W***`,*i,t` I
Yorumlar
Transkript
W***`,*i,t` I
5-i '*s iqfr s ffir:36 / FrvR*:,.:]_:,_ffirtl'*' ffi ffi -1{i r5f, .ttr il-rl ;qu 3,f, ffi 4€E t3{ Wl w '1ilJ rc#o-;'1 Kt$ W***',*i,t' 7 ^":ri#I1:sai;:s*' I 1304-00ex E'00 vtr rssNr I t l<rlavuz $,iytc$i Soylegi: Eren Sofi - Polot Sofi Fotog rof lo r: Asiye Komut G Prof. Dr. Holil inolcrk: Qoyrn hocom, bir o$renciniz olorok oncelikle gunu rJsormok isiiyorum. Sodece Osmonlr ve Turk torihinin zirvesi olorok deQil, oynr zomondo dunyonrn eserleri korgrsrndo soygrylo e!ildigi bir dunyo torihEisi olorok, bizlere oro5trrmo metotlorrnrzdon biroz bohseder misiniz? aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa 'Sodece torih olonrndo deQil, tum di{er bilimler heso-. ] bo kot'ldr!rndo do T0rkiye'nin yefigtirdigi en onem- l . ti birkoE bilim odomrndon birisi Proflsor Holil inolc,k. ] 'Yoyrirlodrgr mokoleler, kitoplor konun olmug, one . .. r.. v.r '- surdugu fikirler dunyodoki butOn torihEilere rgrk tut-' o rnUg bir buyuk ustot. Torih bilgisinin, bu bilgiye !or- o 'prtmodon, koiu niyefle kullonmoyo kqlkmodon sohip . ]olmonrn oneminin giderek orttr!r gunumuzde Holil ' . lnolctk'rn vorlrf r ulkemizde yosoyon her ohloklr bilim . yureline su serpiyor. Bu dugunceyle koprsr-. 'odomrnrn ort- nr hoco bize bir ogleden sonro Bilkent'teki ' , Eoldr$rmrz Torihte metot konusu, her geyden once gegmigten bize kolon izleri, en onemli olorok do yozrlr metinleri doQru okumok ve yorumlomokton gecer. Eski metinleri yorum bilgisine hermenotik denir. Tobii bu orodo belli boglr modern dilleri o!renmek gerek. Ben qohsen lisonlorr o!renmeye Eok ozen gosterdim. Butun universite mezunlorrno solrk vermek isterim. Mutloko yoboncr dil o!reniniz. qunku modern bilim, modern torih Avrupo'do geligti ronesonston beri. Bizde geleneksel torih Cevom ediyor. Neden? Meselo Agrl< PcAozode'yi okuyorsun, oyle mosollor vor ki inonrlmoz. bu mosollor bogko koynokton olrnrp oynen veriliyor. Bizde oiolorrmrz ne yozmrsso bunlor do!rudur inoncr vordr. Qunku islam inoncrndc muslumcn yolon soylemez. E!er onun soyledi!i, yozdrgr geyleri tenkite kolkorson, yolonrnr Erkorrrson ono korgr bir hokoretiir bu. Cnun iqin bizde geleneksel ilim kitoplorr birbirinden oktorrr. Bir yolon; Csmon Gozi ruyo gormu5, gobeginden bir ogoE Erkmrg, dunyoyr Fol<ot . evinde rondevu verdi. Holil inolcrk, evinin her sonti-. mokolelere, l<ifoploro, belgelere ve bi-. '- metrekoresini | ' r. Iimsel| Eolrgmoloro terk etmig. Kitoplordon, onsiklo- l . pedilerden, dokumonlordon neredeyse oturocok ,", I ' bulmokto zorlondrQrnrz bu evde insonrn iEini torih oEkr, . ! ] gol,gmo negesi ve cogkusu koplryor. Buyuk hoconrn r /eni Eolrgmolorrno, inceledigi ve yozdr!r mokqlelerin . koplomrg. Edeboli'ye soylemig, o do demis ki senin soyun 'detoylonno ve gundelik hoyotrno doho yokrndon bok-. buyuk honedon olocok, senin soyundcrn buyuk podiqohlor 'mo frrsotrnr bulduQumuz soylegide, her kesimden in-' qrl<crcck. Bu bir mosol. Ruyo mosollon birgol< hukumdorlor r sonrn grptoylo izledigi uretkenli$in orko plonrnr, Holil . iEin islom oleminde yoygrndrr. Bir geyh onun gelecekteki 'inolcrk'rn, otolyesinde durmol< dinlenmek bilmeden . buyuklugunu keg{eder. Osmon Gozi'nin bu ruyo hikoyesi | ' : surdurdu$u Eolrgmolorrnrn nosrl yurudugunu gorduk. u.'.tTu:' '.0:'".r':' lr:r'." :u:r:'::':'=: 1uu.u:u]"j': . ' Konuni veyo Fotih zomonrndo uydurulmug olobilir. Ruyo mosolrnrn foll<lordeki yerini bilivoruz. Bu {olkloril< molzenre : n:iiri7, n?lrt6Ji Osmon'rn odrno verilmiq. Bu, besbelli Csmonlr podisohlcrrr buyuk podiqch olduQu zomcn uydurulmus igte bu misol entereson ve ben bunu bilhosso belirtmek istedim. Muslumon yolon soylemez. Onun iEin crtolorrn yozdr!r qeyleri tenkitten kog,n,rrz. ill< defo olerok bizde eslci meiinleri tenlcii 19. osrrdo boqlodr. Tenl<idin de geqitli yollorr vor tobi. Bir metnin, bir rivoyetin tenlcidi nosrl yoprlrr? Seminerlerde Aqrl< Poqozode'deki bir hikoyenin goz- den gegirilmesi, kontrolu nosrl yop,lrr onlotryoruz. Colin lmber bunlcrrn hepsi ioptcn yolondrr deyip bir l<encro otryor. Ben de bunlorrn yuzde ellisinin mosol olmcdrQrnr fork ettim; yuzde ellisi dogru rivoyetiir. Nosrl? iqinde bir yer odr geqiyor. Diyor ki meselo Osmcrn Gozi Ycrlokovo'dc duqmonr denize doktu. Bokryorum cogrc{yodo Yolokovo'ycr. Bugun Yolokovo'ycr Hersek-Dili denir. Bir de Yololcdere vor. Yolol<dere'nin denize ulogtrgr yer Yololcovo'drr. Ycrhut doho guzel bir ornek vereyim. Meselo diyor ki Csmon Gozi Orhon'r gonderdi, Korotigin'i ol diye. Gittim, Korotigin'i buldum. iznik'e 4-5 km. uzoklrkto bir ovo uze- Csmon Gozi onu o!lu Orhcrn'c soylemi5. $imcli, biz bunu nosrl bulduk? Metot ne? Topogro{i. Bir bir yer odr geqiyor Gidip onu yerinde oroqirrocoksrn. E!er onu bulurson vo lnhi .li;or u,Yv' .lolillo. uv,r,,v, .lo vu "rr^',. "/v"', .rolir"o yv,,,Jv rivoyet do!rudur. Agrk Poqozcde'nin Osmon Gczi ve Orhon'o oit ilk onlotrlorrndol<i yer odlorrnr yer yer gezerel< buldum. Beg oltr sene boyle dologtrm bu yer odlorr iqin ve bu rivoyetlerin vilzrla olli"i.ri.r ' ln.ir' "":J', ' ^ll,rirrnrr nrln- yo grkordrm. ilk Osmonlr devri igie bu tenl<it yoluylo gerqe!e kcrvugturuldu. Evet, grmdi bu bir golrqmo melodudur Bctr'dc Humonizm ortoyo grktrgrndon beri, eski metinlerin tenkidi ve hotolordon orrndrrrlorok gergegin tespiii hermenotik metodudur. Kelime ve tobirlerin, dilin ve obur delillerin dog- once Fronsrzco bir mcrl<olede yayrmlondr dedim. Ameril<o'yr yeniden keqfediyor. Sonro "hocom ben Fronsrzco bilmiyorum" dedi. ilim odomr olmol< igin bilim sohosrndo en ileri giimiq en oz ltc Botr clilini, inailizce./ rFronsrzco I vr rur4sr ve Almonco'yr bilmel< gerelcir. Bu ug dildeki yozrlorr okuycccrk durumo gelmeliyiz. Her dilde mukemmel dil bilgisi crerekmez A.4esela hen Almnnr-n'v, "'v"' lugotle okuyorum, itclyonco'yr do lugoile okuyordum. Benim universitede ilim yopmok sevdosrndo olon geng orkodoqlorrmo bir iovsiyem qudur: dil 6C renmelidirler. $imdi imkonlor gol<. Almonyo'do enstituler vor. Oroyo gidin, lcolrn, yoz totilinde Almonco o!renin. itolyo'yo gidip itolyonco o!renin. Bizim ilk devrin ono koynoklorr Yunonco ve itolyo,rcodrr. ru biqimde yorumudur. Ronesonsto incil uzerinde, popolrgrn otoritesini Torihimiz igin devre devre lison bilgi- tesoit eden. ,''"r''" meshur bir vesiko vordrr ono koynoklor Bizons koynoklorr Yunon duguncesiyle uyonon ronesons doho sonroki devirde itolycn kcynoklorrdrr. Muozzom orgiv negriyoir vor humonistik duguncesi hermenotiki kurdu. Yoni meiinlerin tenkidi usulu. si degigir. Meselo, l50O'den onceki ve dunuz hocom... itolyonco'do. Meselo Morin Sonuto senotodo kotipti. Butun gelen vesikolorr I Diorii isimli 5B ciitlik eserinde ioplodr. Crodo Osmonlr'yo oit muozzom bilgiler vor, 1500'den oncesine doir. Buno doyonorok, Sydney Fisher'in ll. Evet. Modern dilleri bilmek de onemli. Meselo, ionrnmrg bir torihgi, yozor orkodogrm vor. Yolnrz Beyozrl devri uzerine guzel bir lcitobr vor. llk devir igin Yunonco muhim. Yunonco'nrn lercumeleri vor. Ben ter- ingilizce biliyor. Almonco bilmiyor. cumeleri kullcn ryorum. Pochymeres'in Fronsrzco tercumesi vor. Pochymeres'i kullonmcrl< iqin Fronsrzco bileceksin. Hermenotik bize henuz tom onlomrylo girmedi. Hermenotik meiotlorrnr titizlikle uygulomolr. rinrla n.nAin .]o-i" rrrrvu. R, uuyvrr vvuIU l(r\vruurrr ugrrrrl'niin v^ A\/^\/^ ler (G horfi umumiyetle duger bizde. "DeQil mi" yerine "di mi" diyoruz gim- koyncrkto lcla,li:z ,@ Lisonrn onemine de deginiyor- di). Neden Korotigin? Qunku Csmon Gozi zomonrndon beri iznik obluko oltrndo. 30 seneden fozlodrr obluko vor. Bu oblukoyr tomomlomol< igin bu Korotigin'i olmol< lozrm. Korotigin Agrk Pogozode'de gegiyor. Anonimlerde geqiyor. $imdi Korotigin'in hokikoten o zcmonki strotejiye de uydu!u ve oyle bir yer odrnrn oldugu do!ru. Bu Korotigin l<imdir? Korotigin, Melikgoh rlnncminrle vvrvvvv halnede irnik'. lnnruvrrvrrrrrruu/ ruul r4rrrr\ v r,,z eclen hir Sel,^'rk emiridir. Csmon Gozi'ye kodor ordo onun ismi l<olmrg. Korotigin oynccr Anno Comneno'nrn bcbosr iEin yozdrgr kitupio, l(croiiges C gitmig Sinop'u ol- diye gegiyor. ffirq, Melikgoh'rn mudoholesi ile. l(oroiigin Sinop'u geri veriyor. Bugun Korotigin'in Qorum'do heyl<eli ycprlmrgtrr. Demek ki Korctigin Korodeniz gol< bolgesinde fetihler yopmr! buyuk bir emirdir ve o l<oyde cdr kolmrgtrr. Fronsrzco bilmiyor. Bir mokole yozmrg, .,oiirrlivr vvrrr hnn., rv. vvr R,, rr^rl,i,.t uv "ot, ala, hr, @lirla';uz r$yts$i Contocuzenos'r, Gregoros'r kullonobilmel< iqin lison lozrm. ilmi gevirileri vor. '1500'den sonro hongi kcynoklor onemli? l50O'den sonro, Avrupo devletleri ile iligkiler, ticorel vs. ortryor. nesretti. Ozetle, torih o$rencilerimiz lisono qok onem verecekler. Evvelo bu ug botr dilini oQrenecel<ler. Eger DoQu Avrupo uzerinde Eolrsryorlcrso, RusEo'yr do ogrenecekler. Rus orgivi Fronsrz, Viyono ve ltolyo orgivlerinin gok zengindir. Ben universite mezunu oldugum zomon Almonco bilmiyordum. ingilizce yorrm yomolok biliyordum ve senelerce bu iki dili ogrenmeye golrstrm. Siz gengler, onunuzdel<i zomonr iyi lcullonrn. onemi crrtryor. Demek ki, bu orgivleri kullonmok iqin Fronsrzcoyr bileceksin. Almonco bileceksin. Viyono'yo gideceksin. Fronsrzcc neden onemli? Bokrn Selim ve Konuni devri uzerinde bir Fransrz, Chorri6re, dort cilt holin- vor. Avrupo'yo go!rrlryorlor. Meselo Poris'te Prof. Orhon Guvenen el<onometri uzerinde ders veriyor. Turlciye ilerliyor. Turkiye'de son 20-30 sene- de buyuk bir degiglklik oldu, her de. Eskiden,.y"'' creri "hir memlekeitik. gey- Turkiye'de surekli eleqtirilen bir egitim sistemi vor. Surekli elegfirilen bir yoyrn dunyosr vor. Pel<i bunu nosrl de!erlendiriyorsunuz hocqm? Ci',zal.'.,Llnrrn Aa1inAini, RirAo tlniversite mensuplorrnrn grl<orttrgr eserler, doktorolor hokkrylo tenlcit suzgecinden gegirilmiyor. Avrupo'do boyle bir eser qrlctrgr zomon derhol o sohonrn otoriie ionrnmrg insonlorr o kitobr olrr, bir tonrtmo yopor. Buno crificc denir. Bizde tonrtmo diyoruz. Bizde grkon eserleri oyle tenkit yoluylc gozden geqirip, onun bilim dunyosrno ne getirdigi ve eserin bilim dunyosrndo nerede oldu!unu tespit eden sistemli yoyrn yok. Benim Arvonid Sonco$r kiiobrm beni bilim dunyosrndo tcnrton ilk eserdir. ll. Murot devrine cit, esl<i aaoaaoaaaaaaaaaoaaaoaaaaaa I ' : il O Benim universitede ilim yqpmok sevdosrndo : ,.a olon geng orkodoglonmo bir tovsiyem gudur: . a .t .. v r. t. t dil ogrenmelidirler. . f aaoaaaaa a a o oaoaaao'aa de bu vesikolorr toplodr. Bu koynok- lordon butun teferruotr ile Avrupo'dol<i Osmonlr politikosr tokip edilebilir. a oa o aa Muhterem hocom, sizinle igbirligi yopmrE insonlor dunyonrn en soygrn universitelerinde bolum oyoQrmrn bogkonr oluyorlor. Yoni, sizinle Eodibinde igte gu dort cilt Chorri6re. lrgmrg olmol< bile insonlorr dunyoBu dort buyuk hozinedir. Burdo me- do en ust seviyelere togryobiliyor. selo Timur'don gelmiq bir vesiko vor. Bu noktodo SUnu merok ediyoArgivci onu bile bulmuq. Soylemek is- rum. Torih olonrndo Turk milletedi;im sri' Chorri6re'i kullonmodon tinin bir Holil inolclk'r vor. Fokot '""'Y" XVl. yuzyrl Csmonlr-Fronsrz munose- diger olonlordo Holil inolcrk'lortn Muozzom kitoplor. Benim betlerini yozomczsrnrz. Ursu odrndo- Eok oz olmostnt neye bo!lryorsul<i bir Rumen bunu l<ullonmrg. Rumen nuz? torihqileri Osmonlr iorihgiliginde Eok Aslrndo her clondo degerli bilim ilerdedir. $imdi lorgo'yr tercume ettik. odomlorrm'z vor. Ben TUBA (Turkiye Qok iyi oldu. lorgo, bu ige nosrl boq- Bilimler Akodemisi) uyesiyim. Orodo lodr? itolyo ve Boir orgivlerinde golr- I OO'e ycrlcrn orkodcrg vor. Her scEorol<, Csmonlr'yo, Bolkonlor'o oit ve- hodcr orolorrndo Avrupo'dcr tokdir sikolcrrr topicrdr. Bunlorr 6 cilt holinde edilen, eserleri bosrlon Eok inson en tohrir defteridir. O tez Osmonlr Devlei tegkiloirn,r onlotcn gok eski bir koynokdrr. Ben onu 50 sene oncb Erkordrm. Holo bunun onemi nedir diye belirten bir yozr Erlcmodr. Avrupo'do Poul Wittek bu tezi olmrg, ogrencilerin onune otmrg boyle bir qey yopobilir misiniz diye. Yoni benim or:yontolisiler orosrndo tonrnmomo neden olmug onemli bir kitoptrr Arvonid Defteri. \;.t-,.1i hit.lo .ro.rol.lo nnc,l tonlzil vnz'"'" I"-' lrr, noSrl lonrtmo yozrsr yoztlr? Yo olo- go!r etmek igin yerin dibine bolrrrlrr Yohut Jo dost gorulur, ige ycrcmoz bir l<itop goklere qrkcrrlrr. Biz duygusol bir milletiz. Bokrn gunumuz siyosetine, tomomen duygusol. Yoprlon ienl<ii- ler, hucumlor tomomen hissi. Meselo bir inson vor, crmo oksi. qol< lcrymetli Ef er size bir ilti{otto bulunmugso onu goklere qrlcortrrsrnrz. Amo hogunuzo gitmeyen bir gey yoptrysc yerin dibine bolrrrrsrnrz. Birini biliyorum mese- lo, oturduQu zcrmon buiun konuEmosr piyosodo olon insonlorr yerin dibine botrrmol< uzerine kuruludur. Bozen insoflrdrr. Qunlcu duygusolrz. Oblekti{ adiilq4 ugtt{ duqunemiyoruz. Dugmonc bile oblektif bol<obilmek gerek. Bu buyuk bir erdemdir. Hocom, bir qolrgmo rniodu olorok tenkidin onemi uzerinde biroz doho bilgi verir misiniz? Tenkit Eok onemlidir. Metodik ten- kit. Hermenoiik yozrlmr5 bir eserin, bir muzil< porEOsrnrn tenl<idini yopmol< ncrsrl olur? Cbiektif bir gekilde, o ilim dolrnrn kurcllorr, o zomono lcodcr vcrdrQi seviyeyi goz onune olorol<, "bu yoptt ne getirmigtir?" sorusuno ce- iirecel<. Meselo Osman Gozi'yle ilgili doho bu soboh bir seyler yozdrm. .l324 torihli Mekece Crhon Gozi'nin vokfiyesi Osmon Gozi'nin oilesi uzerinde bize bozr kesin bilgiler vermektedir. Osmon'in o!ullorrnr o!reniyoruz bu vokfiyeden. Kimlermig? Qobon, Homid, Melik. Bozorlu. Bu Bozorlu'yr, biz Contecuzenos'do .l329 Pelekonon Sovogr'ndc kumondon olorol< goruv^rt n e\.vuv, nhnn rneselc Br rcriin, eoer "Y", bir ycrtrr zonnediyorlor. iqte o Osmon (\azi'nin n,il,, C-hn.'.1 rniir lUUll hr UUUUII - .r.-rUllUll. ,r T^hii torihi yozmolctoyrm, il<i veyo ug cilt Burso muhosorosrndo Osmon Gczr iki o!lundon birini, Al<timur'u, bugun- olorol< qrl<occk inqcllcrh. Her konudo yozmrErm omo blr kogede kcrlmrE ingilizce mokolelerimi Voriorum odrndo Londro'do bir firmo il<i cilt hollnde r-'Lnrrl, AAirl,^llo F.'sf /YUvvru Lu\ ond fhe Bo/kons \rr\vrvr. under the Otfomon Empire odl, eserim Bloornington'do bozr Turkge yozrlorrmrn tercumesiyle bir cilt halinde qrktr $imdi yoptr!rm gey eski yozrlorr- lurbe oldugu igin insonlcrr onu t^^^olir,^.1^t r ruuryLrr r-r-rl rur. o.]o^ INlrcOefl drm, ilci fosrl holinde. Tercumesi yol< moolesef. Kenneth Setton Turkish Peril (Turl< Tehlikesi) diye bir mokole vnzdr Orndn lrriher'in Osmonlr'nrn vr Lvrl uuu /urvr. Orto Avrupo'yo istilolorr korgrsrndo crldr$r tovrr orogtrrrlmrgtrr. 1532 lcu Koromustofo homomrnrn onunde bir kule vordrr, oroyo yerleqtirdi obluko iqin. Oteki oglu Qobon'r do bu ionarro ,r^^i R^1.,h nn.rl, Hicnr'n nAn- derdi. Bu ikisi Burso'yr 30 sene obluko crltrndo tuttulor ve gehir oglrl<ton teslim oldu Crhon'o. Bunu ycpon kim? Csmon Gozi'nin oQullorr Qobon ile Aktimur. Osmon Gozi'nin o!ullorrn- miyor Burso fethinde. $imdi bu vok{iye Forsqo'drr. Demek l<i Forsgo do bilmek lozrm. 1324'te Mekece'de Tovogi hodrm o$osrno orodoki bir zoviyenin tevliyetini veriyor. Bundon ne gibi bilgi.l324 Csmon'rn olum ler grkor: Evvelo torihidir. Demel< ki Mekece'deki zoviyeyi Osmon Gozi l<urmuq ve Crhon onun ievliyetini Tovogi hodrm olosrncr vermig. Tovogi 1324'te hemen hodrm ^,x^-, uillruur Demek ki Csmcn'rrr ^l-^-1, l,i Nl, L lJg\f,Jr bir sorcyr vordr ve orodo bir hodrm olosr vordr ve burdo oncr bir tevliyet ! yoz- geyh Edeboli'nin krzr degil. Osmon'rn oglu Aktimur'un ismi bu belgede geq- vu/u'r cildinde Csmonlr krsmrnr ben VUnKU ki vu Setton diye Ameril<olr buyul< bir olim vor. Hcqlrlor uzerinde ciltlerce kitcp yoyr mlodr. Onun idoresinde, Crusodes odr oltrndo 6 cilt kitop qrktr. Cnun son n.nAn2 OfOOO9 C;''^1.;' don Melik'in krzr Melek. Osmon'rn egr O."t Bey'in krzr Mol Hotun. Demek mr, biroz do iloveler yoporok modernize eimek. $imdi bunu hozrrlryorum. Alloh krsmei ederse bu sene iginde herolde lki cilt holinde yeni orogtrrmolnrrmn drr dnvnlr olorck bir Osmonlr Torihi qrlcortoco!rm. Yeni yopir!rm ilcrveler eseri dcrho l<ymetli hole ge- '1./r{^\rq r-t *{tt !\tJ(rLy 1-r"1- w/ Burso'yo giderseniz yukorr toroftc Boloboncrk Hisorr vordrr. Bu hisorrr, hemen yonrndo bir turbe vor. Cnu n vPrpr^pksiniz 30-40 sene once '"H Osmonlr torihi uzerine yczrlmrg yozrlonmr gozden geqiriyorum ve onlorr doho Turl<ge'legtirerel< bir Csmonlr vcr st veriliyor. lgte vesikolor boyle tohlil edilirse birgok torihi gergeklere eriqmek mumlcundOr. Meselo Konuni devri igin Chorri6re'i kullonmok gerel<. Bizde doho once kimse l<ullonmodr. Qol< entereson bir gey onlotoco!rm size. Konuni'nin Luther'le bir iligkisi olobilir mi? Evet vcrr. Nosrl? l(errneth Alomon seferinde Konuni Almonyo'yr istilo etmek iEin git.ii. O tcrihe kodor Luther Csmonlr'yo cdeto sempoti ile bokryordu. Qunku kendisi protestonlr!rn kurucusudur ve protesionlr!r ezmek isieyen kim? Kotolik imporotor $orlken (V. Korl). Turkleri ovmuyor, ovemez de tobii. Bir kegiq nosrl ovebilir lci! Bu yuzden Osmonlrlor Alloh'rn olorok gonderildi bogrmrzo diyor. Popo'yo ve imporotor'o bundor, .1532'de ders olmolryrz diyor. Fokot ."ios Konuni Almonycr'yo grremedi. Bir beylerbevi icloresinde ol<rnct kuvvetlerr gonderdi Almonyo'nrn iqine. Bu okrn- cr kuvvetler Almcrnyo'yr crltust etii. C zomon Almonlor Turklerin geligini hober vermel< igin kiliselerde gon golorlordr. Almon liieroturunde buno Turk Qonr denir. O zomon Luther'rn gorugu degigiyor ve butun protesion prensler imporotor'un hizmetinde, ordusunc kotrlryorlcrr. Luther o zomon Turklere korgr mutloko Hoglr Seferi yopmolryrz lE'KilaVUzs0yrsgi diyor. Luther'in sebep oldu!u sovogior vor. isviEre'de Kolvinistler vor meselo. Protesto nl r k teleri gogoltmok igin devlet bog orozileri universite kurmok iste- Avrupo'yr korrgtrrdr!r iEin Osmonlr yenlere bedovo verdi. Ameriko'yr Ameriko yopon universitedir, ku- Gok memnun boglongrEto. imporoloro tuphonedir. Ben buroyo geldi- korEr bu proieston prensler, me- $im zomon soyrn Dolromocr'yo selo Soksonyo prensi dedim ki, her geyden krsrn, {okot sovosryor, Fronsrzlorlo birlegiyorlor. Konuni, Fronso yoluylo onlorlo temos ku- kutuphoneyi porodon mohrum etmeyin. Bugun bizim kutuphonemiz gok iyi, 400 bin kiiobrmrz vor. Fokot bu sene bir moli zor- ruyor. Bizim o zomon Eok ince bir diplomosimiz vor. Avrupo din, si- yoset bokrmrndon porEolonmrE luk olmug, moolesef kitop olmo- olsun istiyoruz. Siyosi bokrmdon yr durdurmuglor. Universiieler ve Osmonlr Fronso'yr tutuyor. Din bokrmrndon protestonlr$r tutu- kitoplor kolkrnmonrn yegone yoludur. Turkiye geriliyor. Turkiye yor. Avrupo porEolonmrg olsun ki universiteye onem vermedigi iEin butun Avrupo ioplonrp bir Hoglr seferi geklinde bize yuklenmesin. geriliyor. Bokmoyrn binolor yoprlryor. Universiteye kitop porosl vereceksin. Universiie mensup- Konuni bir Almon elgisi geldiQi zomon diyor ki: "Bu Luiher'e soy- lorrnr Eok iyi segeceksin. Onloro imtiyozlr bir stotu kozondrrocoksrn. Botryo gondereceksin. Amo Prof. Dr. unvonrnr cok titizlikle leyin benim yonrmo gelsin". Bunu Seiton o mokolede yozdr. Luther rohipleri, dosilorrnr zomon zomon moso etro{rndo toployrp konugur- mus'Sefton bu .. verece ksi n. o a a a a. o. o o. o o o.o o... a... a moso bogr konugmororrnr okumuq. : $imdi, bizde genelde nosrl tenkit yozthr, noo mokolesinde . stl tonltmo yoztst yonltr? Yo oloEo$l etmek 3::o::-rj.:l'"^1i v uv . a : Konuni seni qo!rrr- . [';ffJT;:'["i : hoberi soytuyorlor, l. I r ,l hemen 'Alloh ko- iEin yerin dibine botrnlrr. Yqhut dq dost goru. .. 1| 1.. | . 1.. | | lur, ige yctromc.z bir kitqp goklere Gtkonlrr. Biz drygusol bir milletiz. Bokrn gunumuz siyosetine, tomomen duygusql. Yoprton tenkitler, hii| e CUmlOr tqmgmen rusun!" diye hog o . . hiSSi. . . . . . . . o . o . o o . . o . . o o o . ErKonyor. $imdi birkoE noktoyo dokunduk burdo. Tenkit meselesi. lison meselesi, hermenotik, topogrofi ve koynokloro hckim olmok. Bunlon yopmok guE bir ig. Bizim iarihgilerimiz bu guElugu goze olomryor. Alryor bir metni, biroz Aropgo ve ForsEo o!renmig, o meini miz, ozellikle devlet universiteleri Eok fokir. Kitop olomryor. Hocolorr orogtrrmo yopomryor. Tolebelere 20-25 Bir krsrm tor. 'trgmolorrn iqi. unine. Eekiliyor . . versiteler. Bunu . nosrl de$erlen. diriyorsunuz hoo com? o a a a Cumhurbogkonlrgr odulunde krso bir konugmo yoptrm, generoller soot ders veriyorlor. Adom nosrl ilim yopocok! Universitelerimiz ocrklr durumdodrr. Ben Ameriko'do uzun sure ve bokonlcr onunde. O konugmodo, soyrn cumhurbogkonrmrzrn yuksek musoodeleri ile T0rkiye'nin durumu hokkrndo bir geyler soyledim. koldrm. Ordo bir inonE yerlegti bende. Gergegi ogrkgo ifode etmek lozrm. igleiiyor. Bozen de yolon yonirg yopryor Ameriko'yr bilimde, sonoito, diplomo- Biz Turk milleii kultur bokrmrndon iki- bunu. Bizde ilim bundon iboret. inson bu gekilde kendini hozrrlomoyrnco ilim yopomoz. iiimde dunyoyr tokip etmek side bu durumo getiren universiiedir, kutuphonedir. Benim hizmet ettilim Chicogo Universitesi kUtuphonesinde ye bolunmug durumdoyrz, islomcrlor ve Atoturkguler diye. Bu bir vokrodrr. 4 lomryor, birbirlni sevmiyor. Turkiye igin bu Eok feloketli neticeler dogurobilir dedim. PorEolonmrg ve bol0nmug bir millet, bir memleket. iki torof do luzumsuz konulordo, birbirine sotogryor. Meclisie oyle, hukumette oyle, portiler orosrndo do oyle. Son gerek. Burodon SU nokioyo geliyorum: milyon kitop vor. Orodo bulomodr!rn bir kiiop vorso, butun Ameriko universiieleri orosrndo onlogmo vor, Turkiye buyuyor. Ttrrkiye'de muozzom bir buyume vor. ilim sohosrndoki bu- l5 gun yume, ekonomik ve sosyol buyumeyi tokip edemiyor. Sebebi de, B-.|0 universitemiz drg.rndo, (niversiteleri- Congress Librory'de 10 milyon kitop vor. Bu ig goyle boglodr. Ameriko'do I 832'de Jocksoq zomonrndo universi- iqinde kitobr gonderiyorlor. r r.ll , .l . | ..1.. n. | . ' ,vlrllel rKrye oolunmugTur. brrornnr on. sit yte$ikllavuze zomonlor.do goruyoruz igie. Honi biz dunyonrn rohoi bir kogesinde otur- sok Brezilyo gibi meselo... oyle degil kil Biz butun d0nyo mucodelelerinin tom ortosrndoyrz. Bizim iqin en mu- him gey istikrordrr. iki torof istikrorr bozmok iEin goyet onemsiz meselelerle birbirine hucum ediyor. Efendim trlrbon sokokto mr tokriocok, evde mi tokrlocok? Bunlon munokogo ederek, bunlorr buyuk problemler, buyuk dovolor ve ihtiloflor olorok orioyo otrnco oleminde turlO tepkiler meydono geldi. Fokof T0rkiye'de, bir rohibin vurulmosr drgrndo, oklr bogrndo tepkiler verildi. Bu do Atofiirk'On Turkiye'ye kozondrrdrgr bir Eey degil midir? Atoturkgulugu de bir bo!nozlrk, bulundu, potriklik hiEbir zomon kesintiye u$romodr gibi. Tomomen soEmo sopon iddiolor. Buno korgr torihEi, islomcrlr!r do oynr gekilde. Ben iki torofr do tenkii ediyorum. Tutup do iktidoro geldikleri zomon, her binodo bir comi olsunu ortoyo oifrlor. Ben bunu do tenkit ediyorum. iki torof do hotolr. doho kOtu neticeler de dogurobilir diye. iki torofr do uyondrrmolr, voto- Ekonomi esosfrr. Bunu ietikleyen koiu nr dugunun. Bu gemi geliyor? Ben torihEiyim. Bizonsrn son zomonlorr kilise kovgolonylo doludur. Pochymeres'i okuyup gorun. R.ico ediyorum, bu memleketin gelece$ini dugunuyorsonrz/ bu luzumsuz semboller veyo bogko goyri ciddi konulor uzerinde kovgolorr kesin, birbirinizi onlomoyo golrgrn, oronrzdo uzlogmoyo golrgrn. Benim Suleymon Demirel'e Eok hurmetim vordrr. Qunku bu meseleyi gok iyi onlomrgtrr. Bundon l0 sene once kolktrm, gittim. Bir torihE' olorok Turkiye'nin holi beni gok korkuiuyor dedim. Turkiye ikiye, iki kompo bolunuyordedim. Dedim ki islom' torif eden, butun islom dunyosrnrn en buyuk otoritelerini toployolrm, bu meseleler uzerinde esoslr bir kitoo Erkorolrm. Cnemsedi bunu. Prof. Dr. Huseyin Atoy vor ilohiyottc, onu do Bir kongre Qunku osrl meseleyi gormuyorlor. Asrl mesele Turlciye'nin istikror iEinde buyumesidir. ilim yolundo geniglemesidir. Goyet munosebetsiz, incir gekirdegini doldurmoyon konulordo birbirimize girmig durumdoyrz. Ben korkuyorum bu gotrgmolordon. Segimlerle kolmoz, boiorso hepimiz botorrz. islomcrsr do, Aioturkgusu de. Onun igin benim l0-15 senelik nesnyotrmo bokrn. Do$u Bolr'dq yozdr!rm mokolelerde butun hedefim uzlog| .' I T., t. , . | .. ..r t.. mo. VUnKU Den lurKlye nln OuyuKItr$unu, selometini burodo goruyorum. Bunlorr Cumhurbogkonr huzurundo soyledikten sonro, iurbon sokokto giyilir mi giyilmez mi gibi kovgolor grktr. Ben herkesten gok Aioturkguyum. Amo herkesten, her geyderi Eok votonrmr seviyorum. Onun gelece!i beni endigelendiriyor. Siyoseigisi, yorgrcr torihi hokikoti soylemek Arogtrroco$rnrz konulqn neler belirliyor hocom? G0ncel olondon mr yolo Erkryorsunuz yokso zorundodrr. Ermeni meselesi grkir ortoyo. Bunloro korgr hossosrz. Qunku torihgi bir milletin geEmigini bilmek zorundo olon kigidir. Bugun orioyo Erkon meseleler iorihieki geligmelerin sonucudur. TorihEi, torihin tonrklr!rnr getirmek .l453'd0r. zorundodrr. Foiih'in fethi 1953 gelirken, ben Eolrgmolorrmr l2 sene once orgivde Fotih devri defterleri uzerinde tespit ettim ve bu konudo birEok mokolelerim grktr. Obur torofton benim bu torih sorulorr uzerinde progromrm vor. Modern torihqi olorok uzerinde durulmoyon biriokrm problemler doimo onumdedir. Meselo sosyol ve ekonomik torih. Bunlor yo hiE orogtrrrlmomrg yohut oz orogtrrrlmrg. Kendi progromrm vor ve o progromdqn do oyrrlmryorum. m po rotorlu\u' n u n Ekonomik ve Sosyo/ Torihi kitobr bunun bir gostergesidir. Fokot zomon zomon torihginin tonrklr!rnr isteyen meseleler oluyor. Ermeni meselesi onumuzde iqte. HiE torihten onlomoyon biri Erkryor ve tomomen siyosi bokrmdon hosrm Osmon/r i olon torofrn iddiolorrnr hergeyden once bunu dugunmeli. destekliyor. Siyosi dovolorrnr gerEek gibi onlotryor. O zomon torihginin buno tepki gos- iermesi bir odev. o gunlerde torihyozrmrno hokim olon porodigmolor, temolor mr Bu boglomdo, ozellikle soykrnm tezini sovunon insonlorrn Eok dqho Eok etkiliyor sizi? Guzel bir soru. Guncel hodise- buyuk bir krsmr torihEi degil. Buno nosrl bokryorsunuz hocom? Ermeni meselesiyle ilgili olorok, Chicogo'do Ermenilerin ponollerine korgr bir ponel orgonize eitim, buyukelgi Soyrn $ukru Elekdog'rn deste!iy- toployocoktrk. Eo$rrdr. Fokoi hem benim Eok meggul olmom, hem de soyrn Demirel'in megguliyeii yuzunden bunu yopomodrk. Son ho- ler insonr yozt yazmoyo iegvik ediyor. Meselo Do$u Botr dergisinde komuoyunu ilgilendiren sorulor diye B so- diselerde bosrno bokrn. Hoyoti ko- ruyo cevop veren bir yozr yozdrm. nuloro gozlerini kopoyrp ne kodor onemsiz konulor 0zerinde hukumetler, Podigohlor iEki iqer miydi? Vohdettin hoin miydi? Motboo niEin geg geldi? portiler birbiriyle koprgryorlor. vs. sorulor herkesin olzrndo. Yolnrz le. Ermeni meselesi ile o zomondon beri ilgileniyorum. Bu siyosi bir meseledir. Korgr torof hokikoti oromryor. herkes bir sey soyluyor, uyduruyor Birtokrm siyosi iddiolor orioyo koymu!. O iddiolorrn orkosrndo kendi bu konulor hokkrndo.' Cnloro menfootleri, siyosi hedefleri vor bizim sonsosyono onem veren bosrndo Peygomberimizin ko rikoturleri ydyrmlondrkton sonro btitun islum kotleri Eorprtorok birtokrm iddiolordo mucodele konusu yopmoyocoksrn, memleketin huzuru bozulur, istikror tehlikeye d0ger. Turkiye'de en muhim mesele istikrordrr. Bokrnrz burrdon once, koolisyon devresinde perigon durumo duqtuk. Qunku istikror srfrr. istikror bozulurso ekonomi bozulur. Ekonominin bozulmosr demek feloket demekiir. Turkiye'nin dunyodoki vorlr!r srfrro iner, igsizlik ortor, universiteler poro bulomoz hole gelir. gey istikrorsrzlrktrr. istikrorsrzlrk neden vop vermek istedim. Toplumun problemleri bizi doimo ilgilendirir. Torih kendini sosyol problemlerden onndrromoz. Potrikhone meselesi Erkt meselo. Potrik fomomen torihi hoki- ce- Ok*avuzsltylBri yede Eskigehir'deki bu comilerden bohsediyor. Bu bir vesiko. Mo!olco ve AropEo. Demek ki Osmon Gozi ulkemiz izerinde, bizim ekonomimiz rlzerinde. Yolon yonlrg iddiolorlo bufun dunyoyl 6leyhimize gevirmeye Eolrgryorlor. igte bunlorr incelemek vorken, du5monrn ogrkqo siyosi olon bu hokkrndoki goruglerimizi tomomen deligtirmek lozrm. Osmon Gqzi'nin 1324'le olumunden 9-.|0 sene sonro Arop seyyohr ibn-i Botuto geliyor, iddiolorrnr desfekler durumo dugmek beni uzuyor. Hokikot ortoyo Etksrn, biz de bunu istiyoruz. Bogbokonrmrz Burso'yr iosvir ediyor. Evvelo diyor ki bu iznik ve Burso'yr Orhon'rn bobos 20 sene obluko eiii. iznik'i nosrl mu- soyledi, orgivlerimiz ogrk, gelsinler. Holbuki Ermeniler hokikoii bulduk id- hosoro etti!ini biz Pochymeres'den ve ononimlerden bilivoruz. Osmon olomodrgr iEin iki kule yopryoi oro- diosrndo. Fokot, oslrndo ben gunluk politiko meselelerine korrgmok isiemiyorum. Qunku benim li bir progrsrntm kikotleri bulmoyo Eolrgmryor. Topton otryor, bunlorrn hepsi mosoldrr diye. Konuni Avrupo imporotoru olmok isiiyor $orlken'e korgr. Avrupo devletler denge sisteminde rlstun bir rol oynuyor. Konuni'nin seferleri olmosoydr Avrupo'doki milli devletler ortoyo Erkomozdr. Protestonlrk yerlegemezdi. Muozzom bir siyosi etkisi vor Avrupo uzerinde gerek seferleri gerek diplomosisi ile. Fronso'yr tomomen kendine boglodr Konuni. Hristiyon oldugu igin bunu gizliyordu Fronsuvo. Fokot bel- doimo elqilerini gon- vor. derip $orlken'e korgr Osmonlr'yr tohrik ediyordu. Mesero, .l543'te Osmonlr Devleti nosrl ortoyo grktr sorusu uzerinde AvruPo'do Eok bo!noz gorugler vor. Moolesef Borboros Hoyreitin Pogo dononmoylo giiti. Krgrn don- bizde bozr pro{esorler, do- mek zor oldugu gentler yo krgr guney Frcnso'do kendini iEin, Turk hissetmedi$i yo Toulon'do do onlorrn Toulon gehrini bogolt- iolebesi olduQu igin bu gor05Ieri benimsiyor ve Yo- irlor Fronsrzlor. yryorlor. Selquklulorrn alp stntfl vordt. osmonGozi biro.lp, ..... o.. o...... o...... o bir pro{esvonel ";L".: AtoturkEulugu r\:v'vUv de vv bir v'r bognozlrk, muco-. ":v"* di. Butun bu beylikleri . ' .':'-, . o kuronlor bu olplor srnr- . dele kOnUSU yOpmOyOCOkStn, lSlOmCrlrSl . ' u':lT krvor' siyosi goruglert olon/ rrndon E do oynr Ben iki torofr do tenkif Eekilde. - :. ,. iyi hozrrlonmrg, profes- ' e0lyOfum' o ".. yonel oskerlerdi.Agtk " Pogozode niye Csmon'tn kobilesin- den, ogireiinden bohsediyor? Bunun cevobrnr do vermek lozrm. Bunun cevobr gu: Bugtjnun ilim duguncesiyle yoklogtr!rm rz 7ort1Qrl, Agrk PoSozode iorihini yozon bosii bir inson. Torihine folklorik molzemeleri de koYmuq. Bunlor to Osmon Gozi'nin dedesinin dedesine oit geyler. Bu goEebe hoyotr meselesi. Bunlor doho Osmon Gozi ortoyo Erkmodon onceki doneme oit. Eskigehir'de Bizons gehri do, boyrrdo Turkler dohq korgrsrn- ,l260'don o. lukodon sonro gehir Orhon Gozi'ye teslim oluyor. GoEebe oto binemez, goEebe ok otomoz. GoEebe nosrl tutup do bir beylik, bir devlet kurobilir. Bunu hiE dugunmuyorlor. Efendim igte "Bu blr kobileydi, bu do kobilekrlrcrnr toktr" diyor Agrk Pogozode. Bir kere Agrk Pogozode'yi hermenoiik metoduylo iyi ienkit etmek lozrm, o konu- do birlegiyoruz. Fokot mosol olonlor, folklorik koyrtlor vor. Ancok bunlor mosoldrr diye tumunu birden bir ke- momrgtrr. Bunu nerden oQreniYoruz' Mogol Volisi Cocoo!lu Nurettin'in vokfiTesi vor, 1272 torihli' O vokfi- noro otomozsrn. Colin lmber'in yoptrgr hoto igte bu. Benim yoptr!rm gibi incelemiyor rivoyetleri. Onlbrdoki ho- l3 moholle holinde yerlegmig- o o yo osker yerlegtiriyor, tecrit ediyor etrofton iznik'i, l302'de. B-unu yopon Osmon Gozi'dir. 30 sene ob- nin bogrydr, oto bindi, gozo ' Bizim dononmo oskerlerimiz ordo yerlegti ve eriesi bohor Fronsrzlorlo tek- ror deniz horekotrno boglodrlor. Bu orodo bug0n Fronso'nrn butun guney eyoletleri o zo- mon fethedildi. Korsiko o zomon Fronso'yo ko- . trldr Hoyreiiin'in, o............ lerdi. Comiler, honlor... 1260'lor' do Csmon Gozi dohq orioyo Erk- once geqirdi. ro Turgui'un lo. Bugun Korsiko odosr son- yordrmry- Fronso'nrn omo itolyondrr. Tobi Osmonlrlor butun bunlorr Fronso'nrn hotrrr iEin yopmryor. Avrupo'do buyuk hukumdor $orlken'e korgr Fronsrz krolrnr desiekliyor. Protestonlorr destekliyor. Goyet okrllr bir diplomosi. Bu meseleri incelemek ve ortoyo Erkormok lozrm. igte benim progromrm budur. Alloh omur verirse, Osmonlr Torihi kifobrmr grkordr$rm zomon, bilinen geylerin yuzde doksonrnrn mosol oldu$unu goreceQiz. Biz ve Avrupo yeni gerqekleri gormeye olrgocok. Bu Eok iddioli bir gey, bilmem omrum yeter mi? Pek muhterem hocom, uzun omiirler diler, soyleEi iEin gok te\ Eekkur ederiz. i';i ,;r,l'i'il ' l i "'i,- : ' $..' './:;i l :,.,,: :,.;'t',lr-;it_jll1,j;:l :i,ji i']F,, l,,il;,i ,-:llrJl. Sittl', '3iz rirj:/ilii',ni ntiiiuiiz : lr:i'iir j' i ;/.,1 tlii'lilt:ir: /clj,/ I;'rJ; i,: ii l< i r;'r ir i ; i.. '-r j{:l:,i,ri Eir;r!:il, i':ii;,'irirl,-ri {ritr ;i:irr.i, ,tr,,1, *i l-i_lrl.. r,:ir 'Ei": tl ,,ir_it ,1-,i::rit liil(jr' li !i1.. ;ii'a;-' .:il.ti"li' ii.tllr illr,i.-it-jtr,i;- l.,i,il'itt.r ije. tr.'t itr!ilrt v i:r/r;rl qq lllran A.rehon rlL)i-iin 5S 1,. i I \l{ 6{-r r-:s i r-r l-i-lr!.. sirterriasirtrn tir rl ir ireirr-i i:;i lows i< i s i i'r r.:rn r:il-; i i t i-l ;'i k.ir.l + t' -i,'/ n lj ;,i f-l I f r i:.t i, J ti ;l fi ;t a Z I t,,J t l-\r;r l-j;iV;,ti i,,r; i.,ii" li;ii"t1-r::;ialli_ii" r-l i : i s i it i ;-i rl k ! lr i a rr r-r i' CI.1 i'iSm;rti i"irtri i:rt;;r11' i )_!' iii f rt i, I il i ;'i i t;I :i i.. 1., ;-l i I e r A !t t n t-l ;,r 't*)t)r)tJk i' r' i"ij +--' r I h :-i :, i I 'l-'lr;{i; i;1.- i-,'ilr; ,.,1:-i,iil' i,'1.':.ri,-il .i i I i- I :,i :i lrr.--';:i:l,lii'l].,i' ,' r; l-j,-r''r1',,]i.l l,i:',il'1i i-,j; ;il 7 t: i\;l;,1-i ';1 1;-;' ji.r1r;j .''',,itli;,lf;-i iri1, ::ll;iei iil'i;:.i l, l:';:.1i:7.,i1 l-,i":il'r;l 1'.r rr ri,'jii l,-1ii-,i i i Ii ti-:i t]..r.r-1'1i1,ri .:',-;7ir'll''i I l:illi;: I :' !tr li i