d 1.2 antik kent kentin gelişmesi - Tire Belediyesi İbn

D 1.2
ANTİK KENT
KENTİN GELİŞMESİ
Slayt
1 - 26
1
KENTLERİ ORTAYA ÇIKARAN FAKTÖRLER
TEKNOLOJİK, EKONOMİK, TOPLUMSAL
VE SİYASAL YENİLİKLER/BULUŞLAR
*Akarsuların kontrol altına alınması
*Sel baskınlarının engellenmesi
* Sulama sistemleri
* Sabanın keşfi
Tekerlek, dingil; pulluk, metalurji
Bir topluluğun belirli bir artbölgeye (hinterland)
bağımlı duruma gelmesi (Hatt ve Reiss, 1957).
2
İlk yerleşmeler
, Türkiye
http://www.wsu.edu/gened/learnmodules/top_agrev/7-SocialConsequences/socialcons1.html 08.03.2006
JERICHO
3
ÇATALHÖYÜK –yerleşim planı
M.Ö. 7000-6000
Danseden avcı
Kilden kadın
heykelciği
UR’da yaşam __
• Yöresel iklime
uygun
yapılanma
• Özel mekan –
kamu mekanı
ayrımı gelişiyor
• Özel yaşam –
toplumsal
yaşam
ayrışmaya
başlıyor
http://www.wsu.edu:8001/vwsu/gened/learn-modules/top_agrev/7-Social-Consequences/socialcons3.html 20.02.2007
4
TARIMDA
VERİMLİLİK
ÖLÇEK
DÜŞÜK
KÜÇÜK
KÜÇÜK
ÖLÇEK
UZUN MESAFELİ
ULAŞIMIN MALİYETİ
ÇOK
TARIMDA
VERİMLİLİK
ÖLÇEK
DÜŞÜK
KÜÇÜK
TEKNOLOJİ
DÜZEYİ
KÜÇÜK
ÖLÇEK
UZUN MESAFELİ
ULAŞIMIN MALİYETİ
ÇOK
5
Yerleşik tarım köyleri …. Besin maddelerinin
ve diğer değerli varlıkların depolandığı yer
• Varsıllığın artması
Güvenlik sorunlarının artması.
• “Pek çok toplumda, varsıllık arttıkça güvenlik
sorunları ve toplumsal huzursuzluk da
artar”.
– (Burada bölüşüm sisteminin rolü nedir?)
http://www.wsu.edu/gened/learn-modules/top_agrev/7-Social-Consequences/socialcons1.html 08.03.2006
http://www.wsu.edu/gened/learn-modules/top_agrev/7-Social-Consequences/socialcons1.html 08.03.2006
Artı ürün ve diğer sermaye kültürel gelişmenin …
uygarlığın ön koşullarını oluşturdu.
DEPOLANAN HER ŞEY ÇALINABİLİR.
Büyük artı ürün olan bir mekanda
yüksek duvarlar ve diğer korunaklar
büyük inşaat yatırımları ve çok sayıda işçi
gerekir.
6
İLK KENTLERİN ANA İŞLEVLERİ:
* DEPOLAMA
* KORUMA
* YÖNETİM
* SULAMA SİSTEMLERİNİN BAKIMI&DENETİMİ
* ZANAAT
* TİCARET
Mezopotamya krallıkları
• Yaşam koşulları iyileşiyor
• Nüfus artıyor
╚Kaynaklar kıtlaşıyor
• Güçlenen kent devletleri diğerlerini egemenlikleri altına
alıyor.
╚ Kaynaklar yeniden bollaşıyor :
» Tarım toprakları
» Emek = köleler
» Su
» Ulaşım yolları
7
SUBARRU
M.Ö.1500
MİTANNİ
M.Ö. 750
ELAM
M.Ö.2000
M.Ö.3000
8
İLK KENTLERDE ANA İŞLEVLER,
UZMANLAŞMA,
TOPLUMSAL İŞBÖLÜMÜ ve
SINIFLAŞMA
• YÖNETİM …
Tanrı-kral; güç ve yetke sahipleri
• KORUMA …
Askerler
• DEPOLAMA … Kayıt-muhasebe memurları
• ZANAAT ...
Teknisyen = zanaatkar
(sulama & tarım gereçleri)
SEÇKİN SINIFIN DOĞUŞU
Toplumsal Kademelenme
Mezopotamya’daki küçük kent
devletlerinde … bilinen ilk egemen
sınıf:
Okuyup yazabilen ve takvim bilgisi
olan din adamları.
Kendilerini tanrıların hizmetkarı
olarak tanımladılar.
Bir rahip …
Nüfus arttı…
Kıt kaynaklar için mücadele
gerekti…
Başka kent devletleriyle yarışmak
ve mücadele gerektikçe rahiplerle
savaşçılar işbirliği yaptılar.
Zamanla savaşçılar egemen sınıfı
oluşturdu.
http://www.wsu.edu:8001/vwsu/gened/learn-modules/top_agrev/7-Social-Consequences/socialcons2.html
9
MEZOPOTAMYA’DA SINIFLAR
http://www.urfakultur.gov.tr/harran/harranevleri.htm
BUGÜN
DÜN
Septimus Severus takı (Roma) üzerindeki kabartma
DÜNDEN BUGÜNE BİR KÖPRÜ _ HARRAN EVLERİ
10
HARRAN EVLERİ .
Harran'ın en çok ilgi çeken
yanı, bindirme tekniğinde
yapılmış külah biçimindeki
konik kubbeli evleridir.
Kubbeli evlerin tarihi, M.Ö.
VI. bine kadar gitmektedir.
Kubbeli ev geleneği,
Mezopotamya,
Transkafkasya ve Ege'de
M.Ö. III. bine kadar
devam ettirilmiştir.
Anadolu'da kubbeli evlerin yoğ un
olarak tespit edildiği iki bölge vardır.
Birinci bölge Urfa-Birecik arasındaki
bölgedir. İkinci bölge ise, UrfaAkçakale arasındaki bölgedir. Kerpiç
kubbe ile örtülmüş bu evlerden farklı
olarak Harran evlerinin kubbelerinde
tuğla da kullanılmıştır.
11
Orta Çağ’da yapılmış bir
sitadel (kale-kent)
Ay tanrısı Sin için yapılmış
Babil tapınağının (Ehulhul)
bulunduğu yer.
Harran Camii.
Antik dönemden bir
sütun başlığı.
12
BABİL
SULU TARIM
VERİMLİ TOPRAKLAR
NEHİR VADİLERİ
ZİGGURAT
İ.Ö.2200-500 arasında Mezopotamya kentlerinde yapılmış
basamaklı piramit biçiminde tapınak kulesi.
Kaynak: Ana Britannica (1990), C.22, s.589.
13
Zigguratların çoğunun eğimli yan yüzeyleri ve terasları ağaç
ve bodur bitkilerle yeşillendirilirdi. (Babil’in Asma Bahçeleri!!)
Astronomy in ziggurat choghazanbil
14
En büyük örnek Elam’da Çoge Zangbil’deki (İRAN) ziggurat.
Taban kenarı yaklaşık 110m., bugünkü yüksekliği ~25m.; bu
tahmin edilen özgün yüksekliği yarısından az.
ziggurat
choghazanbil
Genellikle tuğladan yapılır ve kare ya
da dikdörtgen bir tabana otururdu.
15
•Tapınağın bulunduğu
kutsal alan
•Duvarla çevrilmiş kent
•Dış kent
ZİGGURAT - UR
İLK
UYGARLIKLAR
MEZOPOTAMYA
ZİGGURAT
“Gökyüzünün tepesi”
Görüş mesafesi
20-30km
Ziigurat önündeki avluda:
•BÜROLAR
•DEPOLAR
•MAHKEME
16
ZİGGURAT
“Gökyüzünün tepesi”
~ 50m yükseklik
Görüş mesafesi
20-30km +
1. PSİKOLOJİK ETKİ … Erişilmezlik; otoritenin ezici gücü
2. TOPLUMSAL İŞLEV … Yönetimde olan sınıflar aynı
mekanda yoğunlaşmış;
… Varsıllık kaynakları erkin
bulunduğu yerde.
3. EKONOMİK İŞLEV … Tüm arka bölgedeki (hinterland)
üretim izlenebilir, denetlenebilir
4. SAVUNMA İŞLEVİ … Yönetenler ve zenginlikler en iyi
korunan yerde.
17
BABİL KULESİ
Bab-ilu = Tanrı kapısı
(Babil dilinde)
Babel; Bavel = kule-tapınak
(İbranice)
“Babil Kulesi”, Pieter Bruegel, 1563
18
HAMMURABİ TANRIDAN
YASALARI ALIYOR
Hammurabi yönetimi (M.Ö.
2123) 43 yıl sürdü.
ÖNEMLİ BİR
TOPLUMSAL SINIF:
KETEBE
19
BABİL’DEN SİLİNDİR BİÇİMİ BİR
MÜHÜR
YOĞUN TİCARET,
KURUMLAR, RESMİ İŞLEMLER
20
21
22
23
BABİL - mekan
• 1000 Ha alan (kent; Nabukadnezar dön.,
İ.Ö.1124-1103)
• Fırat kentin ortasından geçiyordu.
• Kentin en önemli yapısı Etemenanki
Ziggurat’ı (Babil Kulesi) idi.
• Kulenin kaidesinin bir kenarı 91metreydi.
• 7 katlı
• En üst katta, mavi sırla kaplı bir tapınak.
BABİL - mekan
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kentte çok sayıda tapınak olduğu anlaşılmış.
Fırat boyunca ticaret gemilerine hizmet eden rıhtımlar vardı.
Kent bölgenin antreposu idi: Kentte ambarlar vardı.
Kentin iki yakasını birleştiren bir köprü: taş başlıklı, tuğla ayaklar
üzerinde.
Caddeler bir ızgara plana göre oluşmuş; ana aks ırmağa paralel.
Sırlı tuğladan aslan kabartmalarıyla bezenmiş, taş döşeli Tören
Yolu.
Kentin, tahkim edilmiş, sekiz kapısı vardı.
Hammurabi döneminden iç avlulu evler.
Hendeklerle desteklenen, çift sıra halinde kalın surlar.
Eski Yunan kaynaklarında sözü edilen “asma bahçeler”in varlığı
kesin değil.
24
MÜLKİYET:
• Sümerler döneminde tapınak, tüm tarım topraklarının
~ 1/8’ine sahipti.
• Bunun dışında kalan tarım toprakları ailelerin / aşiretlerin
ortak mülkiyetindeydi.
• Topraklar satılabilirdi; ancak, ailenin ya da aşiretin önde
gelen üyelerinin onayı gerekirdi.
• Tarım toprağını bu şekilde satın alanlar yönetici sınıfın –
soylular sınıfının- üyesi olabilirdi.
• Aile mülkiyetindeki toprakların yanı sıra bireylerin kişisel
mülkiyetinde de tarım toprakları olabilirdi.
• Bireysel mülkiyetteki topraklar, yoksul ve topraksız özgür
köylüler tarafından işlenirdi.
Bu üretim dü
düzeni iç
içinde dö
dört ana toplumsal sı
sınıf
oluş
oluşmuş
muştu:
• SOYLULAR
• ÖZGÜR BİREYLER (özgür köylüler)
• BAĞIMLI ÖZGÜR BİREYLER (bağımlı özgür köylüler)
• KÖLELER
25
ANİ UYGARLIĞI
ANİ _ SİTADEL GİRİŞİ
26
BAZI ŞEYLER
DEĞİŞMİYOR
http://www.wsu.edu:8001/vwsu/gened/learnmodules/top_agrev/7-SocialConsequences/socialcons4.html
Eski Mısır’dan
bir mezar resmi
Günümüzde
Hindistan
TEKNOLOJİ
ANİ
27
28