duman egzoz ve basınçlandırma sistem çözümleri

Transkript

DUMAN EGZOZ VE
BASINÇLANDIRMA
SİSTEM ÇÖZÜMLERİ
Bilirsiniz ki, hayatta her şey teşvik ile olur.
Bugün kendi mallarınıza göstereceğiniz rağbet,
yerli mallarının günden güne daha nezih ve daha
ucuz olmasını temin edecektir…
Kendine dayanan millet, hayat hakkını kazanmıştır.
Türkiye, Türk eliyle Türk ekonomisinin gelişmesi ile yükselir.
Türk malı alınız, Türk malı kullanınız;
Türk parası Türk toprağında kalsın.
M. K. Atatürk
DUMAN EGZOZ VE
BASINÇLANDIRMA
İÇİNDEKİLERsayfa
AIRONN:
Dinamik Hava Yönetimi
5
Kapalı Otopark Havalandırmasında
Jet Fanlı Sistemler
55
Sistem Bileşenleri
79
Proje Yönetim Süreci
89
Basınçlandırma Sistemleri
101
Jet Fanlar
117
J-Smart121
Aksiyal Fanlar
125
Fan Seçim Eğrileri
141
Testler ve Sertifikasyon
163
ET
FA N O T O
YG
ULAMA
AS
AKILLI
M
J
Referanslar171
•
YO N
S
I
•
U
1
Aironn:
Dinamik Hava Yönetimi
6
A
ironn, havalandırma endüstrisi içinde üretici olmak, üretici kimliğini fan konusuna odaklı bir ihtisas kuruluşu olarak konumlandırmak amacıyla faaliyetlerine başladı. Öncelikli ürün grubu olan yangın, duman, basınçlandırma fanları ve jet fanlar üreten Aironn, önce Ar-Ge departmanını kurarak
yola çıktı. Ar-Ge’yi evrensel bir kültür olarak ele aldı, rekabet gücünü inovasyonla
güçlendirdi.
Uluslararası akredite yangın dayanım test laboratuvarına sahip organizasyon Applus
tarafından test edilen Aironn ürünlerinin 300 °C’ye 2 saat dayanımı belgelenmiştir.
Aironn Aksiyal Fan ve Jet Fan grupları EN 12101-3 CE sertifikasına da sahiptir.
Ar-Ge departmanı, Yanma Grubu ve Fan Tasarım Grubu olarak konuya özel iki
çalışma grubuna ayrılmaktadır.
Fan Tasarım Grubunun CFD (Computational Fluid Dynamics: Hesaplamalı Akışkanlar
Dinamiği) çalışmaları ile kendine özgü fan kanadı tasarımları Aironn bünyesinde
yapılmaktadır.
Standartlara göre Aironn bünyesinde tasarlanan fan test tünelleri aracılığıyla, 2011
yılı başlangıcında kurulan Aironn Test Laboratuvarı, ürün gamındaki aksiyal fan,
hücreli fan ve jet fanların deneysel olarak performans doğrulamalarını gerçekleştirmek için faaliyet göstermektedir.
Test tünellerinin yerleşim ve tasarımı planlanırken kurulum, ölçümler esnasında
kanal dışı -ortam- akışlarından etkilenme mertebesi öngörülerek gerçekleştirilmiştir.
7
8
Lisans ve yüksek lisans düzeyinde uçak mühendisliği ve makine mühendisliği disiplinlerinde, deneysel aerodinamik alanında deneyimli uzman mühendisler tarafından
gerçekleştirilen fan performans ölçüm değerlerinin, doğrulanan sayısal performans
değerleri ile uyuştuğu düzenli olarak kontrol edilmektedir. Geliştirilmesine devam
edilen test laboratuvarında yakın gelecekte optik yöntemlere dayanan “Yangın-Fan
Etkileşimi ve Analizi Laboratuvarı” bölümü de yer alacaktır.
Aironn, kapalı otoparklarda jet fan sisteminin duman tahliye şaftı ve taze hava şaftında çalışacak aksiyal fanların yangın anındaki akışa gerçek etkisini CFD aracılığıyla
analiz etmekte, çözüm önerileri getirmektedir.
Aironn, kurduğu sistemlerin otomasyon uygulamalarını da gerçekleştirmektedir.
Özellikle jetfan otomasyonu için geliştirilen J-Smart, inovatif bir uygulamadır. J-Smart
öncelikle yatırım maliyetlerine yansıyan önemli bir avantajı
beraberinde getirmektedir. Daha az kablolama ve malzeme
gerektirdiğinden, malzeme ve kablolama maliyetlerinde
%50 tasarruf sağlamaktadır. Jet fanı ihtiyaç doğrultusunda
0-100 arası istenen devirde çalıştırabilmektedir. Motorlar ilk
kalkışlarında, rutin çalışma koşullarına oranla 7-8 kat daha
fazla güç kullanır. J-Smart sisteminde ise demeraj akımı
%80 oranında daha düşüktür. 0-100 arası devirde çalışabilmesi ve demeraj akımının
düşüklüğü ile enerji tüketiminde %30-%50 oranında tasarruf sağlanmaktadır. Motor
yumuşak kalkışlı olduğu için mekanik aksam zorlanmamakta, sistem ömrü uzamaktadır. Motor, daha sessiz çalışmaktadır. J-Smart sistemi daha fazla veri sunabildiği
için daha çok yönlü, daha sağlıklı sistem kontrolü olanağı sunmaktadır.
Aironn, müşteri memnuniyetini mümkün olabilecek en üst seviyede tutabilmek için
profesyonel mühendis kadrosuna yatırım yapmaktadır. Gelişmiş üretim olanaklarına
sahip olmanın getirdiği avantajla müşteri taleplerine hızlı yanıt vermekte, esnek çözümler sunabilmektedir. Yatırımcının, mekanik proje ofisinin, uygulama firmasının,
kontrol firmasının beklentilerine hızlı yanıt verebilen ve gerektiğinde çözüm ortağı
olabilen Aironn, satış sonrası hizmetleriyle de müşteri odaklılık anlayışını
kanıtlamaktadır.
9
Ar-Ge yatırımı yapan yerli bir üretici olmakla gurur duyuyoruz
10
A
ironn anlayışında üretiminin temel prensibi Ar-Ge, verimlilik, belgelendirme, teknolojik ve bilimsel gelişmeleri yakından takip etmektir. CFD (Computational Fluid
Dynamics: Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) çalışmalarımızda Ansys CFX ve CFDesign olmak üzere iki adet
CFD kodu kullanmaktayız. CFD kodları sayesinde artık
üretmekte olduğumuz Aironn markalı aksiyal duman
egzoz ve jet fanlarının kapalı mekan yangınlarında
dumanı tahliye etmek amacıyla gerçek davranışının
tüm ortam olarak akış sistemiyle olan gerçek etkileşiminin cevabını verebilmekteyiz. Aksiyal fan ve jet fan yerleşim ve kapasite belirleme
çalışması, firmamız bünyesinde artık CFD aracılığıyla nümerik olarak da çözülerek
müşterilerimize gereken nesnel cevabı verecek durumdadır. Aironn, CFD kodları ile
aynı zamanda kendine özgü fan kanadı tasarımlarını da kendi bünyesinde
yapmaktadır.
Aironn’un otoparklarda yangın anı duman tahliye sistemlerini uygulayarak jet fan sistemini ve duman tahliye şaftı ve taze hava şaftında çalışacak aksiyal fanların akışa
gerçek etkisini CFD aracılığıyla çözdüğü bir çok otopark projesi vardır.
Hesaplama kısıtları ve piyasanın hızlı çözüm arayışına en doğru ve hızlı cevabı
vermek için her geçen gün deneyimine deneyim katmakta olan firmamız için Ar-Ge
konusu birincil önem taşımaktadır. Aironn bünyesindeki Ar-Ge departmanı Yanma
Grubu ile Fan Tasarım Grubu olarak konuya özel çalışma gruplarına ayrılmıştır.
Yanma grubunun gelecek Ar-Ge hedefleri arasında, otoparklarda ve kapalı mekanlarda yangın söndürme sisteminin çalışmaması halinde mekan geometrisinin ve taze
hava emiş fenomeninin yangını hangi durumlarda besleyip hangi durumlarda zayıflattığına dair analizler yapmak ve nümerik yöntemler üzerine çalışmak vardır. Fan
tasarımı ise firma olarak özellikle üzerinde hassasiyetle durduğumuz bir konudur.
Aironn olarak kendimize rehber edindiğimiz sloganlardan biri “Bir tesisat borusunu
eğri çekmekle düz çekmek arasında zaman ve maliyet farkı yoktur”. Bu cümle bazıları için basit algılanabilecek olsa da aslında fan tasarımı konumuz ile çok büyük
oranda ilişkilidir. Aksiyal tip duman egzoz fanlarımızın ve jet fanların akış özelliklerini
her geçen gün iyileştirmek amacıyla ve müşterilerimizin istediği çalışma şartlarında
işlev görecek bir fan tasarlamak demek, o fanın kanatlarının da her gün iyileştirilmesi anlamına gelmektedir.
11
Aironn anlayışında üretimin temel prensibi Ar-Ge, verimlilik,
teknolojik ve bilimsel gelişmeleri takip etmek ve bunları
uygulamaktır. Aironn Ar-Ge ve Tasarım Ekibi ürettiği fanlardaki tüm
ekipmanlar için aşağıdaki örnekteki çalışmayı yapmaktadır:
EKSENELFANLARDA SAC GÖVDE TASARIMI VE YÜKLEME
DURUMUNA GÖRE SAC PARÇALARDA OLUŞAN
GERİLMELERİN SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE
İNCELENMESİ
ÖZET
Bu çalışmada havalandırma sistemlerinde kullanılan eksenel fanların farklı sac gövde tasarımı, farklı sac kalınlığı ve farklı yükleme durumları altında taşıyıcı sac parçalarda meydana
gelen gerilme ve stres durumları, sonlu elemanlar yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmada 3
farklı gövde tipi ele alınmış ve bu gövde tiplerinde farklı sac kalınlıkları kullanılarak, fan ekseninin yer düzlemine paralel ve dik çalışma konumlarına göre konstrüksiyonu oluşturan
sac parçaların statik yükleme altındaki durumları incelenmiştir. Ele alınan fanın iç çapı
1250 mm olarak seçilmiş, motor olarak 45 kW, 300°C/2H sıcaklık dayanımı olan duman
egzoz motoru ve fan pervanesi olarak 9 kanatlı fan göbeği kullanılmıştır.
Bilgisayar ortamında modelleme için Solidworks programı kullanılmış, sonlu elemanlar
yöntemi ile hesaplamada ise ANSYS v14 Mechanical programı kullanılmıştır.
Çalışmada; motoru ve fan göbeğini taşıyan sac parçalarda farklı büküm açısı, farklı büküm
sayısı ve farklı sac kalınlıkları denenerek farklı gerilme ve stres değerlerine ulaşılmıştır.
Farklı konstrüksiyon yapılarının ve farklı sac kalınlıklarının yükleme şekline uygunluğu
yapılan analizlerle ortaya konmuştur.
GİRİŞ
Fanlar hava ve benzeri gazları basınçlandırarak belirli bir akış yolu içinde hareket etmesini
sağlayan turbo makinelerdir. FanIarın tahrik sistemlerinde genellikle elektrik motoru
Şekil 1 - Eksenel fanlarda motor ve pervanenin görünüşü
12
kullanılmaktadır. Yapı olarak fanlar; pervane, motor ve gövde kısımlarından oluşurlar.
Pervane ve motor gövde içinde sac parçalar ile montajlanarak konumlanmaktadır. Bir
başka deyişle gövde; motor ve pervaneye yardımcı sac parçalar ile taşıyıcılık yapmaktadır.
Sac parçalar farklı kalınlıklarda, farklı şekilde bükümlerde ve farklı tasarımlarda olabilmektedir. Sac parçalar birbirine kaynak ve/veya civata somun bağlantısı ile birleştirilmekte ve
fan gövdesini oluşturmaktadır. Ele alınan ve bilgisayarda modellenen fan için 1 adet silindir
yapıda dış gövde, 2 adet yatay zemin montaj ayakları, 2 adet motor destek ayağı ve 1 adet
motor taşıyıcı kaide kullanılmıştır.
Şekil 2 - Eksenel fanın bilgisayarda modellenmiş görüntüsü
MODELLEME
Analizleri yapılan fan gövdelerinde 3 farklı tip fan gövdesi modellenmiştir. Silindir dış gövde,
yatay montaj ayakları ve motor destek ayağı parçaları için sac kalınlığı 4 mm olarak belirlenmiş olup, motor taşıyıcı kaide için 4 mm ve 5 mm olmak üzere 2 farklı sac kalınlığı denenmiştir. Motor destek ayağı parçası için ilave bükümler ve farklı büküm açıları kullanılmıştır. Modellenen fan gövdeleri şu şekildedir;
Şekil 3 - Tip 1 fan gövdesi için Motor destek ayakları büküm açıları gövde yapısı
13
Şekil 4 - Tip 2 fan gövdesi için Motor destek ayağındaki ilave bükümler
Şekil 5 - Tip 3 fan gövdesi ve Motor destek ayağı büküm açıları
Motor taşıyıcı kaide çizimi üzerine motor ayağına ait izdüşüm yansıtılmış ve analizde kuvvetin uygulanacağı yüzey oluşturulmuştur.
Şekil 6 - Motor taşıyıcı kaide üzerinde motor ayağına ait izdüşümün görüntüsü
14
SolidWorks programı kullanılarak tasarımı ve modellenmesi yapılan fan gövdeleri daha
sonra “farklı kaydet” seçeneği ile .SLDPRT formatında kaydedilmiştir. Kaydedilen yeni
dosya tekrar programa çağrılarak katı gövdeler silinmiş ve yüzey gövdeler elde edilmiştir.
Şekil 7 - Çizim üzerinde katı gövdeler silinerek yüzey gövdeler elde edilmiştir.
Şekil 8 - Fan sac parçalarına ait yüzey gövdeler
Elde edilen yüzey gövdeler daha sonra yine .STEP formatında kaydedilmiştir.
ANALİZ
Sonlu elemanlar yöntemi ile hesaplamada ANSYS Static Structural modülü kullanılmıştır.
Program kullanıcı arayüzü olan Workbench penceresi içerisine Static Structural penceresi
15
açılmış ve .STEP formatında kaydedilen 3 boyutlu çizim modelleri “import” seçeneği kullanılarak çalışma sayfasına tanıtılmıştır.
Şekil 9 - ANSYS Workbench kullanıcı arayüzü ve StaticStructural modülleri ekran görüntüsü
Fan için imalat aşamasına galvaniz sac kullanıldığından analiz için “engineering data” sekmesinden parçaların materyal özellikleri “structural steel” olarak seçilmiştir.
Şekil 10 - Malzeme özelliklerinin tanıtıldığı “engineering data” sekmesi ve malzeme özellikleri
16
Malzeme özellikleri tanıtılan çalışma analiz dosyası program penceresi açılarak yüzey çizimlere ait sac kalınlık özellikleri atanmıştır.
Şekil 11 - Sac kalınlıkları her parça için ayrı ayrı belirtilmiştir.
Sac parçalar birbirlerine civata - somun bağlantı şekli ile birleştirileceğinden bağlantı yapılacak olan sac parça üzerindeki delikler kendi içinde gruplandırılmıştır. Gruplandırma için
“Named Selection” seçeneği kullanılmıştır.
Şekil 12 - Civata bağlantısı yapılacak olan deliklerin kendi içinde gruplandırılması
17
Birbirine temas eden yüzeyler için “Frictionless contact” tipi seçilmiştir. Yüzeyler birbirinden ayrık olduğundan temas tipinin uygulanabilmesi için “Pinball radius” seçeneği
kullanılmıştır.
Şekil 13 - Temas şeklinin belirlenmesi ve Pinball radius seçeneğinin kullanılması
Civata - somun bağlantısı için kendi içinde gruplandırılan delik kenarlarına “Bonded” temas
tipi uygulanmıştır. Deliklerin bulunduğu yüzeyler arası açık olduğundan “Pinball radius” seçeneği kullanılarak temas kenarlarının birbirlerini tanıması sağlanmıştır.
Şekil 14 - Civata bağlantı temas tipi
18
Fan sac gövde modeli için gerekli temaslar tanımlandıktan sonra probleme sınır koşulları
girilmiştir. Fanın eksenel yönde yatay çalışma şekli için yatay montaj ayağı parçası alt yüzeyine “fixed support” sınır koşulu tanımlanarak parça uzayda sabitlenmiştir. Motor ve
pervane ağırlığı P = 290 kg olarak kabul edilmiş ve ağırlık merkezi Solidworks programında
hesaplanmıştır.
Şekil 15 - Motor ve pervanenin ağırlık merkezi koordinatlarının Solidworks ile hesaplanması
Ağırlık merkezi koordinatları şu şekildedir: X= 0,14 mm Y= 2,29 mm Z = -113,08 mm
Ağırlık merkezi koordinatları silindir sac gövde çap merkezini referans almıştır.
Motor ve pervane için kuvvet tanımında “Remote force” seçeneği kullanılarak 2900N
kuvvet ve kuvvet uygulama merkezi olarak motor - pervane ikilisinin ağırlık merkezi koordinatları girilmiştir. Kuvvet uygulama yüzeyi olarak motor ayağı izdüşüm yüzeyi seçilmiştir.
Şekil 16 - Fan gövdesi üzerinde sınır koşulları ve yüklerin tanımlanması
19
Analiz için gerekli sınır koşulları tanımlandıktan sonra sonlu elemanlar metodu ile hesaplama için ağ yapısı (mesh) oluşturma işlemine geçilmiştir. Ağ yapısı oluşturulduktan sonraki
mesh kalitesi aşağıdaki gibidir;
Şekil 17 - Mesh işlemi sonrası sac parçaların görünümü ve Orthogonal Quality
Şekil 18 - Mesh işlemi sonrası Aspect ratio
Şekil 19 - Mesh işlemi sonrası Skewness dağılımı
20
Şekil 20 - Mesh sonrası Element Quality
Şekil 21 - Mesh işlemi sonrası Fan Gövdesi genel görünümü
Şekil 22 - Mesh işlemi sonrası Motor taşıyıcı kaide
Mesh işlemi tamamlandıktan sonra Solve sekmesini kullanarak sınır koşulları ve yüklerin
tanımlanmış olduğu problem çözdürülmüştür. Mesh atma işlemi ve sınır koşulları tanımı her
gövde tipi ve yükleme durumu için yeniden oluşturulmuştur.
21
SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
1) Yatay Yükleme Durumunda Fan Gövdesindeki Gerilmeler
Yatay yükleme durumu için 4 farklı analiz yapılmıştır. Yapılan analizlerde kullanılan fan
gövde tipleri ve parçalardaki sac kalınlıkları şu şekildedir;
1. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-1
Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı
Silindir sac gövde sac kalınlığı Motor destek ayağı sac kalınlığı Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-1
Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı Silindir sac gövde sac kalınlığı Motor destek ayağı sac kalınlığı Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
: 5 mm
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-2
Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı Silindir sac gövde sac kalınlığı Motor destek ayağı sac kalınlığı Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-3
Silindir sac gövde sac kalınlığı Motor destek ayağı sac kalınlığı Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
2. Analiz
3. Analiz
4. Analiz
Fan gövdeleri üzerindeki toplam yer değiştirmeler (Total deformation)
Şekil 23 - Analiz 1 • Fan gövdesi yatay yükleme için toplam deformasyon durumu
22
23
Fan gövdelerinin yatay yükleme durumları altında motor taşıyıcı kaide üzerinde defromasyonları daha fazla olduğu görülmüştür. Yapılan 4 farklı analizde yatay yükleme durumu için
toplam deformasyon değerleri şu şekildedir;
1. Analiz: 1,61 mm
2. Analiz: 0,87 mm
3. Analiz: 1,56 mm
4. Analiz: 1,55 mm
Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler (Equivalent Stress)
Şekil 27 - Analiz 1 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler
Şekil 28 - Analiz 2 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilemeler
24
Şekil 27, 28, 29 ve 30’dan anlaşılacağı üzere gerilmelerin motor taşıyıcı kaide ve motor
destek ayakları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Yapılan 4 farklı analizde sac parçalarda oluşan maksimum eşdeğer gerilme değerleri şu şekildedir;
1. Analiz: 188,08 Mpa
25
Fan gövdeleri üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet faktörü
dağılımları
Şekil 31 - Analiz 1 • Fan gövdesi üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet katsayıları
26
Fan gövdeleri yatay yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan eşdeğer gerilme
minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir;
1. Analiz: 1,32
2. Analiz: 1,66
3. Analiz: 1,93
4. Analiz: 1,45
Fan gövdeleri üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet faktörü
dağılımları
Şekil 35 - Analiz 1 • Fan gövdesi üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet katsayıları
27
Fan gövdeleri yatay yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan çekme
gerilmeleri minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir;
1. Analiz: 1,21
2. Analiz: 1,47
3. Analiz: 1,82
4. Analiz: 1,44
28
Motor taşıyıcı kaidelerin yatay yükleme durumunda parça üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları dağılımları
Şekil 39 - Analiz 1 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları
29
Şekil 39, 40, 41 ve 42’den motor taşıyıcı kaide üzerindeki gerilmelerin motor civata
bağlantı delikleri etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Parçalar üzerindeki bölgesel
gerilme ve deformasyonlar renk dağılımı ile gösterilmiştir.
30
Motor destek ayağı üzerindeki deformasyon, gerilme ve emniyet
katsayısı dağılımları
Şekil 43 - Analiz 1 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları
31
Şekil 45 - Analiz 3 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon gerilme ve emniyet katsayıları
Şekil 46 - Analiz 4 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon gerilme ve emniyet katsayıları
Yatay yükleme durumu için yapılan farklı analizlerde güvenlik faktörünün 1‘in üzerinde
olduğu görülmüştür. Minimum deformasyon değerinin 2. analizde olduğu, maksimum güvenlik katsayısının 3. analizde olduğu görülmüştür.
32
1) Dikey Yükleme Durumunda Fan Gövdesindeki Gerilmeler
Dikey yükleme durumu için 7 farklı analiz yapılmıştır. Yapılan analizlerde kullanılan fan
gövde tipleri ve parçalardaki sac kalınlıkları şu şekildedir;
1. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-1
Silindir sac gövde sac kalınlığı Motor destek ayağı sac kalınlığı Motor taşıyıcı kaide : 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
2. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-1
: 4 mm
: 4 mm (motor bağlantı delik saıysı azaltıldı)
: 4 mm
3. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-1
: 4 mm
: 4 mm
: 5 mm
4. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-2
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
5. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-2
: 4 mm
: 4 mm (bükümler kaynaklandı)
: 4 mm
6. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-2
: 4 mm
: 4 mm
: 5 mm (bükümler kaynaklandı)
7. Analiz
•
•
•
•
•
Fan Gövdesi: Tip-3
: 4 mm
: 4 mm
: 4 mm
33
Şekil 47 - Analiz 1 • Fan gövdesi dikey yükleme için toplam deformasyon durumu
34
35
Fan gövdelerinin dikey yükleme durumları altında motor destek ayağı parçasının, yükün
oluşturduğu moment etkisinden dolayı burulmaya zorlandığı görülmüştür. Yapılan 7 farklı
analizde dikey yükleme durumu için toplam deformasyon değerleri şu şekildedir;
1. Analiz: 1,33 mm
2. Analiz: 1,33 mm
3. Analiz: 1,18 mm
4. Analiz: 1,33 mm
5. Analiz: 1,19 mm
6. Analiz: 1,01 mm
7. Analiz: 1,51 mm
36
Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler (Equivalent Stress);
37
Şekil 58- Analiz 5 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler
38
Şekil 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60’tan anlaşılacağı üzere gerilmelerin motor taşıyıcı kaide ve
motor destek ayakları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Yapılan 7 farklı analizde sac parçalarda oluşan maksimum eşdeğer gerilme değerleri şu şekildedir;
Dikey yükleme durumunda eşdeğer gerilmelerin 1. ve 7. analizde en yüksek değere ulaştığı
görülmüştür.
Fan gövdeleri üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet faktörü
dağılımları
39
40
41
Fan gövdeleri dikey yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan eşdeğer gerilme
1. Analiz: 0,34
2. Analiz: 0,84
3. Analiz: 0,84
4. Analiz: 1,01
5. Analiz: 0,99
6. Analiz: 0,98
7. Analiz: 0,34
Fan gövdeleri üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet faktörü
dağılımları
Şekil-68- Analiz-1 Fan gövdesi üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet katsayıları
42
43
44
Fan gövdeleri dikey yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan çekme gerilmeleri
1. Analiz: 0,35
2. Analiz: 0,79
3. Analiz: 0,79
4. Analiz: 0,91
5. Analiz: 0,88
6. Analiz: 0,87
7. Analiz: 0,35
Çekme gerilmelerinin motor destek ayağı büküm kenarlarında yoğunlaştığı görülmüştür.
Motor taşıyıcı kaidelerin dikey yükleme durumunda parça üzerinde
oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları dağılımları
45
46
Şekil 78 - Analiz 4 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayılarıı
47
Şekil 81- Analiz 7 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları
Şekil 75, 76, 77, 78, 79, 80 ve 81’den motor taşıyıcı kaide üzerindeki gerilmelerin motor
civata bağlantı delikleri etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Parçalar üzerindeki bölgesel
gerilme ve deformasyonlar renk dağılımı ile gösterilmiştir.
48
Motor destek ayağı üzerindeki deformasyon, gerilme ve emniyet
katsayısı dağılımları
49
50
51
Dikey yükleme durumu için yapılan farklı analizlerde güvenlik faktörünün 4. Analizde 1‘in
üzerinde olduğu görülmüştür. Minimum deformasyon değerinin 6. analizde olduğu
görülmüştür.
SONUÇ
Eksenel fanlar için bilgisayar ortamında modellenen 3 farklı fan gövde tipinde, farklı sac
kalınlıkları ve farklı yükleme durumlarına göre sonlu elemanlar yöntemi ile yapılan statik
analizler sonucunda Tip-2 fan gövdesinin yatay ve dikey yükleme koşullarına daha uygun
olduğu görülmüştür. Yatay yükleme durumu için 4 mm kalınlıklı motor taşıyıcı kaide yeterli
iken, dikey yükleme durumunda 5 mm kalınlıklı motor taşıyıcı kaide daha az deformasyona
uğramıştır.
52
Fan Test Laboratuvarımız
Sayısal yöntemler kullanılarak hesaplanan aksiyal fan performans eğrilerimizin ve
motor güç eğrilerimizin deneysel olarak da doğrulandığını bilmek hem kendi içimizde
hem de dışa yönelik olarak firmamız açısından önemli bir gurur kaynağıdır.
Test tünellerimizin yerleşim ve tasarımını planlarken, ölçümler esnasında kanal dışı
-ortam- akışlarından da etkilenme mertebesini öngörerek kurulumlar
gerçekleştirilmiştir.
Lisans ve yüksek lisans aşamasında uçak mühendisliği ve makine mühendisliği disiplinlerinde deneysel aerodinamik konusunda çalışmış uzman mühendislerimiz tarafından gerçekleştirilen fan performans ölçüm değerlerinin, doğrulanan sayısal performans değerleri ile uyuştuğu görülmüştür.
53
2
1
Kapalı Otopark
Havalandırmasında
K
apalı otoparklar için tasarlanan havalandırma sistemleri iki temel ihtiyaçtan yola çıkılarak planlanır. Birincisi günlük işletmede insan sağlığının korunmasına yönelik olarak otoparklarda hareket eden araçların ürettiği aşağıdaki bileşenlerin tahliyesi, ikincisi acil yangın durumunda insanların
kaçışına, itfaiye personelinin yangına müdahalesine yardımcı olmak ve yüksek sıcaklıktan kaynaklı maddi hasarı azaltmak için tasarlanır.
EGZOZ GAZLARI
NO2
Azotdioksit
CO
Karbonmonoksit
Benzen
C6H6
Benapyrene
BaP
Sülfürdioksit
SO2
Kurşun
Pb
Kurum
C
Ozon
O3
CO ETKİSİ
CO Konsantrasyonu (PPM)
Etkisi
1500
15 dakika sonra baş ağrısı, 30 dakika
sonra kendinden geçme, 60 dakika
sonra hayatını kaybetme
2000
10 dakika sonra baş ağrısı, 20 dakika
sonra kendinden geçme, 60 dakika
sonra hayatını kaybetme
3000
En çok 5 dakika güvenli, 10 dakika
sonra kendinden geçme
6000
Çok kısa sürede baş ağrısı ve baş
dönmesi, 10-15 dakikada hayatını
kaybetme.
İzin verilen en fazla CO konsantrasyonu
Dünya Sağlık Örgütü (WHO 1987)
CO limiti
56
8 saat için
25 ppm
1 saat için
75 ppm
OTOPARK CO KONTROLÜ
Almanya
CO havalandırması 12 – 16 m3/h-m2 istenir. Bu 4-5
hava değişimine tekabül eder. (Garagenveordnungen Der
Länder)
İngiltere
Mekanik havalandırma da normal zamanlar için saatte 6
hava değişimi. Egzoz noktalarının % 50 tavan ve % 50
zemin seviyesine yakın noktalardan olmalıdır. (Approved
document B, Fire Safety, B3 section 11.6)
ABD
ASHRAE 13.3 m3/h- m2 (3.7 l/s-m2)
NFPA 18 m3/h- m2 (5 l/s-m2)
OTOPARK CO HAVALANDIRMASI
Hava Değişimi
m3/h-m3
Birim yüzey fan kapasitesi
m3/h-m2
Almanya
4.0 - 5.0
12.0 - 16.0
İngiltere
6.0
18.0
ASHRAE
4.4
13.3
NFPA
6.0
18.0
ABD
OTOPARK DUMAN KONTROLÜ
Dumanın
Temizliği
• Yangın söndürüldükten
sonra, dumanın daha seri
bir şekilde boşaltılmasını
sağlamak amacı ile
havalandırma gerçekleştirerek, itfaiye görevlilerine
yardımcı olmak
Dumanın
Tahliyesi
• Yangın süresince duman
yoğunluğunun ve
sıcaklığın azaltılmasına
yardımcı olmak için
yapılır.
• Duman tahliye sistemi,
bir otoparkın herhangi bir
bölümünü dumandan
arındırılmış olarak tutmak,
ya da insanların tahliyesine yardımcı olmak
amacını taşımaz.
Duman
Kontrolü
• İtfaiye birimlerine
yangının yerinin tespit
edilebilmesinin
sağlanması
• Yangının kontrolünün
daha seri olarak
sağlanması
• Gerekli arama ve
kurtarma çalışmalarının
yerine getirilebilmesi
EGZOZ
EGZOZ
EGZOZ
ÜFLEME
EGZOZ
ÜFLEME
57
DUMAN KONTROL STANDARTLARI
BS 7346-7
Components for smoke and heat control, Part 7: Code of
practice on functional recommendations and calculation
methods for smoke and heat control systems for covered car
parks systems.
TS EN 12101
Smoke and heat control systems Part 5: Guidelines on
functional recommendations and calculation methods for
smoke and heat exhaust ventilation systems
Part 5: Duman ve ısı boşaltma sistemleri hesaplama
yöntemleri
NFPA 92
Recomended Practice for Smoke-Control Systems
Kapalı otoparklarda yangın olaylarında açığa çıkan duman, neredeyse hiçbir kısıtlama ile karşılaşmadan hızlı bir şekilde bölmeler arasında hareket etmesinden dolayı
oldukça tehlikelidir.
Bu bölmelerin geniş olması ve otopark yüksekliğinin az olması duman serbest alt
tabaka derinliğini azaltır ve bu nedenle duman bütün otoparka yayılırken görüş alanı
bozulmasına neden olur ve yangının çıkış noktasını belirlemek güçleşir.
Yaklaşık 10 yıl öncesine kadar kapalı otoparkın havalandırılması, sadece kanallı sistemler ile kirli havanın egzoz edilmesi ve taze havanın içeriye verilmesi ya da doğal
olarak içeriye alınması temelinde yapılmaktaydı. Bu sistem aynı zamanda yangın durumunda duman tahliyesi için de kullanılmaktaydı.
Kanallı sistemlerin kurulum, maliyet, enerji, mimari şartlar, estetik gibi konularda
hantal kalması, daha yenilikçi ve ergonomik olan jet fan sistemlerinin özellikle son
dönemlerde oldukça yaygınlaşmasına yol açmıştır.
Jet fan sisteminde temel mantık
Jet fan sisteminde temel mantık, jet fanların gerekli durumlarda momentum oluşturarak dumanı, egzoz edilen açıklıklara (şaftlara) yönlendirmesidir. Bu sistem bütün
halinde temiz havanın tüm kapalı alanda düzgün yayılımı ve egzoz edilmesi konusunda büyük avantajlar sağlar. Bu sistem, Ana egzoz fanlarından, Egzoz şaftlarından,
çok katlı otoparklarda Taze hava fanlarından ve Taze hava şaftlarından, Jet fanlar,
CO dedektör sistemi, Duman veya Isı dedektör sistemi, Duman damperleri, Taze
hava damperleri, Ana kontrol panoları ve Panolardan oluşmaktadır.
58
Jet fan sisteminin diğer sistemlere göre avantajları;
Jet fan sistemlerinde otopark içinde şafttan itibaren bir kanal olmadığından sistemin
dış basınç kayıpları daha az olacaktır. Dolayısıyla jet fan sistemlerinde kullanılan fanların motorlarının güç tüketimleri daha az olacak ve işletim maliyetleri daha düşük
olacaktır.
Kanallı sistemlerde kirli havanın egzoz edildiği menfezlerin %50’si tavan seviyesinde,
%50’si yer seviyesinde yapılmaktadır. Jet fan sistemleri tavan seviyesinden hızlı bir
akış sağlayacağından yer seviyesindeki ağır gazlar da oluşan itkiden kaynaklı olarak
akışa karışarak egzoz şaftına yönlenir. Yangın durumunda dumanın başlangıçta
tavan seviyesinde katmanlaştığı düşünülürse kanallı sistem yangının ilk başlarında
kapasitesinin sadece %50’sini kullanacaktır. Duman yere çökmeye başladığında da
standartlarda belirtilen görüş seviyesini sağlayamayacaktır.
TERS KATMANLAŞMA
HAVALANDIRMA
YANGIN KAYNAĞI
Jet fan sisteminin diğer bir avantajı da senaryolara göre otoparkı bölmelere ayırarak
olası bir yangında dumanın çıktığı bölgede kontrol edilmesinin sağlanmasıdır. Yani
kanallı sistemde duman tahliyesi yapılabilmektedir ancak duman kontrolü
sağlanamamaktadır.
Jet havalandırma sistemi saatte 10 hava değişimi oranına sahip geleneksel havalandırma sistemine göre çok daha hızlı dumanı tahliye eder.
Jet fanlar tünellerde sadece akışı yönlendirmek ve eğer akış hızı kritik hızı geçerse
geri katmanlaşmayı engellemek için kullanılır. Otoparklar çok daha geniş bölgeler olduğundan akış kontrolü çok daha komplekstir. Jet fanlar dumanın enlemesine yayılmasını engellemelidir. Bunun için de doğru bir tasarım gerekmektedir.
59
Jet fan sistemi bir bütündür. Sisteme dair her aşamanın çok iyi bir şekilde ve dikkatlice ele alınması gereklidir. Tasarım ve CFD ile otopark analizleri, sistemin tasarımındaki önemli adımlardır. Bunlarla beraber üretim, otomasyon ve servis de çok önemlidir. Üretim Ar-ge ile desteklenmelidir.
60
2
Sistem Tasarımı
2.1 Otopark Havalandırmasında Mevcut Düzenleme ve Standartlar
Ülkemizde 2.000 m² üzeri kapalı otoparklarda duman tahliye sistemi yapılması
şarttır. Bu “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2009)” Madde
60’ta belirtilmiştir.
1. Motorlu ulaşım ve taşıma araçlarının park etmeleri için kullanılan otoparkların
açık otopark olarak kabul edilmesi için, dışarıya olan toplam açık alanın, döşeme
alanın %5’inden fazla olması gerekir. Aksi takdirde bu otopraklar kapalı otopark
kabul edilir. Açık otoparklarda, dışarıya olan açıklıklar iki cephede ise bunların
karşılıklı iki cephede bulunması ve her bir açıklığın gerekli toplam açıklık alanının yarısından büyük olması gerekir. Açıklıkların kuranglez şeklinde bir boşluğa
açılması halinde, söz konusu boşluğun genişliğinin en az otopark kat yüksekliği
kadar olması ve kurangleze açılan ilave her kat için en az yarısı kadar artırılması
gerekir. Alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklarda otomatik yağmurlama sistemi, yangın dolap sistemi ve itfaiye su alma ağızları yapılması mecburidir.
2. Toplam alanı 2.000 m²’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye
sistemi yapılması şarttır. Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine
hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 hava değişimi
sağlaması gerekir.
Ülkemiz yangın yönetmeliğinde jet fanların kullanımı ile ilgili bir kriter bulunmadığından “yönetmelikte belirtilmeyen hususlarda uluslararası kabul gören standartlar
esas alınacaktır” maddesi uygulanmalıdır. Jet fan tasarımında, en çok bilinen ve
61
62
uygulanan kaynak olan “Code of practice on functional
recommendations and calculation methods for smoke
and heat control systems for covered car parks” BS
7346-7:2006 esas alınmalıdır. Bu standarda göre; otoparklarda jet fan kullanılması durumunda can güvenliği
için duman zonları uygun şekilde tasarlanacak ve
otopark içerisinde otomatik yangın algılama sistemi tesis
edilecektir.
Türkiye yangın yönetmeliği ve diğer standartlarda
minimum 10 hava değişimi alınması gerektiğinden bahsedilir. Ama genellikle minimum kelimesi unutulur ve
tasarım kriterleri göz önünde bulundurulmadan 10 hava
değişimi standart olarak alınır. BS 7346-7:2006, sprinkler sistemine sahip otoparklarda 4 MW’lık bir yangın yükünden bahsetmektedir. Ancak minivan ve jipler de dahil
olmak üzere toplu taşıma araçları gibi vasıtalar temelde belirlenmiş yangın yüklerine
göre çok daha fazla yangın yükü taşımaktadır. Bu tarz günümüz araçlarının yapısında plastiklerin kullanımı arttığı içinbunlar gibi daha büyük araçların yangın yükü,
normal araçlar için belirlenmiş yangın yüklerinin en az iki katı kadar ve bazı örnekler
için beş kata kadar yangın yüküne sahiptirler ve otomobil döşemesi üretiminde kullanılan malzemeleri de hesaba katacak olursak, gerçek yangın potansiyeli çok daha
yüksek olacaktır.
Bu nedenle duman egzoz debisini belirlerken genellikle 10 hava değişim oranı
yetersiz kalmaktadır.
Gerekli olan minimum duman egzoz teorisi aşağıda yer alan verilere göre
tasarlanmalıdır:
Açığa çıkan ısıl yük
Radyasyon kayıpları
Yangın çemberi
Duman katmanı altı açık bölge
Besleme hava sıcaklığı
:
:
:
:
:
4 MW
% 25
12 m
1.75 m
15 °C
Belirtilmiş olan değerlere göre gerekli olan minimum duman egzoz debisi yaklaşık
olarak 60.000 m3/h olmaktadır.
2.2 Tasarımda göz önünde bulundurulacak kriterler
Genel olarak jet fanlı havalandırma sistemlerinin tasarımı aşamasında aşağıdaki
noktalar temel olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
• Egzoz noktaları
• Taze hava giriş noktaları
• Tasarımdaki yangın yükü
• Kaçış yolları
• Yangınla mücadele (İtfaiyenin binaya giriş noktası)
• Otopark geometrisi
• Taze hava debi ihtiyacı
• Egzoz debi ihtiyacı
• Duman kontrolü
• Jet fanların aktivasyonu
• Diğer unsurlar
63
2.2.1 Egzoz sistemi
Bir veya daha fazla egzoz noktası en uygun ve en pratik olabileceği ön görülen noktalara yerleştirilir. Otoparkın çevre sınırlarında, taze hava girişine çapraz ve en uzak
noktada olması en ideal durumdur. Her bir egzoz şaftına minimum iki tane paralel
bağlı fan yerleştirilmelidir. Egzoz şaftları, betonarme ya da çelik konstrüksiyon olmalıdır. Bu uygulamalar, otoparkta efektif bir hava akışının sağlanmasına ön ayak
olacaktır.
Büyük otoparklar Standartlarda belirtilen sınırlarda ve geometri göz önünde bulundurularak zonlara (bölgelere) bölünmelidir. Her bir zonda egzoz şaftı bulunmalıdır.
Bu egzoz şaftları, zonlar arasında fiziksel ayrım yoksa zon sınırlarından uzakta olmalıdır. BS’ye göre zon sınırı sprinklersiz sistemde 2.000 m2, sprinklerli sistemlerde
4.000 m2’dir.
2.2.2 Taze hava beslemesi
Bir yapının otoparkı çizilirken taze hava sağlayabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Tek
katlı otoparklarda çoğu kez rampalar taze hava ihtiyacını karşılar. Bu, mevcut trafikten dolayı oluşan yüksek orandaki zehirleyici maddeye maruz kalan rampaların
verimli havalandırmasını da sağlar.
İki ve daha fazla katlı otoparklara taze hava girişi için alternatif yollar geliştirilmektedir. Bu durumda taze hava girişi için duvarlarda boşluk ve taze hava şaftları açılarak
şaftların içine fan yerleştirilir.
2.2.3 Yangın yükü hesabı
Yangın yükü hesabı, otoparkta gerçekçi bir tasarım oluşturabilmek ve güvenilebilir
havalandırma debisi hesaplayabilmek adına önemli bir faktördür.
Genel olarak kabul edilen, ısı açısından pik noktadaki bir araba yangınından 4 MW
enerji yayılmaktadır. Yalnız önceden de anlatıldığı gibi bazı araç tipleri çok daha fazla
yangın yüklerine sahiptirler.
2.2.4 Kaçış yolları
Kaçış noktasının yeri ve itfaiye girişinin rotası, tasarım sürecinin içerisinde
hesaba katılmalıdır. Kaçış ve itfaiye giriş güzergâhlarında dumandan sakınmak
adına bu noktalar iyi saptanması gerekir. Jet fan dağılımı yapılırken ve şaft
yerleri belirlenirken bu unsurun gözden kaçırılmaması gerekir.
Şekil 1’de gösterildiği üzere yangın esnasında, kaçış yollarından zehirli gazları uzak
tutmak için duman kontrol edilmektedir ve bunu yaparak otoparkın daha büyük bir
kısmında taze hava muhafazası sağlanmaktadır.
64
Bu durum, kanallı sistem ve jet fanlı sistemin başlıca farklarından biridir. Kanallı
sistem, duman gazlarını, hem alçakta hem de yüksekte konumlandırılmış menfezlerden egzoz eder. Jet fan sistemleriyse prensip farkı itibariyle, jet fanlar yardımıyla
daha iyi bir duman kontrolünü mümkün kılar.
TAZE HAVA
Şekil 1 - Jet fanlı duman egzoz sistemlerine genel bir bakış
Kanal sistemi
%50 üst
bölgeden emiş
%50 alt
bölgeden emiş
65
2.2.5 Yangınla mücadele
Herhangi bir otopark havalandırma sistemi için itfaiyenin binaya girişini ve yangınla
mücadelesini olanaklı kılmak anahtar sözcük niteliği taşır. Söndürme ekipleri için
yangın nerede çıkarsa çıksın en az bir adet dumandan etkilenmeyen giriş bulunacak
şekilde tasarıma dikkat etmek gerekir. Böylece görüş mesafesi değerleri yeteri seviyede tutularak itfaiye personelinin müdahale edeceği alana daha sağlıklı yaklaşması
ve daha temkinli uygulamalarda bulunması sağlanır.
Geleneksel olarak tanımlanabilecek kanallı sistemler, dumanın, otoparkın tüm alanlarına yayılmasına neden olarak görüş mesafesinin kısıtlı değerlerde olmasına sebebiyet verir; bundan dolayı insan kaçışına ve itfaiyenin yangın noktasına yaklaşıp müdahale etmesine engel teşkil etmektedir. Sistem tasarımına mühendisçe bir yaklaşım
ile hesaplanan egzoz debisi yardımı ile otopark büyüklüğüne aldırmadan jet fan
sistemi dumanı kontrol edebilir. Bu durum hem kaçış yollarına ulaşmayı hem de
itfaiye girişini ve müdahalesini mümkün kılar.
2.2.6 Taze Hava Debisi
Şaft içerisindeki fanlar, otopark içerisindeki araç trafiği yoğunluğundan dolayı üreyen
zehirli gazların seviyesine göre gerekli miktardaki havayı tedarik eder ve içerideki CO
yoğunluğunu belli bir değerlerde tutar.
Otoparklarda sağlıklı ortamın oluşturulması için izin verilebilecek en yüksek CO yoğunluğu Dünya Sağlık Örgütü tarafından (WHO 1987),
1 saat için 75 ppm
8 saat için 25 ppm
olarak belirlenmiştir.
Alman Standartlarında (2004) bu değer 15 dakikalık bir süre için ortalama 50-60
ppm olarak belirtilmiştir. İngiliz Standartlarında (2006) 8 saat için 30 ppm, rampa
ve çukurlarda ise 15 dakika boyunca 90 ppm’i aşmamalıdır. Ülkemizde Alman
Standartlarına yakın bir uygulama yapılmaktadır.
Normal havalandırma koşullarında, otopark içerisindeki araç trafiğinin yoğun olmadığı zamanlarda, hava debisi değerleri saatte 3 hava değişimi olarak seçilebilir.
İçerideki zehirli gazların seviyesine göre kontrol edilen jet fanların sayısı ve havalandırma debilerinin niceliği çeşitlendirilebilir.
BS 7346 Standartına göre hava değişimi,
Günlük havalandırma için:
Tek kat otopark hacminin saatte 6 hava değişimi
Ülkemizde genellikle günlük havalandırma için saatte 4-5 hava değişimi
uygulanmaktadır.
Yangın sırasında zamana bağlı duman üreme miktarına göre tedarik edilen taze
hava miktarı ve yapılan egzoz miktarı ile belirlenen jet fanların hangi devirde çalışacağı, sensörler aracılığıyla değiştirilir. Dumanın egzoz edilmesi sırasında tedarik
edilen taze hava, önceden belirlenmiş yangın senaryosuna göre dizilimi yapılmış jet
fanlar aracılığıyla tüm yangın zonunu dolaşır. Duman bu şekilde şaft damperlerine
ulaştırılır. Ancak şunu belirtmek gerekir ki, yangın durumunda sadece yangın zonundaki şaft damperinin açık olması gerekir. Diğer katlardaki şaft damperlerinin kapalı
olması bu katlara duman yayılımının önlenmesini sağlar.
66
67
2.2.7 Duman kontrolü
Kapalı otoparklarda oluşan yangınlarda, otoparkta bulunanların dumandan zarar
görmeden tahliyesini sağlamak, olay yerine gelen itfaiyecilerin görüş alanını genişletmek ve otopark içinde sıcaklığın yükselmesini önlemek için duman tahliye sistemi
yapılır.
En temel olarak dumanı kontrol altında tutabilmek için en az ortaya çıkan duman
debisi kadar egzoz kapasitesi ile tahliye edilmelidir. Genellikle 2000 m² altı otopark
ve zonlar için 10 hava değişiminden ziyade bu kriter göz önünde bulundurularak fan
kapasiteleri belirlenmelidir.
Jet fanların yaratmış olduğu jet akışları tarafından duman, bir hava koridoru boyunca
egzoz noktasına yönlendirilir. Egzoz sisteminin ve jet fanların dumanı yakalaması sırasında ve sonrasında bir duman koridoru oluşacaktır.
Yangın durumunda çalışan jet fanlar, yangının çıktığı zona bağlıdırlar. Yangın algılama sistemi aracılığıyla sağlanan bilgi, fanların duman akışını kontrol etmesini sağlar.
Tüm jet fanların ya da sayıca çok fazla jet fanın aktif edilmesi, şaftlara aşırı yüklemeye sebebiyet verebilecek lüzumsuz ve kontrolsüz hava hareketine neden olur. Bu
açıdan büyük otoparklarda lüzumsuz yere jet fan çalışmaması adına kendi içlerinde
doğru duman kontrolüne sahip zonlara ayrılmıştır.
Prensip genel olarak Şekil 2’de resmedilmiştir.
Şekil 2 - Genel olarak zon çalışma prensibi
68
Koridordaki hava hızı, dumanın yangın yükünden dolayı maruz kaldığı kaldırma kuvvetinin üstesinden gelebilecek şekilde tasarlanmalıdır. Bu durum için 4 MW’lık
nominal bir yük kabul edilir. Otoparktan egzoz edilen tüm hava duman koridoru içerisine karıştığı için duman gazının üzerinde belirgin bir soğutucu etki de olacaktır,
böylece duman gazından dolayı yangının zarar etkisi belli bir ölçüde
engellenecektir.
Duman koridorunun genişliği, otoparkın kiriş üstü yüksekliği, kiriş sayısı ve kiriş derinliği, otoparkın büyüklüğü ve otopark geometrisi gibi faktörlere göre değişen bir
sayıya bağlıdır.
Duman koridoru genişliğine etkiyen faktörleri baz alırsak; otoparkın kiriş üstü yüksekliğiyle ilintili hız, belirli bir yangın yükü vesilesiyle oluşan akışın kontrolünde gerekir.
Bu durumu göz önüne alacak olursak otoparktan egzoz edilecek hava hacminin
yangın koşullarına göre hesaplanması icap edecektir. Şekil 3’te bu durum
resmedilmiştir.
Şekil 3 - Duman Koridoru
69
Şekil 4 - Yangın olmayan katların korunması
2.2.7 Jet fanların aktivasyonu
Sistem tasarlama sırasında güvenirliği garantiye almak adına aşağıda sıralanmış
birkaç kriteri göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
Bunlar;
• Fan itkisi
• Fanlar arası mesafe
• Fan sayısı
• Şaftlardaki fanların egzoz debileri
• Duman deplasman miktarı
• Döşeme sınırları
Jet fan itkisi, fan içerisinden geçen hava miktarının aşağı yukarı 8 katı kadar havayı
hareketlendirmesini sağlar. Sonuç olarak gereğinden fazla fan kullanmak, önceden
de bahsedildiği gibi sistemi alt üst edecektir. Az miktarda fan kullanmak ise sistemin
hava akışını kontrol etmesinde yetersiz kalacaktır.
Döşeme sınırlarıysa jet fanların hangi aralıklarla ve kaç tane olacağını kestirmek açısından sistemin aerodinamik performansını etkilemektedir.
70
Projelendirmede dikkat edilecek diğer unsurlar
1. Duman atma şaftları, kaçış merdivenlerinin konumuna göre belirlenmelidir.
2. Jet fanların yerleştirilmesi ve yönlendirilmesi yapılırken, sürüklenen dumanın
yangın merdivenleri ve kaçış koridorlarını etkilememesine ve dinamik basınç
nedeni ile yangın güvenlik hollerine ve merdivenlere girmemesine dikkat
edilmelidir.
3. Jet fan sistemlerinde, egzoz tahliye fanları yangın durumunda istenen duman
tahliyesini sağlamak için hemen devreye girmelidir. Otopark içindeki insanların
tahliyesi sağlandıktan sonra, jet fanlar devreye girerek dumanı çıkış noktalarına
yönlendirmelidir.
Bu süre bir ya da birkaç faktöre bağlıdır;
• Otoparkın geometri ve büyüklüğüne,
• Jet ve tahliye fanlarının yerleşimi ve sayısına ,
• Otoparkta bulunabilecek kişilerin sayısına
• Çıkışların yerleşim ve sayısına bağlıdır.
• Bu süre genellikle 3 dakika olarak kabul edilmektedir.
4. Kaçış güzergâhlarında ve rampalarda hava hızı 5 m/s’yi geçmemelidir. Hız sınırının aşılması insanların kaçısına engel olabilir.
5. Ana egzoz fan kapasitesi ikiye bölünmeli ve farklı güç kaynaklarına bağlı çalışmalı, sorun çıktığı durumda sistemin en az %50’si çalışır durumda olmalıdır.
6. Doğal havalandırma için kullanılan giriş açıklıkları yeterli olmalı, duman resirkülasyonu olmamalı ve hava iyi dağıtılmalıdır. Girişlerde maksimum hız 2 m/s
olmalıdır.
7. Aynı şekilde jet fanlar otopark tavanlarına araçların üzerine dik gelecek şekilde
yerleştirildiğinde havalandırma verimi % 55, sürüş koridor tavanlarına yatay
olarak yerleştirildiğinde ise verim % 90 olmaktadır.
8. Havanın tavana yapışmasını (Coanda Etkisi) önlemek için havayı tavandan uzaklaştıracak reflektörler kullanılır.
71
9. Açık otoparklarda doğal havalandırmaya jet fanlarla destek olunup, ölü noktaların oluşması önlenebilir.
10. Yeraltı otoparklarında tavan yüksekliğinin alçak olması nedeniyle (yaklaşık 2.5
m) yangın durumunda dumanın kısa süre içinde tüm kata yayılabileceği hesaba
katılmalıdır.
11. Fan grubu boyutlandırılırken temiz hava girişinden tahliye çıkışına kadar sistemin bütününde meydana gelen basınç düşmesinin hesaba katılması
gerekmektedir.
12. Tavandaki kirişler veya herhangi bir engel jet fanlar yerleştirilirken dikkate alınmalıdır. Bu engeller hava akışına direnç yaratarak türbülans oluşmasına neden olur.
13. Jet fanların yakınındaki engeller için önlemler alınmalıdır. Kirişler ve kolonlar
dumanın sürüklenmesini engellememeli ve türbülans oluşturmamalıdır.Fanların
en yüksek verimde çalışması için en yakın kiriş/duvar ile fan arasındaki mesafe
giriş kısmında en az 0.5 m, çıkış kısmında ise 2 m olmalıdır. Kiriş yüksekliği 0.4
m’den fazla olmamalıdır. Fazla olduğu durumda fanların aşağı sarkıtılması veya
kirişle arasındaki mesafe artırılmalıdır.
14. Springler, tavalar vb. tesisatlar kirişlerin altından geçtiği için jet fanların tavana
yapışık montaj edilmesi otopark yüksekliğinden bir avantaj kazandırmaz. Bu
nedenle jet fan alt yüzeyini yere en yakın tesisatın alt yüzeyine denk almakta
yarar vardır.
15. Yangın dumanının geri akışı 10 m’yi geçmemelidir.
16. Jet fanlar vasıtasıyla hava 20 - 80 m ileriye taşınabilir.
17. Jet fan büyüklük ve sayısı, duman egzozu (CO) tahliyesi için mi yoksa duman
kontrolü için mi kullanılacağına bağlı olarak seçilir.
18. Tasarım aşamasında dumanda olabilecek muhtemel geri dönüşleri sezmek gerekmektedir. Geri dönüşler, tahliyesi yapılmak istenilen dumanın amaçlanan
yönün ve doğrultunun tersinde hareket etmesi sonucu egzoz süresinin uzatır.
Bununla birlikte dumanın istenmeyen şekilde hareket etmesi sonucu insan
kaçışı ve itfaiye müdahalesine de olumsuz etkiyen bir faktör haline gelmektedir.
Ayrıca dumanın, uğraması gerekmeyen yerlere uğrayarak bina komponentlerine
boşu boşuna zarar vermesi gibi bir risk de mevcuttur.
72
Geri dönüşler niye oluyor?
Duman ilk jet fandan yönlendirdikten sonra çevresel birkaç faktörden dolayı (aşağıda
bu faktörler belirtilmiştir.) yer değiştirme miktarı arttıkça fanın duman üstündeki momentum etkisi azalacaktır. Duman bu jet etkisinden uzaklaşmaya başladıkça düzensiz bir akış başlayacak ve saçılmaya başlayacaktır. Bu açıdan jet fan dağılımını
optimum şekilde ayarlayabilmek önemli bir faktördür.
Tasarım aşamasında geri dönüşleri sezebilmek ciddi bir akışkanlar dinamiği bilgisinden ziyade CFD programlarındaki tecrübeye bağlıdır. Bu konuyla ilgili CFD araçlarını
kullandıkça tasarımcının müdahalesi daha mümkün olacaktır.
Bu konuyu açıklığa kavuşturmak adına Ghent Üniversitesi Isı ve Yanma Mühendisliği
Bölümü’nde yapılmış bir araştırmadan bahsetmek daha doğru olacaktır.
Bu araştırmaya göre aşağıdaki bulgular elde edilmiştir:
d= a(vcr-vin)
0 m < d < 15 m dir.
Buna göre geriye katmanlaşma mesafesi kritik hız, besleme hızı ve a ile ilişkilidir.
a= 111qc”
qc”: birim alan başına taşınımla ısı salınımı
d: geri katmanlaşma mesafesi
Kritik hız için ise şu bulgular elde edilmiştir;
Yangın kaynağının alanıyla arttığı
Birim alan başına taşınımla ısı salınımı miktarıyla arttığı
Otopark yüksekliği ile artar.
Otopark genişliği arttıkça eser miktarda azalır.
Bu durumlar doğal olarak yatay geri dönüş mesafeleriyle de doğru orantılı olacaktır.
Geri dönüşleri engelleyebilmek adına jet fanlar arasındaki yatay ve dikey mesafeyi
doğru ayarlamak gerekir. Bu durum belirtildiği üzere ısı kaynağının ısıl gücüne,
otopark yüksekliği ve genişliğine bağlı olarak değişmektedir. Aşağıda kritik hızın ısı
akısıyla değişimi gösterilmektedir. Burada genişlik 16 m, yükseklik 2,4 m dir.
3
Vcr,in (m/s)
2.6
2.2
1.8
1.4
1
0
500 10001500
q-Nconv (kW/m2)
AF = 26 m2 - Dh = 2.4 m - w = 16 m
Şekil 5 - Kritik hızın ısı akısıyla değişimi
73
3
Tasarım Kontrol Aşaması
CFD Analizleri
3.1 CFD (Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) Soğuk Akış Analizleri ve
Duman Yayılım Analizleri
Tasarlama aşaması bitmiş ve devreye alma durumuna gelinen sistemde sistemin
performansı “Soğuk Duman Testleri” yardımıyla yapılır. Testte duman tabletlerinden
ve duman makinelerinden yararlanılarak dumanın tahliyesi gözlemlenir. Ancak sistemin başarısız çıkması durumunda tasarımın baştan gözlemlenmesi gibi bir sorunla
karşı karşıya kalınabilmektedir.
Bu açıdan tasarım aşamasında gerçek hayatta yapılan bu testin simüle edilmesi
daha doğru bir seçim olacaktır. Bu durum yatırımcıya hem zaman açısından hem de
maddi açıdan yarar sağlayacağı aşikardır.
Otopark hacimleri, araç olması durumunu da göze alarak bir yorum yapacak olursak,
akış yolu açısından düzensiz bir yapıya sahiptir. Jet fanların momentum kazandırdığı
akışkan, birçok yüzey gerilmesine yani başka bir deyişle sürtünme kuvvetine maruz
kalmaktadır. Bu açıdan tasarım aşamasında akışkan hareketini CFD analizi yapmadan kestirmeye çalışmak her zaman mümkün olmayabilir.
Soğuk akış analizi sonuçlarını yorumlarken sistemin performansını değerlendirmek
açısından aşağıdaki kriterlerin uygunluğunu ararız;
• Jet fanların ana akış alanına uygunluğu
• Şaft yerlerinin uygunluğu
• Geri dönüşlerin mümkün mertebede engellenmesi
• Ölü hacmin olmadığı
• Sistemin şaft hızları açısından konfor şartlarını sağlayıp sağlamadığı
• Basınç gradyeninin sıfırdan büyük olmaması (geri dönüşlerle ilgili)
Yangın dumanı tahliyesi analizlerinde bunlara ek olarak;
• Duman mantar bulutunun 10 m’lik çapı aşmadığı
• Jet fanın soğutucu etki yaratıp yaratmadığı (Bu vesileyle dumanın bina yapısına
vereceği zararın önlenip önlenmeyeceği)
• Deplasmana göre dumanın seyreltilip seyreltilmediği (Zehirleyici etkinin yangın
noktasından uzaktaki yerlerde düşüp düşmediği, 100 ppm’den itibaren duman
zehirleyici etkidedir.)
• Görüş açısı değerleri
3.2 CFD AŞAMALARI (Computational Fluid Dynamics)
Tasarımın kontrolü ve gerçeğe uyarlandığındaki sonuçları görmek için CFD ile otopark
akış analizleri ön projelendirmeden sonra yapılır. CFD süreci sistemi optimize etmek
74
ve varsa ölü bölgeleri, ters katmanlaşmaları görmek için önemlidir. Tasarım aşamaları aşağıdaki gibidir.
2 boyutlu tasarım tamamlandıktan sonra 3 boyutlu katı geometri oluşturulur.
ayrıklaştırılması (meshing) Akış uzayının (hesaplama uzayı) sayısal ağ ile ister
zamana bağlı isterse de daimi rejimde, kapalı mekanda akışa ait denklemlerin çözülmesi ile akış hızı, basınç, sıcaklık, yerel ortalama ömür (LMA) ve duman dağılımı
ve konsantrasyonu ile herhangi bir kesitten geçen akışkan debisi, havalandırmanın
yeterliliği, çalışma esnasında herhangi bir fana ait performans durumu (fan aktivitesi) vb. gibi onlarca parametrenin çözümü için gerekli analiz değerleri girildikten sonra
çözüm yapılır.
Görüntüleme ve analiz sonuçlandırma seçenekleriyle problemin çözüm sonuçları
kolay anlaşılır biçimde ortaya konulur.
75
t = 240 s
t = 240 s
t = 240 s
76
3.3 Jet Fanların Soğutucu Etkisi
Aşağıda yararlı olacağını düşündüğümüz birkaç resim görülmektedir. Jet fanların soğutucu etkisinin de olduğunu kanıtlayabilmek amacı güderek bir çalışma hazırladık.
Buna göre mahal boyunca sürüklenen dumanın sıcaklığı 30 oC mertebelerine kadar
düşürebilmektedir. Böylece yangın noktasından uzaktaki bölgelerdeki yağmurlama
ekipmanları patlamayarak boşuna çalışması engellenmektedir.
Şekil 6 - Duman sıcaklık gradyeni
Şekil 7 - Duman sıcaklık gradyeni
77
Şekil 8 - Mahal Sıcaklık Dağılımı
78
3
Sistem Bileşenleri
1
Jet Fanlı
Otopark Havalandırması
Sistem Tanımları
O
topark Havalandırması ve Duman Egzoz Sistemi kapsamında; Otopark
içinde kanal kullanma ihtiyacını ortadan kaldıran, Jet Fanlı ve Aksiyal Egzoz
ve Taze Hava Fanlarının kombine kullanıldığı Jet Fanlı Havalandırma
Sistemlerinin kullanılması öngörülerek dizayn yapılır.
Sistem otopark içine yerleştirilmiş uygun miktarda Jet fanın, uygun kapasitedeki Ana
Aksiyal Egzoz Fanları ile kombine bir şekilde; algılanan CO konsantrasyonu veya
duman sinyallerine göre, programlanabilir bir ana kontrol panosundan, önceden belirlenmiş bir akış diyagramı doğrultusunda kontrol edilmesi ile çalışmaktadır.
Kontrol Panosu günlük havalandırma ve Acil Yangın durumu havalandırması için sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlayabilecek havalandırma miktarının otopark için tahsisi
için programlanmalıdır.
Aşağıda belirtilen tüm ekipmanlar ve hizmetler, detaylı mühendislik çalışmaları ve
aşağıda açıklandığı şekilde proje yönetimi dahil Jet Fanlı Otopark Havalandırma
Sisteminin ayrılamaz parçaları olarak algılanmalıdır.
80
Jet Fan Sisteminin Temel Bileşenleri
Sistem Kontrol Panosu
Kontrol panosu, otoparktaki durumu analiz eden her
karbon monoksit algılama sisteminden ve/veya
yangın/duman algılama sisteminden gelen sinyallere
göre sistemdeki tüm mekanik cihazların (aksiyal fanlar,
jet fanlar, hava/duman damperleri, kapılar vs.) bünyesinde taşıdığı PLC (Programmable Logic Card)’a
işlenen havalandırma senaryolarına uygun olarak çalıştırılmasından sorumludur.
Jet Fanlar (kat tavanlarına)
Jet fanlar, otoparktaki mevcut havayı yüksek hızda
transfer etmekten sorumlu, emiş ve atışında susturucusu olan ve tavana monte edilen havalandırma cihazlarıdır. Yüksek hızda hareket ettirdikleri küçük miktarda
hava ile otopark tavanında bir düşük basınç bölgesi
oluşturarak bütün otopark kesitindeki havanın hareket
ettirilmesinden sorumludurlar.
Kullanılması gereken cihazların kapasiteleri, boyutları
ve adetleri otoparkın geometrisine, tedarikçiye ve kullanılan cihaz tipine göre farklılık gösterebilir. Jet fanlar
montaj ayakları ve tüm aksesuarlarıyla birlikte montaja
hazır olarak gelirler.
Aksiyal Fanlar (egzoz ve/veya taze hava
gereksinimi için)
Aksiyal fanların ana görevleri otoparktaki kirli havanın
ve/veya oluşan yangın dumanının egzoz edilmesi, gerekiyorsa otoparkın ihtiyaç duyduğu taze havayı sağlamaktır. Aksiyal fanların kapasiteleri ve güçleri yerel
otopark yangın ve yerel otopark havalandırma yönetmeliklerine göre hesaplanan egzoz ve taze hava debilerine göre hesaplanır. Bu hesaplara göre seçilen
aksiyal fanlar ve aksesuarları genelde sahaya demonte
halde gelirler. Sahada bunların saha şartlarına uygun
olarak bir araya getirilmesi gerekmektedir.
81
Kat Damperleri (aksiyal fan damperleri,
duvar damperleri)
Hava/Duman damperleri havalandırma şaftlarına yerleştirilerek egzoz havasının ve/veya taze havanın
katlar arasında dolaşımını kontrol etmekle sorumludur.
Motorlu, galvaniz kasalı ve çok kanatlı olmalıdırlar.
Susturucular (yuvarlak tip, kulis tipi)
Susturucular, ana aksiyal fanlarının oluşturduğu gürültüyü, arzu edilen ses seviyesine indirmekle sorumludurlar. Bunlar aksiyal fanların
emiş ve atış ağızlarına yerleştirileceklerdir.
Tamamlayıcı ve yardımcı ekipmanlar
(yangın kapıları ve perdeleri, sirenler,
uyarıcı levhalar vb.)
Çeşitli tamamlayıcı cihazlar sistemin güvenirliliğini artırmak için kullanılabilir.
82
Havalandırma sisteminin doğru çalışmasını sağlayacak algılama
aksesuarları:
Yangın/Duman algılama sistemleri
Yangın/Duman algılama sistemleri sayesinde otoparkta çıkabilecek bir yangın ya da
oluşabilecek bir duman kaynağı anında tespit edilerek gerekli yangın güvenlik sistemlerinin çalıştırılması sağlanır. Sensörler otopark geneline yönetmeliklere uygun
zonlama yapacak şekilde dağıtılır ve adreslenirler.
CO algılama sistemleri
CO algılama sistemi sayesinde otoparktaki anlık hava kirliliği her an ölçülebilmektedir. Buna uygun olarak da havalandırma sistemi ihtiyaca yönelik olarak değişen kapasitelerde çalışabilmektedir. Böylece sistem, otopark kullanılmadığı zamanlarda
düşük değerlerde çalışırken yoğun zamanlarda tam güçle çalışabilmektedir.
Sensörler otopark geneline yönetmeliklere uygun zonlama yapacak şekilde dağıtılır
ve adreslenirler.
Bu bileşenler ve aralarındaki bilgi akışı aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Duman/Yangın
Algılama
Sistemi
Enerji Beslemesi
CO Algılama
Sistemi
Kontrol Paneli
Duman
Damperleri
Jet Fanlar
Aksiyal Fanlar
Yangın kapıları,
Yangın perdeleri, Sirenler,
Görsel uyarıcı panolar vb.
Tamamlayıcı
Ekipmanlar
83
2
Sistem Bileşen Tarifleri
1. Aksiyal Tip Duman Egzoz Fanları (300 °C, 2 saat dayanıklı)
Aşağıda aksiyal tip duman egzoz fanlarında aranan genel özellikler belirtilmektedir;
• Fan gövdesi, çark ve motor grubunu komple içine alacak şekilde çark ve motor
takımından daha uzun olmalıdır.
• Fan gövdesi sıcak daldırma galvaniz çelik, fan göbeği ve kanatlar dökme alüminyum malzemeden imal olmalıdır.
• Söz konusu fanlar, EN 12101 -3’e göre tanımlanmış olan bir sıcaklık ve dayanım
süresine uygun olacak şekilde 300 °C sıcaklıkta en az 2 saat boyunca çalışmaya
uygun olmalıdır.
• Fanlarda kullanılacak olan motorlar, söz konusu yangın dayanım sınıfına haiz olduğunu gösterir sertifikalara sahip olmalıdır.
• ISO-H izolasyonlu ve IP55 koruma sınıfında, tek veya ihtiyaca göre çift hızlı IEC
tip motorlar kullanılacaktır. Fan ve motor kombinasyonu ile birlikte sıcaklık
dayanım sertifikasına sahip olacaktır. (EN 12101-3 standardında).
• Kanatlar istenilen debiyi karşılayacak açıda göbeğe ayarlanmış ve DIN ISO
1940-1 normuna göre, statik ve dinamik olarak balanslanmış olmalıdır.
• Fanların gövde bağlantı aksam ve motorları hem yatay hem de dikey montaja
uygun olacak şekilde uygulama esnekliğine sahip olmalıdır.
• Söz konusu fanlar ses seviyelerinin kritik olarak değerlendirildiği durumlarda,
standart susturucu gövdeli (çift cidarlı 50 mm kaya yünü izolasyonlu kovan tip
gövdeli) olarak da tedarik edilebilecektir.
• Fanlara bağlanacak tüm aksesuarlar, belirtilen maksimum işletme sıcaklığına
mukavim olacaktır.
• Fanların gövdesinde, motora ulaşım sağlayan ve elektrik bağlantısını kolaylaştıran bakım kapakları standart olarak bulunmalıdır.
• Fan üzerine akuple yüksek sıcaklık dayanımlı alüminyum malzemeden terminal
kutusu bulunmalıdır. Fan motorları tam kapalı IP55 koruma sınıfında olmalıdır.
• Elektrik bağlantı kutusu klemensleri seramik malzemeden üretilmiş olmalıdır.
• Fan kasasına uygun yatay veya dikey montaja uygun montaj ayakları ve yaylı titreşim izolatörleri fan ile birlikte tedarik edilmelidir.
• Her fan ile birlikte 2 adet asbest ihtiva etmeyen yanmaz tip elastik kanal bağlantı
elemanı ve bunların kanal ve fana bağlantısı için gerekli olabilecek aksesuarlar
tedarik edilmelidir.
• Fan çalışmaz iken havanın ters yönde geri dönme ihtimali durumunda veya
paralel monteli fanlardan biri çalışırken, havanın diğer çalışmayan fan üzerinden
emişi (by-pass) sözkonusu fanlar projede belirtilmiş ise; bu fanların hava atış tarafına hava akışı ile hareket eden tek yön akış (back draft) damperi monte edilmelidir. Bu damperlerin motorlu olarak istenmesi durumunda, damperin tam
açık olduğunu anlayabilmek amacıyla damperin üzerine bir adet microswitch konulmalı ve damper tam açık pozisyona geçmeden kesinlikle aksiyal fan sürülmemelidir. (Acil durumlar hariç)
• Aksi belirtilmedikçe fanların maksimum devir hızı 1475 d/dak. olacak şekilde
fan seçimleri yapılmalıdır.
• Elektrik beslemesi 380V/50Hz/3-faz olmalıdır.
84
2. Aksiyal Tip Taze Hava Fanları
Aksiyal tip taze hava fanlarının genel özellikleri:
• Fan gövdesi, çark ve motor grubunu komple içine alacak şekilde çark ve motor
takımından daha uzun olacaktır.
• Fan gövdesi sıcak daldırma galvaniz çelik, fan göbeği ve kanatlar dökme alüminyum malzemeden imal olacaktır.
• Kanatlar istenilen debiyi karşılayacak açıda göbeğe ayarlanmış ve DIN ISO
1940-1 normuna göre, statik ve dinamik olarak balanslanmış olmalıdır.
• Fan kasasına uygun yatay veya dikey montaja uygun montaj ayakları ve yaylı titreşim izolatörleri fan ile birlikte tedarik edilecektir.
• Fanların gövdesinde, motora ulaşım sağlayan ve elektrik bağlantısını kolaylaştıran bakım kapakları standart olarak bulunacaktır.
• Fanların gövde bağlantı aksam ve motorları hem yatay hem de dikey montaja
uygun olacak şekilde uygulama esnekliğine sahip olmalıdır.
• Söz konusu fanlar ses seviyelerinin kritik olarak değerlendirildiği durumlarda,
standart susturucu gövdeli (çift cidarlı kaya yünü izolasyonlu kovan tip gövdeli)
olarak da tedarik edilebilecektir.
• Fan çalışmaz iken havanın ters yönde geri dönme ihtimali durumunda veya
paralel monteli fanlardan biri çalışırken, havanın diğer çalışmayan fan üzerinden
emişi (by-pass) sözkonusu fanlar projede belirtilmiş ise; bu fanların hava atış tarafına hava akışı ile hareket eden tek yön akış (back draft) damperi monte edilecektir. Bu damperlerin motorlu olarak istenmesi durumunda, damperin tam açık
olduğunu anlayabilmek amacıyla damperin üzerine bir adet microswitch konulacaktır ve damper tam açık pozisyona geçmeden kesinlikle aksiyal fan sürülmeyecektir. (Acil durumlar hariç)
• Aksi belirtilmedikçe fanların maksimum devir hızı 1475 d/dak. olacak şekilde
fan seçimleri yapılacaktır.
• Elektrik beslemesi 380V/50Hz/3-faz olacaktır.
3. Jet Fan (300 °C, 2 saat dayanıklı)
• Jet fanlar, sıcak daldırma galvaniz çelik gövde, aksiyel fan formunda olacaktır.
• EN 12101-3 normlarına göre tanımlanmış olan bir sıcaklık ve dayanım süresine
uygun olacak şekilde sertifikalandırılmış olmalıdır.
• Jet fanlar emiş ve atış taraflarında susturuculu ve yekpare gövde yapısında
olacaktır.
• DIN ISO 1940-1 normuna göre Q=6,3 kalitede statik ve dinamik olarak balanslanmış olacaktır.
• ISO-H izolasyonlu ve IP55 koruma sınıfında, çift hızlı veya frekans konvertörüyle
sürülmeye müsait tek hızlı IEC tip motorlar kullanılacaktır. Fan ve motor kombinasyonu ile birlikte sıcaklık dayanım sertifikasına sahip olmalıdır. (EN 12101-3
standartında).
• Fan gövdesine montaj ayakları monte edilmiş olmalıdır.
• Fanın atış ağzında havayı yönlendirebilmek için galvaniz çelikten üretilmiş yönlendirme kanatları mevcut olmalıdır.
• Fan motoru; 3 fazlı IEC motor ve IE2 verimlilik sınıfında, izolasyon sınıfı H, koruma
sınıfı IP54, hava akımına maruz kalan motorun, gövdenin dışında bulunan terminal kutusu ile ön bağlantıları yapılmış olup, kablo kanalları çelikten imal edilmiş,
ortam sıcaklığında çalışmaya uygun, terminal kutusu koruma sınıfı IP65, çift
85
devirli veya tek devirli motorlu olmalıdır. Kolay montaj için fan gövdesi üzerinde
montaj ayakları olacaktır.
• Jet fanlar yerine asıldıktan sonra motora herhangi bir müdahale gerektiği durumlarda, jet fan tavandan indirilmeden motora müdahale şansı tanıyan kızaklı bir
motor tertibatı dizaynına sahip olacaktır.
• Fanın içine yabancı cisim girmesini engellemek üzere fan girişine koruma ızgarası monte edilmiş olmalı ve bu ızgara galvaniz çelik tellerden üretilmiş olmalıdır.
4. Kat Damperleri
Otopark havalandırma/jet fan sistemi kontrol panelinden alacağı kumanda ile
hareket eden çok kanatlı, yüksek sıcaklıkta çalışmaya uygun motorlu duman
damperi. Drive on / drive off ve kapalı pozisyonu gösterge kontaklı olacak, tek parça
kanat uzunluğu 2,0 m’yi geçmeyecek, kanatları en az 1,50 mm kalınlıkta ve airfoil
yapıda olacaktır. Damper kasası galvaniz sacdan mamul olacaktır.
İki konumlu damper servomotoru ve damper-servomotor bağlantı mekanizması ile
burada zikredilmese dahi istenilen çalışmayı yapabilmek üzere gereken her türlü aksesuarı dahildir.
Kasa, dıştan duvara doğrudan bağlanabilecek şekilde kendinden flanşlı olacaktır.
Damper hareketini gövdeye bağlanmış bir servomotordan alacaktır. Servomotor ve
mekanizma, damper gövdesi içinde bağımsız bir bölmede yer alacaktır.
5. Sistem Kontrol Paneli
Jet fanlı havalandırma sistemi, merkezi bir kontrol paneli ve -eğer tanımlanmışsa yardımcı kontrol panelleri- tarafından, projelendirilmiş çalışma algoritmasına uygun
olarak programlanan PLC vasıtası ile, otopark CO algılama ve duman algılama sistemleri ile entegre olarak çalışmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
Bu kontrol panelleri vasıtasıyla kat damperleri, taze hava fanları, jet fanlar ve egzoz
fanları belirlenen senaryo dahilinde kontrol edilebilir olmalıdır. Ana MASTER PANEL
otomasyon odasında tesis edilecek ve bu pano üzerinden tüm zonların durumları ve
arıza bilgileri izlenebilecektir.
Tüm sistem elemanları ve panolarının tek bir merkezden kontrolü için otopark harici
bir alana konumlandırılacak olan bilgisayar ve ona bağlı ekran üzerinden tüm
otopark izlenebilir, kumanda edilebilir ve kontrol edilebilir olacaktır.
Ana şaft fanlarına ve jet fanlara ait frekans konverterleri de bu panoların içine
yerleştirilecektir.
Frekans konvertörleri vasıtasıyla kontrol edilecek olan Jet Fan & Aksiyel Fanlar için
aşağıda tanımlanmış olan kontrol noktaları mevcut olacaktır;
• Çalışıyor bilgisi
• Arıza bilgisi
• %0…%100 arasında istenen devirde kontrol – oransal kumanda
• Yön Seçimi (Çift Yönlü Fanlar için)
86
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Çalışma süresi raporlama
Bakım zamanı bilgilendirme
Motor aşırı yükte bilgisi
Motor durduruldu bilgisi
Düşük gerilim bilgisi
Yüksek gerilim bilgisi
Topraklama hatası
Faz U/V/W – toprak kısa devre bilgisi – ayrı ayrı
Faz U-V, U-W, V-W kısa devre bilgisi
Motorlu Duman Damperleri için;
• Tam açık bilgisi
• Kumanda
Diğer Sistemler için;
• Karbonmonoksit alarmı (2 kademe ve istenirse üstü)
• Yangın alarm bilgisi
Gövde üzerinde Yangın Durumu Reset Push Buton bulunmalıdır.
Gövde üzerinde Stand-by / Arıza / CO modları için ışıklı gösterge bulunmalıdır.
Kontrol panellerinde olması beklenen özellikler:
• TÜV veya muadili onay
• CO-sampling sensörleri
• Tüm gerekli sistem kontrol modları ve haberleşme BUS arayüzleri (interfaces)
• Bu Şartname kapsamında olmayıp Elektrik İşleri Kapsamında temin ve monte
edilecek olan Garajlar Yangın ve Duman Algılama Sistemi ile koordinasyon ve
protokol eşitlemeleri,
• Master Panel üzerinden zonlar ayrı ayrı manuel aktive edilebilecektir,
• Paneller, sistemde yer alan tüm ekipmanları, şaft fanlarını ve jet fanları, her biri
bağımsız olarak teker teker, istenilen hızda ve istenilen istikamete, farklı
zamanlamalarda programlanabilir şekilde kontrol etme özelliğine haiz olmalıdır.
PLC yazılımı bu doğrultuda yazılmalıdır,
• Master panel üzerinde yer alması gereken, dokunmatik LCD panel vasıtası ile,
tüm sistem bileşenleri ve arıza sinyalleri anlık olarak gözetlenebilmeli,
• İlgili otomasyon yazılımı, tüm iç ve işlevsel diyagramlar, gereken programlama,
• Yangın durumu reset push butonu
• Stand-by / arıza / CO modları için ışıklı göstergeler
• CO havalandırmasını kontrol etmek için timer
Aşağıda verilen Kuru Kontaklar bulunmalıdır :
• CO Algılama Sistemi için
• Yangın Alarm Sistemi için
• BMS’den sistem gözetlemesi için (Stand-By / Arıza / CO / Yangın vs.)
Panelle birlikte, ilgili otomasyon yazılımı, tüm iç ve işlevsel diyagramlar, programlama tedarik edilmelidir.
Bakım şalterleri:
Jet fanların üzerinde bakım süresince enerjiyi kesebilmek üzere, on-off bakım
şalteri bulunmalıdır. Eğer kumanda panelinde jet fan için, kilitli tip şalter kullanılırsa, jet üzerine ayrıca bakım şalteri konulmayabilir.
Yangın sinyali ile birlikte, paneller üzerindeki frekans konvertörleri, termik koruma-
87
lar by-pass edilerek, fanların yüksek sıcaklıkta sürekli çalışması sağlanmalıdır.
Master panel üzerinde yer alması gereken, dokunmatik LCD panel vasıtası ile tüm
sistem bileşenleri anlık olarak gözetlenebilmeli ve müdahale edilebilmelidir.
6. CFD (Akışkanlar Dinamiği Simülasyonu)
Kapalı bir alanda duman kontrolünün sağlanması için, tahliye edilmesi gereken hava
miktarına, otoparkın şekline, büyüklüğüne ve yapıda bulunan şaft yerlerine göre jet
fan seçimi ve dizilimi projelendirilmektedir. Oluşturulan proje, hesaplamalı akışkanlar dinamiği analizleri ile desteklenir. Olası bir yangın durumunda ya da yapı içerisinde oluşmuş egzoz gazlarının tahliyesi, analiz sonucu oluşturulan simülasyonlarla incelenir. Böylelikle, gerçek durumda hava akışının ve duman tahliyesinin nasıl
davranacağı hakkında ön bilgi edinilir.
Jet fanlı havalandırma sistemi projelendirme çalışmasının doğruluğunun ve Jet Fan
pozisyonlarının hassas olarak belirlenmesi amacı ile ilgili otoparkın 3D modelinin yaratılması ve tanımlanan şartlar altında akışkanlar dinamiği simülasyonu yapılmalıdır.
Simülasyon CFX, CFDesign veya benzeri uluslararası tanınan bir yazılım vasıtası ile
yapılmalıdır. Simülasyon sonucuna göre jet fan sayısı ve yerleşimi optimize
edilmelidir.
Bu çalışma sonucu olarak;
- Otopark içince oluşacak hava akış detayları,
- Hava hızı profilleri
- Duman dağılımları detaylı raporlar haline getirilerek sunulmalıdır.
Yangın senaryosu altında, aşağıdaki analizler yapılmalıdır:
- Tavan seviyesinde duman yoğunluğu, görüş mesafesi ve hava hareketleri,
- Yerden 1,5 m yükseklikte duman yoğunluğu, görüş mesafesi ve hava hareketleri,
- Yangın anında otopark içi sıcaklık dağılımı,
- Otopark içinde oluşacak hava akış detayları,
Günlük havalandırma hali için, aşağıdaki analizler yapılmalıdır:
- Yerden 0,5 m yükseklikte hava hızlarının ve hava hareketlerin dağılımı,
- Otopark içinde oluşacak hava akış detayları,
7. Devreye Alma ve Teslim
Tüm elektriksel veriler, fanların muhtelif hızlarda tükettiği akım değerleri, ses seviyeleri, hava debileri ölçülmeli ve rapor halinde sunulmalıdır. Kontrol panosunun üzerinde yazılım kontrol edilmeli ve saha ölçümlerine göre gerekli ayarlar/revizyonlar tekrar
yapılmalıdır. Sistem senaryosunun gerçekle örtüştüğü kontrol edilip, gerekli ise düzeltmeler yapılmalıdır. Muhtelif, kat ve zone’lar için soğuk duman testi yapılarak sistemin işlevselliği kontrol edilmelidir. Tüm sonuçlar rapor halinde sunulmalıdır.
88
4
Proje Yönetim Süreci
1. MONTAJ ÖNCESi HAZIRLIKLAR
2. MONTAJ
• Montaj güvenliği
• Mekanik Montaj
• Jet fanların montaj öncesi kontrolü jet fan montajı
• Aksiyal fanların montaj öncesi kontrolü aksiyal fan montajı
• Damperlerin ve susturucuların mekanik montajı
• Elektrik ekipman montajı
• Otomasyon panosunun montajı
• Kablo tesisatı montajı
• Panoların ve fan motorlarının uç bağlantılarının yapılması jet fanın
elektrik şebekesine bağlanması
3. DEVREYE ALMA
• İlk çalıştırma
• Sistem kontrol panosu
• Jet fanların ilk çalıştırmadan önce kontrolü
• Aksiyal fanların ilk çalıştırmadan önce kontrolü
4. TEST
• Sistem mekanik testleri
• Sistem elektrik testleri
• Sistem fonksiyon testleri
• Duman testi
• Soğuk duman testi
• Sıcak duman testi
• CFD testi
• Gerçek yangın testi
5. PERİYODİK KONTROL VE BAKIM
90
1
Montaj Öncesi Hazırlıklar
M
ontaja başlamadan aşağıdaki işlemlerin tamamlanması büyük önem
taşımaktadır.
Öncelikle tedarikçi firma içerisinde gerekli görevlendirmeler yapılarak
Proje Sorumlusu belirlenmelidir. Bu Proje Sorumlusu, projenin sonuna
kadar sahada sistemin kurulması sırasında her türlü noktada müşteri ile temas
halinde olacak ve sistemin sorunsuz şekilde devreye alınmasından sorumlu
olacaktır.
Saha ziyareti yapılmalı. Bu ziyaret esnasında,
• Saha hakkında genel bir gözlem yapılmalı
• Egzoz havası atış şaftları ve taze hava alış noktaları gözden geçirilmeli
• Jet fan montaj yerleri gözden geçirilmeli
• Havalandırma şaftlarının, egzoz ve taze hava yerleri kontrol edilmeli, boyutları ölçülerek projedeki değerlere göre kıyaslanmalı, şaftın inşai durumu gözden geçirilmelidir. Eğerki doğal hava girişi için boşluklar bırakılması düşünülmüşse, bunların boyutları ve yerleri gözden geçirilmelidir. Dışarıya atılan havanın herhangi bir
şekilde içeriye girmesine engel olunmalıdır.
• Otoparkta projede gözükmeyen detaylar gözden geçirilmeli;
- planda gözükmeyen açıklıklar, olası by-pass noktaları,
- engeller, aşırı düşük kirişler ve/veya perde duvarlar,
- rampaların ve/veya araç giriş/çıkış açıklıklarının yerleri, yönleri ve yapıları
- şaftların yapıları, özellikle şaftların dışarıya açılan ağızları
gözden geçirilmelidir.
• Şaftlara konacak hava damperlerinin konacağı noktalar gözden geçirilmelidir.
• Egzoz edilecek havanın atmosfere atış noktalarına dikkat edilmelidir.
Sistemin günlük ve acil durum çalışma senaryolarının oluşturulması gerekmektedir.
Bu senaryolar oluşturulduktan sonra yetkili kontrol paneli imalatçısı tarafından PLC
(Programmable Logic Card)a programlanarak işlenecektir. Bu senaryonun doğru kurulabilmesi amacı ile tedarikçi tarafından bir sistem akış şeması hazırlanmalıdır. Bu
sistem akış şeması müşteri ve proje sorumluları ile paylaşılmalıdır.
Tedarikçi ayrıca müşteri tarafında projedeki cihazları kumanda edecek olan enerji
kablolarının tiplerini de kontrol etmeli ve gerekiyorsa uyarıları yaparak sahada uygulanması gereken kablo tiplerinin doğru olmasını sağlamalıdır. Aksi taktirde, kullanılabilecek yanlış kablo tipleri dolayısıyla sahada kullanılan cihazların yangın dayanımı
olsa bile, bir yangın anında kabloların yangın dayanımı olmadığından bütün sistem
bir anda işlevsiz hale gelebilir.
Hiçbir adımda akıldan çıkartılmamalıdır ki, jet fanlı havalandırma
sistemi bir yangın güvenlik sistemidir.
91
2
Montaj
Montaj güvenliği
• Fanlar patlayıcı veya tehlikeli alanlara monte edilmemelidir.
• Jet fanlar üzerindeki koruyucu folyo, jet fan ancak yerine monte edildikten sonra
çıkarılmalıdır.
• İstem dışı davranışlara karşı montaj sırasında kanatların dönmesini engelleyici
önlem alınmalıdır.
• Olabilecek hadiselere karşı genel güvenlik kuralları göz önünde bulundurulmalıdır. İstem dışı çalışmaya karşı ana şalter kapatılmalıdır.
• Fanlar uygun kaldırma ve nakil araçları kullanılarak taşınmalı ve kaldırılmalıdır.
• Taşıma ve kaldırma sırasında cihazın kayma ve düşmesine bağlı kazalanma riski
göz önünde bulundurularak yükün altına girilmemelidir.
• Montaj, yetkili ve ehil personel tarafından ve montaj gerekleri yerine getirilerek
yapılmalıdır.
• Gerekli tüm sistem zorunlulukları ve spesifikasyonlar sistem kurucu ve uygulamacı tarafından yerine getirilmelidir.
• Her türlü çalışma sırasında dikkatsiz davranışlara karşı kanatların dönmesini engelleyici önlem alınmalıdır.
• Fan rotoru dönüşünün izlenmesi sırasında koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
• Emniyet parçaları (motor koruması, emniyet ızgarası gibi) sökülmemeli, devre
dışı bırakılmamalıdır. Yerlerinde bulundukları ve doğru şekilde takılı oldukları
kontrol edilmelidir.
92
MEKANİK MONTAJ
Jet fanların montaj öncesi kontrolü
• Jet fan ambalajdan çıkarıldıktan sonra, montaj öncesinde, nakliye sırasında bir
hasara uğrayıp uğramadığı kontrol edilmelidir.
Jet fan montajı
• Jet fanların montaj pozisyonu projeye uygun olmalıdır. Eğer ki projeye aykırı ve/
veya uygunsuz bir durum varsa, gerekli bilgilendirme proje sorumlularına iletilmelidir. Durumun gerektirdiği ölçüde çözümler sahada uygulanmalıdır.
• Jet fanlar, monte edileceği alanın tavan yapısına göre tavana doğrudan monte
edilebildikleri gibi bir askı sistemi ile asılarak da monte edilebilirler.
• Jet fan dengeli, düzgün monte edilmiş olmalı, salınım yapmamalı, gövdede kasıntıya neden olunmamalı, jet fan kanatlarının gövdeye sürtmesine yol
açılmamalıdır.
• Jet fan montaj delikleri, bir şablon vasıtası ile tavana işaretlenmeli, sonra
delinmelidir.
• Ankraj cıvataları dengeli ve iyi sıkılmalıdır.
• Jet fanı taşıyıcı raylarının tavana minimum M8 cıvatalar ile monte edilmesi
tavsiye edilir.
• Jet fanların hava atış yönlerinde çeşitli engeller varsa, jet fan uygun şekilde aşağı
indirilmeli ve/veya yatayda yer değiştirmelidir. Her türlü değişiklik projeye işlenerek proje sorumlularına iletilmelidir.
• Taşıyıcı uzunluk ve çapları yeterli olmalı, jet fan ünitesinin ağırlığı taşıyıcıya
dengeli bir şekilde dağılmış olmalıdır.
• Jet fan gövdesinin deforme olmamasına montaj süresince dikkat edilmelidir.
• Jet fan bakım çalışmaları için ulaşılabilir olmalıdır.
93
Aksiyal fanların montaj öncesi kontrolü
• Aksiyal fan ambalajdan çıkarıldıktan sonra, montaj öncesinde, nakliye sırasında
bir hasara uğrayıp uğramadığı kontrol edilmelidir.
Aksiyal fan montajı
• Yerel kanunlar, standartlar, normlar, kurallar, dikkate alınmalıdır.
• Fan dış ortama monte edilmişse fan içine veya izolasyona yağmur girişi kesinlikle
engellenmelidir. Fanların yuvarlak susturucuya bağlantısında esnek bağlantı
elemanı kullanılmalıdır. Bu uygulama genel kabul görmüştür.
• Fan taşıyıcı ayakları altına aktif ve pasif titreşimin önlenmesi için mutlaka
“Titreşim önleyici” kullanılmalıdır.
• Fan montaj yerinin bakım çalışmalarına uygun olduğu garanti altında olmalıdır.
Damperlerin ve susturucuların mekanik montajı
• Damperler motorlu tip seçilmelidir, zira otomasyonda program gereği otomatik
olarak sistemden gelen bilgi doğrultusunda açılıp kapanacaktır.
• Açılma ve kapanma olabildiğince hızlı (3 - 15 sn) olmalıdır.
• Kanatların hareketine engel teşkil edecek bir cisim bulunmamalıdır. Elektrik motorunun kontrolü, değişimi göz önünde bulundurulmalı ve montajda dikkate
alınmalıdır.
• Susturucular egzoz fanına esnek bağlantı ile monte edilmeli ve ağırlığı fandan
bağımsız olarak taşıyıcı ayaklar vasıtası ile konsola/zemine taşıtılmalıdır.
ELEKTRİK EKİPMAN MONTAJI
Otomasyon panosunun montajı
• Otomasyon panosu, taşıyıcı bir kaide üzerinde olacak şekilde projede belirtilen
ortama yerleştirilmelidir.
• Otomasyon panosu ayrı bir mahal içinde olmalıdır.
DiKKAT! Eğer fan, yangın alarm sistemine bağlı çalışacaksa, yangın anında fan
motorunun her türlü elektrik koruması [PTC (termistör) de dahil] devre dışı
bırakılmalıdır.
Kablo tesisatı montajı
• Elektrik kabloları için sıcak daldırma galvaniz kaplamalı kablo kanalları kullanılmalı ve kablolar bu kanala düzenli bir şekilde döşenmelidir.
• Data kabloları enerji taşıyan kablolar ile aynı kanala döşenmemelidir. Zira enerji
kabloları data kablolarından iletilen veriyi olumsuz etkiler.
• Her türlü kablo bir sistematik içerisinde adreslenmeli ve dayanıklı bir materyal ile
etiketlenmelidir.
94
• Kablolar yangın yönetmeliğinde belirtilen şartlara uygun seçilmelidir.
• Kablolar besleme noktasından alıcıya kadar tek parça olmalı ek yapılmamalıdır.
Panolarının ve fan motorlarının uç bağlantılarının yapılması
1. Pano modüllerinin mekanik montajlarının yapılarak birleştirilmesi ve zemine
montajı hazırlanacak bir taşıyıcı kaide üzerine yapılmalıdır.
2. Panoya kadar gelmiş her türlü besleme, güç, kumanda ve ölçü kabloları ile
pano modülleri arasındaki köprü kablolarının panoya girişleri ve uç bağlantıları
güvenilir ve sıkı bir şekilde yapılmalıdır.
3. Fan motorları kablolarının motor klemens kutularına girişi ve uç bağlantıları.
fleksibl kablo uç bağlantıları, kablo yüksüğü ve kablo pabucu kullanılarak
yapılmalıdır.
4. Motor klemens kutusu kapakları kapatılmalı, vidaları ve rakor somunları yeteri
kadar sıkıştırılmalıdır.
Jet fanın elektrik şebekesine bağlanması
• Bağlantı ehliyetli elektrik teknisyenleri tarafından yapılmalıdır.
• Bağlantı tamamlandıktan sonra bağlantı kutusunun kapağı sıkıca kapatılmalı,
toz veya nem girişine izin verilmemelidir.
• Elektriksel veriler jet fan üzerindeki tanıtım plakasında bulunmaktadır. Jet fan
4 damarlı kaliteli, yanmaz, alevlenmez yüksek ısıya dayanıklı bir kablo ile herhangi bir ek yapılmadan elektrik şebekesine bağlanmalıdır.
• Elektrik kablosu, jet fan gövdesine temas etmemeli veya iliştirilmemelidir.
95
3
Devreye Alma
İlk Çalıştırma
Sistem kontrol panosu
• Kontrol panosunun bulunduğu mahal kapalı ve ehli kişiler dışındaki personelin
girişine kapalı tutulmalı, bunu temin için her türlü güvenlik ve uyarı tabelaları
ile donatılmalıdır.
• Pano içinde bulunan termik şalter akım ayarları, fan motorların nominal
akımlarına uygun olarak set edilmelidir.
• Pano içinde bulunan tüm ekipmanların kontaktör, klemens ve dijital/analog
inputların bağlantı noktaları tekrar gözden geçirilmeli ve gerekirse bağlantı
vidaları sıkılmalıdır.
• Kontrol panosunun havalandırma sistemi ve kapakların işlevsel kontrolleri
yapılmalı. Kontrol panosunun bulunduğu ortam nemden tozdan arınmış
olmalıdır.
Jet fanların ilk çalıştırmadan önce kontrolü
• Jet fan üzerinde veya susturucu içinde yabancı maddelerin olmadığı, koruyucu
parçaların yerine takılı olduğu,
• Elektrik bağlantısının, bağlantı şemasına ve yürürlükte olan elektrik tesisatı
hükümlerine uygun olduğu,
• Jet fan çalıştığında içinde kalmış olabilecek serbest parçaların fırlayarak
yaralanmalara yol açmaması için cihazın önünde kimsenin bulunmadığı kontrol
edilmelidir.
• Yukarıdaki kontrollerden sonra fan pervanesinin dönüş yönü kontrolü için jet
fan çok kısa süre çalıştırılır ve durdurulur. Fan pervanesi dönüş yönü, fan
gövdesi üzerindeki ok işareti ile aynı yönde olmalıdır. Ters dönmesi durumunda
fazlardan ikisinin yeri değiştirilmelidir.
Jet fan tekrar çalıştırılarak düzgün çalışıp çalışmadığı aşağıdaki şekilde kontrol
edilmelidir:
• Her iki hızda akım (Amperaj) ölçümü yapılmalı, ölçülen değerlerin etikette yazılı
nominal akım değerlerinin üzerinde olmadığı kontrol edilmelidir.
• Jet fan kanatlarının rahat döndüğü kontrol edilmelidir. Titreşimin yol açtığı aşırı
bir ses olmadığı kontrol edilmelidir.
Aksiyal fanların ilk çalıştırmadan önce kontrolü
• Elektrik bağlantısı uygun şekilde tamamlanmış olmalı Motor koruması bağlanmış olmalı
• Emniyet ızgarası gibi koruyucu elemanlar yerleştirilmiş olmalı
• Yabancı maddeler ve montaj ekipmanları işletim alanından uzaklaştırılmalı
• Kablo girişleri izole edilmiş olmalı (suya karşı)
• Etiket güç değeri aşılmamalı
• Etiket değerlerine uygun bağlantı yapılmalı
• Fan emiş ağzı temiz olmalı
Yukarıdaki kontrollerden sonra fan pervanesinin dönüş yönü kontrolü için fan çok kısa
süre çalıştırılır ve durdurulur. Fan pervanesi dönüş yönü, fan gövdesi üzerindeki ok işareti
ile aynı yönde olmalıdır. Ters dönmesi durumunda fazlardan ikisinin yeri değiştirilmelidir.
96
4
Test
Sistem Mekanik Testleri
Montajı yapılan tüm fanların mekanik olarak uygun sağlamlıkta yapıldığı
kontrol edilir.
Jet fan kanatlarının rahat döndüğü kontrol edilmelidir.
Titreşimin yol açtığı aşırı bir ses olmadığı kontrol edilmelidir.
Fanların çalışması sırasında titreşim takozlarının esneklikleri kontrol edilmelidir.
Sistem Elektrik Testleri
Her fan motoruna gelen gerilim (volt) ölçülür. Fanın çalışma gerilimine uygun olduğu,
üç fazın da eksiksiz ve birbirine yakın değerde olduğu görülmelidir.
Her iki hızda akım (Amperaj) ölçümü yapılmalı, ölçülen değerlerin etikette yazılı
nominal akım değerlerinin üzerinde olmadığı kontrol edilmelidir.
Sistem Fonksiyon Testleri
Sistem fonksiyon testlerine başlamadan önce, otopark havalandırma sistemine bilgi
aktaracak olan CO algılama sistemlerinin ve duman algılama sistemlerinin çalışırlığı
müşteri tarafından test edilmelidir. Yüklenici bu konularda teyid almadan fonksiyon
testlerine başlamamalıdır.
Sistemin yangın ve havalandırma senaryolarına göre senkron bir şekilde çalıştığı
kontrol edilir. Otomasyon panosuna gelen CO algılama, yangın algılama ve diğer sinyallerin geldiği kontrol edilir. Projede belirtilen bölgelerden gelen CO / Yangın sinyallerine göre jet fanların, egzoz ve taze hava fanlarının, motorlu damperlerin, programlandığı şekilde çalışmalarında bir aksaklık olmadığı test edilir. Fanların günlük
havalandırma koşullarında çalışması test edilir.
Soğuk Duman Testi
Soğuk duman testinde müşteri talebine göre seçilen bir bölgede özel duman tabletleri veya duman makineleri kullanılarak yapay duman oluşturulur.
O bölgede bulunan bulunan sensörün sinyal göndermesi yapay olarak temin edilir.
Bu sinyale bağlı fanların yangın senaryosuna uygun olarak çalıştığı gözlemlenir.
Dumanın çevreye yayılmadan jet fanların kontrolünde duman tahliye noktasına
doğru yönlendiği ve tahliye olduğu görülür.
97
98
Sıcak Duman Testi
Sıcak duman testi mutlaka yerel yangın otoritesinin onayından sonra, uzman yangın
müdahale ekiplerinin gözetiminde yapılmalıdır.
Sıcak duman testinde müşteri talebine göre seçilen bir bölgede özel yangın tepsileri
kullanılarak sıcak duman oluşturulur. Bu tepsilerdeki yanıcı kimyasalların alev almasıyla oluşan yüksek sıcaklıktaki dumanın egzoz edilmesi amaçlanmaktadır.
O bölgede bulunan sensörün sinyal göndermesi yapay olarak temin edilir. Bu sinyale
bağlı fanların yangın senaryosuna uygun olarak çalıştığı gözlemlenir. Dumanın
çevreye yayılmadan jet fanların kontrolünde duman tahliye noktasına doğru yönlendiği ve tahliye olduğu görülür.
CFD Testi
Amaç, sanal ortamda bir otopark araç yangını çıkartılarak, otopark havalandırma sisteminin yangın anındaki duman egzoz atma yeteneğini gözlemlemektir. Böylece
daha montaja başlamadan çeşitli kritik kararlar verilerek, sistemin güvenliği
artırılabilir.
CFD analizinden önce aşağıdaki konular mutlaka karşılıklı mutabakata
bağlanmalıdır:
• Müşteriden onaylı projeler alınmalı
• Projenin üzerindeki kritik yangın noktaları belirlenmeli
• Çıkartılacak yangının MW cinsinden büyüklüğü, yanması planlanan araç sayısı,
çıkacak yangın sayısına karar verilmelidir.
• Yangın eğrisinde mutabakata varılmalıdır.
Bu maddelerde anlaşmaya varılmasından sonra yüklenici firma, CFD analizini
yaparak, gerekli modellemeleri ve raporu hazırlayarak onaya sunacaktır.
Gerçek Yangın Testi
Gerçek yangın testi mutlaka yerel yangın otoritesinin onayından sonra, uzman yangın
müdahale ekiplerinin gözetiminde yapılmalıdır.
Gerçek yangın testinde müşteri talebine göre seçilen bir bölgede araç yakılarak sıcak
duman oluşturulur. Bu araçların içinde suni olarak başlatılan yangın neticesinde
oluşan yüksek sıcaklıktaki dumanın egzoz edilmesi amaçlanmaktadır.
O bölgede bulunan sensörün sinyal göndermesi gerçek/yapay olarak temin edilir. Bu
sinyale bağlı fanların yangın senaryosuna uygun olarak ilgili fanların çalıştığı gözlemlenir. Dumanın çevreye yayılmadan jet fanların kontrolünde duman tahliye noktasına
doğru yönlendiği ve tahliye olduğu görülür.
99
5
Periyodik Kontrol ve Bakım
Türkiye Yangın Yönetmeliği, 2009
DUMAN KONTROL SİSTEMLERİ
Tasarım İlkeleri - MADDE 85
Bu Yönetmelikte öngörülen her türlü sistemin, cihazın ve ekipmanın, montaj ve
işletme süresince performans ve çalışma sürekliliği sağlanacak şekilde testinin yapılması, periyodik kontrol, test ve bakıma tabi tutulması gerekir. Binalarda kurulacak
basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliyye tesisatı da, binanın yangın sorumlusunun gözetiminde test ve bakıma tabi tutulur.
İstenmeyen bir durumla karşılaşmamak için periyodik kontroller düzenli olarak yapılmalıdır. Aşağıdaki periyodik kontrollerin yılda 1 kere yapılması önerilir:
DiKKAT! a, b, c şıklarındaki işlemler, elektrik ana şalterden kesildikten sonra
uygulanmalıdır.
a) Fan pervanesi göbek vidasının gevşemediği, gerekirse sıkarak kontrol
edilmelidir.
b) Fan pervanesi kirlenmiş ise temizlenmelidir.
c) Koruyucu parçaların yerine takılı olduğu kontrol edilmelidir.
d) Her iki hızda akım (Amperaj) ölçümü yapılmalıdır.
e) Titreşim kontrol edilmelidir.
f) Motor yataklarından kaynaklı yüksek ses kontrol edilmelidir.
Vibrasyon tespit edilmesi: Kirlenmiş ve aşınmış kanatlar titreşimin artmasına yol
açar. Bu durumda kanatların temizlenmesi veya yeniden balans ayarının yapılması,
sonuç alınamıyor ise kanadın değişimi gerekebilir.
Rulmanlı yataklar: Rulmanların ortalama ömrü büyük ölçüde çalışma koşullarına ve
ortama bağlıdır. Ses ve ısınma belirli aralıklarla kontrol edilmelidir. Önerilen, ilk çalıştırmadan itibaren yapılan kontrollerin ve sonuçlarının kaydedilmesidir.
100
5
Basınçlandırma
Sistemleri
1
2
1. Aksiyal basınçlandırma fanları
2. Duman dedektörü
3. Fark basınç sensörü
4. İnvertörlü kontrol paneli
3
4
102
Basınçlandırma Sistemleri
Basınçlandırma Sistemi – MADDE 89
1. Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği
30.50 m’den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir. Bodrum
kata ve üst katlara hizmet veren kaçış merdiveni aynı yuvada olsa bile, zemin
seviyesinde, yangına 120 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz bir duvar ile ayrılmış ve ayrı çıkış düzenlenmiş ise, merdiven yuvası için üst katların yüksekliği
esas alınır.
2. Bodrum kat sayısı 4’den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış
merdivenleri basınçlandırılır.
3. Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır.
4. Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması
için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir.
5. Basınçlandırma sistemi çalıştığı zaman, bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az
50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olması
gerekir.
NFPA 92
Tavan Yüksekliği (m)
Basınç Farkı (Pa)
Sprinkler var
Herhangi
12.5
Sprinkler yok
2.75
25.0
Sprinkler yok
4.57
35.0
Sprinkler yok
6.40
45.0
Bina Tipi
103
Yangın Basıncı
Ks :
T0 :
TF :
h :
3460 kg K/(m2s2)
ortam sıcaklığı (K)
yangın mahalli sıcaklığı (K)
2/3 x tavan yüksekliği
En az basınç farkı hesabı – MADDE 89
TO = 294 K (21 C)
TF = 1200 K (927 C)
H = (2/3)*2.75 m
∆P = 16.3 Pa
Emniyet faktörü 1.5 için
∆P = 16.3 Pa × 1.5 ≈ 25 Pa
Hem basınçlı havanın ve hem de otomatik kapı kapatıcının kapı üzerinde yarattığı
kuvveti yenerek kapıyı açmak için kapı koluna uygulanması gereken kuvvetin 110
Newtonu geçmemesi gerekir.
Mr + A ∆P (W/2) – F (W-d) = 0
∆P : basınç farkı, (Pa),
F : toplam kapı açma kuvveti, (N),
Mr : kapı kapatıcı ve diğer sürtünmelere ait moment, (N.m),
W : kapı genişliği, (m),
A : kapı alanı, (m2),
d : kapı kolundan kapı çerçevesine olan mesafe, (m).
Üst basınç fark değerini belirten kriter, kapı koluna uygulanması gereken en fazla
kuvvet ile bağlantılı olarak belirlenir. Amaç insanların herhangi bir zamanda kaçış
kapılarını açabileceğinden emin olmaktır.
Fr = Mr / (W-d)
Fr : Mr momentini yenmek için uygulanması gereken kuvvet, (N),
Mr : kapı kapatıcı ve diğer sürtünmelere ait moment, (N.m),
W : kapı genişliği, (m),
d : kapı kolundan kapı çerçevesine olan mesafe, (m).
104
Kapı kapatıcı ve diğer sürtünmeleri yenmek için uygulanması gereken kuvvet Fr ile
belirtilir.
Fr kuvveti, üst basınç fark değerinin belirleme de dikkat edilmesi gereken bir
büyüklüktür.
Fr kuvvetinin büyüklüğü ile bilgiler Design of Smoke Management System ve NFPA
92’da verilmiştir.
W
H
d
F
= 1 m
= 2.15 m
= 0.075 m
= 110 N
∆P = 2 (W-d) (F - Fr) / (W A)
Fr = 40 N için ∆P = 60 Pa
Fr = 25 N için ∆P = 73 Pa
(8) Yangına müdahale sırasında basınçlandırma sisteminin, açık bir kapıdan basınçlandırılmış alana duman girişini engelleyecek yeterlilikte hava hızını sağlayabilmesi
gerekir. Hava hızı, birbirini takip eden iki katın kapılarının ve dışarı tahliye kapısının
tam olarak açık olması hâli için sağlanır. Ortalama hız büyüklüğünün her bir kapının
tam açık hâli için en az 1 m/s olması gerekir.
Kritik Hız (m/s)
Duvar açıklıkları kapalı
Duvar açıklığı 0.93 m2
veya Mekanik havalandırma
Yangın Sıcaklığı (°C )
(11) Merdiven içerisinde meydana gelebilecek olan aşırı basınç artışlarını bertaraf
etmek üzere, aşırı basınç damperi ve frekans kontrollü fan gibi sistemlerin yapılması
gerekir.
Aşırı basıncı önleme yöntemleri
• Dışarı tahliye kapısının açılması
• Barometrik damper
• Geri besleme kontrolü değişken hava debisi sağlanması
105
Aşırı Basıncı Önleme Yöntemleri
Basınç Sensörü
Kat
Kat
Kat
• Değişken devirli fan
Barometrik
Damperler
Fan
Dış ortama açık
merdiven kapısı
• Değişken
hat ve kanatlı fan
Fan
Kat
Açık Dış Kapı ile
Aşırı Basınç Önleme
Yöntemi
• By-pass damperli fan
Barometrik Damperler ile
Aşırı Basınç Önleme
Yöntemi
Kat
• Değişken
Inlet Vane fan
Fan
Geri Besleme Kontrollü
Değişken Debili Sistem ile
Aşırı Basınç Önleme Yöntemi
(12) ......... Yüksekliği 25 m’den fazla olan kapalı merdivenlerin basınçlandırılmasında, birden fazla noktadan üfleme yapılır. İki noktadan üfleme yapılması hâlinde,
üfleme yapılan noktalar arasındaki yüksekliğin en az merdiven yüksekliğinin yarısı
kadar olması şarttır. Yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda, her katta veya
en çok her üç katta bir üfleme yapılması gerekir.
Tek Noktadan Üfleme
Basınçlandırma Fanı
Çatı Seviyesi
Besleme Havası
Dış Kapı
Çok Noktadan Üfleme
Çatı Seviyesi
Şaft
Kanal
Basınçlandırma fanı
Dış Kapı
106
Merdiven yuvalarının basınçlandırılmasında iki önemli kriter, dumanın merdiven
yuvası içine girişine engel olacak en az basınç farkı değerinin muhafaza edilmesi ve
kapıların açılmasına mani olacak en fazla basınç farkı değerinin altında kalınmasıdır.
Bina yüksekliği arttıkça, dış hava sıcaklığına da bağlı olarak en az ve en fazla basınç
farkı kriterlerinin sağlanmasında problem yaşanmaktadır.
Yükseklik Sınırlaması
Basınçlandırma Fanı Yangın Otomasyonu
• Basınçlandırma fanları, bina içindeki yangın algılama dedektörlerinin, su akış
anahtarlarının, ihbar butonlarının aktivasyonu neticesi yangın moduna geçilmesi
ile yangın alarm paneli tarafından devreye sokulur.
• İstenirse basınçlandırma fanları, bina genel tahliye duyurusu ile birlikte de
devreye sokulabilir.
• Basınçlandırma fanları kontrol üniteleri her bir merdiven yuvası için bağımsız
olmalı ve merdiven yuvası boyunca yerleştirilen fark basınç sensörlerinden aldığı
bilgiyle kendi başlarına çalışabilmelidir.
• Yangın alarm paneli reset edilmesi ile basınçlandırma fanları durmamalı, ikinci bir
reset tuşu tanımlanmalıdır.
• Dışarıdan aldığı hava da duman varsa fan otomatik olarak beklemeksizin
durdurulmalıdır.
Çatı Seviyesi
Şaft
Kanal
Basınçlandırma fanı
Dış Kapı
107
1
Merdivenler
Bir binadaki yangın esnasında, kaçış yollarının bir parçası olan merdiven yuvaları,
bina sakinlerinin binayı tahliyeleri sırasında kullanılabilir durumda olmalıdır.
Merdiven yuvası içerisine duman girişinin önlenmesinin yolu, bir üfleme fanı ile dış
havanın merdiven yuvası içerisine verilmesidir ki bu işlem basınçlandırma olarak adlandırılmaktadır. Basınçlandırma ile duman kontrolü, baca etkisi, rüzgar etkisi ve
yangın (sıcaklık) etkisi gibi sebeplerin oluşturduğu kuvvetleri yenerek gerçekleştirilir.
Merdiven yuvaları basınçlandırma sistemlerinin ilkeIeri, genellikle binaların üstüne
yerleştirilen fan ile yapılan tek noktadan üfleme sistemidir. Genellikle denilmesinin
sebebi, fanın mutlaka bina üstüne yerleştirmesi gibi bir zorunluluk olmamasıdır, fanı
binanın alt kısmına yerleştirerek alttan üfleme ile de basınçlandırma yapmak tabii ki
mümkündür. Dışarı tahliye kapısının açık tutulduğu tek noktadan üfleme sistemleri
ile yapılan testler, üfleme yapılan noktaya yakın bölgelerde merdiven ile kullanım
alanı arasındaki basınç farkının, kapıların açılmasını engelleyecek seviyede yüksek
olduğunu ve uzak noktalarda ise duman girişini engellemede yetersiz kaldığını göstermiştir. Özellikle yüksek binalarda bu durum daha da belirgin olarak hissedilmektedir. Tek noktadan üflemenin olumsuz yanlarını ortadan kaldırmak için çok noktadan üfleme yöntemi kullanılmıştır. Çok noktadan üfleme, fanla bağlantılı bir kanal ile
merdiven yuvası içerisine, farklı noktalardan açılan menfezlerden havanın üflenmesidir. Bu yöntemde merdiven yuvası içerisinde çok daha dengeli bir basınç dağılımı
oluştuğu gözlenmiştir.
Sistem basitçe, fan, frekans invertörü, duman dedektörü, kontrol ünitesi, kontrol
paneli ve basınç fark sensöründen oluşmaktadır. Kapılar kapalı iken, merdiven
kovası ile iç ortam arasında 50 Pa basınç farkını dengede tutmak için frekans invertörü basınç sensöründen gelen değerlere göre fanın devirini ayarlar. Yangın durumunda ise duman, duman dedektörü tarafından algılandığında kontrol panelinden
gelen bilgiler doğrultusunda frekans invertörü motorun devrini ayarlayarak merdivene açılan kapılardan, merdivene ters yönde 1 m/s hava akışı oluşumu sağlanır.
Bunun iki avantajı bulunur. Birincisi insanların kaçışını güvenle sağlamak ikincisi itfaiyenin yangına müdahalesini kolaylaştırmak.
Tek kademeli veya iki kademeli basınçlandırma sistemleri tekli enjeksiyon veya çoklu
enjeksiyonla sağlanabilir. Tekli enjeksiyonda basınçlandırma fanı tepe noktaya
konulur. Fakat yüksek merdiven kovalarında tekli enjeksiyon yeterli değildir. Tekli
enjeksiyon sistemleri 8 kattan yüksek binalarda tavsiye edilmemektedir. (Design of
Smoke Management Systems 1992) Özellikle açık kapıların olması durumunda
yeterli basınç seviyesi sağlanamamaktadır. Açık kapıların etkisini ortadan kaldırmak
icin çoklu enjeksiyon sistemi tesis edilir. Güvenli bir basınçlandırma sistemi icin enjeksiyon sistemli yapılarda iki enjeksiyon noktası arasında 3 kattan fazla
olmamalıdır.
108
Örnek Basınçlandırma Fan Debi ve Basınç Kaybı Hesabı
BS 5588-Part 4’de “Class E” olarak adlandırılan standarta göre toplam tahliye
süresinin 10 dakikanın üzeri binalara uygun olarak hesaplanmıştır.
Binanın kullanım amacı
Binanın bodrum katlarıyla
beraber toplam kat sayısı
Yapı malzemeleri
Bina yüksekliği
Kat yüksekliği
Kat alanı
Merdiven yuvası
: Toplu Konut
: 20
: Orta derecede duvar sıkılığı değerleri kullanacaktır.
: 60 m
: 2,7 m
: 760 m2
: Bina çekirdeği içinde 11,5 m2 kesit alanına sahiptir.
Kapalı Kapılar Halinde Gerekli Hava Debisi Hesabı
Merdiven yuvasıyla bina içi arasındaki tüm kapılar kapalı olduğundan merdiven
içindeki hava kullanım mahalline sızacaktır. Her bir katta, merdiven duvarı için
sızıntı alanı Tablo 1 yardımıyla,
Tablo 1. Duvarlar ve döşemeler için hava sızıntı verileri (2)
Yapı Elementi
Yapı dış duvarları
(yapı çatlakları, pencerelerin ve
kapıların çevresindeki çatlakla dahil)
Yapı iç duvarları ve
merdiven yuvası duvarları
Asansör kuyusu duvarları
(yapı çatlakları dahil fakat
pencere ve kapıların çevresindeki
çatlaklar dahil değil)
Duvar sıkılığı
Sızıntı alanı oranı A/Aduvar
Sıkı
Orta
Gevşek
Çok gevşek
0.70 x 10-4
0.21 x 10-3
0.42 x 10-3
0.13 x 10-2
Sıkı
Orta
Gevşek
0.14 x 10-4
0.11 x 10-3
0.35 x 10-3
Sızıntı alan oranı
A/Adöşeme
Döşemeler (yapı çatlakları ve
düşey geçişler çevresindeki
çatlaklar dahil)
Orta
0.52 x 10-4
Not: A : Sızıntı alanı (m2)
: Duvar alanı (m2)
Aduvar Adöşeme : Döşeme alanı (m2)
Ası_md = 2 x (2,5 m + 4,6 m) x 2,7 m x (0,11 x 10^-3)
= 0,00422 m2
109
Merdiven kapısından olan sızıntı alanı ise Tablo 2’den,
Tablo 2. Kapalı kapılar için hava sızıntı verileri (2)
Kapı Tipi
Sızıntı Alanı
(m2)
Basınçlandırılan mahalle
açılan tek kanatlı kapı
0.01
Basınçlandırılan mahalden
dış ortama açılan tek kanatlı kapı
0.02
Çift kanatlı kapı
0.03
Asansör kapısı
0.06
ana tahliye kapısının bulunduğu zemin katta 0,02 m2; diğer katlarda ise 0.01 m2 şeklinde bulunur. Merdiven kapısı (SI_mk) ve merdiven duvarı (SI_md) paralel bağlı akış
yolları olduğundan merdivenle kullanım mahalli arasındaki toplam efektif sızıntı
alanı, zemin katta (z):
Ası_mz = Ası_md + Ası_mkz = 0,00453 + 0,02 = 0,02422 m2
Diğer katlarda ise (-5..-1\1..15)
Ası_m-5..15 = Ası_md (-5..15) + Ası_mk (-5..15) = 0,00453 + 0,01 = 0,01422 m2
Merdiven yuvasından olan toplam sızıntı alanı (SI_m)
Ası_mt = Ası_mz + Ası_m (-5..15)
= 0,02422 m2 + 19 kat x 0,01422 m2
= 0,2944 m2
Kapalı kapılar (KK) durumunda merdiven yuvası ile koridor arasında arzu edilen
basınç farkı 50 pa için 0,3006 m2 sızıntı alanından kullanım mahalline geçen debi;
Habson ve Steward bağlantısı
AE = Efektif akış alanı
Qkk = 0,83 x 0,2944 √ 50 = 1,728 m3/s olarak hesaplanır.
Zemin kattaki ana tahliye kapısı, yangın katı ve bunun bir üst katındaki kapıların
açık olması halinde bu kapılardan akan hava hızının en az 1 m/s olması gerekmektedir. Açık kapılardan akış durumunda sızıntı alanı, kapının kesiti kadardır. Zemin
katta koridor ile dış ortamın aynı basınçta olduğu kabulü yapılmıştır.
Açık kapılardan akış durumunda sızıntı alanı, kapının kesit alanı olarak alınabilir.
Açık kapılardan akış hızının 1 m/s olduğu göz önüne alındığından, yangın katında
(yk), açık merdiven kapısından (SI_yk) dış ortama tahliye edilmesi gereken hava
miktarı;
Qsı_yk = 1,932 m2 x 1 m/s = 1,932 m3/s
110
Yangının çıktığı katta basınçlandırılan hacimden lobi, koridor ya da kullanım mahalline sızan havanın, bina dışına serbestçe çıkabilmesi gerekir. Bunun için yangın
katında, bina dış cephesinden olan sızıntı alanları ve açıklıklar yeterli olmalıdır. Aksi
takdirde yangın merdivenine komşu hacimden bina dışına bir havalandırma açıklığı
bırakılmalıdır.
Koridordan doğrudan dış ortama açılan, en az Av = 1,932/ 2.5 = 0,773 m2
Bu açıklık, merdiven kapısı ile birbirine seri bağlı akış yolları olarak ele alınır.
Bu durum da efektif akış alanı:
Asd_yk = 0.718 m2
0.718 m2 efektif sızıntı alanından 1.932 m3/s hava akışı olabilmesi için, gerekli
basınç farkı,
3Psd_yk = (1,932 m3/s ÷ 0,83 x 0,718)^2 = 10.51 Pa
Yangın katının bir üst katında da, efektif sızıntı alanı hesaplanmalıdır. Ancak bu katta,
havalandırma açıklığı yerine, dış cephe duvarlarından olan sızıntı alanı değeri kullanılacaktır. Dış duvarlardan sızıntı alanı: (Tablo 1’den)
Aıd_yk = 0.5 x 2 x (20 m + 38 m) x 2,7 m x (0,21 x 10^-3)
= 0,0328 m2
Asd_ykü = ((1.932 x 0.0328 ÷ √(1.932^2 + 0.0328^2)) = 0.0328 m2 olur.
Kapalı kapıların bulunduğu diğer 17 katta (kk), merdiven kapısı ve duvarlarından kullanım mahaline sızıntı alanı:
Ası_kk = 17 kat x 0,01422 m2 = 0.242 m2 şeklinde hesaplanır.
Dış duvarlardan olan sızıntı alanı:
AID_kk = 17 x 0.0328 m2 = 0.558 m2 olup bu katlardaki toplam efektif sızıntı alanı:
Asd_kk= ((0.242x0.558÷√(0.242^2+0.558^2)) = 0.221 m2 bulunur.
111
Böylece merdiven yuvasıyla dış ortam arasındaki toplam sızntı alanı:
Asd= 1.932 + 0.718 + 0.0328 + 0.221= 2.904 m2 olur. Bu durumda hız kriterine göre debi:
Q = 0.83 x 2.901 m2 x √(10.11)Pa = 7.82 m3/s hesaplanır.
Basınç Farkı Kriterine Göre Gerekli Hava Debisi Hesabı
Zemin kattaki ana tahliye kapısı, yangın katı ve bunun bir üst katındaki kapıların açık
olması halinde, bu katlarda merdiven yuvasıyla dış ortam arasında 10 pa basınç
farkı olması için gerekli hava debisi :
Açık kapıların bulunduğu üç katta (ak), merdiven yuvasıyla dış ortam arasındaki
toplam sızıntı alanı;
Asd_ak = 1.923 +0,718 + 0,0328 = 2.68 m2 olarak hesaplanır. Böylece 10 pa
basınç farkı için:
Qsd_ak = 0,83 x 2,68 m2 x √10 pa = 7.03 m3/s hesaplanır.
Hesaplanan Debi Değerlerinin Değerlendirilmesi
50 Pa basınç farkı ve tüm kapılar kapalıyken Qkk = 1,764 m3/s
Hız kriteri, açık kapılardan en az 1 m/s hava hızı olması halinde Qhk= 7.8 m3/s
Basınç kriteri, açık kapıların bulunduğu katlarda merdiven yuvası ile dış ortam arasında en az 10 Pa basınç farkı olması halinde Qbk =7.03 m3/s hesaplanmıştır.
Buradan hız kriteri en yüksek debi değeri olduğundan fan seçimi için gerekli debi değeridir. Kapılar kapalı iken 50 Pa basınç fark değerinin sabit kalabilmesi ve sızıntıları
engellemesi için gerekli minimum debi 1,764 m3/s’dir. Eğer çok fazla olma durumunda 50 Pa da sabit kalamayacağından kapıların açılamamasına neden olabilir.
Bunun için relief damper kullanılabilir ya da frekans invertörü ile kontrol edilmelidir.
112
Kanal Basınç Kayıp Hesapları
50 x 100 cm bir kanal için
Çizelge 4.5 Kanal Yapım Malzemelerinin Yüzey Kayganlık Sayıları (ε)1
Kayganlık Sayısı ε (mm)
Malzemenin cinsi
Cam ve dikişsiz plastik kanal
PVC boru
Sac kanal (kenetli)
Beton kanal (kaygan)
Beton kanal (pürüzlü)
Parlatılmış boru
Tuğla kanal
Flexibel boru (malzemeye göre)
0,0 ... 0,0015
0,01
0,15
0,5
1,0 ... 3,0
0,0015
3,0 ... 5,0
0,2 ... 3,0
Biz buradan sac kanal için ε = 0,15 mm = 15 x 10^-4 m alınmıştır.
l = 22 m v = 16.25 m/s d = 0,48 m
ε/d = 1,5 x 10^-4 /0,48 = 3.125 10^-04
v.d = 16,25 m/s . 0,48 m = 7.8 m2/s
Dinamik viskozite: 15.68 x 10^-6 m2/s tablo 1.1’den alınır.
Tablo 1.1 Dinamik viskozite
Temperature
-t(K)
Dynamic Viscosity
-μ(kg/m s) x 10-5
Kinematic Viscosity
-ν(m2/s) x 10-6
100
0.6924
1.923
150
1.0283
4.343
200
1.3289
7.490
250
1.488
9.49
300
1.983
15.68
350
2.075
20.76
400
2.286
25.90
450
2.484
28.86
113
Re = 10,05/15,68 x 10^-6 = 5 10^5
Reynold sayısı ve ε/d oranı kullanılarak aşağıdaki grafik 1.1’den
λ = 0.024 bulunur.
Grafik 1.1 λ hesabı
114
= 0,024 x 22 m / 0,48 m x (1.2 (kg/m3) / 2) x 16,25^2 = 174 Pa bulunur.
Bu basınç kaybına difüzör ve damperdeki kayıpların da ilave edilmesi gerekir.
115
2
Asansörler
Asansörler – MADDE 62
• Asansör kuyusu ve makina dairesi, yangına en az 60 dakika dayanıklı ve yanıcı
olmayan malzemeden yapılır.
• Asansör kuyusunda en az 0.1 m2 olmak üzere kuyu alanının 0.025 katı kadar bir
havalandırma ve dumandan arındırma bacası bulundurulur veya kuyular
basınçlandırılır.
Acil Durum Asansörleri – MADDE 63
• Yapı yüksekliği 51.50 m’den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil
hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.
• Acil durum asansörünün makina dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu
basınçlandırılır.
3
Hol, Koridor, Ortak Alanlar
Zorunluluk - MADDE 87
• Yapı yüksekliği 51.50 m’nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburidir.
Duman Tahliye Sistemi Otomasyonu
• Koridor duman tahliye sistemi koridora duman gelmişse çalıştırılmalıdır. Yani,
koridor duman dedektörü algılama yapması neticesi devreye sokulmalıdır.
• İhbar butonlarının duman tahliyesine yönelik senaryoyu aktive etmesi uygun
görülmemektedir.
• Eğer yağmurlama sistemine bağlı akış anahtarları birden fazla duman zonuna
hizmet veriyorsa duman kontrol senaryosunu aktive etmek için kullanılmaz.
116
6
Jet Fanlar
AIR-JF
SERİSİ
AKSİYAL TİP
JET FANLAR
■■ Aksiyal tip jet fanlar
■■ Verim kaybı olmadan çift yönlü üflemeye imkan
veren eliptik kanat profilleri
■■ Tümleşik susturuculu fan gövdesi
■■ Kızaklı motor bağlantısı
■■ Ø 315-355-400-500 mm çap aralığı
■■ EN 12101-3’e göre 300°C/2 saat yangın
■■
■■
■■
■■
■■
■■
■■
■■
dayanımı
Galvanizli sac gövde
Alüminyum döküm fan kanatları
ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama
2 kutuplu ve 2/4 kutuplu çift devirli motor
seçenekleri
Class H yalıtım
IP55 Koruma sınıfı
Fan üzerine akuple yüksek sıcaklık dayanımlı
terminal kutusu
Koruyucu tel kafes ve ayarlanabilir yönlendirici
AIR-JF Serisi Jet Fanların Bileşenleri
118
Cihaz sökülmeden motor - fan
grubuna ulaşım imkanı veren
kızaklı montaj yapısı
Ayarlanabilir
hava yönlendirici
Kayıpsız çift yönlü üflemeye
imkan veren Aironn tasarımı
özel kanat formu
Dinamik balanslanmış
fan göbeği
Emiş ağzı koruyucu
tel kafes
Farklı ölçü aralıklarında
montaja inkan veren
askı ayakları
Boyutlar
MODEL
A
B
C
D
E
G
ØN
AIR-JF-315
367
479
1506
558
521
120
13
AIR-JF-355
407
519
1656
598
561
120
13
AIR-JF-400
452
564
1886
643
606
120
13
AIR-JF-500
552
666
2356
745
708
120
13
MODEL
İtki
N
Hava Debisi
m3/h
Motor Gücü
kW
Çekilen Akım
A
Hız
rpm
3 m Mesafedeki
Ses Seviyesi
LpA dB
Ağırlık
Kg
AIR-J-U-315
32/8
4.500/2.250
0,75/0,12
1,8/0,4
2.850/1.460
60/45
50
AIR-J-U-355
58/14
6.000/3.000
1,5/0,25
3,6/0,7
2.850/1.460
68/52
61
AIR-J-U-400
82/20
8.800/4.400
2,2/0,37
5,1/1,0
2.850/1.460
72/55
80
AIR-J-U-500
120/30
12.500/6.250
3/0,55
6,5/1,5
2.900/1.470
81/62
116
Aksesuarlar
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
(Opsiyonel Aksesuar)
CE
GOST R
Rusya
119
7
J-Smart
J-Smart
“Akıllı” Jet Fan Otomasyon
Uygulaması
Ş
u ana kadar yapılan uygulamaların tamamında jet fanlar 2 kademeli ve
yerine göre çift yönlü olarak kullanılmış ve bu fanların kontrolü klasik motor
koruma şalteri/kontaktör/termik ve yardımcı röleler ile bu bilgilerin bağlı
olduğu PLC giriş/çıkış üniteleri vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte jet fan motorları çift devirli dahlender sargılı motorlar ile imal edilmiştir. Bu yüzden
kablolama da 1. ve 2. hız için ayrı ayrı olacak şekilde (4 + 3 = 7 x 2.5 mm2) kablo ile
yapılmaktadır.
Karbonmonoksit sistemi için Düşük (0-50 ppm) ve Yüksek (50-120 ppm) seviye
alarm bilgisi alınmakta ve bu 2 seviyeye göre sistem çalışmaktadır. Zonlardaki karbonmonoksit seviye bilgisi ppm cinsinden detaylı olarak görülememektedir. J-SMART “akıllı fan” uygulamasında ise tüm jet fanlar Fire Mode (Yangın Modu) özelliğine sahip “frekans invertörleriyle” çalıştırılmaktadır. Böylece kontaktör/termik/yardımcı röle gibi şalt malzemenin kullanılmasına gerek kalmamaktadır. Jet fanlar
frekans invertörü ile kontrol edildiğinden tek sargılı olarak imal edilmektedir. Böylece
jet fanlarda çift devir yerine %0 ile %100 arasında istenen hızda çalıştırma imkanı
oluşmaktadır. Bununla birlikte 7x2,5 mm kablo yerine 4x2,5
mm kablo çekilerek kablodan ve kablo işçiliğinden tasarruf sağlanmaktadır. Kullanılan frekans invertörü ile
panodaki merkezi PLC sadece bir kablo üzerinden haberleştiğinden jet fanın durum, arıza,
kumanda bilgileri için ayrıca PLC giriş/çıkış
ünitelerine ihtiyaç duyulmaz.
Ayrıca J-Smart-CO ilavesi ile jet fan otomasyon sistemi ve karbonmonoksit
alarm sistemi tek bir paket halinde sunulabilmektedir. Kullanıcı bu sayede
her zona ait ortalama karbonmonoksit
değerini J-Smart jet fan otomasyon
sistemi panosu ekranından detaylı
olarak görebilmektedir. Bu da kullanıcıya
değişik karbonmonoksit yoğunluğundaki
zonlara ait jet fanları farklı hızlarda çalıştırabilme imkanı sağlamaktadır. Böylece önemli bir
enerji tasarrufu elde edilir.
122
Avantajları
Daha Uzun Ömürlü Jet Fanlar
Frekans invertörlü çalışmada kalkış, hız değişimleri ve duruş aşamaları yumuşak bir
biçimde gerçekleştiğinden jet fan motor mekanik aksamında zorlanmalar oldukça
azalır. Yıpranmanın azalması sonucunda mekanik aksamların ömrü uzar, yenilenme
gereksinimleri azalır, bakım ve malzeme giderlerinden tasarruf edilir. Frekans invertörü, şebeke beslemesini, motor bağlantılarını ve motorun ısınmasını sürekli izleyerek gereken durumlarda koruma sağladıklarından jet fanın bu gibi nedenlerle arızalanmasını önlerler.Bu noktalarda sisteme zarar verebilecek herhangi bir anormallik
belirlediklerinde bunu hata olarak kaydederler. Bu sayede bakım-arıza personelinin
hataların nedenlerini geriye dönük olarak aramalarına yardımcı olurlar. Bu sayede jet
fanın toplam arıza oranını azaltmak ve hataların kaynaklarını daha çabuk ve daha
doğru olarak teşhis ederek gidermek mümkün olmaktadır.
Daha Az Kablolama Maliyeti
Tek devirli motor kullanıldığında kablo kesiti 4 x 2,5 mm² oluyor. 4 x 2,5 mm² kesite
sahip N2XH FE 180 kablonun maliyeti, 7 x 2,5 mm² kesite sahip N2XH FE 180 kablonun maliyetinden %56 daha azdır. Ayrıca 4 x 2,5 mm² kesite sahip kablo kullanmak işçilik maliyetlerini azaltmış olmaktadır.
PPM
Tüketilen Güç (kW)
50
Hz
Örnek: Frekans İnvertörü ile 35 Hz olarak yapılan
çalışmada 1,5 kW olan fan gücünün düşeceği yeni
güç:
(Düşük frekans/nominal frekans)³ x Nominal güç
= (35/50)³ X 1,5 kW) = 0,76 kW olacaktır.
45
Hz
40
Hz
35
Hz
30
Hz
100-120
1,5
80-100
1,1
60-80
0,51
40-60
0,76
20-40
0,32
0-20
25
Hz
0,18
Daha Esnek Senaryolar
Kullanıcılar, J-Smart “akıllı” otomasyon uygulaması ile zaman ayarlı şekilde veya karbonmonoksit
seviyesine bağlı olarak istenen hız değerine göre
jet fan sistemini çalıştırabilirler. 1. devir ve 2. devir
gibi 2 hız sınırı yoktur.
Farklı karbonmonoksit yoğunluğuna sahip zonlar,
farklı hızlarda ppm değerlerine göre oransal olarak
çalışabilirler.
Tek Devirli Jet fan Motoru
PPM
Jet Fan Hız Frekansları (Hz)
100-120
50
80-100
60-80
40-60
20-40
0-20
45
40
35
30
25
Daha Az Arıza Kaynağı
Frekans invertörlü jet fan uygulamasında çok daha az şalt malzeme kullanılmaktadır.
Kontaktörlerden, Faz Sırası ve Faz Koruma Rölesinden, Termik Şalter ve Motor
123
Sargısından tasarruf edildiğinden daha az arıza kaynağı oluşmaktadır.
Ayrıca motorların ilk kalkma esnasında yaşadıkları demeraj akımının ve
mekanik zorlanmaların önüne geçerek motorun ömrünü uzatır.
Daha Sessiz Çalışma
Frekans invertörlü jet fan uygulamasında jet fanın başlangıçtaki çalışması direkt kalkışlı uygulamaya göre daha sessiz gerçekleşmektedir.
Daha Az Enerji Tüketimi
Frekans invertörlü çalışmada kalkış akımı motorun
anma akımının 1,5-2 katını aşmaz. Bu oran, gerilim
kontrollü cihazlarda 3-4 kat, kademeli kontrollü motorlarda ise 7-8 katı bulur. Yavaşlama sırasında ise
frekans invertör şebekeden hiç akım çekmez, hatta
bu sırada jeneratör gibi çalışan motorun geri beslediği enerjiyi bir direnç üzerinde tüketir. Gerilim kontrollü cihazlar ise yavaşlama esnasında düşük hız sargısına doğru akım verirler, ayrıca gerektiğinde ana
sargıya da gerilim verebilirler. Bu da yavaşlama
süresi boyunca elektrik tüketimi demektir. İnverter
kullanımıyla kademeli jet fanlara göre % 30-50 oranlarında enerji tasarrufu sağlanabilmektedir.
Daha Fazla Nokta Kontrolü
Jet Fan & Aksiyal Fanlar (Frekans İnvertörlü)
• Çalışıyor bilgisi
• Arıza bilgisi
• %0…%100 arasında istenen devirde kontrol - oransal kumanda
• Yön Seçimi (Çift Yönlü Fanlar için)
• Çalışma Süresi raporlama
• Bakım zamanı bilgilendirme
• Motor aşırı yükte bilgisi
• Motor durduruldu bilgisi
• Düşük gerilim bilgisi
• Yüksek gerilim bilgisi
• Topraklama hatası
• Faz U/V/W - toprak kısa devre bilgisi - ayrı ayrı
• Faz U-V, U-W, V-W kısa devre bilgisi
Motorlu Duman Damperleri
• Tam açık bilgisi
• Kumanda
Diğer Sistemler
• Karbonmonoksit Alarmı (0..100 ppm arasında tüm değerler detaylı olarak)
• Yangın Alarm bilgisi
124
8
Aksiyal Fanlarımız
AIR-A
SERİSİ
AKSİYAL TİP
TAZE HAVA FANLARI
■■ 400-1250mm çapında boyut aralığı
■■ Galvaniz kaplı sac gövde
■■ Alüminyum döküm fan kanatları (alternatif ABS
malzeme kanat)
■■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama
■■ Yatay ve dikey montaja uygunluk
■■ Ayarlanabilir kanat açısı
■■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri
■■ Class F yalıtım
■■ IP55 Koruma sınıfı
■■ Fan üzerine akuple terminal kutusu (opsiyon)
■■ Atış ağzında koruyucu tel kafes (opsiyon)
AIR-A Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
126
Korozyona karşı daldırma galvaniz
kaplı sac gövde
Özgün Aironn tasarımı alüminyum
döküm fan kanatları
fan göbeği
IE2 verimlilik sınıfında
fan motoru
Motora ulaşım sağlayan ve
elektrik bağlantısını kolaylaştıran
bakım kapağı
Titreşim sönümleyici
izolatör seçenekleri
Boyutlar
MODEL
A
B
C
0D
E
F
G
H
AIR-A-400
AIR-A-450
0N
456
360
417
400
430
280
363
488
9x8
515
400
417
455
482
330
363
548
9x8
AIR-A-500
556
450
417
500
532
380
369
593
9x8
AIR-A-560
622
500
417
560
596
410
363
666
9x8
AIR-A-630
696
540
417
634
667
450
363
728
9x8
AIR-A-710
776
600
417
714
747
510
364
818
9x8
AIR-A-800
867
680
555
805
838
610
505
910
11x16
AIR-A-900
968
760
680
904
939
670
627
1009
11x16
AIR-A-1000
1069
850
750
1005
1040
760
701
1110
11x16
AIR-A-1120
1188
950
750
1124
1159
840
698
1129
12x16
AIR-A-1250
1308
1060
750
1250
1279
950
700
1354
12x16
Aksesuar Örnekleri
Al-Zn kaplama
alternatifli çelik sac
gövdeli susturucu
Koruyucu tel kafes
Karşı bağlantı flanşı
Motorlu/motorsuz
damperler
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
Terminal
bağlantı kutusu
127
AIR-A
SERİSİ
AKSİYAL TİP
DUMAN EGZOZ FANLARI
dayanım sertifikası
■■ Sıcak daldırma galvaniz kaplı sac gövde
■■ Alüminyum döküm fan kanatları
■■ Class H yalıtım
■■ Fan üzerine akuple, alüminyum döküm malze-
meden mamul, yüksek sıcaklık dayanımlı ve
porselen bağlantı klemensli, terminal kutusu
AIR-A Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
128
kaplı sac gövde
fan göbeği
300°C/2h yangın dayanımına
sahip fan motoru
bakım kapağı
Yüksek sıcaklık dayanımlı
terminal bağlantı kutusu
Boyutlar
MODEL
A
B
C
0D
E
F
G
H
AIR-A-400
AIR-A-450
AIR-A-500
0N
456
360
417
400
430
280
363
488
9x8
515
400
417
455
482
330
363
548
9x8
556
450
417
500
532
380
369
593
9x8
AIR-A-560
622
500
417
560
596
410
363
666
9x8
AIR-A-630
696
540
417
634
667
450
363
728
9x8
AIR-A-710
776
600
417
714
747
510
364
818
9x8
AIR-A-800
867
680
555
805
838
610
505
910
11x16
AIR-A-900
968
760
680
904
939
670
627
1009
11x16
AIR-A-1000
1069
850
750
1005
1040
760
701
1110
11x16
AIR-A-1120
1188
950
750
1124
1159
840
698
1129
12x16
AIR-A-1250
1308
1060
750
1250
1279
950
700
1354
12x16
Aksesuar Örnekleri
Al-Zn kaplama
alternatifli çelik sac
gövdeli susturucu
Koruyucu tel kafes
Motorlu/motorsuz
damperler
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
129
AIR-AS
SERİSİ
“KENDİNDEN SUSTURUCU GÖVDELİ”
AKSİYAL TİP TAZE HAVA FANLARI
■■ Aironn patentli 50 mm taş yünü izolasyonlu çift
cidarlı gövde yapısı
■■ 400-1250 mm çapında boyut aralığı
■■ Alüminyum döküm fan kanatları (alternatif ABS
malzeme kanat)
AIR-AS Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
Sıcak daldırma galvaniz kaplı
50 mm taş yünü izolasyonlu
çift cidarlı sac gövde
fan motoru
fan göbeği
Aksesuar Örnekleri
Koruyucu tel kafes
130
Motorlu/motorsuz
damperler
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
Terminal
bağlantı kutusu
AIR-AS
SERİSİ
“KENDİNDEN SUSTURUCU GÖVDELİ”
AKSİYAL TİP DUMAN EGZOZ FANLARI
■■ Aironn patentli 50 mm taş yünü izolasyonlu çift
cidarlı gövde yapısı
■■ Yatay ve dikey montaja uygun
AIR-AS Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
Sıcak daldırma galvaniz kaplı
50 mm taş yünü izolasyonlu
çift cidarlı sac gövde
fan göbeği
sahip fan motoru
Aksesuar Örnekleri
Koruyucu tel kafes
Motorlu/motorsuz
damperler
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
131
AIR-AC
SERİSİ
AKSİYAL TİP HÜCRELİ
TAZE HAVA FANLARI
■■ Galvaniz sac gövde
■■ Gürültü izolasyonlu (cam yünü katmanlı) gövde
yapısı
AIR-AC Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
132
kaplı sac gövde
fan motoru
bakım kapağı
fan göbeği
Boyutlar
MODEL
A
B
C
D
E
F
G
H
AIR-AC-400
519
434
557
572
29
514
337
510
AIR-AC-450
569
486
607
552
29
534
424
535
AIR-AC-500
619
535
657
592
29
534
424
535
AIR-AC-560
708
569
774
762
39
684
590
800
AIR-AC-630
778
679
844
742
29
684
571
760
AIR-AC-710
858
759
924
742
29
684
670
760
AIR-AC-800
948
809
1114
954
50
854
950
970
AIR-AC-900
1043
904
1209
1104
50
1002
950
1000
AIR-AC-1000
1143
1145
1309
1104
50
1004
1100
1000
AIR-AC-1120
1263
1123
1430
1305
50
1205
1200
1200
AIR-AC-1250
1393
1253
1560
1305
50
1205
1200
1200
Aksesuar Örnekleri
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
Terminal
bağlantı kutusu
133
AIR-AC
SERİSİ
AKSİYAL TİP HÜCRELİ
DUMAN EGZOZ FANLARI
■■ Gürültü izolasyonlu (taş yünü katmanlı) gövde
yapısı
AIR-AC Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri
134
kaplı sac gövde
fan göbeği
sahip fan motoru
bakım kapağı
Boyutlar
MODEL
A
B
C
D
E
F
G
H
AIR-AC-400
519
434
557
572
29
514
337
510
AIR-AC-450
569
486
607
552
29
534
424
535
AIR-AC-500
619
535
657
592
29
534
424
535
AIR-AC-560
708
569
774
762
39
684
590
800
AIR-AC-630
778
679
844
742
29
684
571
760
AIR-AC-710
858
759
924
742
29
684
670
760
AIR-AC-800
948
809
1114
954
50
854
950
970
AIR-AC-900
1043
904
1209
1104
50
1002
950
1000
AIR-AC-1000
1143
1145
1309
1104
50
1004
1100
1000
AIR-AC-1120
1263
1123
1430
1305
50
1205
1200
1200
AIR-AC-1250
1393
1253
1560
1305
50
1205
1200
1200
Aksesuar Örnekleri
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
135
AIR-AR
SERİSİ
AKSİYAL ÇATI TİPİ
TAZE HAVA FANLARI
■■ Yatay atışlı mantar tip tasarım
■■ IP55 koruma sınıfı
AIR-AR Serisi Çatı Fanlarının Bileşenleri
136
kaplı sac gövde
fan motoru
bakım kapağı
fan göbeği
Boyutlar
MODEL
A
B
C
D
E
F
AIR-R-U-400
400
420
32
500
700
680
AIR-R-U-450
455
420
32
555
800
680
AIR-R-U-500
500
420
32
600
800
685
AIR-R-U-560
560
420
32
660
900
706
AIR-R-U-630
630
450
32
730
990
768
AIR-R-U-71O
710
500
32
810
1150
817
AIR-R-U-800
800
560
32
900
1260
919
AIR-R-U-900
900
680
32
1000
1330
1073
Aksesuar Örnekleri
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
Terminal
bağlantı kutusu
137
AIR-AR
SERİSİ
AKSİYAL ÇATI TİPİ
DUMAN EGZOZ FANLARI
■■ Yatay Atışlı mantar tip tasarım
AIR-AR Serisi Çatı Fanlarının Bileşenleri
138
kaplı sac gövde
fan göbeği
sahip fan motoru
bakım kapağı
Boyutlar
MODEL
A
B
C
D
E
F
AIR-R-U-400
400
420
32
500
700
680
AIR-R-U-450
455
420
32
555
800
680
AIR-R-U-500
500
420
32
600
800
685
AIR-R-U-560
560
420
32
660
900
706
AIR-R-U-630
630
450
32
730
990
768
AIR-R-U-71O
710
500
32
810
1150
817
AIR-R-U-800
800
560
32
900
1260
919
AIR-R-U-900
900
680
32
1000
1330
1073
Aksesuar Örnekleri
Acil durum akım
kesme anahtarı
Frekans Inverteri
Fark basınç
sensör tertibatı
Basınçlandırma
sistemleri için
kontrol panosu
139
140
9
Fan Seçim Eğrileri
AIR-A-U/400-6/2 Kutup /Debi-Basınç Eğrileri
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
AIR-A-U/400-6/2 Kutup /Güç Eğrileri
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
142
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
143
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
144
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
145
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
146
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
147
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
148
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
149
8
10
12
14
16
18
20
8
10
12
14
16
18
20
150
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
151
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
152
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
153
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
AIR-A-U800-3/4 Kutup /Güç Eğrileri
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
154
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
155
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
156
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
157
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
158
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
159
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
160
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
161
8
10
12
14
16
18
20
22
24
8
10
12
14
16
18
20
22
24
162
10
Testler ve Sertifikasyon
LGAI
LGAI Technological Center, S.A.
Campus UAB s/n
Apartado de Correos 18
E - 08193 Bellaterra (Barcelona)
T +34 93 567 20 00
F +34 93 567 20 01
www.applus.com
X/F
Title:
File No. 13/5402-2107
Determination of the category of a fan for smoke extraction at
300ºC/2h according to the European standard UNE EN 12101-3:2002
and UNE EN 12101-3:2002/AC:2006, "Smoke and heat control
systems - part 3: Specification for powered smoke and heat exhaust
ventilators."
Nº 9/LE 897
Tested material:
A fan for smoke extraction at 300ºC/2h reference “AIR-A-U/12509-18/30-4-50Hz/300-2” from AIRONN
File number: 13/540213/5402-2107
Sponsor reference:
Aironn Havalandirma
Ve Klima Sistemleri
Sanayi Dis Ticaret
Limited Sirket.
Baris Mahallesi Dr. Zeki Acar
Cadessi. 1802 Sokak No:3
(Tübitak karsisi)
Posta kodu:41400
Gebze-KOCAELI/TURKEY
Report date:
29th April of 2013
Test carried on:
15th February of 2013
This document will not be reproduced otherwise than in full.
Only the reports with the original signature or collated will be legally valid.
This document consists of 41
pages out of which 34 are annexed
d
LGAI Technological Center S.A. Inscrita en el registro Mercantil de Barcelona, Tomo 35.803, Folio1, Hoja Nº B-266.627 Inscripción 1ª C.I.F. : A-63207492
Page 1
5. - CLASSIFICATION
5.1 Specifications of received fan
Fan reference: “AIR-A-U/1250-9-18/30-4-50Hz/300-2” supplied by Aironn:

-
Motor:
Manufacturer: LEROY SOMER
Model: LSHT200 LT
Serial number: 728519A13001
Type: F300
Constructive size: 200 L
Power: 30 kW
Impeller rotational speed: 1460 rpm.
Voltage: 400 V
Frequency: 50Hz
Cos ϕ: 0.84
Polarity: 4p
Has the next classification:
CLASS F3
F300 (60
(60 minutes of minimum operation).
Motor model: LSHT200 LT of LEROY SOMER
Fan model:
AIRAIR-A-U/1250
U/12501250-9-18/3018/30-4-50Hz/30050Hz/300-2: Operation during 133
133 minutes
Including 9 minutes of warming and 2 minutes for the stop.
Fan located inside the furnace with the inlet and outlet air flow in
horizontal direction.
Fire Laboratory Responsible
Fire Resistance Responsible
LGAI Technological Center, S.A
The results refer exclusively to the sample, product or material tested and under the
conditions indicated in this document.
Quality Service Warranty
Applus+, guaranties that this work has been realized following the exigencies of our Quality and
Applus+
Sustainable System, complying with honoring the contractual conditions and the legal standard.
We would be very grateful if you would send us any comment you consider appropriate , addressing
either to the signatory of this document or to the Applus+ Quality Director, to the direction
[email protected]
File number: 13/5402-2107
164
Page: 7
165
LGAI
Campus UAB s/n
Apartado de Correos 18
E - 08193 Bellaterra (Barcelona)
T +34 93 567 20 00
F +34 93 567 20 01
www.applus.com
X/F
Title:
File No. 13/5402-230
Determination of the category of a fan for smoke extraction at
300ºC/2h according to the European standard UNE EN 12101-3:2002
and UNE EN 12101-3:2002/AC:2006, "Smoke and heat control
systems - part 3: Specification for powered smoke and heat exhaust
ventilators."
Nº 9/LE 897
Tested material:
A fan for smoke extraction at 300ºC/2h reference “AIR-J-U-315-45
0,12-0,75 4-2 50Hz 300-2” from AIRONN
File number: 13/540213/5402-230
Sponsor reference:
Aironn Havalandirma
Ve Klima Sistemleri
Sanayi Dis Ticaret
Limited Sirket.
Baris Mahallesi Dr. Zeki Acar
Cadessi. 1802 Sokak No:3
(Tübitak karsisi)
Posta kodu:41400
Gebze-KOCAELI/TURKEY
Report date:
29th April of 2013
Test carried on:
13th February of 2013
This document will not be reproduced otherwise than in full.
Only the reports with the original signature or collated will be legally valid.
This document consists of 43 pages out of which 36
are annexed
LGAI Technological Center S.A. Inscrita en el registro Mercantil de Barcelona, Tomo 35.803, Folio1, Hoja Nº B-266.627 Inscripción 1ª C.I.F. : A-63207492
Page 1
5. - CLASSIFICATION
5.1 Specifications of received fan
Fan reference: “AIR-J-U-315-45 0,12-0,75 4-2 50Hz 300-2” supplied by
Aironn (6 blades):

Motor:
- Manufacturer: LEROY SOMER
- Model: LSHT80L
- Serial number: 395110
- Type: F300
- Constructive size: 80
- Power: 0.75/0.12 kW
- Impeller rotational speed: 2880/1470 rpm.
- Voltage: 400 V
- Frequency: 50 Hz
- Cos ϕ: 0.84
- Polarity: 2/4p
Has the next classification:
CLASS
CLASS F300 (60
(60 minutes of minimum operation).
Motor model: LSHT80L of LEROY SOMER
Fan model:
AIRAIR-J-U-315315-45 0,120,12-0,75 44-2 50Hz 300300-2: Operation during 13
134 minutes
Including 7 minutes of warming and 2 minutes for the stop.
Fan located inside the furnace with the inlet and outlet
outlet air flow in
horizontal direction.
Fire Laboratory Responsible
Fire Resistance Responsible
LGAI Technological Center, S.A
The results refer exclusively to the sample, product or material tested and under the
conditions indicated in this document.
Quality Service Warranty
Applus+, guaranties that this work has been realized following the exigencies of our Quality and
Applus+
Sustainable System, complying with honoring the contractual conditions and the legal standard.
We would be very grateful if you would send us any comment you consider appropriate , addressing
either to the signatory of this document or to the Applus+ Quality Director, to the direction
[email protected]
File number: 13/5402-230
166
Página: 7
167
168
169
MY TOWERLAND ATAŞEHİR
EVORA PARK
RINGS ISTANBUL
11
Referanslar
Referanslar
172
SELİN YAPI – RINGS İSTANBUL
Duman Egzoz Fanları,
Basınçlandırma Fanları ve Jet Fanlar
TEKNİK YAPI – EVORA PARK
Duman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar
DEDEMAN BOSTANCI OTEL
AVRASYA GÖSTERİ MERKEZİ
LİMAK MERSİN STADYUM
MY WORLD EUROPE
Basınçlandırma Fanları ve Jet Fanlar
JUMEIRAH BEACH HOTEL – BAKÜ,
AZERBAYCAN
MARAŞ - RÖNESANS AVM
Duman Egzoz Fanları
SHAHDAG AVM & OTEL – AZERBAYCAN
AĞAOĞLU ANDROMEDA
Duman Egzoz Fanları, Jet Fanlar ve
Ex-Proof Fanlar
MY TOWERLAND ATAŞEHİR
HYATT OTEL – BAKÜ, AZERBAYCAN
173
174
ARTAŞ GÜNER İNŞAAT;
ISPARTA KULE 1 ve 2 EVLERİ
Tüm Havalandırma Fanları,
Yangın Duman Egzoz, Sığınak
Vantilatör ve Aspiratörleri
SARİSSA KONUTLARI
Duman Egzoz Fanları ve Jet
Fanlar
ARTAŞ GÜNER İNŞAAT;
ISPARTA KULE 3 EVLERİ
Tüm Havalandırma Fanları,
Yangın Duman Egzoz Fanları,
Sığınak Vantilatör ve
Aspiratörleri
PİRİ REİS ÜNİVERSİTESİ
Fanlar
ÇALIŞKAN İNŞAAT;
İSTANBUL YORUM EVLER
Tüm Havalandırma Fanları Jet
Fan, Duman Egzoz Fanları, Çatı
Aspiratörü, Kanal Tipi Aspiratör,
Hücreli Aspiratörler
SAMSUN RÖNESANS AVM &
OTEL
EDREMİT İDAPARK AVM
Duman Egzoz Fanları ve
BAYRAKTAR GRUP –
BAYRAKTAR PLAZA
AYKUTOĞLU AVM &
RESIDENCE
Fanlar
ASTAY GAYRİMENKUL
AKADEMIA APARTS
Fanlar
AĞAOĞLU 212 RESIDENCE
Basınçlandırma Fanları ve
Jet Fanlar
DUMANKAYA ADRES-BOTANİK
Fanlar
MASLAK – MY HOME
Fanlar
SUNEL TÜTÜN FABRİKASI
NEZİH TOWERS
Fanlar
GOLDEN WAY OTEL
Fanlar
FEVZİYE MEKTEPLERİ VAKFI
IŞIK KOLEJİ
Havalandırma Fanları
GREIF FABRİKA
Çatı Tipi Duman Egzoz Fanları
BOZ GRUP; AŞKABAT
HİPODROMU - TÜRKMENİSTAN
Jet Fanlar ve Kanal Tipi Fanlar
İMES OTEL
Fanlar
ANTAKYA MAHVELİ OTOPARK
Fanlar
ÖZKARDEŞLER İŞ MERKEZİ
Fanlar
ACARLAR İŞ MERKEZİ
112 AFET ACİL - DENİZLİ
175
176
AĞAOĞLU MY PRESTIGE
CHEEF RESTAURANT
BAŞAKŞEHİR BELEDİYESİ
AKSARAY ÜNİVERSİTESİ
BORSA RESTAURANT
AIRPORT AVM
TARFAŞ A.Ş. - BURSA
Kanal Tipi Aspiratörler
Bilirsiniz ki, hayatta her şey teşvik ile olur.
Bugün kendi mallarınıza göstereceğiniz rağbet,
yerli mallarının günden güne daha nezih ve daha
ucuz olmasını temin edecektir…
Kendine dayanan millet, hayat hakkını kazanmıştır.
Türkiye, Türk eliyle Türk ekonomisinin gelişmesi ile yükselir.
Türk malı alınız, Türk malı kullanınız;
Türk parası Türk toprağında kalsın.
M. K. Atatürk
AS
•
YG
S
I
•
U
DUMAN EGZOZ VE BASINÇLANDIRMA SİSTEM ÇÖZÜMLERİ
YO N
AKILLI
J
FA N O T O
M
ET
ULAMA
DUMAN EGZOZ VE
BASINÇLANDIRMA
Aironn İklimlendirme Sistemleri San. ve Taahhüt A.Ş.
Merkez: Tatlısu Mah. Şenol Güneş Bulvarı Mira Tower Kat: 2 D: 12 Şerifali / Ataşehir - İstanbul
Tel : (0216) 594 56 96 Faks: (0216) 594 57 17 E-posta: [email protected]
Ankara Bölge Md. : Yıldızevler Mah. 708. Sok No: 8/2, 06550 Çankaya - Ankara
Tel ve Faks : (0312) 441 80 88 E-posta: [email protected]
www.aironn.com.tr

duman egzoz ve basınçlandırma sistem çözümleri

Transkript

Benzer belgeler

Green Ventilation

ac 801 a serisi termostad kullanma kılavuzu

Spesifikasyon Aksesuar Listesi Kurulum Kılavuzu

Görüntüle - Assan Panel

02 VAX-J Jet Fanlar

FANLAR Fanlara göre manga Japon çizgi romanıdır. Türkiye`deki