu anl
ayacak s ınız .
Linux'a Yardım ... Pe k i Am a Nas ıl
?
Se m ine r k onus u ol
abil
e ce k bir s oru. Em inim Linux
4.Bağış yapın!
s ık ça s orul
an s orul
ar aras ında il
k s ıradır. Birçok k işi
öz gür yaz ıl
ım fe l
s e fe s i ve ruh u ge re ği böyl
e bir
Çoğu
yardım da bul
unm ak is tiyor am a nas ılve ne re de n
dağıtıl
m ak tadır.
başl
ayacak l
arını
emekl
e rinde n
bil
e m iyorl
ar.
Bu
yardım s e ve r
pe ngue nl
e re yolgös te rm e k am açl
ı birk aç yol:
öz gür
yaz ıl
ım l
ar
Bu
yani
k az anm ak tadırl
ar.
ücre ts iz
yaz ıl
ım l
arın
ol
arak
ge l
iştiricil
e ri
ürünün
de s te ğinde n
Ge l
iştiricil
e re
yaz ıl
ım
para
de s te ği
dışında “te şe k k ür” anl
am ında bağış yapabil
irs iniz .
1.Çe viril
e re k atıl
ın!
H e rk e s
Linux
program l
arının
ve
dağıtım l
arının
Türk çe dils e çe ne ği ol
m as ını is tiyor fak at, s ade ce
“M ade in Turk iye ” İ
şi Bir İ
şl
e tim Sis te m i Dah a
is te m e k ye te rl
i ge l
m iyor e l
be tte . Bu çe viril
e ri yapan
e k ipl
e re ne k adar çok yardım e dil
irs e o k adar çok
Bir Açık K od.org proje s i ol
an Türk yapım ı işl
e tim
Türk çe
s is te m i İs tanbul
X ak tif k atıl
ım çağrıs ını 14 Şubat
yaz ıl
ım l
ar ve
dağıtım l
ar ol
acak tır.
Bu
e k ipl
e rde n birk açı:
Paz arte s i günü yaptı. Duyurunun ardından bir çok
Ge z gin Pe ngue n
Yarışm aya
k işi öz e l
l
ik l
e s ite içe riği h ak k ında e l
e ştiril
e r ge l
s e de
il
e ri de üs te s inde n ge l
ine ce k gibi görünüyor ve ISO
GNO M E Türk iye h ttp://w w w .gnom e .org.tr
dos yas ı w w w .is tanbul
x.org adre s inde n indiril
e bil
iyor.
O pe nO ffice .org h ttp://tr.ope noffice .org
M oz il
l
a Fire fox 1.0 DilPak e tİ
s tatis l
ik l
e ri
M oz il
l
a Türk iye h ttp://w w w .m oz il
l
a.org.tr
Pos tgre SQLTürk çe
M oz il
l
a Fire fox ge l
iştiricil
e rinde n As a Dotz l
e r'in w e b
h ttp://s ource forge .ne t/proje cts /pgs q l
turk ce
Ul
us alDağıtım h ttp://w w w .ul
udag.org.tr
günl
üğünde
De bian GNU/Linux h ttp://w w w .de bian-tr.org
yaz dığı Fire fox 1.0 dilpak e ti is tatis l
iğinde n Türk çe
Fe dora Linux h ttp://i18n.re dh at.com /cgi-bin/i18n-s tatus
26
M andrak e Linux
(h ttp://w e bl
ogs .m oz il
l
az ine .org/as a/arch ive s /
dil
(h ttp://w e bl
ogs .m oz il
l
az ine .org/as a/)
aras ından
s ondan
3.ol
m uş
007505.h tm l
). (Türk çe dilpak e ti indirm e s ayıs ının
h ttp://w w w .m andrak e l
inux.com /l
10n/tr.ph p3
düşük ol
m as ı Türk çe dilpak e tl
e rinin uz un bir s üre
GNU-TR h ttp://gnu-tr.s f.ne t
M oz il
l
a Türk iye FTP al
anl
arında bul
unm as ı ve k ıs a
2.Te s te din!
bir s üre önce m oz il
l
a.org il
e bu k onuda çal
ışm al
ar
Günüm üz de birçok Türk yapım ı Linux dağıtım ı ve
yürütm e s i ol
arak da görül
e bil
ir.)
yaz ıl
ım ı
ol
m as ına
ge l
iştiricil
e ri
te s t
şik aye tçi. Türk
k al
k s am
tüm
rağm e n,
e de ce k
bu
k işi
yaz ıl
ım l
arın
bul
am am ak tan
m al
ı yaz ıl
ım l
arı buraya yaz m aya
Pe ngue nce 'yi k apl
ar, s iz
w w w .l
inux.org.tr'de k i
Ye re l
Ö z gür
Dünyada Pe ngue nce 'nin K arde şl
e ri
e n iyis i
Yaz ıl
ım l
ar
s ayfas ına bak ın.
Dünyada da Pe ngue nce
gibi açık
k aynak
ve
GNU/Linux içe rik l
i birçok e -de rgi m e vcut. H e pim iz
Ge z gin Pe ngue n
K DE Türk iye h ttp://w w w .k de .org.tr
aynı am aç için çal
ıştığım ız için bunl
ara “Pe ngue nce
3.Tavs iye e din, duyurun!
K arde şl
e ri” de m e yi uygun gördüm . Ge l
in diğe r
El
iniz de n ge l
diğince , tanıtığınız ve ya tanım adığınız
k arde şl
e rl
e tanışal
ım :-)
h e rk e s e öz gür yaz ıl
ım l
arı tavs iye e de bil
irs iniz .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
79
Ge z gin Pe ngue n
Fre e Softw are M agaz ine –
e s iyor. Portalal
t yapıs ı Pl
one Nuk e te rcih e dil
m iş.
w w w .fre e s oftw are m agaz ine .com
Darıs ı diğe r “s ade tas arım l
arın” başına.
Aral
arında Rich ard Stal
l
m an, Danie lJam e s , Tony
Ge z gin Pe ngue n (3) il
e ge l
e ce k s ayıda görüşm e k
M obil
y
üz e re ...
ve
David
M.
Be rry
gibi
GNU/Linux
cam ias ının bil
indik is im l
e rinin de bul
unduğu güçl
ü
bir k adroyl
a yayın yapan de rgiye h e m bas ıl
ı, h e m
PDF h e m de H TM Lbiçim l
e rinde ul
aşabil
irs iniz .
Arda Çe tin
Linux Focus - w w w .l
inuxfocus .org
19 9 7 yıl
ından bu yana çok başarıl
ı bir yayın h ayatı
s ürdüre n Linux Focus
e -de rgis i Ek im
2004'de n
itibare n e -de rgi yayınl
am a k ararında de ğişik l
iğe gitti.
Am a yaz ıl
arı k üçük
s ayıl
ar şe k l
inde
grupl
am aya
de vam e diyorl
ar. De rginin 11 dils e çe ne ği aras ında
Türk çe de bul
unuyor.
Tux M agaz ine - w w w .tuxm agaz ine .com
Tıpk ı Fre e Softw are M agaz ine gibi yayın h ayatına
Ge z gin Pe ngue n
ye ni başl
ayan e -de rgil
e rde n biri ol
an Tux M agaz ine ,
içe riğinde önce l
ik l
i ol
arak ye ni Linux k ul
l
anıcıl
arını
h e de fal
ıyor.
Re dh atM agaz ine - h ttp://w w w .re dh at.com /m agaz ine
Adından da anl
aşıl
abil
e ce ği gibi Re dh at Linux
firm as ı tarafından çık artıl
an bir başk a e -de rgi.
İçe riğinde
Linux
dağıtım l
arından,
iş
dünyas ı
h abe rl
e rinde n ve k öşe yaz ıl
arına k adar ge niş bir
ye l
paz e s unuyor. Tabi yaz ıl
arda Re dh at ürünl
e rinin
ağırl
ık l
ı ol
duğu bir s ır de ğil
. ;-)
Ö z gür Yaz ıl
ım Vak fı (Fre e Softw are Foundation)
Şe k ilYapm ış
Ge ne l
l
ik l
e GNU/Linux içe rik l
i s ite l
e r çok
faz l
a
tas arım a öne m ve rm e z l
e r. Bunun s e be bini k im s e
öğre ne bil
m iş de ğilam a tas arım dan çok içe rik dah a
ön pl
anda tutul
ur. Bu s ade tas arım l
arın başında da
gnu.org ve Ö z gür Yaz ıl
ım Vak fı'nın re s m i w e b s ite s i
ol
an fs f.org ge l
irdi. Am a artık öyl
e de ğil
! FSF.org
adre s inde n ul
aşıl
abil
e n s ite de tam bir portalh avas ı
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
80
Barış Çiçe k
Gnom e Foundation üye s i ol
an
Barış Çiçe k , yak l
aşık bir buçuk
s e ne dir
Gnom e
M as aüs tü
Türk çe 'l
e ştirm e
çal
ışm al
arında
göre v al
m ak tadır. Gnom e Proje s i
dah il
inde
Gnom e
Trans l
ation
Proje ct ve Gnom e Docum e ntation
Proje ct
için
k atk ıl
arda
bul
unm ak tadır.
Ye ni bir şe y yapm anın
h e ye canı ve bunun
üz e rine ark adaşım
NatFrie dm an il
e
yatırım yapm ak ol
du.
İşin z or tarafl
arından
biri şirk e tim iz i
k uracağım ız
şe h ri s e çm e k ol
du,
aynı z am anda öz gür
yaz ıl
ım ge l
iştirm e k ve
bunu yapabil
m e k için
s ürdürül
e bil
ir bir iş
inşa e tm e k ol
du.
inux.org.tr
Röportaj- M igue lde Icaz a
Bil
gi Ünive rs ite s i O pe n Source Ente rpris e Ce ntre tarafından düz e nl
e ne n
"Ö z gür Yaz ıl
ım ve Açık K aynak Günl
e ri - 2005" e tk inl
iği k aps am ında
ül
k e m iz i z iyare t e de n Gnom e Proje s inin k urucul
arından M igue lde Icaz a
il
e , Gnom e Türk iye e k ibinde n Barış Çiçe k Pe ngue nce adına bir röportaj
yaptı.
Barş Çiçe k :
e n e ğl
e nce l
i öğre nm e de ne yim l
e rinde n biri
Ö nce l
ik l
e Xim ian'dak i m ace ranız l
a başl
am ak
ol
du.
is tiyorum .O günl
e rde Linux'de m as aüs tü ortam ı
ge l
iştirm e k
ol
duk ca garip görünm üş ol
m al
ı.
Fak at buna rağm e n H e l
ix'i ve
dah a s onra
Barış Çiçe k :
Şu
anda
Xim ian'ı k urm anız dak i m otivas yonunuz un ne
düz e nl
e yicil
e rinde n
ol
duğunu s orabil
ir m iyim ?
düz e nl
e yicis i?)
M ono
proje s inin
(ya
biris iniz .
da
te k
Şüph e s iz
ki
M ono'nun ge l
diği nok ta bu k adar k ıs a s üre
M igue lde Icaz a:
içe ris inde çok büyük bir başarı.
Ye ni bir şe y yapm anın h e ye canı ve
üz e rin ark adaşım
yapm ak
ol
du.
bunun
Nat Frie dm an il
e yatırım
İşin
z or tarafl
arından
biri
M igue lde Icaz a:
As l
ında, M ono'da düz e nl
e yicide n dah a çok
şirk e tim iz i k uracağım ız şe h ri s e çm e k ol
du, aynı
yöne tici
k onum undayım .
Be nim
rol
üm
z am anda öz gür yaz ıl
ım ge l
iştirm e k ve bunu
Nove l
l ge l
iştiricil
e rini yöne tm e k , ve
yapabil
m e k için s ürdürül
e bil
ir bir iş inşa e tm e k
açık ge l
iştiricil
e r ve firm al
ar aras ındak i açık
ol
du. Bunu yapark e n çok e ğl
e ndik , ve h al
a da
k aynak k odu k ordinas yonunu s ağl
am ak .
diğe r
e ğl
e nm e ye de vam e diyoruz . Xim ian'ı k urm ak
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
81
M igue lde Icaz a:
M ono başk a h e rh angi bir açık
k aynak
proje s i gibi il
e rl
iyor: Proje nin fark l
ı dal
l
arı
için fark l
ı düz e nl
e yicil
e r var, be n s ade ce tar
pak e tl
e rinin ol
uşm as ını s ağl
ayacak 'H az ır'
k om utunu ve riyorum .
Barış Çiçe k :
Bu
s oruyu
s orark e n
röportajl
arındak i
M icros oft
s orul
an
s iz
'Pe k i
Sl
as h dot
ye tk il
il
e rine
h angi
tarayıcıyı
k ul
l
anıyors unuz ?' s orul
arından e tk il
e ndiğim i
k abul e de re k s oruyorum , Gnom e Fil
e s .org'
dak i
il
k yirm i
bırak ırs ak ,
uygul
am ayı bir k e nara
s iz in
h angi
k e ndi
m as aüs tünüz de
M ono
uygul
am al
arını
k ul
l
anıyors unuz ?
F-Spot'u
k ul
l
andığınız ı görm üştüm ,
s ık l
ık l
a
ancak
başk a
ne l
e r var?
Be atnik Softw are '
de n
Tom boy'u
k ul
l
anıyorum , ayrıca k e ndi ge l
iştirdiğim ve
"Lam e Bl
og" adındak i bl
ogl
am a s is te m ini
M igue lde Icaz a:
k ul
l
anıyorum , ve tabi k i günl
ük ak tivite l
e rim
F-s pot k e s inl
ik l
e
uygul
am al
ardan
açıs ından
en
çok
biris i,
fotogram
k ul
l
andığım
günl
ük
tutm ak
çe k m e k
için
M ono
C#
de rl
e yicis inin
s üre k l
i
k ul
l
anm ak tayım .
h ayranı
ol
duğum işl
e rde n biris i. Bu k onuda yal
nız
Barış Çiçe k :
ol
duğum u da düşünm üyorum , h e r ge çe n
K işis e l ol
arak
gün
pl
atform uygul
am al
ar ge l
iştirm e k te gtk # ve
dah a
faz l
a
ins an
k ol
l
e k s iyonl
arını
yöne tm e k
k al
ıyor, ve
de
biz
k ul
l
anm al
arının
durum unda
F-Spot'a
h oşl
arına
ya
da
Fl
ick r'a
ins anl
arın
gide ce ğine
inandığım ız şe yl
e ri k oyuyoruz :
w e b'e
fotograf
yaz dırm a,
ak tarm a,
gal
e ri
M ono'nun firm al
ara çapraz
gtk w indow uyarl
am as ı il
e çok büyük bir
fırs at ol
duğunu düşünüyorum . Fak at h e nüz
bu yönde bir h are k e t ol
m am as ı h ak k ındak i
düşünce l
e riniz
diz ayn
ne l
e r? M ono düşünül
e re k
e dil
m iş
bir .Ne t proje s inin
var
ol
uşturm a gibi; Fotografl
arı ye de k l
emek,
ol
duğundan h abe rdar m ıs ınız ?Yok s a bu tip
onl
ara yorum l
ar e k l
e m e k , aram al
ar yapm ak
bir be k l
e nti için h e nüz e rk e n ol
duğunu m u
ve onl
arı düz e l
tm e k ve be nz e r şe yl
e r.
düşünüyors unuz ?
F-Spot h ak k ında il
ginç ol
an şe yl
e rde n biris i
M igue lde Icaz a:
is e
C# çok ge nç bir dil
, ve h içbir program cı çok
tüm
bu şe yl
e rin te k
tarafından
ge l
iştiril
iyor
m üh e ndis in
(Larry
bir m üh e ndis
ol
m as ı.
Ew ing)
Buna
ye te ne k l
e rini
iyi çal
ışan bir k odu atıp bunu ye ni bir k od il
e
de ğiştirm e k
is te m e z .
Bu
çoğu
z am an
ekl
e m e m e k h ak s ız l
ık ol
ur ancak , be n ve
çıl
gınl
ık ol
ur. Dol
ayıs ıyl
a m e vcut yaz ıl
ım l
ar
M ono tak ım ı ol
arak
te k rar
Gtk #'ın
büyük
gunda M ono'nun ve
bir
rol
oynadığını
düşünüyoruz .
Ye ni bir şe y yapm anın
h e ye canı ve bunun
üz e rine ark adaşım
NatFrie dm an il
e
yatırım yapm ak ol
du.
İşin z or tarafl
arından
biri şirk e tim iz i
k uracağım ız
şe h ri s e çm e k ol
du,
aynı z am anda öz gür
yaz ıl
ım ge l
iştirm e k ve
bunu yapabil
m e k için
s ürdürül
e bil
ir bir iş
inşa e tm e k ol
du.
yaz ıl
m ıyorl
ar,
ve
bu
yaz ıl
ım l
ar
düşündüğünüz h e r dilil
e yaz ıl
m ış durum da.
C#'dan
faydal
anacak
ol
an
yaz ıl
ım l
arı,
proje nin yaşam s üre s i boyunca, s ade ce
Be n ayrıca notl
arım ı tak ip e tm e k için
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
82
M igue lde Icaz a:
Barış Çiçe k :
k apal
ı bir çe vre için ve dik e y yaz ıl
ım l
arda
Siz e Gnom e h ak k ında da bir şe yl
e r s orm ak
ve
is tiyorum . Şu anda Gnom e m as aüs tü için
ancak
dah a
il
e ri
s üre l
e rde
ticari
yaz ıl
ım l
arda göre bil
irs iniz . M ono ve C#'ın
h angi
çok
düşünüyors unuz ?
ge niş bir k ul
l
anıcı tabanı, ve
dik e y ve
k apal
ı çe vre
ge niş
için ge l
iştiril
m iş
al
anl
arda
anl
aşıl
ıyor.
yavaş
ge l
iştiricil
e rinin
gün
yüz üne
çık m aya
ol
duğunu
Sunum unuz dan
k aygıl
arınız dan birinin O fis
yaz ıl
ım l
arı m e vcut. Ticari yaz ıl
ım l
ar is e
yavaş
e k s ik l
ik
Bunun
al
anı ol
duğu
dışında
m üm k ün
ol
an
başl
ıyorl
ar, bu z ate n ge çişin norm al bir
s üre de
s üre ci.
düşündüğünüz al
anl
ar ne l
e r?
il
k
dol
durm as ı
Gnom e
en
k ıs a
ge re k tiğini
Barış Çiçe k :
M ono h ak k ındak i s on bir s oru ol
arak , yak ın
M igue lde Icaz a:
bir z am anda Xim ian tarafından uyarl
am ayı
Gnom e şu anda çok güz e lbir s is te m ve
düşündüğünüz QT bağl
arı ol
acak m ı?
bundan dol
ayı çok
k ul
l
anıl
abil
irl
ik ve
M igue lde Icaz a:
Qt için
bir de s te k
düşünm üyoruz .
ol
uşturm ayı h e nüz
Ancak
program cı
m utl
uyum . Çok
e k s ik
iPod ve diğe r e l
de
taşınan aygıtl
ar için
bütünl
e şm e de çok
öne m l
i bir öne m
içe riyor çünk ü artık
çoğu ins anda
bunl
ardan var ve
h ayatl
arının bir
parças ını bunl
ar işgal
e diyor.
iyi
öz e l
l
ik l
e r üz e rine
yapıl
m ış çe şitl
i çal
ışm al
ar var ve bu k onuda
çünk ü artık çoğu ins anda bunl
ardan var
başk a ins anl
ar be nde n dah a iyi yorum l
arda
ve h ayatl
arının bir parças ını bunl
ar işgal
bul
unabil
ir,
e diyor.
ancak
Gnom e
içinde
Son
ol
arak
da,
s iz in
de
araçl
ardan biris i
de ğindiğiniz gibi, ofis tak ım ı tüm il
gi ve
Gtk bağl
arını ge l
iştirm e ye de vam e diyoruz .
Gnom e Sis te m Araçl
arı: Gnom e içinde unix
s e vgiyi be k l
e ye n anah tar bil
e şe nl
e rde n
Gtk M ono gibi: ticari yaz ıl
ım l
ar ge l
iştirm e k
s is te m l
e rini
biris i.
için
dağıtım l
arın h e ps inde ortak ol
acak araçl
ar
ak tivite l
e rini
ticari
ge l
iştirdiğini
l
is ans l
ara
düşündüğüm üz
ih tiyaç
duym uyor.
Bugün için h e rh angi biri M ono ve
k ul
l
anarak
ge l
iştire bil
ir,
is te diği
bunu
türde n
bir
yapark e n
üz e rine k afa yorm as ına ge re k yok .
Gtk
ol
gunl
aşm as ını is te diğim
yöne tm e yi
am açl
ayan
ve
bütünü.
Barış Çiçe k :
yaz ıl
ım
l
is ans l
ar
Son ol
arak da bu k onuşm adan tüm 1'l
arı
iPod ve
diğe r e l
de
taşınan aygıtl
ar için
ve 0'l
arı k az ım ak is tiyorum ve s iz e O rta
bütünl
e şm e de çok öne m l
i bir öne m içe riyor
Doğu ge z iniz in nas ıl ge çtiğini s orm ak
is tiyorum . Eğl
e ne bil
diniz m i? Be l
k i bu
yaz
m e vs im ini
oral
arda
ge çirm e k
is te ye nl
e r için İs tanbulve Be yrut ge z iniz i
nas ıl bul
duğunuz u
biz im l
e
payl
aşır
m ıs ınız ?
M igue lde Icaz a:
O rta
Doğu
ge z is ini
çok
s e vdiğim i
s öyl
e ye bil
irim , bl
ogum da ge z i h ak k ında
öz e t
yorum l
arı
İs tanbul
'dan
ve
bul
abil
irs iniz ,
ayrıca
Be yrut'tan
baz ı
fotoğrafl
arı da (m al
e s e f h e ps ini de ğil
)
bl
ogum a k oydum . İns anl
arın h e r ik i şe h ri
de
z iyare t e tm e l
e rini şidde tl
e tavs iye
e diyorum , h e r ik is inde de çok e tk il
e yici
ye rl
e r var.
Barış Çiçe k :
Z am an ayırıp s orul
arım ı ce vapl
adığınız
için çok te şe k k ür e de rim .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
83
Pe ngue nce
SAYI3
Pe ngue nce De rgis inin 3. s ayıs ında yayınl
anm as ını
is te diğiniz yaz ı, h abe r ve ince l
emel
e riniz i biz l
e rl
e
payl
aşabil
irs iniz .
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
e pos ta adre s inde n pe ngue nce e k ibine ul
aşabil
irs iniz .
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr
Linux K ul
l
anıcıl
arı De rne ği
Pe ngue nce
Pe ngue nce
Linux K ul
l
anıcıl
arıDe rne ği
inux.org.tr
pe ngue nce @ l
inux.org.tr

Pe ngue nce

Transkript

Benzer belgeler

Kuramlardan Çözümlemelere - ileti-ş-im

e-bülten - Eyüboğlu Eğitim Kurumları

CTIS310 Industrial Training (2015-2016 Fall) quotas formed by CTIS

Antalya İli Tekirova-Phaselis Beldesindeki Arı Bitkilerinin

Dergiyi indirmek için tıkla - Arı Kovanı

PDF İndir - Adnan Menderes Üniversitesi