PDF olarak indir
Transkript
PDF olarak indir
editorden Yeli~liroci borlikleri, hayvan yell~liricilerinin IUr ya da ork bazonda bir araya gelerek yiiksek verimli hayvan yeli~lirmek amaco ile olu~lurduklaro bir organ11asyondur. Geli~mi~ ulkelerde bu birlikler, kendo Oyelerince Uretilen hayvanlarm soy kuiO~UnO ve ~e~itl i verirn denetimlerini kayot altma alorlar. Avrupa ve Amerika'da hayvan yeti~tiricileri bir araya gelip kooperati f. bi rlik ya cia ~irket ~cklindc OrgOtlcncrck lcknik vc ckonomik anlamda daha gli~I O hale gclmi~lcrdir. Olkcmizdc uzun y oliar goz ardo cdilcn bu durum zamanla devletin dcstcklcmc po litikalaro vc var o lan talep nedeniyle gereklilik haline gelmi?tir. Tlio·kiyc'de damozlok sogor yeli?tiriciliginde o ldugu gibi damozlok koyun ve ke~i yeti~tiricileri de hozla orgOtlenip kendine yeter hale gelmeye hazorlanmaktador. Bu sayede damozlok hayvan yeti~tirme, bu hayvan lardan fazla verim elde etme, daon ozlok hayvan d o?alomono azaltma gibi konularda kamu iizerindeki yiik de hafiflemi? o lacaktor. Yaym hayatma ba~layan Uzunyayla adlo dergimiz de borligimizin yeti~tincolerunize bir hizmeti olup, o~erigonde Danuzhk Koyun·K~i Yeti~tiricileri Borligi' nin amaco~ah~ma konulan, koyun ve k~i oslahmda yapolma;o gerekenler, verimi anormada uygulanacak oneriler, aylara gore uygulanmaso gereken bakomlaro anlatan bir koyunculuk takvimi, k<>< katomo,koyunlardan elde edilen iirunler, gibi konular ele alonmo~ ve Sil yeti~iricilerimizin bilgilerine sunulmu~tur. Birlik olarak ilimizde 4 yoldor ba~anlo bir ~ekilde uygulamakta o ldugumuz ornek bir projc o lan"Halk Elinde Olkcsel Kii~Okba~ Hayvan lslahoProjcsi" tanotolmo~tor.Bunun d o~onda koyunlaromozla ozdc~l~mi~ kangal kopegi ile ilgili tincmli bilgilcr vcrilerck koyunculuk i~i n ne kadar tincml i oldugu vurgulanmo?tor. Bu ilk sayomozda desteginden dolayotanm il mOdOr(i Mehmet KAYA'ya, engin bilgileri ve kalemlcriylc katkoda bulunan hocalanmoz Prof. Dr. Beh i~ Cojkun'a, Yrd. Do~. Dr. Esad Sami Polat'a, Dr.Yusuf Ziya OGRAK'a, Z iraat Mllhenclisi Hayrettin KO<;:'a, Ziraat Miihendisi Nec ip Ko h~'a, Ziraat mUhendisi Serda I D CMiR'e, Av. ismail Hakko KO NAR'a ve diger emegi ge.;enlere t~ekki.ir ediyor dergimizin yetijtiricilerimize hayorlo o lmasonodiliyoruz. SiVAS ILl OAMIZLIK KOYUN KECI YETil)TIRICILERI BIRLI~ll YAYINIOIR iMTi YAZ SAHiBi Ethem DOGAN EDiTOR BASEL H~ lice Cenel Yayon Yonetmeni Atol la DOGAN Yazo i1leri Mildilril ismail KU RBANi YAYIN KURULU Prof. Dr. Beho~ COSKUN Dr. Yusuf Ziya OGRAK Zekeriy,, COLOM Zootekno~t Necop KILl<;: Serdal DEMiR Blilent TO~UOGLU HUKUK DAN I$MANI ismail Halko KONAR FOTOGRAF EDiTORO ismet HAVSUT Crafik & Tasarom M .K. BASKI Oz Cmek WlB: www.siv,11bi rlik.com e-ma il: sival-birli k@h<>lm,lil.com iRTiBAT TELEFON/PHONE +90 346 223 78 40 FAX: +90 346 224 91 8 1 <.ioN'!l..! 1\ ~.II l.tlln t.Jl•HII~Il!!\,\.,r\.1 f•~tr\ lr.IJ!II'ill 1..11!;111 _ . 0 ,.4)11'111..,1'1\.t~.-1 )'.IIIII;.! i.tfil' tod•""'"t 0 \.11) oml;~~n.lln ~ill l<it.ll ""' 1,11 ' ' ' ' flfil'f'II'M'/ .,.,."'.....,. ~·,•• ~~~~~ • • UNfl~<~•1•1)o ll(i<~~l..,.on ,........._ ••l.··k·to•• ~'"'"~' t.o.tN""' •~tr• • V.Nn~·~t.. "'"" ~ ,..,""'"'.II""" y...,.t.lod<!l ....... "Ba~larken" Ethrm Dotan 4 Birtilimiz 6 ~ j "' .i • Necip K1t1c Riiportaj 28 •Koyunruluk" Mrhmrt Kaya 8 I I I ' ·c"' ·- "tlalk dmdt• Koyun l'lah1 Pmteleri ve Kangal Kovur1u1 .. Hayvansal Oretirnin Onemi" Brhi~ Co1kun 10 Esad Sami Polat 12 Fotogra faaliye1 NSivas Topraklanmn Turkiye Koyunculugunda Onem i" ismail Hakk1 Konar 26 "Koyunlardan Elde Edilen Ori.inler" Serdal Demir 22 --......... Koyun Takvimi 31 ' -' " Koyunculukta Kayrl Tutma ve Orlf'l'ni" Necip K~1~ 20 I ~• ..-..... , . ~ IIC WIMI -' " I I ·:::.::::: ' I f • I • ::z: 1flarta :lerimiz 45 •Kangal Kop~o w Yetiltoriciligi• Yusuf Ziya Ograk 14 "KO{ Kolomo Uygul•malaro" Hayrettin Ko~ 18 ·C> ·- ba~larken Ethem DOGAN Sim ili D•mrz!Jk Koyuo Kl~ V.bjbrit~lrn Brrtiir Bi!lwnJ Z i raal Mlihend i si • Zooteknist Kuresel krizin derinden etki lecligi ciOnyamrzda clogal olarak frlkemizcle nasibini almr~lrr. Ba~ta agrr sanayimiz o lmak iizere frreticiler ve toplumun diger katmanlarr srrasryla etkilenmeye rnaruz kalmr$1rr. Olke ekonomisinin olumsuz etkilendigi bu sOrec;:ten yeli$tirici lerimizin de etki lenrnemesi mlimklin degildi r. Yrl lardr r d r ~a bagrrnlr uygulanan tarrm politi kalarr sonucu etkilenen yeti~t iricilerimiz kOresel krizincle etkisiyle tamamen bitrne noktasrna gelrni$tir. Bu krizden ~r kmak elbette ko lay olmayacaktrr. Ancak imkansrz da degildir. Herne o lursa olsun asrl olanrn i.lretmek o ldugunu dli$linlirsek, liretirn yapamayan topl umlarrn ayakta kalmalannm zor o lacagr ortadadrr. Dr~a baj';lr bir ekonominin ipleri de birilerinin, yani lireten ulkelerin elinde olacagr ka,mrlmazdrr. Oreten gu,lli Olkeler piyasayr da denetlemekte ve pazar paymrn bOylik d ilimini ellerinde bulundurmaktadrrlar. "Biz TOrk iye o larak bu pazarrn neresinde yer alryoruz?" sorusuna verilecek cevap onernlidi r. Bir zamanlar Tarrmsal anlarnda kendi kendine yetebilen Olkeler listesinde yer almaktaydrk. Gerek besin degeri gerekse stratejik anlamda tarornsal uretimuniz kayda degerdi. Bugun geldijlunit noktdda ise gerek nayvansal uretim gerekse bitkisel uretom b.1londa maale:.ef dibe ~okmlit durumdayoz. Urcticilcrimizin ya~m standardo diplere vurmu~. ba~ka bor i~i olmadogo i~in mecburiyetten tarunla ugra~makta, ho~bir glivencesi olmadogondan gelecejle endo~yle bakmaktador. Biroleronin bir ~y yapmasono beklemek bize bir fayda ~aglamaz. Kendi sorunlaromw ancak yine kendimiz ~ozebiliriz. Sorunlaromozo belirleme ve ~ozme noktasonda yeterince bilgi ve bcccriye sahibiz. ~imdi ise geldigimiz noktada kendimizi daha iyi ifade edebolmek maksadoyla Sivas ilo Damozlok Koyun K~i Veto~tiricileri Borligoni ut; yol once kurduk. Kurmu~ oldugurnu< bu birlikle birt;ok ba~aroya imza attok. Bunlaro kosaca sizlcreaktarmak istiyonom. BugOn itibaroyla Sivas ; onorlaro i~crisi ndc bulunan biitlln ycti~ti rici lerimizi birligimiz ~atoso altonda toplayarak dev bir sivil toplum kuru lu~u hali ne geldik. 2009 yolo itibaro yla Oye sayomoz yakla~ok 3255' e ultt$1111$l lr. TOrkiyc'de Tc~roon Bakanlogonca cloku< ilde KO(likba~ hayvan orklannon korunmasovc gcli~tirilmesi amacoyla uygu lanan •Halk Elindc Olkescl KO~Okba~ Hayvan lslah o• projesini ilimizde de uygulamaktayoz. Bize a it ~ok ozel bir ork o lan Kangal Akkaraman tipi koyunumuzun oslahoamacoyla otuz be~ yeti~ti ri cirnite on yol boyuncd geri odemesiz devlet destegi saglanmo~tor. Bu sayede Kangal Akkaraman orkonon gcli~tiril mesi ve b<ilgeye damozlok temini i~in projemiz ciddi katkolar saglayacaktor. Bu baglamda Sel~uk Universitesi Veteriner rakuhesi hocalarondan olu~n teknik bir heyeton destejli ile J>rOJe t;ok ba~arolo bir ~kilde yunitulmektedir. Bununla beraber iki yoldor ilimizde yapmo~ oldugumuz koyun ve k~i sayosonon tam olarak tespitiyle yakla~ok 5.000.000 TL. destegin birligimoz aracohgoyla yeto~oricilerimoze vermenon mutlulugunu ya~oyo nrz. Kupe (ah~malart ~ora;onda yeti~tiricilerimizden Oyelik ucreti do$onda b.1~ka para talep edil memi~ir. Kupcleri birligimiz ycli$1iricilcrimiz adona alarak takmo ~ vebedclini hak eclo~lerinden keserek hi~bi rsokon to~okarmamo~tor. Birlik olarak yaJ)mos oldugumuz en onemli projelcrdcn birisi ch; 2007-2008 yollaro arasonda uyguladogomoz Avrupa 13irligi hibe projesi olmu$1ur. Bu projc kapsamonda 112.000 Euro'luk hi be alan birligioniz yaklasok 100 yeti~t irici mizi koyun yeti$tiriciligi konusunda cgiterck bil inc;li birer yeti$tirici olonalaro na katkosaglanono~tor. Vine bu ycti~liricilerimize veri len egitim neticcsinde sonavlaro yapolarak sertifikalan vel"i lonisti r. Vine bu proj~'de kullan olan materyaller proje bitiminde birligimizde kalmo$ ve birlik kasa- sondan hi(bir para c;okmadan birligimizin bilgi;ayaro ve donanomlaro tamamlanmo$11!. Veni bir birlik olmamoza ragmen TOrkiye de Avrupa Birl igi Projesi a lop uygulayan tc k Koyun K~i Veti~tiricileri Birligi olonanon haklo guru runu yasoyoruz. Bir taraftan yapolanmamoz devam ederken bir taraft;m da birc;ok projcyi uyguladok. Tabii ki bu yapto klaro on oz yaponayo planladoklarun ozon sadece bir baslangoctdor. Daha yapmanllz gereken ~ok ve oneml i isler var. O rnegin; <;oban meselesi bizim en onemli sorunlaromozdan birisidir. Devletimizin acilen bu konu Uterine gidip so;yal guvenceleri saglanmo$, maaso devlet tarafondan odenen, koyunculukt.an anlayan egitimli c;obanlar yetistirmesi gerekmcktedir. Vine yctist.iricilerimizi desteklemek amacoyla kosa-orta ve uzun vadeli destekler saglanarak yetistiricilerimiz gu(lendirilmeli ve dunya ile rekabet edebilecek bir konuma getirihnelidir. Koyun ka~ak~ohgonon onone g~ilerek beraberinde hastalok ve zararhlarla mOcadele daha etkin olarak saglanmalo, koruyucu hekimlik her ac;oclan claha ekonomik olacagondan hastahk ve zararlo gelmeden tedbir alonmalodor. Hayvancolokla ilgoli yeni bor fiyat politikaso olu~unolarak aracolaronadan kaldorolmalo, esas kazanmaso gereken yeti~tiriciler olmalodor. Sivas Damozlok Koyun K~i Vet.istiricileri Birligi olarak bundan sonraki yollarda belirli pcriyotlarda dergi yayonlayacagoz. Bu vesileyle sorunlaroonozo ve koyunculukla ilgili olan her ~cyi cvlerinizc kaclar ula~toracagoz. Bu dergide zaman zaman sizlerin de istcklcrinil ve gor0$1erinize yazolaronozla yer vercccgiz. Ayroca bu dergim iz taromla ilgili o lan bOtOn kurum vc kurulu~lara dagotolarak bir anlamda ilctijim vc ctkilcjim de saglanmo~olacaktor. Gelecegin Olkemiie, Sivas' omo ~a ve Oreticilcrimize gozell ikler geti rmesi dilegi ile saygolaroono sunuyorum. • Turn yeti~ti ri ci leri rniz arasmda i leti ~i rn ve bilgi degi ~i rni ni n saglanrnas1ve h1zlandmlrnas1. • Kamu kurul u ~l an ve karnuoyu nezdinde hayvancd1k sektorunun ternsi l edilmesi ve gorO ~I eri n in savunulrnas1. • i limiz genelinde hayvanci11k sektorunde yetkin kend ine guvenen, yeti~tirici l er kaza ndmlmas1ve sektorun buyuyen, global ol<;:ekte rekabet<;:i bir yaplya kavu~turulmas1. • Teknoloj ik ve analitik yen i liklerin takip edilrnesi, yeti~ti rici l erirn i zle payl a~ilrn as1 ve kal itenin yu kseltilrnesine i li~ki n ara~t1rrnalann yap1l1p desteklenrnesi. • Sektorde di.irlist rekabetin kol lanmas1ve hayvancd1k kal itesinin gel i ~tiri l rnesi ve korunmas1. • Hayvan ve hayvansal uretirn, tuketirn ve ihracat1 n arttmhnas1 i<;: in <;:aba harcanrnas1. • U lusal hayvancd1k birl ikleri i le ortakl a~a <;:a l 1~ilmas1. • Yeti ~tiricileri rn izi n gu<;:lendiri lrnesi ve il imizin kal k111mas1na katk1da bulunrnak arnaCiyla yen i proje, yontem ve modelleri n gel i~tiri lmesi. • Tum Turkiye'de i l irnizin ku<;:Likba~ hayvancd1k alanmda yeni l ik.yi ve oncu c;al 1 ~rnalan yl a c;:ekim rnerkez i hali ne geti ri Irnesi. • Yeti~tirici l erim i z i bilgi lendinn ek ve bi lin<;:li yeti§tirici ler kazand1rmak. • il imize ozgu kaybolmaya yuz tutmu ~ kuc;:Li kba~ hayvan 1rklann111 koru nmas1n1ve <;:ogalrnas1n1 saglamak. • Ku<;:Likba~ hayvan yeti§tirici l igini gel i ~ti rmek ve gu.,:lendirrnek • Birl igimi zi Sivil toplu m kurulu§lan arasmda en iyi ve duzeyli seviyeye c;:1karmak. • Yeti~tirici l erirn i z i n aci l nakit ihtiyac 1111kar~ilamak suretiyle satil1k hayvanlann1degerinde al1p pe~ in odeme yapabilecek bir Oretici Marketi kurmak. • il Merkezinde tam donan1rnh bir binaya yerle~erek i.iyelerimizin bu!Un i ~l eri n i rahathkla yll rlitebilmek. BiRliGiMiZ So vas iii Damozlok Koyun K~i Yeti~tiri cileri Birligi 7 ki~ilik Yonetim Kurulunun ~killenonesi sonucunda ku rulonu? olup en az 25 Uyenin olu~maso scnucu kurulu? genel kuru luna gilmi~ ve I 5. 03. 200& tarihinde 3 yo I sOre ile gorev yapacak YOnet ion ve Denetim kurullarono olu?furmu~tu r. 1-Birl ige ail bir ~alo?ona cfisi kiralanmo~ ve gerekli malzemeler salon alonmo~tor. 2-Birligin faaliyetlerini tanot oco br~ur· ler vc afi~ler hazorlanmo~ olup, ilgili yerlere dagoto lmo~tor. 3-Bi.iyOk gli(IUklcr i~crisindc Orctimleroni devam ettirmekte olan oyelerinizin sorunlarono yeronde oncelemek amacoyla; kupcleme stireci ic;:erisinde yet i~t irici leri miz ve yerel idareci lerle bilgi alo j verij i yapolono~tor. 4-Birligimize kayotlo yetijtiricilerin hayvanlarono kayot altona almak amacoyla ilgili kulak k(lpcsi ional eden finnalarla gorliji.illip teknik jartnameyc uygun fiyat teklifleri alonop en uygun teklifi veren firma ile kUpealoon baglantoso yapolmoilor. Sivas Oam11lok Koyun Ke(i Ycli~tirici leri Birligi bir sivil toplum kurulu~udur. Cagda~ topluon o lonanon gere{\i o lan orgOtiU toplum a nlayo~o, y ollardan b~ri geleneklerimiz arasonda olan vc belkode Turkiye Cumhuriyeto Devleti'nin temellerini atan yardoonla~ona, dayanojma ve "bir· liktcn gO~ dcgar" zihniyetinin daha sistcmli ~alojmaso scnucu cluj ol'lujtur. Bu bir ihtiya<;tor, bir gereklil iktir. Yetij ti rici birlikleri Turkiye Cumhuriyeti'nin kurulu~ ilkesi clan "Muasor medenoyetler seviyesine ulajma" di.iji.incesinm Anadclu halkonon duyarlol ogo ve c;aloskanlogoyla ve hatta d linya medcniyetlcrinc 'i'k tutan oncu fikirleroyle buluiffiaso sonucu ortaya ~okan kurulujlardan biridir. Sivas tarihindc ilk kez, koyunculukla uijraian yeti~tiricilcri n tcspiti yapolmo~ vc bu yeti~tiricilcre a it hayvan sayoso beli d~nmis olup; birlik i.iyesi olonak i~in one siiri.ilen ~artlardan bon olan •nayvanlaron a~olo olmaso jarto• ile de tum yeto~torocol~re. hayvanlarona ajoyaptonnasosaglanmo~tor. Bu da tcpluon saglogoa~oson dan biiyi.ik bir hizmettir.2009 sayomoitibariyle mevcut i.iye sayo· moz 3255 ki~i olup, bu uyelerimize ait 3&&.45 1 kti<;Ukbai hayvan on a~olo c lmasoyla insan saj\logona bo.iyilk bir hizmel sunulrnu}tur. Kii~Okbaj hayvanlara uygulanan kimliklendirme ijlemi ile hangi hayvanon kime a it oldugu, k imden alond o~o, kime satoldogo kontrc l alt onda tutulmu~ c luyor. Ay roca birligimiz tarafondan kayot altona alonmamo}, kiipesi olmayan koyunlaron satojo yapolmadogondan, son or bOigelerden ka~ak olarak getorilen, men*' bolonmeyen, hasta hayvanlaron sato~o cngellenmi~tir. FAALi YETLERiMi z Halk elinde kii~ukbat nayvan oslaho projesi .. (Kangal Akkaraman lrlu ) Bu projede olomize a it Kangai-Akkaraman .!'k.okoyun consono~ oslaho ve geli~torilonesi adona Kenya Selc;uk Unoversoteso Veteroncrlik Faku lt~si tarafondan yapolan ara~torma vc gelot torone faaloyetlerine destek olunmu~tur. Bu baglamda, 5 yol.sure ile yapo.la: cak clan prcjenin 4 .senesindc, 33 i~letmedc prcJe koordonatono bor tooteknist • veleriner gozetiminde oslah (alolmalaro devam etmektedir. Koyun yeti~liriciligi egitim projesi . Avrupa Birligi ve Tlirki yc Cumhuriyeti dcvleti tarafondan fon,mse edilen, devlet planlama tejkilatonon koord inasyonunda borligimiz tarafondan yOriitOien •Kcyun Yeto~toriciligi Egiu.m ~ro jesi, Havuz Beldcsinde 6 ay sUrcyle uygulanmo~tor. Bu sure o<;c· rosinde uzman nocalar tarafondan Havuz Beldesove ~evre k<iy· Jerden gelen 100 den fazla ycti~ti ricim izc kcyun yeti~tiricil!gi konusunda haftada iki gun o lmak tizere toplam 192 saat egotorn verilerek sonavlaro yapolmo~ ve bu siirenon sonunda da I 00 yeti~iricimizcscrtifikalaro vcrilmi?tir. Birligimizin kuru lusunda belirl~dijji. a~~ac~~~ dogru l~usu~d~ il imizde hozla azalan kcyun vc ke~o yeto~toroco logonon eskovcl'lmlo gtinlerine donmesini sajjlayac,,k projeler llrctilmektedir. Kurulu~muzdan bu yana yetojtoricilerimizle yapugomoz isti~reler dcn elde clligimiz sorunlaro gidcnnek amacoyla hali hazorda yeni projelerle de hizmet veronek ama(lanmojtor. Ki mliklendirme (Kupeleme) Cal o~malaro ilimiz tarihinde ilk kez koy koy dolajolmoj ve ger~ek anlamda bir envantcr ~okarolmo~, koyun vc k~i yctijtiriciligi ile ugrajan yelo~tiricilerimil belirlenmo~ ve destekleonelerden faydalandorolmostor. 2006-2007 yol onda yapol;m sayomda 2927 uyemit c ait 405.290 kcyun-ke~iye kOpe takolarak kayot altona alonmos ve 5 Tl / baj olan desteklemelcrclcn faydalandorolmo~tor. 2008-2009 yolonda yapolan kupeleme sOrecinde ise rnerk~z il~e dahil tum il~elerimizde yapolan tespotle 3255 iiyeonize aot 366.451 k.oyun ve ke~iye kOpc takolm o~ ve llyclerioniz,9 TL. I ba~ o lan okonc o desteklemeclen faydalandorolono~tor. Mehmet KAVA Sivas I t T a rt m M il d il ril ..... ..... = • Tarom sekt5ri.i, geli~mi$1ik dlizeyleri ne olursa olsun ttim ulkelerin ekonomik hayat•nda onemli bir role sahiptir. Tarom sektoru toplumun gtda ihtiyacm• kar~dayan beslenme odakh bir sektor olmas1111n yanmda g•da i.iri.in ve hammaddelerini i.ilke sanayi sektorOne kanalize eden, bu sayede isti hdam ve sektorel ihracat unsurlaro ile gayrisafi tilke hastlasma onemli karktlar saglayan gerek sanayile~mi~ ve gerekse sanayile$mekte olan toplumlar i(i n vazgec;;ilmez bir sekt5rdur. Bu unsurlarm en onemelilerinden b iri de hayv<mcd•k ve all sektorli o lan ko~ukba$ hayvan yeti~tirici ligidi r. Genel o larak Avrupa memleketlerinde bir taraftan topraktan fazla ve kazan~h Uri.in kaldtran entansifrarom sistemi, diger taraftan et stgm yeti~ti riciliginin onem kazanmast koyunculukta birduraklama yaratml$111. O rnegin Almanya' da koyun say•s• htzla azalm•$111. Buna kar$t hk Fransa'da kimi arozah, kire(li topraklarda koyunculuktan ba~ka tarun o lanagt bulunmamast nedeniyle koyunculuk ekonomik degerinden fazla bir ~ey kaybetmemi~tir. ..... ..... Fransa ve italya gibi Akdeniz i.ilkelerinde daha ~ok sOt tipi koyunculugun geli~tigi, bag-bah(e rarun yapdan bo lgelerinde bu tip koyunculugun ekonomik yap• i(inde yer ald•ii• g5ri.i lmektedir. Balkan ulkelerinde de ay111 ~ekilde Meri nosc;;ulukt<m ziyade slit ve kuzu verimi Ozerincle daha ~ok durulmaktadtr. Bulgaristan'da Merinos koyunlarondan bile onemli miktarda slit sagtlmaktadtr. italya ve Fransa'da koyunculuk ~ah~malaronda slit ve kuzu uret imi son Sllalarda yer ahr. Bulgaristan ve Yugoslavya'da ise bir yandan Merinos yeti$tirici ligine i)nem verilirken, diger yandan si.it ve dol verimi yOksek koyunlar da yeti~ti rilmektedir. Tlirkiye'nin koyun varhgma bakt•g•m•zda; koyun varhg• gittik~e azalmaktadtr. 1988 ytlinda 45.384. 000 olan koyun varhS' 2006 ytltnda 25.304.325'e dU~mU~tOr. Hayvan ba~u1a verimde ise kayda deger bir artt$111 olmad •g• bil inmektedir. Olkesel b ir tslah program• olmakstzm hayvan ba$ma du~en verimlerdc bir art•§ olmast zaten beklenemez. Tlirkiyc'de yerli I~ -- -- ----· =-- -· koyunlann oslaho ile ilgili ozellikle unoversilcler ve ara~11rona kurumlannda bir<;ok <;alo~ma yapolmo~or. KoyunculukTOrkiye i<;in vazge<;ilmez bor hayvan sal Orelim koludur. TUrkiye gibi cografo yaponon bOyOk oranda daglok oldugu ve laromon bUyllk oi(Ode ckslansif ko~ullara dayaloyapold ogo Olkelcrde koyunculuga a hcrnalif bulmak zorclur. Ozclliklc Orta Anadolo blilgesi ku ru tanmon yapoldogo, sulama olanaklaronon ko sollo oldugu bir bolgedir. TOrki ye'de yem bilkisi Oreliminin diger (olkelere gore maliyeli fazlador. ili mizin de i~eri~inde bulundugu Orta Anadolu bblgesi tipik karasal iklimin hOkum sllrdugli bir bolge olup yollok yago~ miklan hem <;ok du~uk hem de duzensizdir. Bu sebcplcn blilge meralan genellikle <;ok zayof olup daha zoyade koyunlaron otlalllmasona uygundur. Bolge halkoo11n koyun eli ve siililne olan lalebi yukseklir. Bolgede urelilen koyun sOIOnun buyOk bir kosono (Ok sayoda mandora tarafondan inek sutilnun en az iki kaloliyatla loplanmaktador ve ozellikle kalilcli pcynir Oreliminde kullanolmaktador. Biz il 1anm mudli rlugi'l olarak ilimiz i<;in koyunculugun llneminin farkonda logoi<;erisinde ilimiz koyunculugunun geli~lirilmesine yC>nelik bir cok calo ~ mayo vc bi r kosmoOlkemizde ilk t~'$kiledcn projcyi hayata gc<;ird ik ve gec,:irmcyc dcvam ediyoruz. Bu calo~malardan ~imcli sizlere kosaca bahsetmek isliyorum. Bu proJe ve ~alo~alar; ilimoze ozgu bor deger olan Akkaraman orko Kangal topi koyun orkomozo korumak ve geli~tirme amacoyla uygulamaya koydugumuz, Akkaraman orlu Kangal tipi koyun yeti~tiricili gi projesi; Proje kapsamonda 18 yeli~liriciye koyun sa-yolarona glire 50 adel koo; adayokura usulu dagotolrno~lor. Prnje gero;ekl~rne orano% 100 olmu~tur. Ham ladogoono.: bu proje bakanlogom11 1arafondan uygulamaya konulan Halk Elinde Ycrell rk laro n lslaho projcsinc csin kaynagoolmu~lur. Projcnin gcli~tirilcrck devam ettirilmesi amacoyla AB hibe fonlarondan yardomoyla proje revize edilerek sunul mu~lur. SIVAS ll TARIM MUDURLUGU INTERNET ORTAMINDA t 7 4 • I I ALO TARIM 444 0 35B Siiru Bakocoso Projesi; Ulkemizde bir ilk l~il eden Suril Bakoco~o Projesi ilionizin suril bakocoso ihtiyaconoka~olamak vc suru bakocologono asol meslek haline getirmek amacoyla uygulamaya konulmu~tur. Bu kapsamda suro bakocolarona 15 gUn sureyle egilim veri lerek egilimde ba~arol o olan 31 sUril bakocosona sertifi ka veri loni~li r. Proje gcr(ckle~me orano % 100olmu$lur. Mera oslah ve amenaj mano projesi; il imiz 1.207.916 hektar o;ayor-merJ araLi>i ile top! am arazi varlogomozon %42 sine kar$olok gelcrek o;ayor mera alanlaromoz olkcmizde onemli bir yere sahiptir. Yapolan yanlo~ uygulamalarla nc yazok ki <;ayor mera varlogon11z gunden gune 1chlokelere maruz kalmaklador. Yapmo~ oldugumuz mera oslah ~alo~malaro ile bu lehlikcleri bertaraf ederek meralaromozon kalilesini ve alanono arttormaktayoz. Genet bOt<;e kaynaklo mcra oslaho vc amenajmano projesi kapsamonda suni mcra lcsisi, mera oslah <;alo~malaro ve oil alma kurslaro dOzenlenmekledir. Mcra Alanlaro i~in Sac imalattan Soval Yapomo Projesi; ilimizde hayva n bcslcnmcsinde onemli bir rol oynayanmeralaroon ozon su kaynaklaronon elkin bir bio;imde ku llanom onon saglanmaso ve hayvancologon geli~liri lmesi i<;in, yakla~o k 1500 adel soval yapolarak kliylerimizeclagotoldo. Ot Borsaso Projesi;il Tarom MOdurlugumiiz olarak halkomoz i<;in son derece onemli olan Sivas Tarom ve Korsal Kalkonma Stralejik Planlaro dogruhusunda bu projeyi hazorladok. i~1e bu prore ile haya1a g~irilen ve ulkemizde bir ilk t~kil eden Kaba Yern Ot Borsasoyla; itimizin hayvancolok polansiyclini artormak, daha ucuz besleme kaynago olan kaba yemden faydalanmak ve birim alandan daha fazla geli r elde etonek aonacoyla hububa1urelion inden onOmklln olan en yuksek oranda vazge(ip dckara dana fazla gelir ge1iren kaba yem Oreliminin arlorolonasono saglamayo amao;ladok. ilimizde; ot Urelcn ~ifto;ilcr ilc ot almak isteycn vatanda$1aron bulusacaklaro, pazarlok yapacaklaro bi r borsa btolunmamaklaydo. Bu baglamda Sivas Ticaret Borsa~• bOnyesinde faaliyet glisterecek olan Kaba Yem 01 Borsa~o sayesinde yonca, korunga, fig. ~yor olu vb. ol salmak isteyenlerin aloco, almak isteyenlerincle satoco bulmak konusuncla sokonto ya~madan, OrOnlerin hak cnigi degcr de alma ve sa1ma imkano aynca www.olborsasi.org sitesini hazorlayarak borsayo dojilal onama la~odok.Aynca uyguladogomoz yem bolkileri projesi ole 2007 yolonda 1200 1011 uygun fiyala yem bilkisi 1ohumu leon in edilerek c;:itc;:ilerimize dajjololdovc bu sayede ~iondiye kadar 35.000 hektar olan ekilis alanomoza ilave sadece 2007 yolonda 48.000 hcktar cki l i~ yaptorolarak loplaoncla 87.000 hektarekili~alanoonoz oldu. Aynca 2008 yolo nda il ionizdeki !loon kli<;Okba~ hayvanlara kulak kOpcsi takolma i~lemi lamamlanarak kayot altona ahnmo~tor Yukarda belirtligim ~ahsmalar gelecek yollarda da artarak devam edecek ve Sova~ hayvancohgo dahilinde ilimiz koyunculugu dah~ da geli~ektir. Prof. Dr. Behi ~ COSKUN Sel~uk Oniversitcsi Vctcrincr Faktiltesi Konya Tanm ve Ktlyi~leri Bakanlig1, Tan msal Ara~urmalar Genel MOdOriOgi.l (TAGCM), 2005 ydmda iki 1rkla ba~latlp daha sonra 12 ~rka ~·kartml$ oldugu •ttalk Elinde KU~Okba~ Hayvan lslah• Projesi" Olkemitde ~u ana k~dar yapdan en kapsamli ve dogrudan koyun ycti~tiricilcri ile birlikte yur\JtOicn bir projedir. Akkaraman, Morkaraman, Kayra, Karayaka, Anadolu Merinosu, Karacabey Merinosu, Hem~in, P~rlak, ivesi, Ankara K~isi ve Kangal Akkaraman• ~rklann• kapsamaktad~r. Her bir proje bOOO dam•zl•k koyun ve 300 k~ olmak uzere toplam &300 koyun ile yurutulmektedir. Proje ~ok kritik bir zamanda ba$1alllm•$llr. Akkaraman gibi koyun varlig•m•z•n en t;ok buyuk bir bolumunu olu~uran 1rkta bile yogun melezleme bask•s• nedeniyle saf sO ruler bulmak zorla}m'~"· KIVIrCik ve SakiZ g1bi t;Ok onemh gen kaynaklanm1z, yeterli buyOkiUkte saf suruler bulunamad•gmdan t;ok •stenmesme ka~11ik prOJeyedah•l edilememi~lerd~r. Sahada yeti~tiricilerimizin kulaktan duyma metotl.ula kontrol>ut olarak yapllklan geli$i giizel mclezlcme t;ali~malan karmakan$•k. nc oldugu belli olmayan stirulerin ortaya t;•kmasma ncdcn olmu~tur. Tiirkiye'de koyun •slah1 ile ilgih projelere incelendiginde, t;ojjunlukla yerh •rklarnn121n dO~Ok verimli olduklan varsay1m1ndan hareket edikhgi ve bir ya da b~rkat; yabanc1 koyun 1rk1 ile melezleme yaparak s(lt, dol verimi, ve et verimi bak1m1ndan daha vcrimli bir ~rk gcli~tirmeye yoneldikleri gorOIOr. Bu t;ali$malar sonucunda Cumhuriyctin ilk y• ll armda lckstil sanayisinin ihtiyat;lanm ka~1lamaya yoncl ik yap1lan melezlemelerde Anaclolu ve Karacabey Merinoslan gibi Gstlin ozell ikli ~rkl ar geli~ti rilm i~tir. Daha sonralan da Tahi rova, Stinmez, Bafra, TOrkgeldi, Ac1payam gibi baz• tipler gel i~t iri l mistir. Hu tiplc•· yctistiriciler taraf1nda11 benim;enerek, baz• bOigelerde oncmli sayda.-a ulasn11slarcli r. Yapdan bu ~al•smalar Olke koyunculugumuz i~in oncmli zengi nl iklcrcl ir. Ancak, sahada benzer }Ckilde yap1lan kontrolsuz melezlemeler yerli hayvan Halk Elinde Koyun lslah1 Projeleri ve Kangal Koyunu orklarunoz i~i n t;ok onemli bir tehdit olu~turma kta d or. Yerl i orklanmozon Ustiln y6nlerini i:\n plana ~okarmaya yonelik ~alo~ma lar ya GOk az sayodador ya da sllreklilik arz etmeyen kosa vadeli projelerdir. "Halk Elinde KG<;iikba~ Hayvan lslaho Projesi" kapsamonda ~u ana kadar elcle edilen veriler o~ogonda, seleksiyon ve oslah <;alo~mal an ile listi.in veriml i hatlaron elde ed ilebi lecegi yi:\nllnde i:\nemli variasyonlaron varl ogogi:\zlenmi~tir. Bu varyasyonlaro kullanarak kosa vadecle seleksiyon c;;alo~malaro ile kosmi ilerlemeler yapmak mUmkGndGr. Fakat oslah projeleri sUreklilik, titiz c;;alo~ma, cicld i taki p isteyen <;alo~malardor. Bu nedenle kosa vadeli o larak takip edilen bilimsel projeler yerine yeti~ti ricilerle birl ikte ve yeti~tirici Iere oslah <;a lo~ malan ojjretilerek yapolan uzun vadeli c;;alo~malar dan daha iyi sonuc;; alo nacago gorii~Ondeyi m. Yerl i orklaromozon oslaho ve kortonmaso, sadece on laron verim ozell iklerini artwnak a<;osondan degil ayno zamanda verimleri du~Uk kalsa bile kalitesiz meralaron ve bitkisel urOn lerin degerlendirilmesi, yeti~ti rildi kleri <;evredeki olumsuzluklara kar~o d iren<;li o lmalan ve ileride yapolabilecek mantoklo melezleme c;alo~mal annda temel genetik materyal olarak degerlendirilmesi gibi gelecege y6nelik kaygolar it; in de gerekl id ir. Proje lideri o larak gorev yaptogom " Kangal Akkaramanonon Halk Elinde lslaho projesi" .,:er.,:evesinde oncel ikle, Kangal Koyununun ozelliklerinin tespit ed ilonesi ile ilgi li c;alo~malar yapolmo~lor. Projede ilk tespit ecli len rakamlar ile literallir verileri arasonda oneml i farkloloklar gozlenmi~ti r. VOcut oi~Oieri, canto agorloklar, dol verimi, yapago ozellikleri vc verimleri ile sOt verimlerinde literati.ir bilgilerle kanl a~torolamayacak kadar onemli farkloloklann oldugu gozlenm i~tir. Bu bulgular ve oslah c;alo~ma laro ile ilgil i diger bilgileri gek'Cek sayolarda sizlere sunmak Ozere, Sivas Koyun Kec;;i Yeti~tiriciler Birligi tarafonclan yay onlanacak olan Uzunyayla isimli dergimi ze yaym hayatma ba~larken ba~aro dileklerimi sunar, dcrginin ba~ta Sivasolmak Uzere ti.im Ulke koyunculuguna hayorlar getirmesini dilerim. Y.Do~.Dr. Esad Sami POLAT Scl~uk 0. Vctcriner Fak. H ayvan Besleme ve Beslenme H ast. Anabi li m Dalo/Konya insanlaron ti.ikettigi si.iti.in nerecleyse tamamove etin % 50'si koyun, ke~i, so~or gibi ~iftl ik hayvanlarondan saglanmaktaclor. Koyun, k~i, sogor gobi ot<;ul hayvanlar, diger ~iftlik hay vanlarona gore beslenme zincirinde insanlara rakip olmaksozon le<cih edolmcyen bitkisel kaynaklaro tiikete rek kaloteli hayvansal i.iriinlere donOitOrmektedirler. Bu orimlerin onemi ve pazar payo ulkemilde (Ok yuksek olup, insanlaron dengcli bcslcnmesinde <yok bto yOk clcgcrc sahiptir. yoyor-mera gibi clogal kaynaklar hayvan yemleri i<;in en ucuz potansiyeld ir ve di.inya i.izerincle uygu lanan Oreti m sistemlerinin temelin i te$kil ederler. KOYUN YETiSTiRiCiLiGiNiN AVANTAJLARI 1-Koyun Orunleri: Koyunlardan eldc edilen yapago, lanolin, sOt, et, deri, o<; organlar ve organik gubre gibo urunler dUnya ticaretinde onemli yer tutar. Bu urOnlerin miktar ve kalitesinin Jrtorolmaso, elde edilmesi ko lay oluJ>, Orctim vc i$1enme tekniklcrin in gcli~tiri lmesi de yatoroon olarak dO~Onll lcltiglinde clu~i.ik mal iyetlidir. 2-Ya$ama Alanlaro: Koyun lar yeryozonon btitun bOigelerincleki iklim ve bitki llrt(isu kQiullaronda ya- ~ayabili rlcr. U lkcmizi n sahip oldugu cay or ve meralarda, tarom yapolan ve yapolamayan alanlaronda bile koyun yeti~toricili~i yapmak miimkundur. 3-Besin Zincirindeld Yerleri: Koyunlar beson maddesi olarak hemen her tur ve olgunluktaki bitki tiirlerinden {~itli agro-endustriyel atok maddelcr ve yan urunlere kadar hemen her kaynago clegerlendirebilirler. 4-0ron Olu~turabilmc Kabiliyctlcri: Oigcr hayvan tOrlerinin besin onacldcsi o larak yararlanamayacago organ ik macldeleri, kal iteli hayvansal protein ve Oriinlere doni.i?· tllrOrler. S-Meradan Yararlanma Kabiliyetleri: Koyunlar en avantajlo me<a hayvanodor. Anatomik ve fizyolojik yapolaro onlara c~otli ustunlukler vermi~tor. Bu yapo sayesinde ~yor ve meralardan (ok oyi yararlanor, bitki koklerindcn, yumrulardan, aga<; yaprak ve gtlvdelcrinc kadar her ~eyi yem olarak degerlendirirler. 6-Taromsal Orctime Katkolaro: Ko yunculuk vc tarunsalliretim beraber yapolcl ogoncla besin onaddesi cltinO~OmO, topragon zengin le~tirilmesi, biiylece (evre ve kayMklaron kononmaso ve en uygun kullanomo yon- lerinden geli~mi~ ve geli~mekte olan Olkeler i~in yararlo bir Oretim ?ekli ve i~koludur. 7-Aile Biit~csine ilave Katko: Koy lerdeki dar gelirli ailelerin koyun yeti$ti riciligi sayeslnde elde etti kleri Orilnlerle claha iyi beslenebilmeleri nin yano wa aile bOt<;esine ek gelir saglayabi lmcleri mumkundlir. 8-Koyun Yeli~tiriciliiinin Ekolojik Yararlaro: Koyunlar <;evrenon ve ekolojik dengenin korunmaso ve yeniden tesisonde ~ derece yaralo hayvanlar olup, ormancologon geli$· tirilmesindc, aga( tohumlaronon ekilmesinde, gereksiz bitkilerin ve ya bani otlaron ortadan kaldoro !masoncia, orman yangonlaronon llnlenmesinde, su ve topraga karo~<ln endOstriyel ki rliligin lcmizlcnmcsinde, yaban hayalonon korunmasonda vc gcli j tirilmesinclc koyunlardan yararlanmak mOmkOndOr. Olkemizde ko yun yetijtoriciligi son yollarda maalesel hasar gbrmli~tur. Koyun sayoso a<almo~, bu ijten g~imini te<nin eden inS<Jnlaron sosyal vc ekonomik durumlaro kotul~miitir. Yukaroda sayolan yararlarono vazg~ilmez ve baika turlu teonin edilemez olarak gordOguon(oz koyun yetii ti riciliginin oneminin yeniden anlajolmaya ba~lanonasono memnuniyctlc kar~o loyoruz. Koyun yeti~t iricil iginin yeniden yaygonlajarak daha iyi seviyelere gelmesi i<:in dikkal edilonesi gereken konularo ()zel olarak a~agoda sunmaktayoz. sui venmi, kuzu bUyiitme, besi ve 1khme bagl1 kurakhk oonemle<inde farkh besleme rejimlerinin gerekliligi bilinmeli ve uygulanmal1d1r. Me1-Pianh Yeti~tiricilik: Koyun ye- ralarm zay1l oldugu alanlarda, gunli~liricil igi en az 2 y1h kapsayabilc- eel tanmsal Urcl im vc 1slah uygulacck planlamayla yaplld 1gmd a, malarmu1 yardun1yla, bitki miktar maliyellerin dO~mesi, elde edilen ve kalitesi art .rdarak temelde mera OrOn ve gelirlerdeki art1~1n yan1s.ra, hayvan1 olan koyunlardan en uygun pJtar taleplerinin daha degerli verim d01eylerine ula}1lmas1 mUmllrunlcrle ve slirckli olarak kar~1 lan kOn olur. 3-Genel ik (:ah}malar: Bolgede mas1, Kurban bayram1, tatil mcvsiyaygm olarak yeti$1iriciligi yap1lan mi, ihracat gibi ozel pazar ko~ulla Kangal koyunu wk iyi verim ozelr~nda daha yliksek gelir elde edilesa hip bir potansiyeldir. Hay liklcnnc bilmesi mumklin olur. 2-Baklm ve Beslemenin Onemi: vanlardan maksimum verim elde eKoyunculugun 1emelinin meralar- d1lebihnes1 i.;in bu 1rkm 1slahma dedan yararlanmak oldugu unululma- vam eunenin yan1 s.ra, saf siirlilerle mahd~r. Mera ve .;ay~rlardan azami yap1lan yeti~liriciligin korunarak yararlanmak ve bu doga l kaynakla- devam cdi lme;i gereklidir. DamiZnn slirckli ligini saglamak gcrcklidir. IIk sc~imi yap11irkcn, se~imde uyuBlllgcye gore degi~mekle beraber, lacak csaslar iyi belirlenmeli, aym ihtiya~ varsa mera 1slah1 ve yem cografo blllgelerde bile larkh ikli m bilkisi yeti~liriciligi yap1lmal1d.r. ve bitki Mllstl ko~ullann1n ortaya ilave besleme gerektiginde eksikligi c;1kabild i~i goz OnOnde bulunduruduyulan besin m;•ddelerinin saglan- larak, (:evre ~Jrtlanna uyumlu, hasmasl ~klindcyap1lmahd~r. K~ kah- tallklara dircnc;li, buyt1me h1z1, et, ml oncesi, gebeligin son dooemi, yapag1, sui verimleri yuksek olan yercl dam1zhklar tercih edilmelidir. Kan yak1nl1g1 sonucu ortaya t;1kab1lecek genet1k bozukluklan onlemek i('in, yeti$1iriciler arasmda darnllllk ciegi~imi yap11mal1d1r. 4-Surli yijnetimi ve barmaklar: SOrO yonetiminin prolesyonel o larak saglanmasl, hayvanlarm daha doga l ~artlarda ya~amalan, bakunlan vc beslenmcleri saglanmahd1r. Bannak ~artlan hayvan relah1n1goz tinlinde bulundurarak daha iyi hale getirilmelidir. Meralardan daha iyi yararlanabilmek i<;in, .;obanllk i} kolunun guc;lcndirilmesi, c;oban hatalanmn onlenmesi ic;in egitimyapl~r~m gibi 6nle<nler ahnmalld~r. 5-Saghk tedbirleri: Koyunculukla ugra}an insanlan ve koyun surlilerinl salgm haslallklara ve ic; d1~ parazillere kar$1 korumak amac1yla gerekli a~1 ve ilac; on uygulamalan mutlaka yap1 lmalld~r. Hastallklann ortaya <;lkmamasl vcya yayllmamasl ic;i n tcknik deslekten mullaka yararlandmal1cllr. Bu konularda gerekli o labilecek on bilgilend irme egitim1 sagl anmalld~r. KOYUN YETi$TiRiCiLiGi YENi OEN CELi$TiRiLiRKEN DiKKAT EDiLMESi CEREKEN KONULAR 6-Siiru guvenligi: Hayvan h1rs1ZIIji1 vc yabani hayvanlara kar~1 koruma saglanmas1 ic;in tedbirler almmall, bu konuda diinyaca iinlii Sivas Kanga l kOpeginin Os!iin ozelliklerincien ciaha iyi yMarlan11ma lld1r. 7-Risklere kar$1 ha21rl1kll olunmah: Kurakllk, sel, ag1r k1~ ~artlan gibi bolgemizi olumsuz yonde elkileyecek olum;u~lukl ara kar$1, bannak ve yedek yem Moklanm12 haz~r bulundurulmalldlf. 8-0run kalitesi: Pa~ar }artlanna uygun, kaliteli ve surekli urlin elde cdebilmck i.;in planh yeti$1iricilik kurallanna uyuhnah, baklm-besleme-sagllk-damlzllk se.;imi konulannda 111 iz davramlmalldlf. 9-Urlin geli~tirmek: El s(it yapag1 gibi geleneksel Ori.inlerin yan1 ma, bunlardan clclc cdilen mamul maddeler; eHOI Ortlnlcri, Yapag1 ve yan Orlinlerin cldc cd ilmcsi ve bunlarm dcgcrlcnclirilmesi, ycrcl ozcllikleri yans1tan C$yalar da lirelilerek pazarlanmalldlr. Pazarlama konusunda; iilke genehndeki hayvan pazarlanyla ve bors.1larla 1leti~im kurmak, ihracat imkanlanm ara$11fllarak, cldeedilen iininlcnn daha iyi degerlendirilmesi, pazarlanabihnesi i~in bolgedeki yeti~ti ncilerill ortak foyal politikas1 olu~1um1alan gereklidir. Bolgeyi ve ()zelliklerini Olkcsel ve uluslararas1 alanda tanltiCI mahiycue reklam kampanyalan dllzcnlcnmcli, bo lgede eko-turizm potansiyeli aklif hale geli rilmelidir. Ozet olarak, bolgede etkili ve yararll laahyellerini surdiiren Damllhk Koyun Ke<;i Yeli~liriciler Birligi'nin onde<ligindc • Degerll so ruler elde tutulmah • Saghk problemleri onlenmeli • Bakun, besleme ve siirii yonetimi halalan onlenmeli • Kahteli vesurekli, .;:esitliligi artln lml~ uri.in eldc cdilmcli • Ekonomik analiz yapdmah • Pazarlama it; in Orglitlenme ~a h~malanna h1Z verilmeli, koyunculuk sektorOnO yeniclen canlanchnlarak daha kalanc;h hale getirilmelidir. K PECi ve STiR i Ci Dr. Yusuf Ziya OGRAK Cumhuriyet On iversitesi Kanga l Ki:lpegi Ara~torma ve Yeti~tirme Merkezi SiVAS Daha cok bir co ban ktipPgi (ShPphprd dog) olarak amlan Kangal KtipeklPrinin, bir sfirfi koruma ktipPgi (livestock Protection-Guardian dog) oldugunu ifadP PtmPk daha dogru olacakt1r. Cfinkfi daha gPni~ bir kavram ulan "cuban kiipPkleri" icinde sfirfi gfidPn (HPrding Dog) kiipPk 1rktan gibi ayn bir grup da bulunur ki bunlar CObamn PmirtPrinP giirP havlayarak, 1s1rarak Sfirfiyfi SPVk VP idarp edPbilirtPr. Suro koruma kiipPktPri ise son dPrPCP guctu iskPlPt vP kas yap1lan ilP CObandan bag1ms1z hmkPt Pdmk, sfiriiniin uzak VP yakm PmniyPti icin hPr tfirtfi tPhdidP kar~1 sava~mada ac1maS1Z olabilirter Yeti~ti rildigi evlerde ailenin bir ferdi gibi gorUien, sad1k dostlarun1z kopeklerin atalaru11n, kurtlara (Canis Lupus) dayand1g1 bil inmektedir. En eski fosil kaynaklara gore evcil kopeklerin kullanum, 12.000-14.000 y1l oncesi Bat1 Avrasya'ya u zan~rken, genetik (ali~ma lar 15.000 ila 100.000 yd ilncesi Dogu Asya'y• i~aret etmektedir (5). Evcil kilpeklerin ilk yararlaruld1g1 alan muhtemel o larak surO koruma gorevid ir. En eski kopek ~rklan arasmda gosterilen sOrO koruma kopeklerinin, Ortadogu veAsya'dan koken ald1g1 dO~OnUimektedi r (14). Hayvanoll kta ozel likle de ki'1<;U kba~la r ir;in, meralarda sO rUler halinde yaydarak yap1lan ekstansif yeti~ti ricilik, vazger;ilmez bir uygulamacllr. Ancak dUnyan.n hemen her yerinde, r;e~itli vah~i hayvanlar bu surOiere zarar verebilmektecl irler. USDA(United Stales Department of Agriculture) 'n1n 1995 y1l1verilerine gore, ABD'deki vah~i y~rt•cdann, hayvan suru lerine verdigi zararlar ydlik 100 milyon dol ann lizerinde olurken, koyun ve kuzu kay1plan, 520 b in ba~1 a~an oramyla ilk mada yer alm1~t1r (4). Vine ABD'de yap1lan ara~tmnalar, sUrtl koruma kopeklerinin bu kay1plan %60-70oramnda azaltt1g1m gostermektedir (3). Daha r;ok bir r;oban kopegi (Shepherd dog) olarak an1lan Kangal K6peklerinin, bir suru koruma ktipegi (Livestock Protection-Guardian dog) o ldugunu ifade e1mek daha dogru o lacakllr. <;unku daha geni~ bir kavram o lan "<;:ob;m kopekleri" i<;:inde sOrO gOden (Herding Dog) kopek ~rklan gibi ayn bir grup da bulunur ki bunlar <;:obanm emirlerine gore havlayarak, 1marak surOyU sevk ve idare edebilirler. Suru koruma kopekleri ise son derece gur;lu iskelet ve kas yap1lan ile r;obandan baguns1z hareket ederek, surUnlin uzak ve yak.n emniyeti ir;in herturiO tehd ide kar~• sava~mada acunaSIZ o labilirler (7). Turkiye'de ka~ tane ~oban ki:lpegi 1rk1 bulundugunu kesin o larak soylemek. yelerli bilimsel ~ali~malar olmad•gmdan bugOn i~in mOmkOn olmasa da en azmdan Kangal, Akba~ ve Kars kopeklerinin ayn bi rer 1rk oldugu bir<;:ok '· . c;evreleree kabu I gormekte ve bu konuda yap1 lrn1~ baz1 ara~t1rrnalarca clesteklenrnektedir. Ancak baz1 uluslararaSI o;:evreler. 40 y1h a~an bir suredir yanh~lannda ISrar ederek, bir~ok 1rk1 b annd~rabi lecck boylesine buyuk bir eografya olan Turki ye'deki butun c;oban kopegi ~rklar1111 tek bir Irk olarak • Anadolu (oban K6pegi" (Anatolian Shepherd Dog) ismiyle anmaya devam etmekte; ve ne yaz1k ki Olkemizdeki baz1 bilim aclarnlan b ile bu yanh ~a clujebilmekteclirler. Bu kanna~an1n kesin olarak onlenebilmesi, ancak Kangallan n dunya k6pek federasyonuna (Federa tion Cynologique lntern<~tion<~le FCI) kayll ed ilmesiyle son bulacakt~r ki bu konuda Turkiye 2006 y1hnda kendi Kinoloji (kopek bilimleri) federasyonunu kurarak gerekl i ba~vurusunu yapm1~ ve uzun bir zaman gerektiren sOre.; olumlu ~eki lde i~lemektedir. = KANGALLARIN GENELOZELLiKLERi Kangallarm genel gorunlimune bak1ld1g1nda, bozdan a(.1k griye degi~en, orta uzunluktaki postla kaph vOcut, iri ve kashdu·. Mesaticephalic tip denilen orta uzunluktaki ba~, iri fakat vueut ile orant1hd1r. Burun, kulakl ar ve goz c;evresi siyah olan kafa, yuvarlaga yak1nd1r. Yandan bak1ld1gmda dikdMgen g6runiimli.i olan burun ve ag1z iri, kOt ve gu(,IO, burun deliklcri belirgindir. O rta buyliklukte olan kulaklar sark1 k, bal renginden kahverengiye degijen gozler, kafaya oranla kuc;tik ve oval ken, ne beyaz ne de g6zalt1k~r m121hk gostermez. Vucuda saglam ~eki l de baglanan boyun, kash, kahn ve o rta uzunluktad1r. On k1s1mdan bakljda geni~ o lan goglis, dirseklere uzanacak kadar derin, baeakl ar uzun ve kahn, penc;eler buytiktur. K1sa ve kiit olan t~rnaklar beyaz, siyah ya da alaca renkte olabilir. Oaha ~ok arka ayak i~ yanlannda, nad iren dlj yanlannda, hatta on ayaklarda da gorulebi len po liclakti li (ijlevsel olmayan fazla parmak) 1rk ic;in zaruri o lmad1g1 gibi, k6pekler ic;in Sl· k1n11 yaratan unsurlard1r. Uzunlugu topuga kadar olan kuyruk, diger iri ~rk kopeklerde meveut o lmayan bir kalc;a uzerine k1vrun gosterir ( l,il). O lduk<;a buyi.ik gi:irtinUmU yan1nda Kanga l kopeklerinin, kafa ve bedenine ail OlyOmleri arasmda da mlikemmel bir uyum soz konusudur. Erkeklerinde 70-85 em, clijilerinde 65-75 em o lan cidago (s1rt111 en yuksek noktas1) yliksekligi ile vucut uzunlugu (boyun a lt1gi:igi.is noktas1 ile tuber ischi i aras1 mesale) arasmdaki oran1 :1,2 olmahd1r ki bu yandan bakdd1gmcla kareye yak1n dikdortgen gorunumli verir. Vine gogus geni~ligi (scapu la arkas1 gogi.is kafesini n en <;1k1nt1h noktalan aras1) ile gogus derinligi (Cidago ile sternum tHaSI mesafe) arasmdilki oran 1:1,5 o lmal1d1r. Kafada ise yuz (goz a~1lannm birle~tigi yerden burun ueuna kadarki mesafe) i le baj uzunlugu (crista occipitalis ile burun ucu aras1 mesafel aras1ndaki oran 1 :2,'12,5'dir (8). Kangah Kangal yapan belki de en onemli ozell ik, onlan n hertlirl li tehclide kar~1 gosterdigi yi.iksek duzeydeki eesaretleridir. Ytizy1llardan beri sliri.i koruma amac1yla yeti~tiri len bunlarla da ba~ edebildigi bildiri lmektedir (15). Oldukc;a iri vucutlanna ragmen bir kurdu yakalayacak kadar h1zh ve (.evik olan Kangallar, kuwetli onsezileri sayesinde sahiplerine k ar~ 1 sad1k ve sevgi clolu iken, yabanCIIara karjl mesafeli durup, sebepsiz yere sald~rmazlar(8). Kangallar da d iger kopekler gibi mevsime bagh monoostrik hayvanlar olclugundan, d i~ileri y1lm belli bir mevsiminde 5-13 ay arayla k lzgm hk gosterirken, erkeklerde spermatogenesis butlin y1l boyunca devam eder. 6 ya~mdan sonra azalma olsa da di~i lerde menapoz gilrtilmeden Oreme siiri.ip gider. Dogumlar ydln herhangi bir mevsimi olabilse de yap1lan ara~t1m1alar, daha ~ok ilkbahar mevsimincle yogu nl a~t1!j1111 (%52) gosterirken, yavru yajama gi.iclini.in en yliksek oldugu mevsim yaz, en du~i.ik olarak da sonbahar mevsimi bild irilmekteclir (6). Yakla~1k dokuz haftal1k gebelik suresiyle Kangallar, her biri 500 gr eivannda, ortalama 7 yavru dogururlar. ilk iki haftagozleri kapah olan yavrular, yinede analarm1n meme- Kangallar, ortalama 300 ba~h k bir koyun surusi.inu en az iki erkek bir di~i ilemukemmel koruyabilirler. Bu i~i yaparken. \-Obandan bag1ms1z hareket ederek zaman zaman sOrOden uzakla~1p, gozetleme yapabilecekleri yuksek bir yercle yatarlar 0). Tlirkiye'cle bu suruleri daha c;ok kurtlar tehdit ederken, baz1 ulkelerde kurtlarla birlikte, dag aslan1 (cougar), gri Kuzey Amerika ay1s1 (grizzly bear), <;aka I gibi bliyuk ylrtlcllan da sayabiliriz ki Kangallann sini kolayea bularak ortalama bir buc;uk ay emerler( 1). ~eki lde KANGAL YETi~Ti RiCiLiGi Achm bir Orta Anadolu ~ehri olan Sivas'111 Kangal ilc;esinden alan bu kopeklerin, bu ile kom~u olan Kayseri, Yozgat, Tokat, Erzincan veMalatya gibi illerde de iyi orneklerini gormek mlimkundlir. Ba~ta istanbul o lmak lizere Turkiye'nin bir~ok bolgelerine de sal Kangallan n gotliri.ilerek yeti~ti rildigi ~;:orulmekted ir. Ancak Kangallann Istanbul hatta ABO, Avrupa ve daha bi r~ok ulkeye gotlirulmesi, onlaron kokenlerinin Sivas-Kangal'a dayand ogo ger~egi ni degi*tirmeye<:ektir (13). Kangal kopeklerinin dogal ya~on alano o lan Sivas ve yakon ~evresincle, yuzyol· lara clayanan yeti~tirici ligi hep ku· ~ukba~ hayvan surUierinin varlogon· da ger~ekle~m i~tir. Bugun bu bOige· deki gerek hayvan sayosonon azalonasogerekse g~ler, kopek varlogono da onemli oi~Ode azal tmo~tor. Hatta ba· zo koylerde ku~likba~ slirusli kalona· dogondan, koyun tek bliyukba~ slirli· suyle Kangallaro n yayoldokl aro da gozlenmektedir. Ancak bu durum, KMga llaro yok o lma tehdidine gotlirmeye<:ektir. <;:unkO onlar SO yol onceki gibi saclece orta Anaclolu' cla degil, bugun Turkiye'nin dort bi r yanonda ve bir~ok ulkede ya~amak· tadorlar. Ancak bu yeni yurtlaronon ~ogunda, ayro lmaz par~alaro ku~Ok· ba~ surOierinden ziyade, fabrika ve villa bah~elerinde bek~ilik gorevin i Ostlendik leri de ayro birger~ektir. Kangallaron, sliru koruma aonaco do~onda kullanolmak uzere, ~ifll ik ortam onda ilk yeti~t iri lmelerine, veteri ner hekim Tuggeneral Orhan bnci.il pa~anon le~vikleriyle, Geonlik Askeri Vet. Ok. vc Egt. Mrk. Komu· tanlogo bOnyesinde 1975'te ba~lan· mo~tor. 1980'1erin sonunda, Tarom i~letmeleri Gen. Md.'ne ait Uta~ Ciflliginde, donemin Sivas valisi LOtfi Tuncel'in giri*imiyle Kanga l il~esinde, 1993 sonbaharonda da Sel~uk Oniversitesi Veteriner fakul· tesinde benzer foreti m birimleri O· lu~turulomo~tur(2). Takip eden yollar· da, gerek ara~torona ve orko koruma ama~loyla bazo veteriner fakOite. lerinde, gerekse, kangi! l yavrulan - non ticari olarak sato~ona yonelik O· zel i~letmelerkurula gelmi~tir. ideal ortamlaro o lan koylerde ge· leneksel olarak yeti~tirilen Kangal· laron, gerekli saglok uygulamalaro ile besleme tekniklerine gore Oretil . medik leri gorfoiOrken, i~letmelerde genell ik le bu hizmetler daha dOzen· li verilmektedir. Koy tipi uretimde kopekler daha ~ok arpa unu bula· onacondan yapolan "yal" ile beslenir· ken her hangi bir a*onon yapoldogono goronek de nadirdir. Kangallaron top· lu olarak yet ist irild igi bu H.ir i~let· melerde, yap1lan ara~ttrmalara gOre, slirekli kapalo tutulonaya baglo ciddi dol verim i dli~u~leri gorlilurken, bto· ralarda Oretilen bir yavrunun i~let· oneye maliyetinin de 363 TL oldugu bi ld irilmekted ir. (6, 16). Kioni c;evrelerce, Kangallaron do· gal ortaonondan s;okaro ld oklaronda o· zell iklerini kaybettigi hatta ya~aya· onadoklaro belirtilonektedir. Oysa son 40·50 yolda, 1980'1erden sonra da artan bir ivmeyle, Kangallar dun· yanon bir~ok bo lgesine gOti.irulerek ba*aroyla yelisli rilon i~ ve asli gorev. lerin i mlikemmel yapabildi kleri gozlenmi~tir. TUrk ~oban kopekleri· nin, bir arkeolog olan Prof. Rodney S. Young tarafondan ilk kez ABD'ye gollirulmeleri 1950'1erde uzanor. Cok sayoda Amerikan askeri de TOr· kiye'deki gorevlerinden donu~lerin· de beraberlerinde bu kopeklerinden gotlorurler. 1968'de ABD'Ii deniz Tegmen Robert Bal lard ulkesine do· nu~unde uzun tuylli ve benekli bir erkekle, kahverengi bir di~i kopegi yanonda goturerek ba~lattogo yanlo*o, kopeklerinin yavrularo no sattogo ki~i· lerle 1970'de kuracagoAnaclolu <;:o· ban Kopegi Kullibu (Anatolian Shepherd Dog Club of America) ile peki ~tiri r(IS). Dogru yapol anma o lan Kangal Kopegi Kullibfonun (Kangal Dog Club o f America) ku· rulonaso, David ve Judy Nelson'laron ~abalaroyla ancak 1989'da ger~ek le~ir ve 2002'ye gelindiginde 280 kayotlo Kangal ile yine de Amerika i~in ku~uk sayolabilecek bir orga· nizasyon sekillenmi$li r (10). 1986· 'da yapolan bir ara~tormada ABD'· deki yoban kopekleri i~inde Kangal ve Akba~lardan olu~n Turk <;:oban Kopekleri %1 S'lik bir oranla u~On· eli sorada yeralm o~la rdor (4). Turkiye'de bi r arkeolog o larak ~alosan Dr. Charmian Steele. "Gazi'" ve "Saba hat" ismini verd igi yavrula· ro 1965'te ingiltere'yc goturerek oradaki ilk Kangal neslini ba~latm o~tor. Dr. Steele ile konu~an bir Turk ~o· banon, kopegine "Karaba~" demesiyle ba~layan yanlo$ anlama, i ngiltere'deki Kangallaro n " Karabash" olarak an dmalanna neden olur. 1965'te kun.olan Anadolu Karaba~ Kopegi Kulubu (Anato lian Karabash Dog Club= AKDC), 1968'de ingiliz Kopek Kulubu'ne (English Kennel Club) kayot ed ilir. Bundan daha vahim olano, 1970 ve 1980'1erde Natalka Czartoryska tarafondan Turkiye'den gotiirulen ~ok ~~itli kopeklerin Anadolu <;:oban Kopegi (Ana· to lian Shepherd Dog) olarak tek bir ork gibi anolmasove 1983'de bu isim· le kuru lan kullip (Anatolian Shepherd Dog Club) vas1tas1yla bunlan n ABO, Avustralya. Fransa ve iskandi nav Olkelerine ihrac;: edil rneleridi r. ingil tere'deki bu iki yapdanmaya ragmen, 1987-2002 y1llan arasmda bu kulliplere kay1lh 1268 kopegin 980'inin (%71) Kangal kopegi o lma51, oni:uniizdeki y1llarda Kangallan n Dlinya K6pek Federasyonunca tanmmas1y la kendi k im lik leri yle aml malan a~1 smdan sevindiricid ir (12). Bir Afrika li lkesi o lan Namibya'daki kli~iikba~ hayvan siiriilerine verdigi zararlardan dolay1 ~italan n, yeti~ti rici ler tarahndan 61diirii lmelerinin 6nlenmesi amac1yla 1994 y 1lrnda ba~latllan bir proje kapsam rnda, Kangallar buradaki ~iftl iklere dag1t1ln11~l". Yapdan bir ~ah~mada, koyun ve ke~i Jerden olu~an kii~likba~ hayvan suriilerine ~italan n ve diger y 1r11Cdan n verdigi kay1plar, kullanl lan Kangal Kopekleri ile %76 oranrnda azal tdabilmi~; kendil eri ne Kangal verilen ~ift~ilerin %88' i kopeklerin koruma gorevlerini iy i veya m ii kemmel olarak yapt1 klaru11 belirtmi $1erd ir (11 ). SONUc;: Tlirkiye'de ve dunyada her gun arl an Kanga lseverlere ragmen, binlerce yd 1n lirlin(i bu genetik hazinenin ozellikle bilimsel s;ah~malarda daha fazla ele ahnmaya ve halk elincleki yeti~tiricil igini n daha bi lin~l i ve kay1th olarak yurutlilmesine ihti ya<; o ldugu a<;1kt1r. iri g<lvdesi, gucii ve cesaretinden dol ay1 Kangallan n, gerek saf gerekse baz1agresif kopek ~rklanyla mclezlenerek dovU~Ierde kullandmalan, ahnacak yasal ve em niyet tedbirleriyle onlenmelid ir. Ay111 zamanda Tiirkiye'nin bi r kliiWr varl1g1da o lan bu k6peklerin, Kilhilr Bakanhg• ile Olkedeki hayvanc1hk faaliyellerini planlay1p ylirOlen Tarun Bakanhg1'nm, bu hususla s;ahsmalan ol an Universiteler ve akademisyenlerle organize olarak, birli kte hareket etmeleri yararh o lacakt.r. El belle bugline kadar yap1hn1s guzel islerde gi.iz ard1 edilemez. A ncak mevcut durum yur1dl$1 ile k•yasland 1gmcla, daha yapdacak ~ok ~eyi n oldugunu gormek hi~te zor degi lcli r. K A y N A K c A 1. Alasoy, F. ve Kant., 0. (20051 Tllrk <;oban Kopegi Kangal. Medisan Yaymevi. Ankara 2. <;:etin, 0 . ve Tepeli, C. (1996): Turkiye'de Turk <;oban Kopegi Yetijtiriciligi. International Symposium on Turkish Shepherd Dogs. 23 Oct t 996 Konya 3. Coopinger, R., Coppinger, L. and Harned, M. (1996): The Importance of Dogs in Guording The Flock in The USA. International Symposium on Turkish Shepherd Dogs. 23 Oct 1996 Konya 4. Green,).$. and Woodruff, R.A. (1996): Livestock Guardian Dogs and Predation Management: 19 Years of Effort by The U.S. Department of t\griculture. lnternalional Symposium on Turkish Shepherd Dogs. 23 Oct. 1996. Konya 5. Jensen, P. (2007): The Behavioural Biology of Dogs, CAB International. Cromwell Press, Oxfordshire, UK. 6. Ograk. Y.Z. (20051: Sivas $artlanndaki Kangal Kopegi YavrulaMda Oogum Mevsiminin Ya$ama GGcO Ozerine Etkisi. II U luslararas1 Kangal KOpegi Scmpozyumu. 8 Temmuz 2005 Alacahan, Sivas. 7. Ozcan, M . (20031: Olinya <;oban kopek lrklan kinde Kangal Kope~inin Veri ve Onemi.l. U luslararas1Kangal Kopegi Sempozyumu. 11 Temmuz 2003 Kangal Sivas 8. Ozcan, M ., Ydmaz: A. ve Ograk, Y.Z. (2005): Kangal kopegi Irk Standard1. II Uluslararas• Kangal KOf>e8i Sempozyumu. 8 Temmuz 2005 Alacahan, Sivas 9. KaygiSIZ, F. ve Ograk, Y.Z. (2008): Cost and Productivity Analysis for Puppy Production in Kangal Race Dog Protuction CamJ)onies in Sivas. ). of Animal and Vet. Advences 7(1 01 10 . Kocher, $. (2003): Slewordship of The Kangal Dog Breed: Problems and Progress. I. Uluslararas1 Kangal Ko1:>eili Sempozyumu. '1'1 Temmuz 2003, Kangal Sivas 11. Marker, L. l. (20051: Evaluating The Effectivness of Livestock Guarding Dogs As a Method ot Conflict Resolution. II. U luslararas1 Kangal KOpegi Sempozyumu. 8 Temmuz 2005 Alacahan, Sivas. 12. Mellor, M. (20041 The Kangal Dog In U.K. Panel: Ounyada Kangal Kopegi. 9 Temmuz 2004 Kangal Sivas ·13. Nelson, D.O. (I 9961: A General Classification of The Native Dogs of Turkey. International Symposium on Turkish Shepherd Dogs. 23 Oct. 199& Konya 14. Sims, D. E. and Dawydiak, 0. (1990): Livestock Protection Dogs; Selection, Care and Training. O tr. Publication Centreville 15. Taylor, T. ( 1996): Breeding Turkish Shepherd Dogs in The U.S. International Symposium on Turkish Shepherd Dogs. 23 Oct. 1996 Konya. 16. Tepell i. C. (20051 Farkh Bannduma $artlannda YctiSiirilcn Turk Coban Kopeklerinde Dol Verimi Ozellikleri. II. Uluslararas1 Kangal Kopegi Sempozyurnu. 8 Temmuz 2005, Alacahan Sivas. Ko~Katom1 A~1111 mevsiminde k1zg1nlo k (ko~sak) gosteren koyunun ko~ ile Hayrettin Ko~ Ziraat YOksek MUheodisi (ZOOICkl) iStJ t;:ift le$1i rilmesi o lay1na ko<;: kat1m 1 ya da 3$1111 denir. Ko<;: kat 1m zamanonm tespit edilmesinde bi.ilgenin ozell igi ve pazar durumu dikk3te 3l1nor. Bolgen in ozell igi dikkatc alo nd 1gonda ilimizde ko~ katom1non sonbah3rd3 yap1lmas1 en iyi sonucu vermekte ve genelde de bu ta rzda ha reket edilmekted ir. Koyun yeti~tiriciligi nde serbest a~1111, s1n1f a~11111 ve elde a~u11 olmak Ozere lit; a$1111 yontemi vardor. Serbest a~ 1m Bu yontemde yeteri say1da ko~ ana si.irOye sal1nor. K1zg1nlok gilsteren koyunlar, herhangi bir koo;: aras1ndan a~olor. Her kot;:un a$t1g1 koyun say1s1 da degi $ikti r. Ko<;:lardan biri onder duruma ge~er ve daha ~ok koyun 3$1113 $31151 113 s3hip olur. D iger ko,13r onder k~un 3~am3clog1 koyunla.-13 'iftle~irler. Sm 1fa$1m1 Bu yontemde koyunl 3r vUcut yap1lan ve verim dUzeylerine gore S1n1flara ayn l or. S1noflarda gorUien aksaklog1 dOzel tilecek nitelikte yeter say1da ko\, a~1111 zaonanonda sOrOye borak1lor. Bu, bir o;:e~it dOzeltme ve bir o;:e~it 1slah o;:iflle~ti r111esidir. Bu yonte111de kuzulann babas1a<;:1k o larak bell i degildir. Eldea~1111 Elde a$1111, koo;: ve koyunlann onceden saptanan ilkeler l$1g1nda, koyunlarda k1Zg1nlog1n gi:izle111lenmesiyle bir araya get iril erek 'iftle~ti rilmesi dir. Bu yontemde, koo;: kat11111 bajlamad3n a~1111 listelcri duzenlenir.listelcrde ajll11 yapacak ko\lann ve koyunlann numaral an vardor. Bir bajka deyij le elde ajllnda hangi numaralo koyunun hangi nu111aralo ko<;la o;:if11e$ti rilecegi kat1111dan once beli rlenmekt edir. Bu $ekilde k1zg1nlo k gosteren koyun silrilden aynlor ve a$1111 listelerine bakolarak ona ayn 11111$ koo;:l a o;:i ft le$mesi sagl an or. Ko\ k3t1m1na h3zorl1k Yetijliric i a<;1sondan ko~ kat11111111n bajansl teonelde; ( 1) Gebe kal111a oranonm yiiksek o l111asona, {2) Koo;: kat11111 zaonan1n k1sa sOrmesine baglodor. Serbesl a~1m S1n1f a~1m1 40·60 Ekje.a§lm §9.80 <;:izelge ·1. A§ 1m Yontemlerine Gore S ir Koc;a Aynlacak Koyun Say1s1 Bu ama~la ko~ katun• oncesi ve ko~ katunmda koyunlara ve ko~lara uygu lanacak i~lemler onem kazan~r. Sevi (oyna~li) suresinin spenna verimi ve ozcll ikleri lizerine o lumlu ctkisi vard1r. Bu ylizdcn k~lara a?undan once 7-8 dakikal1k bir oyna?• sli resi verilmesi yararlid lf. K~ katun1nda d ikkate alu1mas• gerekli olan hususlar • Ko~la n n yorulmasmm online ge~ilmes i amac•yla suruye gun aw• ko~kat1lmas• gerekir. • Ko~ katun zaman 1nda ko~ ve koyunlarmm cinsiyet organlan civannm klfk1lmas• gerekir. • Koc; kat1m zamanu1da koc;lar geceleri serin yerlerde, gOnduzleri lo~ yerlerde ban ndm lirlar. • KO( k<111m oncesinden ba~layarak ko<; kat1m sonuna kadar kaliteli kaba ycme ilaveten dane yemler ozellikle de yulafm verilmesi ikizlik oran 111111 artm lmas1 ve saglikli kuzu lar elde edilmesi a~1S1ndan onem ta?•maktad ~r. • Ko c; k atuYu mda yeterl i o randa koc; ku llan dmas• ko<;lan n eko no mik i.\mOrlerin i uzatmas• yanmda k•Siflig• da azalt1c1 yonde etki etmektedir. • Ko~ kat 1m zaman• ko~ ve koyunlara kesinl ikle a~• yap1lmamas• gerekir. A~• yapdan koyun larda k1S1rl1k oram yap1lmayanlara gore daha yuksek olmaktad•r. • Dogumlann toplu la~t1nlmas• ve kuzularda birorneklik saglanmas1amac1yla ko~ katm1m111 en fazla 4·5 hafta i~i ncle tamamlanmas• gerekir. • K~ katun1nda kullamlacak ko~lan n ag•z, di~ler, uremeorganlan ve ayaklann titiz bir ~ekilde incelenmesi gerekir. • Kullarulacak ko<;lar ortalarna 1.5·2 ya~ civannda olmalid~r. Koyunculukta Kay1t Tutma ve Onemi (Pedigri) Koyunl(lnn verim denetimleri ile S(lptanan verimlerin yaz1lmas1ve soy izlenmesi i<;:in ozel deftcrler ya da kartlar dozcnlenir. Gtini.imlizde defter tutma yerine, daha ~ok kart sistemi uygulamr. Kart sisteminde her koyuna ozgu bilgilerin aran1p bulunmas1 ( o len, dam1zhk degeri di.i ~u k ya da ba~ka bir yere satdan koyunlara ait bilgi ler vb) defter sistemine gore daha kolayd~r. Koyun yeti$tirmenin amac1 ve dOzeyine gore <;e$itli kartlar ya da defterler dOzenlenir. Ancak Ozerinde durulmas1 gerekli nokta tutulan kay1tlann gereksinim i kar§llayabilmesidir. Hangi ama~la tutulursa tutulsun, gerek defter sistemi ve gerekse kart sistemi duzenlenir ve i~leni rken genel ilkeler vard~r. Bun lann ba~hcalan ~unlardiF: Necip KI Ll~ Zooteknist Kangai-Akkaraman Halk Eli nde KO<;Okba~ Hay. lslah1 Projesi Ylirlitlicusu 1-Kartlar bir Oretim y1h ya da bir dam,zhk dilnemini i<;ine alacak $ekilde dOzenlenmelidir. Ornegin; sOt verim denetim kart1 koyunun b ir Oretim y d1 i<;:inde ya da dam1z11kta tutuldugu si.irecc laktasyonlanna ail verimleri i~leyebi lecek geni~likte olmal1d1r. 2-Kartlar basit ve anla~1labi li r ~ekilde dOzenlenmelid ir. 3-Kartlar bir ornek olmal1d1r. Ornegin <;e~itli ama<;la tutulmu~ kartlarda koyunlann kimlikleri ayn1 Slrayla beli rti lmelidir. 4-KartlardOzgOn ve okunakh bir $ekilde i$1enmelid ir. Kayotlar Damozlok koyun i~l etmel erind e tutulan ba~loca kayotl ar ~unlardor; A~om Kartlaro: A~om ya cia kor,: kat omonda kullanolan kor,:un hangi di ~i lere a~togono, kar,: defa a~togono, koyunlaron kuzulama tarihlerini ve yav ru sayolarono ve sonu~laron o kayot etmeye yarayan bir karttor. Bu karttan yararlanolarak koyunlaron dol verim dOzeyleri saptanor. Karttan a~un yapan kor,:un kulak numaraso, orko, ya~o ya da dogum tarihi, a~o m yolo ve ~ekli a~om ba~lango~ tarihi vesonu isaretlenir. Slit Verim Denetim Kart o: Deneme sagomlan nda saptanan slit verimleri kayol edilir. Bu kayotlardan yararlanol arak laktasyon slit verimi ya da sagolan sOt verimleriyle laktasyon sureleri saptanor. Slit veri on denetim kartlaronda koyunlaron numaraso, orko, ya~o ya da dogum tarihi, ikizlik durumu, ana ve baba numarasogibi koyuna a it ozell ikler yazolor. Dam ozlok Ko~ Karto: Damozlok kartlannda clamozloga ayn lmo j olan kor,:lann dogumdan itibaren canlo agorlo k arto~l an ve diger olr,:fotleri, dol verim sonw;laro, yapago verimi ile ilgili sonu(lar kayot edili r. Bu ~ekilde damozlok olarak degerlendirilecek kor,:lann verim ozellikleri bi r kartta gorO iebilir. Aynca ana-babalanna a it verim dlizeyleri ve numaralar da gozlemlenir. Oamozlok kor,: kartonda damoz loga aynlono~ ko~un ku lak numaraso, orko, dogum tarihi ya da yaso, ikizlik durumu gibi ozell ikler yazol or. Pedigri (Soy Klitiigli ) Karto: Soy kOtligO kartlaro nda damozloga ayrolmoj koyunlann kendi verimleri, bun lara ek olarak 1. 2. 3. jenarasyon (ku~ak) oncesi atalaronon verimleri toplu o larak bulunu r. Bu kartlardan ilzellikle koyun ve koGiara ail bi lgiler yeterli degilse yararlanolor. Bu kart sistemlerinden hangisinin uygu lanacago, yeti~tinne durumu ve koyun orkona gore kararla~torol or. Ozelli kle oslaho birinci derecede ele alan isletmeler bu konulan dikkate alorve ilina iletak ip eder. Serdal DEMiR Ziraat Mi:1hendisi Koyun ve ke~i yeti~tiriciligi nin Tiirkiye ekonomisinde geleneksel olarak iizel bir yeri vard1r. Bu iinem, amlan hayvan tiirterinin, genelde k1sa boytu ve verimsiz mmlar ile nadas, amz ve bitkisel iiretime uygun olmayan alanlan degerlendirerek et, siit, yapag1, k1l ve deri gibi iiriinlere diinii~tiirebilme yeteneginden kaynaklamr. Koyun ve ke~i yeti~ti rici liginin Turkiye ekonomisinde geleneksel o larak ozel bir yeri vard1r. Bu onem, an1lan hayvan turlerin in, genelde k1sa boylu ve verimsiz meralar ile nadas, an•z ve bilkisel Oreti me uygun o lmay;m alanlan degerlendirerek el, sOl, yapag1, kd ve deri gibi lirlinlere donli~llircbi I me yeteneginden kaynakla111r. Son yinni y•lda, Tlirkiye koyun ve ke~i say1smda onemli dlizeylerde azalma gozlemlenmektedi r. H ayvan say1smda azalma, birim verimlilik art1~1 konusundaki etkinliklerin in de bajanll olmamas1 nedeniyle toplam et, sUI ve deri liretimimizde t>nemli gerilemeleryaratrnljtlf. Uzun y•llardan beri eli, sOW, yapag•s• ve derisi ile insanlann en t>nemli i htiya~lan111 kar~dayan koyunlar dlinyanm her yerinde yeli~tirildigi gibi Olkemizde de hemen her yerde yeti~ti rilmekted i r. K1sa zamanda nakit paraya ~evri lebil mesi nedeniyle tanmm bir sigortas1 gibidir. Bu neden le sadece zirai uretimle ugrajan ijletmeler dahi ellerinde az sayiCia da olsa koyun bu lundunnaktad~rlar. Koyun et, sut, yapag•. deri ve glibreleri ile insanlara ekonornik gO<; veren degerli bir hayvand~r. Bu nedenle sadece zirai Orelimle ugra~an i~letmeler dahi ellerinde az say1da da olsa koyun bulundurmaklad~rlar. Koyun yetijtiriciligi tek bir verim heclef allnarak yap•lmamalld~r. Hedefte mutlaka iki veya daha fazla verim gozetilmelidir. Ornegin koyun sadece sutU i~in yeti~tiri lmemeli, slit verimi yanmda dol verimi, et verimi yanu1da yapag• verimi dikkate al• nrnalld~r. Koyunlaflll ba~llca verimleri dtil verimi, el verimi, yapag• verimi, slit verimi, deri verimi ve gubre verimi olarak say•labilir. Bir koyundan elde edilen geliri n % 45'i etten,% 15' i yOn veyapag1dan, geriye kalan% 40' da slittendir. Peynirve yogurt yapun1nda koyun slitU kullan1llfsa, elde edilen urunler kaliteli ve fiyat1 da yuksek olur. <;:onku, piyasada koyun s01Unden yapdan mamu ller .;ok tululur. Trakya'da, Bat1 Anadolu'da koyun sutli kullan•ld•g• i( in peynirleri <;ok mejhurdur. fransa'da koyun slillinden ikiyliz ~e~il pcynir imal ~'<lilmekle vc konu ekonomik bakundan bliylik deger la~unaktad1 r. KOYUNLARDAN ELDE EOiLEN VERiMLER Siit Vcrimi Slit ve lirlinleri pek ~ok insanm cliyetincle temel bir godaclor. insanlaron dogumlaroncl,ln itibaren aldoklaro ilk besm maddesi olan slit, bebeklerin bagosoklok sisteminin gu(;lenmeoinde en clnemli etkendir. Cocukluk ve gcn<:lik doncminde dOrcnli olarak tOketole~ sUl vc sOt lininlcri isc kemiklcrin kuvvctlenmeso, di$1eron gli~lenmesi, kaslann sokola$maso ve sagloklo dokularon olu$masona yardom etmektedir. Olkcmizde inek, koyun ve kc~;i olmak iizere ba$loca 3 turden slit Uretimi ger~ekle~tiril mekte vc bu slit· lerden (C$itli silt urunleri islenmektedir. 2006 yolo verilerine gore koyun varlogom ozon %3'(1 kliltOr orklaronclan. %97'si ycrli orklardan, kc~i varl ogomozon ise tamamona yakono yerli orklardan olu$maktador. Oretilen toplam s!lnen tiirleron aldogo pay oncelendiginde toplam sUI uretiminin %89,66'sonon inekten, %7.26'sonon koyundan ve %2,62'sinin de ke(;oden saglanclogo goriilrnektedir. Pck (Ok toplurnda slit denildigincle akla ilk olarak inek sutli gelmektedir. Fakat bazotoplumlarda koyun ve ke~i slitii llretim ve lloketimi linem ta$omaktador. Her blilgesincle koyun yeti$1iricil igi yapolan Olkemizde, koyun sutii ve degerlenclorilmesi daha (Ok Trakya'da onern tasnnaktador. Turkoye toplam slot uretiminin %8'ini olusturM koyun outO. ba~ta mandoracolar olmak Ozcre gocla scktorlln de dcgerlencl irilrncktedir. Koyun siitllnclen elcle edilen ya&, yogurt ve peynir gibi sut Orllnleri halkomoz tarafonclan tercih edilmekte ve sevilerek yenilmektedir. Bu nedenle de koyunlann biiyOk bir kosmosagolmaktador. Anc.tk koyunlarcla sagomon gu~l ugO ve zaman almaso i~ gucii kaybona sebep olm<~kta, sagom daha ~ok aile i~letmelerinde yapolmaktador. Koyun sutunun 0zell ikleri ve beslenmedeki onemi Koyun sullo; protein, yag ve mineral maddeler a~o smdan zengindir. Bol(!$imincleki protein ve yag oranonon fMiahgo ile diger sutlerden ayort edilir. Kuru madde orano inek soJIOnden % 50 oranonda daha fazla olup, yakla~ok% 19 civanndador. Bunun % 6-S'i sOt yago, % 4-S'i kazcin, % 4.5-S.O'i laktoz,% 0.5-1.~'i albumin ve % 0.9-l.O'i tuzlardan meydana gelor. Koyun sutunun tHrasyon asitlogi 8-12 Sll ve yogunlugu 1.030-1 .045 g!ml arasonda degi~ir. Bile~i mindeki proteinli maddelerin yakla}ok % 80'i kazeindcn olu~tugu i~in, kazeinl i sutler grubuna dahildir. Kuru maddesinin yllksek olmaso nedeniyle sahip oldugu kalori degeri de yuksektir. Rengi inek sultine oranla daha beya zdor. Koyunlaron laktasyon suresi ortalama 7 ayclor ve sOt verimleri orklara glire degi~mek ozere bir laktasyon dOneminde 400-700 litre arasondador. Oogal asitligi daha yOkscktir vc oonraclan olusan asitlik biraz yava~ gelisir. Tado ve kokustokendinc ozgu ve biraz agordor. Bu nedenlerle i~me sfitli olarak tiiketilmesi yaygon degildir, i~onesutli olarak kullanolma zorunlulugu oldugunda, sulandonlao·ak i~ilmesi oncrilir. Buna karson kazein oranonon yiiksek olmaso nedeniyle peynir ve yogurt Uretiminde. ozellikle ka1ein urctiminde, yag orano ytlksck oldugu •<in de tercya!\o Orctiminde tcrcih edil ir. Pohtola~onak i~in daha fazla peynir mayasona ihtiya~ gtlsteri r. Ancak, koyun sUIO kremasmclan yap1lan tereyaglan yumu$ak yapoda olurlar. Yag asitleri kompozisyonu inek sutune oranla farklodor ve bu nedenle Polenske sayoso, sabunla~ma vc iyot sayolan daha ytikocktir. Olkemizdc peynir vc yogurt iirctimincle koyun stilii, uriinlin kalitcsi ve randomano a~osmdan tercih edilir ve inek sOtune oranla daha yuksek fiyatla satolor. inek sultine oranla bazofarklohklar vardor. Omegin; siit yagondaki lesitin miktaro daha fazla, yag globullerinin .;apo daha buyuk, riboilavin a~osmdan lengin, buna karson C vitamini ve nikotinik a sit a~osondan inek sullinc oranla daha fakirdir. Koyun sOlO, inck sOtline oranla daha fazla miktarda amino asit i~crir. Kuru madcle ve yag orano fazla oldugunclan, onek sutilne oranla sindirimo daha guo;tor. Koyun sutu ile vcreon ha1talo~onon bula~ma olasologo <:ak zayofur, ~O nkli koyunlarcla vereon hastalogona pck rastlanrna7. KOYUN SUTU NDEN ELDEEDilEN YORESEL iSiMLERlE AN! LAN ~E$iTLi KOYUN PEYNIRLERI; Erzincan Tulum Peyniri: Erzincan·da birka~ yol 011-<esine kadar evlerde, son yollarda ise modem tesis-lerde uretilen tulum peyniri, ulkede en ~ok tiiketilen pcyn ir tGrleri arasonda. Koyun siltlinlio1 osttol op maya-landoktan sonra ol u~an pohllso, be~ torbada sudan ay-n~m<~so i~in 3 gun bekletiliyor. Daha sonra pohll par-<;alanarak y(ozdc 3 oranonda tuz ile kan~1orol o1> 18 saat havayla lemasa borakoloyor. Pcynirde istencn aroma-non olu~maso i.;in bu i$1em birka~ kez tekrarlanoyor ve hava almayacak ~kilde bor tulum ya da bidonda 120 gun bekletilerek tuket11ne h;wr halegt.'l iriliyor. . Tulum pcyniri, basta Erzincan olonak Uzerc TOrkoye·nin hcmcn her ycrinde markctlcrde ve ~rkute rilerde satohyor. Bingo! Salamura Peyniri: Bingol'dc <;ig koyun slitfonden yapolan salamura peynir, yaylalarda, ev ko$UIIanncla aile i$1etmeleri tarafondan Oretiliyor. Aolelerin kenclo ihtoya~larono karsolayacak dOzeyde Urenigi salamura peyniri, koyun sOtunun pisinloneden gun(!$ s•caklogonda mayalanar.1k pohtohalini almasoyla clde cdiliyor. Pohto, keten bez par<;alarda 1-2 giin suyunun siiziilmesi i~in baskoya alonoyor vc daha sonra ku~uk par~alar halinde salamura suyuna konularak tliketime hazor halegetiri liyor. Konya Kiiflu Peyniri: Konya'da, yago alonon o~ koyun sUtfonden Uretilen ve dogal olarak kUflendirilen Konya klitlU peyniri, genell ikle Karaponar, Eregli, Cihanbeyli gibi koyuncu lugun yogun c)ldugu yerlerde (iretiliyor. KOfiO peynir, ozellikle korsal alanda yago alonmo~ koyun sOtlinden Oretiliyor. Yagonon alonmaso, dogal kUflenmeye yol a~tlgo i~i n aflatoksin olu~maso nooniUyor. Samsun <;:ig Kesik Peyniri: Samsun'da, daha ~ok Ala~am ve ~evresindeki yaylalarda yeti~en koyunlaron sUtUnden c;ig olarak yapolan ve 'c;ig kesik' olarak bilinen peynirler ic;in birc;ok ilden ozel sipari~ler ahnoyor. ilc;e merkezinden yakl a~ok 950 metre rakomda bulunan Yukaroko~l u koyii yaylasonda beslenen koyunlaron siitlindcn yapolan <;ig kesik peynirlerin kend ine ozgli yapo h~ tarzt ve tado bulunuyor. (ig kesik peynirinin lezzeti, yaylalarda, ba~ta kekik o lmak iizere b irc;ok Wrde otl a beslenen koyunlardan elde edilen sOtten geliyor. (ig kesik peyniri ic;in yurt ic;i ve yurt do~ondan sipari~ler geldigi belirtil iyor. Et Verimi Koyun eti tOketimi 6zellikle buyi.ik ~ehirlerde azalmakta, yagsoz et olan sogor etine veya beyaz et o lan tavuk ve balok etine yonclim olmaktador. Ancak niifusumuzun biiylik bi r kosmono te~kil eden koy, kasaba ve kii~lik yerle~im birimlerinde koyun eti tiiketimi fazlador. Ozellikle kurban bayramonda kesilen ku rban laron biiyi.ik bir kosmon o koyun t~kil etmektedir. Kurban bayramonda 2-3 milyon ba~ koyun kesildigi tahmin ~>dilmekted ir. Buda azomsamayacak bir rakamdor ve yollok koyun eti tliketimini oneml i ol~iide artoronaktador. Koyun eti tliketimini artoran bir ba~ka onemli etkende adaklardor. Koyun mevcudumuzun% U2'sini te~kil eden Ak· karaman, Morkaraman, Dagloc; ve ivesi gibi yaglo kuyruklu koyunlaron kuyruk yagoda bliyiik bir yek(in tutmaktador. Ah?kanhklar hozla degi?tiginden kuyruk yago tiiketim i de azalmakta ve kuyruk yaglaro ~ogu defa zayi edilmektedir. TUketiciler canh koyun a lorken kUc;Uk kuyruklu olan laron otercih etmeye, kasaptan koyun eti alorken kuyruk yago istememeye ba~la mo$1ardor. Bu nedenle kuyruk yagono azaltoco melezleme <;ah~mal arma hoz veril meli, damozlok hayvan se<;erken kii~Ok kuyruklu olanlar se<;i Imel id ir. YapagoVerimi Koyunlaromozon% 97 gibi biiyiik bir kosmonoyerl i koyunlar te~kil ettiklerinden koyunlarunozon yapago verimleri dii~Uk olup, fert ba~o na 1,5 kg civarondador ve elde edilen bu yapagolar kalon ve kaba yapagolar o lup, dokuma sanayi inde ku llanolamamaktadorlar. Bu yap<Ogolar ancak halo, kilim ve ke~e imalinde kullanolmakta ve yataklok olarak degerlcnd irilmektedir. Bu nedenle sanayide kullano lan ince yapagolar gibi i hra~ edileonemekte ve iyi fiyata satdamaonaktadorlar. Yapagokalitesini artoronak ic;i n ba~latdan onerinosla~ torma c;alosmalarona yeniden hoz kazandorolonalodor. DeriVerimi Koyun derileri yeteri kadar degerlendirilememekte, onezbaha do~o kesilen hayvan laron derileri d ikkatsiz yUzOm nedeniyle yaralanmakta, yeterince tuzlanop iyi onuhafaza edilemcmekte ve zaonanonda i~le me yerlerine ula~to rolamad ogoncl an zayi o lmaktador. Deri zayiatonon onlenmesi i'in mezbahalarda kesim tercih ed ihnelidi r. Ancak koyunlarda mezbaha do~o kesionin daha fazla oldugunu soylemek mUmkOndOr. Gubre Verimi Koyunlar yolda ortalama 700 kg gubre c;okarorlar. Ancak koyunlar yolon bUyUk bir boiUmUnO merada ge<;irdiklerinden toplanan gubre fazla dcgildir. Ko~ mevsimi nde agolda kaldoklan siirece giibreleri toplanor, bu da c;ogu zaman osonmak ic;in yakolarak degerlendirilir. Zira bOtiin ko ~ ago ion tabanonda biriken, hayvanlarca ( ignenen, baharda c;okaro lan ve"kerme" diye bilinen bu koyun gObresinin kalori degeri yOksektir. Oysa koyun gUbresi ozel l ik le bah~elerde ve parklann ye~il lendi ri lmesinde aranan bir gubredir. Yakot o larak degerlendirilmesi onlenoneli, tabi giibre olarak tarlalarda ve bahc;elerde kullanolmalodor. Oreme ve Dol Verimi Koyuncu lukta ba~arolo o lmak, diizenli ve ~ok miktarda yavru olmaya baghdor. Elde edilen yavru sayoso ne kadar c;ok o lursa surude iyile~me o kadar hozlo o lur. Bu da hayvan on orkona vebeslenmeye baglodor. Kaynaklar: 1- httpJ/www.ebilge.com 2- http://www.suturunleri.com 3- httpJ/www.sutdunyasi.com 4- httpJ/www.gidacilar.net S-http://www.ezinepeyniri .biz . . . KOYUN BESLENMESINOE DIKKAT EO ILECEK KONULAR 1· Donemler itibariyle yapacagm11z yemdegi~i kl igine yava~ yava~ ge~i lmelid ir. 2·Mera donemi ba~langoconda meraya ~oko~ saatleri yava~ yava~ artorolarak devam edi lmelidir. 3-A~o ro ~ig ve koragonon oldugu donemlerde meraya ~okmadan once bir mi ktar kuru ol veya sa man veri lip ondan sonra t;okarolmalodor. 4-Verilen yem ne olursa o lsun kliflli ve koku~mu~olmamasona ozen gosteri lmelidir. 5· Dogumun hemcn akabinde anaya soguksu vcrilmemelidir. KUZU BUYUTURKEN SU HUSUSLARA o iKKAT EOELiM • Kuzu bolmeleri nin altolemiz ve kuru olmalo, hava cereyano o lmamalodor • Kuzu bolmeleri ncle kuzular so ko~1 k olmamalodo r • Kuzunun anasono emip emmedigi iz lenmelidir • Kuzu lara 15 giinden sonra kuru ot ve kuzu ba~lango~ yemi verilmelidir • Kuzular meraya ~okmaya ba~layonca otlama oncesi bir miktar kuru ot verilmeli ve mutlaka enterotoksemi a~oso yaptorolmalodor. YOGUN KUZU BESiSi ( ENTANSiF) 6nce kuzu buyiltme yemine azar azar besi yemi katolor. Sonra her iki yem ayro ayro yemliklere konur. Bir hafta gec;;tikten sonra buyOtme yemi kesilmelidir Besiyealonan kuzu lar sOtten kesil irler. Erkek kuzularm besi kabiliyeti daha yiiksektir. 0 yuzclen erkek kuzularla ~alo~mak daha karl odor. SOT KUZUSU BESisi Kuzu hem anasono emer hem de bolca kesif yem yer. Kuzulara 2 haftalok olcluktan sonra ana sutiine ilaveten y iyebildikleri kadarkesif yem vermeliyi z. Hayrettin Ko~ Ziraat YUksek Ml1hendisi (Zootekr)iO:.l) KOYUNLAROA BESLENME Koyun larda beslenmeyi dort bolumcle inceleyebiliriz . 1· Ko~ katom oncla beslenme 3- Slit verim inde beslenme 2· Gebel ikte beslenme 4· Verimsiz donemde beslenme 1- Ko<; Kato monda Beslenme : Ko<; katomondan 2 hafta once ba~layarak 6 hafta gunde 400 gr.dan ba~l ayarak 700-800 gr.a kadar fabrika yemi veya arpa, yu lal kan~omo ile ek yemleme yapdmalod or. 2· Gebelikte Besleme: Gebelikte ilk i'oc;; ay mera iyi i se ek yeme gerek yoktur. Son 45 guncle 300 gramdan ba~l anarak doguma kadar 800 grama ~o kdarak ek yemleme yapdmalodor. 3· Slit Doneminde Besleme : Tek kuzulu koyunlara glinllik 700 gr. dane yem karmaso, ikiz kuzulu koyunlara da 1 kg. dane yem karmaso verilrnelidir. 4- Verimsiz donemde beslenme: Verimsiz donemde mera ve anoz otlatmaso kafi gelmektedi r SiVAS TOPRAKLARININ TORKiYE KOYUNCULUGUNDA DNEMi VE KOYUNCULUGUN GELiSMESiNDE DNERilER Dunyadaki nufus art•~ n•z•, iklimlerde gorulen sapmalar/ tilnm il lanlannm kirlenmesi ve ~evre kirl iligi, TOr- ismai l Hakkt KONAR kiye topraklanm bu baglamda da Sivas'• g•da guvenligi a~1 smdan dana stratej ik konuma getirmi~bulunmaktad~r insan beslenmesinde k~rm1Z1 et, onemli bir yere sahiptir. Bu etin uretilmesinde her zaman buyf•k bir degere sanip, en eski ilretim alan• koyuncu luk ol mu~tur. 6zellikle de deli dana hastahgm•n ortaya ~·kmas• ve son donemlerdede ku~ gribi ve domuz gribi gibi hastahkl armda ortaya ''kmas1 ile k~rm •z• et uretiminde koyunculugun onemini daha da artunaktad~r. Turkiye de k~rm•z• et ihtiyacu11n % 40 1koyundan saglanmaktad~r. Ulkemizde 1998 yll • verilerine gore; otuz milyon ba~ koyun varhg• oldugu beli rtil mektedir. Bu koyun varl•g• i~erisinde Sivas 1 .200.000 ba~ koyun varhg• ile b irinci s•racla ikcn Turkiye koyun varhg1yirmi be~ milyona inerken Sivas'taki koyun varl•g• ise600 bin leredu~mu~ bulun maktad1r. Sivas koyun ve ke<;i yeti~tirici leri birliginin yapm•~ oldugu kupe takma ~ah~ma lan na gore ise 2007 yd1nda kupelenen koyun say1s1 400 bin iken 2009 tarihi itibari ile bu say• yakla~1k olarak 270 binlere kadar dli~mu~ bul unmaktad " · Tum Turkiye'de oldugu gibi, Sivas'taki bu dO~O~On tcmelinde uygu lanan yanh~ tanm politikalan olmakla birlikte korfez sava~111111 koyunculugumuzun gerilemesinde o neml i bir etken oldugu gorulmektedir. Bir d iger olumsuz etken ise yurda ka.;ak sokulan koyun, yerli koyun ahmm• du~urdilgunden uretici maim• satamaz hale gelm i~ ve koyunculugu terk etmek durumunda ka lm •~tlr. Teror nedeniyle de koylerin bo~almas 1, yaylalann guvensiz olu~u da yayla koyunculugunu bitiren etkenlerin ba~mda gelmektedir. Diinyadaki niifus art1~ hiZI, iklimlPrdP giiriilPn sap malar, tanm alanlanmn kirtPnmPsi vP CPVrP kirtiligi, TiirkiyP topraklanm bu baglamda da Sivas'1 g1da giivPnligi aclsmdan daha stratPjik konuma gPtirmi~ bulunmaktad1r. Turkiye'nin cografi yap1sma bakt•gumzda koyun besleme kapasitesi a.;1s1ndan .;ok gerilerde oldugumuz apa.;1k gorO imektedir. Koyun et-sutyapagl Oretim degerlerine bakt1g1m1zda dtlnyada o nemli koyun Oreli mi yapllan ulkelerin ~ok ~ok gerisinde kalmam1zda, koyunculugun geli~me mesi n de onemli bir etken olarak kar~1111 1za (:lkmaktad~r Sivas, topraklann1n yans1 mera ozelliginde o lan bir yer o larak ve Tlirkiye'nin en onemli yaylas1 olan, Uzunyayla ile Tlirkiye koyunculugunun geo;:mi~teve gelecekte en onemli merkezi konumundad1r. Sivas koyun Gretimi ni yeniden ekonomiye katacak ~ah~malarm merkezi ko numuna geli rildiginde, sadece Turkiye'nin degil Ortadogu cografyasulln da km111ZI etgereksinimini kar~•layacak potansiyele sahiptir. Koyun besiciliginde en onemli konu beslemeyi ucuza getirmektir. Sivas koyun beslemesi i( in uygundur. Yd1n dortte li~On de meralarda besleme imki\111m1z bulunmaktadu·. Bu nedenle koyunculugun gel i~tiri l mesinde oncelikli i ~ "Mera" konusunudur. Mera kadastrosu ,all~mala " bir an once biti rilmelidir. Mera yap1ml sona erdirilmelidir. T1pkl onnan idaresi gibi mera idaresi kurulmahd~r. Boylelikle meralann 1slah1, korunmasl, kullan11111 daha saghkli hale getirmelid ir. Koy 51111rlan esas tutularak kullanun yerine gene! bir Slmrlama yapd mall, mcralann koyun Oretimi yapacak ki~i ve kurul u~lara tahsisi, kiralanmasl ve munavebeli ku llan11111 saglanmahd~r. Meralar korunma, yeni lenme ko nusunda organizeli ve teknik donammli ekipler larafmdan yap1lmah ve k~rsal alan yerle~ik ve go,er koyunculuk yapan aileler ve k i~iler bilin~ lendirilmelidir. Sivas koyunculugu bu hali ile ekonomik deger olmaktan uzakur. Oretici emeginin kar~1hgu11 bulamacligmdan bu sektore ilgisini aza ltml~ hr. Oysa ki topraklanm121n yans1, yani lstanbul'un yOzoi~OmO nOn 3, Tokat' 1n yuzol,omOnOn 1,5 kat1 meraalan1m1z var. Biz bu topraklarda meyvecili k yapamay1z, iklimimiz belli! Bizim avantaj111112 meralamn12; yurt d1~ma ihra~ edebilecegimiz tek kalemimiz koyun. Ama gel gor ki ~oyle b ir d urumumuza bakahm; Koyunculugun merkezi konumundaki bu ilde "Koyun Yeti~ti ricileri Birligi" ni daha yeni kurabilmi$iZ. Kurul u~u otu z y1l1 a~ ml~, Oniversilemizin veteriner boiOmO yok. Koyunculuk enstillis(i yok. Koyun borsas1 yok. Koyun nakliyesine uygun vagon uretim i yok. Koyun ihracat1 yapacak yap1lanmam1z yok. Simdi bu varligun 12, potansiyelimiz var. Ama bunu harekete ge,irecek hi~bir $ey yok. Soyle bir Gevre kom~u l ar1m 1 za bak allm . H epsi koyun eti tiiketen ulkeler... Koyunu da yan1 ba~lannda biz dururken gidip, Avustralya. Yeni Zelanda. Arjantin, Cuney Afrika devletlerinden a lmaktad~rlar. 00$0nebiliyor musunuz Arjanlin'den gemi ile 12 gunde Arabistan'a koyun getiriliyor da biz yan1 ba~mda seyred iyoruz. Hac mevsiminde Mekke'de her yol iki milyondan fazla koyun kesi liyor. Ka.; tanesi Sivas'tan gid iyor acaba? En k•sa zamanda Sivas i~in koyuncu luk kalkmma plam haz~rlan mahdlf. Bu Sivas i~in degil Turkiye i~inde gerekli bir o;:ah~mador. Neier yap1lacag1 planlanmahd1r. Art1 k gunumuzde diger i i lkeler koyunu y•lda bizim gibi b ir kez yavrulamasm1beklemiyorlar. Dokuz ayda bir yavrulall· yorlar. Hem de iki kez. Sonra da koyun eti yagh diyenlere kuzu eti olarak daha pahahya satmaktalar. Neden bizler de yapmayalun. KoyiUmuzii kalk1 nd~rmanm tek yolu budur. Meralar~ bozup tarla yaparak bir yere varmay1z. Meralar bi zim zenginligimizdir. Sivas'ta ydlard1r koyuncu lugun sorunlarm1 tart1~mak yerine, Koyun kopegin in pe~ine dil~mu~Oz. Koyunsuz kal rm~ bir kangal kopeginin ne (miam i V(lr ki? Koyun besicil iginde meradan sonra en onemli konu ~oban bulamaktan kaynaklanmaktachr. Bu ~ek li ile bakt1g111112da o;:obanhgu1. ya~ldar, okuyamam1~, ba$ka yerde i~ bulamarn l$ ki$ilerin eline kald1gm1 gorrnekleyiz. <;oban hem bir koy korucusu gibi govenlik elemam olarak gorulmed igi, bir veteriner gibi hayvan hastahklarml bi lecek ~ekilde donat1lmad1g1 silrece istedigimiz kadar koyuncu lugun geli$li rilmesi ~ah$mas1 yapa hm, ba~anya ula~mam1z mOmkOn deSil- d ir. Bu nedenle ~obanhk kursu a~ll mah, ~obanlara sosyal guvenl ik saglanmahdor. Koyun i ireticiligini silrekli ve kici kdacak en oneml i $ey; fi yat ve pazardlf. Bugon koyununu pazara getiren Oretici "el sallama usulli" ile kasap cambaz1 denilen insanlarm takdirine b~rak•lm 1~ bir fiyatland1rman 1n mahkOmu konumundad1r. Koyun pazan birka, simsann eline ka lml$llf. Bu nedenle Orelici ya bu simsarlann eline du~mekte ya da dolandl fi CIIar~n elinedO~erek emeklerin i kapt~rmaktachr. Sivas'ta koyun borsas1 kurulinas1 durumunda en ba~ta diinya ve Turkiye degerleri ile ~ degerde OrunOn pazara getirilmesi sa£1itnml ~ olacakllr. Boylelikle Oreticini n kazanCI arttlko;a, emeginin kar~1hg1m bulduk.;a, bu alana ilgisi artacaktlr. Koyuncu lugun sorunlanmn tespitinde ve GozOmOnde Koyun Yeli$li rici leri Birl iginin kurulmu? olmas1 0nemli bir a~amad1r. ilerleyen sur~te bu alanda yapt1g1 katkdar daha iyi ,e. an la~dacaktlr. Haflahk i l~e koyun pazarlan kald ln larak il merkezi i~erisinde koyun borsas1nm da bu lundugu bi r koyun sat1 m pazannm kurulmas1 acil bir ihtiya~ o ldugu ortadadlf. Koyunlann pazara nakliyesine uygun vagon ve kamyon ~asesi yap11111 arhk tizend irilmelidir. Tanm bakanhg1ile Sivas Dam1zl1k Koyun ve Kc~i Yeli~tiricile ri Birligi ortakla~a o larak "Be~ YOz Koyde-Be~ Yuz Koyun" projesini hayata geo;:irip, koyuncu lugun Sivas ve Turkiye ekonomisi i.;in yeniden kazannn ve istihdam alaru olmasmda k~rsal alan gOc,:OnOn azalt1lmasm1n saglanmas1 yoluna bir an oncegid ilmelidir. Kangal ilcesinde yii riitiilme kte olan Halk Elinde Olkesel Ku ciikba~ Hayvan lslah1 projPsi yil riitiiciisii Ziraat MiihPndisi ZootPknist Necip Kill C. DPrgimiz Pdit6rii HaticP Ba~Pl'in sorulanm yamtlad1. H.BA$EL: Halk elinde kiipikba~ hayv.ln rslahr projesi nedir? Kar yrldrr uygulanmaktadrrl Necip Kill<;: Halk Elinde Kii(Okba~ Hayvan oslaho Projesi; halk elinde mcvcut kO~ukba~ (Koyun vc K~i ) hayvanlaron literatOrcle ado ge(en kii~Okba$ hayvan orklaronon t>zellisini tasoyan ork ve-veya lokal orkl armon bilimsel olarak yerinde tslahtna yOneli k hi.lt1danm1~ TAGEM, Hayvan Ara~torona Enstitulcri, Vctcrinerlik Fakolteleri, Ziraat FakOitelerinin ilgili BOIOmleri, Tarom II ve llc;e Mudurhlkleri ve illerde Mevcut Damollok Koyun ve Ke(i Ycti~tiricileri Birlikleri gibi ilgili kurum vc kurulu~laron birlikte yOnlnOklcri ku~Okba~ hayvan oslahona yOnelik Projelerden bir tanesodir. I talk Ehnde Kuc;Okba$ Hayvan o>laho Projesi, 2006 y ohnda 1 I farklo ilde 12 fMkh orkta ba~lam o$ olup S yol ;(ircli olarak hazorlanmo$llr. Adoge~en bu proje 1 I farklo ilde 12 farkh orkta 4 yoldor uygulanmaktador. H.BA$EL: Bu proje i~in neden K.m gal itresi serilmiflirl Necip Kill<;: I 1 farkh ilde 12 farkh orkta yOrutulen Halk Elinde Kilc;ilkba$ Hayvan oslaho Projesi projelerinclen bori olan Kangal· Akkaraman Projesinin Sivas iii Kangal ilc;csincle YurOlLilmesinin Scbcbi, LitcratOrclc adogec;en Akkaraman Koyunu orkonon Irk Ozell igini la$oyan en glizel koyunlaron Kanga l il(esinde mevcut olu$udur. H.BA$EL: Bu proje k<~psamma giren hayvanfarm bir ba~ka ilre veya kiiyde bulunmasr proje kapsamma girmesine engeltetkil edermil Necip KILl<;: Bu Projelerin YUrOtlllme;inde ilgili Kurum ve Kuru lu~laron yanosora birer adet Proje yOrt otOcOsll (Veteriner Hekim vcya Ziraat MOhcndisi) isti hdam ecl ilmi~ti r. Bu Projclcrin sagloklo yormotrnesi i'in Proje YOrOtilcOsO nUn belirli periyodik araloklarla her bir i$1etmeyi kontrol etmesi ve bu kontrollln kosa zamanda fazla taman kaybetmeden yapolmaso zorunludur. i~letmelerin farkh ol(elerde bulunmaso durumunda araclaki mesafe anacagondan dolayo Projenon sagloklo yurOIUimesine bir engel t~kil edecegine inanoyorum. H.BA$EL : Projcdc rsf.1hr yaprlan Kang.1f Akkaraman rrkr koyunun diger rrklar.l gore iisi/Jnliigii nedir? Necip KILl<;: Bir orkoo1 dijjer orka gore ustuniO!';Onclcn daha oneon li bir konu olan o orkon bulundugu mevcut yeto~torilme $dr11annda ve mevcut ikluncle adaptasyon kaboliyeti ole verom seviyesinin bulunclugu $dr11arda ne kadar ytoksck olu~udur. Kangal Akkaraman koyunu tck yoniO verime degil bolakis birden fazla verim yOn(lne sa hip lokal bir orkt or. Oyle ki, Kangal Akkaraman koyununun kokeni Akkararnan koyun orko o lonasma karson. I itcratOrdc ado gc~cn Akkaraman koyun orkon on bclinilen ozelliklerinin ,ok OslOndedir. Omegin Akkaoaman koyun lrkonon canlo agorlogo 40 45 kg iken Kangal. Akkaraman koyun orkmon canh agorhgo 75-80 kg dor. H.BA$EL: Sivas'ta daha f Ok hangi 1rk koyun ve kef iye r.1stlanm.1ktadtr? N~ip KILl(: Sivas ilincle ve ilcelerincle koyun varhg11ll ll biiyuk r;ogunlugunu Akkaraman Koyun orku1dan koken a lm1~ Loka l koyun tiplcri olu~turmaktador. Bunun yano sora ~ok az miktarda Ostfiriz ve ivesi Koyun orklann dan elde edilen dollerin yine Akkaraman orko erkeklero ile <;ihl~tirilmesi ile elde edolmi~ yereltipler bulunmaktador. Sivas ilinde bulunan mevcut k~i orklarmm ba~hcalar 1 Halep K~isi, Kd Ke~isi, Saanen K~isi ve Ankara Ke<;isidir. H.BA$EL: Pmje kas: yoldtr dev.1m ediyor? Prole siircsi ncdir? Projc bittiginde tekrart olacak mtdtr? N~ip KILl(: Halk Elinde Ku<;ukba~ Hayvan lslaho Projesi ba$lango(ta 5 yo I siireli olarak hazorlanmo~ olup 4. Yolo i~crisindedir. Bu Proje Tanm Bakanhgonon Hazorladogo, ilgili kunom ve kurulu~lar ile birlikte yiiruuiigu proJeler i<;erisincle en verimli olanlardan ve en guzel yiirtlyen projelerden biri olup 5 yolon ;onund<> 5 y d daha uzama ihtimali soz konusudur. H.BA$EL: Proje siiresince baglt bulundugunuz ve yardtm aldtgmtz kurum ve kurulu~lar hangileridir? Necip KILl(: Proje Suresince bagh bulundugum ba~loca kurum ve kuru~lar, TAGEM, Konya Sel<;uk Universitesi, Sivas iii Damozhk Koyun vc K~i Ycti~tiricileri Birligi vc Sivas Tanm il Mudurlugudiir. ProJe SOresince Maddi Finansman Tarom Bakanhgo Tarafmdan saglanorken, bilgisel destek Konya Sel<;uk Onoversitesi Veterinerlik Fakiilteso tarafmclan, ekipman ve d•ger ger~ler Sivas iii Dam1zhk Koyun ve K~i Yetistiricileri Birligi taraf1ndan sajjlanmaktad or. H.BA$EL: Projeye ba~ladtgmtz ilk giinden bugiine siiriilerde ne gibi degi1ikler veya geliimeler o/musturl Nec1p KILl(: 2006 yohnda Projeye 6000 b~ koyun, 203 ~ koc; Ia ba~lad1k. Bu rakamlan 14 adet kOy, 2 adet mezra olmak uzere toplam 16 adel yerl<..~im merkezinde yun•tmcktcyiz. Projeyi yet1~toricilerin elinde mevcut ork Ozelligino ta~oyan en guzel hayvanlaro ~erek hayata ge~irclik. Anc,>k Projeye ba~lachg•m•zda birka\ yerlesim merkezinde mevcut yctistirici lcri mizdcki koyunlarcla Brucella Abortis Ovis, Salmonella Abort is ovis, (i~ek gibi hastahklar mevcuttu. Biz bu g~en sur~ i(:eris111de ~ilmis sOrillerde ki mevcut hastahklann sagalt1m1m yaparak suriilcrimizi hastaloklardan aro bir hale getirdik. Her y•l koc; kaum oncesi tohumlama kullan1lacak dam•zl1k degeri yuksek koc;larclan alchg•m kan orneklerini Konya Sel.;uk Universitesi Vcterinerlik FakOhesi Mikrobiyoloji Laboratuarona gondcrerck hastahkl31' yonOnden gerekli incelcmelerini yapurchktan sonra herhangi bir enfeksiyon tasunayan kan tahlili yonilnden temiz dJn117hk koclan belirlenen tarihlcrde a~1mda kulland1k. Boylcce gcrek Aborta neden olabilecek ve de gerek Zoonoz hastahklann <>nOne g~ilmi~tir. Aynca 4 y•ldor d1kkatli bir ~ilde yapolan bu uygulama nedeni ile Dam11hk dejjeri y(iksek hastahklardan aro ko<;lar, as•mda kullandd•g111dan elde edilen dtillerinde dan11zlok degeri yuksek olmaktador. Danml1k clegeri yuksek olan bu cloller bir sonraki jenc•·.>;yonun dam•zhk d isileri olarak kullanold•g•ndan ycti~tiricilcrimizin elinde dam•zhk degeri yiiksek suriiler olu~mu~tur. H.BA$EL: Projenin bOigeye neler kazandtrdtgmr dii~iiniiyorsunuz? Nec•p Kill(: Proje bolgeye once I ik le bilin(li bor kli\Okbas hayvan yetistiricil iginin nas1l yap•lacagm• anlalm•s bu konuda yapl•g• \ahsmalarla ornck o lmu§tu r. Btllgedeki mevcut hayvanlarda Proje kapsam111da o lan &203 kuc;Okbasta dJm1z hk degeri yuksek hayvanlardan olusan hastahklardan ari sOruler clde cdilmistir. Bunun yam sora Proje kapsam111da bulunan yeti~iricilere hayvane~hk konusunda yapolan uygulamalarla egihm verolm1~, bilin<;li ku.;ukba~ hayvan yeti~tiricisi say•s• artordm1~tor. Ve bu konuda gerek bilgiscl gcrcksc uygulanan proje nedeni ilc gorsel olarak biiyuk katk1da bulunmu§tur. Bolgedeki mevcut hayvanlarda Proje kapsamonda olan 6203 kii<:Okbasra dam111ik degeri yuksek hayvanlardan olusan hastaliklardan ari sOrOicr eldc cdilmi~tir. Bunun yano sora Proje kapsam111da bulunan yeti~ti ricilere hayvancolik konusunda yapol an uygu lamalarla egitim verilmi~, bilin<;li kuqukba~ hayvan yeti~ti ricisi sayoso art oro lm'*'"· H.BA$EL: Kiirukba5 hayvanlarda rok gordiigiiniiz hastallklar nelerdir? 1.'11 Necip Kill<;:: KOt;:Okba~ hayvanlarda kar~ola~togomoz en ~ok gorOien ba~lica hastaliklar; Brucella abortis Ovis, Salmonella Abort is Ovis, Enterotoksemi (Brazo), Paratubercu losis (Yalanco Verern), Pseudotubercu losis (<;:atlak veya <;:iban), Piyeten (<;:atal Aksak), Tayleria, Babazia, Enfeksiyon Nekroti k Hepatit (Kara Agro) ile aksakli klara ned en o lan yumu~ak ve sert doku enfeksiyonlaro, Mast it (Yelinsek), Coenurus cerebral is ve kuzularda selenyum m inerali eksikligine bagli olarak geli~en Beyaz Kas Hastaligo. (~ebek) H.BA$EL: Bu donemde koyun ve kerilerde bakm1 ve a~tlar nelcrdir? Necip Kill<;:: Ko~ katom o ncesi koyunlaron kondusyon Ian kontrol edil ir. Eger yetersiz kondusyonda mevcut hayvanlar varsa bunlarda mera besisine ek olarak flashing (ilave Yemleme) yapolarak koyunlann istenen ko ndOsyona gelmesi saglanor. Yo I boyunca yapolan ba~lica a*olama lar ve diger uygu lamalar ~u *ekildedir. A~o Uygulamalaro Gebeligi n son doneminde ( Doguma 30-45 gun kala) koyunlarda Selenyum destekli bir enterotoksemi a~oso yapol or. Dogan kuzulara selenyum i~eren bir enjeksiyon yapolir. Dogumlaron bitiminde kuzulara Clostrid ial enfeksiyonlara kar~o enterotoksemi a~oso yapol or. 21 gun ( 3 hafta) sonra yapolan enterotoksemi a~osonon Rapeli ile birlikte Aga laksi 3$oSoyapolor. Koyun lara tahol hasadooncesi Efeksiyon Nekroti k Hepatit ve Closrid ial Enfeksiyonlara kar~o karma a~o yapolor. Dogan kuzular 4 aylok olunca Bucella Melitensiz Rev.l Gent;: A~oso Yapolor. Ko<; kato mona 30 gun kala koyunlara <;:i<;:ek ve ~ap a*osoyapolor. Paraziter Mi.icadele Paraziter mucadele de kullanolacak antihelmintige koyun vc kuzulardan ali nan do ~ko ornekleri Parazitoloklar tarafondan incelendikten sonra karar veri lir. Buna gore paraziter mt:ocadele soraso ile $u seki ldedir. Uygun gorulen Paraziter ila<y oral yolla veri I ir. Do~ parazitlere kar~o Banyo yapol or. Enjektable olarak iverm ectin iqeren bir preparat uygulanor. insektisit mOcadelesi i<;:in agollar ila~lanor. H.BA$EL: Kendi tecriibelerinize dayanarak yeti~tiricilerimizin konu hakkmda bilin~li oldugunu dii~iiniiyor musunuz ? Necip KILl<;:: Her hayvancolokla ugra~an yeti*tirici bil irnsel o lmasa da oslaha yonelik seleksiyon yapmaktador. Ancak hedef, mevcut hayvancolok ile her geyen gOn artan insan nOfusunun protein ihtiyacono kormozoetten kar~olamaksa daha ~ok bi lgilendirone ve bi l in~lend irmenin gerekli oldugunu dO~unuyoruon. H.BA$EL:Tespitlerinize gore hayvan barmaklart sizce yeterli ve sagllk ko~ullarma uygun mu? Bu konuda tavsiyelerini:t nelerdir? Necip KILl<;:: Ku~Okba~ hayvancolok yapan yeti~ti ricilerin hayvan bannagoolarak kullandokl aro agoliar gerek Steril a(:odan ve de gerekse havaland~rma konusunda <;:ok yetersi z bulunmaktador. Steri lizasyondan ve havalandonna a~osondan yetersiz olan agollarda infeksiyoz hastaloklaron yayolonaso daha kolay olonakla bi rlikte hastalok <;:oko *on' da kolayla~tmnaktador. Bu sebeple mevcut i*letmelerdeki hayvan bannaklannon hayvancolok a<yosondan yetersi z oldugunu dli~Onuyorum. Bu konuda yapolabilecek tek ~ey belki de yeti *tiricilere hayvancolok yaprnaya elverisli bannaklar yapom111da maddi, teknik ve bil imsel destekte bulunonaktor. Ancak onaddi destek clirekt para olarak degil, bannaklann bizzat finansman saglayan kurum ve kurul u~lar tarafondan insa edilmesidir. Aksi taktirde bannak iGin verilecek madd i finansman ba~ka aona~lar clogrultusuncla kullanolma ihtionali mevcuttur. H.BA$EL: (:altjmalarmtz gene/de agtr ~rtlarda oluyor, bunu biliyoruz. Peki, sizi bu agtr ~rtlarda en rok zorlayan nelerdir? Necip KILl<;:: Proje adondan da anla*olacagoOzere Halk elinde korsal alanda yiirlitlilmeye ~alo~olmaktad~r. Dogal olarak kar~onozdaki kitleni n (:Ogun lugunu koylli olu~turmaktador. Bu nedenle bilimsel alanda (al osonasoyapolarak kanotlanmo$ ger~ekleri hayvancolokla ugra~an halka anlalmak ve kabul ettirmek haliyle bOylik bir gayret ve mlicadele gerektirmekted ir. Geleneksel yontemlerle ureticilik yapol rnaya qalo*olonaso modern yeli$tiriciligin oni.inde bi.iyuk bir engeldir. i~te Kangalda uygulanan bu Projenin en bliyuk avantajonon bu engeli buyok oi~Ode ortadan kaldordogona inanmaktayom. <;:unkO Oniversitelerde yapolan bilionsel hayvancolok teknikleri direkt o larak bu Proje vasotasoyla korsa I alana inrni~tir. Kangalda yOrOttOgom Projenin diger bir zorlugu ise, i~ Anadolu Bolgesi gerek cografik olarak, gerekse de iklionsel o larak (etin ~artlara sahiptir. D iger bOigelere nazaran bir dezevantaj olmaktad~r. Ayroca Kanga l il,esi Sivas iii n in en bliyuk yOzol~limline sahip il ~esi olmasonedeni ile Projede mevcut yeti~tiri cilerimizin yerle*mis oldugu koyler araso mesafe (Ok fazl ador. Ancak bU!Gn sokontolara ragmen Projenin sagloklo bir ~ekilde gerek ben ve de gerekse bu Projede gorev alan Kurum ve Kurulu~lar gerektiginde biiyuk fedakarloklarda bulunmaktaclor. KOYUN TAKViMi • Ai;tllarm lSI ve nem orant kontrol edilir; iyi havalarda koyunlar, agtl dtsma ~ t kanla rak agtldaki yatak yerlerine sap, saman ve ya bun a benzer yatakhk malzemesi seril ir. Bu ayda koyunlann soguk, nern ve hava aktmlartndan korunmastna da gereken Ozen gOsterilir. • Ocak aymda koyunlar gebe oldugundan hayvanlara buzlu su ve kOIIO yern verilmemesi gerektigi unutulmamallchr. • K1l keneleri, bit ve uyuza karjl derhal ila<;larnaya ge<;ilir. • Zararlt k t~ kenelerine kar~t aStlda ila~lama yaptlarak, yerlere yatakllk serilir. Hayvan uyuzu vc kenclcrine kar~t, bu mevsimdc toz veya pomat halindeki ila<;lar kullamlabilir. • Bu dOnem de koyunlara selenyum minerali i<;eren karma ajdardan biri yap1l1r. Boylece gebe koyunlann enteretoksemi ye kar~t ba. S'l 'kllg' sagland'S' gibi dogacak kuzulann a~ tela m evcut selenyum mineralinden fayda· lanmas1s.1gla111r. 6oylece kul ulann dogumdan sonra beyaz kas (Sebek) hastaligma yakalanma olastltSt askariye dU~UrUimO~ olur. • Bu donemde koyunlarn> besin madde gereksinimi dogumun yakla~mt~ olmast nedeni ile diger d5nemlere nazariln daha fazla olacagtndan bu ayda koyunlara gOncle 150 gr/gOn kesif yem veril ir. Meralarm kapal1oldugu, silaj bulunmadtgt veya kesif yemin pa· hall oldugu, yetcri mikwda saglanamad1g1 zamanlarda, melas ve Ore katdmt$ kuru ot besisi yapt labilir. Yemlemenin agtl clt~rnda yaptlrnast tercih edilmelidir. • Bu ciOnemde d ogumlar ba~l ayacaij,tnclan dogum yapan koyunlantl ve dogan kuzula- nn soguk, nem ve hava aktmlannclan korunmastna gereken ozen g05terilmelidir. • Yavrularda, dogumlannt izleyen ilk gunter i~crisindc goriilebi le<:ck VC ijlduriiCU o larak seyreden ku.zu ishalle-rinin nedeni saptanarak, te~his durumuna gOre gerekirse septisemi serumlan yapehr, hasta lar analart ile birlikte tecrit edilerek tedaviye al mtr. • DoSumda•' hemen soMa kuzulan•' gObek bagt, analarm arka ktstmlan ve kuyruk aht j. la<;lamr. Dogan kululara ved oguran analar(l gerekli Ozen goste ri lir. • Yiiksek rakunlt yerlerdc koyunlann dogum il leri takip edilir. 1\ ijtl yemlemesine devam edilir. Oogum yapan anar; koyunlara gUnde 250 gr/gOn kesif yemleme yaptltr. Dogan kuzular soguk hava ~a rllan ncla n iyi korunmaltdtr. • Dogan kuzulara beyaz kas hastaltgma (~e bek) kar11sclcnyum minerali ihtiva eden bir preparat enjekte edi lir. • Dogan kuzulann bakun ve besleme i~lemleri titizlikle izlenir. • Koyunlara ktrkun Oncesi POskOrtme, Daldtml a ve ya Strttan dOkme ~ekli n d c banyo yapttrtltr. • YUksek rakunlt yerlerde koyunlann doS,um illeri takip edil ir. Agtl yemlemesine devam edilir. Dogan kuzular soguk hava ~rtl ann dan iyi korunmaltdtr. • Coe-nurus cerabralis'e {bzellikle Toklular· da Oel irme Hastaltgo) hastaltgma kar1• kO. peklerdeekinokok kisti i l a~ l am as t yaptl tr. • Bu dOnemde kuzulara me ra otlamast bar lang•c• Ollcesi entero-toksemie (6razo) ka~• a$tlama yaptltr. • Bu doncmdc goriilcb ilecek hastaltklara (~ap, c;i(ek, ~arbon, t\galaksi (SOt kesen) gi- b i) gerekli a~tlama lar yapt ltr. •Ayak i ltihabn>a {t\ksakltklaral ka~t gerekl i tedbirve ted a vi i~leml eri yapeltr. • Ova ve yakmlannda ki bolgelerde, kuzular otlat1lmaya ba~ l amalt, erkek ve d i ~ i kuzular ~imdilik bir arada tutulmaltdtr. • Koyunlarda bu donem i\ parazitlere kars• gen i~ spekturumlu hir antihelmentik (Par~uit haptl kullantltr. • Aysonuna dogru ktrkun haztrltklan na ba-r lan•l•l'. • Kutom i~lenu tamamiJnlr. Kuiom1 biten sOrti kontrol cdileu~k. ana( sOnJnUn %20'si aytklantr. Yerltmne llyn• oranda di~i toklu a· hn~rilk, k,ldro tnmarnlf!nlf. Ana( koyunlar· dan, v~rimleri iyi gOrOicbilcnler, gerekirse bir ytl d.lhil karl rOO,, k,tlnbilir. • Ktrkun ~on raM koyun rrMteryaline d t$ para· zttlere kar~• stntan dbkme sltspansiyon tar. z"'da rwaliler mOcadele yapolor. • Koyun materyalinc entero-toksemie ~·s• uygulamr. • Ot~i kuzulardan sonra, erkek kuzular da analcmnc:lcln k~m olar,lk ,tyrtltp; etkek ve di~i kuLular ayro ayro suruler halinde, bakom ''e beslenmeye tabo tutulur. • Cece yayolomo yapolor. Koyunlar gOndozlen korda, ~uzular ise {.>lmaralarda veya (evr~o a~ok aJlollarda yatorolor. (Ozellokle, gecelen >ehorli otlaron bulundugu meralar.> ve y~ol yoncaloklara. fazla miktarda ba~k kalono~ 1i1rlalar41 hayvanlann btraktlmastndan ka(onolmalodor.) • Geli}meyen kuzularsaultr. • Bu ayda tarnamen mera otl~lllm asma gc~i lir. Ova yOrelerde gece ydytltmtna sc<ilir. • Ajjol aliloklaro kaldorolor. • Kos; katom donenu hazorlogo yapolor. Tohumlamada kullanolacak kO(Iar se(olor. Gerektiginde k~lar ~iye tabi tululur. Kondisyon· laro du~uk stinll~rdc flushong (Ek Ycmleme) yapolor. • Damtzhkta kull:u"lmak Ozcre aynlan kuzulara Brv,ello Melilen<il Rev. 1 Geow A~1s1 V;.ptltr, • Tohumlaon,>da kullanolacak ko(larda Brucella, SJirnonella. Vibrioziz gibi Abort a (A. lok, 8orakma) neden olabilecck h,>staloklaron belirlenont»one yUncli~ kJn alonop tahlil ettinlor. Hastaloklardan l._..,.,iz kos;lar tohumlamada kullanolor. • Koyun MoJteryahne Brucella Metitensiz Rev.l Ergon a}oso yapolor. •Ko~ ka111n1 yapolor. Tavsiye edi len k~ kJl· unmda c lde stfat yOnteminin yilptlnla~trltr, Bbylece k~ katomoko11troiiO yapoloi olmnkln birlikte ktstr kaln1a oran t<lzall tlm <lkta d~r. • Meralar kurudugundan, bu ayda koyunku·., ek yem ve yonca veri lmelidir. Yonca bt~im inden iki·O\ gOn sonra. kurutularak verilmc-lidir. Sulama olanaAt varsa, meralar sulana rak bir sUre daha yararl<lntlabil cc~k duruma getirilir. • iyi olmayan hava ~artlan ve ek besn'l vcrile.. memesi gil>i ~otlarda; gelild>ilecek gel>elik loksemesi gibi hasrahklarda, zaman g~ir. meden tedavi yoluna godilmt'lidor. • Pazarlama durumuna gOre, kadro lazlast kasaplok noteligindeki koyu11laron ~·~~~· yapohr. • K~ katomotakip edilir. • oogum i~ in gerekcn haztrltklilr tam;uniJ· ""· • ileri gebe koyunlar.1, meradan y~lt:ri kadar faydalanamachklart takdirdc, ycm takviy~i yapolor. • Yavru aumo g6rOicl(lgUnclc, bu koyunl.1r de-rhal tecrit edili r. Allldn ydvt·u ve anaclan .1l1n.1n mara%i mM~rlclcrl n laboratuvarda yo1· ptlacak rnuayer1cleri sor1ucunda, s.algu1 bir hastaltk 1esbn edtlmiise; bu ha.stilhk IOrOne g6re, gerckli i~leonlt'r uygulonoo. KOYUN TAKViMi • Bu ayda dO~Ok rJk1mh yOrelcrdc. koyunln· rm cloguml<ln ba?l;u. Ku~ulama tarihi (,Ok yakn' olan analar, a~d yakllllnrmda mern - landlnllr. iyi ve uygun bir bakun vc b~len one ile, koyunlardogum s ~ra sonda yilksek bir kondisyonda tutu lur. • Dogan kuzular, hemen ayn temi? bir bOI· meye alonor; gobek kordonu leniOrdiyolla balorolor. Birka( gOn bu iilemc devaon edole. rek, ga2lo beL ile ba~lo lu!Uiur. • Belirgin bir kuzu ishali gllr()ldO~O nde, dcr. hal koruyucu Onlemler alonor. Gerekli gbrll· IUrse, septisemi serumu uygulan1r. •Hastaloklardan korunmak o(in, agollaron ll'k nik ve hijyenik kQiUIIara uygun olmaso s.1&· lamr. • Dogum devam cder. Do~an kullolar kuw· luklarJ ;thmr, gUnll1k z:orunlu bak1mlan YJPI lan kuzular ~i'lb.."'h vc tlk$ilm analanna emzirilir. • Dogan ku7uiMu,, gcrckirsc cktima tl~llcJrt ile scpti,cmi \Crumlare uygula n~r. NumJ· ralrun;t vc kuyruk kC.,IYW i$1cmlcri tam.lm- lalur. • Gcbc vc cloAu1n yapan koyunlara, il.1ve ke· sif yem vcrilir. iyi havolarclo, koyunlar n'leraya ~ 1kanl1r. Cdn~h ve yagi))IZ Hlinlerde, yemlcmc iiiCmi agoIdo1onda yar>olor. • Dam1zllk kadro i~inde yCo'n iden bir t;nama yapolarak, ka~plok koyun ma1cryali ayrolor>. 5all}o1 g01uruiUr. •Ay 400nunda, o y1l1 l(eren mJii hesaplar ~· karolor. Buna gore, yeno poogram yapolor. . KIRIM-KONGO KANAMALI ATE~I Keneler otlaklar, callllklar ve k1rsal alanlarda ya~amaktad1rlar. Kucfik oval ~ekillidir. 6-8 bacaklldirlar., Ucamayan, s1crayamayan biiceklerdir.. Hayvan ve insanlann kanlanm emmk beslenirler Bu sayede hastal1klan insanlara bula~t1rahili rle r. Olkemiz kenelerin ya~amalan icin cografi ac1dan oldukca uygun bir yap1ya sahiptir. Tfirlm gore degi~mekle bmber kenelerin, kucuk kemiricilerden, yaban hayvanlanndan mil memel.i hayvanlara ve ku~lara (iizellikle dmku~lan) kadar geni~ bir konakc1 spektrumlan mevcuttur. - t .. Korom-Kongo Kanamalo Ate~i Nedir? Korom-Kongo Hemorajik Ate~ (KKHA),keneler tarafondan ta~onan Nairovirus isimli bir onikrobiyal etken tarafondan neden olunan ate~, cilt ic;i ve cliger alanlarda kanaona gibi bulgular ile seyreden hayvan kaynaklo bir enfeksiyonclur. Son yollarda teclavi cle gorOien gel i~melere ragm en, bu enfeksiyonlarda o lum oranlaro hal a yuksektir. Keneler Nasol Tanonor ve Nerelerde Bulunur? Keneler otlaklar, c;alolo klar ve korsal alanlarda ya~a maktadorlar. KU<;Uk oval ~ekil lidi r. 6-8 bacaklodorlar., U~amayan, soc;rayamaya n boceklerd ir.. Hayvan ve insanlaron kanlaronoemerek beslenirler Bu sayede hastalo klaro insanlara bula~torabili rler. Olkemiz kenelerin ya~amal aro ic;in cografi ac;odan oldukc;a uygun bir yapoya sahiptir. Turlere gore cleg i~mekle beraber keneleri n, kUc;uk kemiricilerden, yaban hayvanlaronclan evcil memeli hayvanlara ve ku~lara (ozclliklc clevcku~laro) kadar gcn i~ bi r konakc;o spektrumlaro mevcuttur. Kimler RiskAitondador? Hastalok genellikle meslek hastal ogo ~eklinde kar~o moza c;okar. Tar1m ve hayvanc•l•kla ugra~an lar Veterinerler Kasaplar Mezbaha c;alo~anlaro Saglok personeli ozell ik le risk gurubudur. Kamp ve pikni k yapanlar, askerler ve korunmas1z olarak yesil alanlarda bulunanlar da risk all,ndad~r. Heni.iz ergin o lmaml$ Hylomma soy una a it keneler, ki.i~Uk omurgahlardan kan emerken viri.isleri ahr, geli~me evrelerinde muhafaza eder; ergin kene oldugunda da hayvanlardan ve insanlardan kan emerken bula~t1r1 r. Kulu~ka SOresi Ne Kadard1r? Kene tarafmdan ISirllma ile viri.isi.in almmaSIIll lakiben kulu~ka si.iresi genellikle 1-3 gi.indur; bu sure en fazla 9 gi.in olabilmekted ir. Enfekte kan, ifrazat veya d iger dokulara dogrudan temas sonucu bula~malarda bu si.ire 5-6 gun, en fazla ise 13 gi.in o labilmektedir. Belirtileri Nelerdir? Ate$ K~r~kh k Ba~agns1 Halsizlik Kanama p1htda~ma mekanizmalarmm bozu lmas1 sonucu; -Yi.iz ve gogi.isle k~rm1 z1 doki.inli.i ler ve gozlerde k1zank l1k, -Gtlvde. kol ve bacaklarda morluklar -Burun kanamas1, d 1$k1da ve idrarda kan gtlrii li.ir -O iiim karaciger, btlbrek ve akciger yetmezlikleri nedeni ileolmaktachr. Kmm-Kongo Kanamal1 Ate$inin Tams1 Nas1l Konulurl Kanda virOse kar~1 olu~an antikorlan n taranmas1 tam i~in en s1k kullandan yontemdir. Bu gtlslergeler hastahjjm ba$lang1cmdan sonra 6. gOnden itibaren belirlenebilir. Kmm-Kongo Kanamah Ale$i Nas1l Kontrol Edilir ve Nas1l Korunulur? Hastahg111 bula~masmda keneler tlnemli bir yer tutmaktad1r. Bu nedenle kene mlicadelesi onemli d ir fa kat o ldukc;a da zordur. 1. insanlar kenelerdenuzak tutulabilir ise bula~ onlcnebil ir. Bu nedenle de mOmklin oldugu kadar kcnelerin bulundugu alanlardan ka(mmakgerekir. 2. Kenelerin yogun olabilecegi c;ah. ~''P' ve gi.ir ot bulunan alanlardan uzak durulmal1, bugibi alanlara c;1plak ayak yada k1 sa giysiler ile gidihnemelid ir. 3. Bu alan lara avyada gorev geregi gidenlerin lastik ~izme giymeleri,panto lonlannm pa~alanm c;orap ic;ine alma lan, 4. Gorevi nedeni ile risk grubunda yer alan ki~i leri n hayvan ve hasta insanlann kan ve vlicut SIVIIanndan korunmak i~in mutl aka eldiven, onlok, gozluk, maske v.b. giymelcri gerekmektedir. 5. Gerek insanlan gerekse hayvanlan kenelerden korumak i~in hasere kovucu ilac;lar(repellenl) o larak bili nen bOcek kac;~ranlar d ikkatli bir ~ekilde kullan1labilir. (Bunlar SIVI, losyon, krem, kat1 yag veya aerosol ~eklincle haz1rlanan maddeler o lup, cilde si.irulerek veya elbiselere emdiri lerek uygulanabilmektedir.) 6. Ha~ere kovucular hayvanlann ba~ veya bacaklanna da uygulanabilir; aynca bu maddelerin emdirildigi pl5st ik seritler, hayvanlann kulaklanna veya boynuzlanna takdabilir. 7. Kenelerin bulundugu alanlara gid ildigi zaman vucut belli araliklarla kene i~in taranmahchr. 8. Vi.icuda yap1~111 1~ keneler uygun b iqekilde kene ezilmcdcn, ag1zdan veya ba~mdan tutularak bir C1mb1z veya pens yard1m1yla ~1kart111r. lsm lan yer alko lle temizlenmelidir. Mi.imkunse kenenin tam ic;in alkol de saklanmas1uygun olur. 9. D iger canli lara ve c;evreye zarar vermeden, ha~ere ilac1(insektisit) ile uygulamanu1 uygun goru ldugii durumlarda ~evre i la~lanmas1 yap1labi lini r. Kn1m-Kongo Kanamali Ate~inin Tedavisi Nedir? Hastaligu1 kesin bir tedavisi bulunmamaktad1r. Hastaya destek tedavisi yap11mal1d1r. BiRiNci SOLUM Genel HUkilmler Ama~ ve kapsam MAO DE 1 - (1) Bu Tebliji Hayvancollj!10 almarak, kovanlannm eti kctlcndiSi 1rklan ile Kafkas An 1rk1111 destekleme Memelerinin uygulandog•, p) il mtidOriUgO: Tanm vc Koyijleri Ba- izlendigi, raporlanci•S•. Bakanhk ile An Des:teklenmcsi Hakk1nda Karar ile ilgili usul ve esaslar kapsarrunda, Ulkemiz hayvanc111glnln geli ~tiri lmesi, hayvansal Uretimin artu·1lmas• ve kay•t ahma allnmasl amac1yla, ana~ s1g1r, ana~ man· o rtak tutuIan kay1t sistemini1 kanligo il MUdOrl<•gOnu, r) il,e mUdloriOgO: Tarnn ve Koyisleri Bakani •S• il~eMGdOrtugunul s) i vil~e tahkim komisyonu: <;ift~i Kay1t da, dam•zllk ana(. koyun vc ke(.i, tiftik k~iSi 1 ipek bocegi, an, su GrUnleri yeti~ tiricilcrinin, suni tohumlamadan dc>gan buzagdarm, kaba yem a~•g•mn kapatol- ma.sl amac1yla yem bitkileri eki li~i yapa•l Oreticilerin, kay•tll c;ig sdt Oreticilerinin, hayvan hastal1klarm111 Onlenmesi it:in tazminatl1 hayvan hastallklann1n, an islelmeler kurulabilmesi i~in hasta· llktan ari i~lctmclerin, hasta l1klara kar~1 programh a$1uygulay1C1lannu), akredite veteriner hekim uygulamalannm, hayvan genetik kaynaklannu1 yerinde ko- runma.s• ve geli§tirihnesi ile sOzl~meli besiciligin desteklenmesi arnaylanm •~ t•r. Hukuki dayanak MADDE 2 - (1) Bu Tebliij, 18/4/2006 tarihli vc 5488 say• It T<~nm Kanununun 19 uncu maddesi ve 14/4/2009 tarihli ve 27200 "'Y'h Resmi Gazete'dc yayunlanan 2009/14850 say•I• 1-layvanc•- hglll Desteklenmesi Hakk111da Bakanlar Kurulu Kar'arma dayan•lar'ak haz•danm•§l•r. Tammlar MADDE 3 - (1) Bu Teblijlin uygulan- masmda; a) Akredite Veteriner Hekim: Bakanhk- c;a akrt.'<Jite veteriner hekirn sertifikas• veri lmi~ vc if mUdUrli.iklcrincc gOrevlendirihni$ veteriner hekimi1 b) Aktif koloni (Ani• Kovan): Oreme ka- biliyetine haiz ana anst ve U ~ ~er~evesi yavrulu o lmak Uzere nektar ak1111 d6neminde en az yedi anl1~e((;eve l i (eski tip kolonilerde <;er~eve aranmaz) an ai lesini, c) An a~ manda: 1/1/2008 tarihinden Oncedogmu~di~ i mandayt1 ~)Ana(. s1gor: t/1/ 2008 tarihindcn once dogmuj diji s•gm, d) J\rocohk kay•t sistemi (J\ KSJ: An yetij- tiricaleri birliSi ve bal Ureticileri birlik Oyelerinin an kolonilerine a it bilgilerin merkezi bir veri tabanmda kay•t altlna Yetijtiricileri Merl<ez Birligi tarafondan e) Bakanlok: Tanm ve Koyijleri Bakanlo- Sm•, f) Banka: T.C Ziraat Hankas• A.S. Cenci Modorlugunol g) Banka ~ubesi: T.C Ziraat Bankaso A.S. $ubc MUdUriOklerini. g> Birhk: Hayvanc1llk ve su OnJnleri konulannda faaliyet gosteren yetiltinne, hayvansal Uretim, 1slah ve pazarlama ama~l1 Bakanl 1k~a kurulan birlikleri, h) <;ift~i belgesi: Maliye Bakanhgu1111 2/12/2000 tarihl i ve 24248 say1h Resmi Gazete'de yayomlanan 237 Seri Numaral• Gelir Vergisi Genel Tebligi uyar1nca, Ziraat Oda.s•bulunan ycrlcrdc bu odalar taraf•ndan verilen1 .draat odas• bulunmayan yerlerde ise iVi l~e mUdUriUkleri taraf1ndan dOzen len en belgeyi, o) <;ift' i kay•t sistemi (<;KS): Yonetmelikle olu~t urul an ve ~ i ftr;i l erin kimlik a. razi ve (IrOn bilgileri ile tanmsal desteklemelere ili~kin bilgilerin de kaytt alttna aln1d18•veri tabanm1, i) Oaml7.llk ana~ koyun- kC(.i: 15 ay vc ozeri ya~ta olan di~i koyun ve kec;iyi1 j) EBK: Et ve Balik Kurumu Genel MUdUrlugunul k) E-oslah: Bakanhk ile Oam1zlik Sogor Ye tijtiricileri Merkez Birligince ortak tutufan s1g1r cinsi hayvanlann kaydecli ldigi veri taban1n1, I) EnstiW: Tanmsal Ara~t1 m1alar Genel MOdOriUgune bagh ara~tmna enslitOierini. m) Harckctli sistcmlcrde su i.irOnlcri yeli$tiricil igi: Su OrOnleri yeti$tirmek Ozere tasarlanan gemi vc bcnzeri sistcmlcrde yap•lan su Ori.inleri )1eti ~liricilig ini~ n) Hastal1ktan ari ijletme: Koruyucu ted birlerin ahnarak i~letmedeki hayvanlann S•gor TOberkOiozu ve S•gor Brusellozu haslahklan yOnGnden ari o ldugu onay· lanan i~letmeyil o) Hayvan Kayot Sistcmi: Yonetmelikleo lusturulan ve isletrnelerin, yeli ~ti rici le.. rin vc s•S~r dnsi h.1yvanlarm kimlik bi lgilerinin kay•t alt•na almdog• TOrkvet veri tabantm, 0) Irk: Destek Odemesine konu olan saf yerli buyukba~ ve kl•~Okbas hayvan 1 1 Sistemi YOnetmeliSinin 4 OncO maclclesine istinaden o lu§turulan komisyonu, ~) i~letme: Hayvanlann barmd1n ld1g1, lu tuldugu, bakold•!l• veya bcslendigi her- hangi bir le!>iS, kurulu$ veya ac;•k hava ~iftli 8i durumundaki yerlcri, I) islet me Te<cil Belgesi: S•g•r Cinsi Hayvanlann Tanunlanmas•~ Tescili ve izlen- mesi YOnetmelii;i hiikUmlerine gOre hay vanlann barmdlrtlchg,, tutuldugu, bak•ldlgl veya beslendigi herhangi bir tesis, kurulu ~ veya ay•k hava <;iftliSi durumundaki yerlere il veya il~e mOdtiriOklerinceverilcn belgeyi, u) Karkas: Kesilen hayvanlann kan1nm akotd1p, yO<OidOkten, ;, organlaro ' 'kar- hl•p, ba~ ve ayaklan aynld1ktan sonra elcle e<lilen gbvdeyi, U) Kombina: Korm•z• [t ve Et Orunleri 0- retim Tesislerinin c;ah~ma ve Denet· leme Usul ve Esaslarma Dair YOnetmelik hokumlerine gore B akanlik~a ~· h~ma izni vcrilmi~, Et vc Bal1k Kurumu Gene I MOdUrlogonOn kombinatanile El ve Bahk Kurumunun kombinalanna 300 Km.'den daha uzak mesafedeki iller i.-;in (Hayva n e~ hg 1n desteklenmesi hak- k•ndaki kararcla yer alan iller) Et Bal•k Kurumu taraimdan anla§ma yap1lm1~ ozel kombinalan, v) KORGEM: Koruma ve Kontrol Cenci MOdUriOj;UnU, y) Kulu~kaha ne: Su OrOnleri dam12l1k materyallerindcn yumu11a ve yavru materyaller elde etmek i~in kurulan tesis- leri. z) KUitlir 1rk1: Verim Ozellikleri bakmlmda•1 1slah eclilm i~ s•.S•r uidaru1•~ aal Ortak: Tanm Kredi Kooperatiflerinin ortaklanm, bb) Pasaport: s.g., Cinsi Hayvanlarm Ta nunlanmas•, Tescili ve izlenmesi Y011etmelii;i hOkOmlerine gOre kulak kopesi ile tanunlan1p TOrkvet veri tabanma i~ lendikten sonra hayvan hakkmda gerek- li bilgileri i~eren ve bilg1sayardan il ve ilc;e m(•cf(.riOgo tar'afu1clan (:•kt1s1 allnarak hayvan sahibine veri len belgeyi, cc) Randunan: Kesilen hayvanclan elde cdlle•' kMkas kilogrammm hayvanm ()dc.•mt•ye ~) canh kilosuna oramne. ~~) Rc"ni veteriner hekim: Bak~nhk\J CEM IMi.lflndiln veri len bclgeyi. kk) Su urunlcri ycu~tiricth&i: Yeti~tirici lik tc.•.,i;,lcrinde, entansif, yc1n encansif ve ya eksiJnsif tanlarda yaptlan. su OrGnle- 8/5/1981> tarohli ve 3285 sayllo Hayvan S..1gle~e H' ZJbtlthl Kanununun uygula- ""' ur<•tont•ve/\'t>ya buyutme faaliyetini, masmda gorevlenchrilen veteriner h~i.. II) Su urunl'"' yetilhrocilik belgesi: Su u- 1'1'10 runk-r• uret1m taaliyetinde bulunan ye.. ll~llncol<'r<' TUGEM wafondan •erilen bdgeyo. mm) $irk<-t: Oe<.teklemeye esas konularda taah)'("l g<Xrcrcn 29/1)/1951> lanhlo '~ 6762 '•'Y'I' TOrk Ticaret Kanununa go dd) W(im komisyonu: TAGEM. CfhlotO. ol/ol~e mudurlugtl temsilcilerinden olu~n kom•'tyonu. ee) St>rfx><t vcteroner hekom: Meslegono 9 /l/1 q54 tarohli ve 6343 sayoh Veterin<.>r Hekimi•Ai Mesleginm lcrasma TUri< Ve~ teront'l liekimler Birligi ile Oclalaromn Te)Ckktll Tamna ve Gorecegi l~lere Dair t<,1nun~1 gbrr -.crb:st olarak icra eden velcrincr hekimleri, fO Sr~lt cimi h.-.yvan: Et Oretimi, sOt Ure· cimi, cfamt7hk vey<1 digcr ama<;larla ycti;tirolen B"on bi><>n ve Bubalus bubalus '""' hayvanlar dahil her y~taki sog1r "" mand..llan, gg) Soy kutuj\u: Pedigri cluzenlemeye esa> olacak bolgtlenn duzenli olarak loplanc:h~• Mb~"'"'· W Soykutuj\u- 0n<O)Ikutug0 SiSiemi: Bakanhk ve Turtiye Damozl1k S11;1r Yet•; llrt(IINi Mrfk~7 Birli&i onakltgmda c-1~ l11h \'Crt tab•.mt ile yuruttilen S1g1r kay•t ..,,-.,u•mim, hh) S07l('jmoh yelljtiric.: Hayvancohgm Dl•,tekle111nbi Hakk111da Karar kal>><1mtndll '>dzl~mel i besicilik yapan yeci~· ciricilrri, u) Su (1rl1nleri isleme tesisi: Su lirunlerinln hJmmacldeden ba~layarak, sm1flan· ""'i dtrma, i~lflm~. dtietlendirme, Wkctunc w:ya palarlamay,, elveri;li hale ge11rme l)lemleron•n yapold•g•. sato~ yerlcnnc gon<krolmel< •eya ihra{ edilmek uzere d<'I'Oiandogo loaboka germleri daholl te'''lt.·r 1lt• bu le-;.isle.-i tarr\clmlayK• unite-lenn• thll\·a eden ve Bakanhktan (jah~ m.lt7ni a1tnm•~ yer1eri. ii) Su urunle11 kay•t 'istemi ($K$): Su un.lnlcn yeli~tirkiligi ile ilgili bilgilerin mt••krzi bir vC'ri tabanmda kayu .Jitma a. lind1~1 ve de>tekleme Odemelerinin uygul"nd•&•. izlend•gi, raporlandog1, <;oft~i Kl1y1t Si~lcmini n bir all bile$eni olan kaYit c;is1cmin1, jj) Su (tr(lnleri ku lu~kahane yeti~ttricilik b~lg~"' Su urunleri clam•zlik materyallcnnden yumurta ve yavru materyaller del(' «mek i{'" kurulan tesislcrc TU- 1e kurulmu~ ~tfketleri, nn) TAG(M: Tarunsal Arajllrmalar Gen~l Mlldtll lll&UnU, oo) T0G£M: Tarnnsal Oretim ve Gelijlinne Cenci MUdUdoguno, <Hl) TURKVET: Y<inetmelikle olu~tu rulan vt• t)INmrlerin, yeti~t iticil erin ve )lalt dn\i hnyvanlann kimlik bilgileri· mn k..lytt ah1na altndtgl veri tabamne, pp) Ulu"'l S(ot l-.1yn Sostemo tUSKS): Ull1Kolenn """l\o >ut '" kendileri ile ilgili bolg•ler•n merkezo b1r vero taba111nda kayot alton,\ ahnd•&o '" deSiekleme odernelerm•n uyguland•&•. izlendigi. raporlan· d1~1. 8.1kanl•k ole Sut Ureticoleri 8irliklennteortak tutu Ian kayn sistemini, rr) Ye11nde geh~hrme: Sal yeti~inne ve "'lt•kllyon uygulanarak (ihlik hayvan gl'n<.•tik kJyn~1kl~mmn verim O.c:elliklt-ri· nin gei•Sltrilmcsmi, ss) Yrrinde konuna: Evctl hayvanlann dogal o l.u.1k yetiltirildikleri bolgecle, ra~tgele c;ih lc~tirme ydntemi uygulanar,1k, \Jhll} oldu~laro lrk111 ozelliklerini gb)teren ~af hayvanlardan olu~an yeterli buyuklukt(' blr <ur\i veya -or\iler hahndc korunm..1c..me. $$) Yeh;lmci/Urecki: Kamu kurum , . e ku· rulu'l'lan h."ln(:.gen;el \ettizel k•~•lcn. « ) 't'l-tt~llnc:i/vrettci o.guru: Merkez btrhgo dUll')'ol)(le oq:utlenmil, 28/2/2001 tanh II ve 4(>J 1 sayol1 Hayvan lslaho Kanunun.l gOr~ kurulmu~ tslah amac;h bir· l1k uyclcri, 29/b/2004 tarihli ve 5200 sayth T.:u 1n"al Uu:tici Btrhkleri Kanununa gOre kurulmu ~ L1retici birlik Oyeleri, Bd· kanltk(.l kun•lu~un;t izin vcrilcn 27/4/ 190'l t,~rihl i ve 1163 say• II Koo1>eratifler f<o'H1U I''IU1'1!1 Kdrekurulmu~ hayvanetlek fa tlliyl'lt yuruten tarunsal amac;l• kooperatiilerin Merlez Birliklerine ortak olom u.,tlml•k ore,,~, k<>Ope'ratif ortakl.annt. uu) Yt:h~ttrtcilik ce~isi: Su urunleri yeli~ urittlti;lnin yJp•lchg• ycrlcri, 00) Ybnot•ncllk: 16/4/2005 tarihli ve 25 766 '•Y•I• R<..,mi Galete'de yay•mlanan <;oh~' Kayu S~<tcmi Yonetrnelig•ni, itad~ l'C'k•r. Kaynak a~t•romo v~ i>demeler MAOO£ 4 - (1l Oe<.teklemeler i~in gerekh kaynak. but~ede hay\ancologon des t<>klml'nl"' o{on ayrolan Ocf<>nekrcn kar~olan~r •e Bakanhk tarallndan gerekli par•mm l\L.lartlma~IOI mliteak1p Banka atac.II•S• ile6dt:lllr. iKiNCI B0 l 0 M Ana~ S1gor - Manda Yetij tiricili~i, Suni Tohumlamadan Dogan Buza~,, Dam•.thk Ana~ t<oyun· Ke.;i Yetistiri- ciligi, Tiftik Ke~isi Yeti, liricilij\i ve Tiftik Oretiminin Arthrolmaso ile ~ig SOt Oesleklemeleri Ana~ so gor ve manda yetit tiriciligi desteklemeleri MAODE 5 -II lAna~ Sog1r' I' ~nda des teklemt.">o a,aj;1dako esaslara gore yapohr. • ) 1><-.tl'kl<'l'nl~l,.,., yararlanacal olanlar; Krot~rk'l'o a;agoda bel ~rlenen, 31/1 2/ 200'1 tJI 1h1 1t1baroyle en az bel bajana~ ~•S•r,, ,,,hiJ), orgullu yeti~tiriciler y•lda bir kez ohnak uzcre hayvan ba~ma desteklt.-nwden ynrarl.-md•nl~r. Tanmsal a· mJ~II koopcr.11iflcr ve sUI Greticileri bir. ltklcr i. tl·bligd(l 1(1nunlanan yetislirici/0relici Orgllllcrinclen birine Wzel k i~i l ik o ltJr~lk t•yc.' oltn(lSI h<11indc tck i~l ecmc o larak kal>uledilir. Ana~ manda desteHindt•n yMarlanacak olan yeti~t•nciler dt.>o~utlul\lk \'t> """'Y' 5-Jrl1 Manrnaz. b)Mura"·" yt·ri. ;ekli VI' zamam; 1) ArM~ "~" tl..-.teklemesinden yararlanm.lk isacyen yeti~unciler. Uyesi bu lundugo orgut~ dil~k{t' ill' balvurur. 0reloco orgutlero, uyelen ad1na 1/12/2009 olt• l 1/12/200'1 ta11hlero aras•nda iVil{c modurlukh:rme muracaat eder. 2) Ana~ manda destekleme.inden yar.lrlamnak ifitC'y<"n ycti~tincilcr, 1/11 / 2009 ole 31/12/2009 tarihleri aras~ncla bO)VUIU dil~k(CSI ile il/i l~e mudurliik4 fcrill(' m Ur,)Cih.U C'dCr. J) M(lr,l<·'·""'cl" eksikleri veya yeterlilii;i olmJyanlar yo1Z1h o larak uyanhr ve 0( gun t(t.'ri.,intle- cl~ikliSin tamamlanmJ;• btcn~r d htene<ek belgeler; 1) Ana~ "~" desteklemesinde; ekinde ba?vuruda bulunan Uyelerinin listcsi ile merkez birliklerinden ahnan icmal haztrlama yetki belgesi bulunan yeti§tirici t>rg!ltlerinin ba1vuru dilek~esi, 2) Anav manda desteklemesinde, balvuru dilek~esi ve TOrkvet i~letme Tescil belgesi, ~) Oestcklcnccek ana~ s•Su· vc mandalarda aranacak $artlar; 1) Ana~ s•S•r ve manda desteklernesin · den faydalanacakycti§tiri<;ilcrin; s•S•rlan, TOrkvet ve E-lslah veri tabamna, anac mandalan ise TGrkvet veri tabantna kayotli olmalod ~r. 2) Anav sogorlar kOitUr orkoveya kOitllr ork•melezi ohnahd1r, i~letmede bulunan a na~ stg1rlann aymtrktan olma ~rt1 aranmaz. 3) Stgtrlarda 1 5 aydan Once tohumlanan h,1yvanlar dcstekleoneden faydalanamaz. 4) Desteklenecek mandalara, Tebligin yaym1 tarihinden itibaren en az btr kez 1ap a1osoyaptorolmo1 ve Hirkvere kaydedilmi§olmaltcltr. S) Ana> sog~rlar Turkvet ve/veya E-lslah kay•t sisternlerinde, anat mandalar ise TGrkvet kaytt sisteminde desteklemeye mOracaat eden ijletmcdc adona 1/10/ 2009 tarihinden once kayot edilmil olmahdtr. 6) Anac; s•S•r dcsteklemesinde: i?letmenin anac s•S•r mevcudu TUrkvet ve Elslah, 1rk ve dogum tarihi bilgileri e-1slah kaytt sistemleri11den al•ntr. 7) Soyklitllgu farkonclan fayclalanaC<lk Gretici stgtrlanlll, E~ ls l ah'm soykUtogu boiOmi.ine 1/10/2009 tarihinden once kayot ettirmi; olmalo ve 2009 yolonda soyktitliS,Gndc ay olarak Uyelik sGresinin 2/J'(o kadar illetmesinde sOt oi~OmO yapmal1 ve dOl kontroiU ~ah§malan ile ilgili talimatlara uyulmaltcll(, Bu ~artla n saglamayan ve talimatlan uygulamayan (iretici ile 1/10/2009 tarihinclen soma soykUtogune oye olanlara, soykowgo i· ~in veri len fark odenmcz. SoykOtiigu faaliyetlerinin ve desteklen'lesinin yOrOtUimesinden TUrkiye Damtzhk S1g1r Yeti~tirici leri Merkez BirliCi ve il birlikleri sorumlu olup, gerekli tedbirleri almakla yOkOmiUciUr. d) icmallerin haz~rlanmaso t>ncesinde il/ il\=e mOdOriUklerince yapt lacak i~lem· ler; 1) Destekleme ve mOracaat ko1ullaro ile zama11101 ycti§tiricilerc yerel duyuru imkfinlaro ile duyurarak, gerekli tedbirleri al1r. Anac; stS,tr desteklemesinde yeti~tificileri •l T.C. kimlik numaras• ile Banka hesap numarasmtn e-.tslah veri taba· noncla kaydcdilmesini saglar. 2) Ocstekleme i1eilgil i kayotlaron cli.izen1i olarak kaytt sistemlerine i$1enmesini s.-1glar. Belgelerin dOzcnlenmesi ve veri g iri~lerini n vaktinde yap•lmasmdan gOrevli ki~ilervekuru lu~larsorumludur. 3) Yeti?tiriciler, i~ letmelerindeki anac; stgorlar ile desteklemeye esas kayotlaron 31/12/2009 tarihine kadar Turkvet veElslah veri taban111da glincellenmesinden sorumludur. 4) Ana~ sogor desteklemesinde, E-lslah veri tabanmda, mUracaat1ofan ycti~tiri cinin ve OrgOtOnltn 15/1/2010 lMihine kadar belirtilmesi i~lemini yapar. e) An a~ s1g1r destckleme Oclemesine esas ~alo1rnal ar: 1) Hlrkvet ve E-lslah veri taban1arn\ll\ 31/12/2009 tarihl i verilerinden yararlanolarak, tebl igde yer alan kriterler dogrultusunda TOGEM tarafmdan icmal·1 (ask' listcsi) hazerla111r ve c-•slah veri tabanondan 20/1/2010 tarihine kadar yaymlantr. Yay1n1 takiben icmal- 1 il/ilc;e on(idlirhlklerinde l>el gOn sOreyle askoya ~tkanllr. 2) Asko ba1langu; tarihi tatil gUnOne rastlarsa takip eden i~ gUnU asktya ~ 1kanl1r. Ask•ya c;•karma tarihi ve saati ile ask•dan indirme tarihi ve saali il ~e mlidUrlogu ;. le Orctici OrgUtG tcmsilcilcrincc tutanaga bajilanor ve gOncel tarihle imLalanl'rlJSI saglamr. Ask1 sliresince herhangi bir itiraz olmaz ise kamu aleyhine olan h5.11er hari~ icmal-1 deki bilgiler dogru kabul edilir. Daha sonra yapolacak itirazlar degerlendirmeye almmaz ve her· hangi bir hak doSurmaz. Yaptlan itirazlar il/ll~e mudOrluklerince degerlendiri lerek Turkvet ve E-lslah'da eksik o1an bilgilerin kaydedilrnesi on i~ gUnO i~eri sinde saglamr. Hayvan mevcudu ile ilgi li itiraz kabul edilmez. 3) icmal-2' ler, TUrkvet ve E-lslah veri tabanlaronon 31/12/2009 ve 15/2/2010 tarihli verileri esas al•narak on gOn ic;erisinde TOGEM tarafmclan haz1rlamr ve e-1slah veri tabanmda yaymlantr. Yaymlanan icmal-2'1er ilce mUdOriOkleri nce onaylamr veil mUdUriGgone gOnderilir. 4) i l~elerden gelcn onaylanmo1 icmal2'1er ile merkez il~eni ll icrnal-2'si ilmOdUrllikleri tarafmdan kontrol edilir, onaylallor ve <ldemeye esas olrnak Ozere 2010 Mart ayo sonuna kadar TUGEM'e go11derilir. Ayno zamancla orgOt bazlo icrnaller1 Gyelerine bi ldirilrnek Ozere Oretici OrgUtlerine de gOndcril ir. f) Ana<; manda dcsteklemc Odcmesinc esas <:alo1malar; 1) MOracaatoolan yetil tiricilerin, TUrkvet verilerinden yararlanelarak Tebligde yer alan kriterler clogrultusunda i l/il ~e mOdliriUklerince icmal- 1 (askt listesi) hazorl an~r ve 15/1/2010 tarihinden itibaren be~ gUn sGreyle asktya <;1kanl 1r. 2) Ask• baslangt~ tarihi tali I gOnOne ras.t· larsa takip eden i§ gOnO ask1ya c;tkanhr. Askobilgileri imza ile tutanaga baglanor. Askt sGresincc herhangt bir itiraz olmaz ise kamu aleyhine olan h ~ller hari ~ icmal-1 deki bilgiler dogru kabul edilir. Daha sonra yapolacak itirazlardegerlendinneye altnmaz ve herhangi bir hak do gurmaz. Yaptlan itirazlar il/il(.e mUdUrloklerince degerlendirilerek 1/2/2010 ta rihme kadar TOrkverte gerekli di.izeltmc lerin yapohnaso, eksikliklerin giderilmesi saglamr. 3) il~e mGdOriUklerince icmal-1 ile itiraz1ar ve cleger1endimleler dogruhusunda icmal-2 haz1rlamr, onaylantr ve il mOdliriUgOne gonderilir. Merkez il(elerde icmal -2 hamlama il mOdOrluklerinceyap•hr. 4) i l~e1crden gelcn onaylanm11 icmal2'1er ile merkez il(:enin icmal-2'si il rnOdUrllikleri tarafmdan kontrol edilir. onaylanor ve Memeye esas olmak Ozere 2010 ~ubal ayo sonuna kadar TOGEM'e gOnderilir. g) Oestekleonecle kullanolacak di lek~e ve icmal Ornekleri; Desteklemede kullanolacak ba~vuru dilek~eleri, Oye listesi tablosu, icmal Or· nekleri TOGEM tarafondan talimatla belirlenir. Buzago des1eklemesi MADDE 6 - (1) SoykutOg<o-OnsoykOtugu Sistcmine kaytth analardan suni tohumlama sonucu dogan tOm buLagolara, destekleme Odemesi a~aS tclaki esaslara gOre yapolor; a) Buzag1Desteklemesinden yararlanacak olanlar; 1) Bu destekleme E-blah veri tab•mna kaytth saf kUitlir lfkt veya melczi stStrlann aynt kOILUr .rkoboganon speronasoyla, yerli trk ve melezi stStrlann ise 1rk111a baktlmakstZn'l suni tohumlama sonucu dogan ve TOrkvel'le de kayollo olan 2009 ytlt doSt.nnlu tUm buz.agtlan i(.inOdenir. 2) Oili bu7.agolara Brusella S- 19 a;osoyapolmo$ ve Tlirkvet'e kaydedilmi$ olmalodor. 3) i1letmenin E-lslah'a kayot tarihindcn once dogan buzagolar desteklemeden yararlanamaz. 4) Desteklemeden her buzago bor kez faydalantr. 5) ikiz veya O~(lz dogan her buzago desteklemeden raydalantr. 6) Buzagm~n dogum bi lgisi E-Jslah veri t<~bantt'ldan alu11r ve destekleme buza8•- nm dogdui;u i ~letmeye Odenir. Oogum bilgileri ve dogdugu i;lctmcsi E-lslahta belirlenemeyen buLagolar i~in destekleme Odemesi yaptlmaz. 7) Buzagmu1 dogumunu saglayan suni tohumlama uygulamaso, buzagoolool dogum tarihinden 210-295 gUn Oncesinde ve Ulkernizde yaptlmt~ olmaltdtr. Suni tohumlama bilgisinin e·1slah veri taba· nmda kay1t cdi lrni~ olrnas1 zorunludur. 8) On be; aylok ya~tan (450 gUn) once tohurnlanan hayvanlar1t1 b u Lag•~ • desteklemeden faydaland1nln1az. 9) Turkvet ve E-lslah'a kaydedilmeden olen. kesilen veya satolan buzagolar ile OIU dogum ve yavru at1klan destekleme<len faydaland•nlmaz. E-1slah'a ve Turkvel'e kaydedildiklen sonra olen, kesilen veya satolan buzagolar dcstcklcmeden (aydalandorolor. 10) Belgelerin dozenl~nmesi ve veri gi- ri~lcrinin vaktindc y.1p1lmasmdan gO- revli kisilerve kuruluslar sorumludur. b) MOracaat ;ekli, zamano, yeri ve du· yuru; Desteklemede•' yararlanmak isteyen (•reticilerden, soykiitOI;line kayllll olanlar Oamtzltk S•S•r Ycti~tiricileri 6 irliSi Macthg, ile, OnsoykLHOgone kayttlt olanlar clesteklemc ve mUracaal ko~ullann1 Ore- Licilere yerel duyuru imk~nlaro ileduyu· deki bilgiler dogru kabul cdil ir. Daha sonra yapolacak itirazlar degerlendinne- rarak, gerekli tedbirleri altr. 2) il!i l~e mOdOrli.ikleri, suni tohumlama, maz. Yapolan itirazlar dogruhusunda buzago ve desteklemeye esas bilgilerin kayn sistemlerinde dtizeltmeler yapthr, E-lslah ve TUrkvet kayH sistemlerine, yeli~tiri cilerin T.C. kimlik numaras• ve San ka he~ap numara.stnm ise e· tslah veri ta· banma zamantnda kaydmm yapllmas•- eksikliklergiderilir. 4) 1(8/20 10 tarihli E-oslah ve Turkvet kayotlanndan tebligde yer alan kriterler dogrultusunda icmal-4 TOGEM tarafondan haLOrlanor ve 10/8/2010 tarihine ka- '" saglar. 3) Destekleme i<;in onOracaat eden yeti\· tiricinin 15/1/2010 tarihine kadar e-lslah veri taban•nda ta•' •mlanmastnl sagfar. ~) icmallerin dGzenlenmesi ve destek- leme Odemesine esas (a lo~ma lar; 1) 20(1/20 l 0 tarihine kadarTebligde yer alan kriterler dogrultusunda mOracaalt olan yctij tiriciler i~in destcklcmeyc esas icmal-1 !asko listesi) e-oslah veri tabanon· clan haztrlantr ve iVth;e mUdiirlliklerin- ce be$ gon sOreyle Oreticilere duyurulacak jekilde askoya ~ okanlor. Askobilgileri imza ile tutanaga baglanor. Ask• sUresince herhangi bir itiraz olmaz ise kamu aleyhine olan h~ller hari( icmal- 1 dcki bilgiler dogru kabul edilir. Daha sonra yap1lacak itirazlar ic;mai-3'Gn haztrlan- masonda degerlendinneye alonor. Yapo· Ian itirazlar doS,rultusunda kay•t sistemlerinde dUzeltoneler yapolor, eksiklikler giderili r. 2) 15/2/2010 tarihli verilerden yararlano larak 20/212010 tarihinc kadar E-lslah 'tan yaymlanan icmal-2'1er ilc;e mO· dOriUklcrincc onaylan•r ve il mi.idOriO- glone gonderilir. Merkez il.;eye ail icmal-2 il mUdUriOgu 1araf111dan onaylan• r. icmal-2'1er il n'IOdUrl(lkleri taraftnclan kontrol edilir, onaylan1r ve Ocleme- ye esas olmak (izere 15/3/2010 tarihine kadar TOGEM'e gonderilir. 3) 2010 Temonuz ayonon ilk haftaso leb1igdc yer alan kritcrlcr dogrultusunda mOracaat1 olan yeti$tiricileri ic;in icmal2 deki buza8,tlar hari<= olmak Uzcre des- tekleoneye esas iconal-3 (askolistesi)TO- isc ;ahsen il/il~c mudUriOklerine I ( 1012009-31/12/2009 tarihleri arasonda GEM tarafmdan e-tslah veri tabanmdan haz•rlantr ve yaymlan~r. it/ilc;e mOd(lrIUkleri taraf1ndan e-1slahtan altnan lisle- dilek~e ilc mliracaatta bulunurlar. c) icmallerin haztrlamnast Oncesinde ler. be$ gun sureyle (ireticilere duyurulacak jekilde askoya r;okarol or. Asko bil· il/i l ~e gllcri imza ile tutanaga baglantr. Ask• .s-0resince herhangi bir itiraz olmaz is.e kamu aleyhine olan hSIIer hari~ icmal-3 mOdloriOklerince yapolacak i~leml er; 1) MOracaatlann dtizenl i yap1lmas1i~ i n ye almmaz ve herhangi bir hak de>gur- dar E-1slah'tan y.1ymlamr. icmal-4'1er il(e mOdtiriOklerince onaylantr ve il mOdUrlligone gOnderi lir. 5) i l~elerden gelen onaylanm•~ icmal ~ 4'1er ile merkez il(eni'' icmal-4'0 il mlidUriLtkleri tarafmdan kontrol edilir, onaylantr vc Odcmcye esas olmak Uzcrc 2010 A~ustos ayonon sonuna kadar TO GEM'egonderi lir. 6) icmaller, E-lslah ve Turkvct'ten uygulama esaslarondaki tOm kostaslar dogrul· tusunda haztrlamr ve yaymlantr. TUrkvet ile ilgil i bilgiler, otomatik olarak sistemler aras1 i l i ~ki len dirme ile almtr. d) Desteklemede kullanolacak dilek>e ve icmal Qrncklcri: Desleklemede kullanolacak ba~vuru dilek~cleri, Oye ba~vuru 1.1blosu, ic;mal omekleri T0GEM Laralondan talionatla belirlenir. Ana, koyun ve k~i desteklemeleri MAD DE 7 - (1) Ana' koyun-k~i desteklemesi a~agodaki esaslara gOre ya· pol or. a) Oesteklemeden yararlanacak olanlar; En az yirmi be~ ba~ anac; koyun-kc~i yc sahip, Oamezltk Koyun ve Ke<:i Yeti~ti· ric:ileri Birliklerine Gye olan ve hayvanlannt Oamez.ltk Koyun-K~i Kay•t Siste· mine kayde«irerek kOpeleten yeti ~tiri ciler yolda bir kez olonak uzere hayvan ba~ 1n a desteklemeden yararlandtnltrlar. b) M Uracaat yeri, ~kli ve zaman1; I) Desteklemeden yararlanmak isteyen yeti; tiriciler, ba~vurula rono 1(9/2009 30/9/ 2009 larihleri <Uasonda Oyesi bulundugu Daonozlok Koyun ve K~i Ycli~tiriciler i B irliklerinedilek~e ile yapar. 2) Yetijlirici orgOtleri basvuru dilek(elerini en g~ 31/10(2009 tarohine kadar iVi l ~e mOdurllogOne gOnderir. c) istenecek belgeler; 1) Daonozlok Koyun ve K~i Yetistiricileri Birl iklerince Uyelerinin Uyelik clurumu~ nu cia befirten ve ekinde ba~vuru listele- ri ol~n dll~k(c f) itir.u: ctnlC• vc itiM.tlann d~gerlendiril 2) Df1mt71tk Koyun vc K~· Yel i?ltricileri mc'>i; 1) Ao;kt '>Urr.._il,re herhang1 b1r itiraz olmu i<t>, kaonu aleyhine olan h.lller ha"'· ocmal-1 d<>ko bolgoler dogru kabul edolor. Dah.l ..onr,l y,,polacak otorazlar degerlendormeyealononaz. 21 A<ko ""<"oolck• Kmal-1 o{on yapolan itiraLiar. \Uft.'fl•n bthm1nden itibaren en g.,_ I~ 'I gunu '{"""nde ctegertendin- Birli"-ll~finin Merkel BirliS,ince dtizen- lenme' •<Tnal haztrlama yelki belgesi c;) Dt·,tt•klt•nt'(<·k ana( koyun-ket;ilerde aranacak ~rtiJr; 1) Ana' koyun ve ket;ole< Damozlok Koyun·Kt'{i K.1yot Sl\tl'fllone kaynlo olmahd•r. 2) Ana~ koyun-ket;oll.'fon ayno orktan of· ma }tll'h 41r.1nmaz, 3) Tcblogdc bclorlcncn ocmallcrin on<>y c,lrihindcdtM(. koyun veke(ileren az 15 ~yl ok olmalodor, 4) Ana' koyun ·ket;ileron desteklemeye e'a~ h-.wlt•r h\l.llrlan•rken hayvanlann aynt i~lctm~dtt en ~1z 0~ ay kaytlh bulunrna~• 70runlurlur, d) lcmaiiC>tin h;111rlanmas• Oncesinde iV ''~· mudurloklerin<e yapolacak i~le<n· lcr; 1 ) O<><tcklcme o(on muracaat k'*"llarono ve lollnanono yt~o;tirKill.'fe yl.'fel duyuru omk.\nlaro ole duyurarak. gereklo !edborlero .1lor. 2) 1\ayot illl'Rlleronon duzenli olarak tutularak sislcme •tlenmesem. belgelerin du7~nlflnrl1<"'11 vc V('1'i g.ri~lcrinin vaktindeyilptlma~'"' ).tSI.tr. 3) Hayvanl,~r~n o1letmede 1/9/2009 tari· hmd('n dnrP J .1y kaldtS,m~1 ili~km bilgileri kontrol ~ch.•r. 4) Mtlrll(;,Mt 11'-tel\!'rinde ach bulunan yeti~tindlcrtn sahip o ldugu hayvanlann Darnotlok Koyun-Ke(i Kayot Sistemine kay11 edilme>Ono oaglar. 6rnegi TOGEM tarafondan s<lndcooll'C~k olan icmal-t. icma1·2. icmai-J h~telenni haz1rlar. e) De<tekll.'fne ock-rne>me esas ~·h~ma lar· 1) 11/11{~ mudurlukk>ronce Damozhk Koyun-K(.'<;I Kdyet Si\ll"Mi 't!fi tabanmdan olojlolendorolcrek h.teler ocmal-1 jeklinde h.llorl.mar,lk 11/ 1/2010 tarihinde if'" mudurlukleronde ~ 'l gO nO sureyle a~~'Ytl ~ lktlrtllr. 2) A<,ke iM}ItlllJ)I< tarihi l<ltil guni..ine tastlarsa 1akip cdtn i~ gOnO askeya ~rkanltr. A'>keyi' (tk.mn,, t(uih• vc sailti ile asked an intlirnw tctrihi v~ ~~IC\ti il~e mOdOriL1gG el(' 0f<'liri O'l;uW tc.•mstlriiCfince tutanaga bagl."'" ve gllnct.>l tarihle imzalan· ma;;1 '>aAian~r. A"k' stiresmce herhangi bor otiral olm.ll "" lostelerdeki bilgiler doj;ru kabul edolor. Daha sonra yapolacal otor.ul.ll ck'St·rl~ndormeye almmaz ve herloango bor hakdoj;urmaz. le-rek \OflU~ l,mdml~r g) km.llleron gonderolm.,i; 1) D.11nlllok Koyun-Ke~i Kayot Sisteoninclen ;)lln;m lt~lelcr ltmal-2 ~eklinde ciU- zenlenip oki il gllnUnde il(e m(lclurlilklerince on.1ylan.r v~ t:n gee; ik i i~ gOnO i(ind~ II mOdtioiUgllnc gonclcrilir. Bu i;lemler mcokct il1elerdt.> il mudurluklenn('<' y.ap•lu. 2) ll{~kod~n gc•lm onayl.1nmo; icmal 2' ler, il mudurlokleri tarafondan bE1 i~ gll· nu o~inde Damozhk Koyun-Ket;o Kayot Sosteonond<-n kontrol edolop icmal-3 jeklonde duzenle~,.,.-ek ol mud\Jrtokt...nnce onaylanop bt.., 11 gonu o{onde odemeye e<asolmakuzereTUGEM'egonderilir. !I De<teklcml>de kull•nolacak ~' uru dol~k(elcri, uy<• ba)vuru 1.1biO<U, icmal orneklero TUGEM taraforodan talimatla OOiirlcnir, Tiftik ke{ili yetijliriciliginin ve liflik Uretiminin dcsteklenmesi MADOE 6 - (I) Tiftik kc..;iso yeti;tiriciliginin t(l'Svit.. (~ltlmc~i ve tiflik Oretiminin art1nlma.;1 tc;in Urelmi~ o lduklan tiftigi, 1/6/2000 taoohlo w 4572 sayolo Tarom Sato; Kooperatol ve Borlokleri Hakkonda Ka· nuna gor~ kuoulmu)loftok ve Yapago Tarom Satoj KOOfX'rdtollero Birlii)i (Tinik borlokl ve/ve)·a Koopt'l'atoHcrone satan ure~icilere a)<lgodaki hd>lara gO<e desrekleme pnm1 odemr. a) Tiltok \C Yapago Tarom Satoj Kooperatitlere BirhSimn hit1k dhmmdaki gbrevleri ve yapacaklaro i)lemler 1) Borlok, kooperatiflerinon bulunmadogo tUm L11Nim yC'riNin<it". ge<ici allmyerlerive merkczleri a<;ar. 2) Ti(tik (lrc:lirninin d~~teklenme!)i i le i lgtli uygulamJ P'ia~lolrt nl Onccdcn Ureticilere duyur,ltak tedbirleri a lor. 3) itve/wya il~e mOdOrluklerince bildinlen UrcttcilennUn.inti ~atenaler. 4) Yolo Orunll olma>O kaydoyla kendisone getiriltlfl htttk uwnunun tatnam•n•. birlij;,tn Urun alem talunatt ite ekspeniz usul 'e~~lanna gou.• \Jim .1hr. 5) t<oop.,ratiflcr ve/veya Birlik(e• .llonan Urilnl('r t{in, Orr11c1nm a~tk kimliSini belirten bir •mc.l't'"lh~il makbuzu" dozenlenir ve ber nu)ha~e tireliCiye venl1r. Bu makbuzda; olarak toltik ke<;isi saYls1, Orunun cmse \e kahtesi miktan. c1hm tarihi, tthm llyJtt, lut,Jrl, yapelan ke~intill'f. verge nomartl>l \ e urehcimn net al.l(:.l&t tular el~ <k~t'k txk..'me4irlutarlan gostl'filir. Mu..tah"l m.1kbuzu nushaso"'" Ureuce tarattnd.1n ~ yel s.Jklanmas1 zorunludur. 6) Mu<tah,il m,lkbo<larondaki bilgiler, gUniL1k olaralo. "altm bordrolanna01 g~i· •ilir. Bu borfhOI.:lrul gcrckli saytdtl nOshas• yetkiltlcrin iJ,un V(;' in1z;.1IJnnt havi vc h t~ftrtl1k oiMak, ho111rlaner koopcratif'"' w/veya Birloklcrt.> tdirn edilir. b) Mur,ltaal yero w ~ekli 1) Ge~id alun yedc.ori v~ me•kezlerinin ·~·ldogo ycrlc-r(i(, uretocoler kooperatifler ve/veya birlikl~ooowdol~k(e ole muracaat ederler. 2) ~ice altm ~len \e merkezlerimn a{olmadogo y<'l'li'I'O<' ol il<e mOd\Jrluklerone dolekte ole muracaat eder· ler. II veNcya ol(e mudurluklcro bu mllracae~11an en ylllo.tn k~rJtit~ veya bir· logeboldoror. c) Odcmc •cmall<.'rmtn hJztrlanmas• 1) Koopcratifler ve/voya borlok aracol ogo ile odenccek o lan de>teklemeye esas o lan icmallct ilc Ort!ltcinin hes01b1na 0dene<ek icmnlll\r '"'Y" nyn Tiftik ve Yapag, Tanm Sat•$ K~rJtifleri BirliGi tar· afmda" ha1ulan11. 2) Toflok v~ Yolf>.li;o T.mm Sato~ Koor>eratiOeri Borlogollle yolo o~onde Bakanlar Kurulu Karan ole bclorlt·n<'O destekleme birim foyato U<<~ondcn tum kooperatitlenn \e Uret•c•lcnn ayn ayn goster•ldrgi Hak Edij o<malo dull'Olt'l'l~rek yazo ile ttft1k allmentn yapeldtS• rl ve 1l~e modor. luL.Iertnen on:~ym\1 'unulur. 3) il/ol(e mloclurlu~:u 'Totto~ LJestcklemeleri Ha~ Ed•~ Belg~>•" ecmt1ll~nni te~.. lim tarihuld(l'n 111bclrt'l1 lx'} 1~ gUnO i<ind~ inteler ve OIM)IIM. II mUdOrh..igO o~ n<1ylan.1n li~t<'yi 2009 Ht1zir<1n ay1 sonuna kadM T0G£M'e gtinderir, 4) TOGEM i~m,lllcrde bildirilen destekleme tu1olrtnt, tiftek al1m1m ger~ek le~tircn koor>"'•"'''' vt•lvcya birloge. kooperatil ve/vcya birlik do)onda icmal lis· 1~1~ y(l'r alan un·1tCI)'t' <l<'k>nOlC'k ozere, Banka'ya gondt'fer. 5) KOOfX'rdtotll'l' '!;/>.eya borlikler, "'-"· •"S"" 1 ""'ey• rekleme Odemclerini hak s.-1hiplerine yc di glu1 ic;erisinde rnOstahsil makbuzu, ~e ki ve teselliim makbuzu belgelerine istinade•1 yapar. ~ig slit uretiminin desteklemesi MAO DE 9 - 11) SOt desteklemesi a~agr daki esaslara gOre yap1l1r. a) Desteklemeclen yararlanacak o lanlar; Orctmi~ oldugu (.iS sUtO, 6akanl1ktan C:al•~ma izni1 Oretim i.zni Vt! SOt Te$vik Kod Numaras1 alm1~, G1da Sicilinc ka- (litre olarak), sUtGn litre iiy.-1t1, tutan, si.il i~lerne tesisi yetkilisinin imzas• ve ka~esi bulunmal 1d1r. 2) Sl•t ic-rnallerini,, haz1rlanmas• ve incelenmesinde, Ureticilere ait fatura ve/ veyil m\istilhsil makbuzlan, hayvan say•s• ve sat1lan sOt miktan dikkale ahn1r. Oreticinin s..1hip oldugu h.-1yvan say•s• ile s.att•S• sOt rniktarm1n uyumlu o lrnamas• durumunda Orehci icmal listesin- yrtlr o lan sut i~leme tesislerine, fatura ve/ den ~r karrl rr. 3) SOt clestekleme kapsarruna alrnan sOt veya mUstahsil makbuzlan kar§•I•S•nda i~leme satan ureticilere; Ulusal SOt Kayrt Sis- il/il~e mOdOrl(iklerine bildirmek zorun- temi veri tabanma kaydettirmek ~art1yla aylar bazmda haz•rlanan 6deme icmalleri esas almarak y•lda bir kez, koyun ve da olup, mevsimlik ~ah$an isletmeler hari(., 0(, ay i~indc vcrisi gelmeycn sill i~lerne tesislerinin sOt te~vik kod numaralan iptal edilir. k~i sUWnc farklt olmak uzerc beher litre ~ig slrt i~in destekleme yaprl rr. b) MOracaat yeri, ~ekli ve Laman•; 1) Desteklemeden yararlanmak isteyen Uret!Ciler; OrgUtiU ise Gyesi bulundugu Oretici 6rg0tleri aracrlrgr i le, <lrgutlu de- gilse bizzat Ulus;al Si.it Kaylt Sistemi veri giri~inden soromlu ola11 Slit Oretici Bir- tesisleri, aldtklan stif miktanm 4) Desteklemeden yararlanacak olan temi uzerinden en ge~ 19/2/20 I 0 tarihi- ne kadar alm ~r. Bu tarihten itibaren listeler1 il/il~e ml'ldUrli.iklerincle Uretici OrgOtlerine ve Uretici lere cluyurulacak ~ kilde be; i~ gunu sureyle askrya ~rkarrhr. 2) Ask• ba~langt~ tarihi tatil gGnOne rast- larsa takip eden i~ gGnO ask•ya .;•kanhr. Ask•ya ~·karma tarihi ve sa ali ile ask•dan inclim1e tarihi vc saati i l~c mOciUriUgu ile Uretici OrgOtO temsikilerince tutanaga bagtanlf ve gOncel tarihlc imzalanmas• sagtan•r. Ask1 sliresince herhangi bir itiraz olmaz ise listelerdeki bilgiler dogru kabul edilir. Daha so•ua yaptlacak itirazlar degerlendirmeye al1nmaz ve hcrhangi bir hak dogurmaz. 3) Ask• suresindc icmal-2 listclerinc ya- p•lan itirazlar, sorenin bitiminden itibaren en g~ be~ i~ gOnO i~erisinde dcger- ger~ek ve ti..izel Ureticilerin Tlirkvet'e ka- lendi ri lerek sonu~ l andrrrlrr. yttl• olup olmaciiS• inceleni r. Koyun ve ke~i sUtU desleklemesinde bu ~art aranma7. e) Oestekleme icmallerinin haz•rlanma- g) Oestekleme icmallerin gonderilrnesi veOdeme; 1) iti razlann degerlendirilmesinclen sonra icmal-2 l isteleri be; i~ gOnUnde il- s•; ~e durlugunc gondcril ir. au i~lcml cr m erkel il<;elerde i l M udorluklerince yaprlrr. 2) il~elerden gelen onaylanmr~ icmal 2 il/il~e 1) SOl Oretici Birlikl~rinin kurulu oldugu ycrlcrde; Orgl.HIO Oretidnin icmal-1 listeleri OrgOtlerince, OrgOtsOz Ureticinin icmal- 1 listeleri ise SGt Orettci Birliklednce aylar bazmda haZ!rlan~r. icmal- 1 listelerinin Ulusal SOl Kay•t Sistemine veri giri~leri bu birlik tarafendan yap•ler. mtldurllrklerine teslim eclilir. C) istenecek belgeler 1) icmal-1'i hazu layacak o lan i.lretici ilr- 2) SUt Oretici Birliklcrinin kurulu o lma- d•S• yerlerde; orgotlo Oreticinin icmal-1 I istcleri Orglitlerince, OrgUtsGz Greticinin be; i~ gunu i~inde TOGEM'e gonderilir. 3) TO GEM, gelen icmal-3 listeleri i le u . lusal Sut Kayrt Sistcmi merkezinden liklerinin kurulu o ldugu yerlerde bu birliklcrc, o lmayan ycrlcrdc il/il~e mUdur- loklerine mOracaal ed~rler. 2) Satrlan c;i ~ sOt miktarrna ait fdtura ve/ veya mOstahsil ma~buzu en gc~ takip eden ayrn sonunda lcmal-1'i hazrrlaya- cak Oretici Orgi..itlerine ve/veya gUtleri i~in Oyesi o ldugu Merkez BirliSince dOzenlenmi~ icmal h<lz.•rlama yetki belgesi 2) Satrlan sUt miktarr litre olarak dozen lenmi~ fatura vc/vcya mUstahsi I makbuzlao, 3) Oretici OrgOtiO ise l1yelik dururnunu gOsteren yazt, d) Oestekfel'ne icmallefinin haz•dal''lmas• d6neminde uyulacak esaslar; 1) 4/1/1961 tarihl i ve 213 sayr h Vergi U· icmal-·1 l isteleri ise il/i l~e muduriOkle- mU~ lisreleri il mOdOriUklcri taraf1ndan, be~ i~ gunti i~inde Ulu>al Sut Kayrt Sistemi veri tabamnda Odemeye esas o lan icmal-3 listesi ~eldi11de dOzenlenir ve onaylan•p rince aylar bazmda haz~rlamr. icmal-1 listelerinin Ulusal Sl•l Kay•t Sisternine veri giri~l eri i l/il~e mUdGriUkleri nce ahnan icmal·3 listelerinin uyumlu o lmasm• kontrol cder vc Bankaya gOnderir. jl) Di~er hususlar yaprlrr. 3) OrgUtllr ureticinin uyelik durumu- 1) 1/1/2009 tarihinden bu Tebligin yayrm tarihine kadar g~en sOrede destek- nun, lcmal-1 listelerinde gOslerilmesi zorunludur. 4) Aylar bazrnda Ulusal Sut Kay11 Siste- leme i~in ba~vuru da bulunan Uretici· lerin icmal-1 'e esas olacak i~leml eri 3 1I 7/2009 larihine kadar tamamlamr. rni veri tabanma uygun bulunarak kdy· dedllcn icmal-1 listeleri, sistcm Uzerin- mOraca<~t ko~ull anm sui Kanununa uygun, O.;er nUsha ve olarak ayhk o larak dUzenlenen m O S.tah~il m;~kbuzunun ash vc/vcy<~ faturalann i- den icmal-2 l isteleri ~eklinde duzenle- kinci nushalarr destekleme i~ in esas a- slit Uretici leri birliklerinin kurulu oldugu l101r. Bunlann her ne suretle o lursa oiS\.111, fotokopileri veya onayl1 Sl•retleri kesinlikle d ikkate ahnmaz. MOstahsil makbuzu ve/veya faturalarda siit te~vik kod numaralan ile birlikte sOl i§leme tesisinin ad•, adrcsi, Oreticinin ad• vesoyad•, adresi ve teslim edilen sOl miktan mOdOriUklerince onaylanarak il nir. Ayn1 zamanda OrgOt bazh icmaller, 5) 2) iVil~e mOdurlukleri, destekleme i~in ve zamanm1 Oreticilere yerel duyuru imk5.nlan ile du· yurmak Ozcre gerckli tcdbirleri a hr. :1) Tebligde yer alan icmallerin ve digcr ek' lerin 6 rnekleri TOGEM tarafrndan yerlerde bu birl iklerce o lmad1g1 yerler· talimatla belirlenir. de iVi l~e mlidtiriUkleri nce Oyelerine bil- 4) Ulusal SOt Kayet Sisteminde gOrev ya~ dirilmek Ozere icmal-1' i haz~rl aya n Ore-. tid OrgUtlcrine de gOndcrilir. pacak personelin eSitimi ve sistem ~ifre lerinin tahsisi ile konuyla iliskin diger f) Dcsteklcme kmallerin askrya ~ rkarrl tcdbirlcr Bakanlrk ve 5200 sayrl r Tarrm- mas•; sal Oretid Birl ikle-ri Kanununa gore kurulmu~ TUrkiye SOt Oreticileri Birlikleri tarafmdan al •n~r. 1) icmal -2 listeleri Ulusal SOt Kayrt Sis- UARLARI~ Tarih : 22 - 26 Temmuz 2009 Yer : <;orlu O rion Alr~veri$ Merkezi O rion Fuarcrlrk; rarrmsal teknolojilerin, Tarrm emek<;ilerine ilk elden ula~trrr lrnasr misyonunu ilke edi nmi~ ve duzcnledigi tOm fuarlarr, Ttirk Tarrm Sektoriinlin onde gelen firmalarrnrn katrlrmlarryla ger~ekle~tir mi~tir. Bu vizyonla yapmr~ oldugumuz ~alr~malarrmrzcla her zaman bolgeselozell ikleri on plana <;rkaran tanrtrmlara onem vermekte ve ekonomiye katma deger yaratan organizasyonlar dUze11lemeye ozen gosteriyoruz. Bu sene 17. yrlrnrn gorkemini ya~ayan ve sektordcki' En Uzun Solukl u Fuar ' Unvan rnr koruyan Trakya Tarrrn Fuan, 22-26 Temmuz 2009 tarihlerinde <;orlu Orion A.V.M. Fuar Alanr' nda duzenlenecekti r. Trakya Tarrrn Fuarr' nda; tarrmsal mekanizasyon ve traktor firmalarrnrn yogun katrlrmlarryla, onceki yrllarda o ldugu gibi bu sene de mekanizasyon $61eni ya$anacaktrr. Tarih :19 - 22Kasrm2009 Yer : izmir Uluslar arasr Fuar Bina larr izmir'dc bu yrl 5. si cllizcnlcnccck u lan Agrocxpo Eurasia 2009 Uluslararasr Tarrm, Sera ve Hayvancrlrk Fuan; 19- 22 Kasrm 2009 tarihlerinde sektorlin profesyonel isimlerini yine bir araya getirecekolmanrn gurorunu ya~ryor! Her sene; Uluslararasr izmir Fuar Alan r'nrn 30.1 50 m2' lik kapalr alanrnda ger<;ekle$en Agroexpo Eurasia Uluslararasr Tarrm, Sera ve Hayvancrlrk Fuarr 4 farklr holdedtizenleniyor. Duzenlendigi il k yrldan itibaren ulusal ve uluslararasr katrlrrncrlarryla tarrrn fuarlarr arasrnda buylik bir ba~arrya sahip o lan Agroexpo Eurasia; zaman i~inde kendini kanrtlayarak sektoriln marka fuarr haline ge l m i ~tir. Uluslararasr etkinlikleriyle dunya tarrm devlerini 2009'da da izmir'de bulu$turacak olan Agroexpo Eurasia; i$ gun leri etkinl igi ile de katrlrmcrlarrnrn ihracat rakamlannr arttrrmaya devarnedecektir. Tarih : 19 - 22 Kasrm 2009 Yer : izmir Uluslar arasr Fuar Binalarr Hayvancrlrk sektorune damgasrnr vuracak o lan 'ANIMALEXPO H<~yvancrlrk Teknoloji leri, SOt Endustrisi ve Tilvuk<;uluk Fuarr'; AGROEXPO EURASIA ile birlikte, 19-22 Kasrrn 2009 tarihlerinde izmir U luslararasr Fuar Alanr'nda dOzenlenecekti r. En Yeni Teknoloji ler Bu Fuarda! Turk Hayvancrl rk Sektoriiniln geli~imini engelleyen en onemli sorunlarrn ba~r nda; kuresel kuraklrgrn ve hayvan hasralrklarrnrn getirdigi problernler, artan enerji girdileri, artan yern fiy<~tlarr, kalifiye i~<;i srkrntrs1, hayvansal Orunlcrin <;ok dO~Ok fiyatlara alrcr bulmasr, yetersiz ve verimi dOjOk damrzlrk hayvan sayrsr gelmektedir. Bu sorunlarm onernini kavrayrp, ba~a ~r kabilrnek adrna firrnanrz i(in en onemli pazar olacak o lan ANIMALEXPO 2009;hayvan yeti~tiricilerinin ve sektorun en iyi firmalarrnrn, varlrklarmr kamuoyuna duyurma irnkanr saglayacak, prestijini arttr racak vc yeni pazarlar yaratacaktr r. Halk EUnde KO~Okba~ Hayvan lslah1 Proje Toptant1lanndan bir &iiruntu Halk EUnde KO~Okba~ Hayvan lslah1 Proje Toptant1lanndan bir &iiruntu Halk Elinde Kii~iikba~ Hayvan lslah1 Proje Toptant1lanndan bir &iirOntu Halk ElindP Kil~ilkba~ Hayvan lslah1 ProjPsi Kapsammda olan bir yt>li~tiricimizin ailll Jlu l"*-t....... 11.\.\GIL .\KK\RA.Il\.\ KO\t:'\l':\1-:> Jl\LK EU:\'OE ISL\111 l'l'oop>oi, ................ Halk ElindP Kiiciikba~ Hayvan lslah1 Projp lidPri Prot. Dr. BPhic CD~KUN yp ti~li riC ilP rim izlp Halk ElindP Kiiciikba~ Hayvan lslah1ProjP lidPri Prof. Dr. BPhi~ CD~KUN yP ti~ti ric ilP rim iziP Halk ElindP Kucukba~ Hayvan lslah1 Projesi cau~malanndan Hayvan mPmP otcumu Hall< ElindP Kucukba§ Hayvan lslah1 Projesi call~malanndan Kuzu tart1m1 Hall< ElindP Kucukba§ Hayvan lslah1 ProjesindP lkiz kuzulanm emziren Akkmman koyunu Halk ElindP KU~ilkba~ Hayvan lslah1 ProjPsi ~all~malanndan koyun tart1m1 Halk Elindp Kii~iikba~ Hayvan lslah1 Projpsi ~all~malanndan koyun tart1m1 Halk ElindP Kii~iikba~ Hayvan lslah1 ProjPsi ~all~malanndan koyun tart1m1 Halk ElindP Hayvan lslah1 ProjPsi Kapsammda Kucukba~ yPii~tiricilPri bilgilPndirmP sunumu Halk ElindP Hayvan lslah1 ProjPsi Kapsammda Kucukba~ yPti~tiricilPri bilgilPndirmp sunumu Halk ElindP Kucukba~ Hayvan lslah1 ProjPsi Kapsammda yPti~tiricilPri bilgilPndirmP sunumu Halk Elinde Kucukba~ Hayvan lslah1 Projesi Kapsammda TAG EM Heyetinin incelemeleri Halk Elinde Kucukba~ Hayvan lslah1 Projesi Kapsammda TAG EM Heyetinin incelemeleri Halk Elinde Kucukba~ Hayvan lslah1 Projesi Kapsammda TAG EM Heyetinin incelemeleri StrtifikalJ koyun yrli$1iriciliti rtitim projrsi dahlindt dOzrntrnrn srrtifika VI' plaktt t~rrni Srrtifikalt koyun yrli$1iricilltl rtitim projrsi dahillndt dOzrnltnrn srrtifika VI' plaktt tDrrni l • Strtifikalt koyun yrli$tiricillti rtitim projrsi dahilindr hazutadltlmlz srrtifika VI' rtitim dokOmanlannm dat111m1 I Sfrtifikatl koyun I Y~t_i~tiric~ili rtltlm projrsi dahiindr t6rn alan rtitmrlirrimiz ¥.0'iU\\ '('i."~\"'\i.~\t:.\\.i.(;\ 9~01~S\ . . . . . ,. ~~RTiFiK~U KO~Ul\ ~·"i~i\\iCi\.i~i ttitiM PRO~t'ili . 1?.\l!l\l'i> ()'2.. \.tl '93 =-__ . - .._.....;="J:=iOl I Srrtifikah Koyun yrti~tiriciligi rgJtlm projrsi dahilindr rtitim alan yrliiliricilrrimiz Sfrtifikah Koyun yrt_i~tiriciligi eg1t1m projesi dahilinde etitim alan yeti~tiricilerimiz ' , SPrtifikall koyun yPii~tiriciliii Piilim projPsi dahilindP dUZPnlPnPn sPrtifika smav1 SPrtifikall koyun yPii~tiriciliii Piilim projPsi dahilindP hawtadlilmiZ tamt1m YP Piilim dokiimanlan , ' e 1~oSS \1~~~1-~'J '' kupe • '' demektir Birtigimizin yapm1~ otdugu kupe Call$malan Birtigimizin yapm1~ oldugu kUpe Call$malan Birligimizin yapm1~ otdugu kupe ca11~malan Milhfirkulak Ktiyfin'den yeti~tiricimiz Adil Kangal soruyor... Muhurkulak Ktiyiin'den yeti~tiricimiz Adil Kangal soruyor... SORU : Birlik ~ok kesinti yapoyor. Bu haksozhk degil midir? CEVAP : Birl igimiz yollok 50 TL uyelika idato do~mda hi<;bir kesinti yapma maktador. "Kanga l Halk Elinde Ku(Okba~ Hayvan lslahoProjesi'nde ise Tarom Bakanlogonon yapmo~ oldugu sozle~me geregi belirtilen miktar do ~mda birligimiz ayroca bir kesinti yapmamaktador. Sozle~menin 10. Maddesi aynen ~oyledir: Madde-1 0 Projede ve ri toplama ve benzeri i~lerde aktif olara k ~ah~torolacak proje yiiriituciisiiniin (Zooteknist Ziraat Miihendisi veya Veteriner Hekim) sozlc~me bt-deli, ara~ ve ula~om giderleri birlik tarafondan kar~olanor. Bu masraflar yeti~tiriciye odcnccck hak cdi~lcrdcn kesilir. Hak cdi~lerdcn ya.polaca k kcsintiler hayvan ba~ona Odenecek miktaron birinci yoI % 25'ini, sonraki yo liar % 20'sini ge~e mez. Bu kesintiden proje yiiriitUciisiinlin ucreti, akaryakot gideri, kulak kilpesi, ( ip ve tartom aleti masraflaro odenir. Bunlaron do~onda birligin bina kiraso, maa~. elektrik, su, telefon gideri ve hakko huzur ve benzeri masraflar i~in kesinti yapolamaz. Bu kesintilerin birlikle hi~bir ili ~kisi yoktur ve nereye harcandogo da a~oktor. Kald o ki bu kesintilerin % 20 - 25'1ik kosmmo kesip kullanma yetkisi Proje Koordinator(i Prof. Dr. Behiv Co~ kun'a verilmi ~tir. Proje KoordinatorO bir yol boyu yaptogo harcamalaro hak edi~ ~ekli nde hazorlayarak birl ige verir. Birlik ise aynen onun belirttigi gibi kesintiyi yapar. Vine bu kesinti de "Ha lk Elinde Ku~ukba~ Hayvan lslaho Projesi'' i~i n harcanor. SORU : Kupeleme i~lemlerinde bazolarondan az, bazolarondan ~ok kesinti yapoloyor. Bu adil midir? CEVAP : Boyle bir ~ey soz konusu degildir. Herkesten e~it kesinti yapolmaktador. Eger ku~fokba~ hayvanon ku lagmda kupe varsa yeniden kupe takolamayacagmdan sadece sayom ucreti alonor. Takdir edersiniz ki takolmayan kupe i ~in kupe paraso almak haksozhk o lur. Bu yoI ki kupc ~alo~malaro ir;:in uygulanan kesinli mikl(lrlan <t~agrda bel irtilmi~tir. iki ku lagona kupe taktogomoz ku(Okba~ hayvanlardan: 1.58 kr~ Sayun yaptogomoz ku~iikba~ hayvanlardan :0.78 kr~ kesinti yapolmo~tor. Aslonda bu kesintiler birligin kesintisi degilclir. Ktipeleme i~lemleri yapoldogo ancla liyelerimiz kupe paralan no vermek zorundadorlar. Ancak uyelerimizin r;:ogunun o an para veremeyecegini bildigimiz il);in, bi rlik olarak onlann ad111a ki.ipe paralarono i:>deyip hak yapoyoruz. edi~leri geld iginde kesintilerini ... .. /. .... I 20 .... ALIM SAliM TUTANAGI ..................T.C. kimlik no' lu ................... beldesinde oturan ....................... a~ag1da seri numaralan veri len ....... adet koyunumu (ke<;imi) ayn1beldede oturan ............ ............ kiml ik no'lu .... .................. .'a satt1111. Bu hayvanlanmla ilgil i hcrhangi bir hak iddiasmda bulunmuyorum. ilcridc dogabilecek bOtlin sorumlulugu kabul ediyorum. Salin Alman KO~ilkb~ Hayvan Kiipe Seri numaralar1: Koyunlan (Ke.yi) Salan Koyunlart (Ke.yi) Alan Muhtan A<,.IKLAMA: • C)uwkh• ~orult·fl Ahm ~.111m lut.lfl,l~l t,11)l olar.1k doldurufup -....ltnl alman hay"~hlnl.tnn kupt_• wri • t\~·l);trltlt,mt ~t"\t·n num.1r.1l.m y.utlacaktlr. Muht.lr Onayt'ru ,..._. Hayv{ml:ln Scum Alan ki}inm muht.lrl tlr,lc-lurJt ,llo.hr. • Ahm ~.1ttm Tut.m.l~l olm.lfl.u\ h.l)'\',lnl.u Un·nnrlt· hal •ddta edtlemcz ve dt:,ll kh.~~l..:rtlt n t,,ycl.tl.tntl.mM/ ..... /. .... I 20.... TAAHHUTNAME Sivas iii Dam1zlik Koyun K~i Yeti~tiricileri birl igi taraimclan koyun veya ke~ilcre tak•lan kUpelerle i lgili yeti~tiricilcr tar,timd,m yapil acaklar: Klipelerin takllabilmesi i~in uygulama talimatlan clogrultusunda ilgili maclcle geregi destekleme yapllacak hayvanlara uygulanmt~ a~1 bclgesini (Antraks, Bn1celle ,<;:ivek a~• larmdan herhangi birb i) Koyun veya K~ilenn sat IImas•, OIUmU, kaybolmas1, kesilmesi( Kesilme veya olumunde kupe hayvamn kulagma biti~ik olan yeriyle birlikte birlige getirilecektir) veya ~e~itli nedcnlerlc kOpclerin kulaktan dll~me~i durumuncla, Sivas IIi Oam1zhk Koyun Ke.;i Yeti~tiricileri Birligine ve Tamn II MtidUriUgOne bildorilmesmi taahhUt ediyorum. Aksi halde bclirtilen hususlan yerine getirmedigim takdirde dogacak butun sorumlulugu kabul ediyorum. . ... YETI ~TI R ICIN I N ADI SOYADI A<;IKlAMA: • y,.h')tiru tlt•nmt/llllmli ~tnltlt• uyt• o lurl..t•n im7,l1Mitkl(ln T<l<thhUtnam~ ornt..f!,tdtr • liur.ui,, y.lptltH ,1~111.1 <bir tnv,1l.1nan T.l.1hht'tn.1m.-· tilrnamiyh.' r('smi olup yl'rmt ~-:~ttrilnwyt.n t.Mhtlllth·rlt.• ilgili ol.trdk lutJndk cutul.ltJkttr. Sivas IIi Oam1zhk Koyun ve Ke~i Yeti~tiricileri A<;IKLAMA: • Bu S.:'lyfai<Hil bizden istek ve teme-•"' ilerinizi yaZM<lk bildirebilir~illil. ADRESiMiZ: Sivas iii Oam1zllk Koyun K~i Yeti~tiricileri Birligi llank•l¥ C•dcksi 3. f'Mk Sokak Ugur i~hano KM: 2/7 Siva~ • TUrkiyt! Tclcfon/Phonc: +90 .!46 22l 78 40 Fax: +90 346 224 q I 81 Birligi'ne CENEL BiLGiLER YOtOI~Omii: 28.488 km2 Nufus: 755.091 (2000) il Trafik No: 58 Sova;, I~ Anadolu'nun dogusunda yer ,1lan, An,ldolu'daki tarihi ipek Yolu gu1ergahlaro non kesi~tigi bir yt>rde konumlanrno~ ve uni(J Kral Yonunun da ge(tigi bOyuk bir ilimizdir. $ova~ tarihi zenginlikleri, dogal guzellikleri, kaplocalaro turistlere olgon~ tatol olanaklaro 'unonakt,ldu. iL~ELER Siva' ilin in il('eleri; Akoncolar, Ahonyayla, Oivrigi, Oogan~ar, Gcmcrck, Gtllova, Gtorlin, Halik, imranl o, Kangal Koyulhisar, Su~hri, ~arko~la, Ula~, Yoldozeli ve Lartl'dtr. Akmc1lar: Sivas' a liOkm uzaklolt.ldor. Cnemlo t.lrihi f!'tt•rleri; Hatipoglu Camii, Bahattm ~eyh Tuobcsi, Yusuf ~cyh Turbesi, Dog,lntepe ve Er{'n«~ koylerinde - Bizans dOnC'minc a it oldujiu sa nolan iki kaledor. Alt1nyayta: Sivas' a 80 km. uzakhktador. Oncmlo tarihi eserleri; Altmyayla Camudor. Oivrigi: Sivas'a karayolu ile 184 km, dl•moryolu ole 179 km uzakhktador. Oovriji• Ulu Camii ve Darli~~ifaso il~e nwri<ezmdedir ve UNESCO' nun "Dunya Moras•""listesinde yer almaktador, Dovrog• Kale-;o ve Kale Camisi, Kesdogan Kale-., (dot Pa~a Camii, Sine Melik Kumbcto, Nurcn•n Sal1h Kumbeti, Na•p IGa,ezler) Kumbeti, Sinaniye Hatun Turbe''· Ahi Yu>uf Turbesi, Pamuk ~tan. Burma H,m, Mir('inge Ham, IJipli H,m, A~·'S' Kili\(", Yukaro Kilise, Ersun Kibcsi, Odur Kil isesi, Handere Kopo·u;,ti, Htbcyin CaLi TOrbesi, Seyil Baba TUrbcsi vc ahsap i~~il iginin ~ok gOzcl ornckl<.>riylc soslcnmi~ ~ok sayoda konak gtirtilmeye deger tarihi eserlcridir. Oogan~ar: Sivas'a 95 km. uzakhktador. Ulu Camii, Kale Camii, Uzunbclen Hubyar Turbesi bu il~ededir. Cemerek: Sivas'on bat•sonda yer alrnaktador. S11or Kasaba~onda Goksu (ay• uzNindc bulunan S1m ~lalesi dogal ~:uzclligc <.lhiptir. Onemli tarihi e<oCrleri, Merkez Camii, lnk1~la Cami, lnk•~la Hamzah Cami, <;:epni Cami, ~ahruh KilprOsO, S•m Kasabasmda E>k1koyoren yeri, Karacatireo ve - ...... Dcndcliz Oren ycri kalintolandor. Cijlova: Sivas'a 198 km ut,lklokt.lCiir. Giilova baraj goiO ~cvrcsi ve yaylalanyla dogal gOzclligc sahiptir. <;:obanbaba Turbesi bulunmaktado r. ... -F ·-- . I """""".;.. ... Curi.in: Sovas'on guneyinde yt:r almaktad1r. ilt;e merkczindc Ulu Camii, Kilise, SO'ye yakm suni magara, $uhul Vadisinde de 3 magara vaod1r. Kaletepe, Yolanh, Ta~li, I tijyukiUyurt, D,wul, incesu, Bllgrllcl~lik hily(okleri tarihi eser tescillidir. Halik: Siva;' a 37 km. lll.lkliktad~r. llafik Golu, Iota Golu, y.lyl ,ll<~ro ve clogal gOtelligi olan yerdir. Oncmli tariho ~rlcri; HOkOmet Konago, Tuzhisar Kiliscsidir. imranli: Sivas'a 106 km. Ut.lklikt~dlr. Onemli tarihi cscri; Gogi Baba Torbcsi'dir. Kangal: Sivas'on 6& km. guowyclogusundad~r. ilt;eye 13 km u1aklokta, Kavak Koyu mevkiindc bulunan Bahkh Kaphca sedef hastaligono troavi cdici ozelligi ile saghk turizmi at;osondan ~o~ 6nemli bor yerdir. Alacahan ka;abasmdaki Alacahan Kervansar.1yo, I tali I Rofat f'a!·' Kiiprusu, Tekke KoyiJnd~ki S,um ot B.•b<~ Klimbeli gorlilmeyc tal'ihi cscrlcrdir. it.,cclc aynca Mcydan Cami, Aco Su KoprlisO, ~eyh Merzuban Turbeso, Pir Gbk\e (Pir Gocek) Tiirbesi, Demiryurt Magaralan gorulmeye deger yerlerdlf. il<e """l,ln i\onde Oyuklu Hoyugu, Lafc;ol.u Agolo Hoyugu, Kuhepe ve lct>l'CI~ Hoyuklcri vard1r. Koyulhisar: Sivas'a 180 km. ULakhkt,ldor. Egric;imen, Kengercik, Arpacok, Sant;•<t.>k yayl.1lan dogal guzelligi olan yt'rlt'rdir. Oncmli tarihi eserleri; A~g• Kale (Kalc-i Zir), Yukan Kale (Kale-i Bala), Fatih Camoi, Haco Murat Hano'dor. Su~ehri: Sova~'a 144 km. uzakloktador. Onemli tarihi cwrlt•ri; Balhatun Camii (Balkos Hatun), Kosc Su leyman T<orbcsi'dir. $arko~la: Siva,' a 37 km utakhktador. Onemli l.lrihi e"•rk•ri; Anyurl Koyu Camii, ~cyhderdiyar (~cyh Mt•hmt•l Dcdc) TOrlx.'Si'dir. Yoldozeli: Siv,ls'a 45 km. uzakloktad~r. On~ml i wihi '''t•rleri; Seyh Halil TOrbe,i, Ak(.ikoca Koyu TOrbesi, B<1n.v KOyu TOrlx•,i, Kumbet KoyO Kak•si, Ak~akalc Kalesidir. Zara: Sovd''•' 72 km. utakloktador. TOdurge Gillu dog,1l g(JLelligi o lan yort<dor. Ont'mli tarihi eserleri; Meydan Camii t<;:ar$1 Camii), Ku~n Koyu Camu, $cyh Ibrahim El Aziz Camii, Dcmiryurt Camoi, Aco Su Koprusii, $eyh Merzuhan Tiirbesi, Demoryurt Kaya Magaralandor. onemli telefonlar i VA ASO ,,A, o;;AO, 22196 62 • Soor ve I• Ok Md. 224 01 59 225 39 20 221 28 72 221 17 86 224 26 53 PTT ' San. ve r rcaret II Bonkolor Akb<lnk Halk Bankas1 Merkez ~ubesi 1$ Bankasi Kuveyt Turk A$ Vak1flar Sankasi Yapi ve Kredi Bankasi Ziraat Bankasi Sivas $ubesi Ziraat Bankasl Sanayl $ubesl Siaorta II Sosval Hiz. II 221 22 02. 224 49 62 224 35 70, 221 09 78 221 90 00 SSK SYOV I 225 79 60 225 20 01 (5 Hat) 222 42 64, 221 17 53 Tapu ve Kad. ?n " "' , Md. Tarom II Tarom Krd. Koop. 10.81. Md.V. 223 10 00 22388 82 TCDO 1~1. 4.Bolge Md.lilgu TEDA$ Tekel II ; Genet Md.IOgO TOrk oil Hosloneler Slvas Dev1et Hastanesl lz. Kev1<. Devlet Hastanesl Cumhudyet Oniversitesl Krzolay Top Merkezi Krzolay Kan Merkezl SIV-MAR ~iok Merl<eZl Slvas Anadolu Hastanesi Yimpa~ Top Merl<eZl 221 70 36 224 73 33 258 00 00 225 36 37 221 99 25 221 93 82 215 05 55 224 21 11 Tiirkiye I~ Kurumu II Md. Vakoflar BOige 1 ~ ; asK. AL Resm1Kurumlor 5.Er Ejjl.Tugay Komutanhjjo I 221 25 75 • 221 59 96 LA BELEDIYE B$K. t "~ LEDIYE B$K. > "~' ~n iv~ BSK. 221 17 14 221 51 73 224 61 25 215 17 22 227 00 93 221 28 91 215 08 01 223 0345 2.23 16 86 5551010 223 77 75 221 05 02 223 58 75 361 50 40 681 20 04 4181 0 02 881 20 02 Aske~ik $ubesl Ba~kanto § r Bajj·Kur II Mudiirliijju 228 46 87 223 83 27 cBSK. Gl ) LOVA BELEOiYE BSK. 614 10 27 381 20 09 Bynd.ve lskan II Miidurtiigii 227 03 79 221 51 75 223 18 15 Gt)RON "~ ' ~nlvo; B$K. HAFIK "~' ~nivo; asK. , . , , , . . ,, 1 Rr=or=niv BSK. 00 71510 13 841 20 54 221 80 50 ; asK. KOYULHISAR BELEOIYE BSK Cumhuriyet Ba~savc•I'Q ' Cevre ve Orman II MUdi.irtUQU Defterdarhk OMO BOige Mudiirliigu 226 227 227 22 1 OSI 19.BOige Mlidiirliigu Gen~.ve Spor II Miidu~Ogii Hatk Ejjt.Mrl<. ve ASO.Mdr.liigii Emniyet MOdiirlugO Halk Kiitiiphanesl Md.liigu Jandarma KomutanhO• KOitOr ve Turizm MUdi.irWQU Milli Egitim Miidiirlugii 16 03 59 10 26 04 16 45 215 11 00 221 11 12 21510 14.215 10 15 221 35 06 MuftOiugu NUfus ve Vat.MUdUriUQU Ozel ldare MOdiiriOgil 11Sagiok Mudurtugil Iller Bankasr 15.Bolge Md. Kale Vergi Dairesi Md.IUQU Karayollan 16.801ge Md. Koy Hiz. II Miidii~ugii Krd.ve Yurtlar Kurumu Mdr. I U~ U ~ ll<;e 751 20 29 816 10 22 361 54 39 681 20 8 1 41810 36 . 1045 Oivrigi li<;e 223 53 01 221 51 85 . GOiova ll<;e GOrOn ll<;e Hafik ll<;e 381 21 89 71510 18. 1020 841 20 17 . 2013 lmranlo il<;e Kangalli<;e 861 20 10 457 10 08. 1020 341 30 28 223 63 77 227 02 94 2 11 37 05 il<;e 881 22 41 614 10 22 . 1013 <ll<;e ll<;e . Su~ehri ll<;e Meteoroloji 1st MUdUriG§U 219 16 71 222 19 08 224 42 00 $arl<o~a lt<;e " " ' o;;;;;·, Ula$ ill'& Yotdozeli llo;e OtQanize Sanavi BOI.Md.V. 225 00 71 Zara lice KiittOr Merl(ezi Mi.idOrtOQO 51210 17 781 20 80 225 39 28 224 14 00 221 40 96 227 63 10 221 18 51 KadastrO Mudurtiiiiu .. ""'' r=nlv"' B$K. ULA$ ""' r=nivoo BSK. v oo rmo=o I Rt=t r=nlvo; BSK. 861 20 07 457 24 00 34130 19 311 43 71 • 40 26 51210 15 • 1012 781 22 40 • 2493 751 20 36 81610 21 ·1010 Acil Telefonlor IHaiye 110 HtZir Acil Setvisi Tetefon Anza Alo Zabota Polis lmdat 112 121 153 155 Jandarma lmdat Orman Yang1n ihbar SuAnza 156 177 185 Elekttlk Anza 186 188 Cenaze HizmeUeri