Yayına ulaşmak için tıklayınız

Transkript

Ba ak Culture and Art Foundation
KADINA YÖNEL K
Ba ak Kültür ve Sanat Vakf
DDETLE MÜCADELE PROJES
PROJECT FOR COMBATING VIOLENCE AGAINST WOMEN
The Project on Empowering Victims of Gender Based Violence and Combating
Violence Against Women By Establishing Local Support Mechanism
Projeya Têko îna Li Hemberî Tundiya Li Dijî Jinan Û Newekheviya Li Ser
Bingeha Zayendi Ya Civakî Ya Bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî
PROJEYA TÊKO ÎNA L HEMBERÎ TUND YA L D JÎ J NAN
Yerel Destek Mekanizmayla Toplumsal Cinsiyet Temelli
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
KADINA YÖNEL K
DDETLE
MÜCADELE PROJES
PROJECT FOR COMBATING VIOLENCE
AGAINST WOMEN
PROJEYA TÊKO ÎNA L HEMBERÎ
TUND YA L D JÎ J NAN
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
Projeya Têko îna Li Hemberî Tundiya Li Dijî Jinan Û Newekheviya Li Ser
Bingeha Zayendi Ya Civakî Ya Bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle
Mücadele Projesi
çindekiler
Ç NDEK LER
Avrupa Birli i Demokrasi ve nsan Haklar için Avrupa Arac (D HAA) fonu ile Ba ak Kültür ve Sanat
Vakf n n nanse ettikleri Yerel Destek Mekanizmayla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizlikle ve
Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi Mersin Günebakan Kad n Derne i ve Ya amevi Kad n
Dayan ma derne i ortakl yla yürütülmü tür.
Bu yay n Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonunun deste iyle olu turulmu tur. Bu yay nda geçen
görü ler hiç bir ekilde Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonunun görü lerini yans tmamaktad r.
TE EKKÜRLER .......... 5
ÖNSÖZ .......... 7
SUNU .......... 10
1.BÖLÜM PROJEN N KAPSAMI .......... 12
1.1 PROJEN N ARKAPLANI .......... 12
1.2 PROJEN N AMACI .......... 14
1.3 PROJE FAAL YETLER .......... 15
I.E T M ÇALI MALARI .......... 15
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle
Mücadele Projesi
II. PS KOLOJ K VE HUKUK DESTEK .......... 16
III. TOPLANTILAR .......... 16
IV. ATÖLYELER .......... 19
V. ÇALI TAY MERS N .......... 19
VI. FARKINDALIK SEM NERLER .......... 19
Tasar m ve Kapak:
Serok Demircan
Bask :
Üçler Ofset
Veri Analiz:
Nejat Ta tan
Veri De erlendirme ve
Yay na Haz rlayan:
Belma Y ld zta
VII. GÖNÜLLÜ A I .......... 20
VIII. TANITIM VE GÖRÜNÜRLÜK .......... 20
1.4 PROJE DE ERLEND RME NOTLARI .......... 21
1.4.1 PROJE EK B NDEN NOTLAR .......... 21
PROJE EK B
1.4.2 UZMAN EK PTEN NOTLAR .......... 24
PROJE EK B :
PS KOLOGLAR:
Proje Koordinatörü: Hümeyra Tusun Ye in
Proje Asistan : Dilan ahin
Urfa Temsilcileri: Gülay Öztürk Kocao luNuran Ça ar
Mersin Temsilcisi: Seher Selma Yaz c
stanbul: Ps. Nalan Özçete
Mersin: Ps. Yeliz Y lmaz
Urfa: Ps. Aysel Polatsoy
PROJE EK B Ç N SÜPERV ZÖRLER
stanbul: Ps. Behice Boran
Mersin: Ps. Mehmet Ali Vural
Urfa: Sosyal Hizmet Uzman Nazif Da
1.4.3 PROJE GÖNÜLLÜLER NDEN NOTLAR .......... 27
1.4.4 FAYDALANICILARDAN NOTLAR .......... 29
1.4.5 HEDEF GRUPTAN NOTLAR .......... 31
2.BÖLÜM: METODOLOJ .......... 33
2.1 ÖRNEKLEM .......... 33
2.2 ÖRNEKLEM SEÇ M .......... 33
2.3 ÖRNEKLEM SINIRLILI I .......... 34
2.4 GÖRÜ ME FORMU .......... 34
2.5 VER G R
VE VER ANAL Z .......... 34
2.6 KADINA YÖNEL K
DDET TANIMLARI .......... 35
3.BÖLÜM: PROJE BULGULARI .......... 36
3.1 TABLOLAR .......... 36
4.BÖLÜM: DE ERLEND RME .......... 50
SONUÇ .......... 52
Kay da Mahallesi, Uslu Caddesi Nihat Sokak No.55/A Ata ehir / stanbul
T. 0216 420 49 68 F. 0216 540 24 62 [email protected] www.basaksanatvak .org.tr
3
Yerel Destek Mekanizmayla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizlikle ve
Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
TABLOLAR
Te ekkürler
TE EKKÜRLER
STANBUL
TABLO 1: LLERE GÖRE DESTEK TALEP EDEN KADIN SAYISI .......... 36
TABLO 2: YA .......... 36
Proje faaliyetlerimize gönüllü olarak hukuki destek sunan Avukat Cevriye Ayd n'a, gönüllü olarak
dan manl k deste i sunan Psikolog Elif can'a ve Psikiyatrist Fuat Akgün'e ve sosyal haklar
konusunda dan manl k deste i veren Sosyal Hizmet Uzman kram Do an'a
TABLO 3: LLERE GÖRE YA DA ILIMI .......... 37
TABLO 4: MEDEN DURUM .......... 37
TABLO 5: LLERE GÖRE MEDEN DURUM .......... 38
TABLO 6: EVL L K YA I .......... 38
TABLO 7: LLERE GÖRE EVL L K YA I .......... 38
TABLO 8: EVL L K EKL .......... 39
De erli görü ve önerilerini esirgemeyen Dr. Handan Ça layan'a, Tarih ö retmeni Sevim Çiçek'e,
sivil toplum örgütleri aras nda güçlü ili kiler kurmam z sa layan E it Haklar Derne i'nden Seda
Alp'e,
Awazen Jinan Müzik Grubu'nun geli mesinde ve e itimlerinin üstlenmesinde emeklerini
esirgemeyen Müzik ö retmeni D l ad Güngör ve Suat Kocab y k'a,
Haber ve medya deste i için gazeteci Aysel K l ç'a; E itimsen Kad n Komisyonu'ndan Hülya
Akp nar'a,
TABLO 9: LLERE GÖRE EVL L K EKL .......... 39
TABLO 10: HAM LEL K DURUMU .......... 40
TABLO 11: ÇOCUK SAYISI .......... 40
TABLO 12: E T M DURUMU .......... 40
TABLO 13: ÇALI MA DURUMU .......... 41
TABLO 14: SOSYAL GÜVENCE DURUMU .......... 41
TABLO 15: GEL R KAYNA I .......... 42
TABLO 16:
DDET N BA LAMA VE DEVAM ETMES DURUMU .......... 42
TABLO 17:
DDET N UYGULANDI I YER .......... 43
TABLO 18:
DDET N FA L .......... 44
TABLO 19:
DDET N TÜRÜ .......... 44
TABLO 20: TEHD T SORUNU .......... 45
TABLO 21: ÇOCUKLARIN
DDETE TANIK DURUMU .......... 46
TABLO 22: ÇOCU A YÖNEL K
TABLO 23: KADININ
DDET DURUMU .......... 46
DDET SONRASI RESM KURUMLARA BA VURU YAPMA DURUMU .......... 47
TABLO 24: KADININ BA VURU YAPTI I MEKAN ZMALAR .......... 47
TABLO 25: TALEP ED LEN DESTEK TÜRÜ .......... 48
Mahalle toplant lar n n ve ev ziyaretlerinin yap lmas nda destek olan Birgül Erdemir, Özge Özenç,
Zozan Ayd n, Kader Kol, Gülizar Teymur, Zeyno U uz, Mevlüde Çelebi, Muhsine Saçan, Gülistan
Aslan, Havva Günay, Besime Turan, Fatma Y ld z, Hanife Kuaz, Kamer Ay rt r, Elif Gül, Gül ah Koç
ve Tülay Acar'a,
Teknik destek sa layan Gra k tasar mc s Serok Demircan'a, Bilgisayar programc s Berkan
Fakir'e, Yeminli Mali Mü avir Süleyman Bulgu'ya, Ba ak Kültür ve Sanat Vakf gönüllüsü Özgür
ahin ve Hasret Kaya'ya,
Kad na yönelik iddetle mücadele için gerçekle tirdi imiz fark ndal k seminerlerine katk sunan
Avukat Cevriye Ayd n'a, Psikolog Elif can'a, Avukat Didem Yakar Hasköy'e, Ebe Hatice Yayla'ya,
Psikolog ve Psikodramatist Bar Tok'a, Psikolog Leyla Soydinç'e, Psikolog Sevilay Kahveci
Düzta 'a, Sa l k e itmeni Gamze Karada Koç'a, Psikiyatrist Özlem Altunta 'a, Sosyal Hizmet
Uzman Dilber Uzun'a, Psikolog Ertan Görgü'ye ve Ka-Der Kad köy ubesi üyesi Fatma Aytar'a,
Yapt m z seminerler, paneller, toplant lar ve 8 Mart etkinli i için bizlere mekân, teknik ve kat l m
konusunda destek sunan Mustafa Kemal Pir Sultan Abdal Derne i'ne ve Kad n Komisyonu'na,
Sancaktepe cemevine ve Kad n Komisyonu'na, Ata ehir Pir Sultan Abdal Derne i'ne ve Kad n
Komisyonu'na, Ata ehir Kürecikliler Derne i'ne, Ümraniye Sosyal Haklar Kad n ve Gençlik
Merkezi'ne, Ata ehir BDP'ye, Sancaktepe BDP'ye, Anadolu Yakas Dersimliler Derne i'ne,
E itimsen 2 No'lu ube'sine, Ata ehir Belediyesi'ne, Ata ehir Belediyesi Kay da Ataevi'ne, CHP
Ata ehir lçe Ba kan Hakk Alt n Kaynak'a, Ata ehir Kent Konseyi'ne, Sivas mranl lar Bo azören
Köyü Derne i'ne, Malatya Darende Uzun Hasan Köyü Derne i'ne, Ata ehir Belediyesi Fen
leri'nden Hasan Turan'a,
TABLO 26: VER LEN DESTEK TÜRÜ .......... 49
4
5
TE EKKÜRLER
Önsöz
ÖNSÖZ
URFA
Gönüllü olarak hukuki destek sunan Av. Sevda Çelik Özbingol'e, Av. Serpil Kiliç Y ld r m'a ve Av.
Dilara nal'a,
Mahalle toplant lar ve çal malar n n organizasyonunda yer alan Serpil Geyik ve Özlem Uluta
engül'e, sosyal haklar konusunda dan manl k deste i veren Sosyal Hizmet Uzman Nazif Da 'a,
Belediye bünyesindeki El Sanatlar Merkezi'ne, Valilik bünyesindeki SODES Kad n Kültür
Merkezi'ne ve ÇATOM'a,
TE EKKÜRLER
MERS N
Bizlere atölye çal malar nda verdikleri destek için Psikolog M. Ali Vural ve Yeliz Y lmaz'a,
Yapt m z panel ve çal taylarda destek veren Mersin Üniversitesi Kad n Ara t rmalar
Merkezi'nden Prof. Dr. Ay egül Y lgör'e, Yrd. Doç. Dr. Bediz Y lmaz Bayraktar'a ve Yrd. Doç. Dr.
Yasemin Özu urlu'ya, Mersin Üniversitesi Kamu Yönetimi Ana Bilim Dal 'ndan Doç. Dr. Ula
Bayraktar'a,
Toros Üniversitesi'nden Yard. Doç. Dr. Rana Gürbüz'e, Ö retim Görevlisi Nevra Akdemir Tören'e,
Ara t rma Görevlisi Özlem Bulut'a,
Toplant lara kat l m ve ba vurularla ilgilenen ve derne imizin resmi avukat olan Av. irin Güner'e,
ve dernek üyemiz Nesrin Gözen Bilek'e,
Ev ve mahalle toplant lar n n düzenlenmesinde Peyruze Kafa, Nebahat Ya ar, Ful U urhan,
Perihan Y ld z'a,
Toroslar Halk E itimi Merkezi ve Akdeniz Halk E itimi Merkezi yöneticileri ve ö retmenlerine,
Akdeniz Sosyal Yard mla ma ve Dayan ma Vakf müdürü Selim Dayda 'a ve Akdeniz Aile Destek
Merkezi yöneticilerine,
Mersin Baro salonunu kullanmam z sa layan, organizasyona destek olan ve sorular m z
yan tlayan Mersin Barosu Kad n Haklar Merkezi'ne, yap lan organizasyonlarda salon deste i
veren Mersin SES Sendikas 'na,
Proje organizasyonlar nda görev alan ve kat lan tüm üyelerimize te ekkür ederiz.
6
1987 y l nda, Çank r 'da bir yarg c n, e inden dayak yiyen hamile bir kad n n bo anma talebiyle
açt
davay , kad n n s rt ndan sopay karn ndan s pay eksik etmeyeceksin sözüne at fta
bulunarak reddetmesi, ülkenin dört bir yan nda kad nlar n tepkisine neden olmu tu 12 Eylül
sonras ilk kitlesel sokak gösterileri o zaman düzenlenmi , daya a kar kampanyalar
ba lat lm t .
Aradan geçen zaman içinde elbette ki de i en çok ey oldu. Art k yarg çlar bu tür vecizeleri
aç ktan dile getiremiyorlar. Kad na yönelik iddet daha görünür oldu ve bu konudaki fark ndal k da
artt . Kad na yönelik iddetin önlenmesine ili kin onaylanarak iç hukukta ba lay c hale gelmi
olan stanbul Sözle mesi gibi son derece kapsaml yasal düzenlemelere sahibiz.
Ancak ne yaz k ki halen de i meyen eyler de var. Kad na yönelik iddet azalmad örne in. Hatta
artt bile söylenebilir. Öyle ki ülkemizde silahlar n susmas , bar n in as gibi gerekçelerle
müzakerelerin yürütülmekte oldu u bir dönemde dahi kad nlara kar sava n tüm h z yla sürüyor
olmas na tan kl k ediyoruz. Kad nlara kar sava nitelemesi hiç de abart l de il. Zira halen
ülkemizde her gün ortalama be kad n katlediliyor; her üç kad ndan biri ziksel iddete maruz
kal yor. Failler genellikle kad nlar n en yak n ndaki erkekler. Cinayetler kimi zaman göz göre göre
geliyor. Örne in bu raporun yay na haz rlanmakta oldu u Eylül ay içinde 23 kad n öldürüldü.
Bianet'in haberine göre kad nlar n % 13'ü bo anmak istedikleri e leri taraf ndan ve %8.7'si ise
mahkemelerden ç kartt klar tedbir karar na ra men öldürülmü .1 Mahkemelerin verdi i tedbir
karar gere ince uygulanmam , koruma alt nda olmas gereken kad nlar korunamam lar.
Toplumsal cinsiyete dayal ayr mc l
ve kad na yönelik iddeti ortadan kald rmaya yönelik
uluslararas , bölgesel ve ulusal düzlemde pek çok düzenleme ve mekanizma geli tirilmi olmas na
kar n kad nlar n iddet görmeye devam ediyor olmas , dikkatleri meselenin gerisindeki etkenlere
yöneltmeyi gerektiriyor. Birle mi Milletler Kad na Yönelik iddet, Nedenleri ve Sonuçlar
Özel Raportörü Yak n Ertürk'ün de alt n çizdi i gibi kad na yönelik iddetin gerisinde, kad nlarla
erkekler aras ndaki tarihsel e itsiz güç ili kileri gibi yap sal nedenler var.2 Kad nlarla erkekler
aras nda e itsiz güç ili kileri ve devam n sa layan yap sal etkenler ortadan kalkmad sürece,
yasal düzenlemeler ne denli mükemmel olursa olsun kad na yönelik iddetin tümüyle son bulmas
zor görünüyor.
Ba ak Kültür ve Sanat Vakf n n öncülü ünde, Mersin Günebakan Kad n Derne i ile Urfa Ya am Evi
Kad n Dayan ma Derne iyle birlikte yürütülen Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal
Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele çal mas , her eyden önce
bu yap sal etkenlere i aret etmesi aç s ndan son derece önemli. Bu çal ma ba lam nda stanbul,
Mersin ve Urfa'da nicel ve nitel ara t rma teknikleri kullan larak yürütülen saha ara t rmas ,
1. Bkz. http://www.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/158905-erkekler-eylul-de-23-kadin-oldurdu (eri im 20.10. 2014)
2. Bkz. Yak n Ertürk, Kad n Haklar n n ve Toplumsal Cinsiyet Perspekti nin Entegrasyonu: Kad nlara Kar
iddet Kad nlara Kar
iddetin Önlenmesinde bir Araç Olarak Maksumum Özeni Gösterme Standard , nsan Haklar Komisyonu Altm kinci Oturum,
E/CN.4/2006/61, sf. 63. http://www.sucveceza.org/Makale/Yakin%20Erturk%20Makaleler%20-1%20.pdf
7
kad na yönelik iddeti ortaya ç karan ve devam etmesine yol açan ataerkil cinsiyet yap lar n ve
e itsizlikleri gözler önüne seriyor. Ara t rma kapsam nda görü ülen ki ilerin ifadeleri, kimi
durumlarda kad nlar n haklar konusunda veya iddete kar fark ndal k sahibi olsalar bile iddet
ortam ndan uzakla ma anslar n n bulunmad n gösteriyor. iddet uygulayan e ten ayr ld
taktirde yeni bir hayat kurmas na yard mc olacak ekonomik olanaklardan ve/veya sosyal
güvenceden, aile deste inden yoksunluk -ki ekonomik olanaks zl klar kimi zaman kad nlar n
evlerinden ç karak iddete kar ba vuru mekanizmalar na ula malar önünde dahi önemli bir
engel olabiliyor, çocuklar n n elinden al naca tehdidi, iddet uyguluyor olsa bile e inden
ayr lman n kültürel olarak olumsuz kar lan yor olmas , iddet uygulayan e ten ayr lman n, bazen
ailesi taraf ndan ba ka bir erke e ikinci e olarak verilmeyle sonuçlanabilece i bilgisi, kad nlar
iddete mahkum eden etkenlerden birkaç . Bu vb. etkenlerden dolay kad nlar en yak nlar ndaki
erkekler taraf ndan psikolojik, ziksel, cinsel, ekonomik iddetin pek çok çe idine maruz kalmaya
devam ediyorlar. Bedenleri zedeleniyor, sosyal ili kileri k s tlan yor, özgüvenleri sars l yor,
de ersiz olduklar n dü ünmeye ba l yorlar, ruhlar yaralan yor.
Ara t rma ba lam nda ula lan kad nlardan talep edenlere uzman ki iler arac l yla psikolojik ve
hukuksal destek sa lanm . Ancak Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli
E itsizli e ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele çal mas , kad na yönelik iddetin gerisindeki
etkenleri, iddet çe itlerini ortaya ç karmakla ve psikolojik ve hukuksal destek sa lamakla s n rl
kalmam . Saha ara t rmas ve dan manl k hizmeti, çal man n önemli fakat sadece küçük bir
k sm n olu turuyor.
Üç kentte ve Ba ak Kültür ve Sanat Vakf öncülü ünde iki kad n derne i ile yürütülen bu kapsaml
çal ma, her eyden önce içinde yer alan bütün kad nlar için birlikte i yaparak dönü me,
ö renme, dayan ma süreci olmu . Vak f ve dernek çal anlar , i in ba ndayken kendi aralar nda
e itim çal malar yapm lar. Ard ndan her üç kentte yerel toplum örgütü temsilcileriyle, yerel
yöneticilerle, kamu kurumlar yla, medya çal anlar yla toplant lar yap l p e itim seminerleri,
paneller düzenlenirken di er yandan da bu tür merkezi etkinliklere kat lmalar güç olan kad nlar
için mahallelerde toplant lar düzenlenmi . Böylece bir yandan iddet ma duru kad nlar
desteklemek için yerel destek sistemlerinin kurulmas ya da peki tirilmesi hede enirken di er
yandan da kad nlar haklar konusunda bilgilendirici çal malar yürütülmü .
Önsöz
ifadeleri, çal man n içeri inin yan s ra bu çal mada yer alman n kendileri aç s ndan nas l
dönü türücü bir deneyim oldu una dair çok ey söylüyor.
Vakf n en genç çal anlar ndan Dilan ahin kad nlar n sorunlar na dair ne biliyorsam bu projeyle
birlikte ö rendi imi görüyorum demi örne in. Mersin'deki gönüllülerden Peyruze Kafa ise
çal mada yer alman n kendinde yaratt dönü ümü u cümlelerle anlatm :
Toplant larda farkl kültürde insanlarla tan t m. Ba larda sorumluluk almaktan
çekiniyordum. Yapamayaca m dü ünüyordum. Ama giderek kendime güvenmeye ba lad m. lk
etapta ald m e itimler bana çok ey katt . leti im kurmada rahatlad m. Kendimi daha iyi ifade
edebiliyorum. Bu güvenim çevremdeki arkada lar m da olumlu etkiledi. Kad nlara dair sorunlarda
daha çok ey payla abiliyor ve destek olabiliyorum. Bu da beni mutlu ediyor. Sosyalle tim.
Çal ma esnas nda olu turulan kad n müzik grubunun kat l mc lar ndan Zarife Turan ise böyle bir
grupta ark söylemenin kendisi için anlam na a a daki cümlelerle ifade etmi :
Daha 5-6 ya lar nda çatal, ka k, b çak ne bulduysam mikrofon yapar uzun hava
söylerdim. Ta ki annem saç m yolana kadar.( ) Ba ak Kültür ve Sanat Vakf na bize bu imkan
verdi i için çok te ekkür ederim.
Biz de hem kad na yönelik iddete kar yürüttükleri kapsaml çal ma için hem de haz rlad klar bu
kitapla çal man n sonuçlar n bizimle payla makla kalmay p biz okurlar çal man n yürütülme
hikayesine dahil ettikleri için Ba ak Sanat ve Kültür Vakf na, Urfa Ya am Evi Kad n Dayan ma
Derne ine ve Mersin Günebakan Kad n Derne ine ve eme i geçen herkese te ekkür ederiz.
Handan ÇA LAYAN
21 Ekim 2014
Ba ak Sanat ve Kültür Vakf daha önceki çal malar nda da etkinliklerini kentin merkezi
mekanlar nda gerçekle tirmekle s n rl kalmam , etkinliklerini, ula t rmay hede edi i kesimlerin
ya ad mekanlara ta m t . Bunu yaparken pek çok gönüllüyü harekete geçirmi ve a lar
olu turmu tu. Bu çal mada da gönüllü a olu turulmas hede enmi . Olu turulan gönüllü a yla,
çal man n yerel düzeyde sürdürülebilmesi, yerel mekanizmalar n harekete geçirilmesi, yerel
medyada duyarl l k yarat lmas hede enmi . Ayr ca atölyeler de düzenlenmi ama yap lanlar
bununla s n rl de il. Çal ma ba lam nda gerçekle tirilenlerden en ilgi çekici i lerden biri de bir
kad n müzik grubunun olu turulmas olmu .
Elinizdeki kitap, kuru bir ara t rma raporu de il. Yukar da çerçevesinden bahsedilen kapsaml
çal man n amaçlar n , nas l yürütüldü ünü ve ortaya ç kan sonuçlar son derece içten bir ekilde
ve bizzat çal may yürütenlerin ve çal ma sayesinde ula lanlar n dilinden aktar yor. Vak f
çal anlar , dan manl k hizmeti sunan psikolog ve avukatlar, gönüllüler ve müzik grubu üyelerinin
8
9
SUNU
Kad na yönelik iddet, Türkiye ve dünyada önemini ve aciliyetinikorumaktad r. Türkiye'de kad na
yönelik iddet, genel olarak kad n sorunu ve aile içi mesele olarak görülmektedir. Oysa toplumun
her katman nda, farkl türlerde ve s kl kta ya anan kad na yönelik iddet, toplumsal cinsiyet
e itsizli ine dayanan ekonomik, politik, hukuki, dini, sosyal ve kültürel süreçleri içeren karma k,
kapsaml ve toplumu ilgilendirenkamusal bir sorundur. Son 30 y lda dünyada sivil inisiyati n
güçlenmesi; kad na yönelik iddet ve benzeri hak temelli çal malardaki niceliksel ve niteliksel
art n politika yap c lar üzerindeki bask s sorunun görünürlü ünü artt rm , fark ndal k yaratm ;
çözüme ili kin çal malar n h z na ivme katm t r.
Bireylerin gelecek in as nda önemli yeri olan aile kurumu, ayn zamanda bir güven ve teminat
ortam olarak kabul edilir. Ancak ara t rmalar ve raporlar gösteriyor ki, kad na yönelik iddet
ço unluklabir ev içi iddettir ve kad nlar için en güvenilir olmas gerekenyer ve ki iler iddetin
birincil kayna olmaktad r. Bugün kad nlar n büyük bir k sm evlerinde, onlara en yak n olan
erkekler babas , e i, karde i, birlikte ya ad ki i - taraf ndan iddete maruz kalmaktad r.
Kad na yönelik iddet, türü ne olursa olsun kad n pasi ze eden, ba ta aile olmak üzere toplumsal
kurumlar dejenere eden, sonuçlar toplumun tamam n etkileyecek kadar ciddi politik bir
sorundur. Bu sorunun görünür k l n p giderilmesi; iddetin çocu a yönelmesinin önlenmesinden
iddetin ma durunun da failinin de rehabil te edilmesine; en önemlisi özel ve kamusal alanda
iddetin her türünün ortadan kald r lmas na kadar uzanan bir sürece yay lmaktad r. Bu süreç
siyasi kurumlar, yerel yönetimler, sivil toplum kurulu lar ve hukuk sistemi aras nda ortak bir kir
birli i içinde, koordineli bir çal ma disiplinin olu turulmas n gerektirmektedir.
Bölgesel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad nlara
Kar
iddetle Mücadele Projesi Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonu'nun deste iyle Ba ak
Kültür ve Sanat Vakf liderli inde, Günebakan Kad n Derne i (Mersin) ,Urfa Ya am Evi Kad n
Dayan ma Derne i ( anl urfa) ortakl yla , stanbul'da Ata ehir ve Sancaktepe; Mersin'de
Akdeniz ve Toroslar ilçelerinde ve anl urfa merkezde Kas m 2012---Kas m 2014 zaman
diliminde hayata geçirilmi yerel bazl bir çal mad r.
Üç farkl ilde çal an üç Sivil Toplum Örgütünün bir araya gelerek bu projeye imza atmas , Ba ak
Kültür ve Sanat Vakf 'n n sivil toplum alan ndaki deneyimleri ve uygulam oldu u proje
pratiklerinin sonucunda mümkün olmu , bu proje ile deneyimlerini di er yerel ortaklar ile
payla arak onlar n güçlenmelerine katk sunmu tur.
Ba ak Kültür ve Sanat Vakf , kültürel çal malar, e itsel ve sanatsal atölyelerle yoksul ve göç
ma duru dezavantajl gruplarla çal maktad r. Bu gruplar ço unlukla çocuk ve gençlerden
olu makla birlikte; uzun y llard r ülkenin do u ve güneydo usundaki sava tan etkilenen ve son
y llarda Ortado u'daki sava lardan kaçarak Türkiye'ye s nan ço u kad n ve çocuk
göçmenlerden olu maktad r. Hedef grubumuzun kente entegrasyonu, iddet ve buna ba l olarak
ortaya ç kan travma, vb durumlar n n iyile tirilmesi, istihdam edilmeleri, sosyal haklar ve temel
özgürlükleri hakk nda bilgi edinmeleri gibi önemli ihtiyaçlar n görünür k lmak, giderilmesine
destek olmak için hak temelli çal malar sürdüren bir sivil toplum örgütüdür.
10
Sunu
Projenin yerel ortaklar ndan Günebakan Kad n Derne i, benzer saiklerle Mersin'de çal an, kar
amac gütmeyen bir sivil toplum örgütüdür. Türkiye'nin en çok iç göç alan ilk on ilinden biri olan
Mersin, bu özelli i ile stanbul'a benzemektedir. Kentin sosyo-ekonomik düzeyi ve sanayile me
oran dikkate al nd nda söz konusu göçün kentlile me oran dü üktür. Bu durum birçok
toplumsal sorunu ortaya ç karmakta ve her zaman oldu u gibi en çok kad nlar ve çocuklar
etkilemektedir. Günebakan Kad n Derne i, bu ortamda kad nlar n maruz kald klar hak
ihlallerinive toplumsal cinsiyet e itsizli ini görünür k lmak içinçe itli faaliyetler ve çal malar
gerçekle tirmektedir. Kad n n topluma e it hak ve sorumlulukla kat l m n savunan Dernek, bu
proje ile hareketalan n geni letmi , projenin gerçekle mesinde önemli bir rolüstlenmi tir.
Projenin ikinci yerel orta Ya am Evi Kad n Dayan ma Derne i'dir. anl urfa'da kad n çal malar
yapan kar amac gütmeyen ilk sivil toplum örgütüdür. Toplumsal konumu ve kültürel arka plan ile
anl urfa oldukça kapal , muhafazakar bir kenttir. Günlük meseleler, toplumsal ve politik
durumlardan do an sorunlar. bu kapal yap içinde kalmaktad r. Kad n n özel alana s k t r ld ve
bu alan n n bütünüyle kapal tutuldu u kentte kad n sorunu adli makamlara yans mad sürece
bilinmezli ini korumaktad r. Bu da kad n sorunun görünmemesine ve alana ili kin veri
toplanamamas na sebep olmaktad r. Dernek, kad n n toplumdaki e itsizli ini gidermek sosyal,
hukuksal ekonomik sa l k, kültürel vb. ya am n her alan nda aktif rol almas n , farkl kültürel,
dinsel, etnik kesimden kad nlar n bu kapal yap içinden ç k p kendi öz gücü ile özgür iradesini
deneyimlemesini; hak ve özgürlüklerinin bilincine varmas n amaçlamaktad r. Ba ar l projeler
gerçekle tiren Ya am Evi Kad n Dayan ma Derne i, kad n n istihdam ve meslek edinmesi
alan nda çal malar n sürdürmektedir. Bu proje ile kad na yönelik iddetle mücadele
deneyimlerini artt rma f rsat yakalam lard r.
Sonuçlar n payla t m z bu projenin amac ''yerel destek mekanizmalar n n güçlendirilmesi ile
kad na yönelik iddet vetoplumsal cinsiyet e itsizli i ilemücadele''etmektir. Bu süreçte kad n n
psikolojik, hukuki ve toplumsal olarak desteklenmesi ve yönlendirilmesi projenin en etkili yönünü
te kil etmektedir. Kad nlar n gördü ü iddetin türü, s kl , failinin tespiti; sivil toplum
kurulu lar na gelme nedenleri ve taleplerinin belirlenmesi; sivil toplum kurulu lar n n bu talepleri
nas l cevaplad n n ortaya konulmas , kad nlar n, devletin hukuksal ve sosyal destek
kurumlar ndan ne ölçüde yararlanabildi ive nerede s k nt lar ya and n n gözlemlenmesi
amaçlanm t r.
Proje süresince ula lan kad nlarla yap lan görü meler, etik ilkeler dikkate al narak, kay t alt na
al nm , istatistiki olarak raporlanm ve son bölümde sunulmu tur. Bu süreçlerde kurumlar aras
koordinasyon ve i birli i önemsenmi ; kad na yönelik iddet konusunda i birli i vekapasite
geli tirmeleri için destek sa lanm t r.
Bu kapsaml çal ma; kamu kurumlar , üniversiteler, yerel yönetimler, sivil toplum kurulu lar ve
yerel düzeyde kurulan gönüllü a lar n n deste i ile gerçekle mi tir. Proje sonuçlar n n Türkiye'de
kad na yönelik iddetle mücadelede kurumlar aras i birli inin öneminin farkedilmesine hizmet
edece ini dü ünüyor; kad na yönelik iddetin önlenmesi ve ortadan kald r lmas , toplumsal
cinsiyet e itli imekanizmalar n n hayata geçirilmesi yolunda politika yap c lara ve
yöneticilerekaynak olmas n umut ediyoruz.
Hümeyra TUSUN - YE
N
Ba ak Kültür ve Sanat Vakf Proje Koordinatörü
11
1.BÖLÜM: PROJEN N KAPSAMI
1.1 PROJEN N ARKAPLANI
Kad na yönelik iddet dünyada oldu u gibi Türkiye'de de kültürel, toplumsal, hukuki, dini, co ra ,
ekonomik ve politik arkaplan ile oldukça kapsaml bir sorundur. Kad na yönelik iddetinkad n n
insan haklar n ihlal etti ine ve temel özgürlüklerini zedeledi ine dönük onlarca çal ma
yap lmakta ve bu ihlalleri gidermek için siyaset mekanizmas sürece dahil edilmektedir. Kad n,
gördü ü iddetten dolay temel hak ve özgürlüklerinden mahrum olmakla birlikte ruhsal ve ziksel
olarak zarar görmekte, sakatlanmakta ve hatta ya am n yitirmektedir. iddet ço unlukla kad n n
birinci derece akrabalar taraf ndan; e inden, babas ndan, di er aile bireylerinden, ayn evde
ya ayan yak n akrabalardan gelmektedir. Kad n n gördü ü iddet, türü ne olursa olsun, en çok
kad n etkilemekle birlikte çocuklar , aile üyelerini ve toplumsal yap n n tamam n etkilemektedir.
Kad n n insan haklar ve özgürlükleri oldu unu vurgulamak ve kad na yönelik iddeti ortadan
kald rmak için nsan Haklar Evrensel Beyannamesi'ne ek olarak 1979'da yürürlü e giren BM
Kad nlara Kar Her Türlü Ayr mc l n Önlenmesine Dair Uluslararas Sözle me (CEDAW
Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women) 14 Ekim 1985'te
Türkiye Cumhuriyeti taraf ndan onaylanarak resmi gazetede yay nlanm t r. Özellikle kad na ve
çocu a yönelik ev içi iddetin önüne geçebilmek için al nan bütün bu önlemler ne yaz k ki yeterli
olamamaktad r.
Kad na yönelik iddet konusu, dünyada ve Türkiye'de aile içi bir sorun olarak alg lanmakta ve
çözüm önerileri bu düzeyde kalmaktad r. 1985 y l nda Nairobi'de düzenlenen 3. Kad n Konferans ,
kad na yönelik iddet alg s n de i tiren ve görünürlü ünün artt ran bir dönüm noktas olmu tur.
1990'l y llardan sonra kad na yönelik iddet konusu kültürel, toplumsal, ekonomik ve hatta politik
bir sorun olarak dü ülmeye ba lanm ve çözüm süreçlerinde sivil toplumun, siyasi kurumlar n,
yerel mekanizmalar n ve medyan n sorumluluklar oldu u kanaatine var lm t r. Soruna ili kin
bak aç s n n netle mesi ayn zamanda yap lan çal malar artt rm ; soruna bir dünya niteli i
kazand rm t r. Bugün dünyada kad n n maruz kald
ziksel ve duygusal iddetin yayg nl
yüzde 30 ile yüzde 60 aras nda de i mektedir.
Buna göre dünyada her 3 kad ndan biri iddetin de i ik biçimlerine maruz kalmaktad r. Kad nlar
ya am n her alan nda, evlerinde, i yerlerinde, kamusal alanlarda, mücadelelerinde iddetin çe itli
biçimlerine maruz kalmaya devam etmektedir. Dünyan n çe itli yerlerinde sürmekte olan
sava larda ve iç çat malarda kad nlar ve k z çocuklar tecavüze u ramakta, öldürülmekte ya da
insan ticaretinin öznesi haline getirilmektedir. Avrupa ölçe inde her y l 200.000 kad n n insan
ticareti a lar nda cinsel sömürüye u rad n bildirilmektedir. Türkiye'de her gün dizinden
vurulan, ta lanarak öldürülen, namus cinayetine kurban giden, tecavüze u rayan, nedeni belirsiz
bir biçimde intihar eden kad nlara ili kin haberler gelmektedir. Bu haberler, kad n örgütlerinin
yapt ara t rmalarda ortaya ç kan say lar kad na yönelik iddet buzda n n görünen k sm n n
yaln zca bir k sm n olu turuyor. Aile içi iddet konusunda izlenebilen istatistiksel rakamlar n
dü üklü üne ra men Türkiye bu s ralaman n en üstlerinde yer almaktad r (http://www.ihd.org.tr,
13.09.2014).
Ekim 2011'de nsan Haklar Derne i taraf ndan yay nlanan rapora göre, son 7 y lda 4190 kad n
12
1.1. Projenin Arka Plan
ziksel ya da cinsel iddet sonucu ölmü tür. Cinsiyet temelli iddetin ma duru olan kad nlar n
%88'i, kendilerini tehdit alt nda hissettikleri için bunu gizlemi tir. Bianet'in verilerine göre 2012
y l nda Türkiye'de 165 kad n gördü ü iddet sonucunda hayat n kaybetti. 2013 y l nda 28 bin
kad n iddete maruz kald . 4.500'ü için koruyucu ve önleyici tedbir al nm t r
(http://www.antolojicom/turkiye-de-kadina-yonelik-siddet-olaylarina-rakamlarin-diliylebakis-2013-yili-siiri/, 11.09.2014). Ayn y l n Sa l k Bakanl verilerine göre ise bu rakam 12 bin
946 olarak tespit edilmi tir (http://www.gazetealbayrak.com/gecen-yil-ulke-genelindekadina-kadina-yonelik-12-bin-946-siddet-olayi-gerceklesti-6451h.htm, 11.09.2014). 2013
y l nda 214 kad n ya am n yitirmi , 167 kad n tecavüze u ram , 161 kad n tacize maruz kalm t r.
2014 y l n n ilk 7 ay nda 174 kad n e i, babas , o lu, sevgilisi, ayr ld e i veya ayr ld sevgilisi
taraf ndan öldürmü tür (http://www.memurlar.net/haber/481769/, 11.09.2014). Kad n n e inden
bo anmak istemesi ya da bo and
e i ile tekrar bir araya gelmek istememesi kad nlar n
öldürülmelerine kadar varan iddet olaylar na yol açmaktad r. iddet vakalar n n %25'i Marmara
Bölgesi'nde, %15'i Akdeniz Bölgesi'nde, %13'ü Güneydo u Anadolu Bölgesi'nde gerçekle mi tir.
Kad nlar n büyük bir k sm ate li silah ve kesici alet ile hayat n kaybetmi tir.
statistiklerde göstermektedir ki, Türkiye'de kad na yönelik iddet vakalar n n birçok bile eni
vard r. Bunlar bölgesel, kültürel, toplumsal, ekonomik ve hukuki olarak farkl l klar gösterse de
sonuç kad na yönelik iddetin ortadan kalkmas için bir mücadele biçimine dönü mek yerine,
iddeti artt ran araçlar olarak do makta, yarat lmakta ya da kullan lmaktad r. iddetin önlenmesi
ve iddetle mücadele edilmesi çok boyutlu ve kapsaml bir süreci organize etmekle mümkün
olabilir. K smî ve bölgesel çal malar konunun ciddiyetini ve mevcut durumunu görünür
k lmaktad r. Politik tutum, hukuki uygulamalar, insan haklar konusunda bilinçlenme, medya
organlar nda yayg n olarak kullan lan iddet, nefret, ayr mc dilin bertaraf edilmesi ve iddeti
besleyen kültürel, dinsel davran kal plar n ortadan kald racak bir e itim modelinin üretilmesi
sorunun bütünlüklü olarak çözümüne ili kin bir yol haritas üretmeyi sa layabilir.
Ara t rma sonuçlar ve yayg n olarak yürütülen projelerin raporlar dikkate al narak, kad na ve
özellikle göç ma duru kad na yönelik çal malar yürüten Ba ak Kültür ve Sanat Vakf 2012
y l ndan itibaren Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad nlara
Kar
iddetle Mücadele projesini yürütmeye ba lad . AB Türkiye Delegasyonu'nun mali deste i
ile Ba ak Kültür ve Sanat Vakf 'n n liderli inde, Günebakan Kad n Derne i (Mersin) ve Ya am Evi
Kad n Dayan ma Derne i'nin ( anl urfa) ortakl nda, TAR' n (Mersin) i tirakçili i ile
gerçekle tirilmi tir. 2014 y l nda son bulmu tur. Proje kapsam nda stanbul, Mersin ve
anl urfa'da yürütülen faaliyetlerle üç ilde 2000 iddet ma duru kad na ula lm ; 320 kad na
psikolojik ve hukuki destek verilmi tir. Proje ile iddete maruz kalan kad na psikolojik ve hukuki
destek vererek, önleyici tedbirleri yayg nla t rmak; kad na yönelik iddet konusunda önce
kad nlar n, sonra yerel destek mekanizmalar n n bilinç düzeyini yükseltmek, soruna dönük
sorumluluk alanlar n belirlemek; sorunun yerel medya kanallar taraf ndan görünürlü ünü
artt rmak ve kullan lan iddet dilinin ortadan kald r lmas na katk da bulunmak amaçlanm t r.
Bu proje ile 14-60 ya aral nda 2000 kad na ula lm t r. Aral k 2012'de ba layan Kas m 2014
tarihleri aras nda 24 ayl k süre içinde stanbul, Mersin, anl urfa'da gerçekle tirilen projede
kad nlar n ya ad
iddetin yayg nl na, iddet biçimlerine, neden ve sonuçlar na, risk
faktörlerinin saptanmas na ve iddetin alg lan na ili kin bilgiler sa layarak; yerel destek
mekanizmalar n projenin bir parças yaparak alandaki gereksinimleri ve bo lu u kar lamay
hede emi tir. Bu raporda, ara t rman n metodolojisi, örneklemin özellikleri, iddetin yayg nl ve
iddetin biçimleri, kad nlar n toplumsal cinsiyet ve iddete ili kin tutumlar , e i ya da yak n
13
çevresinden kad na yönelik iddet, mücadele ve nicel ara t rma sonuçlar ; de erlendirme
raporlar sunulmu tur.
1.3. Proje Faaliyetleri
Projenin üç ana amaç üzerine kurgulanm t r:
1. iddet ma duru kad nlar güçlendirip desteklemek ve yerel seviyede kad na kar
hakk nda bilinci art rmak.
1.2 PROJEN N AMACI
Türkiye, kad na yönelik iddeti ve her türlü ayr mc l önlemek için birçok uluslararas sözle meye
imza att halde, kad na ve çocu a yönelik iddet ortadan kalkmam t r. Aksine kad n ve çocu u
iddetten koruma kanunlar ve uygulamalar son derece gev ek ve yetersiz kalm t r. 8 Mart
2012'de, Ailenin Korunmas ve Kad na Kar
iddetin Önlenmesine Dair Kanun, Aile Bakanl
taraf ndan onaylanm t r. Bu kanun çok yeni olmas yla birlikte, yerel mekanizmalar güçlendirerek
kad na kar iddetle ulusal düzeyde müdacele etmeyi hede emektedir.
Türkiye'de yasal düzlemde haklar tan nm olmakla birlikte, yaslar n uygulanmas oldukça
sorunludur. Buna ek olarak kad nlar n kendi haklar na ili kin fark ndal ise oldukça dü üktür.
Uygulama sürecindeki sorunlar ve kad nlar n haklar konusundaki fark ndal n n dü üklü ü
haklar nki iler ve yerel mekanizmalar taraf ndan ihlal edilmesine neden olmaktad r. Hak sahipleri
taraf ndan bir hak talebi gelmedi i için haklar n ihlal edilmesi bu biçimde me rula t r lmaktad r.
Kad na yönelik iddetle, iddetten do an hak ihlalleri ile mücadele etmek, yerel düzeyde eyleme
geçmek, ulusal ve uluslararas düzeyde yürütülen kad na yönelik iddeti önleme mücadelesinin
önemli bir parças olarak konumlanmak sivil toplumun sorumlulu udur. Bu nedenle yerel
mekanizmalar, yerel yönetimleryerel medya organlar , sosyal görevliler kad na kar
iddetle
mücadele edebilmek ve ki ileri do ru biçimde koruyabilmek için temel bilgilerle donat lm
olmal d r. Konu hakk nda bireysel, kamusal ve toplumsal fark ndal k artt nda kad na yönelik
iddet oranlar azalacak ve ma durlar n n vatanda l k haklar na daha sorunsuz eri me anslar
olacakt r.
Bu konu hakk ndaki di er bir sorun, iddet ma duru kad nlar n acil durumlarda ba vurabilece i
mekanizmalar n birço unun durumu do ru ekilde ele alacakyeterli deneyimi ya da niteliklerinin
olmamas d r. 2000'li y llardan itibaren düzenli olarak artan iddet vakalar ve özellikle kad na
yönelik iddet vakalar siyasi mekanizmalar n konuya odaklanmas n sa lam t r. Kad na yönelik
iddeti aile içi bir mesele ya da özel alan sorunu olarak alg lamak yerine siyasi, hukuki ve hatta
t bbi bir sorun olarak ele al nmal d r. Özellikle sivil toplum kurumlar n n, platformlar n yo un
çal malar siyasi mekanizman n sorumluluklar n gözler önüne sermi ve bu konuda bir bask
süreci ba latm t r. Bu projeyle, proje ortaklar ve di er yerel ilgililer aras nda bir destek
mekanizmas yaratmak, bunlar n kad na yönelik iddet vakalar na müdahale etmek için yeterli
deneyim ve nitelik kazanmalar hede emektedir. Bu ekliyle proje, yerel yetkilileri ve iddete
maruz kalan kad nlar vatanda l k haklar n talep etmelerini te vik etmektedir. Bu çerçeve içinde
hem iddete maruz kalan kad nlar n ve yerel ilgililerin konu hakk nda bilinçlendirilmesi, hem de
iddet ma duru kad nlar desteklemek için yerel destek sistemlerinin kurulmas ya da
peki tirilmesi hede enmektedir. Yerel yönlendirme mekanizmalar yla kamunun konu hakk ndaki
fark ndal
artt r lm olunacakt r. Böyle bir sistem yerel düzeyde kamu yetkilileri, kamu
kurulu lar , yerel yönetimler, yerel ilgililer ve yerel medya gibi farkl aktörler aras nda diyalog
kurulmas n ve i birli i geli tirilmesini sa layacak etkinlikleri içermektedir. Kad na yönelik
iddetle mücadele konusunda yerel mekanizmalar aras nda ortak bir dil ve çal ma alan
geli tirilmesine katk da bulunmak, uzun vadede düzenli diyalog platformlar kurulmas n
sa layacakt r.
14
2. Çal ma ortaklar yla ç kar sahiplerinin kapasitesini art rmak ve kad na kar
yerel destek mekanizmalar n takviye etmek için yönlendirme sistemi kurmak.
iddet
iddeti önleyen
3. Kad na kar
iddet vakalar n n takibi için düzenli i leyen gözlem mekanizmalar kurmak ve
çal ma ortaklar , menfaat sahipleri ve yerel yetkililer aras nda bir ili ki a olu turmak; kad na
yönelik iddet konusunda elde edilen verilerin analiz edilece i ortak bir veri taban kurmak; süreci
izlemek ve raporlamak.
Proje süresi olan 24 ay içinde yap lan mahalle toplant lar , ev ziyaretleri, kültürel ve sanatsal
atölyeler arac l yla 1500 kad na ula lmas ; üç ilde toplam 300 psikolojik ve hukuki destek
verilmesi ve yönlendirme yap lmas amaçlanm t r. Projenin uygulama alan olan üç ilde ( stanbul,
Mersin ve anl urfa) 90 ki iden olu an bir gönüllü a kurmak ve di er yerel ilgililer aras nda
destek mekanizmas yaratarak, kad na yönelik iddet vakalar na do ru müdahale etmek için
yeterli deneyim ve nitelik kazanmalar n sa lamak projenin somut ç kt lar olarak
de erlendirilmektedir.
1.3 PROJE FAAL YETLER
I. E T M ÇALI MALARI
a) Kapasite Art rmaya Yönelik E itimler: Ba ta proje yürütücüsü Ba ak Kültür ve Sanat Vakf
olmak üzere; proje ortaklar Günebakan Kad n Derne i (Mersin) ile Ya amevi Kad n Dayan ma
Derne inden ( anl urfa) proje çal anlar n n kat l m n öngören kad na yönelik iddetin önlenmesi
ve kad na yönelik iddetle mücadelede sivil toplumun kapasitesini artt rmaya dönük yap lan
e itimler s ras yla syanbul, Mersin, anl urfa'da projenin ilk 6 ay içinde 3 kez 2' er günlük olarak
gerçekle tirildi. E itim faaliyetlerinden, proje ekibi d nda 43 ki i faydaland . E itimlerin konular
a a daki gibidir:
· Toplumsal cinsiyetçilik ve kad na yönelik iddet,
· Ulusal ve uluslararas hukukta ve mevzuatta kad n haklar ,
· Kad na yönelik iddete ili kin fark ndal k ve duyarl l k artt rmaya yönelik alan çal malar n n
yöntem ve içeri i,
· Ba vuru alma süreci ve alanda yap labilecek canland rma faaliyetleri,
· Veri izleme, takip ve raporlama.
E itimci / Uzman: Habibe Feray Salman ( nsan Haklar Ortak Platformu Genel Koordinatörü),
Sosyal Antropolog Ebru Hanbay Çak r (Kad n Dayan ma Vakf ).
b) Yerel lgililere Yönelik E itimler: Projenin ikinci 6 ay nda stanbul, Mersin ve anl urfa'da ilgili
yerel yönetimlerin, kamu kurum ve kurulu lar n n, sivil toplum kurulu lar n, sivil inisiyati erin ve
gönüllülerin kat l m yla gerçekle tirilen e itimler konusunda uzman ki iler taraf ndan
15
gerrçekle tirildi. 9 kez yap lan e itim faaliyetlerinden proje ekibi de dahil 249 ki i faydaland .
E itim konular a a daki gibidir:
· Kad na yönelik iddet ve türleri,
· Toplumsal cinsiyetçilik,
· Yasal düzenlemeler ve yönlendirme mekanizmalar ,
· Feminizm ve kad n n politik kat l m .
· Lobicilik ve a kurma.
E itimci / Uzman: Dr.Handan Ça layan (Ankara Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Uzman
Psikolog Zehra Tosun (KADER
Ankara), Sosyal Antropolog Ebru Hanbay Çak r (Kad n
Dayan ma Vakf ANKARA), Seda Alp (E it Haklar Derne i), Doç. Dr.Ula Bayraktar (Mersin
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi), Ay e Düzkan, Necla Akgökçe, Nebile Irmak Çetin ve Hülya
Gülbahar.
II. PS KOLOJ K VE HUKUK DESTEK
Projenin ana faaliyeti olarak belirlenen psikolojik ve hukuki destek projenin 6. Ay ndan 24. Ay na
kadar sürdürülmü ; stanbul, Mersin ve anl urfa'da her ilden en az 100, toplam 300 iddet
ma duru kad n n ma duriyetini gidermeyi; iddet sonras ortaya ç kan travman n iyile tirilmesi
için kad nlara psikolojik ve hukuki destek vermeyi öngörmü tür. 3 ortak kurumun kendi faaliyet
alanlar ndan ula may hede edi i iddet ma duru kad nlar yerel düzeyde yap lan bu
desteklerden ücretsiz olarak faydalanm t r. Üç ilden uzman psikologlar n yürtüttü ü dan manl k
hizmetine ili kin de erlendirme raporlar na çal man n 4'üncü bölümünde yer verilmi tir.
Proje boyunca toplam 320 iddet ma duru kad n n ba vurusu al nm t r. Yap lan tüm ba vurular,
gizlili i sakl tutulmak ko uluyla kay t alt na al narak çe itli kurumlara yönlendirilmi tir.
Kurumlar n i levli olup olmad , yasal mevzuat n uygulan p uygulanmad , kad nlar n en çok
hangi konularda zorland n tespit etmek için yönlendirme süreçleri takip edilmi
ve
raporlanm t r. Üç ortak kurum aras nda ortak bir veri taban olu turularak veriler istatistiksel
belgeler haline getirilmi tir. Söz konusu verileri çal man n 3'üncü bölümünde bulabilirsiniz.
III. TOPLANTILAR
Projenin önemli ayaklar ndan biri olan toplant lar stanbul, Mersin ve anl urfa'da gerçekle tirildi.
Toplumsal cinsiyet temelli e itsizlik ve kad na kar
iddetle mücadelede fark ndal k yaratma,
bilinç art rma, gönüllü a olu turma, mücadele sürecinin sürdürülebilirli ini sa laman n
amaçland projede yerel mekanizmalar n ve medya organlar n n konuya ili kin sorumlulu unu
hat rlatmak, bu hassas konuda en adil dilin kullan lmas ve uygulamalar n sorunsuz yap lmas için
uyar c olmas hede enmi tir. Yerel medya organlar n n yan s ra ilgili yerel yönetimlerin, kamu
kurum ve kurulu lar n n, sivil toplum kurulu lar n, sivil inisiyati erin, farkl ya gruplar ndan
kad nlar n, proje gönüllüleri ve çal anlar n kat l m yla çok say datoplant organize edilmi tir.
16
Yap lan toplant lar, mahalle toplant lar , birebir ev ziyaretleri ve atölyeler arac yla 2000 ki iye
ula lm t r. Mahalle toplant lar ve ev ziyaretlerinde özellikle iddetten ne anla ld , toplumsal
cinsiyetçilik, iddete u rand nda ba vurulacak kurumlar, son yasal düzenlemeler ve
uygulamadaki sorunlar n neler oldu u üzerine bilgilendirmeler ve tart malar yap lm t r. Evlerde,
çe itli sivil toplum örgütlerinde ve belediye sosyal destek merkezlerinde yap lan toplant lara
avukat ve psikologlar n kat l m da sa lanm t r.
- YEREL LG L LERLE YAPILAN TOPLANTILAR
Projenin ilk alt ay nda, s rayla stanbul, anl urfa ve Mersin'de çe itli sivil toplum örgütleri ziyaret
edilerek proje tan t ld . Bu ziyaretler sonras nda stanbul, Mersin ve anl urfa'da sözkonusu sivil
toplum örgütleri temsilcileri ile bir araya gelinerek tan t m/tan ma toplant lar düzenlendi.
stanbul'daki toplant 24 Mart 2013 tarihinde E itim-Sen 2 No'lu ubede gerçekle tirildi.
Toplant ya Gökku a Kad n Derne i, Sosyalist Kad n Meclisi, Demokratik Özgür Kad n Hareketi,
nsan Haklar Derne i, Kad nlarla Dayan ma Vakf , E itim-Sen 2 Nolu ube Kad n Sekretaryas ,
Sosyoloji Mezunlar Derne i, Anadolu Alevi Derne i, Halkevci Kad nlar, Anadolu Yakas Dersimliler
Derne i'nden temsilciler ve avukatlar, psikologlar, sanatç lar, gazeteciler kat ld .
Tan ma toplant lar nda Ba ak Kültür ve Sanat Vakf kendi kurumunu tan t ld ve projenin amac ,
hedef kitlesi, proje faaliyetlerine ili kin olarak kat l mc lar bilgilendirdi. Toplant da projenin
sürdürülebilirli i için sivil toplum örgütleri eylem plan ; sivil toplum örgütlerinin kapasite artt rma
konusunun önemi vurguland . Kad na yönelik iddetle mücadelede sivil toplum örgütlerin oldukça
önemli bir rol üstlendi i ve onlar n çal malar ve dayan mas olmadan bu sorunun üstesinden
gelinemeyece i dile getirildi.
Kurumlar n birbiri ile tan mas n n ard ndan projenin tan t m n n yap ld
toplant da, kad na
yönelik iddetle mücadele konusunda yerel a kurman n önemi, kurumlar n bu süreçte nas l yer
alaca , sorumluluklar üzerine tart malar yürütüldü. Vak f gönüllüleri, her pilot bölgede iddete
maruz kalan kad nlar n kurumlara ula m n sa layacak bir gönüllü a n n kurulmas n talep etti.
A n kurulmas nda toplant ya kat lan kurumlardan destek istendi. Toplant da, kad na yönelik
iddetin son bulmas nda medyada kad n imgesinin kullan l biçiminden, kad na dönük kullan lan
dile kadar de i mesi gereken unsurlar vurguland ; bu anlamda medya organlar na büyük bir
görev dü tü ü hat rlat ld .
anl urfa'daki toplant 13 Nisan 2013 tarihinde Ya amevi Kad n Dayan ma Derne i o sinde
yap ld . Toplant ya Sosyal Hizmet Uzmanlar Derne i Urfa ubesi, Ya amevi Kad n Dayan ma
Derne i, E itim-Sen anl urfa ubesi, SES anl urfa ubesi, TMMOB anl urfa ubesi ve HÖDER
Ö renci Derne i'nden yetkililer kat lm t r. Toplant da projenin amac ve hedef kitlesi tan t ld ,
kad na yönelik iddetin önlenmesi konusunda neler yap labilece i üzerine tart ld . Kad na
yönelik iddetle mücadele edilmesinde ve iddetin ortadan kald r lmas nda yerel mekanizmalar n
sorumluluklar ve görevleri üzerine kirler öne sürüldü. Çal ma ortaklar ve di er yerel ilgililer
aras nda bir ileti im, yönlendirme ve destek mekanizmas yaratarak, kad na yönelik iddet
vakalar na müdahale etmek için yeterli deneyim ve niteliklerin kazan lmas ; bu çerçevede, hem
iddete maruz kalan veya risk alt nda bulunan kad nlar n ve yerel ilgililerin konu hakk nda
bilinçlendirilmesi, hem de iddet ma duru kad nlar güçlendirip desteklemek için yerel sistemlerin
kurulmas n n önemine de inildi. Yerel medya organlar n n kad n ve iddet söz konusu oldu unda
kulland klar dilin iddeti peki tirebilece i ve me rula t rabilece ine ili kin yayg n kanaat
belirtildi.
17
Mersin'deki toplant 4 May s 2013 tarihinde Günebakan Kad n Derne i'nde yap ld . Toplant ya,
Akdeniz Belediyesi, Ba ms z Kad n Derne i, Ça da Ya am Destekleme Derne i, Ça layan
Çal an Kad nlar Derne i, Çözüm Psikolojik Dan ma Merkezi, nsan Haklar Derne i, Ça da
Hukukçular Derne i, Mersin Halkevi ubesi, Mersin Tabip Odas Kad n Hekimlik Komisyonu, Sosyal
Hizmet Uzmanlar Derne i ve Toroslar Belediyesi Kad n Meclisi üyeleri kat ld . Toplant da projenin
amac ve hedef kitlesi tan t ld , kad na yönelik iddetin önlenmesi konusunda neler yap labilece i
üzerine tart ld . Sivil toplumun kendi aras nda en iyi ileti imi sa lama yollar , bilgi payla m ve
i birli i geli tirmesi; kad na yönelik iddet konusunda sivil toplumun kurumlar üzerinde hangi
yollarla ve ne düzeyde etki yaratabilece i; sivil toplumun kad na yönelik iddet konusunda
kapasite geli tirmeleri için ihtiyaçlar n n neler oldu u; bunun yan s ra iddet ma duru ya da risk
alt ndaki kad na nas l ula laca ; iddet önlemek ve kad n güçlendirmek için ne gibi hizmetlerin
yap labilece i görü üldü. Sorumlular ve sorumluluklar konusunda kat l mc lar bilgilendirildi.
23 ubat 2014'de stanbul'da Ba ak Kültür ve Sanat Vakf 'nda kad n muhtar adaylar yla bir
toplant gerçekle tirildi. Toplant ya çerenköy Mahallesi muhtar aday S rma Do ru, Çiçek Ba kan
Etki ve Kay da Mahallesi muhtar aday Vesile Özdemir ve Kad n Adaylar Destekleme Derne i
(KA_DER) Kad köy ubesi'nden Fatma Aytar kat ld . Toplant da Türkiye'de kad nlar n yerel
yöenetimlerin tüm katmanlar nda say ca oldukça az oldu unu gösteren Aytar, yerel yönetimlerde
kad n adaylar n hangi siyasi görü ten olursa olsun desteklenmesini amaçlad klar n vurgulad .
Kat l mc muhtar adaylar ile mahalleliler aras nda soru cevap eklinde giden toplant da kad nlar
yerel yönetime talip olan adaylardan kad nlara yönelik programlar n ö rendi. Kad na yönelik
iddetin önlenmesinde yerel sivil toplum kurulu lar ile koordineli çal acaklar n belirten muhtar
adaylar ; kre ve s nma evlerinin bütün kad nlar n hakk oldu unu ekledirler. Kad nlar söz konusu
oldu unda daha özenli ve dikkatli olunmas gerekti ini dü ünen adaylar kad nlara yönelik
projelerini anlatarak adil ve e it bir seçim sürecinde srar ettiklerini söylediler. HDP Ata ehir
Belediyesi E ba kan Aday nci ncesa r' n da kat ld toplant kad n n ya am n her noktas
desteklenmesi ve güçlenmesine katk da bulunmas aç s ndan oldukça ba ar l oldu.
- 8 MART ETK NL KLER
8 Mart Dünya Emekçi Kad nlar Günü Kutlamas nedeniyle ilki 2 Mart 2014'te stanbul'da
gerçekle tirilen etkinlikte özellikle kad nlar n söz sahibi olmas sa land . Mustafa Kemal Mahallesi
mranl Bo azören Köyü Derne inde gerçekle tirilen etkinli e çok say da kad n n kat l m sa lad .
Aç l konu mas Ba ak Kültür ve Sanat Vakf Ba kan ahhan m Kanat taraf ndan yap ld ktan
sonra Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesinin tan t m yap ld . Sanatç Ayla Y lmaz ve proje
kapsam nda bir araya gelen kad nlardan olu an Awaze Jinan müzik grubu birer konser verdi.
Etkinlikte Deniz Türkali bir konu ma yapt . Konu mas nda her zaman ezilen, direnen, mücadele
veren kad nlar n yan nda oldu unu belirtti. HDP E Genel Ba kan ve stanbul Birinci Bölge
Milletvekili Sebahat Tuncel, Ata ehir Belediye Ba kan Battal lgezdi, EMEP Genel Ba kan Selma
Gürkan etkinli e kat lan isimlerdi.
kincisi anl urfa'da gerçekle tirilen 8 Mart Dünya Emekçi Kad nlar Günü kutlamas Ya am Evi
Derne i taraf ndan düzenlendi. air Nabi Kültür Merkezi'nde düzenlenen etkinlikte Awaze Jinan
bir konser verirken, çok say da kad n, yerel yönetici ve ilgili etkinlikte haz r bulundu.
18
IV. ATÖLYELER
Bu proje ile stanbul'da ve yerel bazda anl urfa ve Mersin'de kad nlar toplumsal ya amda
görünür olmak, sorunlar n n üstesinden gelmede kurumsal destek alabilmek, i birli i ve ortak
çal ma pratikleri kazanmak için olu turulan ba ta müzik atölyesi olmak üzere sanat n farkl
alanlar ndaki çe itli atölyelerle de erli çal malar üretmi lerdir. Bir ço u evinden ç kamayan
kad nlar düzenli ve profesyonel bir çal ma program n n ard ndan çe itli etkinliklerde sahne alm ,
yeteneklerini ke fetmi lerdir. stanbul'da müzik, anl urfa'da Arbane (ritim) Mersin'de
Psikodrama atölyelerine kat lan kad nlar özgüven kazand klar gibi sivil toplum örgütlerine bak
aç lar n da pozitif bir noktaya çekmi tir. Akdeniz Aile Destek Merkezi'nde 16 kad n n kat l m ile
toplumsal cinsiyet ve aile içi ileti im konusunda psikodrama atölyesi gerçekle tirilmi , atölye
Psikolog Mehmet Ali Vural taraf ndan yürütülmü tür. Sanat n sa alt c i levinden yararlanmak ve
kad nlar n sorunlar n bu yöntem ile a malar na yard mc olmak amac yla anl urfa'da düzenlenen
arbane (ritim) atölyesi haftada bir gün gerçekle tirilmi ve 10 kad n devam etmi tir.Ba ak Kültür
ve Sanat Vakf 'nda ( stanbul) Dil ad Güngör'ün e itmenli inde toplamda 21 kad n, müzik
grubunun çal malar na kat lm ; ba lang çta atölye çal mas olarak ba layan ve uan bir müzik
grubu olarak çal malar na devam eden Awaze Jinan birkaç konser performans göstermi ; proje
sonras faaliyetlerini sürdürmek için kir birli ine varm t r.
V. ÇALI TAY - MERS N
26 ubat 2014'te Günebakan Kad n Derne inin (Mersin) organizasyonu ile, Mersin Üniversitesi
Kad n Sorunlar n Ara t rma Merkezi (MERKAM), Toros Üniversitesi
ktisadi ve dari Bilimler
Fakültesi ktisat Bölümü ve Mersin Barosu i birli i ile bir çal tay gerçekle tirdi. Bu çal tayla yerel
yönetimlerin kad n dostu belediyecilik uygulamalar , kad n n güçlendirilmesine yönelik politikalar
tart mak; örnek uygulamalar yayg nla t rmak ve görünür k lmak, kad na yönelik iddet
konusunda duyarl l k geli tirmelerini te vik etmek amaçlanm t r. Çal taya Mersin Büyük ehir
Belediyesi, Akdeniz Belediyesi, Toroslar Belediyesi, Yeni ehir Belediyesi ve Mezitli
Belediyesinden yetkililer, belediye ba kan adaylar ve Kad n Sivil Toplum Örgütlerinden
temsilciler kat ld .
VI. FARKINDALIK SEM NERLER
Projenin son 6 ayl k faaliyet program kapsam nda stanbul'da kad nlarla, kad nlar için 10 seminer
düzenlenmi tir. Hedef gruba ula mak için yap lan mahalle toplant lar ve ev ziyaretlerinde
kad nlar n kendi sorunlar hakk nda rahatça konu ma istedikleri ve bilgilendirilebilecekleri
seminerlere ihtiyaçlar oldu u anla lm ; özellikle iddeti önleme, kendini koruma, olas bir iddet
durumunda yap lmas gerekenler, ba vuru yap lacak kurumlar, yasal prosedür vb konularda
büyük bir bilgi bo lu u oldu u gözlenmi tir. Bu gözlemler ve ihtiyaçlara cevap verebilmek için
proje kapsam içinde oldukça anlaml bir yer tutan seminerler çe itli kad n kurumlar nda aktivist,
uzmanlar taraf ndan uygulanm t r. Bu seminerler serisinin kal c olmas ve mevcut sorulara
ili kin uzmanlar taraf ndan verilen cevaplar ve çözüm önerilerini daha fazla say da kad na
ula t rabilmek için bir kitap haz rlanm t r. Ne Yapmal ?Nas l Yapmal ? adl kitapta yer alan
19
1.4. Proje De erlendirme Notlar
konular ve konular i leyen uzmanlar a a da s ralanm t r:
· Kad na Yönelik iddetle Mücadele Yöntemi ve Ba vuru Mekanizmalar Avukat Cevriye AYDIN,
Psikolog Sevilay KAHVEC -DÜZTA , Sosyal Hizmet Uzman Dilber YILDIZ.
· iddet ve Sosyal Haklar m z - Hangi Kurumdan/Kimden/Hangi Ko ullarda/Nas l Faydalan r z?
Psikolog Leyla SOYD NÇ.
· Stresle Ba Etme Yöntemi Olarak Gev eme Egzersizleri Psikolog - PsikoDramatist Bar TOK.
· Yasal Haklar m z Nelerdir? Bunlardan Nas l Faydalanabiliriz? Avukat Cevriye AYDIN, Avukat
Didem YAKAR-HASKÖY
· Cinsel Sa l k ve Bedenini Ke fetmek Sa l k Uzman Gamze KARADA -KOÇ.
· Aile çi leti im Psikolog Elif
CAN
· Travma Sonras Depresyon ve Panik Atak Psikiyatrist Özlem ALTUNTA
· Psikodrama Sosyal Hizmet Uzman Dilber YILDIZ
· Engelli Çocuk Anneleri çin Sorunlarla Ba Etme Yollar
Psikolog Ertan GÖRGÜ
VII. GÖNÜLLÜ A I
Proje süresince iddete maruz kalan ancak toplumsal ko ullar itibariyle kurumlara ula ma f rsat
olmayan kad nlarla temas etmek; kurumlara ula malar için onlar ikna etmek, projenin baz
çal malar için koordine etmek ve projenin süreklili i için yap lan faaliyetlere düzenli olarak
kat l m sa lamak için gönüllü a nda her üç ilden 90 gönüllü aktif olarak yer ald .
Projenin ana faaliyetlerine kat l m artt rmak için gönüllüler mahalle toplant lar n n yap laca
evlerin tespit edilmesinde ve ziyaretler de do rudan rol ald lar. Özellikle ev ziyaretleri ve
toplantlarda tan d klar arac l yla ula lan kad nlar n kurumlara ve proje ekibine daha fazla
güvendi i gözlendi, a daki gönüllülerin titiz yakla m proje faaliyetlerinin görece daha kolay
yap lmas n sa lam t r. Gönüllüler ayn zamanda toplant lara ve e itimlere de kat lm lard r; bu
da gönüllülerin kad na yönelik iddet konusunda kapasitelerini artt rmalar na katk da
bulunmu tur. Yine farkl meslek gruplar ndan gönüllüler kendi alanlar yla ilgili konularda projenin
etkin bir parças olmu lard r. Özellikle avukat, psikolog, psikiyatrist, sosyal hizmet uzman olan
gönüllüler ihtiyaçlara ve sorunlara direkt cevap verebilmi lerdir. Uzmanlar n çal ma alanlar n
içeren proje faaliyetlerine birebir kat l mlar ve destekleri muazzamd . Bu destek proje ekibinin
deneyimli olmad konularda sorun a malar na yard mc olmu tur. Projede yer alan gönüllülerle
kurulan ili kiler ve deneyim proje soras nda yap lacak çal malar için uygun bir zemin ve güvenli
bir ileti im a olu mas n sa lam t r.
VIII. TANITIM VE GÖRÜNÜRLÜK
2 y l süren proje boyunca projeninin ilgili kurum, kurulu , STK ve aktivist taraf ndan bilinmesi için
çok say da görü me ve tan t m toplant s gerçekle tirildi. Birebir görü melerde ve yap lan
20
toplant larda proje hakk nda detayl bilgi aktar ld . Bu kapsamda stanbul, Mersin ve
anl urfa'daki temsilciler birçok kurum ve siyasi partiyi; yerel ve ulusal bazl çal an sivil toplum
örgütünü, yerelde çal malar yapan medya organlar n ziyaret etmi tir. Proje faaliyetlerini
tan tmak, hedef gruba ula mak, kat l m artt rmak ve projenin görünürlü ünü lay k yla yerine
getirmek için bütün görünürlük kurallar na titizlikle uyulmu tur. Bu ba lamda, projenin ba nda
vaadedildi i gibi projenin tan t m ve iddete u ran rsa neler yap laca ile ilgili 6600 bro ür
bas lm ve da t lm t r. Bro ürlerin 3000 tanesi Kürtçe bas larak yerelde gerçekle mesi
öngörülen faaliyetlere Kürt kad nlar n n kat l m n artt rmak hede enmi tir. Proje kapsam nda
gerçekle tirilecek psikolojik-hukuki desteklere; toplant lar , çal tay ve seminerleri duyurmak
için 500 a
bas lm ve da t lm t r. Projenin ba lamas yla beraber, proje faaliyetleri ve
haberleri Ba ak Kültür ve Sanat Vakf 'n n resmi web sitesi olan www.basaksanatvak .org
sitesinden düzenli olarak duyurulmu tur. Web sitesi arac l yla kad nlar n iddete u ramalar
halinde neler yapacaklar , ba vuru mekanizmalar ve süreçleri hakk nda bir bilgi portal
olu turuldu. Proje çal malar n ve deneyimini anlatan bir proje sonu kitab Kürtçe, Türkçe,
ngilizce olmak üzere 3 dilde; seminer çal malar n anlatan Ne Yapmal ? Nas l Yapmal ? kitab
Türkçe olarak haz rland . Proje süresince 2'si yerelde, 1'i merkezde olmak üzere 3 bas n toplant s
gerçekle tirildi. Proje hakk nda kamuoyunu bilgilendirmek ve tan t m yapabilmek için Yol Tv,
Hayat Tv, TV 10, Mersin Sun Tv'de; Mersin Kent Radyo, Mersin Radyo Metropol, Radyo Ses,
stanbul Yön Radyo, Urfa Net Radyo'da programlar kat l nd . anl urfa Haber Gazetesi, FeminKürt, Demokrat Haber, Özgür Gündem, Birgün, Gazete Ata ehir, nsan Haber, Kad n Gazetesi,
Mersin Time Gazetesi, D HA, Haberler.com, Evrensel, novatif Haber, Mersin Kent, J NHA, Birtaraf
Haber, Besta Nuçe, Ata ehir'de Gündem, Bas Haber gazetelerinde; STGM, Sivil Dü ün, Uçan
Süpürge, Mavi Kalem Sosyal Yard mla ma ve Dayan ma Derne i web sitelerinde ve sosyal
medyada projeyle ilgili haberler yer ald .
1.4 PROJE DE ERLEND RME NOTLARI
1.4.1PROJE EK B NDEN NOTLAR
Dilan AH N Ba ak Kültür ve Sanat Vakf - Proje Asistan : Ba ak Kültür ve Sanat Vakf n n
öncülü ü ve ev sahipli inde Günebakan Kad n Derne i ve Urfa Kad n Ya amevi ile ortakla a
yürüttü ümüz Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad na
Yönelik iddetle Mücadele projesini tamamlamak üzere oldu umuz u günlerde geriye dönüp
bakt mda kad nlar n sorunlar na dair ne biliyorsam bu projeyle birlikte ö rendi imi görüyorum.
Kad n n öncelik olmad , özgürlü ün ne oldu una dair kir dahi edinemeden göçüp gittikleri bir
ülkede ve daha da ac s böyle bir dünyada ya yoruz. Bu öyle bir mesele ki, ne bölgesel durum, ne
e itim durumu ne bilinç/entelektüel durum ne de ekonomik durum bir ayr cal k sa l yabiliyor.
Durumu ne olursa olsun hiçbir kad n d nda b rakmayan, kendine hapseden bir sistem söz
konusu. Bu nedenle projenin hedef kitlesinin, sadece psikolojik/hukuksal destek alan ya da
atölyelere kat lan kad nlar de il birlikte çal t m z, gönüllü olarak yan m zda yer alan ve hatta
bizzat bizler projeyi uygulayanlar- oldu umuzu dü ünüyorum. Bu anlamda ilk 9 ay kendi
içimizde gerçekle tirdi imiz ve bize yönelik olan kapasite geli tirme e itimlerini çok k ymetli
21
buldum. Çok k sa bir süre içinde birçok bilgiyi etkin ve pratik olarak uygulayabilecek ekliyle ald k.
Projenin uygulama a amas na geçti imizde tek bir bilginin dahi bo una ö renilmedi ini
ya ayarak deneyimlemi oldum.
Mesleki anlamda ö rendiklerim, ki isel deneyimlerim, kad nlara ve kendime dair ö rendiklerim
çok de erli kazan mlar olurken, iki y ll k proje ba l ba na bir okul gibiydi benim için. Projenin en
büyük fark ve özelli i çal mam z yerelde yürütüyor olu umuzdu ve bu da hayat n birebir içine
kar mak, birebir müdahil olmak; meseleyi yerinde görmek demekti. Projenin haz rlanmas
s ras nda dü ünülen yerelde çal ma yürütme krinin, projenin uygulamas s ras nda var olan
duruma ve ihtiyaçlara ne kadar uyumlu oldu unu, oldukça mant kl bir karar oldu unu gördüm.
Çünkü ileti im kanallar s n rl , evinden ç kma ''f rsat '' verilmeyen kad nlar için birebir ziyaretlerin,
u an için onlara ula man n tek yol oldu u aç kt . T pk iki y lda kad nlar n tüm sorunlar n n ve
iddet sorununun çözülmesinin mümkün olmad n n aç k oldu u gibi. Tüm sorunlar çözülmese de
kad nlar n birebir evlerine girerek, kendi hayatlar na müdahele etme haklar oldu unu söylemek
bu haklara sahip ç kmalar na önayak olmak, böyle bir alanda çaba sarfetmek özel ve anlaml yd .
Bu projeyle yolu bir ekilde kesi mi ve geçmi ten bu yana tüm kad nlar n ne kadar anlaml ve özel
olduklar n bilen ve bunu hissettirmek için bu alanda çaba sarfeden herkese te ekkürler.
Nuran ÇA AR
Ya amevi Kad n Dayan ma Derne i - YerelTemsilci: Ya amevi Kad n
Dayan ma Derne i 2004 y l ndan bu yana kad n n toplumdaki e itsizli ini gidermek, sosyal,
,hukuksal, ekonomik, kültürel konularla ilgili ya am n her alan nda aktif rol almas n sa lamak
amac yla farkl çal ma ve projeler yürütmektedir. Kad n n insan haklar konusunda savunuculuk
faaliyetleri yürüterek, iddetin görünür k l nmas ve sona erdirilmesi yönünde de i ime katk da
bulunmak için dahil oldu umuz proje Kas m 2012 itibari ile Ba ak Sanat ve Kültür Vakf
öncülü ünde Ya amevi Kad n Dayan ma Derne i ile derne imiz taraf ndan ortakla a hayata
geçirilmi , Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonu taraf ndan desteklenmi tir.
Bu proje kapsam nda yereldeki STK'lar ve kurumlar ile yap lan görü melerden dolay güçlü bir
ileti im a kurulmu tur. Proje kapsam nda olu turulan gönüllülerin projeye vermi olduklar
destekleriyle mahalle çal malar , ev ziyaretleri ve fark ndal k e itimleri gerçekle tirilmi tir.
Proje süresince yap lan ev ziyaretleri hem derne imizi tan tmaya hemde iddet ma duru birçok
kad na ula maya yard mc olmu tur. Proje kapsam nda yap lan ev ziyaretleri etkili bir çal ma
tekni i olup 510 kad na ula mam z sa lam t r. Bu ba lamda düzenlenen ev ziyaretlerinde
kad nlara yasal haklar ve ba vuru mekanizmalar ile ilgili bilgiler aktar lm , böylece derne imize
dan manl k ba vurular ba lam t r.
Dernek olarak sürekli ihtiyaç duydu umuz ama imkanlar m z n elvermemesinden dolay faaliyete
geçiremedi imiz psikolojik dan mal k hizmetini de bu proje sayesinde ilk kez hayata geçirdik. Bu
süreçte 110 kad n derne e ba vuruda bulundu.Ba vurular do rultusunda 85 Kad na psikolojik
dan manl k,19kad na hukuksal dan manl k hizmeti verildi. Ayr ca 4 kad n Kad n S nma Evine
yerle tirildi.
Proje çal malar ndan dolay kad na yönelik iddetin önlenmesi konusunda çal an STK, kamu
kurum ve kurulu lar ile i birli i içerisinde olup, kad na yönelik iddetle mücadele konusunda
ileriye yönelik yol haritas olu turmu bulunmaktay z.
Gülay KOCA - ÖZTÜRKO LU Ya amevi Kad n Dayan ma Derne i Eski Yerel Temsilci:
Projenin amaç ve faaliyetleri kapsam nda STK'larla ortak çal ma yürütülmü , konu ile ilgili resmi
kurumlarla (Valilik, ÖN M vs.) ili ki kurulmu ve gönüllü a olu turulmaya çal lm t r. Tüm bu
22
çal malar ve yürütülen tart malar gerek derne imiz gerek de proje ekibi olarak bizleri son
derece güçlendirmi tir. Bu çal ma ve tart malar ayr ca ilimizde kad na yönelik iddet sorununun
ciddi boyutlarda oldu unu ve bu sorunun çözümünde hem yasal düzenlemelerin eksik, yetersiz ve
sorunu tek ba na çözmeye yetmedi ini hem de bir ki i veya kurumun tek ba na sorunu
çözemeyece ini bir kez daha ortaya koymu tur. Bu vesile ile projede hedef olarak konulan
gönüllü a n n olu turulmas n n ve STK i birli inin kurulmas n n, medya ile sürekli i birli i
kurularak e itimler verilmesinin yerinde ve gerekli oldu u ortaya ç km t r.
Kad na yönelik iddetle mücadelede, öncelikle proje ekibinin ve gönüllü a ile STK'lar n
'Toplumsal cinsiyet, kad na yönelik iddet, yasal düzenlemeler, kad nlar n ba vurabilecekleri
mekanizmalar, sahada kad n çal malar , ba vuru alma teknik ve yöntemleri - dikkat edilecek
hususlar, feminizm vs. konular nda bir dizi e itim düzenlenmi tir. Deneyim payla m n da içeren
bu e itimler hem geli tirici, hem de ele tirel yakla mlar içerdi inden güçlendirici olmu tur.
Yap lan e itimlerde toplumsal alg y , kad n olarak kendimizi ve haklar m z daha iyi tan ma imkan
verdi i gibi, biz proje ekibinin de fark ndal k yaratmas na katk s olmu tur.
Yürüttü ümüz mahalle çal malar nda, kad nlara kendi mahallerinde, evlerinde ula man n, onlar
kendi mekanlar nda ziyaret ederek sorunlar n dinleyerek haklar ve ba vurabilecekleri
mekanizmalar hakk nda bilgi vermenin çok etkili ve verimli oldu u ortaya ç km t r. Bir çok
mahalle ve evde düzenledi imiz toplant larda kad nlar kendi mekanlar nda olduklar için
kendilerini daha rahat ifade etmi ler ve güven ortam içerisinde sorunlar n daha rahat dile
getirmi lerdir. Bu da bizler aç s nda sonuç almada ve veri elde etmede son derece ön aç c ve
geli tirici olmu tur.
Yakla k bir y l Urfa yerel temsilcisi olarak çal malar n yürüttü üm bu proje benim aç mdan son
derece heyecan verici, verimli ve yol gösterici olmu tur. Projede eme i geçen herkese sonsuz
te ekkürlerimi sunuyorum.
S. SELMA YAZICI Günebakan Kad n Derne i Yerel Temsilci: Mersin Günebakan Kad n
Derne i yerel bir sivil toplum örgütüdür. Her aç dan çok s n rl ko ullarda çal malar yapmaktad r.
Ba ak Kültür Sanat Vakf 'n n orta oldu umuz bu AB projesi ufkumuzu, olanaklar m z her
anlamda geli tirdi. En önemlisi bilgi ve donan mlar m z artt rarak çal malar m za yön vermemizi
sa lad .
Proje sayesinde çok fakl alanlarda kad nlarla birlikte sohbet etme ans na sahip olduk. Mersin'de
farkl bölgelerdeki kad n sorunlar hakk nda genel bir perspekti miz olu tu. Bu durum
çal malar m z nas l yönlendirece imiz konusunda bizim için yol göstericiydi.
Üzücü, keyi i, stresli anlar ya ad k proje boyunca. Destek almak isteyip aile engeli nedeniyle
destek alamayan kad nlar n varl
üzdü bizleri. Bazen e lerin telefonla aray p tehditkar
konu malar can m z s kt . Ama kad nlar n ald klar destekle özgüvenlerinin artt n
gözlemlemek, sorunlar na çözüm üretebilmelerine tan k olmak tüm olumsuzluklar gölgede
b rakt , enerjimizi yükseltti.
Kad nlar toplumsal ve kültürel olarak ve elbette ekonomik olarak yeterince güvende de iller.
Kad n sorunlar n n çözümünde yerel ve resmi kurumlar n aktive olarak, daha sistemli ve sürekli
çal malar sürdürmesi gerekti ini gözledik. Toplumsal cinsiyet e itli i'' kurumlar n politikalar n n
parças olmad kça, kad n e itimi ve istihdam önemli geli meler göstermedikçe sorunlara kal c
çözümler üretmek zor görünmekte. Bireysel kazan mlar olabilir elbette ama kad n sorunlar için
kal c dönü ümler gerçekle mez. Merkezi ve yerel idari kurumlar n zorlay c politikalar üretmesi
23
önümüzde yine bir çal ma alan olarak duruyor bu nedenle. Sivil toplum olarak etki alan m z ve
kapasitemizi de görme f rsat buldu umuz bu çal ma ayn zamanda sivil toplumun gücünü
görmemizi de sa lam t r.
rolleri, kad n n ekonomik güçsüzlüklerinin olmas ve mesle inin olmamas , i bulmas n n- meslek
edinmesinin güç olmas , yasal olarak korunmayaca , kendisinin, çocuklar n n hayat n n ya da
gelece inin tehdit ediliyor olmas de i imin önündeki en büyük engeller olarak ortaya ç kt .
1.4.2 UZMAN EK PTEN NOTLAR
Görü melerde tekrarlayan temalar, yaln zl k, utanç, çaresizlik, ba aramamak, suçluluk,
de ersizlik, güvensizlik, yo un kayg , üzüntü, konsantrasyonda güçlük, unutkanl k, dikkat kayb ,
kontrol edilemeyen öfke, durumun de i meyece ine dair inanç, uyku bozuklu u ve cinsel
sorunlard .
NALAN ÖZÇETE - PS KOLOG / STANBUL: Her bir ba vuranla bir görü me eklinde planlanm
olsa da, uygulamada farkl l klar oldu. Düzenli bir ekilde görü meye gelenler oldu u gibi yaln zca
bir kez dan manl k alanlarve k sa süreli problem odakl yard m alanlar oldu.
De erlendirmelerin ard ndan öncelikli ihtiyaçlar ki inin kendisi ile belirleyerek plan yapmay
tercih ettim. Yasal sorunlar n öncelikli olmas durumunda hukuki yard ma, psikiyatrik
müdahalenin öncelikli olmas durumunda bir psikiyatriste yönlendirildi. Meslek kurslar , aile
hekimlerine de yard m almak için ba vuruldu. Çe itli ya larda, farkl e itim düzeyinde, farkl
medeni durumlarda, farkl yerlerde ya ayan, ekonomik durumu farkl kad nlarla yap lan bu
görü melerde, ço unlukla e leri, e lerinin aileleri ve kendi aileleri ve ba lant l olarak da çevrenin
uygulad
iddet üzerine konu tum ve çal t m. Kimi zaman da benzer iddeti çocu una
karde ine uygulayan olmaktan ve bunun utanc ndan, çaresizli inden söz edildi.
Uygulayan n ve toplumun kabul etti i iddetin, maruz kalan kad nlar taraf ndan da kabul
gördü ü- ve hakl l k nedenlerinin ve durumun mant kl aç klamalar n n oldu u say s z görü me
yap ld . Ba ka türlü bakabilme ve de i imin mümkün olmas ihtimali üzerine çokça konu uldu.
Görü melerde s kl kla iddeti uygulayan n e itim seviyesi, ekonomik güçlükler, i sizlik, göç, ruhsal
s k nt n n buna neden oldu u kad nlar taraf ndan anlat ld . Ma dur edeni savundular s kl kla.
Sonra fark ettiler ve bu kez de kendilerine k zd lar.
Dayak yemeyi hak etti i durumlar oldu unu söyleyenler de oldu. Evet, ben de çok konu urum, o
da çok yorgundu gibi
Kaderim böyleymi , bunu kimseye anlatamam, rezil olurum. artlar
de i irse iddeti uygulayan ki inin de de i ece ine inananlar da vard .
bulursa, köye geri
dönersek her ey de i ir . Ya da Çocuklar m n iyili i için buna katlanmal y m. diyenler de vard .
Aile içinde iddetin görülme ekilleri ise öyleydi: Çe itli aletlerle ya da kendi bedeni ile kad na
vurarak zarar vermek, sa l için yard m istemesine engel olmak, de ersizle tirmek, a a lamak,
k skançl k, hakaret, küfür, korkutma, tehdit, ba kalar ile özellikle yak n aile üyeleri ile görü mesini
engellemek, di er insanlar n yan nda küçük dü ürücü sözler söylemek, ba kalar n n da buna tan k
olmas n sa lamak, meslek edinmesine, çal mas na, ya da e itimine engel olmak, cinsel ili kiye
zorlamak, para vermemek, konomik kararlar kendi ba na almak.
Bu duruma ba kalar n n da tan k olmas , ya n n ilerlemi olmas , çocuklar n büyümesi, e in
de i ece ine olan inanc kaybetmi olmak, kendisinin ve çocuklar n hayat n n tehdit alt nda
olmas da yard m almak için gelme nedenleri aras ndayd .
Aile veya bir kurum taraf ndan duruma ili kin yard m alabilece ine olan güven yani yaln z
olmad n hissetmek ve bilgilendirmeler de ba vuruyu kolayla t ran etkenlerdendi.
Görü meler s ras nda; dini inan lar, gelenekler erke in güçlü, kad n n zay f, erke in ailede ve
kad n n üzerinde söz sahibi oldu u dü üncesi, toplum taraf ndan belirlenmi kad nl k ve erkeklik
24
Devaml l k sa layabilen kad nlarda gelecek ya ama dair planlar, kendilik alg s nda olumlu yönde
de i iklikler, problemler kar s nda çözüm üretebilme becerisi, yard m isteme ve yard mdan
faydalanma, ya am üzerinde söz sahibi olabilme gibigözlenebilir de i iklikler oldu. Kad nlara
ula mak zordu, vakfa gelmeleri daha da zor. Görü melerden h zl ve ani çözümler bekleniyordu.
Beklentiler gerçekle medi inde ise hayal k r kl , bazen de öfke ç k yordu ortaya. Sonunda
arzular na uygun bir de i im ya ayabilenler, iddetin olmad bir ya am kurabilece ine inanan
ve bunun için harekete geçenler oldu. imdilik bulundu u durumda kalmaya mecbur oldu unu ya
da ba ka türlüsüne gücünün yetmeyece ini dü ünenler de oldu.
Yeliz YILMAZ - Psikolog /MERS N: Proje kapsam nda verilen psikolojik destek hizmetini
yürütürken çok say da kad nla birebir görü meler yaparak kad nlar ya ad klar sorunlar
kar s nda güçlendirmeyi ve desteklemeyi amaçlad m. Yapt m görü melerden yola ç kt mda
kad nlar n en muzdarip oldu u konular n toplumsal cinsiyet mekanizmas üzerinden ekillendi ini
söylemem gerekir. Proje süresince amac m z hep daha çok kad na ula mak oldu. Bunun için ne
kadar çabalasak da birtak m engelleri nedeniyle baz kad nlara ula amad m z üzülerek
söylemeliyim. Kad nlar n psikolojik destek almak gibi son derece bireysel bir ihtiyac söz konusu
oldu unda dahi kendi kararlar n vermeleri maalesef her zaman mümkün olmad .
Kad nlar n ya ad klar mahalle d na ç kmalar aileleri ya da e leri taraf ndan ho görülmedi i için
derne imize gelemeyen kad nlar oldu. Bu nedenle belli mahallelerdeki merkezlere gidip daha çok
kad na ancak bu ekilde ula abildik. Kad nlar n ikinci engelleri ise ehri bilmemelerinden
kaynakl yd . ehrin en bilinen noktalar n dahi kad nlar n bilmedikleri oldu ve tek ba lar na daha
önce hiç mahallelerinin d na ç kmad klar için adres iletmekte zorland k. S kl kla kar la t m z
sorunlardan biri de öngörülebilece i üzere e lerinin izin vermemesi oldu. K skançl k ve e inin
psikolojik destek almas na gerek olmad n dü ünmesi gibi gerekçelerle kad nlar n psikolojik
destek almalar engellenebildi. Görü me yapt m z kad nlar n bir k sm görü melere e lerinden
gizli geldiklerini belirttiler. Kendilerine ait telefonlar olmad
için baz kad nlarla ileti im
kurmakta zorluklar ya ad k.
Kad nlar n ilk görü melerde çocuk, kaynana-gelin veya ekonomik konulardaki, görece anlatmas
kolay, sorunlardan bahsettiklerini gözlemledim. Güven ortam olu tuktan sonra ziksel ve cinsel
iddet ya ant lar ndan söz etmeye ba lad lar. Cinsel iddetin sorguland ba vuru formlar nda
ço u kez hay r cevab al nsa da görü melerde iste i d nda cinsel birliktelik olarak cinsel iddetin
varl n sorgulad mda evet yan t n ald m.
Kad nlar n görü melerinde s kl kla göze çarpan bir olgu da hayat nda bir eyler yolunda gitmeyen
kad nlar n kendilerini suçlamaya e ilimli olmalar yd . Bu e ilimin toplumsal bak aç s yla tutarl
olmas da dikkat çekicidir. Problemin kayna nda e i, e inin ya da kendisinin ailesi olsa dahi kendi
yanl lar üzerinde durarak de i imi hede endi inden s kl kla ba ar s z olmu ve bu durum
zamanla ö renilmi çaresizli e neden olmu oluyor.
25
iddetle ilgili en çok dikkatimi çekense: Kad n e er çocukluk ya am nda iddete maruz kalm sa
evlili inde varolan iddeti sorun olarak görmeyip normalle tirebiliyor. Bu durum kad nlar n iddet
nedeniyle yapt ba vurular n say s n n neden az oldu una k tutabilir.
1.4.3 PROJE GÖNÜLLÜLER NDEN NOTLAR
Kad nlar n ruhsal sa l n etkileyen önemli bir etken de di er kad nlar Kad n ailesinde ya ad
iddet ya da di er olumsuzluklar de erlendirmek için çevresindeki kad nlar n ya amlar n
referans alabiliyor. Evinde iddet gören bir kad n n annesi, k z karde i, kom usu da iddet
görüyorsa bu durum iddetin me rula mas n sa larken kad n n çözüm için yasal yollara
ula mas n geciktiriyor ya da engelliyor.
Av.
R N GÜNER/MERS N: Günebakan Kad n Derne inin de dahil oldu u proje kapsam nda
gerek dernek bünyesinde üyelere yönelik yap lan e itim çal malar , gerekse bu çal malar n
sonras yap lan alan çal malar na gönüllü olarak kat lmaktan keyif ve mutluluk duydum.
Keyi iydi çünkü çal malar n her biri kendi içinde bende de bir fark ndal k yarat yordu. Mutluluk
duydum çünkü alan çal malar ndaki sorulara yan t vermek, yol göstermek, sorunu çözmekte
yard mc oldu unu hissetmek çal malar n yorgunlu unu alan bir durumdu.
Aldatma, bo anma gibi konularda çokça öne sürülen neden asl nda kad n n ekonomik
ba ms zl n n olmamas d r. Ancak ekonomik ba ms zl
olmas na ra men bo anamayan
kad nlar n en büyük nedeni ise toplumsal cinsiyet rolleri ve bu bak aç s n n ya ataca engellere
dair korkulard r.
Tüm bu can s k c tabloya ra men uzun süre destek alan kad nlar n görü me sürecinde özgüven
kazanmaya ba lay p, haklar ndan haberdar olarak sosyal ve hukuksal alanda çözüme yönelik
somut ad mlar atmaya ba lad klar na sevinçle ahit oldum.
AYSEL POLATSOY Psikolog / ANLIURFA: Urfal , Kürt vebir kad n psikolog olarak iddet
ma duru kad nlarla çal mak unutulmaz bir deneyim oldu. Sistemin Kürt oldu u için
ötekile tirmeye; kad n oldu u için ikincille tirmeye u ra t bir co rafyada do up büyüyen bir
psikolog için ma durlarla çal mak hem mesleki aç dan hem de bir insan olarak bir anst . .
Ataerkil sistem ma duru, devlet ma duru, erkek ma duru onlarca kad n. Kocas n n 12 ya ndaki
ye enine tacizde bulundu unu kan tlayamad için evden at lan kad n; y llarca kocas n n cinsel
saplant lar na boyun e mek zorunda kalan kad n; madde ba ml s o lundan dayak yiyip soka a
at lan kad n; her gün kocas n n tecavüzüne u ray p bu tecavüzlerden do an çocuklara anne
olmak zorunda olan kad n; bo anmay ba arabilirse 60 ya ndaki adama ikinci e olarak
evlendirilen kad n; hamileyken bo and için çocu u do ar do maz elinden al nan, 9 ay karn nda
ta d çocu unun yüzünü göremeden, kokusunu alamadan çocu unu üvey anneye teslim etmek
zorunda kalan kad n; 14 ya nda evlendirilen, y llarca iddet gören, defalarca intihar giri iminde
bulunan kad n; ba kas n seven erkeklerle evlendirilen, evlendikten sonra kocan n i kencesine
maruz kalan kad n. Yani ezilen, dayak yiyen, karar verme hakk elinden al nm , intihara
sürüklenen, öldürülen kad n..
Sorun böylesine net ve ortada iken; çözüm noktas nda sadece kad n n ruh hali ile ilgili derin
analizler yapman n faydas z oldu u bir gerçek.Kad nlardan empati kurmalar n beklemek, ana
ak m psikolojinin 'bar ma, affetme, pozitif bakma, empati kurma' gibi içi bo kavramlar n kad na
sunmak iddeti içselle tiriyor, bask y normalle tiriyor.
Bireyin ruh durumunu, içinde bulundu u toplumsal düzenden ba ms z dü ünemeyiz. Bozuk
düzen, ruh sa l bozuk bir toplum ve ruh sa l bozuk bireyler demektir. Kad na uygulanan
iddet de bozuk düzenin uzant s ve sonucu olarak kendini gösteriyor.
Kad na dü en kabullenmek de il, mücadele etmek; içselle tirmek de il, direnmek. Özelde erke e,
makro düzeyde bozuk düzene kar bir mücadele ve direni geli tirmek.
Mücadele eden, zincirlerini k ran bir kad n için en iyi terapi özgürlüktür.
26
Avukat olarak kat ld m alan çal malar nda di er arkada larla birlikte fark na vard m z
konulardan biri, genel anlamda dünya ve ülkemizde var olan kad na yönelik iddetin boyutu idi.
Erke in kad na uygulad duygusal, ekonomik, ziksel, psikolojik ve her türlü iddetin ma duru
olan ki inin bile, gördü ü iddetin nedeni olarak; iddet uygulayan ki inin i siz olmas , ekonomik
sorunlar n n olmas gibi konular mazeret olarak kabul etmi olmas idi.
Alan çal malar olarak yap lan ev toplant lar nda gelen sorunlar genellikle evlilik boyunca
edinilen malvarl , nafaka, velayet ve ekonomik sorunlar nedeniyle ücretsiz avukat edinme
hakk nda oldu. Hukuk sistemimizde yer almas na kar n uygulamada kar la lan durumlar kabul
ederek bilgilendirmeye, yol göstermeye çal t k. Kat l mc lar n sa l kla, e itimle ilgili sorunlar nda
arkada lar m n çözüm üretme çabas göz ard edilmeyecek kadar içtendi.
Ya ad m z ilde yar m saatlik mesafesi olan yerle im yerlerinde hayat n çok zor oldu unu ve
bazen sadece konu makla kald m z üzülerek gördü ümüz zamanlar n verdi i buruklu u da
belirtmeden geçemeyece im. Projede eme i geçen herkese te ekkür ediyorum. yi ki vars n z.
PEYRUZE KAFA/MERS N: Bu projede gönüllü çal an Günebakan Kad n Derne i üyesiyim. Ev
toplant lar organize ettim ve kat ld m. Toplant larda farkl kültürde insanlarla tan t m. Ba larda
sorumluluk almaktan çekiniyordum. Yapamayaca m dü ünüyordum. Ama giderek kendime
güvenmeye ba lad m. lk etapta ald m e itimler bana çok ey katt . leti im kurmada
rahatlad m. Kendimi daha iyi ifade edebiliyorum. Bu güvenim çevremdeki arkada lar m da olumlu
etkiledi. Kad nlara dair sorunlarda daha çok ey payla abiliyor ve destek olabiliyorum. Bu da beni
mutlu ediyor. Sosyalle tim. Önceden bu tür çal malarda ba ma bir ey gelebilir diye ürkerdim. Bu
çal mayla o korkular m a t m. Farkl statüdeki insanlarla konu mada heyecanlan r, ileti im
kurman n mümkün olmayaca n san rd m. Benim onlarla birlikte bir çal ma yapabilece imi
dü ünemezdim. Onlar n yapamad ama benim yapabildi im eyler oldu unu gördüm. Anlad m ki
herkesin iyi yapabilece i bir ey var. Bunlar bir araya gelince önemli oluyor. Bu proje çal mas nda
ya ayarak ö rendi im bu bilgi benim için çok de erli.
ÖZLEM ULUTA
ENGÜL / ANLIURFA: anl urfada daha önce kad na yönelik iddeti önleme
ilgili birçok proje ve çal ma yap lm t . Ancak bu proje birçok anlamda di erlerinden farkl ve
etkilidir. Proje iki y ld r devam etmekte, bu süreç boyunca yerelde iddete kar mücadele eden
tüm STK ve kurumlarla ili kilenmi tir. Proje dernek ve üyeleri aras nda ba güçlendirdi ve yerelde
STK'lar aras nda güçlü bir ileti im a kurmu tur.
Yap lan saha çal malar , toplant lar ve ev ziyaretleri iddet ma duru kad nlar için destekleyici ve
bilgilendirici olmu tur. Proje süresince verilen dan mal k hizmetleri kad nlar n anl urfa'da
ihtiyaç duyduklar bir çal ma olmu tur. Dan mal k çal malar sayesinde geni bir kesime
ula lm t r. leti im a n n güçlü kurulmas anl urfa'da derne in tan nmas na, proje kapsam nda
27
verilen e itim ve dan mal k hizmetlerine eri imi kolayla t rm t r. Verilen e itimler kad na yönelik
iddete kar yap lacak çal malarda stklar için önemli bir bilgi kayna olmu ve tecrübe
kazand rm t r.
evre YAZAR / ANLIURFA Ba ak Kültür ve Sanat Vakf öncülü ünde Derne imizin de orta
oldu u kad na yönelik iddetle mücadele projesinde yap lan fark ndal k e itim çal malar na sivil
toplum kurulu temsilcilerinin de kat l m sa lamalar ile kurumlararas ileti im a kurulmu tur.
Bunun yan s ra gerçekle tirilen mahalle çal malar , ev ziyaretleri ve kad nlara toplu
ula abildi imiz her alanda birebir görü me f rsat n n olmas büyük bir anst . Bu ekilde kad nlar n
kendilerini daha rahat ifade etme f rsat olu tu ve bilgilenmeleri daha verimli oldu. Ayr ca bu
projede çal anlar n da farkl pro ldeki kad nlar daha yak ndan tan ma imkan oldu ve empati
yapmalar n ayard mc oldu, fark ndal klar artt .. D ar dan okunan duyulan olaylara dokunma
f rsat olu tu.
PSK. EL F CAN KOCAMI / STANBUL: Ba ak Kültür ve Sanat Vakf ve bu projeyle tan mam
bir kahvalt da ahhan m Kanat ile tan mam ile ba lad . Kendisiyle yapt m z k sa sohbetten
vak ftaki projeden bahsetmesi beni heyecanland rm t ve yer alabilece imi dü ünmü tüm. Bu
ekilde proje koordinatörü Hümeyra Tusun ve asistan Dilan ahin'den bir randevu ayarlay p proje
üzerine ayr nt l konu tuktan sonra kesinlikle projede yer alabilece imi dü ündüm. lk toplant ya
kat ld mda da bu dü üncem kendini do rulam t zaten ve ben art k bir ekilde projenin
içindeydim. Ancak maalesef çok vakit ay ramam t m. Vakf n etkinliklerine elimden geldi ince
kat l p bir iki kad n çal mas nda deneyim payla m nda bulunabildim. Bu proje gerçekten beni
heyecanland ran ve evet tam bu nokta bir eyler yapabilirim dedi im bir projedir. Neden bu proje
benim için çok önemli çünkü bilmekteyiz ki kapitalist modernitenin en çok sald rd kad nlard r.
Bilmekteyiz ki asl nda kad na yönelik iddet politiktir. te tam bu noktada kad nlar n yeni bir
perspektif kazanmalar nda onlara destek olmak kad n n kendi gücünün fark na varabilmesine
yard mc olmak için bu proje çok önemliydi. Bu proje ile ufak bir dokunu la kad nlarda bir pencere
aralay p baz eyleri sorgulamada onlara yard mc olduysam kendi ad ma çok sevinirim. Çünkü bu
projede tan t m belki sadece bir kez gördü üm kad nlar bende yepyeni pencereler açt .
Hepsine çok te ekkür ederim. Umar m projede yer alan herkes için ufakta olsa bir pencere
aralanm t r.
AV. CEVR YE AYDIN/ STANBUL: "Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli
E itsizlikle ve Kad na yönelik iddetle Mücadele" projesinin hukuki yard m alan nda yer ald m.
Mahallelerde ve yerel STK'larda proje çerçevesinde kad nlarla yap lan toplant lara kat ld m. Bu
toplant larda iddete u rad m zda haklar m z, yasal ba vuru yollar ve ba vuru yollar n n nas l
kullan laca konular n anlatt m. Kad nlar n sorular ve iddetle ilgili deneyimleri, tan kl klar
üzerinden u rad klar iddet ile hukuk yoluyla mücadele etmek için ba vuru yollar n n neler
oldu u, ba vuru yollar na h zla eri mek için hangi yerel STK ve kamu kurumlar ndan destek
alabilecekleri, ba vuru yollar n kullanman n iddet uygulayanlar üzerindeki cayd r c etkileri
üzerine interaktif ve ö retici söyle iler gerçekle tirdik. Bu toplant ve söyle ilerde edindi im en
önemli gözlemlerden biri, pek çok kad n n iddet denilince akl na sadece dayak, kaba kuvvet ve
b çakl /silahl sald r gelmesi oldu. Toplant lardan ç kan en önemli sonuçlardan biri iddet in çok
geni bir tan m oldu u hakk ndaki fark ndal k idi. Yine pek çok kad n, u rad
iddeti ilk kez bir
topluluk önünde payla yordu. Bu payla m, iddete u raman n ki isel bir utanç olmad n
ö retti. Dolay s yla toplant lara kat lan kad nlar n iddet kar s nda yaln z olmad klar n ,
payla abileceklerini, yard m alabileceklerini ve mücadele edebileceklerini bilmeleri, onlar
28
güçlendirdi, özgüvenlerini art rd . Haklar n ve ba vuru yollar n ö renmelerinin onlara önemli bir
donan m sa lad n gördük. Tek ba na bu durum bile, bu tür ayd nlatma ve hak bilinci, fark ndal k
olu turma çal mas n n ne kadar büyük bir ihtiyaç oldu unu gösterdi. Bu bilinci ta yan kad nlar
hak arama ve ba vuru yollar n kulland kça, bu ba vuru mekanizmalar nda ve sosyal destek
kurumlar nda hizmet veren konuyla ilgili de i ik mesleklerden uzman ve çal anlar n da iddet
olaylar na mesleki alandan daha dikkatli ve daha duyarl yakla makta olduklar ayr bir gerçeklik.
Tabii, bir ba ka gerçek ise kad nlara yönelik iddete kar mücadele hacminin, kad nlara yönelik
iddetin kendisi kadar h zl artmad
Buna kar n, bilinçlenen, fark ndal k kazanan her kad n,
ba ta kendisi ve çocuklar olmak üzere etraf nda da iddete kar bir mücadele duvar örmeye
ba l yor. Bu da bizim umutlu olmam z için yeterli bir neden..
Bu projede küçük de olsa bir katk m oldu u için mutluyum. Çünkü mesleki bilgi ve deneyimimin,
gerçekten ihtiyac olanlara ula t zaman toplumsal bir kar l oldu unu anl yor, görüyorum. Bu
çal mada da bu toplumsal kar l
gördüm, hissettim. Gönüllü çal ma, gerçekten ihtiyaç
duyanlara ula t nda verdi i manevi doyum ve mutlulu un yerini hiçbir maddi de er
dolduramaz. Özellikle yüz yüze ileti im kurabildi im mahallelerdeki ev toplant lar n n daha verimli
ve benim için de daha ö retici oldu unu dü ünüyorum. Kad nlarla kendi ya am alanlar nda yüz
yüze geldi imizde iddet gibi çok köklü bir sorun ve çok yönlü bir alanda daha kal c çözümler
üretebilece imize olan inanc m ve umudum artt . Ba ak Kültür ve Sanat Vakf 'n n önümüzdeki
dönemlerde planlad
çal malarda mahalle toplant lar n n niteli ini yükselterek sürdürmek
verimli sonuçlara yol açacakt r. Yüz yüze geldi imiz kad nlarla, ba ka çal malarda da
kar la abilmek isterim.
1.4.4 FAYDALANICILARDAN NOTLAR
STANBUL
H. A. - Bir arkada m vesilesiyle bu çal madan haberdar oldum. Benim için çok güzel ve faydal bir
çal ma oldu. Bu çal ma sayesindekendimi ve hastal m tan d m. S k nt lar m ve bununla nas l
ba a ç kaca m ö rendim. Hastal m n tedavi edilebilir oldu unu ö rendim. Benim için de i iklik
oldu, yeni arkada l klar kurdum, yeni insanlarla tan t m. nsanlarla ve evdekilerle ili kilerimde
kendimi görmemi sa lad . Böyle çal malar daha çok olmal bizim gibi biryere gitmeyen ve
olanaklar olmayan kad nlar için böyle faaliyetlerin olmas iyi oldu. Vak f arac l yla farkl
kültürlerden kad nlarla tan t m, kimse kimse k yafetinden dolay ele tirilmiyordu. nsalar s cak,
ilgiliydi. Derdimi rahatl kla anlataca m bir yerdi. Maalesef bitiyor ve çok üzülüyorum, daha da
devam etmek isterdim ama bitiyor. Psikolo umuzu çok sevdim. Bir doktordan çok bir
arakada ma dert anlat yormu um gibi hissetim. Cumartesi günlerini sab rs zl kla beklerdim.
G. B. Kad na Yönelik iddet projesinde çevremdeki kad nlar beklenirken ben kendim kat lma
gere i duydum. Ya ad m süreç ve s k nt lar mdan kaynakl kendi içime kapanm t m. Bu dönemi
hem kendim, hemde çevremdekiler için psikolojik destek almay dü ünürken kar ma bir anda bu
proje ç kt . Benim için çok iyi oldu. 10 ayd r geliyorum. Tabi proje daha çok iddet gören kad nlar
için ama ben iddet görmüyorum. Ald m destek sayesinde kendi ya ant ma bakma f rsat m oldu
ve kendime zaman ay rmayarak asl nda kendi kendime iddet uyguluyor oldu umu fark ettim.
Kad n olarak de i im ve dönü ümü kendim için ne kadar istesemde yava ilerledi imi fark ettim
bu anlamda projenin benim içinde toparlay c oldu unu dü ünüyorum. Bu ve bunun gibi toplumsal
29
sorunlar n çözümü için geli tirilen projelerin uygulanmas n istiyorum ve elimden geldi ince de
destekleyece imi belirtmek... Ba ar lar.
MERS N
E. S. Ben 40 ya nday m.15 ya nda berdel olarak evlendirildim. Kocam zaman zaman evi terk
ederdi. Aileler bar t r rd . Köyden ehre göçtük. Sorunlar ço ald .16 y ld r ayr ya yoruz. Resmi
nikah m olmad için 4 çocu umla nafaka bile alamad k. Kendi çabam ve biraz aile deste iyle
çocuklar m büyüttüm. Günebakan Kad n Derne iyle arkada arac l yla tan t m. Ev
toplant lar na kat ld m. lk defa kad na farkl bakan bir grupla tan t m. Benim kültürümde hep
kad n suçlan r ve katlanmas gerekti i ö ütlenir, erke e hak verilir. Ben baz eylere katlanmay
istemedi im için suçlan rd m. lk defa beni yanl lamayan, bana destek veren kad nlarla
kar la t m, tan t m. Çok güzel konular konu uyor, sohbet ediyorduk. Hukuksal haklar m z ve
resmi nikah n kad n aç s ndan neden gerekli oldu unu ö rendim. Kad n-erkek aras ndaki
ayr mc l n nedenlerini ö rendim. Ö rendiklerimi ben de gitti im yerlerde payla yorum. Ayr ca
dernekte kad nlara verilen psikolojik destekten yararland m. Böyle yerlerin ço almas n
istiyorum. Daha çok Günebakan, daha çok bilinçli kad n. Günebakan kad n derne ini tan d m için
mutluyum, te ekkür ederim.
N. D. Günebakan Kad n derne inin Mersin'de uygulam oldu u projede psikolojik destek alan
kad nlardan biriyim. Ya ad m z olaylar bazen bizi k s r bir döngüye sokuyor. Böyle durumlarda
uzman deste ine ihtiyac m z oluyor. Özellikle ekonomik durumu iyi olmayan kad nlar bu ans
bulam yor. Bu proje ben ve benim gibi kad nlara bu ans tan d . Ben bu ans kullanabilen biriyim
ve olumsuzluklar n olumluya dönü mesini ya ad m. Bu nedenle projede emek verenlere ve
psikolo umuz Yeliz Han m'a sonsuz te ekkürlerimi iletirim.
S. A.
Günümüzde kad na yap lan iddete ve ayr mc l a tan k olmu ; birebir ya am
kad nlardan biri olarak çözüm ararken Günebakan Kad n Derne i ile ileti ime geçtim. Dernek
yöneticileri ve üyeleri ile görü melerimde projelerinin iddete maruz kalan ve risk alt ndaki
kad nlar bilinçlendirme, yönlendirme, psikolojik ve hukuki desteklerle güçlendirme çal malar n
takdir ettim. Ald m psikolojik destek ve yard mla güçlendim, sorunlar m çözerek ya am ma
farkl pencereler açt m. Benim gibi sorun ya ayan kad nlar n da destek alarak güçlenmelerini
öneriyorum. Proje kapsam nda kad n için ya anabilirlik, sosyal ve kentsel haklar n geli tirilmesi,
dü üncelerini aç kça söyleyebilen, çözüm üretebilen, karar alan ve uygulayan kendi sorunlar na
sahip ç kabilen kad nlar olu turabilmek ad na yürütülen çal malar nda süreç içinde yer almak
istiyorum.
URFA
N. . Dan manl k hizmeti almadan önce çocuklar mla en çok da k z mla olan ileti imim çok
kötüydü. Payla mlar m z s n rl yd . Ya amevinin yapm old u iddetle mücadele projesinin
psikolojik dan manl k hizmetinin duyurusunu ald m gibi ba vuruda bulundum. K z mla birlikte
destek almaya ba lad k. Görü melerden sonra k z mla ileti imim güçlendi, uan her eyi konu up
payla abiliyoruz. Günlük hayat mda kendimi daha rahat ifade edebiliyorum
30
A.K. Ya am n bana verdi i oyun çok a rd kald ramad m. E imin beni y llar önce aldatmas
ya ad m a r sorunlar yüzünden çocuklar m ve çevrem ile ileti imim kopmu tu. Ya amevi Kad n
Derne inin kad na yönelik iddetle mücadele projesinin psikolojik dan manl k hizmetinden
yararland m. Psikolog ile görü melerde kendimi daha çok ifade edebildi imin fark na vard m. 7 y l
psikiyatri tedavi görüp ilaçlar kulland m ama toparlanamad m. Ya amevinden ald m psikolojik
destek ve bu sayede dernek çal anlar ile edindi im arkada l k bana çok faydal oldu. Y llar önce
e imin bana ya att klar n bu kurum sayesinde biraz da olsa unutabildim.
1.4.5 HEDEF GRUPTAN NOTLAR
Dil ad Güngör: Avazen Jinan* (Kad n n Ç l ) Ba ak Kültür ve Sanat Vakf yla tan mam
tesadü er sonucu oldu. Kad n grubuna nas l katk da bulunabilece im konusunda dü ünürken
çe itli a amalardan sonra çal t r c s oldum. Bu her eyden önce me akatli bir i ti. Müzikle belki de
ilk deneyimlerini ya ayan bir kad n toplulu u vard kar mda. Fakat öylesine heyecanl öylesine
istekliydiler ki. Onlar n heyecan bana geçiyor ço u zaman ben daha da heyecanlan yordum.
Güzel kad nlarla güzel ark lar söyledik. Iyi ki de söyledik.
Zarife Turan: San r m Koma Awzen Jinan Grunun en ya l üyesi benim. Grubumuz daha çok yeni
ve çiçe i burnunda. lk kez bir grup çal mas na kat l m sa lad m, eme imiz dört duvar aras nda
kalmad . Çok k sa sürede halk m z n kar s na ç kt k. Her eyden önce biz kad nlara biçilen rolün
d na ç kt k. Bu çal ma bize çok ey katt . Profesyonel bir e itmenden an dersi ald k. Yeni
arkada l klar ve payla mlar ya ad k. Duymad m eski anonim stranlar ( ark ) uyum ve disiplin
içinde, öz güvenle ö rendik ve söyledik. Kendimi bildim bileli ark söyler ve dinlerim. Daha 5-6
ya lar nda çatal, ka k, b çak ne bulduysam mikrofon yapar uzun hava söylerdim. Taki annem
saç m yolana kadar. Kom u kad nlar camdan beni dinleyip a l yorlarm , sonradan duydum. Köy
ivesiyle yeti meyesice ne çektinde bu ya ta böyle ac ac söylüyorsun derlerdi. Ba ak kültür ve
sanat vakf na bize bu imkan verdi i için çok te ekkür ederim.
Heval Ay k: Hümeyra taraf ndan kad na yönelik iddetle mücadele proje çal mas ndan haberdar
edildi im de ve kat ld m ilk toplant daya kadar yap lacaklar aç s ndan çok orjinal, devaml l
olan bir çal ma içerisinde yer alaca m dü ünmemi tim. Çünkü daha önce hiç bir sivil toplum
çal mas nda yer almam t m ve ayr ca bu tür çal malar n kapsay c , rehabilite edici -yani sorun
ya ayan insanlar aç s ndan- olaca n dü ünmemi tim. kinci a ama Hümeyra proje
çal malar n n ba lad n ve bu kapsamda bir kad n müzik grubunun kurulaca n ve kat lmam
istedi ini söyledi ind kat lmay pek dü ünmedim; çünkü gidip tan mad m ve belli aç lardan
sorun ya am kad nlarla ark söyleyecektim ve bu tercih edece im bir durum de ildi. Kat ld m
bu ilk toplant dan sonra öyle en akrak kad nlar , baz lar ya t md , baz lar annem ya nda,
arkada lar baya müzikle ilgili görünce kafamdaki sorun ya am kad n kri silindi. lk
çal mam zd ve biz profesyonel hocayla çal malara ba lad k. Yaz mevsimindeydik, tatildik ama
hocam z n profesyonel olu u, çal may çok ciddiye almas ayr ca kat lacak program m z n olmas
müthi bir motivasyon kayna oldu bizim için. Müzik okulundaym z, i imiz müzikmi gibi oldukça
heyecanl , hevesli, merakl , h rsl ve yüksek motivasyonla gerçek bir grup gibi çal malar m z
sürdürdük. Bizim için çok önemli iki programa kat ld k. kisi de çok ba ar l programlard . Bu aç dan
Ba ak Sanat' n hayat m zdaki yeri çok önemli çünkü kendimizi çok önemli hissettik. Evdeki veya i
yerlerimizdeki zorunluluklar d nda sadece istedi imiz için kat ld m z, emek verdi imiz, zaman
31
ay rd m z ve ba ard m z bir yönümüzün, kendimizi ba ka ifade etmeninba ka bir eklinin
olmas bizi gururland rd .
Ay e Zozan Ayd n: Vakf n kurulu undan beri gelip gidiyordum. Zaman zaman ba ka
çal malar na kat l yordum. Kendim için hep bir eyler yapmak istiyordum. Kad na yönelik iddetle
Mücadele projesinde gönüllü olarak çal maya ba lad m. Kad n müzik grubu kurulacak sende gel
kat l dediklerinde a rd m. Önce, bu ya tan sonra bana bir ey katmaz diyerek kat lmak
istemedim, ama arkada lar srar edince katlmaya karar verdim. imdi ise çok keyif alarak geliyor
ve çal malar s ras nda rahatl yorum. Asl nda çok da iyi bir müzik kula m olmamas na ra men çok
da önemsemedim. Grup olarak çal man n ne kadar zevkli oldu unu gördüm. Ayr ca hepimizin
farkl ya larda olmas da beraber çal may daha keyi i k l yor.
Tülay Acar: Yakla k bir y l önce bir arkada m n önerisi üzerine Ba ak Kültür ve Sanat Vakf na
geldim. Vakf n çal malar hakk nda bilgi ald m ve çal malar ndan baya etkilendim. Daha sonra
ö rendim ki kad na yönelik iddetle mücadele projesi kapsam nda Koma Awazen Jinan ad nda bir
kad n müzik grubu var. Hemen gruba kat lmak istedim, sa olsunlar itiraz etmeden beni aralar na
ald lar. Benim için heyecan verici büyülü bir ba lang çt . Y llar önce ö rencili im s ras nda müzikle
ilgilenmek istemi fakat ailem taraf ndan engellenmi tim. Y llar sonra böyle bir f rsatla
kar la mak çok güzeldi. Bundan daha güzeli de benim gibi dü ünen kad nlar n varl yd . Türkiye
geneline göre iyi bir e itim ald m. Yoksul da say lmazd m fakat bir Kürt kad n olarak stanbul'da
kendimi öteki hissediyorum. Y llarca Kürtçe müzik dinlemenin, bu müzi i söylemenin a r
bask larla kar la t bir ku aktan geliyorum. Bütün bunlar dü ündü ümde hem böylesi güzel
kad nlarla birlikte olmak hem de Kürtçe Müzik çal mas yapmak benim için çok güzel bir deneyim
oldu. Bir kad n grubuyla ilk kez sahneye ç kma heyecan n ya ad m. Urfa kad n ya am evinin 8
Mart etkinli i için Urfa'ya gittik ve müzik dinletisi sunduk. Arkada larla ayn evde kald k bütün
bunlar bana çok güzel duygular ya att . Bütün arkada lara fakat öncelikle projenin ba nda olan
Hümeyra'ya ve ö retmenimiz Dil ad'a Yürekten te ekkürlerimi sunuyorum. yi ki varlar.
2.1. Örneklem
2. BÖLÜM: METODOLOJ
2.1 ÖRNEKLEM
Yerel Destek Mekanizmas yla Toplumsal iddet Temelli E itsizlikle ve Kad na Yönelik
iddetle Mücadele projesi kapsam nda öngörülen faaliyetlerden biri olan veri elde etme süreci
yöntemi ve analizi çerçevesinde en güvenli biçimde gerçekle tirilmi tir. Veri toplama sürecinde,
stanbul, Mersin ve anl urfa'da iddet olgusu, iddetin türleri, yayg nl ve temel bile enlerine
ili kin güvenli ve kullan labilir veriler elde edilmi tir. Veriler niceliksel ara t rma yöntemi ile
yap land r lm görü me formlar na ba l kal narak toplanm t r. Öte yandan proje, görü me
yap lan kad nlar n ayn zamanda psikolojik ve hukuki destek almalar n da kapsad ndan,
görü mecilerle derinlemesine de erlendirme yapma f rsat da yaratm t r. Gerek nicel veri
toplama sürecinde gerekse psikolog görü melerinde proje konusunda gerekli hassasiyet
gösterilmi tir. Kad na yönelik iddet konusunda yap lan bir proje olmas nedeniyle, iddet
ma duru kad nlara yeterince duyarl olunmu ve güvenliklerini tehlikeye atacak bütün unsurlar
göz önünde tutulmu tur. Projenin veri toplama ve psikolojik dan manl k süreçlerinde Dünya
Sa l k Örgütü'nün (WHO World Health Organization) geli tirmi oldu u Etik ve Güvenlik
Kurallar dikkate al nm t r.
Niceliksel ara t rma yöntemi kullan larak stanbul'da Ata ehir ve Sancaktepe ilçeleri, Mersin'de
Toroslar ve Akdeniz ilçeleri ve anl urfa kent merkezi düzeyinde kad na yönelik iddet ve destek
alma durumlar na ili kin güvenilir veriler elde edilmesi amaçlanm t r. Yap lan analizlerle iddet
ma duru kad nlar n ya grubu, e itim düzeyi, sosyo-ekonomik durumlar ve iddetin türü, süresi,
s kl ve faalillerine ili kin çaprazlama veriler elde edilmi tir. Bununla birlikte bu nicel ara t rma ile
iddete u rayan kad nlar n kamu kurumlar ya da sivil toplum örgütlerine ula mas , destek
talepleri ve destek alma s kl klar na ili kin deneyimleri ve ihtiyaçlar na ili kin veriler elde edilmi ve
görü leri de erlendirilmi tir.
2.2 ÖRNEKLEM SEÇ M
Projenin örneklemine, stanbul (Ata ehir ve Sancaktepe ilçeleri), Mersin (Toroslar ve Akdeniz
lçeleri) ve anl urfa (kent merkezi) düzeyinde ya ayan, 14 ya ve üzeri 316's iddet ma duru olan
320 kad n de erlendirme kapsam nda tutulmu tur. Söz konusu illerde/ilçelerde, proje
yürütücüsü olan kurumlar n yapm oldu u ev ziyaretleri, toplant lar ve gönüllü a arac l yla ve
haz rlanan a , bro ür vb tan t m materyallerinin yard m yla ula lm t r. Gröü meler kad nlarla
birebir ve kad n yaln zken yap lm ; veriler görü me formlar ndan elde edilmi tir. Bu ba lamda
veriler analiz edilirken, psikolojik ya da hukuki destek almak için kendi iradesi ile kurumlara gelen
320 kad ndan iddet gördü ünü beyan eden 316 kad n n verileri temel al nm t r.
32
33
2.3 ÖRNEKLEM N SINIRLILI I
Proje kapsam nda örneklemin s n rlar her ilden/ilçelerden 100'er kad n (toplamda 300 kad n)
olarak belirlenmi olmakla birlikte proje süresince üç faaliyet alan nda da daha fazla say da
kad na ula mak için çaba sarfedilmi tir. Bununla birlikte, stanbul'un nüfus yo unlu u
(14.160.467, 2014 TÜ K Nüfus Verilerine Göre) ve aile içi iddet oran n n anl urfa (1.801.980,
2014 TÜ K Nüfus Verilerine Göre) ve Mersin'inkinden (1.705.774, 2014 TÜ K Nüfus Verilerine Göre)
yüksek oldu u göz önüne bulundurularak anl urfa ve Mersin'den elde edilen bulgular n daha
kapsay c sonuçlar verdi i dü ünülebilir.
2.4 GÖRÜ ME FORMU
2.6. Kad na Yönelik iddet Tan mlar
2.6 KADINA YÖNEL K
DDET TANIMLARI
A a daki tan mlarda belirtildi i üzere iddet içeren davran n en az birini bir kez ya am olmak o
iddet biçiminin ya and anlam na gelir. Fiziksel iddet, e veya birlikte olunan ki i ya da aile
yak nlar , kad n n kendi ailesinden yak nlar taraf ndan ziksel olarak kötü bir davran a maruz
kalma; cinsel iddet, e i veya birlikte oldu u ki iler ya da aile yak nlar taraf ndan istemedi i halde
cinsel ili kiye zorlanma veya cinsel olarak a a lay c ya da küçük dü ürücü buldu u bir eyi
yapmaya zorlama; cinsel istismar, çocukluk ça nda evlilik öncesi- istenilmeyen bir cinsel
davran a ya da cinsel olarak rahats z edecek ekilde dokunulmaya maruz kalma anlam na
gelmektedir.
E i ya da birlikte oldu u ki i taraf ndan kad na yönelik ziksel iddet:
· Tokat atma ya da bir ey f rlatma
· tme, tartaklama ya da saç çekme
Projenin görü me formu Dünya Sa l k Örgütü Multi-country Study on Women's Health and
Domestic Violence Against Women çal mas nda kullan lan soruka d dikkate al narak, ülke
ihtiyaçlar da göz önünde bulundurularak uzman psikolog ve bilim insanlar n n nezaretinde
tasarlanm t r. Görü me formlar nda a a daki konu ba l klar ile ilgili veriler toplanm t r:
· Yumruklama ve bir cisimle vurma
· Ba vuru süreci
· Bo az n s kma ya da bir yerini yakma
· Kad n n demogra k özellikleri
· B çak, silah gibi aletlerle tehdit etme ya da bunlar kullanma
· Evlilik tarihçesi
E i ya da birlikte oldu u ki i taraf ndan kad na yönelik cinsel iddet:
· Genel sa l k sorunlar
· Zorla cinsel ili kiye girme
· Kad na e i ya da birlikte ya ad ki i, aile yak nlar taraf ndan uygulanan özellikle son 1 y l ve
daha geriye giderek ya ad
ziksel, duygusal,cinsel, ekonomik iddet/istismar (süresi, s kl ,
türü)
· stememesine ra men korkudan cinsel ili kiye girme
· Kad nlar n gebelik s ras nda maruz kald klar iddet ve bundan do an sa l k sorunlar
· iddet gören kad nlar n iddetle ba etme yollar
· Tekmeleme, sürükleme ya da dövme
· Cinsel aç dan a a lay c ya da küçük dü ürücü eylemlere zorlama
E i ya da birlikte oldu u ki i taraf ndan kad na yönelik duygusal iddet/istismar
· Hakaret ya da küfür etme
· Ba kalar n n yan nda a a lama ya da küçük dü ürme
· iddet sonucu yaralanma, travma
· Korkutma ya da tehdit etme
· iddet sonras destek aray lar
· Yönlendirme mekanizmalar na ula ma deneyimleri ve çözüm süreçleri
· Kad na ya da çevresindekilere zarar vermekle tehdit etme
E i ya da birlikte oldu u ki i taraf ndan kad na yönelik ekonomik iddet/istismar:
2.5 VER G R
VE VER ANAL Z
· Çal mas na engel olma ya da i ten ayr lmas na neden olma
· Ev harcamalar için para vermeme
Ara t rman n veri giri i ve veri analizi Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) program
kullan larak yap lm t r. Verilerin gra k uygulamalar ise Excell program kullan larak yap lm t r.
Görü melerden elde edilen verilerin güvenli ve sa l kl bir girdisinin yap labilmesi için Nejat Ta tan
taraf ndan verilen Veri Taban E itimi ne projeyi uygulayan kurumlardan 5 ki i kat lm t r.
Projenin 17. ay ndan itibaren veri giri i yap lmaya ba lanm t r.
34
· Kad n n gelirinin elinden al nmas
· Zorla çal t r lma
35
3.1. Tablolar
3.BÖLÜM: PROJE BULGULARI
TABLO 3: LLERE GÖRE YA DA ILIMI
3.1 TABLOLAR
YA
14-17
18-25
26-32
32-39
40+
TOPLAM
MERS N
1
5
25
26
33
90
STANBUL
4
11
22
32
36
105
5
34
17
38
12
106
10
50
64
96
81
301
L
TABLO 1: LLERE GÖRE DESTEK TALEP EDEN KADIN SAYISI
L
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
MERS N
90
29,4
29,4
STANBUL
107
35,0
35,0
ANLIURFA
TOPLAM
109
35,6
35,6
306
100,0
100,0
Proje Mersin, stanbul ve anl urfa'da 300 kad na ula may hede emi tir. Bu oran s ras yla %29,4,
%35,0 ve %35,6 olmu tur. Proje kapsam nda ön görülen hedef grup say s 300 iken, yerel düzeyde
( stanbul/Ata ehir ve Sultanbeyli, Mersin/Akdeniz ve Toroslar, anl urfa/Siverek ve Suruç iken
co ra konum gere i il merkezi olarak de i tirilmi tir)Mersin'de 90, stanbul'da 107, anl urfa'da
109 kad na ula larak toplam 306 kad na ula lm t r. Ula lan kad n say s Mersin'de hede enenin
alt nda kal rken, stanbul ve anl urfa'da beklenilenin üstüne ç km t r.
ANLIURFA
TOPLAM
Projenin gerçekle tirildi i Mersin, istanbul ve anl urfa'da, görü ülen kad nlar n ya aral klar
yukar daki tabloda da görüldü ü üzere 32-39'da yo unla m t r. 18-25 ya aras ndaki genç
kad nlar n en çok anl urfa'da projeye ilgi göstermesi dikkat çekici olmu tur. Tüm iller için, en az
ilgili grup 14-17 ya aras ndaki genç kad nlard r.
TABLO 4: MEDEN DURUM
MEDEN DURUM
TABLO 2: YA
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
14-17
10
3,3
3,3
18-25
50
16,3
16,6
26-32
64
20,9
21,3
32-39
96
31,4
31,9
40 +
81
26,5
26,9
301
98,4
100,0
5
1,6
306
100,0
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Tabloda görüldü ü üzere, 3 yerel düzeyi kapsayan örneklemin %31,9'u 32-39 ya aral nda
bulunmaktad r. Bunu %26,9 ile 40 ya ve üzeri kad nlar izlemektedir. Bu veriler
nda, iddet
ma duru kad nlar n orta ya ve üstünde bulundu unu ve bu ya aral
kad nlar n proje
kapsam ndaki destek mekanizmalar ndan yararlanmaya daha aç k olduklar söylenebilir.
36
ORAN
GEÇERL ORAN
209
68,3
68,8
D N N KAH
12
3,9
3,9
B RL KTE YA IYOR
2
0,7
0,7
BEKAR
33
10,8
10,9
BO ANMI
27
8,8
8,9
AYRI YA IYOR
15
4,9
4,9
D ER
6
2,0
2,0
304
99,3
100,0
2
0,7
306
100,0
RESMI N KAH
Örneklemin Genel Özellikleri
YA
SIKLIK
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Projenin ortaya koydu u sonuçlar
nda kad na yönelik iddet ço unlukla ona en yak n olan
erkekten gelmektedir. Bu genelde e i, sevgilisi ya da babas olmakt r. Bu proje ara t rmas nda
elde edilen veriler, genel ara t rma sonuçlar n do rular niteliktedir. Verilere göre, örneklemin
%73'ü resmi (%68,8) ya da dini nikahl (%3,9) olarak evli oldu unu belirtmi tir. Örneklemin %10,9'u
bekar, %8,9'u bo anm , %4,9'u henüz bo anmam olmakla birlikte ayr ya an kad nlardan
olu turmaktad r. Buna göre, görü ülen kad nlardan %31,3'ü resmi ya da gayriresmi olarak bekar
say lmaktad r.
37
3.1. Tablolar
TABLO 5: LLERE GÖRE MEDEN DURUM
MEDEN DURUM
L
RESM
DN
BIRL KTE
N KAH N KAH YA IYOR BEKAR BO ANMI
AYRI
YA IYOR D
ER TOPLAM
MERS N
55
0
2
8
14
6
5
STANBUL
82
2
0
12
4
6
0
106
9
3
1
108
27
15
6
304
ANLIURFA
TOPLAM
72
10
0
13
209
12
2
33
Tüm iller için evlilik ya 18-25 ya aras nda yo unla m t r. Kad nlar n 18 ya ndan küçükken
evlenme oran Merin ve anl urfa'da birbirine e itken, stanbul'da daha yüksek görülmektedir.
Daha geç ya larda evlilik üç il içinde daha azd r.
90
TABLO 8: EVL L K EKL
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
GÖRÜCÜ USULÜ
177
57,8
65,8
KEND RIZASI LE
65
21,2
24,2
B L NM YOR
14
4,6
5,2
BERDEL
9
2,9
3,3
KAÇARAK
4
1,3
1,5
TOPLAM
269
87,9
100,0
37
12,1
306
100,0
EVL L K EKL
Görü ülen kad nlar n resmi nikahl olmas tüm iller için en yo un seçenektir. Dini nikahla evli
oldu unu söyleyen kad nlar anl urfa'da yüksek, Mersin'de hiç yoktur. Bo anan kad nlar n oran
Mersin ve anl urfa'da yo unla m t r. Kad nlar n evli olmas na ra men ayr ya amalar stanbul
ve Mersin'de birbirine e itken, anl urfa'da biraz daha azd r.
TABLO 6: EVL L K YA I
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
13-17
100
32,7
37,5
18-25
143
46,7
53,6
26-32
21
6,9
7,9
32-39
3
1,0
1,1
267
87,3
100,0
39
12,7
306
100,0
EVL L K YA I
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Tabloya göre %69,1'i görücü usulü (%65,8) ve berdelle (%3,3) evlendi ini belirterek evliliklerin
ekil itaberi ile kad nlar n iradelerinin d nda gerçekle mi tir. Örneklemin yaln zca %24,2'si kendi
r zalar ile evlendiklerini belirtmi tir.
TABLO 9: LLERE GÖRE EVL L K EKL
Elde edilen verilere göre, örneklemin %37,5' çocuk ya ta evlenmi ya da evlendirilmi tir. %53,6'SI
18-25, %7,9'u ise 26-32 ya aras nda evlenmi tir. Bu verilere göre, örneklemin yar dan fazlas n n
25 ya ndan küçük evlendi i görülmektedir.
EVL L K EKL
L
MERS N
TABLO 7: LLERE GÖRE EVL L K YA I
STANBUL
ANLIURFA
EVL L K YA I
13-17
18-25
26-32
32-39
MERS N
31
42
7
2
82
STANBUL
38
52
7
1
98
31
49
7
0
87
100
143
21
3
267
L
ANLIURFA
TOPLAM
38
TOPLAM
TOPLAM
GÖRÜCÜ
KEND
USULÜ BERDEL RIZASI LE KAÇARAK B L NM YOR TOPLAM
50
2
19
2
9
82
53
6
34
1
2
96
74
1
12
1
3
91
177
9
65
4
14
269
Türkiye'de özellikle k rsal alanlarda kad nlar n evlenme ekli genel olarak görücü usulü
olmaktad r. Bu çal man n sonuçlar da bu yayg n görü ü desteklemektedir. Kendi r zas ile ve
berdellle evlendi ini söyleyen kad nlar stanbul'da yo unla m t r.
39
3.1. Tablolar
TABLO 10: HAM LEL K DURUMU
HAM LEL K B LG S
HAM LE DE L
HAM LE
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
266
86,9
94,0
17
5,6
6,0
283
92,5
100,0
23
7,5
306
100,0
Tabloda görüldü ü gibi, örneklemin %24,4'ünü okuryazar olan (%7,0) ve okuryazar olmayanlar
(%17,4) olu turmaktad r. Buna göre, görü me yap lan iddet ma duru kad nlar n dörtte biri örgün
e itim sistemine dahil olmam t r. %39,8'i ilkokul, %11,7'si ortaokul mezunu olan kad nlar n e itim
düzeyinin dü ük oldu u görülmektedir. Bu da kad nlar n uzmanl k gerektiren i lerde çal ma
ihtimalini azaltmaktad r. Tabloya göre görü me yap lan kad nlar n yaln zca %8,4'ü üniversite
mezunu olup e itim düzeyinin iddet olgusu önünde belirleyici olmad ortaya konulmu tur.
TABLO 13: ÇALI MA DURUMU
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
ÇALI MIYOR
239
78,1
81,6
ÇALI IYOR
49
16,0
16,7
EMEKL
3
1,0
1,0
Ö RENC
2
0,7
0,7
TOPLAM
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
ÇALISMA DURUMU
Örneklemin %94,0'ü hamile olmad n , %6,0's ise hamile oldu unu belirtmi tir. Buna göre,
hamile oldu unu belirten kad n say s örneklemle k yasland nda az olmakla birlikte, kad n n
hamile olmas , kad na yönelik iddeti engellememektedir.
TABLO 11: ÇOCUK SAYISI
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
YOK
55
18,0
18,0
KAYIP
1-2
118
38,6
38,6
GENEL TOPLAM
3-4
103
33,7
33,7
5+
30
9,8
9,8
306
100,0
100,0
ÇOCUK SAYISI
TOPLAM
Örneklemin %10,9'unun bekar oldu u göz önünde bulundurularak; %18,0'i çocuk sahibi
olmad n ; %82,1'i ise en az 1 çocuk sahibi oldu unu belirtmi tir. Kad na yönelik iddetin, yayg n
olarak ev içi iddet oldu u dü ünülürse çocuklar n iddetin her türüne tan kl k etme ve iddete
maruz kalma riskini artt rd dü ünülmektedir.
TABLO 12: E T M DURUMU
TABLO 14: SOSYAL GÜVENCE DURUMU
SOSYAL GÜVENCE
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
YOK
121
39,5
41,3
VAR - BA KASI ÜZER NDEN
88
28,8
30,0
VAR
84
27,5
28,7
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
TOPLAM
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
OKURYAZAR DE L
52
17,0
17,4
KAYIP
OKURYAZAR
21
6,9
7,0
GENEL TOPLAM
LKOKUL
119
38,9
39,8
LKÖ RET M/ORTAOKUL
35
11,4
11,7
L SE
47
15,4
15,7
ÜN VERS TE
25
8,2
8,4
299
97,7
100,0
7
2,3
306
100,0
E
T M DURUMU
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
40
Örneklemin çal ma durumuna gelindi inde yukar daki tabloya göre, %81,6's çal mad ;
%1,0' n n emekli oldu u; %0,7'sinin ö renci oldu u görülmektedir. Görü ülen kad nalar n yaln zca
%16,7'si çal yor oldu unu belirtmi tir.
Ekonomik düzey ve sosyal güvence faktörleri kad na yönelik iddeti etkileyen olgulard r. Bu proje
kapsam nda elde edilen verilere göre kad nlar n yar ya yak n n n (%41,3) sosyal güvencesi yoktur.
%30,0 gibi oldukça yüksek bir oran ise ba kas üzerinden bu ço unlukla iddet gördü ü e i ya da
babas olmaktad r- sigortal
sa l k hizmetlerinden yararlanmay kapsayan bir k s m sosyal
güvenceyi içermektedir- oldu unu bildirmi tir. Bu tablodaki verilerden anla laca üzere
kad nlar n %70,0 gibi büyük bir k sm ekonomik ve sosyal anlamda gelecek kayg s ta makta ve
emekli olma vb sosyal haklardan yararlanma konular ndan mahrum kalmaktad r. Görü ülen
kad nlar n %28,7'si kendi çal ma deneyimlerinden dolay sosyal güvenceye sahip olduklar n
belirtmi lerdir.
41
3.1. Tablolar
TABLO 15: GEL R KAYNA I
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
SON 11-15 YIL Ç NDE
5
1,6
2,1
123
40,2
42,9
SON 16-25 Ç NDE
8
2,6
3,4
E N N GEL R LE
102
33,3
35,5
D ER
7
2,3
3,0
KEND GEL R LE
42
13,7
14,6
TOPLAM
236
77,1
100,0
B REYSEL YARDIMLARLA
4
1,3
1,4
KAYIP
70
22,9
D ER
16
5,2
5,6
GENEL TOPLAM
306
100,0
287
93,8
100,0
19
6,2
306
100,0
GEL R KAYNA I
A LES N N DESTE
LE
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Öte yandan, kad nlar n %82,3'ü çal mad n (bu oran n %0,7'sini ö renciler olu turmaktad r)
belirtmi tir. Yukar daki tablodaki veriler incelendi inde, kad nlar n %85,4'ünün ekonomik olarak
ailesinin, e inin ya da bireysel yard mlar n deste i ile geçimini sa lad n belirtmi tir. Görü ülen
kad nlar içinde ailesinin deste i ile geçindi ini söyleyenlerin oran yar ya yak nd r. Kad nlar n
%89,1'inin evli, bo anm , bo anmamakla birlikte e i ile ayr ya ad dü ünüldü ünde, ailelerine
ba ml ya amaya devam ettikleri ortaya ç kmaktad r. Kad nlar n %82,3'ünün çal mad ve
ailelerinden ald klar destekle geçindikleri de dü ünüldü ünde örneklemin büyük bir k sm
ekonomik zorluklar ya amaktad r. Örneklemin yaln zca %14,6's kendi geliri ile çal t n
söylemektedir. Buna göre, kad n n çal ma oran ve ekonomik özgürlü ünü elde etme s kl
oldukça dü üktür. %5,6 ile Di er seçene ini belirten kad nlar n nafaka ile sosyal yard mlarla,
kurumsal yard mlarla birlikte aile deste i ve kendi geliri ile geçindiklerini belirtmi tir.
Örneklemin iddet Geçmi i
TABLO 16:
DDET N BA LAMA VE DEVAM ETMES DURUMU
DDET N BA LAMA VE DEVAM ETMES
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
126
41,2
53,4
ÇOCUKLU UNDA
13
4,2
5,5
SON 6 AY Ç NDE
10
3,3
4,2
SON 1 YIL Ç NDE
19
6,2
8,1
SON 2-4 YIL Ç NDE
21
6,9
8,9
SON 5-6 YIL Ç NDE
10
3,3
4,2
SON 7-10 YIL Ç NDE
17
5,6
7,2
EVL L
42
N LK YILLARINDAN T BAREN
Görü mecilerden %77,1'i ilk kez iddet gördükleri andan itibaren mütemadiyen iddete maruz
kald klar n belirtmi tir. Bu tabloya ili kin %22,9'luk bir kay p oran söz konusudur. Bu oran dikkate
al narak yap lan analize göre, görü mecilerden bu soruya cevap verenlerin %53,4'ü evlili inin ilk
y l nda ba lay p hala devam eden bir iddet hikayesinden söz etmektedir. Kad nlar n büyük
oranda evli oldu u dü ünülürse, iddet olay n n evlilikle ba lay p devam etti ini söyleyenlerin
oran oldukça yüsektir. iddete ilk kez çocuklu unda maruz kald n söyleyen kad nlar ise bu
örneklemin %5,5'ini olu turmaktad r. Di er seçene ini belirten kad nlar (%3,0) k z çocuk
do urduktan ya da e inin ölümünden sonra ilk kez iddete maruz kald klar n ifade etmi lerdir.
TABLO 17:
DDET N UYGULANDI I YER
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
236
77,1
91,8
YER
2
0,7
0,8
D ER
16
5,2
6,2
EV-D ER
3
1,0
1,2
TOPLAM
257
84,0
100,0
KAYIP
49
16,0
306
100,0
DDETE U RADI I YER
EV
GENEL TOPLAM
Görü mecilerden elde edilen verilere göre iddet olay n n %91,8'i evde gerçekle mi tir. Kad na
yönelik iddetin, bir ev içi iddet oldu u ve iddetin bir özel alan sorunu olmad n n
söylenmesine olanak vermektedir. Ev içi iddet, kad n n toplumsal konumu, kültürel-dinsel
beklentiler ve çal ma düzeyi dikkate al nd nda görünür k l namamaktad r. Hem maruz kal nan
iddet hem de bütün desteklerden mahrum olmak kad nlar n psikolojik, toplumsal olarak gördü ü
zarar artt rmaktad r. Öte yandan çal t n belirten kad nlar n oran dü ük olsa da, i yerinde
iddetle kar la ma riski ta d klar ortaya ç km t r. Bu riskkad n n daha fazla iddete u rama
tehlikesine kar iddet olay n gizlemesini içermekte ve t pk ev içi iddette oldu u gibi kontrol
mekanizmalar n n i levselli ini azaltmaktad r. Bununla birlikte, iddetin kamusal ve özel alanda
yayg nla mas iddetle topyekün mücadele edilmesine mani olmaktad r.
43
TABLO 18:
DDET N FA L
3.1. Tablolar
DDET N FA L
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
F Z KSEL
9
2,9
3,5
147
48,0
56,8
EKONOM K
8
2,6
3,1
28
9,1
10,9
PS KOLOJ K VE C NSEL
6
2,0
2,3
E N N A LES
17
5,6
6,5
F Z KSEL, PS KOLOJ K VE C NSEL
5
1,6
2,0
KEND A LES
16
5,2
6,1
D ER
4
1,3
1,6
ÇOCUKLARI
11
3,6
4,2
TOPLAM
256
83,7
100,0
ESK E
6
2,0
2,3
KAYIP
50
16,3
E
5
1,6
1,9
GENEL TOPLAM
306
100,0
B RL KTE YA ADI I K
3
1,0
1,2
E
3
1,0
1,2
E
E
VE E N N A LES
VE KEND A LES (ERKEKLER )
VE ÇOCUKLARI
23
7,5
8,9
259
84,6
100,0
47
15,4
306
100,0
D ER
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Yap lan görü melerde kad nlar n %36,7'si yaln zca psikolojik iddet gördü ünü söylemi tir.
Yaln zca ziksel iddet gördü ünü söyleyenlerin oran %3,5; ekonomik iddet oran %3,1'dir.
Kad nlar n yar s ndan fazlas iddetin birkaç türüne birlikte maruz kalmaktad r. Örne in cinsel
iddete u rad n söyleyen kad nlar ayn zamanda ziksel, psikolojiik ve ekonomik iddete maruz
kalmaktad rlar. Böylece iddetin yaln zca türü çe itlenmekle kalm yor ayn zamanda yo unlu u
ve s kl da artmaktad r.
Kad na yönelik iddetin failinin yayg n olarak erkekler oldu u bilgisi bu projeden elde edilen
verilerle de desteklenmi tir. Kad nlar genel olarak e lerinden (%56,8), eski e lerinden (%2,3),
birlikte ya ad klar erkekten (%1,2) iddet görmektedir. Geleneksel aile modeli ve iddetin kültürel
bir e itim arac olarak kabul edilmesine yönelik yayg n alg , kad n n hem kendi ailesinin (%6,1)
hem e inin ailesinin üyelerinden (%6,5) ki bu ço unlukla ailelerin erkek üyeleri olmakta- iddet
görmesi ile peki mektedir. Kad n n ev içinde maruz kald
iddet kimi zaman çocuklar ndan
(%4,2), kimi zaman (ayn anda) çocuklar ve e inden (%1,2) gelmektedir. Görünen o ki, çocuklar n
ev içi iddete tan kl ve iddetin faili olmas aras ndaki ili ki kad n n özel alandaki konumunu
tehdit edecek bir unsura dönü mekte, iddeti bir nesilden di erine aktarmaktad r. Bunun yan nda,
kad n n e i ile birlikte kendi ailesinin erkeklerinden iddet görmesi (%1,9) yayg n olmasa da,
kad n n savunmas zl n ve çaresili ini artt rmaktd r. Kad n n e i ile birlikte kendi ailesi, e in ailesi
ve çocuklar ve patronutaraf ndan iddete maruz kalmas Di er seçene inin (%8,9) alt nda
toplanm t r.
TABLO 19:
DDET N TÜRÜ
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
PS KOLOJ K
94
30,7
36,7
F Z KSEL VE PS KOLOJ K
57
18,6
22,3
PS KOLOJ K VE EKONOM K
34
11,1
13,3
F Z KSEL VE EKONOM K
24
7,8
9,4
F Z KSEL, PS KOLOJ K, EKONOM K VE C NSEL
15
4,9
5,9
DDET N TÜRÜ
44
TABLO 20: TEHD T SORUNU
BA VURUCUYA YÖNEL K TEHD TLER
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
202
66,0
78,3
EKONOM K TEHD T
18
5,9
7,0
YA AM HAKKINA YÖNEL K TEHD T
23
7,5
8,9
ÇOCUKLARINA YÖNEL K TEHD T
7
2,3
2,7
YAKINLARINA YÖNEL K TEHD T
3
1,0
1,2
F Z KSEL TEHD T
2
0,7
0,8
YA AM HAKKI VE ÇOCUKLARINA YÖNEL K TEHD T
2
0,7
0,8
EKONOM K VE YASAM HAKKI
1
0,3
0,4
TOPLAM
258
84,3
100,0
KAYIP
48
15,7
306
100,0
TEHD T ALTINDA DE L
GENEL TOPLAM
iddete maruz kalan kad nlar n %78,3'ü iddet olay n takiben ya am na ya da çocuklar na kar
bir tehdit sorunu olmad n söylerken; %7,0 ekonomik, %8,9 ya am hakk na yönelik, %2,7
çocuklar na, %1,1 yak nlar na yönelik tehdit sorunu oldu unu belirtmi tir. Çe itli biçimlerde
iddete maruz kalan kad nlar n kendilerini tehdit alt nda görmemeleri iddetin süreklili i, türü ya
da s kl ile ilgili olabilir. Kad nlar n evlilik öncesinde de iddet görme hikayesi oldu u dü ünülürse
iddetin normalle tirildi i söylenebilir.
45
TABLO 21: ÇOCUKLARIN
ÇOCUKLARIN
DDETE TANIKLI I
3.1. Tablolar
DDETE TANIK DURUMU
Örneklemin Destek Mekanizmalar ile lgili Geçmi i
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
EVET
127
41,5
65,8
HAYIR
66
21,6
34,2
TOPLAM
193
63,1
100,0
KAYIP
113
36,9
BA VURU YAPMAMI
GENEL TOPLAM
306
100,0
BA VURU YAPMI
Görü ülen 310 kad ndan 4'ü iddete maruz kalmad n belirtti inden istatistiklere
yans t lmam t r. Buna göre 310 kad n n 98,7'sinin iddete maruz kald , bu iddet olaylar n n %
91,8'inin evde gerçekle ti i ve % 38,6's n n en az 1 çocu u oldu u göz önüne al nd nda
çocuklar n iddete tan kl k etme durumlar n n çok daha yayg n oldu una dönük bir alg
yaratmaktad r. Bu tablo için söz konusu verinin %36,9'unun kay p oldu u dikkate al nd nda
örnekleme ili kin genel bir görü bildirmek güçle mektedir. Öte yandan, bilgi al nan görü mecilere
göre çocuklar n ev içindeki iddete tan kl k etme oran %65,8; tan k olmama oran ise %34,2 olarak
tespit edilmi tir.
TABLO 22: ÇOCU A YÖNEL K
TABLO 23: KADININ DDET SONRASI
RESM KURUMLARA BA VURU YAPMA DURUMU
GEÇERL ORAN
SIKLIK
ORAN
205
67,0
79,8
52
17,0
20,2
TOPLAM
261
84,0
100
KAYIP
49
16,0
GENEL TOPLAM
310
100,0
BA VURU YAPMA / YAPMAMA DURUMU
iddete maruz kalan kad nlar n %79,8 gibi oldukça büyük bir k sm , iddet görme hikayelerini
takiben kamu ya da sivil alanda hizmet veren herhangi bir kuruma destek almak ya da ikayetçi
olmak için ba vuru yapmad klar n belirtmi lerdir. iddet sonras ya da ya ad ev içi iddet
nedeniyle resmi bir kuruma ba vuru yapt n söyleyen kad nlar n oran %20,2'de kalm t r. Bu
konuda herhangi bir bilgi al namayan kad nlar n oran ise %16,0'd r.
DDET DURUMU
TABLO 24: KADININ BA VURU YAPTI I MEKAN ZMALAR
ÇOCU A YÖNEL K
DDET
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
YOK
132
43,1
68,4
VAR
61
19,9
31,6
TOPLAM
193
63,1
100,0
KAYIP
113
36,9
GENEL TOPLAM
306
100,0
Kad na yönelik iddetin bir ev içi iddet oldu u; iddetin ço unlukla yak n aile üyeleri taraf ndan
evde gerçekle tirilmesi ile desteklenmektedir. Ev içi iddetin bir di er boyutu olan çocu a yönelik
iddetin oldu u bu çal man n verilerine üç il genelinde %31,6 olarak yans m t r. Görü mecilerden
elde edilen bilgilere göre çocuklar n n %68,4'ü aile içinde herhangi bir iddete maruz kalmam t r.
Bu proje, do rudan bir saha ara t rmas olmad ndan iddetin türleri ve ebeveynlerin iddet
alg s üzerine derinlemesine görü ler al nmam t r. Ancak çocu un iyi olma halini etkleyecek her
türlü imkandan yoksun olmas ya da b rak lmas da bir iddet türü olarak kabul edilmektedir. Hal
böyle olunca bu oran, kad n n iddet alg s , iddetin normalle mesi ve e in iddet uygulama
nedenlerinin me rula t r lmas göz önüne tutularak çocu a yönelik iddetin daha yayg n oldu u
dü ünülmektedir. Bununla birlikte, yukar daki tabloda oldu u gibi, bu tabloda da kay p oran
(%37,1) oldukça yüksektir. Bu da bu örneklem için, çocu un ev içinde maruz kald
iddetin
yayg nl hakk nda genel bir görü ortaya koymaya engel olmaktad r.
46
BA VURDU U YERLER
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
205
67,0
79,8
EMN YET
17
5,6
6,6
SA LIK MERKEZLER
8
2,6
3,1
ADL MAKAMLAR
4
1,3
1,6
MUHTARLIK
3
1,0
1,2
D ER
34
6,5
7,8
TOPLAM
257
84,0
100,0
KAYIP
49
16,0
306
100,0
BA VURU YAPMAMI
GENEL TOPLAM
Yukar daki tabloya göre cevap al nan 257 kad ndan % 79,8'i bu projeye kadar iddet konusunda
herhangi bir kuruma ba vuru yapmad n belirtmi tir. Bu proje ile ba vurusu al nan 306 kad ndan
208'i ilk kez bu proje kapsam nda bir kurumdan destek alm ve çe itli kurumlara yönlendirmesi
yap lm t r. Daha önce herhangi bir kuruma destek almak için ba vuru yapt n belirten
kad nlardan %6,S's emniyete; %3,1'i sa l k merkezlerine ba vurmu tur. iddet ma duru kad nlar
ÖN M'e, muhtarl klara, adli makamlara, avukata ya da baroya ba vurduklar gibi; bunlardan
47
3.1. Tablolar
birkaç na birlikte ba vurduklarmu lard r. Bu oran tabloda Di er seçene inin alt nda %7,8 olarak
yans t lm t r. Görü ülen kad nlardan yaln zca %0,8'i (2 kad n), bu projeden önce herhangi bir sivil
toplum örgütüne destek talebinde bulundu unu belirtmi tir.
TABLO 26: VER LEN DESTEK TÜRÜ
VER LEN DESTEK TÜRÜ
TABLO 25: TALEP ED LEN DESTEK TÜRÜ
TALEP ED LEN DESTEK TÜRÜ
PS KOLOJ K
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
184
60,1
62,0
HUKUK
31
10,1
10,4
PS KOLOJ K VE HUKUK
16
5,2
5,4
PS KOLOJ K, HUKUK VE ST HDAM
9
2,9
3,0
ST HDAM
8
2,6
2,7
PS KOLOJ K VE ST HDAM
8
2,6
2,7
HUKUK VE SOSYAL YARDIM
6
2,0
2,0
PS KOLOJ K VE BARINMA
5
1,6
1,7
BARINMA
4
1,3
1,3
SOSYAL YARDIM
4
1,3
1,3
PS KOLOJ K, HUKUK VE SOSYAL YARDIM
3
1,0
1,0
PS KOLOJ K - KEND S VE ÇOCU U Ç N
3
1,0
1,0
PS KOLOJ K VE TIBB
3
1,0
1,0
ST HDAM VE SOSYAL YARDIM
3
1,0
1,0
D ER
10
3,3
3,4
297
97,1
100,0
9
2,9
306
100,0
TOPLAM
KAYIP
GENEL TOPLAM
Görü ülen kad nlardan %97,1'i projede destek veren üç kurumdan kendisi ve çocuklar için
psikolojik, hukuksal, istihdam, bar nma, t bbi, sosyal yard m konular ndan biri ya da birkaç ile ilgili
destek talep etmi ve destek alm t r. iddete maruz kalan kad nlar n en çok talep etti i destek
türü %62,1 ile yaln zca psikolojik destek olmu tur. Bununla birlikte psikolojk destekle beraber
hukuki, sosyal yard m, istihdam, bar nma ya da t bbi destek talep edenler yine ço unlukta yer
almaktad r. Görü mecilerden iddet gördü ü ki i ile aras nda arabuluculuk yap lmas n ve söz
konusu destek türlerinden birkaç tanesini ayn anda talep edenler Di er seçene inin alt nda
yans t lm t r.
48
SIKLIK
ORAN
GEÇERL ORAN
PS KOLOJ K DESTEK
137
44,8
45,5
PS KOLOJ K YÖNLEND RME
40
13,1
13,3
HUKUK DESTEK
15
4,9
5,0
HUKUK YÖNLEND RME
10
3,3
3,3
PS KOLOJ K DESTEK VE YÖNLEND RME
9
2,9
3,0
PS KOLOJ K VE HUKUK DESTEK
9
2,9
3,0
BASVURUCU RANDEVUYA GELMED
8
2,6
2,7
SOSYAL YARDIM KURULU LARINA YÖNLEND RME
7
2,3
2,3
ST HDAM DESTE
7
2,3
2,3
PS KOLOJ K DESTEK VE ÖN M YÖNLEND RME
6
2,0
2,0
PS KOLOJ K DESTEK VE HUKUK YÖNLEND RME
5
1,6
1,7
MADD DESTEK
4
1,3
1,3
PS KOLOJ K DESTEK VE MADD DESTEK
4
1,3
1,3
PS KOLOJ K YÖNLEND RME VE HUKUK DESTEK
3
1,0
1,0
3
1,0
1,0
D ER
34
11,1
11,3
TOPLAM
301
98,4
100,0
5
1,6
306
100,0
ÖN M YÖNLEND RME
KAYIP
GENEL TOPLAM
stanbul, Mersin ve anl urfa'da projenin 6. ay ndan itibaren ba layarak görü ülen kad nlar n
%45,5'ine yaln zca psikolojik destek; %13,3'üne psikolojik yönlendirme yap lm t r. Hukuki destek
ve hukuki yönlendirme verilen kad nlar n oran s ras yla %5,0, %3,3'tür. Kad nlar n %2,3'ü bir i e
yerle tirilmi ; vak f taraf ndan %1,3'üne maddi destek verilmi tir. Buna ek olarak kad nlar n büyük
bir k sm , psikolojik destekle beraber hukuki destek ve yönlendirme; ÖN M yönlendirme, maddi
destek, sosyal yard m kurulu lar na yönlendirme de alm t r. Psikolojik deste in yan s ra, t bbi
destek ve yönlendirme, hukuki destek ve yönlendirme; sosyal yard m kurumlar na yönlendirme ve
maddi yard m deste inden birini ya da birkaç n alanlar %11,3'lük Di er seçene ine
yans t lm t r.
49
4. De erlendirme
4. BÖLÜM: DE ERLEND RME
Proje kapsam nda görü ülen iddet ma rduru kad nlar n görü me formlar ndan elde edilen
verilerle üç ilde kad na yönelik iddet konusunda baz spesi k bilgilere ula lm t r. Kad na yönelik
iddet konusunda, genel kan lar do rulayacak zengin bir örneklem hede olmasa da bu çal ma
ile güvenilir bilgiler elde edilmi tir. Projenin ana amac , kad na yönelik iddet konusunda bir saha
ara t rmas ve analizi yapmak de ilse de, projenin kendisi ve elde etti i sonuçlar ile kad na
yönelik iddet konusunda hem sivil toplum örgütleri içinde hem de yerel yönetim kurumlar
aras nda fark ndal k yaratmas tatmin edicidir. Çal madan ç kan sonuçlar, kad nlar n iddetten
korunmak için kurumsal aç dan desteklenmeye ihtiyaçlar oldu u yönündedir. Buna göre, politika
yapanlar n ve yasa koyucular n kad n çal malar ve iddet konusu üzerinde sivil toplum ile i birli i
içinde olmas strateji geli tirme ve çözüm sürecini etkileyecektir.
Çal man n sonucuna göre, kad na yönelik iddet üç ilde çok yayg n bir ev içi iddettir. Kad nlar
kendilerine en yak n erkeklerden, ço unlukla e lerinden, birlikte ya ad klar ki ilerden ziksel,
psikolojik ve/veya cinsel iddet görmektedir. Kad nlar n ço u çocuk ya ta evlenmi ler (%37.5) ve
ço u evlili inin ilk y llar ndan itibaren iddet görmeye ba lam t r (%53,4). iddetin bir kültür
birikimi olarak ku aklar aras nda aktar m söz konusudur ve bundan ma dur olan her zaman ne
yaz k ki kad nlar ve çocuklar olmaktad r. Ailelerinin iste i ile (%65,8) ya da kendi r zalar ile (24,2)
erken ya ta evlendirilen kad nlar, ço unlukla e lerini tan madan evlenmektedirler. Evlilik ekli
nas l olursa olsun kad nlar kendi ailelerindeki bask ortam ndan bir kurtulu olarak evlili e
yana maktad rlar. Fakat de i en ortam, iddetin failini, türünü veya yo unlu unu etkilemektedir.
Kad nlar için iddete maruz kalman n sonuçlar n de i tirmemektedir.
Kad nlar ço unlukla psikolojik iddet gördüklerini belirtilmi tir. Ancak psikolojik iddet tek ba na
gelmemektedir. Ço unlukla ziksel, cinsel ve ekonomik olarak çe itlenmektedir. E itim
durumunun, çal ma durumunun, sosyal güvencenin olup olmamas n n iddet görme üzerinde
do rudan bir etkisinin olmad birçok ara t rma ile do rulanm t r. Bu çal maya göre ise,
kad nlar n büyük bir bölümünün e itim düzeyi dü üktür (%75,9), çal mamaktad r (%81,6) ve
herhangi bir sosyal güvencesi yoktur (%41,3). Ancak çal an, üniversite mezunu olan ve sosyal
güvenceye sahip kad nlar n iddet görmesi bunlar n iddet görme konusunda belirleyici olgular
olmad n dü ündürmektedir. iddetin daha çok failin e itim durumu, ekonomik düzeyi ve
psikolojik durumu ile ilgili oldu u dü ünülmektedir. Yap lan çal malar ne yaz k ki, ço unlukla
ma dur odakl oldu undan failin durumunu anlamaya ya da analiz etmeye olanak
tan mamaktad r.
Kad na yönelik iddetin ev içi iddet olmas sonucu çocuklar n iddete tan kl k etme (%65,8) ve
iddete maruz kalma (%31,6) durumu artmaktad r. Çocuklar n iddete tan kl k etmesi, çocuklar n
iddete yönelmesini ve iddet göstermesini etlkileyen bir faktördür. Bu ise iddetin aile ortam
içinde ö renilen bir ey oldu unu ve ku aktan ku a a aktar ld n do rulamaktad r. Bununla
birlikte, sosyalle me dönemindeki çocuklar n aile içinde vukuu bulan iddete tan k ya da dahil
olmalar iddetin ya am n bir parças oldu u, hatta bie e itim arac oldu u yönünde ikna
etmektedir. Bu çal man n s n rlar içine dahil edilmese de, yap lan birçok ara t rma da
göstermi tir ki, iddete maruz kalan kad nlar çocuklar na iddet göstermektedir. Bu da, iddeti
do ru bulmamakla birlikte me rula t rman n bir yoludur.
50
iddete maruz kad nlar n %79,8 gibi büyük bir oran , u rad klar iddetten dolay herhangi bir
kuruma ba vuru yapmad klar n ; destek alma talebinde olmad klar n belirtmi lerdir. Görü ülen
kad nlar n neredeyse tamam , iddetle mücadele konusunda sivil toplum çal malar hakk nda
bilgi sahibi de ildir. iddettin ev içi olmas ve ev içinde kalmas nda kad nlar n ya ad klar iddet
hikayesinden kimseye bahsetmedikleri anla lmaktad r. Ev içinde demokratik bir diyalog
ortam n n olmamas ve kad n n ev d nda toplumsal ya ama kat lmamas iddet konusunu ev
içine hapsetmektedir. iddeti onayalamayan kad n n iddetten kurtulma ve iddetle mücadele
etme kanallar n kendi ko ullar içinde yaratmas oldukça zordur. Bu da iddetin ev içi kalmas na
ve bilinmezli ini korumas na neden olmaktad r. iddet hikayesinin bir seferlik olmamas ,
kad nlar n destek almak konusunda karamsar ve çekimser olmas , destek mekanizmalar n
tan mamas , kapal ve geleneksel aile yap s , çal ma ya da benzeri sosyalle me ortamlar ndan
mahrum olmas iddet konusunda kad n yaln zla t ran etmenlerdendir. iddetin ailevi bir mesele
oldu u kri kad nlarda oldukça yayg nd r. Çocuklar n n gelece ini ve sosya-ekonomik aç dan
hayatta kalamayaca n dü ünen kad n iddetin faili olan e ini iddet görme pahas na
korumaktad r. iddetin toplumsal olarak kabul görmesi, kad n n annesinin ya da kay nvalidesin
iddet hikayeleri olmas ile kad nlar aras nda bir dayan ma geli tirmeye de il, kad n hem
erkekler hem kad nlar taraf ndan yaln zla t rmaya kadar gitmektedir. Kad nlar n iddet
deneyimlerini kendi yak n çevrelerinden, yine iddete maruz kalan kad nlarla payla mas kad n n
çaresili in ve yaln zl n artt ran ve iddetle mücadele etme potansiyelini zay atan bir unsurdur.
Görü ülen 310 kad ndan 306's iddet gördü ünü belirtmi olmas na ra men herhangi bir
kurumdan destek talep edenlerin oran %20,2'dir. Bu oran n bu denli dü ük olmas , kad nlar n
ya am n n dar bir toplumsal alan içinde geçiyor olmas ile, kad n n insan haklar konusunda
bilgisizli i ile, destek mekanizmalar n tan mamas ile, destek mekanizmalar na ula amamas ile,
duyduklar korku ve çekimserlikle aç klamak mümkün. Kad nlar n maruz kald klar iddeti
kurumlara ikayet etmesi ve destek talep etmesi, iddetin görünülü ü ve bireysel travmalar n
sonland r lmas aç s ndan belirleyicidir.
Bu nedenlerle destek alamayan ve ev içine s k an kad nlar n ruhsal ve ziksel sorunlar artmakta,
psikolojik aç dan rehabilite olmalar daha uzun zaman almaktad r. Ev içi iddete, e lerine küserek,
ev i lerini yapmayarak, ailesinin evine geri dönerek tepki veren kad nlar n davran lar iddeti
ortadan kald rmak yerine ötelemektedir. Söylendi i gibi, kad n n gelecek korkusu, çocuklar ,
sosyo-ekonomik güvencesizli i tüm bu protesto biçimlerini ortadan kald rmakta ve
etkisizle tirmektedir. Kad nlar n kendi ya da çocuklar n n cn güvenli inden üphe etmeleri, ya da
ya ad klar sorunlarla daha fazla ba a ç kacak gücü bulamamalar kurumlara yönelmelerini
h zland rmaktad r.
Kad nlar n ula t klar kurumlardan büyük oranda beklentisi psikolojik (%62,0) olarak
desteklenmek olmu tur. Bunu hukuki destek (%10,4) izlemi tir. Kad nlar n birkaç destek türünü
birden istedikleri s kl kla görülmektedir. Bar nma, t bbi, hukuki, maddi, sosyal yard m gibi destek
türleri ço unlukla psikolojik destekle bereber aranm t r. Proje ile söz konusu üç kuruma ula an
kad nlar n %45,5'i yaln zca psikolojik destek görmeyi tercih etmi tir. Bunun d nda kalan
kad nlara büyük oranda psikolojik deste in yan s ra, psikoljik yönlendirme, hukuki destek ve
yönlendirme, maddi destek, sosyal yard m, istihdam deste i verilmi tir.
51
Sonuç
SONUÇ
Bu proje ile kad nlar n sosyal, politik, ekonomik ve yasal haklar ndan haberdar olmalar ; maruz
kald klar iddettin etkilerini azaltmak için yerel destek mekanizmalar na ula malar ; iddetten
do an sorunlar n çözme süreçlerinde desteklenmeleri ve ya an lan güçlüklerin yaratt
sonuçlar n görünür k l nmas amaçlanm t r.
Projenin faaliyet alan olarak belirlenen stanbul, Mersin ve anl urfa'da 2000 kad nla birebir
görü meler gerçekle tirilmi tir, Proje süresince yap lan mahalle toplant lar , ev ziyaretleri,
seminerler, etkinliklerde görü ülen kad nlardan edinilen izlenime ve al nan ba vurulara göre
genel olarak ba vuru ve destek mekanizmalar bilinmemektedir. Kad na yönelik iddetle
mücadele konusunda toplumda her kesimden kad n n kolayca ula aca Barolar (Barolar n Kad n
Haklar Merkezi), Aile ve Sosyal Politikalar l Müdürlü üne ba l ÖN M %99 oran nda
bilinmemektedir. Sivil toplum örgütleri ya da spesi k olarak kad n ve çocuk odakl çal an sivil
toplum örgütleri de ayn kaderi payla maktad r. Projenin uyguland
alanlarda kad nlar n
kamusal alanla hiçbir irtibat yoktur. Kad nlar n kendi özel alanlar içine s k m olmas bunun bir
nedeni olabilir; ancak kurumlar n kendi görünürlüklerini artt rmamalar da bir o kadar önemli
gözükmektedir. Bu proje ile ula lan iki binin üzerindeki kad n yerel destek mekanizmalar ndan
haberdar edilmi , kamu kurum ve kurulu lar na nas l ula abilece i, hizmetlerden nas l
yararlanabilece i aç klanm t r.
Proje kapsam nda yap lan toplant lar n bir k sm kad nlar n düzenli olarak gittikleri kurs
merkezlerinde (HEM, ÇATOM, ASP M) ve ayn alanda faaliyet yürüten sivil toplum örgütlerinde
yap lm t r. Kad n ve aileyi desteklemek için çal malar yapan bu merkezlerde kad nlar n ihtiyaç
duyduklar bu bilgilere ula amad klar gözlenmi tir. Kat ld klar mesleki kurslar n yan s ra, insan
haklar ve kar la t klar herhangi bir sorunda ula malar gereken destek mekanizmalar n n neler
oldu unu bu merkezlerden ö renememeleri büyük eksikliktir. Bu da göstermektedir ki, kad na
yönelik iddetle mücadele etmek ve toplumsal cinsiyet e itsizli ini gidermek için hükümetin
yapt
ulusal eylem plan , söz konusu kamu kurum ve kurulu lar taraf ndan yeterince
bilinmemekte, ya da savunulacak kadar içselle tirilmemektedir. Proje faaliyetlerinden haberdar
edilmek ve desteklerini almak için ileti ime geçilen kurum ve kurulu larla yeterli düzeyde ili ki
sa lanamam t r. Bunda söz konusu kurum ve kurulu lar n yetkili ki ilerinden do an güçlükler
etkin olmu tur.
Kad na/Çocu a yönelik iddetle mücadele etmek için olu turulan ulusal eylem plan kamu kurum
ve kurulu lar n n özellikle kad n ve çocuk odakl çal an sivil toplum örgütleri ile i birli i içinde
çal mas n öngörmektedir. Lakin uygulama alan nda, kurum ve kurulu lar n bu i birli ine
yana mad gözlenmi tir. Oysa ki, ulusal eylem plan n n sistemli ve etkili bir biçimde uygulanmas
akademik olarak konuya hakim üniversitelerin; hak temelli savunuculuk yapan ve hedef gruba
ula mas di er herhangi bir kurumdan daha kolay olan sivil toplum örgütlerinin koordinasyonu ile
mümkün görünmektedir.
Kad na ya da çocu a yönelik iddet ço unlukla ev içi iddettir. Ev içinde gerçekle mi olmas ,
iddetin görünürlü ünü azaltmakta ve bir özel alan sorunu olarak kalma e ilimini artt rmaktad r.
Bunun birçok nedeni vard r. Bu proje ile gözlemlenen en yayg n nedenlerden biri, kad n n özel
52
alanlar nda gerçekle en iddeti anlatmak konusunda kendisini ve iddetin faili olan e ini zan
alt nda b rakma korkusu yatmaktad r. Maruz kal nan iddeti aç a ç karmaman n bir nedeni de,
iddetin kültürel bir olgu olarak kabul edilmesidir. Zira iddet bir e itim arac olarak aileden
çocu a aktar lmakta, kad n çocuklu unda babas ndan, evlili inde e inden gelmektedir.
Dolay s yla normalle en ve me rula an iddet hakk nda konu mak mümkün olmamaktad r.
Kad n n e itimden erken kopmas ve çal ma hayat n n içine girememesi toplumsal ya ama
kar mamas na neden olmaktad r. Ancak çocuklar olan kad n, nispeten, toplumsal bir ya am n
parças olabilmektedir. Ev hayat n n döngüsünden ç kamayan kad n için, günlük ve daha kapsaml
sorunlar n anlamak, çözümler üretmek, onlar a mak oldukça me eggatlidir. Böylesi bir süreci,
yaln zl k duygusu ile tek ba na kotarmak çok fazla enerji ve motivasyon gerektirir. Kad n n kendi
öz gücünün ortaya ç kar lmas nda, kad nlar n ve kad n odakl çal an sivil toplumun deste i
önemlidir. Alanda yap lan çal malar göstermi tir ki, kad n n maruz kald
iddetin etkilerinin
azalt lmas nda, kad n n haklar konusunda bilinçlenmesi ve hak aray içine girmesinde kad nlar n
birbiri ile ileti im halinde olmas etkili olmu tur. Böylece ya ant lardan yola ç karak bir kad n
sorununa ula ld gözlenmi tir. Bir ev içi mesele, özel bir sorun olarak görülen kad n n sorununun
toplumsal bir sorun oldu u ke fedilmi tir. Yaln z olmad klar n anlayan kad nlar haklar n bilmek ve
onlar talep etmek konusunda daha cesur hareket etmi ledir.
Proje kapsam nda ula lan ve stanbul, Mersin ve anl urfa'daki sivil toplum örgütlerine gelmeleri
sa lanm 320 kad n psikolojik, hukuki destekten yararlanm ; bu kad nlar n bir k sm psikolojik,
hukuki, t bbi vs konular nda yerel destek mekanizmalar na yönlendirilmi tir. Kurumlara gelen
kad nlar n büyük bir k sm psikolojik olarak desteklenmeyi talep etmi tir. Toplumsal ve kültürel
aç dan kad nlar n kendi olanaklar ile düzenli olarak psikolojik destek almalar çok k s tl d r. Zira
destek talep eden kad nlar n çok büyük bir k sm daha önce herhangi bir destek almad klar n dile
getirmi lerdir. Türkiye'de kamu hastanelerinde sosyal güvencesini kullanarak psikolojik destek
almak herkes için çok zordur. Öte yandan ba ms z olarak psikolojik destek almaksa pahal bir
hizmettir. Özellikle anl urfa'da ba ms z olarak çal an bir psikolo a ula ma ise neredeyse
imkans zd r. Oysa ki, kad nlar n sorunlar n konu ma, çözümler üretme, ruhsal ve ziksel
sa l klar n muhafaza etmeleri için psikolojik ve t bbi olarak desteklenmeleri ve güvencede
olmalar gerekmektedir. Bürokratik engeller, sosyo-kültürel beklentiler, ekonomik yetersizlikler
kad n yaln zla t rmaya, kendi sorunlar içinde yaln zla maya itmektedir.
Yerel yönetimlere ba l merkezlerin ve kamu kurumlar nda aç lan kurslarda ve meslek edindirme
faaliyetleri içinde bu ihtiyaç k smen kar lanmaktad r. Kad nlar n evlerine yak n olan bu
merkezlere ula malar zor olmasa da, düzenli olarak kat lmalar engellenmektedir. Aile fertlerinin
ço unlukla e , baba, erkek karde , kay nvalide, kay nbirader olmakta kad n n evden sürekli
olarak ç kmas n istememekte, hatta izin vermemektedir. Bu nedenle, proje kapsam nda yap lan
psikolojik desteklerin bir k sm kad nlar n özel alanlar nda gerçekle tirilmi tir. Kad n n bu tür
destek mekanizmalar na ula mas için ailenin desteklenmesi ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
iddete maruz kalan kad nlar için 6284 say l Ailenin Korunmas ve Kad na Kar
iddetin
Önlenmesi 'ne ili kin kanun kapsam nda, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl 'na ba l olarak 2012
y l n n ikinci yar s ndan sonra pilot uygulama olarak 14 ilde iddeti Önleme ve zleme Merkezleri
( ÖN M) aç lm ve takip eden 2 y l içinde 81 ile yayg nla t r lmas planlanm t r. Tek kap sistemi ile
( iddet ma duru kad n n kurumlar aras nda dola amadan, tüm i lemlerin ayn çat alt nda
53
gerçekle tirilebilece i) çal mas öngörülen ÖN M, tasarland gibi faaliyet gösterememi tir.
Bununla birlikte ÖN M'in say s nda art olmam t r. stanbul, Mersin ve anl urfa'da birer tane
ÖN M bulunmaktad r. Pilot çal ma a amas nda olan ÖN M'lerde kad nlara psikolojik destek
verilmesi dü ünülmü ancak planlanan düzeyde hayata geçirilememi tir. Kurumsal yap n n
bütünüyle iyi organize edilememesi ve personel yetersizli i kurumun i levselli ine gölge
dü ürmü tür. Üç il için dü ünüldü ünde, sosyo-kültürel yap nedeniyle kad nlar n kuruma
ula malar engellenmi ; bu engel kurumun ula lmas zor bir konumda olmas ile perçinlenmi tir.
Bu proje ile üç ilde ula lan kad nlara psikolojik deste in yan s ra hukuki destek de verilmi tir.
iddet ma duru kad nlar n haklar, yasal süreç, destek mekanizmalar ve i leyi i hakk nda
bilgilendirilmeleri ve yönlendirilmeleri projeye gönüllü olarak destek veren avukatlar taraf ndan
sa lanm t r. iddet ma duru kad nlar n bütünüyle bilgi ve deneyim alanlar n n d nda olan yasal
süreç, onlar için cayd r c olmaktad r. Hukuki yönlendirmeye ihtiyaç duyan kad nlar n karma k
yasal süreçler hakk nda bilgi sahibi olmalar onlar cesaretlendirmi tir. Yasal süreçte i lemlerin
neden ve nas l yap laca na dair kad nlar n asgari düzeyde bilgi sahibi olmaya ya da bilgiye
eri mek için do ru kanallara ihtiyaçlar vard r. Kad nlar n yasal süreç hakk nda bilgi sahibi
olmas nda illerdeki Baro'lar n Kad n Haklar Komisyonlar fonksiyonellerdir. stanbul'da bu
komisyon 1995 y l ndan, anl urfa'da 2011 y l ndan, Mersin'de ise 2014 y l ndan beri çal maktad r.
Kad nlar n bu kurumlardan haberdar olmas ve kurumlar n ula labilirli inin sa lanmas iddetle
mücadele de iddet ma duru kad n n güçlenmesine katk da bulunacakt r.
Proje ile barolara yönlendirilen kad nlara yasal sürecini takip eden avukat n atanmas sorunsuz
bir biçimde gerçekle mi tir. Burada kad nlar kimi avukatlar n, kendilerini savunmada yeterince
çaba sarfetmediklerini dü ünmü tür. Yasal sürecin ba lamas ile herhangi bir ekonomik dayana
olmayan kad nlar, mahkeme masra ar n n kar lanmas ve iktisadi aç dan ya am n idame
ettirebilme de sorunlar ya amaktad r. Mahkeme masra ar için adli yard m talep eden kad nlar n
bu uygulamadan faydalanmas kolay olmam , hatta baz durumlarda mümkün olmam t r. Yasal
sürecin süresinin önceden kestirilememesi ya da uzun sürmesi kad nlar n y pranmas na neden
olan bir ba ka etken olmu tur. Ekonomik ve toplumsal aç dan dezavantajl olan kad n, yasal
aç dan da sorunlarla kar la nca çözüm yollar n n t kanmakta; çaresizli i artmaktad r. Kad n n
ya am n her alan nda desteklenmesi, birçok kurumun i birli i içinde çal mas ile sa lanabilir.
Kurumlar aras i birli i ve koordinasyon, uygulamalarda kad n n kar la t bürokratik key yeti
en aza indirgeyecektir. Vekaleti babalar nda oldu u için çocuklar n göremeyen kad n n, eski
e inin bu key yetini ortadan kald rabilmesi için hakk olan yasal süreci ba latmas için önce
mahkeme masra ar n ve psikolog ücretini ödemesi gerekmektedir. Kad n odakl olmaktan uzak
olan bu uygulama hem sosyo-ekonomik hem psikolojik aç dan kad n ya am n açmaza
sokmaktad r.
Ayr lma karar alan kad nlar, bo anma ya da ayr ya ama süreçlerinde birçok ekonomik sorunla
kar la maktad r. Kad nlar n bu süreçlerde ekonomik olarak desteklenmesini içeren sosyal
yasalar n olmamas ya da uygulanmamas kad nlar kararlar ndan cayd rmakta, ikinci bir evlili e
nikahs z olarak- mecbur etmekte, ailelerinin yan na ço u zaman çocuklar n e lerine
b rakarak geri dönerek çok daha zor bir sürece katlanmaktad rlar. Kad nlar n özgür iradeleri,
ekonomik ba ms zl klar olmamas nedeni ile k r lmakta ve bütün bu süreçlerden hem kad n hem
çocuklar a r hasar görmektedir.
54
Sonuç
Çal mayan kad n n bo anma sürecinde ve sonras nda ald sosyal destek maa lar kad n n
ya ad
ekonomik sorunlara çare olamamaktad r. Verilen maadi destek ev kiras n , temel
ihtiyaçlar , çocuklar n okul masra ar n içermesine ra men yetersizli i nedeniyle kad n n
ba ml l n artt rmaktad r. Öte yandan, bu destekler süreli olarak verilmektedir. Bu süre her
bir kad n n kendi özgün durumu dikkate al narak belirlenmemektedir. Tan nan süre ise, kad n n bir
i bulmas ya da bir meslek yapmas na yetmeyece inden yetersiz ve etkisizdir. Burada kad n n
çal mas na engel olan temel faktörlerden biri bak m ndan sorumlu oldu u kü ük çocuklar n n
olmas d r. Kre ya da gündüz bak m evlerinin kad n n çal mas n sa layamak amac yla sosyal bir
hak olarak tan mlanamamas çocuklar ve kad n aç s ndan ekonomik sorunlar perçinlemektedir.
Kad n n çaresizli ini tetikleyen bu seçenekler ne yaz k ki kad n n tercihi de ildir. Dayat lan
seçenekler içinde hem kendini hem de çocuklar n dü ünerek en do ru olan yapma e ilimi
gösteren kad n, ço u zaman bütün zorluklar tek ba na gö üsleyecek kadar güçlü
olamamaktad r. E er bo anma gerçekle mi se vatanda l k kimli ini de i tirmekten, yeni bir ev
tutmaya; belediye hizmetlerinden yararlanmak için yap lmas gereken abonelik i lemlerine kadar
bütün süreçler birçok handikap içermektedir. E itim düzeyi dü ük ve istihdam edilebilirli i az olan
kad n için toplumsal ya ama bütünüyle kar mak oldukça güçle mektedir.
Bu süreci daha yatay bir biçimde atlatabilmesi için kad n s nma evleri bir imkan olarak
durmaktad r. Ancak Türkiye'de kad n n konumu ve desteklenmesi neredeyse yüzeysel
oldu undan bu kurumlar da kad nlar n öncelikli ihtiyaçlar na ve sorunlar na bütüncül bir cevap
verememektedir. 12 ya ndan büyük erkek çocuklar n anneden ve karde lerden ayr lmas ,
bo anma a amas nda olan ailenin bütünlü ünü bir kez daha sarsmaktad r. S nma evlerinin
ziksel yetersizlikleri, kalabal k olmas , her bir kad n n kendi ailesi ile birlikte kalmas na yetecek
imkan n yarat lamamas temel sorunlar olmakta. Buna kurumsal eksikli in ve ya anan sorunlar n
çocuklara yans mas eklenince, s nma evleri bir imkan olmaktan ç kmaktad r.
Çal ma imkan olmayan e itim düzeyi dü ük kad nlar bu süreçlerde kendilerine desteksiz yol
açamamaktad rlar. Yaln z mücadele etme korkusu ve desteksiz yapamayacaklar inanc kad nlar
içinden ç kmay istedikleri iddetle ya amak zorunda b rakmaktad r. Sosyal devletin ve kad n
odakl yasalar n olmay , kad na yönelik iddetin ve kad n cinayetlerinin her geçen gün artmas ,
kad n n korunmas zl n do rulamakta ve kad n n iddetle mücadelesini engellemektedir. iddeti
kad n koruyarak ya da gizleyerek ortadan kaldr may hede eyen politikalar söz konusudur. Bu
uygulamalar kad n n özgürlüklerini k s tlad gibi korku unsurunu artt rmaktad r. Oysa iddet
kültürel ve toplumsal bir mesele olarak kabul edilip failden ma dura do ru çözümlenmelidir.
Ma durun ma duriyetini gidermek, iddeti tek ba na ortadan kald ramaz. iddetin failinin
bilinçlendirilmesi, iddetin bir suç oldu u ve insan haklar na ayk r oldu u dü üncesinin
yerle tirilmesi, yasal yapt r mlar n tart lmaz ve somut olarak uygulanmas iddetle mücadelede
at lmas gerekn önemli ad mlard r. Failin serbestiyetisinin çok, ma durun ise k s tl toplumsal
hayat dezavantajl l k durumunu perçinlemektedir.
Kad na yönelik iddetin önlenmesi ve toplumsal cinsiyet temelli e itsizlikle mücadelede ba at rol
devletindir. Yasa yap c lar, politika üreticiler ve uygulay c lar n koordineli bir biçimde çal mas n n
düzenlenmesi sosyal devletin sorumlulu undad r. Ulusal hukuk ve uluslararas sözle melerde
kad n statüsünün korunmas çerçevesinde üretilen eylem plan n n sa l kl bir biçimde i lemesi
meseleye geçit verecek her türlü tutars zl n giderilmesi ile imkan bulacakt r. Kad na yönelik
55
iddetle mücadele etmek için geli tirilen kurumlar n, ÖN M gibi, sivil toplum ve yerel yönetim
birimleri ile i birli ini kuvvetlendirmesi ve gerçekçi bir zemine ta yarak sorunun çözümüne
do rudan müdahil edilmesi gerekmektedir. Kamu kurumlar n n, sivil toplum çal malar na ve yerel
yönetim birimlerinin merkezlerine mesafeli ve üpheli bak aç s mücadelenin etkisini ve gücünü
k rmaktad r. Söz konusu kurumlar n sivil toplum çal malar n ve yerel yönetim birimlerinin
kapasitelerini artt rmalar n desteklemeleri bu koordinasyonu güçlendireceketir. Bu sayede bu
alanda çal man n etik ve toplumsal boyutu daha anla l r olacakt r. Zira yerel yönetimlerin,
toplumsal gruplara, insanlara ula ma kapasitesi kamu kurumlar n nkinden daha fazlad r. Bu
anlamda yerel yönetimlerin kad n/çocuk odakl belediyecilik alg s kazanmas için te vik edilmesi,
sivil toplum çal malar na ortakla malar n n desteklenmesi sorunun yerel düzeyde çözümüne
daha h zl katk sa layabilecektir. Belediyecilikle stratejik planlar nda toplumsal cinsiyete dayal
e itsizliklerin giderilmesi, pozitif ayr mc l k, toplumsal cinsiyete duyarl bütçe gibi kavramlar n
üretilmesi ve çal malar n yap lmas önemli ad mlar olacakt r. Böylece kad nlarla ilgili sorunlar
yaln zca aile kavram içinde ele al n p kendi s n rlar içine terk edilmi olmaktan ç kacakt r.
Sonuç
Bu proje ile yap lan çal malar, elde edilen sonuçlar ve edinilen izlenimler kad na yönelik iddetle
mücadele konusunda çal an kurumlar aç s ndan oldukça verimli olmu tur. Kad na yönelik iddet
bir kad n ya da özel alan sorunu de il, aksine toplumsal ve politik bir sorundur. Bu ba lamda,
kamusal ve hukuki bir sorundur. Dolay s yla sorunun görünür k l nmas , mevcut durumunun analiz
edilmesi, Türkiye gerçekli i, çözüm yollar ve kanallar n n olu turulmas bir devlet politikas ve
hükümet program n içermektedir. Kad n n toplumsal, ekonomik ve siyasal hayatta temsil
edilmesi ve rol almas , toplumsal cinsiyet e itli inin azami düzeyde gerçekle tirilmesi ile mümkün
olacakt r; bu kad na yönelik iddet konusunda çok yönlü mücadeleyi yayg nla t may ve kad na
yönelik ayr mc l n ortadan kalkmas n sa layacak önemli yasal bir ad m say lacakt r.
Bu projenin sürecinin ve elde edilen sonuçlar n Türkiye'de kad na yönelik iddet konusunda
yap lan çal malara, çal malar gerçekle tiren kamu kurulu lar na, sivil toplum örgütlerine, ulusal
ve uluslararas hak savunuculu u yapan a ve platformlara, üniversitelere, aktivistlere ve
gönüllülere katk da bulunaca dü ünülmektedir.
Bu proje ile yap lan toplant lar, kapasite geli tirme e itimleri, ev ziyaretleri, atölye ve etkinlikler üç
ilde çal malar yürüten kad n ve çocuk odakl çal an STK'lar n n birbirini daha yak ndan
tan mas n , deneyimlerini artt rmas n sa lam t r. 8 Mart gibi özel günler için ortakla a
gerçekle tirilen etkinliklerde yarat lan diyalog ve tart ma ortam kurumsal insan kaynaklar n n
kapasitesinin artt r lmas nda etkili olmu tur. Projenin her bir çal mas na alanda faaliyet gösteren
birçok STK'n n kat l m n sa lamak hede enmi se de, en yo un ilgi kad n çal malar yapan
kurumlardan gelmi tir. Bu yayg n ilgisizli in temel nedeni, ne yaz k ki, kad na yönelik iddet ve
toplumsal cinsiyet e itsizli i gibi konular n yaln zca kad nlar ilgilendirdi i varsay m d r. Söz
konusu kurumlar n, STK'lar n iddet ve toplumsal cinsiyet e itsizli i konuklar nda yapt klar
çal malar politika üretme sürecine etki edememekte; kurumsal kapasitelerin yetersizli i
kamusal alanla lobi faaliyetleri yapmaya mani olmaktad r. Dolay s yla tek ba na hareket eden bir
sivil toplum, Türkiye'de kad na yönelik iddetin önlenmesi ve iddetle mücadelede yeterli etkiyi
yaratamamakta, kesin sonuçlar verememektedir. Bu çal ma göstermi tir ki, kad na yönelik
iddet konusunda sivil toplum kurulu lar aras nda diyalo un artt r lmas ve i birli i
deneyimlerinin ço alt lmas gerekti idir. Sivil inisiyati n engellenmemesi için lobi faaliyetlerinde
etkili bir sivil toplumun olu turulmas önemli bir ayr nt vard r. Güçlü bir sivil toplumun yarat lmas
ile toplumsal cinsiyet e itsizli i ve iddet konusunda yerel yönetimlerin belediyecilik diline ve
i leyi ine etki etmek mümkün olacakt r. Belediyelerin kent konsyelerinin kad n meclislerinin
çal malar nda ve programlar nda cinsiyet e itli i perspekti nin yerle mesi sa lanabilir.
Bu proje ile yerel bazda çal an sivil toplum örgütlerinin proje içinde rol almas ; yerel bazda iddet
ma duru kad nlara birçok destek verilmesi ve bu s rada yerel destek mekanizmalar n n
görünürlü ünün art r lmas oldukça önemli kazan mlard r. Yerel ivil toplum örgütlerinin ve yerel
yönetim birimlerinin yapt çal malar ve ortakla malar n artmas ve yayg nla t r lmas ihmal
edilmemelidir. Bu süreçte, sivil toplum örütleri aras nda kurulan diyalog ortam n n ve kurumlar
aras kurulan gönüllülük a n n çal maya devam etmesi STK'lar n çal malar n güçlendirecek ve
kolayla t racakt r. Öte yandan, bu proje sayesinde kurulan bu a ve ili kiler süreci takip eden,
izleyen ve denetleyen bir mekanizmaya dönü meye elveri lidir. Bu yönde kurumsal çal malar
devam ettirilmelidir.
56
57
The Project on Empowering Victims of Gender Based
Violence and Combating Violence Against Women
By Establishing Local Support Mechanism
çindekiler
INDEX
Financed by Basak Culture and Arts Foundation though the fund provided by the European
Instrument for Democracy and Human Rights (EIDHR), the project on Empowering Victims of
Gender Based Violence and Combating Violence Against Women By Establishing Local Support
Mechanism has been carried out with the collaboration of Mersin Günebakan Women's
Association and Lifehouse Women's Solidarity Association.
This publication has been prepared with the support of the European Union Delegation. The views
expressed in this publication do not in any sense re ect the views of the European Union
Delegation.
THANKS TO ACKNOWLEDGEMENTS .......... 5
PREFACE .......... 7
PRESENTATION .......... 10
SECTION 1: THE SCOPE OF THE PROJECT .......... 12
1.1 BACKGROUND OF THE PROJECT .......... 12
1.2 AIM OF THE PROJECT .......... 14
1.3 ACTIVITIES OF THE PROJECT .......... 15
I. EDUCATIONAL ACTIVITIES .......... 15
The Project on Empowering Victims of Gender Based
Violence and Combating Violence Against Women
By Establishing Local Support Mechanism
II. PSYCHOLOGICAL AND LEGAL SUPPORT .......... 16
III. MEETINGS .......... 16
IV. WORKSHOPS .......... 19
V. WORKSHOP - MERS N .......... 19
Design and Cover:
Print:
Data Analysis:
Data Evolution
and Edited by:
Translation:
Serok Demircan
Üçler Ofset
Nejat Ta tan
VI. AWARENESS SEMINARS .......... 20
VII. NETWORK OF VOLUNTEERS .......... 20
VIII. INTRODUCTION AND VISIBILITY .......... 21
Belma Y ld zta
ükran Kara
1.4 NOTES ON PROJECT EVEULAT ON .......... 22
1.4.1 NOTES FROM THE PROJECT TEAM .......... 22
PROJECT TEAM:
1.4.2 NOTES FROM THE TEAM OF EXPERTS .......... 24
PROJECT TEAM:
PSYCHOLOGISTS:
1.4.3 NOTES FROM PROJECT VOLUNTEERS .......... 27
Project Coordinator: Hümeyra Tusun Ye in
Project Assistant: Dilan ahin
Urfa Representatives: Gülay Öztürk
Kocao lu-Nuran Ça ar
Mersin Representative: Selma Seher Yaz c
stanbul: Ps. Nalan Özçete
Mersin: Ps. Yeliz Y lmaz
Urfa: Ps. Aysel Polatsoy
1.4.4 NOTES FROM THE BENEFICIARIES .......... 30
1.4.5 NOTES FROM THE TARGET GROUP .......... 31
SECTION 2: METHODOLOGY .......... 33
SUPERVISORS FOR THE PROJECT TEAM
stanbul: Ps. Behice Boran
Mersin: Ps. Mehmet Ali Vural
Urfa: Soc al Service Expert Nazif Da
2.1 SAMPLING .......... 33
2.2 CHOICE OF SAMPLING .......... 33
2.3 LIMITATION OF SAMPLING .......... 34
2.4 THE INTERVIEW FORM .......... 34
2.5 DATA ENTRY AND DATA ANALYSIS .......... 34
2.6 DEFINITIONS OF VIOLENCE AGAINST WOMEN .......... 36
SECTION 3: PROJECT FINDINGS .......... 36
3.1 DATA EVALUATION .......... 36
SECTION 4: EVALUATION .......... 50
CONCLUSION .......... 52
T. +90216 420 49 68 F. +90216 540 24 62 [email protected] www.basaksanatvak .org.tr
3
TABLES
Thanks To
THANKS TO
STANBUL
TABLE 1: NUMBER OF WOMEN REQUESTING SUPPORT IN PROVINCES .......... 36
TABLE 2: AGE .......... 36
Lawyer Cevriye Aydin, who provided legal support to the project on a voluntary basis, to
psychologist Elif Iscan and psychiatrist Fuat Akgun as well as Ikram Dogan, social services expert,
who provided a service on social rights
TABLE 3: DISTRIBUTION OF AGE IN ACCORDANCE WITH PROVINCES .......... 37
TABLE 4: MARITAL STATUS .......... 37
TABLE 5: MARITAL STATUS IN PROVINCES .......... 38
TABLE 6: AGE OF MARRIAGE .......... 38
TABLE 7: AGE OF MARRIAGE IN PROVINCES .......... 38
TABLE 8: TYPE OF MARRIAGE .......... 39
Doctor Handan Caglayan, who spared no effort to provide us with her invaluable views and
suggestions, history teacher Sevim Cicek, and Seda Alp frrom the Equal Rights Association, who
allowed us to establish strong relationships between civil society organisations,
Music teacher Dilsad Gungor and Suat Kocabiyik, who spard no efforts to undertake the
development and training of the Awazen Jinan Music Group,
Aysel Kilic for her support on news and media, and Hulya Akpinar from Egitimsen Women's
Commission,
TABLE 9: TYPE OF MARRIAGE IN PROVINCES .......... 39
TABLE 10: REGNANCIES .......... 40
TABLE 11: NUMBER OF CHILDREN .......... 40
TABLE 12: LEVEL OF EDUCATION .......... 40
TABLE 13: EMPLOYMENT SITUATION .......... 41
TABLE 14: SOCIAL SECURITY SITUATION .......... 41
TABLE 15: SOURCE OF INCOME .......... 42
TABLE 16: INITIATION AND CONTINUITY OF VIOLENCE .......... 42
TABLE 17: PLACES WHERE VIOLENCE TAKE PLACE .......... 43
TABLE 18: PERPETRATOR OF VIOLENCE .......... 44
TABLE 19: TYPE OF VIOLENCE .......... 44
TABLE 20: ISSUE OF THREAT .......... 45
TABLE 21: CHILDREN WITNESSING VIOLENCE .......... 46
TABLE 22: VIOLENCE AGAINST CHILDREN .......... 46
TABLE 23: WOMEN'S APPLICATION TO OFFICIAL INSTITUTIONS AFTER VIOLENCE .......... 47
TABLE 24: MECHANISMS APPROACHED BY WOMEN .......... 47
TABLE 25: TYPE OF REQUESTED SUPPORT .......... 48
TABLE 26: TYPE OF SUPPORT PROVIDED .......... 49
4
Birgül Erdemir, Özge Özenç, Zozan Ayd n, Kader Kol, Gülizar Teymur, Zeyno U uz, Mevlüde
Çelebi, Muhsine Saçan, Gülistan Aslan, Havva Günay, Besime Turan, Fatma Y ld z, Hanife Kuaz,
Kamer Ay rt r, Elif Gül, Gül ah Koç and Tülay Acar, who supported the organisation of
neighbourhood meetings and house visits,
Graphic designer Serok Demircan, who provided technical support, Berkan Fakir, the computer
programmer, chartered accountant Suleyman Bulgu, and Ozgur Sahin and Hasret Kaya,
volunteers from Basak Culture and Arts Foundation,
Lawyer Cevriye Aydin, who contributed to awareness seminars to comat violence against women,
psychologist Elif Iscan, lawyer Didem Yakar Haskoy, midwife Hatice Yayla, psychologist and
psychodramatist Bar Tok, psychologist Leyla Soydinç, psychologist Sevilay Kahveci Düzta ,
health educator Gamze Karada Koç, psychiatrist Özlem Altunta , social services expert Dilber
Uzun'a, psychologist Ertan Görgü and Ka-Der Kad köy branch member Fatma Aytar,
Mustafa Kemal Pir Sultan Abdal Association and Women's Commission, Sancaktepe Pir Sultan
Abdal Association and Women's Commission, Ata ehir Pir Sultan Abdal Association and Women's
Commission, Ata ehir Kürecikliler Association, Ümraniye Social Rights Women's and Youth
Centre, Ata ehir BDP, Sancaktepe BDP, Anatolian side Dersimliler Association, E itimsen Branch
No 2, Ata ehir Municipality, Kay da Ataevi of Atasehir Municipality, CHP Ata ehir District
Chairman Hakk Alt n Kayna, Ata ehir City Council, Sivas mranl lar Bo azören Village
Association, Malatya Darende Uzun Hasan Village Association, and Hasan Turan from Technical
Services Department of Atasehir Municipality for their support in terms of location, reaching
participants and technical matters for the seminars, panels, meetings and 8th March activities we
organised.
5
THANKS TO
Preface
PREFACE
URFA
Lawyer Sevda Çelik Özbingol, lawyer Serpil Kiliç Y ld r m and lawyer Dilara nal for their voluntary
contributions,
Serpil Geyik, Özlem Uluta engül for their contribution to the organisation of neighbourhood
meetings and activities, and Nazif Dag for his consultancy support on social rights,
The Hand Crafts Centre, which is a part of the Minicipality, Belediye bünyesindeki El Sanatlar
Merkezi'ne, SODES Women's Culture Centre of the Municipality and ÇATOM.
THANKS TO
MERS N
Psychologist M. Ali Vural ve Yeliz Y lmaz for their assistance with the workshop activities,
Prof. Ay egül Y lgör Ass.Prof. Bediz Y lmaz Bayraktar and Ass. Prof. Yasemin Özu urlu of the
Mersin University Women's Research Centre for their contributions to the panel and workshops,
and Ass. Prof. Ula Bayraktar from Mersin University Public Administration,
Ass. Prof. Rana Gürbüz, Lecturer Nevra Akdemir Tören, Research Of cer Özlem Bulut from Toros
University,
Lawyer irin Güner, the of cial lawyer of our association, who dealt with the attendance and
applications and our member Nesrin Gözen Bilek,
Peyruze Kafa, Nebahat Ya ar, Ful U urhan, and Perihan Y ld z for their contribution to the
organisation of house and neighbourhood meetings,
The management and teachers of Toroslar Public Education Centre and ve Akdeniz Public
Education Centre,
Akdeniz Sosyal Yard mla ma ve Dayan ma Vakf müdürü Selim Dayda , the chairman of Akdeniz
Social Aid and Solidarity Foundation and managers of Akdeniz Family Support Centre,
Mersin Bar Women's Rights Centre that allowed us to use the hall of Mersin Bar as well as
supporting the organisation and answering our questions, and Mersin SES Trade Union for
supporting us at the hall,
All our members, who made an effort in the organisation of the project and personally took part in
it.
6
A judge's rejection of the case brought to action by a pregnant woman in 1987 in Çank r , who
wanted to divorce her husband, by makign an attribution to the saying you should beat a woman
all the time and always keep her pregnant had caused the reaction of women from all quarters of
the country. That is when the post-12th September street demonstrations had been organised for
the rst time and campaigns initiated against beating.
Many things have certainly changed since then. Judges can no longer openly express such
sayings. Violence against women became much more visible and awareness has increased. We
have extremely comprehensive legal arrangements such as the Istanbul Convention, which is
binding for domestic law in terms of the prevention of violence against women.
However, unfortunately, there are things that have not changed. For instance, there is no
reduction in violence against women. It can even be argued to have increased. So much so that,
even at a time when negotiations are being carried out as to silencing the weapons ,
construction of peace we observe the continuity of intense war against women. The
characterisation of war against women is not an exaggeration. An average of ve women are
killed in our country everyday; one out of every three women face physical violence. The
perpetrators are usually the men closer to women. The murders at times took place in sheer
daylight. For instance, 23 women have been killed in September during which time this report was
being prepared. According to the news of Bianet, 13% of women are murdered by theor husbands
as they want a divorce while 8.7% are killed are killed in spite of the injunction decision taken by
the court.1 The measures decided upon by the court have not been implemented, the women who
needed protection have not been protected.
The fact that violence against women continues although there are international, regional and
national regulations in place to eliminate gender based murders and violence against women,
requires to consider the background of the problem. As is emphasised by Yakin Erturk, the special
Rapperteur of United Nations on Violence Against Women, its Causes and Consequences, the
stuctural causes such as the historical inequality of power relations between men and women is
the underlying factor of violence against women.2 Unless the unequal power relations and
structural factors that maintain their continuity, violence against women can hardly be ended no
matter of perpect the legal arrangements are.
The project on Empowering Victims of Gender Based Violence and Combating Violence Against
Women By Establishing Local Support Mechanism led by Ba ak Culture and Arts Foundation in
cooperation with Mersin Gunebakan Women's Association, is important above all as it indicates
the structural causes. The eld research conducted by using qualitative and quantitative
1.See. http://www.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/158905-erkekler-eylul-de-23-kadin-oldurdu (Retrieved 20.10. 2014)
2. See Yak n Ertürk, The Integration of the Human Rights of Women and a Gender Perspective: Violence Against Women, Due
Diligence Standard as a tool for the elimination of violene against women , Human Right Commission Sixty-Second Session,
E/CN.4/2006/61, p. 63. http://www.sucveceza.org/Makale/Yakin%20Erturk%20Makaleler%20-1%20.pdf
7
methods in Istanbul, Mersin and Sanliurfa clearly reveals the patriarchal gender structures and
inequalities, which give way to violence against women and maintain its continity. The statements
of the individuals interviewed during the research indicate that although some of them are aware
of women's rights and violence, they do not have an opportunity to leave the context of violence.
Some of the factors that sentence women to violence include the fact that they will be devoid of
the economic capacity and / or social security, family support if they leave the husband that
perpetrates the violence - so much so that economic harship can be a factor that prevents the
women to leave the home and reach the application mechanisms, the cultural adversity that will
be faced in case of separation, the awareness that those who are separated from the husband
would be married off to a second husband. Due to such factors, women continue to be subject to
different types of violence including psychological, physical, sexual, and economic. Their bodies
are poisoned, social relations are restricted, their self-con dence is broken, and started think of
themselves as devoid of value, and they become spiritually wounded.
The women who demanded it have been provided with psychological and legal support during
throughout the research. However, by revealing the background causes and types of violence,
the study on Empowering Victims of Gender Based Violence and Combating Violence Against
Women By Establishing Local Support Mechanism has not limited itself to the provision of
psychologial and legal support. The eld research and consultancy service constitute an
important but small part of the research.
The comprhensive study led be Basak Culture and Arts Foundation in three provinces has mainly
been an a process on which the women who took part in it have been transforming, learning and
showing solidarity by working together. The workers of the foudnation and association have been
training while working together. Subsequently, they have organised meetings with the
representatives of civil society organisations, public organisations, and media of cials as well as
organising educational seminars, panels while neighbourhood meetings with women who nd it
dif cult to participate in such central meetings. Thus, while working to establish local support
systems for the women who are the victims of violence, they have also carried out activities to
enlighten women about their rights.
Preface
For instance, Dilan Sahin, one of the youngest workers of the foundation, said that whatever I
knew about the problems of women I have learned during this project . Peyruze Kafa, one of the
volunteers in Mersin, explained her tranformation as a result of the activities in these words:
I met people from different cultures in the meetings. Initially, I hesitated to take on
responsibility. I thought I could not do it. But I gradually became more seelf-con dent. The initial
training taught me a lot. I became more con dent in communicating. I became able to express
myself easily. I was able to share a lot in relation to the problems of women and received support.
This made me happy. I became more social.
Zarife Turan, one of the participants of the music group formed during the studies explained what
it meant for her to sing in such a group in these words:
I used to sing when I was 5-6 using a fork , spoon or knife, whatever I could nd, as a
microphone. Until my mother pulled my hair. (...) I'd like to thank Basak Culture and Arts
Foundation for giving us this opportunity.
We'd also like to thank Basak Culture and Arts Association, Urfa Lifehouse Women's Association,
Meersin Gunebakan Women's Association and everyone who contributed not only for carrying
out comprehensive activities to combat violence against women and for sharing the results of the
activities with us through this book, but also for rendering us the readers a part of the story of the
activities.
Handan ÇA LAYAN
21 October 2014
Basak Culture and Arts Foundation has not limited its activities to the central locations of the city
but took them to the locations where the target groups lived. In doing so, they have activated
many volunteers and established networks. The network aimed at carrying out the activities at a
local level, as well as the creation of a sensitive media. Moreover, workshops and many other
activities have been organised. One of the most important works carried out during the activities
was the formation of a music group.
The book you are holding is not a dry piece of research report. It explains the aims, the way in
which it functioned and the results in the words of those who carried it out and those who have
been reached thoughout the project in an utterly sincere manner. The Foundation workers,
psychologists and lawyers, who provided a consultancy service, the volunteers and the members
of the music group, as well as making explanations as to the details of the activities, say a lot
about what a transformative experience it has been for them to take part in such activities.
8
9
PRESENTATION
Violence against women is an urgent matter both in Turkey and in the world. In Turkey, violence
against women is generally regarded as a women's issue and family matter. However, violence
against women is a comprehensive, complex, and social, economic, political, legal, religious, and
cultural problem, which involves different types of violence experienced in different frequencies
at ever level of society based on gender inequality. With the strengthening of the civil initiative in
the world in the last 30 years, the pressure of qualitative and quantitative studies related to
violence againstt women and similar rights related researches on the policy-makers has
increased the visibility of the issue, inceased the awareness, and gave momentum to solution
related activities.
The institution of family that has an important place in the construction of the future of
individuals is also regarded as a context of security. However, as is indicated by researches and
reports, violence against women is mostly domestic violence and the people and place that has to
be most secure for women are the main sources of violence. Today, majority of women are being
subjected to violence by the males closest to them father, husband, brother, or a person they
are living with.
Violence against women is such a serious political issue that passi es women regardless of its
type, degenerates mainly the family and social institutions, and of which the consequences make
an impact on the whole society. The visibility and elimination of this issue involves a process from
the prevention of violence from making an impact on children, rehabilitation of both the victim
and the perpetrator, and most importantly, elimination of all types of violence in public and
private spheres. This process requires a coordinated and disciplined effort amongst the political
institutions, local administrations, civil society organisations and the legal system in total
agreement.
Empowering Victims of Gender Based Violence and Combating Violence Against Women By
Establishing Local Support Mechanism is a local project supported by the European Union
Delegation, led by Basak Culture and Arts Foundation, in cooperation with Gunebakan Women's
Association (Mersin), and Lifehouse Women's Solidarity Association (Sanliurfa) in Atasehir and
Sancaktepe Districts of Istanbul, Akdeniz and Torostlar districts of Mersin, and city of Sanliurfa
from November 2012 November 2014.
This project, which is conducted by three civil society organisations from three different
provinces has been possible as a result of the experiences and project practices of Basak Culture
and Arts Foundation, which contributed to the strengthening of its local counterparts by sharing
its experiences with them with this project.
Basak Culture and Arts Foundation works with disadvantaged groups consisting of the poor
and the immigrants through cultural and educational activites and workshops. These groups,
consisting mainly of children and young people, include many women and children effected by
the war which has been continuing for a long time in the east and southeast of the country as well
as the women and child immigrants, who ed the wars in the Middle East and took shelter in
Turkey. It is a civil society organisation that works for the integration of the target group into the
city, treatment of the trauma created by violence, their employment, provision of information on
social and basic rights hence providing suppport to render their requirements visible.
10
Presentation
Gunebakan Women's Association is a non-pro t making civil society organisation, which works
in Mersin with similar motivation. Mersin, which is one of the ten provinces of Turkey that took
most of the immigrants, is similar to Istanbul in this sense. Considering the socio-economic level
and rate of industrialisation of the city, the rate of integration of immigrants is low. This situation
gives way to many social issues and as usual in uences mostly the women and children.
Gunebakan Women's Association is carrying out different activities in order to render visible the
violation of women's rights and gender inequality. The association, which defends the
participation of women in society with equal rights and responsibilities, has expanded its area
with this project, and played an important role in the realisation of this project.
The second local partner of the project is Urfa Lifehouse Women's Solidarity Association, which is
a non-pro t making civil society society organisation carrying out women related activites in
Sanliurfa. Sanliurfa is a closed and conservative city with its social situation and cultural
background. The daily issues that result from social and political situations remain in a closed
strructure. Women's issues remain unknown unless they are taken to the legal authorities in the
city in which women are con ned to the private sphere that is sealed to the outside world. This is
causing the inisibility of women's issues and failure to acquire data.The association aims at
eliminating the inequality of women in society, ensuring their participation in social, legal,
economic, health related and cultural life, allowing women from different cultural, religious and
ethnic backgrounds to leave the closed structure structure to experience their strength and free
will, as well as making them aware of their rights and liberties. The asssociation, which carries out
successful projects, also works on the employment and for them to gain a profession. With this
project, it has found an opportunity to increase its experiences in relation to violence against
women.
The aim of this project, of which the results we share, is to struggle against gender based
inequality and violence against women through the mechanism of local support . The provision
of psychological, legal and social support and guidance to women constitute the most important
aspect of the project. It aimed at observing the type and frequency of violence, identi cation of
the perpetrator, reasons to approach the civil society organisations and identi cation of
demands, clarifying the ways in which the civil society organisations respond to these demands,
as well as the extend to which which women bene t from the legal and social support institutions
of the state and the dif culties they encounter.
In accordance with the ethical principles, the interviews conducted during the project have been
recorded, statistically coded and presented in the nal section of the report. n this process, the
coordination and cooperation between institutions have been paid great attention and the
institutions have been supported for the purpose of capacity building in relation to violence
against women.
This comprehensive study is conducted with the support of public institutions, universities, local
administrations, civil society organisations and local volunteer networks. We believe that the
ndings of the project will serve the importance of the collaboration between institutions to be
understood, and hope that it will be a source for policy-makers and authorities in terms of the
prevention and elimination of violence against women as well as the activation of mechanisms for
gender equality.
Hümeyra TUSUN - YE
N
Ba ak Culture and Arts Foundation
Project Coordinator
11
SECTION 1: THE SCOPE OF THE PROJECT
1.1 BACKGROUND OF THE PROJECT
Violence against women is a comprehensive problem with a cultural, social, legal, religious,
geographical, economic and political background in Turkey as it is in the world. Many studies are
being conducted on the fact that violence against women is a violation of women's human rights
and basic liberties, and the mechanism of politics is activated in order to eliminate these
violations. Women, as well as being devoid of basic rights and liberties due to violence, suffer
psychologically and physically, are left disabled or even lose their lives. Violence is mostly
perpetrated by the close relatives of women; husband, father, other family members or the
relatives sharing the same house. The violence faced by women, regardless of its nature,
in uence the children, family members and the whole social structure while making a greater
impact on women.
The UN Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women (CEDAW),
which came into force as an addition to the Universal Declaration of Human Rights in1979 in order
to emphasise that women have human rights and liberties, has been approved by the Republic of
Turkey and published in the of cial paper on 14 October 1985. Unfortunately, such measures,
which are taken especially for the purpose of elimination of domestic violence against women
and children are not suf cient.
The problem of violence against women is conceived of as an issue internal to the family in the
world and in Turkey, and the proposed solutions are con ned to this sphere. The 3rd Women's
Conference organised in Nairobi in 1985 has been a turning point in terms of the transfomation of
the way in which violence against women is conceptualised as well as increasing its visibility. The
theme of violence against women started to be conceptualised as a cultural, social, economic
and even political problem after the 1990s, and responsibility for the processes of solution has
been put on the civil society, political organisations, local mechanisms and the media. The
clari cation of the perspective in relation to the issue has led to an increase in activities, and
revealed the global characteristic of the problem. Today, the prevalence of physical and
emotional violence against women in the world ranges between 30 to 60 per cent.
Accordingly, one out of ever 3 women in the world is subject to some sort of violence. Women
continue to be subjected to different forms of violence at every sphere of life, at home, place of
work, public places, and during their struggle. Women and female children are raped in ongoing
wars and civil wars in different parts of the world, are killed or subjected to human trade. It is
informed that 200.000 women are subjected to sexual exploitation every year around Europe.
News in relation to women, who are shot in the knee, lapidated, killed for honour raped or
committed suicide for an unknown reason, are received everyday in Turkey. Emerging as a result
of the researches conducted by women's organisations, such news merely constitute the tip of
the iceberg of the violence against women. Turkey ranks among the top in relation to domestic
violence in spite of the low level of statistics available on the issue (http://www.ihd.org.tr ,
13.09.2014).
According to the report published by the Human Rights Association in October 2011, 4190 women
12
1.1. Background Of The Project
have lost their lives as a result of physical or sexual violence. 88% of women subjected to sexual
violence have concealed their condition as they felt to be under threat. According to the data
provided by Bianet, 165 women have lost their lives in Turkey in 2012 as a result of violence.
Preventive and protective measures had been taken in the case of 4.500 women.
(http://www.antolojicom/turkiye-de-kadina-yonelik-siddet-olaylarina-rakamlarin-diliylebakis-2013-yili-siiri/, 11.09.2014). However, according to the Ministry of Health, this gure is
determined to be 12 thousand 946. (http://www.gazetealbayrak.com/gecen-yil-ulkegenelinde-kadina-kadina-yonelik-12-bin-946-siddet-olayi-gerceklesti-6451h.htm,
11.09.2014). In 2013, 214 women have lost their lives as a result of violence, 167 women have been
raped, and 161 harassed. In the rst 7 months of 2014, 174 women have been killedd by the
husband, father, son, lover, the separaed husband or lover. (http://www.memurlar.net
/haber/481769/, 11.09.2014). Women's claim for divorce or refusal to reconcile with the husband
they divorced also cause to violent incidents that lead death. 25% of the incidents of violence
have taken place in the region of Marmara, 15% in Akdeniz, and 13% in the region of South Eastern
Anatolia. Majority of women have been killed with a rearm or a sharp implement.
The statistics indicate that the incidents of violence against women in Turkey consist of many
elements. Although these vary regionally, culturally, socially, economically, legally and in terms of
religion, they give way to the instruments intensifying the violence, are created or used instead
transforming into forms of struggle to eliminate violence against women. The prevention of and
struggle against violence can be possible by organising a comprehensive and multidimensional
process. The partial and regional studies render current state and gravity of the problem. Raising
awareness of political attitude, legal implementations, and human rights would serve to design an
education model so as to produce a roadmap in relation to a holistic solution by doing away with
the violence, hatred and discriminatory language widely used by the media, as well as the cultural
and religious patterns of behaviour that reinforce violence.
Basak Culture and Arts Foundation has been carrying out the Empowering Victims of Gender
Based Violence and Combating Violence Against Women By Establishing Local Support
Mechanism since 2012 in relation to women, especially immigrant women, in consideration of
the research results and reports of widely implemented projects. The project, which ended in
2014, has been carried out with the nancial support provided by the Turkish Delegation of EU,
under the leadership of Basak Culture and Arts Foundation, in partnership with Lifehouse
Women's Solidarity Association (Sanliurfa) and the participation of ISTAR (Mersin). As part of the
project activities, 2000 female victims of violence has been reached in Istanbul, Mersin and
Sanliurfa; 320 women have been provided with psychological and legal support. The purpose of
the provision of psychological and legal support to the victims of violence was to spread the
preventive measures, raise the awareness of, primarily, the women and subsequently the
mechanisms of local support, to determine the areas of responsibility in relation to the problem,
increasing its visibility to the local media and contribute to the elimination of the violent language
in use.
2000 women aged 14-60 have been reached with this project. The aims of the project, which
started in December 2012 and implemented in istanbul, Mersin and Sanliurfa for a period of 24
months until November 2014, was to render the local support mechanisms a part of the project
and thus close the gap by providing them with information as to the prevalence of the violence
experienced by women, its forms, reasons and consequences, determination of risk factors and
conceptions of violence. This report introduces the methodology of the research, speci cities of
13
sampling, the prevalence and forms of violence, women's approach to gender and violence,
violence perpetrated towards women by the husband or close relatives, consequences of
struggle and quantitative research, and the evaluation reports.
1.3. Activities Of The Project
authorities and of cials, and the local media. Contributing to the development of a common
language and area of study between the local mechanisms in relation to violence against women
will allow the establishment of regular platforms of dialogue in the long run.
The project has been contemplated upon three main aims:
1.2 AIM OF THE PROJECT
Violence against women and children has not been eliminated despite the fact that Turkey is a
signatory to many conventions including the United Nations Convention on the Prevention of
Violence Against Women, United Nations Convention on the Prevention of all Forms of
Discrimination Against Women, and the Universal Decleration of Human Rights. On the contrary,
the laws related to the protection of women and children from violence and their implementation
have remained extremely lax and insuf cient. The Law on the Protection of Family and Prevention
of Violence Against Women has been enacted by the Ministry of Family on 8 March 2012. Despite
being quite new, this law aims at battling the violence against women at a national level by
strengthening the local mechanisms.
Despite the existence of legal rights in Turkey, their implementation is highly problematic. In
addition, women's awareness of their own rights is quite low. The problems in implementation and
women's low level of awareness of their rights cause the rights to be violated by individuals and
local mechanisms. The violation of rights is legitimised as the rights are not claimed by their
holders. t is the responsibility of the civil society to battle the violence against women, and the
violations of rights that stem from violence, organise activities at the local level and take position
as a part of the national and international struggle to prevent the violence against women. For
this reason, local mechanisms, local media organs and social workers have to be equipped with
the basic information in order to struggle against violence women are subjected to and provide
the right form of protection to individuals. The rates of violence against wiomen will decrease
when the individual and social awareness of the issue increases, and the victims will have a
chance to smoothly acquire their rights.
Another issue relevant to the question is that most of the mechanisms that female victims of
violence can approach in emergencies are not suf ciently experienced or do not have the
necessary qualitites to correctly evaluate the situation. As of 2000s, steadily increasing
incidents of violence and especially the incidents of violence against women have rendered the
political mechanisms to focus on the question. t is being endeavoured to evaluate the violence
against women as a political and legal and even medical problem instead of a family problem of
one that belongs to the private sphere. Especially the activities of civil society organisations have
captured the responsibilities of the political mechanism and a process of pressure has been
initiated. This project aims at the creation of a support mechanism between project partners and
local of cials, and make sure that they gain the necessary experience and qualities in order to
interfere with the incidents of violence against women. In this sense, the project ensures that the
local of cials encourage the women, who faced violence, to claim their civil rights. t is thus aimed
within this framework to establish or strengthen the systems of local support, and to raise the
awareness of both the women, who faced violence, and the local of cials. The local mechanims of
referrals will serve to raise the awareness of the public in relation to the issue. Such a sysme
consists of dialogue and cooperation between different actors such as public of cials, local
14
1. To strengthen and support the women, who are subjected to violence, and local awareness on
violence against women.
2. To increase the capacity of the bene ciaries together with the activity partners, and to initiate
a system of referrals to reinforce the local mechanisms engaged in the prevention of violence
against women.
3. To establish regularly functioning mechanisms of observation to follow the incidents of
violence against women, a network of working relationships between the activity partners,
bene ciaries, and local of cials, as well as a database to analyse the data related to violence
against women, observing and reporting on the procecss.
1500 women have been reached by way of neighbourhood meetings, house visits, and cultural
and arts workshops; its purpose has also been to conduct referrals and provide psychological and
legal support to 300 women in three provinces (Istanbul, Mersin and Sanliurfa). The
establishment of a network of volunteers consisting of 90 people, ensuring that the local of cials
have gained relevant experience and characteristics to be able to interfere with the incidents of
violence against women are being evaluated as the concrete deliverables of the project.
1.3 ACTIVITIES OF THE PROJECT
I. EDUCATIONAL ACTIVITIES
a) Activities for Capacity Building: Activites organised for the purpose of capacity building
involving primarily the project workers of Basak Culture and Arts Foundation as well as its project
partners Gunebakan Women's Association (Mersin), Lifehouse Women's Solidarity Association
(Sanliurfa) and the civil society, aimed at combating and prevention of violence against women
have taken place respectively in Istanbul, Mersin and Sanliurfa for 2 days in 3 slots. Apart from the
project team, 43 people have bene ted from the educational activities. The topics of education
are ass follows:
· Gender and violence against women,
· Women's rights in national and international law and regulations,
· The method and contents of activities concerning raising awareness and sensitivity toward
violence against women,
· Duration of applications and activities for regeneration,
· Data tracking, monitoring and reporting.
15
Educator / Consultant: Habibe Feray Salman (General Coordinator of Human Rights Joint
Program), Social Anthropologist Ebru Hanbay Çak r (Women's Solidarity Foundation).
b) Education of Target Groups: The educational activities, which took place during the rst 6
months of the project in Istanbul, Mersin and Sanliurfa with the participation of local authorities,
public institutions and organisations, civil society organisations, civil initiatives and volunteers,
have been organised by experts. 249 number of people, including the project team, have
bene ted from 9 educational activities. The topics of education are as follows:
· Violence against women and its types,
· Gender discrimination,
· Legal arrangements and referral mechanisms,
· Feminism and political participation of women.
Educator / Consultant: Dr.Handan Ça layan (Ankara University Faculty of Political Sciences),
specialist psychologist Zehra Tosun (KADER Ankara), Social Anthropologist Ebru Hanbay Çak r
(Women's Solidarity Centre ANKARA), Seda Alp (Equal Rights Association), Assistnt Professor
Ula Bayraktar (Mersin University Faculty of Political Sciences), Ay e Düzkan, Necla Akgökçe,
Nebile Irmak Çetin and Hülya Gülbahar.
II. PSYCHOLOGICAL AND LEGAL SUPPORT
The psychological and legal support, which has been determined as the main activity of the
project, continued from the 6th month of the project to the 24th month, and it has envisaged to at
least 100 and a total of 300 female victims of violence in Istanbul, Mersin and Sanliurfa to
overcome their victimness as well as providing psychological and legal support to treat the
trauma that appears after violence. The women, who are the victims of violence have bene ted
from the support, which was organised on local level by the 3 partner organisations in their
activity areas, free of charge. The evaluation reports with regard to the consultation service
provided by pschologists from 3 provinces have been placed in section 4th of the study.
Throughout the project, 320 applications have been received from women subjected to violence.
All applications have been recorded on the condition of con dentiality and referred to various
institutions. The processes of referral have been observed and reported on in order to determine
whether the institutions are functional, implementing the legal procedures as well as to nd out
the points that women nd most dif cult. A common database has been formed between the
three partners and the data has been transformed into statictical reports. The data in question
can be found in section 4th.
III. MEETINGS
The meetings that are some of the most important pillars of the project took place in Istanbul,
Mersin and Sanliurfa.The project, which aimed at raisign awareness and consciousness related
to gender based discrimination and combating violence against women, establishment of a
16
network of volunteers, and maintaining the sustainability of the process of struggle, also
envisaged to remind the local mechanisms and media organisations their responsibilities in
terms of the issue, ensure that a fair language is used to refer to this sensitive issue and to play a
cautionary role for the smooth running of the implementations. Number of meetings have been
organised with the participation of local media organisations as well as relevant local authorities,
public institutions and organisations, civil society organisations, civil initiatives, women from
different age groups, project volunteers and workers.
2000 people have been reached through the meetings, neighbourhood meetings and house
visits. During the neighbourhood meetings and house visits, information has been provided and
discussions carried in relation to the way in which violence is conceptualised, gender, institutions
to when violence occurs, and the legal arrangements and problems in implementation. Lawyers
and psychologists have also participated in the meetings organised in various civil society
organisations and in the social support centres of the council.
- MEETINGS WITH THE LOCAL OFFICIALS
Meetings have been organised in the rst 6 month of the project respectively in Istanbul,
Sanliurfa and Mersin, involving various civil society organisations. Introductory meetings also
took place with the representatives of the civil society organisations in question after the
meetings in Istanbul, Mersin and Sanliurfa.
The meeting in istanbul took place on 24th March 2013 at the 2nd Branch of Egitim-Sen
(Education Union).Gökkusa i Women's Association, Socialist Women's Council, Democratic Free
Women's Movement, Human Rights Association, Women's Solidarity Association, Women's
Secretatiat of Egitim-Sen's 2nd Branch, Association of Sociology Graduates, Anatolia Alevi
Association, Women from Halkevi, Association of the People of Dersim on the Anatolian Side,
representatives and lawyers, psychologists, artists, and journalists have participated in the
meeting.
Basak Culture and Arts Foundation has been introduced, and the participants have been
enlightened as to the aim, target audience, and the activities of the project during the
introductory meetings. The importance of action plan with the civil society organisations for the
sustainability of the project as well as the importance of capacity building in their case has been
emphasised. It has been explained that civil society organisations play quite an important role in
combating violence against women and expressed the fact that the problem cannot be
eliminated without their activities and solidarity.
Discussions have been carried out during the introductory meeting, took place after the meeting
of the institutions, in relation to the importance of establishing a local network to combat
violence against women, the way in which the institutions will take part in it, and their
responsibilities. The foundation volunteers have demanded the establishment of a network of
volunteers in every area. The institutions that participated in the meeting have been requested to
provide support for the network. The elements that have to change such as the impact of the use
of female image in media on the elimination of violence against women as well as the language
used to refer to women, hence the media has been reminded of its responsibility.
The meeting in Sanliurfa took place on 13th April 2013 at the Lifohouse Women's Solidarity
17
Association. The of cials from the Social Services Professionals Assocciation's Urfa Branch,
Lifehouse Women's Solidarity Association, Egitim-Sen Sanliurfa Branch, SES Sanliurfa Branch,
TMMOB (Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects), and HODER Students
Association. The aim and target group of the project has been discussed and discussions carried
out as to what can be done in order to prevent violence against women. Suggestions have been
put forward in relation to the responsibilities and duties of the local mechanisms in combating and
eliminating violence against women. The importance of communication between project
partners and the others involved, gaining experiece and speci cations so as to interfere with the
incidents of violence against women by establishing a mechanism of referral and support, and
thus raising the consciousness of women, who faced violence, or those under risk as well as the
local of cials, and in relation to the establishment of local systems to support and strengthen the
women, who became victims of violence. t has been explained that according to a widely held
opinion the language used by the local media can reinforce and legitimise violence especially
where women and violence is concerned.
The meeting in Mersin took place on 4th May 2013 at Gunebakan Women's Association. The
memers of the Municipality of Akdeniz, Independent Women's Association, Association for the
Support of Contemporary Living, Association of Women in Employment, Cozum Psychological
Counseling Centre, Human Rights Association, Contemporary Lawyerrs Association, Mersin
Halkevi Branch, Mersin Medical Assoociation Women's Health Committee, Social Services
Professionals Association, as well as the members of the Municipality of Toroslar Women's
Council. The aim and target group of the project have been introduced, and discussions carried
out as to what can be done to prevent violence against women. The discussions also included the
methods of communication within the civil society, transmission of information and cooperation,
the ways in which and the extent to which the civil society might make an impact on the
institutions in relation to violence agaisnt women, the needs of the civil society to build its
capacity in relation to violence against women, the ways in which victims of violence or those
under risk of violence can be reached, services to be provided to prevent the violence and
strengthen women. The participants have also been enlightened as to the responsibilities and
those responsible.
A meeting has been organised with the women candidates to be muhtar on 23rd February 2014 at
Basak Culture and Arts Association in stanbul. Muhtar candidate of Icerenkoy neighbourhood
Sirma Do ru, Cicek Baskan Etki and muhtar candidate of Kayisdagi Neigbourhood Vesile Ozdemir
and Fatma Aytar of the Association to Support Women Candidates (KA-DER) have participated in
the meeting. Aytar, who stated that the women in local authorities in Turkey are very few in
number, explained that the they aim at supporting the women candidates regardless of their
political conviction. Women also had the opportunity to nd out about women related programs
of the candidates at the meeting which proceeded with questions and answers between the
participating muhtar candidates and residents of the neighbourhood. The muhtar candidates,
who explained that they will work in cooperation with the civil society organisations to prevent
violence against women have added that all women have the right to access creche and refuges.
The candidates, who believe that it is necessary to be more cautious especially where women are
concerned, have explaied the women related projects and that they insist on a fair and equal
election process. The meeting that also involved Inci Incesagir, co-chair candidate of HDP to the
Municipality of Atasehir, was successful in terms of the provision of support for women at every
sphere of their lives.
18
- 8th MARCH ACTIVITIES
Especially the women's involvement has been ensured during the 8th March International Toiling
Women's Day related activity the rst of which took place on 2nd March 2014 in Istanbul. Many
women have participated in the activity, which took place at Imranli Bogazoren Village
Association in Mustafa Kemal Neighbourhood. The Project to Combat Violence Against Women
has been introduced after the opening speech of Sahhanim Kanat, the Chair of Basak Culture and
Arts Foundation. Concerts have been given by the Awaze Jinan music group that involved singer
Ayla Yilmaz and women, who came together for the project. Deniz Turkali has delivered a speech
during the activity. She stated in her speech that she is always in support of oppressed, resisting
and struggling women. Sebahat Tuncel, Genral Co-Chair of HDP and Member of Parliament for
Istanbul Region One, Chairman of the Municipality of Atasehir Battal Izgeldi, and EMEP General
President Selma Gurkan were also some of the participants.
The 8th March International Toiling Women's day celebrations took place by the Lifehouse
Association in Sanliurfa. The activity, which has been organised at Poet Nabi Cultural Centrem
Awaze Jinan gave a concert, was particiapted by many women and local authorities
IV. WORKSHOPS
Thanks to this project, women in Istanbul, Sanliurfa and Mersin had the opportunity at a local level
to be visible in social life, receive institutional support to overcome problems, collaborate and
gain experience of mutual practices through workshops organised in various areas of arts such as
the music workshop. Many of the women, who were unable to leave home, took their place in the
activities after a regular and professional work program and thus discovered their abilities. As
well as gaining self-con dence, the women, who participated in the music workshop in Istanbul,
Arbane (rhythm) in Sanliurfa, and the psychodrama workshop in Mersin, which also allowed them
to develop a positive approach toward civil society organisations. A total of 21 women have
participated in the activities of the music group led by Dilsad Gungor at Basak Culture and Arts
Foundation, and Awaze Jiann, which started as a workshop activity and continuing as a music
group has performed a few concerts and agreed to continue after the project.
V. WORKSHOP - MERS N
A workshop has been organised by Gunebakan Women's Association on 26th February 2014, in
cooperation with Mersin University Centre for Research on Women's Issues (MERKAM), Toros
University Economic and Administrative Sciences Department and Mersin Bar Association. This
workshop aimed at discussing the women-friendly implementations of municipaplity and policies
to strengthen women and render them visible, to spread exemplary practices, and encourage to
develop sensitivity related to violence against women. Of cials from Mersin Metropolical
Municipality, Municipality of Akdeniz, Municipality of Toroslar, Municipality of Yenisehir and
Municipality of Mezitli, as well as candidates for the chair of municipalitiees and representatives
from Women's Civil Society Organisations.
19
VI. AWARENESS SEMINARS
10 seminars have been organised as part of the nal 6 monthly activity program of the project
with women for women in Istanbul. It has been understood during the neighbourhood meetings
and house visits organised to reach the target group that women are willing to speak freely about
their own problems and need seminars where they can get information as it was also observed
that there is a huge gap of information especially in terms of the preention of violence, selfprotection, practices to be implemented in cases of violence, institutions to be resorted to and
legal procedures. The seminars, which are highly signi cant for the project to respond to such
observation and needs, have been organised by activitsts and experts. A book has been prepared
in order to maintain the permanence of the series of seminars and to make sure that the answers
and solutions offered by the experts reach as many women as possible. The topics and experts,
who worked on them in the book entitled What is to be done ? How to do it are as follows:
· Methods for Combating Violence Against Women and Mechanisms of Application - Lawyer
Cevriye AYDIN, Psychologist Sevilay KAHVEC -DÜZTA , Social Services Expert Dilber YILDIZ.
· Violence and our Social Rights Which Institution/Individual to apply to / and Bene t From/
Under What Conditions /Psychologist Leyla SOYD NÇ.
· Relaxation Exercises to Manage Stress Psychologist - PsychoDramatist Bar TOK.
· What are Our Social Rights? How to Bene t From Them?
YAKAR-HASKÖY
Lawyer Cevriye AYDIN, Lawyer Didem
· Sexual Health and Discover Your Body! Health Professional Gamze KARADA -KOÇ.
· Familiy Comunication Psychologist Elif
CAN
· Post-Traumatic Stress Disorder and Panic Attack Psychiatrist Özlem ALTUNTA
· Psychodrama Social Services Expert Dilber YILDIZ
· Methods for Mothers of Disabled Children to Deal with Problems Psychologist Ertan GÖRGÜ
VII. NETWORK OF VOLUNTEERS
90 volunteers from thee three provinces took part in the network of volunteers in order to contact
the women, who faced violecen but could not apply to the institutions due to their social
conditions, to convince them to reach the institutions, coordinating them for some of the
activities of the project and ensure their regular participation for the continuity of the project.
The volunteers have played a direct role in nding the houses for the meeetings and the actual
visits so as to increase the participation in the main activities of the project. It has been observed
that the women, who have been reached through their acquantances in the house visits and
meetings, con ded more in the project team, and thus the meticulous approach helped the
project to function relatively easily. The volunteers also took part in meetings and educational
activities, which helped them with capacity building in relation to violence against women. The
20
volunteers, who belonged to different occupational groups, were actively involved in the project
especcially in dealing with issues that related to their area of expertise. Consisting especially of
lawyers, psychiatrists, and social service professionals, the volunteers dealt directly with needs
and issues. Their personal participation and support to project activities that involved the experts
was enormous. This support was instrumental in overcoming problems in relation to which the
project team lacked experience. The relationship established with the volunteers and the
experience have provided a congruent terrain for the activities and a secure network of
relationships to be carried out after the project.
VIII. INTRODUCTION AND VISIBILITY
Many debates and introductory meetings took place with the relevant institutions, NGOs and
activists throughout the 2 year life-span of the project. Detailed information on the project has
been relayed during the debates and meetings. In this context, representatives in Istanbul, Mersin
and Sanliurfa have visited many institutions and political parties, local and national civil society
organisations, and local media organisations. All rules of visibility have been meticulously
complied with in introducing the project activities, reaching the target group, increasing
participation in order to adequately render the visibility of the project. n this context, as is
promised in the inception of the project, 6600 brochures on the introduction of the project and
what needs to be done in case of violence have been issued and distributed. 3000 of these
brochures have been published in Kurdish so as to increase the participation of Kurdish women in
the expected activities. 500 posters have been issued and distributed in order to announce the
psychological-legal support provided as part of the project, the meetings, workshop and
seminars. With the initiation of the project, the activities and project related news have been
regularly relayed on the of cial website of Basak Culture and Arts Foundation, which is
www.basaksanatvak .org. An information portal has been formed through the website in
relation to what women need to do when they face violence, mechanims and processes of
application. While the end of project booklet, which elaborated upon the project activities and
experiences, has been prepared in 3 different languages; Kurdish, Turkish and English, the book
entitled What is to be done? How to do it? , which explains the results of seminars, is prepared in
Turkish. 3 press conferences have been organised in the duration of the project 2 of which was
local and 1 was central. Programs have been participated in at Yol TV, Hayat TV, TV 10, Mersin Sun
TV, Mersin Kent Radio, Mersin Radio Metropol, Radio SES, Istanbul Yon Radio and Urfa Net Radio
in order to enlighten the public and introduce the project. Project related news have been relayed
in Sanliurfa Haber Newspaper, Femin-Kurt, Demokrat Haber, Ozgur Gundem Newspaper, Birgun,
Paper of Atasehir, Insan Haber, Women's Paper, Mersin Time Newspaper, DIHA, Haberler.com,
Evrensel, novatif Newspaper, Mersin Kent, JINHA, Birtaraf Newspaper, Besta Nuce, Bas News,
Mavi Kalem Social Assistance and Solidarty Association's Website, STGM, Sivil Dusun, Ucan
Supurge, and Gundem in Atasehir.
21
1.4 NOTES ON PROJECT EVALUATION
1.4.1 NOTES FROM THE PROJECT TEAM
Dilan AH N Ba ak Culture and Art Foundation Project Assistant: In retrospect, as we are
about to nalise the Empowering Victims of Gender Based Violence and Combating Violence
Against Women By Establishing Local Support Mechanism project, which is led and hosted by
Basak Culture and Arts Foundation in cooperation with Gunebakan Women's Association and
Urfa Women's Lifehouse, I realise that I learned whatever I know about women's problems during
this project. It is such an issue that neither the regional or consciousness related / intellectual
situation nor the economic situation make an exception. The system in question is the one that
does not exclude any woman regardless of their consitions, but detains within its con nes. For this
reason, I believe that the target group of this project is not just the women, who are receiving
psychological / legal support or participating in the workshops, but it also those workking with us
on a voluntary basis or even us those who are implementing the project. As such, I have seen
that the capacity building training we organised in the rst 9 months for ourselves is of great
value. We have acquired plenty of information in an ef cient and practical manner and in quite a
short space of time. We have experienced the fact, when we proceeded to the implementation
phase of the project, that no single information was in vain.
While what I learned in occupational sense, my experiences as well as my learning in relation to
women and myself are invaluable, the project, which lasted two years, was like a school for me.
The greatest difference and characteristic of the project was that we carried out our activities at
a local level and this meant mingling in life, personally interfere with, and see the problem where it
originated. I saw, during the preparation of the project, that the decision to carry out activities at
a local level was quite logical as it was congruent with the issues and requirements that existed
during the implementation of the project. It is because it appeared that one to one visit is
currently the only way to reach the women whose channels of communication is limited and who
are not given the opportunity to get out of the house. Just as it is obvious that it is impossible to
solve all the problems of women and eliminate violence against them in two years. Although not
all problems are resolved, it was special and meaningful to visit women at their homes, to say that
they have the right to interfere with their own lives, making an effort in such a eld, was special
and meaningful. Thank you to everyone whose paths crossed on this project, and who is aware of
women how meaningful and special women are since the, and striving to make it felt in this eld.
Nuran ÇA AR
Lifehouse Women's Solidarity Association
Local Representative:
Lifehouse Women's Solidarity Association has been carrying out different activities and projects
since 2004 with the purpose of eliminating women's inequality in society, and to ensure her active
participation in every sphere of life in relation to any social, legal, economic and cultural matter.
The project for which we have been cooperating with Basak Culture and Arts Foundation as of
November 2012, as the Lifehouse Women's Association in order to contribute to render visible
and eliminate violence against women by carrying out activities that advocate women's Human
Rights is also supported by the Turkish Delegation of European Union.
A strong communication network has been established as a result of the meetings with NGOs and
other institutions as part of this project. Neighbourhood activities, house visits, and awareness
22
1.4. Notes On Project Evaluation
training have been organised thanks to the support provided by the volunteers on the project.
Visiting houses throughout the project helped both to introduce our association and to reach
many women, who are subject to violence. As an ef cient work technique, the visits made it
possible for us to meet 510 women. In this context, women have been provided with information
as to their legal rights and application procedures that has initiated the applications to our
association for advice.
The psychological consultation service that continuously needed as an association but could not
organise due to lack of resources has thus become a reality with this project. In this process, 110
women have applied to the association. Based on the applications, 85 women have received
counselling service while 19 women bene ted from the legal advice service. Besides, 4 women
have been resettled at Women's Refuge.
We have succeeded in forming a forward-looking road map in terms of combating violence
against women in cooperation with the public institutions, organisations and NGOs already
carrying our activities related to violence against women.
Gülay KOCA - ÖZTÜRKO LU Lifehouse Women's Solidarity Association Former Local
Representative: it has been endeavoured to establish a network of volunteers, relationships
established with relevant institutions (Province Governership, SONIM etc) and activities carried
out in cooperation with the NGOs. All the activities and discussions carried out have utterly
strengthened both our association and the project team. These activities and discussions have
revealed the exceedingly serious nature of violece against women in our province as well as the
fact that the legal arrangements are far too lacking, insuf cient to deal with the problem, and that
no individual or institution can solve it on their own. It has thus appeared that the establishment of
a network of volunteers and cooperation between NGOs, provision of training in cooperation with
the media is congruent and essential.
The project team, network of volunteers and NGOs have organised a seriess of training activities
on combating violence against women, including subjects such as gender - legal arrangements,
mechanisms that women can resort to, women related eld activities, techniques and methods of
taking applications issues requiring attention, and feminism etc. These activities, which also
included sharing experiences, were both developmental and strengthening, as they involved
critical approach. The activities have given us the opportunity to get to know better the social
perception, ourselves as women and our rights.
Our neighbourhood related activities, visiting women in their own neighbourhoods and homes in
order to listen to them in their location, to provide them with information as to their rights and the
mechanisms that they can apply to is proven to be quite ef cient and productive. Women felt
more at ease as they were visited in their own location, and experessed their problems in
con dence in a secure context. For us, this meant great progress in terms of getting results and
data as well as being developmental.
This project for which I have been carrying activities for about a year as the local representative
of Urfa, was extremely exciting, productive and inspiring for me. Thanks ever so much to all those
who contributed to the project.
S.SELMA YAZICI
Günebakan Women's Association
Local Representative: Mersin
Günebakan Women's Association is a local civil society organisation. t is working in highly
23
restricted conditions in all respects. This EU project, which we carry out in cooperation with Basak
Culture and Arts Foundation, has greatly broadened our horizon and opportunities. More
importantly, it allowed us to it in uenced our activities by increasing our knowledge and facilities.
spoke about the level of education of the perpetrator, economic dif culties, unemployment,
immigration, and distress, which gave way to violence. They have frequently defended the
perpetrator. They were then angry with themselves when they became aware.
Thanks to the project, we had the opportunity to talk to women in many areas. We gained a
general perspective as to the problems of women in many areas in Mersin. This situation was
productive for us in terms of deciding upon how to steer our activities.
There were also those who said that there have been situations when they deserved the beating.
They said things such as Yes, I speak too much, and he was very tired or This is my destiny, I
cannot tell anybody about this, I'd be humuliated . Some of them also believed that the
perpetrator could change if the conditions were different. Some said if he nds a job, and we go
back to the village, everything will change or I am enduring this for the good of my children .
We have been though sad, cheerful and stressful moments throughout the project. We were sorry
to nd out that there are women, who wanted help but could not reach it due to being prevented
by the family. Sometimes we were annoyed by the threatening phone calls of the husbands.
However, the fact that women became more self-con dent with the support they received,
observing that they can produce solutions dimmed all the negative experiences and energised us.
Women are not suf ciently self-con dent socially, culturally, and certainly not economically. We
observed that the local and of cial institutions have to be activated to work more systematically
and in a continuous manner in solving women's problems. It seems dif cult to nd nd permanent
solutions to probelms unless gender equality is an integral part of the institutions, and unless
signi cant progress is made in terms of women's education and employment. Although partial
gains can be made, there would not be permanent solutions to women's problems. For this reason,
out next eld of work involves the production of mandatory policies by central and local
administrative institutions. This study has also allowed us to realise our strength, sphere of
in uence and capacity, as the civil society.
1.4.2 NOTES FROM THE TEAM OF EXPERTS
The variations of domestic violence: Hitting the woman with the body or various instruments in
order to cause damage, preventing her from getting medical attention, trivialising, degrading,
insulting, jealousy, intimidation, threat, preventing her from meeting others especially members
of her family, humiliation in the presence of others, especially ensuring that others witness this,
preventing her from getting an occupation, job or education, forcing to have sexual intercourse,
refusing to give any money, making economic decisions on one's own.
The fact that others witnessed this situation as well as advanced age, growth of children, loss of
belief in the transformation of the spouse, threat of danger for herself and her children are
among the reasons for seeking help.
The factors that made the applications easier included the con dence that help can be
acquired through an institution or the feeling that one is not alone as well as the
information provided to them.
The greatest obstacles to transformation appeared to be religious beliefs, traditions, the
belief that men are strong while women are weak, belief in the male domination of family and
woman, socially determined male and females roles, the economic hardship of women and lack of
vocation, dif culties women suffer in nding a job or getting a career, belief that they would not
be legally protected, living under threat to life and future which also applies to children.
NALAN ÖZÇETE - PSYCHOLOGIST / STANBUL: Although it has been planned as a consultation
for each applicant, there have been variations in implementation. Just as there were some, who
attended regularly, there were also those, who received one off counselling or problem-based
assistance.
Themes that recurred in the interviews, loneliness, embarrassment, desperation, failure,
worthlessness, intense anxiety, sadness, dif culty in concentration, forgetfulness, loss of control,
uncontrollable anger, belief that the situation will not change, sleep deptivation, and sexual
issues.
I preferred to make a plan by determining the priorities with the individual herself after the
evaluation. The individual has been referred to legal assistance where legal problems gained
priority or to a psychiatrist when psychiatric intervention where it seemed to be the priority.
Applications have also been made to vocational courses and family doctors for assistance. I have
been talking to women from different age groups, educational backgrounds, marital status,
locations, and economic situations in relation to violence perpetrated by spouses, families of
spouses, or their own families and in connection with them by the society. At times, the
conversation was about the desperation and shame of being the one to perpetrate the same sort
of vioelnce against a child or sibling.
The women, who managed to attend regularly, made observable improvements such as making
plans for the future, positive changes in selfhood, ability to produce solutions in the face of
problems, seeking and bene ting from assistance, and ability to be closely involved with
decisions as to one's own life. It was hard to reach women, but it was harder for them to come to
the foundation. They were expecting quick and sudden solutions from the interviews. They were
disappointed when the expectations were not met, and at times it took the form of anger. There
were also those who managed to experienced change when their needs were met as well as those
who believed and acted upon the fact that they could establish a life without violence. Some of
them thought that they are bound to remain in the same conditions as they could not currently
afford otherwie.
There have been many consultations during which the violence, which is accepted by the
perpetrator and rest of the society is also accepted by the women was the subject of discussion
including reasons and justi cations. There have been many discussions on the possibility of
looking at the matter through a different perspective and the possibility of change. The wome
24
Yeliz YILMAZ - Psychologist / MERS N I aimed at fortifying and supporting the women in the
face of their problems during the one to one interviews conducted with them as part of the
project. I must say that, considering the interviews I conducted with the women, most of their
25
problems stem from the mechanism of gender. Our purpose with the project was to reach as many
women as possible. I regret to say that although we made every effort to do that, we were unable
to reach some of the women. Even when the women were in need of a personal assistance such as
psychological support, they were not always able to make their own decisions.
Some women were unable to come to our association due to the fact that their families or
husbands did not tolerate them to go out of the neighburhoods in thich they lived. For this reason,
we had to go to the centres in some neighbourhoods in order to be able to speak to women. The
second obstacle for women was that they did not know the city. Sometimes, they did not even
know the best-known places in the city, and we found it hard to give them an adress as they had
never left the city. The lack of permission from the husbands was one of the problems we
frequently encountered. Women have been prevented from getting psychological support due to
jealousy or allegation that women did not need psychological support. Some of the women we
interviewed said that they came there without telling their husbands. We had dif culties in
contacting some of the women as they did not have their own phones.
The women initially talked about issues that are relatively easy to mention such as problems with
children, mother-in-law, or economic issues. Once they felt the context of con dence, they
started to talk about their experiences of physical or sexual violence. Although they indicated
otherwise on the forms that questioned them about sexual violence, they gave an af rmative
reply when I questioned the existence of unwanted intercourse.
Another phenomenon frequently encountered in interviews with the women, who had problems
was their tendency to blame themselves for whatever went wrong in their lives. This tendency is
striking since it is also consistent with the social perspective. The source of the problem is failure
to create change by focusing on one's own mistakes, which gradually turns into learned
helplessness.
What was most striking for me in terms of violence was that if the women was subjected to
violence during her childhood, she does not see violence as a problem when she gets married and
thus normalises it. This situation may throw a light on why the applications made by women due to
violence is so low.
Another factor that in uences the psychological situation of women is other women. The woman
may refer to the lives of other women in order to evaluate the violence she experiences as part of
her family or to evaluate other problems. f the mother, sister or neighbour of a woman is also
subject to violence, this situation cause vioelce to be legitimised, and is prolonging or preventing
the woman from resorting to legal measures for a solution.
The reason that is usually put forward in relation to adultery or divorce is usually the lack of
economic dependence of the woman. However, the main reason for the women, who cannot get a
divorce despite being economically independent is the fear in relatiion to gender role and the
problems this may cause.
Despite this whole worring situation, I gladly witnessed that the women, who received support at
some length have gained their con dence and took step towards creating concrete change
through social and legal elds upon becoming aware of their rights.
AYSEL POLATSOY Psychologist / ANLIURFA: As a Kurdish, female psychologist from Urfa,
It was an unforgetable experience for me to work vith female victims of vioelnce. It was a good
26
opportunity both a human being and professionally to work in the city where one is born and bred
and with women, who are alienated by the system for being Kurdish and degraded for being
women.
There are many women, who are the victims of the patriarchal system, the state and the male. A
woman, who is made homeless when she could not prove that her husband has harassed her 12
year old niece, a woman, who had to put up with her husband's sexual obsessions for many years,
a woman, who is made homeless after a beating from her substance dependent son, a woman,
who is raped by her husband every day and who has to be the mother of children who are the
products of rape, the woman who is married off to a 60 year old man as her second husband if she
manages to get a divorce, the woman whose child is taken away if she acquired a divorce while
pregnant, the woman who had to give her child to a step mother after carrying her for 9 months
and without being able to see the child for once or without sensing her scent, the woman who is
married off at the age of 14, subjected to violence for many years and attempted suicide on many
occasions, the woman who is married off to a man who loves someone else and tortured by the
husband after marriage. In other words, oppressed, battered, battered woman, whose right to
make her own decisions is taken away, dragged into suicide, and murdered woman.
It is true that analyzing women's psychological situation is in vain while the problem is so loud and
clear. It only serves to internalize the violence and normalize the pressure to offer women empty
concepts such as making peace, forgiveness, and emphasizing , which belong to the main
current in psychology.
We cannot consider the psychological situation of an individual independent from the social
system in which she lives. A corrupted system produces a mentally ill society and mentally ill
individuals. The violence against women also appears as an extension and consequence of the
corrupted system.
What women need to do is not to accept but struggle, not to internalize but resist. Her role is to
develop a struggle and resistance against men in particular and the corrupted system in general.
The best therapy for a woman, who struggles and gets rid of her chains, is freedom.
1.4.3 NOTES FROM PROJECT VOLUNTEERS
LAWYER R N GÜNER / MERS N: I happily volunteered for and enjoyed the training activities,
which involved the memers and prepared at the association as part of the project contributed by
Günebakan Women's Association as well as the subsequent eld work. t was enjoyable because
each of the activities was creating some kind of change in me as well. I was happy because being
able to answer questions during the eld work, indicating a direction, and feeling my contribution
to the solution even made the exhaustion disappear.
One of the issues that we became aware of as colleagues during the eld work is the extent of
violence against women in the world and in our country. t was a situation in which even the victim
herself blamed unemployment, economic hardship etc for the emotional and physical violence
perpetrated by men.
27
The questions asked during the house visits as part of eld work were mostly about nding a free
lawyer due to problems of economic hardship as well as property amassed during marriage,
settlement and guardianship. Accepting the fact that there are problems in implementation
although it is a part of our legal system, we tried to provide information and advise. The efforts of
our friends, who tried to deal with health and education related issues was absolutely sincere.
I also have mention the sad fact that there are settlements half an hour away from where we life in
the province in which life is extremely dif cult and that all we can do is talk about it. Thanks to
everyone who contributed to the project. I am glad that you exist.
PEYRUZE KAFA / MERS N: I am a member of Gunebakan Women's Association working
voluntarily on this project. I have organised and participated in house visits. I met people fromm
different cultures in these meetings. Initially, I was hesitant to take responsibility. I thought I could
not do it. But, I gradually gained my con dence. The training I received helped me a lot. I
communicated more con dently then. I am better able to express myself. My self-con dence
positively in uenced my friends as well. I am able to support women in dealing with their problems
and making contributions, which made me happy. I managed to ovvercome my fears with this
work. I used to get nervous speaking to people from different backgrounds and believed that I
cannot communicate. I could not imagine carrying out an activity with them. I saw that there are
things that I can do but they cannot. I understood that there is something that everybody can do
well. Important thinds happen when these come together. What I learned though experience
through this project is invaluable.
ÖZLEM ULUTA
ENGÜL / ANLIURFA: There have ben many important studies and activities
carried out in Sanliurfa. However, this project is more meaningful and in uential than the others.
All local NGOs and institutions combating violence have been included in the project, which took
two years. The project has strengthened the bonds between the members of the association and
established a strong communication network between NGOs at local level.
The eld work, meetings and house visits have been supportive and enlightening for women, who
faced violence. The counselling service provided throughout the project was an activity that
women greatly needed in Sanliurfa. Thanks to the counselling service, it has been managed to
reach a large number of people. The strength of the communication network helped the
association in Sanliurfa with publicity as well as making outreach easier for training and
counselling services. The training provided to combat violence against women constituted an
important source of information and experience for the NGOs.
evre YAZAR / ANLIURFA A communication network has been established between civil
society organisations to work on the project, which involved combating violence against women
and awareness training, under the leadership of Basak Culture and Arts Foundation in
cooperation with our association. Besides, the neighbourhood activities and house visits
constituted a great opportunity for us to reach women at once and carry out one to one
interviews. In this way, it ways possible for women to express themselves more comfortably and
get information. Moreover, the project workers had the opportunity to get to know the women
with different pro les, empasize and increase their awareness. It was an opportunity to get closer
to incidents that we kept hearing about from the outside.
PSYCHOLOGIST EL F CAN KOCAMI / STANBUL: I have met Basak Culture and Arts
Fondation and this project thanks to makign acquaintance with Sahhanim Kanat during a
28
breakfast. I was excited to hear about the project at the foundation during the brief conversation
and I through I can participate. Thus I acquired appointments from the project coordinator
Humeyra Tusun and assistant Dilan Sahin as a result of which I was de nitely convinced about
taking part in the project. Since my belief was con rmed at the rst meeting, I simply joined the
project. However, unfortunately, i was not able to spare too much time. I joined the activities of
the foundation as much as I could and shared my eperiences during a couple of women's
meetings. I am really excited about this project and believe that I can do something with it. This
project is very important for us as we know that it is the women who are mostly attacked by the
capitalist modernity. We know that, in fact,, violence against women is political. This is exactly why
it is important to support women to gain a new perspective and become aware of their own
strength. I would count myself happy if I managed to help these women to question some issues
and thus open a new window with just a single touch. It is because the women I met, perhaps on a
one off occasion, did open a completely new window for me. I thank them all. I hope a window, no
matter how small, is opened for everyone with this project
LAWYER CEVR YE AYDIN / STANBUL: I participated in the legal assistance eld of
Establishing Local Support Mechanism project. I joined the meetings organised for women
involving neighbourhoods and local NGOs. During these meetings, I explained what our rights
when facing violence, ways to make a legal application and how to use them. We carried out
interactive discussions as to women's problems and exxperiences of violence, what sort of legal
ways they could pursue to combat violence, which NGOs and public institutions they can apply to
take legal measures in a speedy manner, and the deterrent effects of using these methods of
application on the perpetrators. One of the most important observations I made during these
meetings and discussions is that the rst thing women thing that came to the minds of women
with the concept of violence was beatings, brutal force and assault with a knife / rearm. The
most important conclusion of the meetings was the awareness that violence is a
comprehensive concept with multiple meanings. Many women were discussing the violence they
faced for the rst time in a social contet. Sharing taught them that experiencing violence is not a
personal shame. Therefore, it strengthened and increased the self-con dence of women, who
took part in the meetings, to know that they are not alone in terms of violence, that they can share
their experiences, get help and struggle. We saw that nding out about their rights increased their
fortitude. Even this situation alone, which involved getting information as to the rights,
demonstrated that there is an enourmous need for awareness related activities. The people
working for the institutions and mechanisms that dealt with applications started to pay more
attention to the incidents of violence and took the women's situation more seriously as the
women, whose awareness has increased continued to use the mechanisms and resorted to their
rights. It is also certainly true that the volume of struggle against the violence that women are
subjected to is not increasing as fast as the violence against women. In spite of this, every
woman, with raised awareness is starting to build a wall of struggle for herself and her children.
This is the reason suf cient for us to be happy.
No matter how small, I am happy to have made a contribution to this project. It is because I
witnessed and understood that my occupational knowledge and experience meant something
when it reached those in need in society. With this study, I witnessed the way in which it turned into
a social reward. Working on a voluntary basis is so satisfactory that nothing can be materially
superior than witnessing the satisfaction of those in need. I believe that house meetings in
29
neighbourhoods, where I was able to relate to people face to face, were much more productive for
me. I am more hopeful thanks to the fact that permanent solutions can be produced when we work
with women face to face in their own environment. The future plans of Basak Culture and Arts
Foundation will prove to be quite productive as it will continue to increase the quality of
neighbourhood meetings. I would like to meet the women in different elds of activity.
1.4.4 NOTES FROM THE BENEFICIARIES
STANBUL
H. A. I have found out about this activity through a friend. It has been a very useful activity for
me. Thanks to this activity I got to know myself and my illness. I have found out that my illness can
be treated. I have learned how to cope with my problems. There have been many changes such as
new friendships and meeting new people. These helped me to look at myself and my relationships
at home through a different perspective. There should me more of these activities for women like
us, who do not go anywhere and have very limited resources. I met women from different cultures
through the foundation, and saw that people did not criticise each other for what they were
wearing. People were warm and interested. It was a place where I could comfortably talk about my
problems. However, it was coming to an end, and I was very sad as I would have liked to go on. I
really liked our psychologist. I felt as if I was telling a friend about my problems instead of a doctor.
I used to look forward to Saturdays.
G. B. Although other women around me were expected to join the project on Violence Against
Women, I feelt the need to join as well. Due to a dif cult process and hardship I experienced, I had
become quite introverted. I encountered this project while contemplating psychological support
for myself and others. It has been very good for me. I have been attending for 10 months. Certainly
the project os for the women who are subjected to violence, which I do not suffer from. Thanks to
the support, I had the opportunity to reconsider my life, and thus I realised that I have been some
sort of violence against myself by failing to spare any time for myself. Although I wanted to
transform myself as a woman, I realised that my progress has been quite slow, which is why the
project has been an opportunity to pull myself together. I'd like such projects dealing with social
issues to be implemented, and would offer my supoort as much as possible. Wishing you success.
MERS N
E. S. I am 40 years old. Ben 40 ya nday m. I have been married off at the age of 15 through
bridal exchange. My husband used to leave home from time to time. The families used to
reconciliate. We moved from teh village to the city. Problems increased. We have been living
separately for the last 16 years. I and my 4 children could not even get alimony as I am not
of cially married. I have raised my children on my own and with some contribution from the family.
I encountered Gunebakan Women's Association through a friend. I joined the house meetings. For
the rst time I met a groupd that had a different perspective of women. In my culture, women are
always blamed and asked to endure it as men are seen as right. I am accused as I refuse to endure
some things. For the rst time, I met women, who supported, instead of blaming me. We were
30
URFA
N. . My relationships with my children, especially with my daughter, was very bad. We did not
share much. I made an application as soon as I received the notice regarding the availability of the
service involving psychological counselling organised by the Lifehouse. I and my daughter
started to get help together. My communication with my daughter after the meetings is stronger
and we are able to talk about everything now. I am able to express myself more comfortably in my
daily life.
A.K. Life had some very harsh problems for me in store. Due to the fact that my husband
cheated on me years ago and other problems, my relationship wtih my children and others was
broken. I bene ted from the project of Lifehouse Women's Association on the violence against
women. Speaking to the psychologist, I realised that I am better able to express myself. I ahve
seen a psychiatrist for 7 years and took medication but the my friendhip with the people at the
Lifehouse really helped me. Thanks to this institution, I was at least able to partially forget what
my husband made me go through years ago.
1.4.5 NOTES FROM THE TARGET GROUP
Dil ad Güngör: My meeting with Avazen Jinan (woman's scream) and Ba ak Culture and Arts
Foundation was purely a coincidence. While thinking as to how I could contribute to the women's
group, I became the coordinator after going through various processes. First of all, this was quite
a hard job. I faced a women's group that experienced music for the st time. However, they were
so willing and excited. I also felt their excitement as they managed to in uence me. We sang
beautiful songs with beautiful women. It is fortunate that we did.
Zarife Turan: I think I am the oldest member of Koma Awzen jinan Group. Our group is still quite
new. I joined a music group for the rst time and our efforts have not been con ned between four
walls. We appeared before the people in a short space of time. More importantly, we transcended
the role women are told to perform. This activity was very useful for us. We received singing
lessons from a professsional educator. We made new friends and shared things. We sang some
old anonymous strans (means kurdish song), which I had not heard before, with self con dencce
in harmony and discipline. I have been singing and listening to music ever since I remember. When
I was 5-6, I took whatever I could nd, a fork, spoon or knife, and used as a microphone to sing.
Until my mother pulled my hair. As I found out later, women in the neighbourhood listened to me
and cried. They used to say what did you suffer to sing such sad songs as a girl with village accent.
I;d like to thank Basak Culture and Arts Association for giving us this opportunity.
Heval Ay k: When Humeyra made me aware of the project on violence against women, and until
the rst meeting I participated in I never thought what an original and continuous activity I would
be contributing to; it is because I had never been a part of a civil society activity and certainly
never considered how comprehensive and rehabilitating these activities could be for women with
such problems. I did not really consider participating when Humeyra told me that the activities
had started and that a music activity will take place involving a women's music group. It is
because, I was supposed to sing with women, who were unfamiliar to me and had certain
31
problems. Meeting the vibrant women, some of whom were my age and others old enough to be
my mother, the image of suffering women in my mind has disappeared. We started with a
professional teacher as of our rst session. Although it was summer and we were on holiday, we
were motivated by our professional teacher as well as by the fact that we had a program that had
to be taken seruously. We carried out a genuine group study with enthusism, curiosity, excitement
and determination to succeed as if we were in a real music school. We took part in two programs
that were very important for us. Both programs were quite successful. Thus Basak Arts has a very
important place in our life as we felt very important. Leaving aside the obligations at the work
place and home, we were proud to be a part of something, working on it, sparing time for it simply
because we wanted, and of having a different aspect that could mean success, something that
meant a different way of expressing ourselves.
Ay e Zozan Ayd n: I have been visiting the foundation since its establishment. I occasionally
took part in its different activities. I always wanted to do something for myself. I started to work for
the project on violence against women on a voluntary basis. I was surprised when I was asked to
join the women's group to be established. Initially, I did not want to join thinking I would not gain
anything at my age. However, I joinded when the friends insisted. I now nd it quite enjoyable and
relax during the studies. I did not care mush since I do not have a good musical ear. I saw how
enjoyable it is to work as a group. It is also enjoyable to work with people of different age groups.
Tülay Acar: About a year ago I came Basak Culture and Arts Centre upon the resommendation by
a friend. I was quite in uenced by the infromation about the activities of the foundation. As I found
out later, a women's music group called Koma Awazen is a part of the project. I wanted to join
immediately and thankfully they included with without any dispute. It was a very exciting,
fascinating start for me. I wanted to study music yearss ago when I was a student, but was
prevented from undertaking it by my family. It was great to encounter such an opportunity years
later. Best of all was the existence of women, who thought like me. I had a good education
considering the standards in Turkey. I was not really poor either, however, I felt alienated in
Isttanbul as a Kurdish woman. I am from a generation that witnessed the heavy oppression on
singing and listening to Kurdish music. Considering all this, it was a grreat experience for me to be
with such nice people and make Kurdish music. I felt the excitement of appearing on the scenne
with a women's group. We went to Urfa for 8th March related activity organised by women's
lifeshouse, and performed music. It was a great feeling to share the same house with friends. I am
sincerely grateful to all friends, especially Humeyra and Dilsad, our teacher. I am glad that you
exist.
2.1. Sampling
SECTION 2: METHODOLOGY
2.1 SAMPLING
The process of acquisition, management and analysis of data as part of the project of
Establishing Local Support Mechanism has taken place in a most reliable manner. Reliable and
usable information has been collected in the light of this data in relation to the phenomenon ,
types, prevalence, and basic factors of violence in Istanbul, Mersin and Sanliurfa. The data has
been collected through the previously prepared quantitative research forms. On the other hand,
as the project also involves the provision of psychological and legal support to the women, it has
provided the interviewers with an opportunity to conduct in-depth interviews. Both the collection
of data and interviews by psychologists have been conducted in the most delicate manner. As it is
a project on the issue of violence against women, they have been treated with sensitivity, and
every factor that could jeopardise their security has been envisaged. The Ethical and Safety
Guidelines developed by the WHO (World Health Organisation) have been taken into account.
It has been aimed at acquiring reliable and usable data on violence against women and the extent
to which they receive support in Atasehir and Sultanbeyli districts in Istanbul, Toroslar and
Akdeniz districts in Mersin, and in the city of Sanliurfa. Cross-referenced data has been acquired
in the analysis in relation to the age groups of women facing violence, the level of education.
Socio-economic situation and type of violence, its duration and frequency. Besides, information
has also been acquired in relation to women's efforts, frquency of needs and demands to reach
public institutions or civil society organisations to demand and get support and its frequency, and
their views have been evaluated.
2.2 CHOICE OF SAMPLING
As part of the sampling for the project, a total of 320 women aged 14 and over, 316 of whom are
subjected to violence, have been evaluated in stanbul (Ata ehir and Sancaktepe districts),
Mersin (Toroslar and Akdeniz districts) and anl urfa (city centre). The introductory materials
such as the posters and brochures prepared by the network of volunteers have been used by the
project owners in the above mentioned citied / districts to organise house visits and meetings.
The interviews took place on a one-to-one basis in the presence of the woman alone, and the
data has been collected through forms. Thus the data provided by 316 women out of 320, who
willingly attended the institutions to get psychological or legal support, have been used for the
purpose of analysis.
32
33
2.6. De nitions Of Violence Against Women
2.3 LIMITATION OF SAMPLING
2.6 DEFINITIONS OF VIOLENCE AGAINST WOMEN
The sampling has been limited to 100 (a total of 300) in each city / district, and it has been
endeavoured to reach more women as part of all three activity areas of the project. Moreover, it is
possible to say that the data acquired in Sanliurfa and Mersin lead to more comprehensive results
considering the intensity of population density and rate of domestic violence in Istanbul
(14.160.467, 2014 TÜ K data on population) in comparison to Sanliurfa (1.801.980, 2014 TÜ K
data on population) and Mersin (1.705.774, 2014 TÜ K data on population).
As is indicated in the de nitions provided below, the occurence at least of the violent behaviours
for once means that violence has been experienced. Physical violence involves physical
mistreatment perpetrated by the husband, a cohabitant and his relatives or the family of the
woman; sexual violence involves being forced into intercourse or forced to perform a derogatory
and pejorative behaviour by the husband, cohabitant or relatives; sexul abuse means being
subject to a sexual behaviour or sexually disturbing contact during childhood or prior to
marriage..
2.4 THE INTERVIEW FORM
The interview forms have been prepared in consideration of the requirement of the country and
based upon the question paper used by the World Health Organisation in its study on Multicountry Study on Women's Health and Domestic Violence Against Women and under the
scrutiny of psychologist and scientists.
· Process of application
· Demographic characteristics of women
· History of marriage
· General health issues
· The physical, emotional, sexual and economic violence / abuse experienced by the woman
especially in the last 1 year and previously at the hands of the husband, person she is liviing with or
the relatives (including the duration, frequency and type)
· The violence women face when pregnant and resultant health issues
· The ways in which women cope with violence
· Injury and traumas as a result of violence
· The search for support after the violence
· Their experience of reaching the referral mechanisms and the processes of solution
Physical violence against the woman perpetrated by the husband or cohabitant:
· To slap or throw something
· Pushing, harassment or hair pulling
· Punching or hitting with an object
· Kicking, dragging or beating
· To throttle or burn any part of the body
· Threatening with or using instruments such as a knife or gun
Sexual violence against the woman perpetrated by husband or partner:
· Force into intercourse
· To unwillingly engage in intercourse out of fear
· Being subject to sexually derogatory or humiliating behaviour
Emotional violence / abuse of the woman by husband or partner:
· Insult or abusive language
· Derogation or humiliation in the presence of others
· Intimidation or threat
· Threat to cause damage to the woman or those around her
Economic violence / abuse of the woman by husband or partner:
2.5 DATA ENTRY AND DATA ANALYSIS
· Prevention of employment or causing her to leave employment
· Failure to give money for home expeditires
The data entry and analysis has been completed by using the program called Statistical Package
for the Social Sciences (SPSS). The graphical application of data is conducted on the Excell
program. 5 people from the institutions implementing the project have participated in the
Database Training provided by Nejat Tastan in order to ensure secure and vigorous data entry.
The data entry has been conducted as of the 17th month of the project.
34
· To deprive the woman of her own income
· To force into employment
35
3.1. Data Evaluation
SECTION 3: PROJECT FINDINGS
TABLE 3: DISTRIBUTION OF AGE IN ACCORDANCE WITH PROVINCES
3.1 DATA EVALUATION
AGE
14-17
18-25
26-32
32-39
40+
TOTAL
MERS N
1
5
25
26
33
90
STANBUL
4
11
22
32
36
105
5
34
17
38
12
106
10
50
64
96
81
301
PROVINCE
TABLE 1: NUMBER OF WOMEN REQUESTING SUPPORT IN PROVINCES
PROVINCE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
MERS N
90
29,4
29,4
STANBUL
107
35,0
35,0
ANLIURFA
TOTAL
109
35,6
35,6
306
100,0
100,0
The project has reached 300 women in Istanbul, Mersin and Sanliurfa. This rate is respectively
29,4%, 35,0% and 35,6%. While the number of the most important target group was 300, a total of
306 women have been reached as 90 in Mersin, 107 in Istanbul, and 109 in Sanliurfa
( stanbul/Ata ehir and Sultanbeyli, Mersin/Akdeniz and Toroslar, anl urfa/Siverek and Suruç
has been changed to city centre due to its location). Although the number of women remained
below the target, it exceeded expectations in Istanbul and Sanliurfa.
ANLIURFA
TOTAL
The majority of women in Mersin, Istanbul and Sanliurfa, as is indicated in the above table are
aged 32-39. It has been noticed that young women aged 18-25 hae mostly showed interest in the
project in Sanliurfa. The age group that was least interested in all the provinces was 14-17.
TABLE 4: MARITAL STATUS
MARITAL STATUS
General Characteristics of Sample
TABLE 2: AGE
AGE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
14-17
10
3,3
3,3
18-25
50
16,3
16,6
26-32
64
20,9
21,3
32-39
96
31,4
31,9
40 +
81
26,5
26,9
301
98,4
100,0
5
1,6
306
100,0
TOTAL
MISSING
TOTAL SUM
As is indicated in the above table, Tabloda görüldü ü üzere, the age range in 3 local levels is
31,9% which is 32-39. This is followed by women aged 40 and over, which is 26,9%. It can be
argued in the light of this data that the women who are subjected to violence are middle aged or
over, and that women in this age range are more open to bene t from the support mechanisms as
part of the project.
36
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
209
68,3
68,8
RELIGIOUS MARRIAGE
12
3,9
3,9
COHABITATION
2
0,7
0,7
SINGLE
33
10,8
10,9
DIVORCED
27
8,8
8,9
SEPARATED
15
4,9
4,9
OTHER
6
2,0
2,0
TOTAL
304
99,3
100,0
2
0,7
306
100,0
OFFICIAL MARRIAGE
MISSING
TOTAL SUM
According to the project ndings, violence against women is mostly perpetrated by men closest
to them. This person is generally the husband, lover or father. The data acquired as a result of the
project verify the general research results. According to the data, 73% of the sample is married or
(68,8%) had a religious wedding and stated to be married (3,9%). While 10,9% of the women are
single, 8,9% is divorced, and 4,9% not yet divorced but living together. According to this, %31,3 of
the women are of cially or unof cially married.
37
TABLE 5: MARITAL STATUS IN PROVICES
MARITAL STATUS
OFFICIAL RELIGIOUS
PROVINCE MARRIAGE MARRIAGE COHABITING SINGLE DIVORCED SEPARATED OTHER TOTAL
MERS N
55
0
2
8
14
6
5
STANBUL
82
2
0
12
4
6
0
106
9
3
1
108
27
15
6
304
ANLIURFA
TOTAL
72
10
0
13
209
12
2
33
The age of marriage in all the provinces concentrate between 18-25. While equal number of
people married below the age of 18 in Mersin and Sanliurfa, it is higher in Istanbul. Marriage at a
younger age is lower in all three provinces.
90
TABLE 8: TYPE OF MARRIAGE
TYPE OF MARRIAGE
Most of the women in all the provinces are of cially married. The number of women who had a
religious wedding is higher in Sanliurfa, but there are none in Mersin. The number of divorced
women in Mersin and Sanliurfa is higher. While equal numbers of women are separated despite
being married live in Istanbul and Mersin, the number is higher in Sanliurfa.
TABLE 6: AGE OF MARRIAGE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
13-17
100
32,7
37,5
18-25
143
46,7
53,6
26-32
21
6,9
7,9
32-39
3
1,0
1,1
TOTAL
267
87,3
100,0
39
12,7
306
100,0
AGE OF MARRIAGE
MISSING
TOTAL SUM
BLIND DATE
177
57,8
65,8
65
21,2
24,2
UNKNOWN
14
4,6
5,2
BRIDAL EXCHANGE
9
2,9
3,3
ELOPED
4
1,3
1,5
TOTAL
269
87,9
100,0
37
12,1
306
100,0
MISSING
TOTAL SUM
According to the table, 69,1% had a blind date marriage (65,8%) while (3,3%) the marriage of
those subjected to bridal exchange took place while the women were not willing to marry. Only
24,2% of the sample willingly married
TYPE OF MARRIAGE
BRIDAL
BLIND
WILLINGLY
PROVINCE DATE EXCHANGE MARRIED
38
STANBUL
ANLIURFA
AGE OF MARRIAGE
13-17
18-25
26-32
32-39
MERS N
31
42
7
2
82
STANBUL
38
52
7
1
98
31
49
7
0
87
100
143
21
3
267
TOTAL
EFFECTIVE RATE
WILLINGLY MARRIED
MERS N
TABLE 7: AGE OF MARRIAGE IN PROVINCES
ANLIURFA
RATE
TABLE 9: TYPE OF MARRIAGE IN PROVINCES
According to the acquired data, 37,5% of women married or married off while still a a child. 53,6%
of these married between18-25 and 7,9% married between 26-32. The data shows that more
than the half of the sample married before the age of 25.
PROVINCE
FREQUENCY
TOTAL
TOTAL
ELOPED
UNKNOWN
TOTAL
50
2
19
2
9
82
53
6
34
1
2
96
74
1
12
1
3
91
177
9
65
4
14
269
The type of marriage in the rural areas in Turkey mostly take place through blind date . The
ndings of research support this widespread view. There are more women who married willingly
and through bridal exchange in Istanbul.
39
TABLE 10: REGNANCIES
KNOWLEDGE OF PREGNANCY FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
NOT PREGNANT
266
86,9
94,0
17
5,6
6,0
283
92,5
100,0
23
7,5
306
100,0
PREGNANT
TOTAL
MISSING
TOTAL SUM
TABLE 13: EMPLOYMENT SITUATION
94,0% of women stated to be pregnant while 6,0% is not pregnant. According to this, the number
of women stated to be pregnant is less compared to the sample, but pregnancy does not prevent
violence against women.
TABLE 11: NUMBER OF CHILDREN
NUMBER OF CHILDREN FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
55
18,0
18,0
1-2
118
38,6
38,6
3-4
103
33,7
33,7
5+
30
9,8
9,8
306
100,0
100,0
NONE
TOTAL
Considering that 10,9% of the sample is single, 18,0% have no children, while 82,1% have at least 1
child. As violence against women is in most cases domestic violence, it is possible to say that
children are under the risk of witnessing and being subject to all types of violence.
TABLE 12: LEVEL OF EDUCATION
LEVEL OF EDUCATION
ILLETERATE
EMPLOYMENT SITUATION FREQUENCY
78,1
81,6
WORKING
49
16,0
16,7
RETIRED
3
1,0
1,0
STUDENT
2
0,7
0,7
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
TOTAL
MISSING
TOTAL SUM
As to the employment situation the table shows that 81,6% are not working, 1,0% are retired, and
0,7% are students. Only 16,7% of women reported to be working.
TABLE 14: SOCIAL SECURITY SITUATION
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
NONE
121
39,5
41,3
YES THROUGH SOMEONE ELSE
88
28,8
30,0
YES
84
27,5
28,7
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
SOCIAL SECURITY
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
52
17,0
17,4
TOTAL
21
6,9
7,0
PRIMARY SCHOOL
119
38,9
39,8
TOTAL SUM
SECONDARY SCHOOL
35
11,4
11,7
HIGH SCHOOL
47
15,4
15,7
UNIVERSITY
25
8,2
8,4
299
97,7
100,0
7
2,3
306
100,0
TOTAL SUM
EFFECTIVE RATE
239
LITERATE
MISSING
RATE
NOT WORKING
MISSING
TOTAL
40
As the table shows, 24,4% is literate (7,0%) is illiterate (17,4%). According to this, a quarter of
women interviewed have not been a part of education system. Apaprently, women have a low
level of education as 39,8% nished primary school while 11,7% nished secondary school. This
reduces the possibility of women working in the elds that require expertise. According to the
table, only 8,4% of women interviewed are university graduates although this is not a
determinant factor in preventing violence against women.
The economic situation and social security are the factors that make an impact on vioelnce
against women. According to the data acquired during the project, almost half of the women
(41,3%) have no social security. A high number of them, 30,0% are insured through someone else,
which is usually the husband or father, which covers health services. The table shows that
majority of women, 70,0% are have economic and social concerns about their future and are
devoid of rights such as retirement. The 28,7% of women have social security thanks to their own
work experiences.
41
TABLE 15: SOURCE OF INCOME
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
WITH FAMILY SUPPORT
123
40,2
42,9
MISSING
WITH HUSBAND'S INCOME
102
33,3
35,5
TOTAL SUM
OWN INCOME
42
13,7
14,6
PERSONAL SUPPORT
4
1,3
1,4
OTHER
16
5,2
5,6
TOTAL
287
93,8
100,0
19
6,2
306
100,0
SOURCE OF INCOME
MISSING
TOTAL SUM
82,3% of women stated that they are not working (0,7% consist of students). The above table
shows that 85,4% of women live with the economic support of the families, husband or with
personal support. Almost half of the women live with the support of the family. Considering that
89,1% of women are divorced and living separately from the husband, it appears that they are
living with the help of their families. As 82,3% of women are not working and living with the help of
the family, it appears that the majority of the sample is suffering from economic hardship. Only
14,6% of the women have their own income. This shows that rate of employmet and frequency of
earning their economic liberation is very low. The 5,6% and those who chose the option of Other
live on alimony, social aid, institutioinal aid, family support and own income.
History of Violence
TABLE 16: INITIATION AND CONTINUITY OF VIOLENCE
INITIATION & CONTINUITY OF VIOLENCE FREQUENCY
EFFECTIVE RATE
126
41,2
53,4
FROM CHILDHOOD
13
4,2
5,5
IN THE LAST 6 MONTHS
10
3,3
4,2
IN THE LAST 1 YEAR
19
6,2
8,1
IN THE LAST 2-4 YEARS
21
6,9
8,9
10
3,3
4,2
17
5,6
7,2
5
1,6
2,1
8
2,6
3,4
OTHER
7
2,3
3,0
42
236
77,1
70
22,9
306
100,0
100,0
77,1% of the interviewees explained that they have been subjected to violence ever since the rst
occasion. This table indicates that 22,9% of information is missing. According to the analysis
conducted in consideration of this amount, 53,4% of those who answered this question are
talkking about violence that has been continuing as of the rst year of the marriage. Conisdering
that the majority of women are subject to violence, the number of those who stated that violence
has started and is continuing as of the rst year of the marriage is quite high. However, those who
stated that they have been subjected to violence as of childhood constitute 5,5% of this sample.
The women who chose the option of Other (3,0%) explain that they have been subjected to
violence after giving birth to a female child or after the death of the husband.
TABLE 17: PLACES WHERE VIOLENCE TAKE PLACE
PLACE OF VIOLENCE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
236
77,1
91,8
WORKPLACE
2
0,7
0,8
OTHER
16
5,2
6,2
HOME-OTHER
3
1,0
1,2
TOTAL
257
84,0
100,0
MISSING
49
16,0
306
100,0
HOME
TOTAL SUM
RATE
FROM THE FIRST YEARS OF MARRIAGE
TOTAL
According to the data acquired from the interviewees, 91,8% of the incidence of violence take
place at home. This makes it possible to say that violene against women is domestic violence and
vioence is not a matter of private sphere . Violence against women cannot be made visible
considering the social position of women, cultural-religious expectations and level of work. The
psychological and social damage suffered by women, who are both subject to violence and
devoid of support, actually increase. Besides, although the number of women who have stated to
be working they are face to face with the risk of being subjected to violence at the workplace. This
risk lead to the conealment of further violence and reduce the function of control mechanisms as
is the case in domestic violence. Moreover, the prevalence of violence in public and private
sphere prevent the wholesale struggle against violence.
43
TABLE 18: PERPETRATOR OF VIOLENCE
PERPETRATOR OF VIOLENCE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
PHYSICAL
9
2,9
3,5
HUSBAND
147
48,0
56,8
ECONOMIC
8
2,6
3,1
HUSBAND AND HIS FAMILY
28
9,1
10,9
PSYCHOLOGICAL AND SEXUAL
6
2,0
2,3
HUSBAND'S FAMILY
17
5,6
6,5
PHYSICAL, PSYCHOLOGIAL AND SEXUAL
5
1,6
2,0
OWN FAMILY
16
5,2
6,1
OTHER
4
1,3
1,6
CHILDREN
11
3,6
4,2
TOTAL
256
83,7
100,0
EX-HUSBAND
6
2,0
2,3
MISSING
50
16,3
HUSBAND AND OWN FAMILY (MALES)
5
1,6
1,9
TOTAL SUM
306
100,0
PARTNER
3
1,0
1,2
HUSBAND AND CHILDREN
3
1,0
1,2
OTHER
23
7,5
8,9
TOTAL
259
84,6
100,0
47
15,4
306
100,0
MISSING
TOTAL SUM
In the interviews, only 36,7% of women stated that they are subjected to psychological violence.
The rate of those subjected only to physical vioelnce is 3,5%, the rate of economic violence is 3,1%.
More than half of the wome are subjected to multiple types of violence. For instance, the women
who stated that they are subjected to sexual violence are at the same time subjected to physical,
psychological and economic vioelence. n this way not only violence becomes varied but also its
intensity and frequency increase.
TABLE 20: ISSUE OF THREAT
The information that the perpetrator of violence against women is mostly men has been veri ed
with this research. Women are generally subjected to violence by their husbands (56,8%), exhusband (2,3%) and the person they are living with (1,2%). The widespread perception in relation
to traditional family model and acceptance of violence as an instrument of education
strengthens due to the fact that women are subjected to violence by both her own family (6,1%)
and by the family of the husband (&5%), which mostly involves the male members of the families.
The violence perpetrated at home is at times perpetrated by the children (4,2%) (at the same) and
husband (1,2%). It seems that the relationship between the children witnessing and being
subjected to violence turn into a factor that threatens the position of women in the private
sphere, and serve to transmit violence from generation to generation. Moreover, being subjected
to violence by both the husband and males in their own family (1,9%), although it is not
widespread, increases the vulnerability and helplessness of women. The subjection of women to
violence by own family, the husband's family and children as well as the employer is gathered
under the option of Other .
TABLE 19: TYPE OF VIOLENCE
44
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
202
66,0
78,3
ECONOMIC THREAT
18
5,9
7,0
LIFE UNDER THREAT
23
7,5
8,9
CHILDREN UNDER THREAT
7
2,3
2,7
RELATIVES UNDER THREAT
3
1,0
1,2
PHYSICAL THREAT
2
0,7
0,8
LIFE AND CHILDREN UNDER THREAT
2
0,7
0,8
LIFE AND ECONOMIC THREAT
1
0,3
0,4
TOTAL
258
84,3
100,0
MISSING
48
15,7
306
100,0
NOT UNDER THREAT
TOTAL SUM
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
PSYCHOLOGICAL
94
30,7
36,7
PHYSICAL AND PSYCHOLOGICAL
57
18,6
22,3
PSYCHOLOGICAL AND ECONOMIC
34
11,1
13,3
PSYCHOLOGICAL AND ECONOMIC
24
7,8
9,4
PHYSICAL, PSYCHOLOGICAL, ECONOMIC AND SEXUAL
15
4,9
5,9
TYPE OF VIOLENCE
THREATENING THE APPLICANT
While 78,3% of women state that her life or those of the children are not under threat following the
violence, 7,0% stated to be under threat of economic violence, 8,9% stated that their life is under
thereat, 2,7% stated that children are under theat, and 1,1% stated that threat is in question for
relatives. The fact that women subjected to various forms of violence regard themselves to be
under threat may be due to the continuity, type or frequency of violence. t can be argued that
violence is normalised considering the fact that women are subjected to violence prior to
marriage as well.
45
TABLE 21: CHILDREN WITNESSING VIOLENCE
CHILDREN WITHESSING VIOLENCE
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
YES
127
41,5
65,8
NO
66
21,6
34,2
TOTAL
193
63,1
100,0
MISSING
113
36,9
TOTAL SUM
306
100,0
RATE
EFFECTIVE RATE
205
67,0
79,8
HAVE NOT APPLIED
52
17,0
20,2
TOTAL
261
84,0
100
MISSING
49
16,0
TOTAL SUM
310
100,0
APPLIED
TABLE 22: VIOLENCE AGAINST CHILDREN
79,8% of women who are subject to violence, which is quite a large amount, stated that tehy have
not approached any institutions providing civil service for the purpose of getting support or
making a complaint after the violence. The rate of women who stated to have approached an
of cial institution after the violence or due to domestic violence is 16.0%.
TABLE 24: MECHANISMS APPROACHED BY WOMEN
RATE
EFFECTIVE RATE
NONE
132
43,1
68,4
YES
61
19,9
31,6
TOTAL
193
63,1
100,0
MISSING
113
36,9
TOTAL SUM
306
100,0
The argument that violence against women is domestic violence is supported by the fact that
violence is mostly perpetrated by the close family members. The existence of violence against
children as one dimension of domestic violence appears to be 31,6% in three provinces. According
to the information acquired from the interviewees, 68,4% of children have not been subjected to
any form of domestic violence. As this project is not a direct eld research, in-depth information
has not been acquired from the interviewees in relation to the forms of violence and perception of
parents of violence. However, the absence of every opportunity to maintain the well-being of the
child or his /her neglect is also regarded as a form of violence. Under the circumstances, this rate
indicated that, also considering the women's perception of violence, normalisation of violence
and ligitimation of the reasons due to which the husband perpetrates violence against children is
much more widespread. Moreover, as the above table indicates, the rate of missing information is
very high (37,1%). This prevents the formation of a general view in relation to the subjection of
children to domestic violence.
46
TABLE 23: WOMEN'S APPLICATION TO OFFICIAL INSTITUTIONS
AFTER VIOLENCE
APPLICATION / LACK OF APPLICATION FREQUENCY
4 of the 310 women interviewed stated that they have not been subjected to violence, this has not
been re ected into the statistics. According to this, 98,7% of women are subjected to violence,
91,8% of these violent incidents took place at home and 38,1% have at least 1 child support the
view that children quite frequently witness the violence. The data in this table indicates that
36,9% of information is missing, which supports the general view in relation to the sample.
Moreover, according to the interviewees the rate of the situation in which children witnessed
domestic violence is 65,8%, while the rate of being direct witnesses to violence is 34,2%.
VIOLENCE AGAINST CHILDREN FREQUENCY
Past Experiences of the Sample in relation to the
Support Mechanisms
RATE
EFFECTIVE RATE
205
67,0
79,8
SECURITY
17
5,6
6,6
HEALTH CENTRES
8
2,6
3,1
LEGAL AUTHORITIES
4
1,3
1,6
MUKHTAR'S OFFICE
3
1,0
1,2
OTHER
34
6,5
7,8
TOTAL
257
84,0
100,0
MISSING
49
16,0
306
100,0
PLACE OF APPLICATION FREQUENCY
NOT APPLIED
TOTAL SUM
According to above table, 79,8% of the 257 women stated that they have not made an application
to any institutions in relation to the violence. 208 of the 306 women, who made an application
with this project have received support from an of cial organisation for the rst time and been
referred to various organisations. 6% of the women stated to have made an application to the
security foces, and 3,1% to the health centres. As well as making an application to the CPSV, a
Mukhtar's of ce, legal authorities, lawyers or a bar association, a few of them made an
application together. This rate is stated as 7,8% under the option of Other . Only 0,8% of the
women stated that they made an application to a civil society organisation for support.
47
TABLE 26: TYPE OF SUPPORT PROVIDED
TABLE 25: TYPE OF REQUESTED SUPPORT
TYPE OF REQUESTED SUPPORT
TYPE OF SUPPORT PROVIDED
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
PSYCHOLOGICAL SUPPORT
137
44,8
45,5
10,4
PSYCHOLOGICAL REFERRAL
40
13,1
13,3
5,2
5,4
LEGAL SUPPORT
15
4,9
5,0
9
2,9
3,0
LEGAL REFERRAL
10
3,3
3,3
8
2,6
2,7
PSYCHOLOGIAL SUPPORT AND REFERRAL
9
2,9
3,0
8
2,6
2,7
PSYCHOLOGICAL AND LEGAL SUPPORT
9
2,9
3,0
LEGAL AND SOCIAL SUPPORT
6
2,0
2,0
APPLICANT NOT ATTEENDED
8
2,6
2,7
PSYCHOLOGICAL AND SHELTER
5
1,6
1,7
REFERRED TO SOCIAL SUPPORT INSTITUTIONS
7
2,3
2,3
SHELTER
4
1,3
1,3
EMPLOYMENT SUPPORT
7
2,3
2,3
SOCIAL SUPPORT
4
1,3
1,3
PSYCHOLOGICAL SUPPORT AND REFERRED TO CPSV
6
2,0
2,0
PSYCHOLOGICAL, LEGAL AND SOCIAL SUPPORT
3
1,0
1,0
PSYCHOLOGIAL SUPPORT AND LEGAL REFERRAL
5
1,6
1,7
PSYCHOLOGICAL FOR HERSELF AND CHILD
3
1,0
1,0
MATERIAL SUPPORT
4
1,3
1,3
PSYCHOLOGICAL AND MEDICAL
3
1,0
1,0
PSYCHOLOGICAL AND MATERIAL SUPPORT
4
1,3
1,3
FREQUENCY
RATE
EFFECTIVE RATE
184
60,1
62,0
LEGAL
31
10,1
PSYCHOLOGICAL AND LEGAL
16
PSYCHOLOGICAL, LEGAL AND EMPLOYMENT
EMPLOYMENT
PSYCHOLOGICAL AND EMPLOYMENT
PSYCHOLOGICAL
EMPLOYMENT AND SOCIAL SUPPORT
3
1,0
1,0
PSYCHOLOGICAL REFERRAL AND LEGAL SUPPORT
3
1,0
1,0
OTHER
10
3,3
3,4
REFERRAL TO CPSV
3
1,0
1,0
TOTAL
297
97,1
100,0
OTHER
34
11,1
11,3
9
2,9
TOTAL
301
98,4
100,0
306
100,0
5
1,6
306
100,0
MISSING
TOTAL SUM
MISSING
TOTAL SUM
97,1% of women requested and received psychologial, legal, employment, shelter, medical, and
social support from three institutions for themselves and the children. Psychological support was
the most demanded support type by 62,1% of the women. Moreover, those who demanded legal,
social support, employment, shelter or medical support are in the majority. Those who requested
mediation with the perpetrator of violence and those who demanded a few of forms of support are
grouped under the option of Other .
48
45,5% of the women interviewed in Istanbul, Mersin and Sanliurfa as of the 6th month of the
project received psychologial support, 13,3% received psychological referral. The rate of women
who received legal support and referral is respectively 5,0% and 3,3%. 2,3% of women have been
given a job, and 1,3% received material support. In addition, majority of women have also been
given legal support and referral, referral to CPSV, material support, and referral to social aid
institutions. The rate of those who received one or more of the medical support and referral, legal
support and referral, referral to social aid institutions and material support alongside
psychologial support is 11,3%, which are grouped under the option of Other .
49
SECTION 4: EVALUATION
Speci c information in relation to violence against women has been acquired thanks to the
interview forms used in three provinces as part of the project. In spite of the absence of a rich
sample that could verify general assumptions in relation to violence against women, this study
has been instrumental in the acquisition of credible information. Although the main aim of the
project is not to conduct a eld study and analysis of violence against women, the project itself
and its results are satisfactory in terms of creating awareness among civil society organisations
and local administrative instituations. The results that have emerged from the study indicate that
women are in need of institutional protection against violence. According to this, the cooperation
of polliticians and policy-makers with the civil society on violence against women and womenrelated activities will make an impact on the development of a strategy and process of solution.
According to the results of the study, violence against women in the three provinces take the
widespread form of domestic violence. Women are subjected to physical, psychological and/or
sexual violence perpetrated by the men closest to them, mostly the husband. The majority of
children got married when they were still a child (37.5%) and most of them started to experience
violencce as of the rst few years of the marriage (53,4%). Violence is transmitted from
generation to generation as a cultural factor and unfortunately it is always women and children,
who are the victims of this situation. The women, who are married off by the family (65,8%) or
upon their own desire (24,2%), mostly got married without getting to know their husbands.
Whatever the form of marriage, women lean towards marriage as a way of getting rid of the
opressive situation in their own families. However, the change in context makes an impact on the
perpetrator, type or intensity of violence. However, for women, the consequences of being
subjected to violence do not change.
50
4. Evaluation
researches indicate that women, who face violence treat their children in a violent manner. This is
also a way in which violence is legitimised although it is not approved.
79,8% of women, who experienced violence, explained that they have not approached any
institutions due to the violence and have not requested support. Almost all the women are
unaware of the activities of civil society organisations in relation to combating domestic violence.
The fact that violence exists in form of domestic vioelnce con ned to home environment
indicates that they do not mention their experience to anyone. The lack of a democratic context
of dialogue at home and that women do not participate in social life outside the house means that
the issue of violence is concealed. It is very dif cult for women, who do not approve violence, to
create their own conditions in which they can struggle with and get rid of violence. This, in return,
causes violence to remain as domestic violence concealed from the outside. The factors that
cause women to be isolated include the fact that violence is not one off, women's pessimism and
abstention in terms of getting help, lack of awareness of support mechanisms, restricted and
traditional family structure, and being devoid of work and opportunities for socialisation. The idea
that violence is a family matter is widespread among women. The women who consider the future
of their children and believe that they cannot socio-economically survive protect the husband,
who is the perpetrator of violence, at the cost of being subjected to violence. The social
acceptance of violence, violence related stories told by the mother or morher-in-law of women
do not give way to solidarity among women but cause them to be isolated by both men and
women. Sharing their experience of violence with the other women, who also suffer violence, is a
factor that increases the helplessness and isolation of women as well as diminishing their
potential for struggle.
Although 306 women out of 310 have stated that they have been subjected to violence, the rate
of women who received support from any institutions is 20,2%. The fact this rate is so low can be
explained by the fact that women's lives take place in a narrow social area, their lack of awareness
of human rights, lack of familiarity with the support mechanisms, their fear and abstention.
Women's complaints of violence to the institutions and demand for support are determinant in
terms of the visibility of violence and ending the personal trauma.
The women mostly stated that they have been subjected to psychological violence. However,
psychological violence did not occur on its own. It usually varies as physical, sexual and economic
violence. It has also been veri ed by many researches that the educational situation,
employment, and social security do not make a direct impact on the phenomenon of violence.
According to this, majority of women have low level of education (75,9%), do not work (81,6%) and
lack any social security (41,3%). However, the fact that the women in employment and university
graduates and those with social security are subject to violence explain that these may not be
determinant factors in terms of being subject to violence. It is believed that violence is mostly
related to the level of education, economic and psychological situation of the perpetrator.
Unfortunately, as most of these studies focus on the victim, they do not make it possible to
understand or analyse the situation of the perpetrator.
For this reason, the psychological and physical problems of women living without support and
con ned to home life deteriorate and it takes them longer to be psychologically rehabilitated.
The ways in which women react to domestic violence by ceasing communication with the partner,
neglecting house chores, or by returning to family home increase violence instead of eliminating
it. As is explained, women's fear of future, the existence of children and lack of socio-economic
security render inef cient and eliminate these types of protests. The fact that women for their
lives or the lives of their children and increasing lack of strength to cope with the problems have
hastened their approach to institutions.
Childen are forced to witness violence (65,8%) and increasingly suffer violence (31,6%) as a result
of the fact that violence against women takes place in form of domestic violence. Witnessing
violence is a factor that causes children to resort to violence. This also veri es the fact that
violence is a behaviour learned in the context of family and is transmitted by one generation to
another. Moreover, the inclusion of children at the stage of socialisation in the violence that takes
place within the house or the situation in which they witness it may even convince them that
violence is an instrument of education. Although they are not included in this study, many
The greatest expectation of the women from the institutions they reached is psychological
support (62,0%). This is followed by legal support (10,4%). Women have also frequently
requested a few different types of support. They sought psychological support mostly alongside
residential, medical, legal, material and social support. Only 45,5% of women preferred to request
psychological support alone. All the other women have been provided with psychological referral,
legal support and referral, material support, social support and employment alongside
psychological support.
51
Conclusion
CONCLUSION
The aim of this project has been to make women aware of their social, political, economic and
legal rights, to make it possible for them to reach the local support mechanisms to reduce the
impact of violence they face, to get support to nd solutions to the problems that result from
violence and make the consequences of problems visible.
One to one interviews have been conducted with 2000 women in Istanbul, Mersin and Sanliurfa
that were determined to be te activity area of the project. According to the views and applications
of women collected during the neighbourhood meetings, house visits, seminars and activities, the
application and support mechanisms are generally unknown. The Bar Associations (Women's
Rights Centres of Bar Associations), which can easily be reached by women from every section of
society in relation to violence againstt women, and the CPSV, which is af liated to the city
administration of the Minsitry of Family and Social Policies, is unknown by 99%. The civil society
organisations or the organisations that work speci cally in a woman and child-centred manner
share the same fate. The women in the areas in which the project is implemented have no contact
with the public sphere. The fact that women are con ned to their own private sphere may be a
reason for this, however, it is equally important that the institutions fail to increase their visibility.
Thanks to this project, over two thousand women have been made aware of the existence of
support mechanisms, and been explained how they can reach the public institutions and
organisations and how they can bene t from their services.
Some of the meetings organised as part of the project took place at the course centres (HEM,
CATOM, ASPIM) frequently attended by women, and the civil society organisations that operate
within the same eld. It has been found out that the women are not able to reach the information
they need at the centres organiseed to support the women and families. The fact that they are not
able to nd out about human rights and what mechanisms exist to resort to at the centres they
attend for vocational courses is a great de ciency. This also indicates that the national action
plan prepared by the government to eliminate violence against women and combat gender
discrimination is not suf ciently known by the institutins and organisations in question or it has
not been suf ciently internalised to be defended. Suf cient level of relationships have not been
established with the institutions and organisations contacted to be made aware of the project
activities and to enlist their support. The dif culties created by the persons in authority of the
institutions and organisations have been detrimental.
The national action plan formed to combat violence against women/children requires the public
institutions and organisations to work in collaboration with the civil society organisations that
function in a woman and child-centred manner. It has been observed in the process of application
that these institution and organisations refuse to work in collaboration. Howevver, it seems that
the systematic and ef cient application of the national action plan is possible through the
coordination between the universities, which are academically aware of the situation and the civil
society organisations, which act as the defenders of rights and are able to reach the target group
easier than any other institution.
The violence against women or child is usually domestic violence. The fact that it takes place
52
within the house reduces the visibility of violence and increase its possibility of remaining as a
problem of private sphere. There are many reasons for this. One of the most widespread reasons
observed during this project is women's fear in explaining the violence they face in the private
sphere to cause themselves or their husbands, who are the perpetrators of violence, to come
under suspicion. Another reason to reveal the violence faced is the fact that violence is regarded
as a cultural phenomenon. Violence is transmitted to the child from the family as an instrument of
education, and women face it at the hands of a father, and continue to face later at the hand of the
husband. Thus it becomes impossible to talk about vioence which becomes normal and
legitimate. The detachment of women from educaiton at an early age and the fact that they do
not nd employment prevent them from being a part of social life. However, the women, who have
children, necessarily take part in some sort of social life. It is very hard for women, who are unable
to get out of the circle of house life, to comprehend and produce solitions for the more
comprehensive daily issues. To face such a process alongside the feeling of solitude requires
enormous amounts of energy and motivation. The support of women and comen-centred civil
society organisations is very important for women to reveal their own strength. As is indicated by
the eld studies, it has been in uential for women to be in touch with one another to reduce the
impact of violence, become aware of rights and determination to use them. Thus experiences are
used to reach women's problems. A matter that is regarded as belonging to family or as a private
matter is discovered to be a social issue. The women, who understood that they are not alone,
became much more courageous in terms of becoming aware of their rights and using them.
A total of 320 women in Istanbul, Mersin and Sanliurfa have reached the civil society
organisations as part of the project, bene ted from psychological and legal support, and some of
these women have been referred to local support mechanisms for psychological, legal and
medical support. The majority of women who attended the institutions demanded psychological
support. It is hardly possible for women to get psychologiacl support through their restricted
resources and due to social and cultural situation. Most of the women who requested help
explained that they have never received any sort of help before. It is dif cult for everyone in
Turkey to get psychological support by using their social security at the public hospitals. Besides,
psychological support is a very expensive service to be acquired independently. t is almost
impossible to reach an independent psychologist especially in Sanliurfa. However, women are in
need of talking about their problems, nding solutions, and to get psychological and medical
support in orde to maintain their mental and physical health. The bureaucratic barriers, sociocultural expectations, and economic insuf ciencies are isolating women in the face of their
problems.
This need is partly satis ed at the centres af liated to local administrations and through
vocational courses and activities operated by public institutions. Although it is not hard for
women to reach these centres, which are close to their homes, their regular attendance is being
prevented. The members of the family mostly husband, father, brother, mother-in-law, or
brother-in-law do not want the women to get out of the house or may not allow them. For this
reason, some of the psychological support related activities took place at the private sphere of
women. The awareness of the families has to be raised for them to support the women to reach
such support mechanisms.
53
Centres for the Prevention and Study of Violence (CPSV) have been opened in 14 provinces as a
pilot programme as of the second half of 2012 and is planned to be spread to 81 provinces in the
next 2 years by the Ministry of Family and Social Policies as part of the law no 6284 on the
Protection of Family and Prevention of Violence against women. CPSV, which is envisaged to
operate as a single door system (for women who are the victims of violence to deal with all the
procedures under one roof without having to move between institutions), has failed to function as
planned. There has also been no increase in the number of CPSVs. There is one CPSV in cities of
Istanbul, Merssin and Sanliurfa. Although it has been planned to provide women with
psychological support in the CPSVs, which are in the process it has not been put into practice. The
failure to create a well-organised institutional structure and insuf ciency of personnel have
obscured the operation of the institution. Considering the situation of the three provinces,
women have been prevented from reaching the institution due to the socio-cultural structure,
also given the fact that the institution is in a situation that make it dif cult to be reached.
The women reached in the three provinces have been provided with legal and psychological
support as part of the project. The lawyers, who supported the project on a voluntary basis, have
provided the women with information on their rights, the legal process, support mechanisms and
the way in which it functions. The legal process in terms of which women have no knowledge or
experience is a deterrant factor for women. The provision of information as to the legal process
has encouraged the women. Women are in need of minimum information as to how the legal
process functions and why and to reach the right channels to get information. The Women's
Rights Commissions of Bars in provinces are functional in terms of providing women with legal
information. This commission has been working in Istabbuul since 1995, in Sanliurfa since 2011,
and in Mersin as of 2014. Being aware of the existence of such institutions and enabling the
women to reach them would strengthen the women in their struggle against violence.
The project has allowed the smooth allocation of lawyers to follow the legal process for women
referred to the bars. Women have observed that some lawyers did not make much effort to
defend them. The women, who are devoid of economic support with the initiation of the legal
process, also face problems such as dealing with court fees and being economically selfsuf cient. It has not been easy for the women, who requested legal aid for the court fees, to
bene t from this practice and was even impossible in some cases. Another factor that cause
women to wear out is the fact that the duration of the legal process cannot be determined o that it
takes too long. The economically and socially disadvantaged women become much more
destitute and feel the lack of solutions when they face legal problems as well. Supporting women
as every sphere of their lives requires many institutions to work in collaboration. The
collaboration and cooperation between institutions will minimise the bureaucratic situation. The
women, who are unable to see their children as the guardianship is with the father, have to pay the
court and psychologists' fees in order to initiate the legal process and thus overcome the
arbitrary behaviour of their ex-husband. This practice, which is too far from being womancentred, is creating a vicious circle both economically and psychologically.
Women, who decide upon separation, face many economic problems in the processes of divorce
or living separately. The lack of social laws to support women economically in such processes or
the fact that they are net being implemented make a deterrant effect on women's decisions, force
54
Conclusion
them into a second marriage, often unof cially, or obligate then to return to the family by leaving
the children behind with the husband, which means a more dif cult process for women.Women's
free will get broken due to their lack of economic freedom and both women and children are
heavily injured in all these processes.
The social support payments women receive during and after the process of divorce cannot
resolve their economic problems. The nancial support provided to women increase their
dependency as it is insuf cient in spite of covering the rent, basic requirements and the children's
needs. Moreover, this support is not provided on a continuous basis. This duration is not
determined by taking the unique situation of each woman into question. The period of time
provided to women is not enough to nd employment or gain vocational skills. One of the
important factors that prevent women from work is the existence of small children. The fact that
creches and day care centres are not recognised as social rights to enable women to work
deteriorates the economic problems for women and children.
Such options that trigger the helplessness of women are unforunately not their preferences. The
women, who tend to do what is best for herself and her children in the face of the imposed
options, are not always strong enough to face all the dif culties on her own. In case of divorce,
they face many handicaps including the requirement to change teh citizenship identi cation,
nding a new house, or subscription procedures to bene t from municipal services. Active
participation in social life extremely complicated for women with low level of education and
employability.
The women's shelters stand as an opportunity for women to go through this process more
smoothly. However, as the support and status of women are almost super cial these
institutions are not able to respond to women's problems that have priority. The separation of
male children over the age of 12 from the mother and siblings once again shake the unity of the
family in the proccess of a divorce. The basic problems include the physical insuf ciency of
shelters, overcrowding and failure to create the conditions in which each woman may stay with
her family. Also considering the institutional insuf ciency and impact of problems on children, the
shelters cease to be an opportunity.
The women with low level of education, who are not able to work, cannot nd a way for themselves
under such conditions. The fear of struggling alone and their belief that they cannot do without
support is causing them to live with the violence, which they want to get rid of. The lack of a social
state and woman centred laws as well as the daily increase in the violence against women and
murders verify the vulnarability of women and prevent their struggle with violence. There are
policies to eliminate violence by protecting women and or hiding them. Such practices, as well as
restricting the freedom of women, are also increasing teh factor of fear. However, violence has to
be regarded as a cultural and social problem extending from the perpetrator to the victim to be
resolved. The elimination of the victimhood of the victim is insuf cient to eliminate violence. The
concrete steps that should be taken in combating violence is to increase the consciousness of the
perpetrator, to instill the fact that violence is a crime and is against human rights, and the
implementation of legal sanctions in an indisputable and concrete manner. The fact that the the
perpetrator is free to extensively take part in social life while the freedom of the victim is
restricted deteriorates the situation of disadvantage.
55
The state is supposed to play the dominant role in the prevention of violence against women and
combating gender based inequality. The organisation of the coordinated activities of regulators,
policy-makers and imlementers is the responsibility of the social state. The vigorous operation of
action plan produced on the basis of national and international conventions in relation to the
protection of women's status is possible through the abolition of all kinds of discrepancies. t is
necessary to strengthen the collaboration of institutions such as SONIM, which are developed to
combat violence against women, with the local administrative units and thus directly involve in in
the production of a solution on a realistic terrain. The detachment and suspicious approach of
public institutions to civil society activities and centres of local administrative units is
counteracting the in uence of the struggle. The support to be provided by the institutions in
question for the civil society activities and to improve the capacity of local administrative units
would strengthen this coordination. Thanks to this, the ethical and social dimensions of working in
this eld will be much more understandable. This is because, local administrations have a greater
capacity to reach peoples, social groups compared to public institutions. The encouragement of
local administrations to gain a perception of governance centred on woman/child and the
support to be provided for partnerships involving civil society activities would contribute to the
sppedy resolution of the issue at the local level. t would be an important step to eliminate
inequalities based on gender through the strategic planning of municipal governance, production
of concepts such as positive discrimination, gender-sensitive budget. Therefore, women related
problems will not be con ned to the concept of family and and thus will not be left to its own
limitations.
Conclusion
civil society organisations and local administrative units as well as the prevalence and increase in
partnerships should not be neglected. The continuity of the function of dialogue between civil
society organisations and the network of volunteers established between the institutions will
strengthen and facilitate the activities of the NGOs. Moreover, the network and working
relationships established thanks to this project are convenient to be transfomed into a
mechanism that follows and controls the process.
The activities, results and observations that took place durring this project have been very
productive in terms of the institutions that work on the issue of violence against women. The
violence against women is not a women's issue or an issue of private sphere but a social and
political problem. In this sense, it is a public and legal issue. Therefore, rendering the issue visible,
analysis of the existing situation, the reality of Turkey, formation of the solutions and channels is a
matter of state policy and govenment program. The representation of women in social, economic
and political spheres in which they are to participate is possible through greatest possible gender
equality; this would be an important legal step towards the elimination of discrimination against
women and rendering prevalent the combat involving violence against women.
It is believed that the process of the project and its results will contribute to activities carried out
in Turkey on violence against women, public institutions that carry out these activities, civil
society organisations, national and international network and platforms that act as the defender
of rights, universities, activists and volunteers.
The meetings, capacity building training, house visits, workshops and activities carrid out in three
provinces allowed the NGOs focusing on women and children to get to know one another and thus
increased their experiences. The context of dialogue and discussions in activities such as the 8th
March have been in uential in building on the capacity of institutional human resources.
Although the aim was to ensure the participation of many NGOs in every sphere of the project, it
has been the institutions carrying out women related activities that demonstrated greater
interest. The basic reason for this widespread indifference is unfortunately the assumption that
issues such as violence against women and gender inequality concern women only. The violence
and gender inequality related activities of the institutions in question, the NGOs, are not
in uential in terms of developemnt of policies, and the insuf ciency of institutional capacity
prevent the lobbying activities in the public sphere. Thus the civil society that is acting on its own
is not successful in terms of the prevention of violence against women and being in uential in
combating violence. This study has indicated that it is necessary to increase the dialogue
between civil society organisations in relation to violence against women, and experience of
collaboration. The formation of an ef cient civil society is an important detai so as to preempt the
prevention of civil initiative. The formation of a strong civil society will be instrumental in
in uencing the language of governership and function of local administrations in terms of gender
inequality and violence. t is possible to ensure the settlement of a perspective of gender equality
in the activities and programs of Municipalities, city and women's councils.
Some of the most important achievements of this project involves the participation of local civil
society organisations, provision of many local services to women facing violence and in the
meantime the increase in the visibility of local support mechanisms. The activities carried out by
56
57
Projeya Têko îna Li Hemberî Tundiya Li Dijî Jinan
Û Newekheviya Li Ser Bingeha Zayendi
Ya Civakî Ya Bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî
çindekiler
NAVEROK
Projeya Têko îna li Hemberî Tundiya li Dijî Jinan û Newekheviya li ser Bingeha Zayendi ya Civakî
ya bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî ku ji aliyê Navbeynkarî Yekîtiya Ewropa ya Debokrasî û Bo
Mafên Mirovan û Weqfa Çand û Huner ya Ba ak ve hate fînansekirin, bi îriktiya Komeleya Jinan ya
Günebakan ya Mêrsînê û Komeleya Pi tevaniya Jinan Ya amevi ya Riha'yê hate me andin.
Ew we an bi pi tgiriya Delegasyona Yekîtiya Ewropa ya Tirkiye'yê hatiye pêkanîn. Dîtbariyên ku di
vê we anê di cîh digirin bi ti awayî dîtbariyên Delegasyona Yekîtiya Ewropa ya Tirkiye nî an nadin.
SPASDARÎ .......... 5
PÊ GOT N .......... 7
PÊ KÊ Î .......... 10
1.BE : BERGEHA PROJEYÊ .......... 12
1.1 PA EROJA PROJEYÊ .......... 12
1.2 ARMANCA PROJEYÊ .......... 14
1.3 FAAL YETÊN PROJEYÊ .......... 15
I.PERWERDE .......... 15
Projeya Têko îna Li Hemberî Tundiya Li Dijî Jinan
Û Newekheviya Li Ser Bingeha Zayendi
II. P TG R YA PS KOLOJ K Û H QÛQÎ .......... 16
III. C VÎN .......... 16
IV. ATOLYE .......... 19
V. KOMXEBAT- MÊRSÎN .......... 19
Dîzayn, Berg:
Çaq:
Analîzkirina Daneyan:
Amadekara We anê:
Verger:
VI. SEMÎNERÊN HAYÎDAR YÊ .......... 19
Serok Demircan
Üçler Ofset
Nejat Ta tan
Belma Y ld zta
smail Y ld z
VII. TORA M NÊKARAN .......... 20
VIII. NASAND N Û XUYAN TÎ .......... 20
1.4 TÊBINIYÊN NIRXANDINA PROJEYÊ .......... 21
1.4.1 TÊBINIYÊN EKÎBA PROJEYÊ .......... 21
PROJE EK B
1.4.2 TÊBINIYÊN EKÎBA PISPOR .......... 23
EKÎBA PROJEYÊ:
PS KOLOG:
1.4.3 ÇAVDÊR YÊN M NÊKARÊN PROJEYÊ .......... 26
Koordînatora Projeyê: Hümeyra Tusun
Ye in
Asîstana Projeyê: Dilan ahin
Nûnerên Riha'yê: Gülay Öztürk Kocao luNuran Ça ar
Nûnerên Mêrsînê: Seher Selma Yaz c
STENBUL: Ps. Nalan Özçete
MÊRSÎN: Ps. Yeliz Y lmaz
R HA: Ps. Aysel Polatsoy
1.4.4 TÊB NÎ Û ÇAVDÊR YÊN KESÊN SÛD WERK RTÎ .......... 29
1.4.5 ÇAVDÊRÎ Û TÊB N YÊN GRÛBA HEDEF.......... 30
2.BE : METODOLOJ .......... 33
SÛPERVÎZOR A BO PROJEYÊ
STENBUL: Ps. Behice Boran
MÊRSÎN: Ps. Mehmet Ali Vural
R HA: P SPORÊ X ZMETA C VAKÎ Nazif Da
2.1 MÎNAKDAYÎN .......... 33
2.2 H LB JART NA MÎNAKDAYÎNÊ .......... 33
2.3 B SÎNOR YA MÎNAKDAYÎNÊ .......... 33
2.4 FORMA HEVDÎT NÊ .......... 34
2.5 TOMARK R N Û ANALÎZA DANÊYAN .......... 34
2.6 PÊNASEYÊN ÎDDETA L HEMBERÎ J NÊ .......... 34
3.BE : KE FÊN PROJEYÊ .......... 36
3.1
ROVEK R NA DANEYAN .......... 36
4.BE : NIRXANDIN .......... 49
ENCAM .......... 51
T. 0216 420 49 68 F. 0216 540 24 62 [email protected] www.basaksanatvak .org.tr
3
Projeya Têko îna Li Hemberî Tundiya Li Dijî Jinan Û Newekheviya Li Ser Bingeha Zayendi
TABLO
Spasî
SPASÎ
STENBOL
TABLO 1: L GORÎ BAJARAN HEJMARA J NÊN KU P TEVANÎ XWEST N .......... 36
TABLO 2: Temen .......... 36
TABLO 3: L GORÎ BAJARAN RÊJE YA TEMEN .......... 37
TABLO 4: REW A Ç LONAYÎ .......... 37
TABLO 5: L GORÎ BAJARAN REW A Ç LONAYÎ .......... 38
TABLO 6: TEMENÊ ZEWACÊ .......... 38
TABLO 7: L GORÎ BAJARAN TEMENÊ ZEWACÊ .......... 38
TABLO 8:
KLÊ ZEWACÊ .......... 39
TABLO 9: L GORÎ BAJARAN
KLÊ ZEWACÊ .......... 39
TABLO 10: REW A PA L YÊ .......... 40
TABLO 11: HEJMARA ZAROKAN .......... 40
TABLO 12: REW A PERWERDAH YÊ .......... 40
TABLO 13: REW A XEBATÊ .......... 41
TABLO 14: REW A EWLAYÎ YA C VAKÎ .......... 41
Bo Prz Cevriye Ayd n ku bi minêkarî pi tgiriya hiqûqî da projeye, bo Elif Özcan ku bi minêkarî
pi tgiriya êwirmeniyê da û bo Psk. Fuat Akgün û bo Pisporê Xezmeta Civakî kram Do an ku
pi tgiriya di derheqê mafên civakî de da, bo Dr. Handan Ça layan ku dîtbariyên xwe yên bi qîmet
kêm nekirin, bo Mamosteyê Dîrokê Sevim Çiçek, Seda Alp ji Komeleya Mavfên Hevpar ku bo em
bikarin di navbera saziyên sivîl de peywendiyên minêkarî pêk bînin, bo Suat Kocab y k û Dil ad
Güngür ku gihandin û perwerdeya Koma Awazên Jinan a Muzîkê girtin ser xwe, bo pi tgiriya medya
û nûçeyan ji Aysel K l ç re, ji Komîsyona Jinan a E itimsenê Hülya Akp nar re, bo pêkanîna civînên li
taxan û ziyaretên malbatan ji Birgül Erdemer, Özge Özenç, Zozan Ayd n, Kader Kol, Gülizar
Teymur, Zeyno U uz, Mevlüde Çelebi, Muhsine Saçan, Gülistan Aslan, Havva Günay, Besime
Turan, Fatma Y ld z, Hanife Kuaz, Kamer Ay rt r, Elif Gül, Gül ah Koç û Tülay Acar re,
Bo pi tgiriya teknîkî ji Dîzaynerê Grafîkê Serok Demircan re, ji bernamekêrê kompîtûr Berkan Fakir
re, ji amojgarê darayî yê sondxwarî Süleyman Bulgu re, ji Özgür ahin û Hasret kaya ku ew
minêkarên Weqfa Çand û Huner a Ba ak in re,
Ji Prz Cevriye Ayd n ku bo semînerên ku me bo hayîdariya ji têko îna îddeta li dijî jinan pi tgirî da, ji
Psîkolog Elif can re, ji Prz. Didem Yakar Hasöy re, ji pîrik Hatici Yayla re, ji Psîkolog û
Psîkodramatîst bar Tok re, ji Psîkolog Leyla Soydanç re, ji Psîkolog Sevilay Kahveci Düzta re, ji
Perwerdekarê Tenduristiyê Gamze Karada Koç re, ji Psîkîyatrîst Özlem Altunta re, ji Pisporê
Xizmeta Civakî Dilber Uzun re, ji Psîkolog Ertan Görgü re û ji Endama Ka-Der a Kadikoyê Fatma
Aytar re,
TABLO 15: ÇAVKAN YA DAHATÊ .......... 42
TABLO 16: REW A DESTPÊK Û DEWAMK R NA ÎDDETÊ .......... 42
TABLO 17: C HÊ KU ÎDDET HAT YE B KARANÎN .......... 43
TABLO 18: FAÎLÊ ÎDDETÊ .......... 43
TABLO 19: CÛREYÊN ÎDDETÊ .......... 44
TABLO 20: P RSG RÊKA GEFAN .......... 45
TABLO 21: AH D YA ZAROKAN A L GEL ÎDDETÊ .......... 45
Bo pi tgiriya teknîkî,amadekirina mekan û hwd. ya bo bername, panel, civîn û çalakiyên 8'ê Adarê
ji Komeleya Pîr Sultan Abdal ya Mustafa Kemal û Komîsyona Jinan re, ji Komeleya Mala Ceme ya
Sar gazi û Komîsyona Jinan re, ji Komeleya Pîr Sultan Abdal ya Ata ehir û Komîsyona Jinan re, ji
Komeleya Kurecîkiyan ya Ata ehirê re, ji Navenda Mafên Civakî ya Civan û Jinan ya Ümraniye re, ji
Komeleya Dêrsimiyan ya Aliyê Anadolû re, ji axa 2. Ya E itimsenê re, ji aredariya Ata ehirê re, ji
Ataevi ya aredariya Ata ehir ya Kay da î re, ji Serokê CHP yê Navçeya Ata ehirê Hakk Alt n
Kaynak re, ji Konseya Bajêr ya aredariya Ata ehirê re, ji Komeleya Gunde Bo azören a
mranliyên Sêwazî re, ji Komeleya Gundê Uzun Hasan yê Darende ya Meletiyê re, ji Hasan Turanê ji
Karên Fenê yen aredariya Ata ehirê re,
TABLO 22: REW A ÎDDETA L SER ZAROKAN .......... 45
TABLO 23: REW A J NAN A SERLÊDANA L GEL SAZ YÊN FERMÎ YA P TÎ PÊKHAT NA ÎDDETÊ .......... 46
TA TABLO 24: MEKANÎZMAYÊN KU J NAN SERLÊDAN K R NE .......... 46
TABLO 25: CÛREYÊ P TG R YA KU TÊ DAXWAZK R N .......... 47
TABLO 26: CÛREYA P TG R YA KU HATE DAYÎN .......... 48
4
5
SPASÎ
Pê gotin
PÊ GOT N
R HA
Ji Prz Sevda Çelik Özbingol, Prz Serpil Kiliç Y ld r m û Prz Dilara nal ku bi minêkarî pi tgiriya hiquqî
da re, ji Serpil Geyik û Özlem Uluta ku di organîzasyonên civîn û xebatên li taxan de cîh girtin re, ji
Pisporê Xizmeta Civakî Nazif Da ku di çarçoveya mafên civakî de pi tgiriya êwirmendiyê da re, ji
ÇATOM û Navenda Çandê ya Jinan ku SODES'a ku di bin bana walîtiyê de cîh digre re,
SPASÎ
MÊRSÎN
Bo pi tgiriya wan a di çarçoveya xebatên atolyeyan de ji Psîkolog M. Ali Vural û Yeliz Y lmaz re, ji
Prf. Dr. Ay egül Y lgör, Yrd. Dç. Dr. Bediz Y lmaz Bayraktar û Yrd. Doç. Dr. Yasemin Özu urlu ya ji
Navenda Lêkolînên Jinan ya Zanîngeha Mêrsînê re ku pi tgirî da panel û komxebata ku me pêk anî,
ji Doç. Dr. Ula Bayrak ê ji Zanîngeha Mêrsînê re, ji Yard. Dç. Dr. Rana Gürbüz ya ji Zanîngeha Torosê
re, ji Pêywirdara Hindekariyê Nevra Aktemir Tören re, ji Pêywirdara Lêkolîniyê Özlem Bulut re, ji
Parêzerê Weqfa me irin Güner û endama Komeleya me Nesrîn Gözen bilek re,
Bo amadekirina civînin li mal û taxan ji Peyruze Kafa, Nebahat Ya ar, Ful U urhan û Perihan Y ld z
re,
Ji mamoste û rêvebirên Navenda Perwerdahiya Gel ya Akdenîz û Navenda Perwerdahiya Gel ya
Toroslarê re,
Ji Midûrê Weqfa Pi tgirî û Alîkariya Civakî ya Akdenîzê Selim Dayda û rêvebirên Navenda
Pi tgiriya Malbatî ya Akdanîzê re,
Ji Navenda Mafên Jinan ya Baroya Mêrsînê ku pi tgirî dan organizasyona me û salona Baroyê bo
me amadekirin re, ji Sendîqaya SES ya Mêrsînê ku pi tgiriya cîh dan re,
Ji hemû endamên me ku di organîzasyonên projeye de cîh girtin re
6
Di sala 1987'an de li Çankiri'yê dadgerekî, di çarçoveya dozeke ku ji aliyê jineke ku dixwast ku mêrê
xwe berde vekiribû bi gotinên weke, Divê ji hundirê jinê sîpe û ji pi ta jinê sopa (ço) kêm nekî
bersivandibû û daxwaza vekirina dozê red kiribû, ji çar aliyên welêt jinan nerazîbûnên xwe nî an
dabûn. Pi tî 12 Îlonê cara yekem xwepê andanên girseyî û çalakiyên kolanan pêk hatin û
kampanyayên li dijî lêdanê hatibûn destpêkirin.
Helbet gelek guherîn ji wê deme vir ve çêbûn. Êdî dadger nikarin gotinên wiha a kere bînin
ziman. îddeta li dijî jinan bêhtir hate xuyabûn û hayîdarbûna mijarê zêdetir bû. Em xwedî
Peymana Stenbolê ku di warê rawestandina îddeta li ser jinê gellekî pê ketî ye û bo hiqûqa
navxweyî bi bandore nin. Lê mixabin hîn jî gelek ti ten ku nehatine guherîn jî hene. Bo mînak,
îddeta li hemberî jinê kêm nebû. Berevajî vê, em dikarin bibêjin ku zêdetir jî bûye. Li welatê me tevî
ku em di pêvajoyeke bo a tiyê ku bêdengbûna çekan tê axaftin de ne, em ahidiya erê li hemberî
jinan yê ku bi hemû leza xwe didome dikin. Bi navkirina ' erê li hemberî jinan' qet ne ciyê
mezinkirinê ye. Herwiha li welatê me hîn jî rojê 5 jin têne qetilkirin; ji her sê jinan yek ji wan rastî
îddeta fîzîkî tê. Faîlên wan bi piranî mêrên ku herî nêzikî wan in. Qetilkirin carin abi awayekî e kere
pêk tên. Bo mînak, di meha îlonê ku ev rapor dihate amadekirin de 23 jin hatin ku tin. Li gorî
nûçeya Bianetê, ji % 13'ê jinan, bi sedema daxwazkirina veqetîna ji hevserên xwe, ji %7 ji wan jî tevî
tedbîrên ku dadgehan biryara wan da ye hatine ku tin. Biryarên dadgehan yên tedbîrî bi têrîkirin
nehatine pêkanîn û jinên ku divê di bin parastinêdebûna nehatine parastin.
Tevî gelek Peyman û sazkirinên navxweyî û navnetewî yên di derbarê cûdakariya zayendiya civakî
û rawestandina îddeta li ser jinê, iddet bo jinan berdewam e. Ev jî nî aneya ku divê bo faktorên
pa de yî arastebûn pêk were. Wekî ku Raportorê Taybet yê îddeta li ser Jinan û Encamên wê yê
Neteweyên Yekbûyî Yak n Ertürk jî bale dik îne, sedemâ rastî ya îddeta li hemberî jinê, têkiliyên
newekhev yên dîrokî yên di navbera jin û meran de ye. Heta ku têkiliyên hêzî yên newekveh yên di
navbera jin û meran de ji holê neyên rakirin, ku rastkirinên yasayî çiqas serkeftîbin jî, ne hêsane ku
îddeta li ser jinê bi temamî ji holê bê rakirin. Bi xebata Têko îna li Hemberî Tundiya li Dijî Jinan û
Newekheviya li ser Bingeha Zayendi ya Vivakî ya bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî ku bi
pê engiya Weqfa Çand û Huner ya Ba akê bi îrikatiya Komeleya Pi tevaniya Jinan ya Ya amevî
ya Riha'yê û Komeleya Jinan ya Günebakan ya Mêrsînê, beriya her ti tî bo ku bale bik îne ser van
rastiyên binyadî, xwedî taybetî û girîngiyekê ye.
Lêkolînên ku li qadan hatin me andin yên di çarçoveya vê xebatê de kul i Mêrsîn, Stenbol û Riha'yê
bi teknîkên lêkolînê yên nîcel û nîtel, sedem û encamên îddeta li hemberî jinê û sedema
berdewambûna vê li ber çavan radixe. Dîtbariyên kesên ku di çarçoveya xebatê de hevdîtin pê re
hatine kirin nî an didin ku di hin rew an de, jin di warê mafên xwe de hayîdarbin jî, derfetên wan ên
ku ji cîhê ku rastî îddetê tên bi dûrkevin nîn e. Jin, heke ku ji hevserên xwe yên ku îddetê li wan
dikin veqetin, bi ert û mercên giran tên. Dîsa ji ber ku li nava civakê bi çavekî neyînî ji jinên ku ji
mêrên xwe vekeqetînê tê nêrîn û kevne opiyên çandî, weke astengiyên veqetînê derdikevin
pê berî jinan. Talûkeya ku jineke ku ji mêrê xwe veqete weke hewî bi yekî din re bê zewicandin jî
heye û ew jî weke gefekê rê li ber veqetîna jinan digire. Dîsa gefa ku zarok ji wê bêne stendin, tevî ku
7
Pê gotin
îddetê dibine rêya veqetîna ji heverê jinan digire. Bi van sedeman û hin sedemên din, jin ji aliyê
mêrên ku yên herî nêzikî wan in ve rastî îddeta zîkî, zayendî, aborî tên. Bedena wan tê kelibandin,
peywendiyên wanên civakî têne astengkirin, bixwebaweriya wan tê hejandin, rihê wan tê birînkirin
û ew destpêdikin ku bi çavekî ku bêkêr in li xwe binerin.
Ji be darvanên koma muzîkê ku di çirçoveya xebatê de hate avakirin Zarife Turan ji, wateya
cîhgiritina xwe ya li gel komê wiha bi lêv dike: Hîn ez 4-5 salî bûm, min çetel, kevçî, kêr, hema çi bi
dest minkeve, min weke mîkrofon bikardianî û min stran distran. Heta ku diya min porê min rûçikat.
( ) Spasdar im bo Weqfa Çand û Huner ya Ba ak ku ew derfet bo me amadekir.
Di çarçveya lêkolînê de bo jinên ku daxwaz kirine pi tgiriya hiqûqî û psikolojik ji aliyê pisporan ve
hatiye dayîn. Lê bele xebata Têko îna li Hemberî Tundiya li Dijî Jinan û Newekheviya li ser Bingeha
Zayendi ya Vivakî ya bi Pi tgiriya Mekanîzmayên Herêmî tenê ji bo e kerekirina sedemên ve artî
yên îddeta li ser jinê, be ên îddetê, pi tgiriya psikolojik û hiqûqî nehatiye kirin. Lêkolînên li qadê
û xizmeta êwirmendiyê ebateke biçûkbe jî, bê ek girîng ya xebatê ye. Ew xebata ku li sê bajaran
bi pê engiya Weqfa Çand û Huner ya Ba ak û îrikatiya du komeleyên jinan hatiye me andin,
beriya her ti tî bo jinên ku di nav de cîh girtine weke pêvajoyeke hînbûn, pi tevanî, veguhezîn û
perwerdahiya di nava hev de pêk hatiye. Xebatkarên weqf û komeleyan, di dema ku li ser karbûn,
di nava xwe de xebatên perwerdahiyê kirin. Pi t re jî li hersê bajaran bi nûnerên saziyên sivîl ên
herêmî re, bi rayedarên herêmî re, bi saziyên raya gi tî re, bi xebatkarên medayayê re çivin
stendine, semînerên perwerdahiyê pêk anîne, panel amade kirine û li aliyê din jî, ji bo jinên ku
nikarin be darî xebatên wiha navendî bibin li taxan civîn û ziyaretên malan pêk anîne. Bi vî awayî
bo jinên ku rastî îddetê tên pi tevaniya bi pi tgiriya mekanîzmayên herêmî pêk were xebat hatine
kirin, li aliyê din di derheqê mafên jinan de ew hatine agahdarkirin.
Em jî, hem bo ev xebata ber rek ku li dijî îddeta li hemberî jinan me andin, hem çapkirina
encamên bidestketî yên bi saya vê pirtûkê û hem jî bo ku em jî be darî vê xebatê kirin, em spasdar
in ji Weqfa Çand û Huner ya Ba akê re, ji Komeleya Pi tevaniya Jinan ya Ya am Evi ya Riha'yê re û ji
Komeleya Jinan ya Günebakan a Mêrsînê û hemû kesên ku ked dan re spasdar in.
Handan ÇA LAYAN
21 Cotmeh 2014
Weqfa Çand û Huner ya Ba ak xebatên xwe yên berê jî tenê li navendên bajêr pêk neanîne û bo
jinên ku nikarin be darî van xebatan bibin, xebatên xwe li kolan û taxan jî me andine. Di heman
deme de gelek minêkar jî be darî xebatan hatine kirin û torên pêywendiyan hatine a randin. Bo vê
xebate jî armanca avakirina toreke minêkaran hatiye diyarkirin. Bi vê tora ku hatiye avakirin; bo ku
mekanîzmayênh erêmî hin xebatan bidomînin, medyaya herêmî mijarê bi nêzikahiyeke germ
biwe îne pêk hatiye. Wekî din jî gelek atolye hatine kirin. Ji xebatên vê projeyê yek ji yên herî
balkê , avakirina koma muzîke ya jinan e.
Ew pirtûka di deste we de ne raporeke qels ya lêkolînan e. Xebata ku çarçoveya wê li jor bi ber rehî
hatiye ni andan, me andin û iklên xebatan, encamên ku derketine holê, bi zimanê wan kesan ê
germ û samîmî tê neqilkirin. Dîtbariyên xebatkarên weqfê, psikolog û parêzerên ku pi tgirî kirine,
yên minêkar û endamên koma muzîkê, di derbarê naveroka xebatê û wateya bo wan ya cîhgirtina
di projeye de, tecrûbe û veguhezîna wan di derbarê projeye de gelek ti tan tîne ziman. Bo mînak, ji
xebatkarên herî ciwan ên weqfê Dilan ahin wiha dibe, Ez dibînim ku hemû ti tê ku di derbarê
pirsgirêkên jinan de ez pê zanim, min di pêvajoya vê projeyê hîn kirine. Ji minêkarên li Mêrsînê
Peyruze Kafa jî di derbarê veguhezîna xwe ya li gel be dariya projeyê wiha rawa dike: Min di
civînan de kesên ji çandên cüda nas kirin. Di destpêkê de ez bo berpirsiyarî girtênê pa de dimam.
Lê her ku diçû baweriya min ge dibû. Perwerdeyên ku be darbûm gelek ti t li min zêdekirin. Di
têkildarbûnê de ez xurttir bûm. Ez niha ba tir dikarim xwe îfade bikim. Ew bixwebariya min bandor li
hevalên derdora min jî kir. Di derbarê pirsgirêkên jinan û çareserkirina wan de ez niha dikarim
bêhtir ti tan bikim û par ve bikim û bibim alîkar. Ew jî cîhê anaziyê ye. Ez bêhtir civakî bûm.
8
9
Pê kê î
PÊ KÊ Î
Tundiya li hemberî jinan, li Tirkiye û cîhanê hemû girîngiya xwe diparêze. Li Tirkiyeyê tundiya li dijî
jinan zêdetirê wekî pirsgirêka jinan û meselaya nava malbatê tê dîtin. Lê pirsgirêka tundiya li
hemberî jinan di her tebeqeya civakê de gelek zêde tê dîtin. Ev pirsgirêka ku bingeha xwe ji
newekheviya zayendiya civakî digire, pirsgirêkekî cemaweriyê ya xwedî pêvajoyên aborî, polîtîk,
hiqûqî, olî, civakî û çandî ye. Di van 30 salên dawî de li cîhanê pi tî ku înîsiyatîfên sivîl xurt bûn û
derdorên polîtîk yên ku polîtîkayan diyar dikin zêdetirê jidandin ev pirsgirêk bi avayekî xurt hate
dîtin. Her wiha vê rew ê xebatên ji bo çareseriya vê pirsgirêkê jî zêde kirine.
Malbat, ji bo diyarkirina pê eroja kesan xwedî ciheî girîng e û ji bo mirovan wekî cihekî ewle tê
qebûlkirin. Lê lêkolîn û rapor didin nî andan ku piranî jin di nava malbatê de rastî tundiyê tên û ev
cihê ku ji bo mirovan cihekî ewleye ji jinan re dibe cihê çavkaniya tunidiyê. Îro zêdetirê jin li nava
malbatê rastî tundiya kesên herî zêde nêzî wan, bav, bira û hevjînan tên.
Cureya tundiya li hemberî jinan çi be bila bibe, ev pirsgirêka ku jinan pasîvîze dike û bi xwe re her
wiha di serî de malbatê, girêdayî wê civakê jî dejenere dike, pirsgirêkekî polîtîk e. Çareserkirina vê
pirsgirêkê ji bo rê li ber girtina tundiya li dijî zarokan û rehabîletkirina mexdûr û kiryaran, dîsa ji bo
astengkirina her cure tundiya di qada taybet û çemaweriye de pêvajoyek ber reh divê. Ev pêvajo,
ahengiyek saziyên siyasî, saziyên civaka sivîl û pergala hiqûqê, her wiha xebatekî bidisplînî û
koordîneyî divê.
Projeya Têko îna li hemberî tundiya li dijî jinan û newekheviya li ser bingeha zayendiya civakî ya
bi pi tgiriya mekanîzmayên heremî bi pi tgirtiya Delegasyona Tirkiyeyê ya Yekitiya Ewropayê, di
bin rêbertiya Weqfa Çand û Hunerê ya Ba ak de bi irîkatiya Komelaya Jinan a Gunebakan
(Mêrsîn) û Mala Jiyanê ya Jinan ya Rihayê (Riha); li navçeyên Ata ehîr û Sancaktepe yên Stenbolê,
li navçeyên Akdenîz û Toroslar yên Mêrsînê û li navenda Rihayê, di navbera mijdara 2012 û mijdara
2014'an de pêkhatiye û projeyekî heremî ye.
Sê saziyên civaka sivîl yên cuda ku li sê bajarên cuda bi hevre ev proje pêk anîne, pi tgiriya
tecrube û pratîkên pêkanîna projeyan ya Wekqfa Çand û Huner ya Ba akê ev proje pêkanîne. Van
saziyan bi saya vê projeyê tecrubeyên xwe bi irîkên xwe yên heremî re parve kirin û hêz dan wan.
Wekqfa Çand û Huner ya Ba ak, bi xebatên çandî, atolyeyên perwerdehî û hunerî li gel komên
xizan û yên ji ber koçberiyê mexdûr bûne û her wiha komên xwedî dezavantajê dixebitê. Her çiqas
ev kom ji zarok û ciwanan pêk werin jî; di nava wan de welatiyên ji Rojhilat û Rojhilatê Ba ûr yên
Tirkiyeyê ji ber er koçber bûne û dîsa penaberên ji ber erên li Rojhilata Navîn hatine vê derê, cih
digirin. Ew rêxistinekî civaka sivîl ya ji bo ev komên navborî xebatên entengrasyona bajar,
ba kirina tramvayên ji ber tundiyê rû didin, îstihdama wan dime îne ye.
irîka projeyê ya heremî Komeleya Jinan a Gunebakan jî bi heman armancan li Mêrsînê xebatên
xwe dime îne. Mêrsîn, li Tirkiyeyê ji 10 bajaran yek bajare ku herî zêde koçber lê hene. Mêrsîn bi vî
avayê di ibe Stenbolê. Dema mirova mêze asta civakî-aborî û rajeya sanayîbûnê, dibîne
koçberiyê rajeyekî kêm li ser bajarbûnê derxistiye holê.
pirsgirêkan têsîr dibînin. Komelay Jinan a Gunebakan di navegekî wiha de ji bo jinên ku rastî
tundiyê tên û mafên wan tê binpêkirin, her wiha boneya ji holê rakirina newekheviya zayendîya
civakî xebat dide me andin. Komeleya ku wekheviya jinan ya di nava civakê de diparêze, di
pêkanîna projeyê de rolekî girîng lîstiye.
Duyemîn irîka vê projeyê jî Mala Jiyanê ya Jinan a Rihayê ye. Ev rêxistina ku li Riyayê ji jinan re
xebatan dime îne yekemîn saziya sivil ya ji bo jinan xebatan dime îne ye. Riha, ji dîrokê ve di warê
civakî û çandî de cihekî muhafazakar û xwedî civakekî girtiye. Pirsgirêkên rojane, pirsgirêkên
civakî û polîtîk di nava vê rew a girtî de dimînin. Li vî bajarê ku jin di nava vê rew ê de hatine
hepskirin, heta ku pirsgirêk neçe ber destê dezgehên edlî, tu pirsgirêk dernayên ber çavan. Ev ji
dibe sedema netîtina pirsgirêkên jinan û tespîtkirina daneyên rew ê. Komele, hewl dide ku di nava
vê civaka girtî de newekheviyê ji holê rake û rê li ber jinan veke ku di qadên jiyanê yên wekî, aborî,
hiqûqî, civakî û çandî de cihê xwe bigirin û di nava civakê de bikarin rola xwe bilîzin. Komeleya ku
heta niha gelek projeyên serkeftî lidarxistine ji bo jin bibin xwedî pî eyê jî xebatan didin me andin.
Bi vê projeyê, ji bo têko îna li hemberî tundiya li dijî jinan û zêdekirina tecruyeban rsend
derxistine holê. Armanca vê projeya ku me encamên wê jî bi we re parve kirine Bi hêzkirina
meqanîzmayên heremî û ya ji bo têko îna li hemberî tundiya li dijî jinan û newekheviya zayendî ya
civakiye.
Di vê pêvajoyê de aliyê herî girîng pi tgiriya pîsîkolojîk, hiqûqî û civakî ya ji bo jinan û arastekirina
wan bû. Her wiha di çarçoveya vê projeyê de hatiye xwestin ku cureya tundiya li hemberî jinan,
tespîtkirina kiryaran, sedemên serlêdanên wan yên ji saziyên civaka sivîl re, diyarkirina, bersivên
van saziyan yên li hemberî daxwazên wan, destnî ankirina alîkarîgirtina ji saziyên dewletê jî bên
dîyarkirin.
Di projeyê de hemû hevdîtinên bi jinan re hatine kirin, di çarçoveya rêgezên etîk de hatine
qeydkirin, wekî îstatîstîkan rapor hatine girtin û di be a dawî de hatine pê ke kirin. Di vê pêvajoyê
de girîngî ji koordînasyon û hevkariya di navbera saziyan de hatiye nî andan; ji bo zêdekirina
tevkarî û kapasîteyê pi tgirî hatiye dayîn.
Ev xebata ber reh, bi pi tgiriya, saziyên cemawerî, zanîngeh, rêveberiyên heremî, saziyên civaka
sivîl û dildarên heremî hatiye pêkanîn. Em wisa di kirin ku encamên projeyê wê di têko îna li
hemberî tundiya li dijî jinan ya li Tirkiyeyê tevkariya saziyan wê zêde bike. Em hêvî dikin ku ev proje
ji bo avakirina mekanîzmayên wekheviya zayendî ya civakî ji rêveber û derdorên polîtîk re bin
çavkaniyek.
Hümeyra TUSUN - YE
N
Koordînatora Projeyê ya Weqfa Çand û Huner ya Ba ak
Ev rew dibe sedema gelekî pirsgirêkên mezin yên civakî û herî zêde jî jin û zarok ji ber van
10
11
1. BE : BERGEHA PROJEYÊ
1.1 PA EROJA PROJEYÊ
îddeta li ser jinê weke hemû cîhanê li Tirkiyeyê jî pirsgirêkeke ber reh ku pa eroj û sedemên wê
yên çandî, civakî, hiqûqî, olî, erdnîgarî, aborî û polîtîk hene ye. Gelek xebat li ser îddeta li hemberî
jinê ku mafên wê yên însanî binpê dike û azadiya wê ya bingehîn dihênciqîne têne kirin û
mekanîzmayên siyasî jî bo vê midaxîlî pêvajoyê têne kirin. Tevî ku Jin bi hinceta îddeta ku
arasteyê tê ji maf û azadiya xwe ya bingehîn mehrûm dimîne, di warê rihî û fîzîkî de jî zirarê dibîne,
seqet dimîne û heya meriv dikare bibêje ku jiyana xwe jî ji dest dide. îddet bi piranî ji aliyê xizmên
nêz yên jinan ve tê bikaranîn; wek hevser, bav, endamên din yên malê an jî ji aliyê xizmên ku di
hundirê heman malê de dijîn. Ku iklê îddeta li hemberî jinan çibe jî, herî zêde jin di bin bandora wê
de dimîne û pê re jî zarok, endamên malê û herwiha hemû civak para xwe ji vê yekê digire.
Bo balk and na ku mafên morovî û azadiyên jina hene û ji holê rakirina îddeta li dijî jinê, Peymana
Navnetewî ya li Gel Rawestandina her Cûre Cûdakariya li Hemberî jinê (Cedaw- Convention on the
Eliminatiol of all Forms of Discriminatiom Against Women) weke pêvek li Beyannnameya Mafên
Mirovan ya Gerdûnî ya Nê'yê ku di sala 1979'an de kete meriyetê hate zêdekirin, di 14'ê Cotmeha
1985'an de ji aliyê Komara Tirkiye'yê ve pi tî ku di Rojnameya Fermî de hate we andin, hate
pejirandin. Mixabin ew tedbîrên ku bi taybetî ji bo ku rê li îddeta li hemberî jin û zarokan bê girtin
têrî nakin.
Mijara îddeta li hemberî jinê, li cîhanê û li Tirkiyeyê wek meseleyeke nav malbatê tê hesibandin û
pê niyazên çareserkirinê jî di vê astê de dimînin. 3. Konferansa Jinê ya k udi sala 1985'an de li
Naîrobîyê pêk hatibû xwedî qîmeteke mezinbû ku hi mendiya di derbarê iddeta li ser jinan
guhestibû û ew mesele bêhtir di nava civakê de dabû xuyakirin. Pi tî salên 90'i mijara îddeta li
hemberî jinê wek pirsgirêkeke çandî, civakî, ekonomik û polîtîk derket pê û di pêvajoyên
çaraserkirinê de jî kra ku para civaka sivîl, saziyên siyasî û mekanîzmayên herêmî û medayayê jî
heye derket holê. Pi tî ku hi mendiya di derheqê mijarê de zelal bû û guherî, di heman demê de
xebatên di derheqê mijarê de jî zêdetir bûn. Pirsgirêk wek mijareke gerdûnî ket rojevê. Îro li ser
rûyê cîhanê hejmara jinên ku îddetê dibînin di navbera ji sedî 30-60'î de ye.
Li gorî vê bi tevahî li cîhanê ji 3 jinan yek rastî iklekî îddetê tê. Berdewam e ku jin li her qadên
jiyanê, li malê, li kargehên xwe, li cihên civakî û di têko înên xwe de rastî her cûre îddetê tên. Li
gelek deverên ku pêvçûn û er didomin, jin û zarok rastî tecavüze tên, têne ku tin an jî bo ticareta
mirovî bikartên. Li Ewropa her sal dora 200 hezar jin dikevin destê ebekeyên ticareta mirvî. Li
Tirkiyeyê her roj nûçeyên ku tin, birîndarkirin û tecawûza li hember jinan têne we andin. Ew nûçe û
agahî jî bi saya xebatên ku ji aliyê sazîyên janan ve têne me andin zelal dibin û rastiyeke ku ew
hejmar tenê pareke biçûke li gel bûyerên kes pê nabihîze. Tevî kêmtirîn îstatîstîk û hejmarên di
derheqê îddeta nav malî ya li Tirkiyeyê, dîsa jî Tirkiye di lîsteya ku ji dewletên cîhanê pêk tê de di
destpêkê de cîh digire. (http://www.nasname.com/a/25-kasim-kadina-yonelik-siddete-karsiuluslararasi-mucadele-ve-dayanisma-gu, 13.09.2014).
Li gor rapora ku di Cotmeha 2011'an de ji aliyê Komeleya Mafên Mirovan ve ( HD) htibû kirin, di 7
salên dawî de 4190 jin di necama îddeta fîzîkî an jî cinsî de hatine ku tin. Ji sedî 88 ji jinên ku
mexdûrên îddeta cinsî ne, bo ku di bin talûkeyê de ne ev rew ve artine. Li gor agahiyên
12
1.1 Pa eroja Projeyê
Bianet.org'ê di sala 2012'an de li Tirkiyeyê 165 jin bi raya îddetê hatine ku tin. Di sala 2013'an de
28 hezar jin jî rastî îddetê hatine. Ji 4 hezar 500 jin jî tetbîrên ewlehiyê hatine girtin.
(http://www.antolojicom/turkiye-de-kadina-yonelik-siddet-olaylarina-rakamlarin-diliylebakis-2013-yili-siiri/, 11.09.2014).
Li gor agahiyên Wezareta Tenduristiyê yên heman salê ew hejmar12 hezar 946'ê
(http://www.gazetealbayrak.com/gecen-yil-ulke-genelinde-kadina-kadina-yonelik-12-bin946-siddet-olayi-gerceklesti-6451h.htm, 11.09.2014). Di sala 2013'an de 214 jinan jiyana xwe ji
dest dane, 167 jin rastî tecawûzê hatine, 161 jin jî hatine tacîzkirin. Di 7 mehên destpêka 2014'an de
174 jin bi hinceta ku daxwaza veqetînê kirine, ji aliyê hevserên xwe, bavên xwe, kurên xwe,
destgirtiyên xwe an jî hevserên xwe yên berê ve hatine ku tin. (http://www.memurlar.net
/haber/481769/, 11.09.2014). Daxwaza veqetînê û veqetîna ji hevserê xwe bo ku tina jinan wek
sedemeke mezin tê bidestxistin. Dîsa gelek jin jî bi sedema ku teklîfa hevserên xwe yên berê ya
lihevkirinê qebûl nekirine têne ku tin. Ji veqayên îddetê, ji sedî 25 li Herêma Marmarayê, ji sedî 15
ji Behra Spî, ji sedî 13 li Ba ûr Rojhilata Anatoliyayê pêk tê. Piraniya jinan bi çeka û hacetên birînê
jiyana xwe ji dest dane.
Li gor îstatîstîkan îddeta li hemberî jinê ya li Tirkiyeyê bi hicetên cûda diqewime û elek sedemên
vê yekê hene. Her çiqas ku ew sedem li gorî çand, civak, ekonomi, hiqûq, herêm û olan cûdabin jî li
una ku ew bibe rê li rawestandina rastiyê bigire, dibe sedema zêdebûna îddetê û ji bo îddetê jî
bikar tê. Bo ku îddet bê rawestandin têko îneke ber reh û piralî divê bê me andin. Xebatên qismî
û herêmî bo nî andan û e kerekirina îddetê xwedî giringiyekê ne. Bo çareserkirina tevahî ya
pirsgirêkê, divê raya gi tî di warê mafên mirovan de bê perwerdekirin, zimanê medyayê yê
cûdakar û tije nefret divê li holê bê rakirin, qalibên olî bêne berterefkirin û bo vê modelekî
perwerdahiyê divê bê a randin.
Weqfa Ba ak ya Çand û Hunerê di sala 2012'an de li gorî encamên xebat û projeyên ku hatine kirin,
bi taybetî jî yên di derbarê jinên mexdûrên koçê, projeya bi sernavê Bi Mekanîzmaya Pi tgiriya
Herêmî Têko îna bi îddeta li Hemberî Jinê û Newekheviya bi Bingeha Cinsiyeta Civakî da
destpêkirin. Bi pi tgiriya aborî ya Delegasyona Tirkiye ya NY'ê; bi pê engiya Weqfa Ba ak ya
Çand û Hunerê û bi hevpariya Komeleya Gûnebakan ya Jinan (Mêrsîn) û Komeleya Ya am Evî
Kad n Dayan ma (Riha) û Î TAR (Mêrsîn) ev proje hatiye domandin û di sala 2014'an de jî bi dawî
hatiye. Di çarçoveya projeyê de li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê bi 1500 jinan ve hevdîtin pêkhatiye, bo
300 jinan jî pi tgiriya psîkolojîk û hiqûqî hatiye kirin. Proje bi armanca ku pirsgirêk li qadên
medyayê yên heremî bêhtir bê xuyakirin, di serî de hi mendiya jinan, pi t re jî ya mekanîzmayên
pi tgiriya herêmî bê zêdekirin, zimanê ku îddetê bikartîne ji holê bê rakirin, bo jinên ku rastî
îddetê tên pi tgiriya hiqûqî û psikolojik hatiye kirin.
Bi saya vê qrojeyê bi 1800 jinên ku temenê wan di navbera 18-60'î de ye re hevdîtin hatiye kirin.
Dîsa bi saya projeya ku di 24 mehan de pêk hatiye di derbarê îddeta li hamberî jinê agahî hatine
berhevkirin, îstatîstîk hatine amadekirin, di derheqê encam û sedemên bikaranîna îddetê de
rapor hatine girtin, di derbarê hi mendiya li hemberî îddetê de agahî hatine komkirin û bo ku
valahiya têko îna bi mijarê re bê dagirtin mekanîzmayên pi tgirî yên herêmî be darî projeyê
hatine kirin. Di rapora encama projeyê de, metodolojiya lêkolînî, taybetmendiyên mînakgirtinê,
rehî û iklên îddetê, nêzikahiya jinan ya di derbarê cinsiyeta civakî û îddetê de, encam
ûsedemên ber reh bo raya gi tî hatine pê kê kirin.
13
1.2 ARMANCA PROJEYÊ
Tevî ku Tirkiye alîgiriya Peymanên wek, Bîldîrgeya Neteweyên Yekbûyî ya Astengkirina îddeta li
Hemberî Jinê û dîsa Peymana Neteweyên Yekbûyî ya ya Rawestandina Hemû Cûdakariyên li Dijî
Jinan û Beyannameya Gerdûnî ya Mafên Mirovan û gelek peymanên din yên navneteweyî pesend
kiriye, îddeta li dijî zarok û jinan ji holê ranebûye. Berovajiyê vê pêkanînên bo parastina jin û
zarokan yên li hember îddetê bi avayekî sist û ji cîddiyetê dûr têne me andin. Di 8'ê Adara
2012'an de Qanûna Parastina Malbatê û Rawestandina îddeta li Hember Jinê, ji aliyê Wezareta
Malbatê vê hatiye pesendkirin. Tevî ku nû ye, mebesta vê qanûnê ev e ku mekanîzmayên herêmî
xurttir bike da ku li hember îddeta li ser jinê têko îneke rehtir û netewî bê domantin.
Li Tirkiyeyê herwiha mafên fermî di qanûnan de hene lê belê di pratîkê de pirsgirêkên mezin
diqewimin. Pê re jî hi mendiya jinan ya di derheqê mafên xwe de jî pir qels e. Ew jî dibe sedema ku
maf, ji alî kes û mekanîzmayên herêmî ve bêne binpêkirin. Ji ber ku bo daxwazkirina mafan pê ketin
çênabe, binpêkirina mafan jî bi vî awayî tê me rûkirin. Têko îna bi îddeta li dijî jinê re, ya bi
binpêkirina mafan ku ji êddetê çavkaniya xwe digirin, têko îna di asta herêmî de û pi tgirî û
cîgiriya têko îna bi îddeta li dijî jinê re ya ya navneteweyî, di berpirsiyariya civaka sivîl de ye. Bi vê
minasebetê jî divê, mekanîzmayên herêmî, rêvebiriyên herêmî, medya ya herêmî, berpirsên civakî
bo ku bikaribin bi avayekî ber reh têbiko in û bikaribin kesan ba tirîn biparêzin divê bêhtir hatibin
perwerdekirin. Di vê mijarê de diyar e ku hi mendiya kesayetî, baldariya civakî û ya raya gi tî
xurttir bibe, wê asta îddeta li hember jinê jî kêm bibe û wê mexdûr bikaribin bê pirsgirêk bigihîjin
mafên xwe yên hemwelatiyê.
Di vir de pirsgirêkeke din jî heye ku, sazî û dezgeyên ku serlêdanên jinên ku rastî îddetê hatine, ne
di rew eke ku karibin mijarê bi avayekî zanyarî bidin ber xwe û ne xwedî tecrûbeyek bi vî rengî ne.
Bûyerên îddetê ku ji salên 2000'an vir ve bi avayekî sistematik zêtedir dibin û bi taybetî jî bûyerên
îddeta li ser jinan, deriyek vekiriye ku mekanîzmayên siyasî bala xwe bide ser mijarê. Li cihê ku
îddeta li ser jinê wek mijareke nav malbatî bê dîtin, hewldan hene ku ew mesele wek pirsgirêkeke
siyasî, hiqûqî, heta pirsgirêkeke tibbî jî bê nirxandin. Bi taybetî jî xebatên saziyên civakî, platfor û
derdorên bi mijarê re eleqedar, berpirsiyariya mekanîzmayên siyasî daye ber çavên wan û bo
mijarê bandor li têgihî tina wan kiriye û ew rew didome jî. Mebesta vê projeyê ew e ku di navbera
he hevbendên proje û têkildarên din yên herêmî de mekanîzmayeke pi tgiriyê pêk were û hêzeke
wan ku bikaribin bi tecrûbeyeke ba tirîn midaxîlî îddeta li hemberî jinan bibin.
Bi vî awayî proje bo ku rayedarên herêmî û jinên ku rastî îddetê tên bo daxwazkirina mafên xwe
bibin xwedî hi mediyekê. Di vê çarçoveyê de armanç ew e ku hem jinên ku rastî îddetê tên û hem jî
têkildarên herêmî di derheqê mijarê de bibin xwedî hi mendiyekê û hem jî bo pi tgiriya jinên ku
rastî îddetê tên sîstemek bê avakirin. Bi saya birêxistinkirina mekanîzmayên herêmî wê di
derheqê mijarê de baldariyek bê a randin. Çavlirê ye ku bi sîstemeke wiha di navbera berpirsên
raya gi tî yên herêmî û rêvebiriyên herêmî, têkildarên herêmî û medya ya herêmî de diyalogek bê
avakirin û di navbera wan de hevkariyek bê a randin. Ew proje wê pi tgiriyeke wisa bike ku, bo
têko îna bi îddeta li hemberî jinê re di navbera mekanîzmayên herêmî de zimanekî hevpar û
qadexe xebatê bo wan bê avakirin û demeke dirêj de têkiliyeke raste rast bo avakirina platforman
pêk bê.
14
1.3 Faaliyetên Projeyê
Proje li ser 3 armancên esasî hatiye a randin
1. Bi hêzkirina jinên mexdûrên îddetê û pi tgiriya wan û xurtkuruna hi mendiya îddeta li hemberî
jinê ya herêmî.
2. Avakirina sîstema bi hêzkirina mekanîzmayên pi tgiriyê yên herêmî, xurtkirina qapasîteya
hevbendên xebatê.
3. Avakirina mekanîzmayên ku çavdêriya bûyerên îddeta li dijî jinan dikin û rê û rêbaz van bûyiran
di opînin, avakirina toreke têkiliyên di navbera hevbendên xebatê û yadi navbera berpirsên
herêmî de; avakirina tomargeheke ku îstatîstîkên di derbarê bûyerên îddeta li hemberî jinan
berhev dikin û wan analîz dikin: opandina pêvajoyê û rapor girtin.
Armanca projeyê ew e ku di navbera 24 mehan de bi rêya civînên li kolanan, ziyaratên malbatan û
aktîvîteyên çandî-hunerî bi 1500 jinan re hevdîtin bê kirin; li 3 bajaran bi tevahî pi tgiriya hiqûqî û
pîkolojîk bo 300 jin bê kirin. Li 3 bajarên ku wê proje bê me andin (Stenbol, Mêrsîn û Riha) avkirina
toreke dildbendî ku ji 90 kesî pêk tê bê avakirin, avakirina mekanîzmayên pi tgiriyê ya di navbera
têkildarên herêmî û kesên ku be darî xebatê dibin, bo midaxaleyeke bi rêk û pêk bo îddeta li
hemberî jinan bê kirin perwerdekirineke bi rê û rêbaz ya ji bo wan kesan û nirxandin û
analîzkirineke zelal ya ji bo encamên xebatê.
1.3 FAAL YETÊN PROJEYÊ
I. PERWERDE
a) Perwerdeyên bo Zêdekirina Kapasîteyê: Di seride birêvebira projeyê Weqfa Çand û Hunerê
ya Ba ak; Perwerdahiyên ku ew di nava hewildana ku xebatkarên îrikên projeyê yên weke Komele
ya Günebakan (Mêrsîn) û Komele ya Pi tgiriya Mala Jiyanê ya Jinan jî tevlê bibin de bû, di rêzê de li
Stenbol, Mêrsîn, Rihayê di 6 mehên destpêka projeyê de û her meh 3 caran û her car 2 rojan
pêkhatin. Di çarçoveya faaliyetên perwerdahiyê de, bêyî tîma projeyê 43 kesên din jî hatin
perwerdekirin. Mijarên perwerdahiyê bi vî awayîbûn:
-Cinsiyetcperestiya civakî û îddeta li hemberî jinê,
-Di hiqûqa netewî û ya navnetweyî de mewzûata di derbarê mafên jinan de,
-Naverok û rêbaza xebatên qadê yên di derbarê zêdekirina hessasiyet û pê hayîdariya îddeta li
hemberî jinan de,
-Pêvajoya qebûlkirina serlêdanan û faaliyetên bo zindîkirinê yên ku li qadê bêne kirin,
- opandina datayê û rapor girtin.
Perwerdekar / Pîspor: Habibe Feray Salman (Koordînatora Gi tî ya Platforma Hevpar a Mafên
Mirovan), Antropolog a Civakî Ebru Hanbay çak r (Weqga Pi tgiriya Jinan).
b) Perwerdahiyên bo Têkildarên Herêmî: Ew ji aliyê kesên ku di be ên xwe de pîspor in ve ba
mebesta be darbûna înîsiyatîfên sivîl, kesên dildar, rêvebiriyên herêmî, sazî û rêxistinên civakî
15
yên li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê pêk hat. Ji wan faaliyetên perwerdahiyê tevî koma projeyê 249
kesan sûd wergirt. Mijarên perwerdahiyê wiha ne:
- îddeta li dijî jinan û cûreyên wê,
-Cinsiyetperestiya civakî,
-Mekanîzmayên êwirmendiyê û birêkûpêkkirina qanûnî,
-Femînîzm û be darbûna jinê ya polîtîk
saziyên raya gi tî û xebatkarên medya ya herêmî gelek civîn hatine lidarxistin.
Bi rê ya van civînan, civînên li kolanan û ziyaretên malan, proje gihî tiye 2000 kesî. Di ziyaret û
civînên ku hatine lidarxistin de bi taybetî li ser mijarên weke; ji gotina îddetê çi tê famkirin,
cinsiyetperestiya civakî, mexdûrên îddetê divê serî li ku bidin, birêkûpêkkirinên qanûnî û
pirsgirêkên di bikaranîna van de çi ne, nîqa hatine kirin. Di van civînên ku li malan, li gelek
rê istinên civakî yên sivîl û li navendên pi tgiriya civakî yên aredariyan hatine kirin, be dariya
parêzer û psîkologan jî bicîh hatiye.
- C VÎNÊN KU B TÊK LDARÊN HERÊMÎ RE HAT NE K R N
-Lobîkarî û damezrandina torê
Perwerdekar / Pîspor: Dr. Handan Ça layan (Zanîngeha Enqere
Fakûlteya Zanyariyên
Siyasal), Psîkologa Pîspor Zehra Tosun (KADER- Enqere), Antropolg a Civakî Ebru Hanbay Çak r
(Weqfa Pi tgiriya Jinê ENQERE), Seda Alp (Komeleya Mafên Wekhef), Doç. Dr. Ula Bayraktar
(Zanîngeha Mêrsînê- Fakûlte ya Zanyariyên Siyasal), Ay e Düzkan, Necla Akökçe, Nebile Irmak
Çetin, Hülya Gülbahar.
II. P TG R YA PS KOLOJ K Û H QÛQÎ
Pi tgiriya hiqûqî û psîkolojîk ku weke faaliyeta projeyê ya esas hatibû diyarkirin, ji meha XX heta
meha xx'ê domkir. Mebesta projeyê ew bû ku li Stenbol, Mêrsîn, Rihayê, û ji her bajarî herî kêm 100,
bi tevahî mexdûriyetên 300 mexdûreyên îddetê ji holê rake û pi tgiriya bo jinên ku bandora
travmayên pi tî îddetê lê qewimîne bike û mexdûriyetên wan ji holê rake. Jinên mexdûr ku 3
îrikên projeyê li qadên faaliyetên xwe diyarkirinê û gihî tinê bê pere ji vê pi tgiriyê sûd wergirtine.
Bo raporên di derheqê xizmeta pê êwirînê ku ji aliyê psîkologên pîspor ve, yên ku li hersê bajaran
hatine me andin di be a duyem ya xebatê de cîh hatiye veqetandin.
Di dema domandina projeyê ya bi temamî de serlêdana 320 jinên ku mexdûrên îddetê ne hatine
girtin. Hemû serlêdanên ku hatine kirin bi avayekî ve artî hatine ve artin û bi vê qeydê hatine
tomarkirin û ew bo saziyên têkildar hatine lêvegerandin. Bo ku bê zanîn ka ew sazî faalin yan na,
mewzûata hiqûqî bicîhtînin an na û bo ku bê tespîtkirin be ka jin bêhtir di kîjan mijaran de dikevin
tengasiyê, pêvajo ya lêvgerandina wan saziyan hatiye opandin û rapor hatine girtin. Di navbera
her sê saziyên îrik de tomargehek hatiye avakirin û hemû agahî weke îstatîstîk û encamên wan
hatine qeydkirin û wek belge hatine amadekirin. Ew xebat di duyem be a xebatê de hatiye
bicîhkirin.
III. C V N
Be eke girîng ya projeyejê jî civînbûn ku ew jî li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê pêkhatin. Projeya ku bi
mebesta ku li hemberî ne wekheviya cinsiyetperestiya civakî û li hemberî îddeta li hemberî jinê
têgihî tinekê bia rîne, toreke dildarî pêk bîne û demdirêjiya têko îna bi vî rengî pêk bîne, di heman
demê de bo ku nêzikahiya medyayê ya mijarê jî bigihure û bo herkesî bepirsiyariyê bibîr bîne û
zimanekî adilane bê bikaranîn jî weke armancekê ji xwe re hilbijartiye. Bi be dariya xebatkarên
projeyê, ya dildaran, ji niv ên cihê gelek jin, înîsiyatîfên sivîl, saziyên civakî yên sivîl, xebatkarên
16
Di 6., 7., û 8. mehên destpêka projeyê de li Stenbol, Riha û Mêrsînê bi gelek rêxistinên sivîl ên civakî
re civîn hatine standin û proje bo wan hatiye nasandin. Pi tî van ziyaretan li Stenbol, Mêrsîn û
Rihayê bi rêvebirên van saziyan ve li hev hatiye rûni tîn û civînên hevnasîn û nasandinê hatine
organîzekirin.
Civîna li Stenbolê di 24'ê Adara 2013'an de li 2. axa E itim-Senê hatiye lidarxistin. Komeleya
Jinan, Meclîsa Sosyalîst a Jinan, Tevgera Azad a Demokratîk ya Jinan, Komeleya Mafên Mirovan,
Weqfa Pi tgiriya Jinan, Sekreterya ya Jinan ya 2. axa E itim-Senê, Komeleya Mezûnên
Civaknasiyê, Komeleya Elewiyên Anatoliyayê, Jinên Halkevî, Komeleya Dêrsimiyan ya Aliyê
Anatoliyayê, parêzer, psikolog, hunermend û rojnamevan jî be darî vê civînê bûne.
Di civînên hevnasînê de Weqfa Çan û Hunerê ya Ba akê nasandina xwe, armanca projeyê, girseya
hedef ya projeyê û agahdarkirina di derbarê faaliyetên projeyê de pêk anî ye. Dîsa di civînê de bo
plana tevgerê ya rê istinên sivîl ên civakî, û zêdekirina kapasîteya rêxistinên sivîn ên civakî bal
hatiye ki andin. Hatiye destnî ankirin ku bêyî pi tgiriya rêxistinên sivîl ên civakî dê têko îna li
hemberî îddeta li dijî jinê nikaribe pê de biçe.
Pi tî hevnasîna sazî û rêxistinên ku be darî civînê bûne û nasandina projeyê, li ser rola ku dê ew
rêxistin bigirin ser xwe û li ser berpirsiyariyên wan û li ser girîngiya avakirina torên hêrêmî yên bo
têko îna li dijî jinê nîqa hatne kirin. Xebatkarên dildarî yên projeyê daxwaza toreke dildarî ku
bikaribe li qadên pîlot bigihîje jinên ku rastî îddetê tên kirine. Bo avakirina vê torê pi tgirî ji
saziyên be dar hatiye xwastin. Di civînê de, bo ku îddeta li hemberî jinê bi dawî bê, ji îmgeya jinê
ku di medyayê de bikartê hetanî zimanê ku bo jinê tê bikaranîn, xalên ku divê bêne guhertin hatine
nî andayîn û bine wan hatiye xêzkirin. Bi vê minasebetê jî berpirsiyariya girîng ya medyayê hatiye
bibîrxistin.
Civîna li Rihayê di 13 Nîsan a 2013'an de li Komeleya Ya amevi ya Pi tgiriya Jinan hatiye
lidarxistin. Rêvebir û endamên saziyên weke; axa Rihayê ya Komeleya Pisporên Xizmeta Civakî,
Komeleya Ya amevi ya Pi tgiriya Jinan, axa Rihayê ya E itim-Senê, axa Rihayê ya SES'ê, axa
Rihayê ya TMMOB'ê, HÖDER jî be darî civînê bûne. Di civînê de projeyê û girseya hedef hatiye
nasandin û niqa li ser rêbazên têko îna bi îddeta li dijî jinê re hatine kirin. Li ser têko îna bi
îddeta li ser jinê û berpirsiyariyên mekanîzmayên herêmî bo li holê rakirina îddeta li hemberî jinê
dîtbarî hatine standin û pê niyaz hatine girtin. mijarên din ên ku li ser nîqa hatine kirin ev in;
a randina pêywendiya îrikên xebatkar û têkildarên din ên herêmî ya ji bo midaxalekirina îddeta
li dijî jinê. A randina têgihî tineke ba ya têkildarên herêmî ku bo jinên di bin rîska êddetê de ne
têbiko in. Wekî din jî qenaata di derbarê giringiya zimanê medya ya herêmî ku di derheqê mijarên
jinan de bikartê dibe sedema perçînbûna îddetê û îddetê me ru dike derketiye holê.
17
Civîna li Mêrsînê di 4'ê Gulan a 2013'an de li Komeleya Jinan ya Günebakan hate lidarxistin.
aredariya Akdenîzê, Komeleya Jinan ya Serbixwe, Komeleya Pi tgiriya Jiyana Hemçax,
Komeleya Ça layan ya Jinên Xebatkar, Navenda Çözüm ya Pi tgiriya Psîkolojîk, Komeleya Mafên
Mirovan, Komeleya Hiqûqvanên Hemçax, Halkevî ya Mêrsînê, Komisyona Hekîmên Jinan ya
Odeya Tabîbên Mêrsînê, Komeleya Pisporên Xizmeta Civakî û Endamên Meclîsa aredariya
Akdenîzê be darî civînê bûn. Di civînê de armanc û girseya hedef ya projeyê hatin nasandin û li ser
rawestandina îddeta li hemberî jinê nîqa hatin kirin. Li ser mijarên weke; rêyên ku civaka sivîl di
nava xwe de bo peyvendiyê bikarbîne, parvekirina agahiyan û hevkarî, hêza civaka sivîl ku li
hemberî îddeta li ser jinan bondorê lê saziyan bike û çawa bike, pêwistiyên civaka sivîl yên bo
têko îna bi îddeta li ser jinê re û zêdekirina kapasîteya vê, rêyên gihî tina jinên ku di bin rîska
îddetê de ne û bo rawestandina îddetê û bihêzkirina jinan rêyên ku dê bikaribin bikarbên
hevdîtin pêkhatin. Di derheqê berpirsiyarî û berpirsan de agahî bo be darvanan hatin dayîn.
Di 23'ê Sibat a 2014'an de li Weqfa Çan û Hunerê ya Ba akê bi namzetên jin yên keyatiyê re civînek
pêkhat. Namzetên Taxa çerenköyê S rma Do ru û Çiçek Ba kan Etki, Namzeta Taxa Kay da
Vezile Özdemir û ji axa Kadokoyê ya Komeleya Pi tevaniya Namzetên Jin (Ka-Der) Fatma Aytar
be darî vê civînê bûn. Aytar di axaftina xwe ya di civînê de da zanîn ku hejmara jinan ya di
rêvebiriyên herêmî de pir kêm ê û diyarkir ku armanca wan ev e ku namzetên jin ji kîjan siyasetêbin
ferq nake û ew di hewildana ku pi tgiriya hemû namzetên jin bikin de ne. Di navbera namzetên
be darvan û êniyên taxan de nirxandin pêkhatin û namzetan projeyên xwe yên bo jinan vegotin.
Namzetên keyatiyê ku diyarkirin ku ew dê bo rawestandina îddeta li hemberî jinê têbiko in, anîn
ziman wê ji bo jî bi saziyên sivîl yên civakî re bi koordine kar bikin, gotin ku kre û malên stargeh
mafê hemû jinan in. Namzetên keyatiyê herwekîdin gotin, Dema ku jin mijar be, emê bêhtir
hassasbin û divê herkes wê demê bêhtir hayîdar û baldar be. Divê hilbijartineke adilane û wekhev
pêkbê. Civîna ku Hevnamzeta HDP'ê ya Ataköyê nci ncesa r jî be dar bûbû, di derheqê mijrak
ku jin li her qada jiyanê bêne destekkirin û bo wan xebat bêne kirin, bi avayekî serekeftî pêkhat.
ÇALAK YÊN 8'Ê ADARÊ
Di yekem çalakiya 8'ê Adarê ku di 2'yê Adar a 2014'an de li Stenbolê hate lidarxistin de hewildan
hate dayîn ku bi taybetî jin bibin xwedî gotin. Hejmareke zêde ya janan be darî çalakiya ku li
Komeleya Gundê Bo azören ya li Taxa Mustafa Kemal hate lidarxistin bû. Pi tî axaftina vekirina
bernameyê ji aliyê Seroka Weqfa Çand û Hunerê ya Ba akê ahhan m Kanat ve hate kirin de,
nasandina Projeya Têko îna bi îddeta li Hemberî Jinê hate kirin. Hunermend Ayla Y lmaz û Koma
Awazên Jinan ku di çarçoveya projeyê de hate avakirin de konsertek dan. Di bernameyê de Deniz
Türkali jî axaftinek kir û da zanîn ku bixwe her tim alîgiriya jinên ku tênê hênciqandin û yên ku
têko erin kiriye. Hevseroka HDP û Parlementera Stenbolê Sebahat Tuncel, aredarê Ata ehirê
Battal lgezdi, Seroka Gi tî ya EMEP'ê Selma Gürkan jî ji be darvanên çalakiyêbûn.
Duyemîn bername li Rihayê ji aliyê Komeleya Mala Jiyanê ve hate lidarxistin. Di bernameya ku li
Navenda Çandê ya air Nabî hate lidarketin de Koma Awazên Jinan konsertek dan û gelek jin,
rêvebirên herêmî û têkildar di çalakiyê de amadebûn.
18
IV. ATOLYE
Bi rêya vê projeya ku li Stenbol, Mêrsîn û Riha'yê pêkhat de jin, bo ku di jiyana civakî de bêhtêr bên
xuyakirin, bo ku pirsgirêkên xwe çareser bikin pi tgiriya saziyan bigirin, û di atolyeyên muzîk û
atolyeyên din ên hunerê de cîh girtin da ku bo hevkarî û tevgerînê bibin xwedî tecrübe, xebatên
girîn pêk anîn. Gelek jinên ku nikaribûn ji malên xwe derkevin, pi tî bernameyên profesyonel û
sazkirî di gelek xebat û bernameyên hunerî de bûn xwedî tecrübe, derketin ser dikê û qabiliyetên
xwe kif kirin. Jinên ku li Stenbolê be darî xebatên muzîkê bûn, yên ku li Riha'yê be darî atölye ya
erbane (rîtm) bûn, yên ku Mêrsînê be darî otelya ya psîkodrama bûn bi minisebeta van xebatan
bixwebaweriya xwe xurttir kirin û nêzikahiya xwe ya li gel rêxistinên sivîl yên civakî jî zêdetir kirin.
16 jin be darî atölye ya psîkodrama ya li Navenda Pi tgiriya Malbatê ya Akdenizê bûn û bi rêya vê
di mijarên weke cinsiyet, têkildariya malbatî bûn xwedî agahiyên ber reh. Atölye ji alî Psîkolog
Mehmet Ali Vural ve hate me andin. 10 jin jî bo ku sûd ji awantaja çaraserkirina pirsgirêkan bi riya
hunerê bigirin û pirsgirêkên xwe bi vî awayî çareser bikin be darî atölye ya erbane ya kul i Riha'yê
hate me andin bûn. Li Stenbolê jî 21 jin be darî koma muzîkê ya jinan ku li Weqfa Çan û Hunerê ya
Ba akê hate me andin bûn. Koma Awazên Jinan ku di destpêkê de weke xebateke atolyeyê
me iya, pi t re çend konsert lidarxistin û biryar dan ku pi tî projeyê jî xebatên xwe bidomînin.
V. KOMXEBAT- MÊRSÎN
Di 26'ê Sibat a 2014'an de bi organizasyona Komeleya Jinan ya Günebakan, Navenda Lîkolînên
Pirsgirêkên Jinan ya Zanîngeha Mêrsînê (MERKAM), Zanîngeha Torosê û Baro ya Mêrsînê bi
avayekî hevkar komxebatek pêkanîn. Bi vê komxebatê mebest ew bû ku; rêvebiriyên herêmî
xebatên ku dostaniya jinan didin ber xwe bime înin, bo bihêzkirina jinan polîtîkayên nû bêne
nirxandin, pêkhatinên mînak zêdetir bibin û bêhtir bêne xuyakirin, bo ku hi mendiyek di derheqê
îddeta li hemberî jinan pêk were xebat bêne kirin. Xebatkar, aredar û endamên aredariya
Bajarê Mezin ya Mêrsînê, yên aredariya Akdenizê, yên aredariya Torslarê, yên aredariya
Yeni ehirê, yên aredariya Mezitliyê, berpirsên rêxistinên jinan yên civakî be darî vê komxebatê
bûn.
VI. SEMÎNERÊN HAYÎDAR YÊ
Di bernameya faaliyetên 6 mehên dawiya projeyê de li Stenbolê bi jinan re, bo jinan 10 semîner
hatin lidarxistin. Pi tî ziyaretên malan û hevdîtinên bi girseya hedef re derket holê ku pêwistî bi
semînerên bo agahdarkirina jinan yên di derbarê mijarên weke bi rehetî xwe îfadekirin û axaftinê
heye. Bi taybetî jî pêwistiya semînerên bo agahdarbûna rawestandina îddetê, agahdarbûna
ti tên ku di dema egera îddetê de bên kirin, saziyên serî lêxistinê derket holê. Ji bo ku bersiva van
çavdêri û pêwistiyan bê tayîn, di çarçoveya projeyê de ew semînerên ku xwedî wateyeke girîngin û
cîhekî girîng di çarçoveya projeyê de digrin, li saziyên cinan yên cûde, bi be dariya pisporû
aktivîstan ve hate destpêkirin. Bo kû ew xebatên rêze semîneran ni tecî bibin û bersivên ku ji bo
pirsgirêkên jinan hatine dayîn bigîhîjin hejmareke zêde ya jinan pirtûkek hatiye amadekirin. Mijar
û pispotên ku ew mijar dane ber xwe yên di pirtûka bi navê Ne yapmal ? Nas l Yapmal ? (Çi bê kirin?
19
Çawa bê Kirin?) li jêr hatine rêzkirin:
- êweyên Têko îna bi îddeta li Hemberî Jinê û Mekanîzmayên Serlêdanê Parêzer Cevriye
AYDIN, Psikoloj Sevilay KAHVEC -DÜZTA , Pispora Xizmeta Civakî dilbek YILDIZ.
- îddet û Mafên me yên Civakî
Psîsokolg Leyla SOYD NÇ.
Em dê bikaribin ji kê/ji kîjan saziyê/çawa sûd wergirin?-
- Temrînên Sistbûnê yên bo Çareserkirina Stresê Psîkolog-PsîkoDramatîst Bar TOK.
- Mafên me Yên Yasayî Çi ne? Em dê Çawa Bikaribin ji wan Sûd Wergirin? - Parêzer Cevriye AYDIN,
Parêzer Didem YAKAR-HASKÖY.
- Tenduristiya Cînsel û Kif kirina Bedenê! Psikolog Elif
ÇAN
- Depresyona Pi tî Travmayê û Qurif Lê Rabûn Psikiyatrîst Özlem ALTUNDA
- Psîkodrama Pispora Xizmeta Civakî Dilber YILDIZ
- Rêyên Çareserkirina bo Dayîkên Zarokên Biasteng Psikolog Ertan GÖRGÜ
VII. TORA M NÊKARAN
Di pêvajoya projeyê de bo ku jinên ku rastî îddetê hatine lê îmkanên wan ên ku xwe bigîhîjinin
saziyên têkildar; bo ku ew bêne qanîkirin da ku serî li saziyan bidin û herwekîdin bo ku be darbûna
wan a herdemî bo faaaliyetên di çarçoveya projeyê de pêk bê, li her sê bajaran bi gi tî 90 kes, bi
awayekî aktîf û minêkarî be darî tora minêkaran bûn.
Ew kesên minêkar, bo ku be darbûna faaliyetên projeya esas zêdetir bibe, di tespîtkirina malên li
taxan ku wê civîn lê bêne standin de roleke raste rast girtin ser xwe. Bi taybetî jî ji ber ku ew kesên
minêkar nasên xwe be darî civînan dikirin, di civînan de baweriya jinan ya bo projeyê xurttir dibû.
Nêzikahiya minêkaran ya hessas, bandoreke ku faaliyetên projeyê hêsantir bime in kir. Di heman
demê de minêkarên pojeyê be darî civîn û perwerdahiyan jî bûn; ew jî bû derfeteke da ku minêkar
di mijara îddeta li ser jinê di warê kapasîteyê de bihêztir bibin. Dîsa minêkarên ku her yek ji qadeke
cûda ya kar û jiyanêbûn, di warê karên xwe yên exsî de jî alîkariya projeyê kirin û bûn parçeyek
projeyê. Bi taybetî jî minêkarên parêzer, psikolog, psîkîyatrîs û pisporên xizmeta civakî raste rast
bûne bersiv bo pirsgirêk û pêwistiyan. Be darbûna pisporan ya ya qadên xebatê ya raste rast,
miazzambû. Ew bu derfetekê ku tîma projeyê di warên ku ne xwedî tecrübene jî pirsgirêkan zûtirîn
çareser bikin. Têkiliyin ku di dema domandina projeyê de hatine avakirin, tecrübe û derfetên ku
hatine le hev zêdekirin, bingeheke saxlem û toreke minêkaran ya têkildariyê a randiye.
20
1.4. Têb n yên Ekîba Projeyê
hatine organîzekirin de, di derbarê projeyê agahiyên ber reh hatine dayîn. Di vê çarçoveyê de
berdevkên projeyê yên li Stenbol, Mêrsîn û Riha'yê gelek saziyên civakî û partî, grûbên medyayê
yên herêmî ziyaret kirine û agahiyên projeyê bi wan re jî par ve kirine. Hemû xebatên nasandina
projeyê, gihî tina girseya hedef, zêdekirina be darbûnê û xuyanîtiya projeyê li gor pîvanên
projeyê hatine me andin. Bi vê mebestê jî weke ku di destpêka projeyê de hatibû weadkirin, bo
nasandina projeyê û bo bikaranîna rêbazên serlêdanê yên bo jinên ku rastî îddetê hatine, 6600
bro ûr hatine çapkirin û belavkirin. Bi armanca ku jinên kurd jî be darî faaliyetên ku li herêmên
projeyê dijîn bibin, 3000 ji van bi kurdî hatine çapkirin û belavkirin. Bo nasandina komxebat,
semînêr, civîn û xebatên ku wê di çarçoveya projeyê de bihatana me andin de 500 afî hatine
çapkirin û daliqandin. Bi destpêka projeyê re faaliyetên projeyê û nûçeyên têkildar di malpera
Weqfa Çand û Hunerê ya Ba ak www.basaksanatvak .org de hatine we andin. Bi rêya malperê
portaleke agahiyan ya ku dema jin rastî îddetê hatin dê bikaribin çi bikin, hatiye avakirin.
Pirtûkeke pê kê kirinê ya ku xebat û tecrûbeyên projeyê tê de cîh digirin, bi Kurdî, Tirkî û Êngilizî
hatiye amadekirin. Dîsa pirtûka bi navê Ne Yapmal ? Nas l Yapmal ? jî bi 3 zimanan hatiye
amadekirin ku di wê de jî agahiyên semîneran cîh digirin. Di demboriya projeyê de yek li navendê û
dudu jî li herêmê, bi gi tî 3 daxuyaniyên çapemeniyê hatine dayîn. Bo nasandin û agahdarkirina
projeyê be darbûna Yol Tv, Hayat Tv, Mersin Sun Tv, Mersîn Kent Radyo, stanbul Yön Radyo, Urfa
Net Radyo pêk hatiye. Nûçeyên di derbarê projeyê de di rojname û ajansên weke, Birgün, Gazete
Ata ehir, nsan Haber, Kad n Gazetesi, Femin-Kurd, Demokrat Haber, Özgür Gündem, BasHaber,
anliurfa Haber, Mersin Time Gazetesi, HA, Haberler.com, Evrensel, STGM, Sivil Dü ün, Uçan
Süpürge, Ata ehir Gündemê de cîh girtine.
1.4 TÊBINIYÊN NIRXANDINA PROJEYÊ
1.4.1 TÊBINIYÊN EKÎBA PROJEYÊ
Dîlan AHÎN Asîstana Projeyê Weqfa Çand û Hunerê ya Ba ak: Projeya Têko îna li
hemberî tundiya li dijî jinan û newekheviya li ser bingeha zayendiya civakî ya bi pi tgiriya
mekanîzmayên heremî di malovanî û pê engiya Weqfa Çand û Huner ya Ba ak û Mala Jiyanê ya
Jinan a Rihayê de berbi dawîbûnê ve ye. Di demek wiha de dema lê dinêrin, ez dikarim bêjim ku
derbarê pirsgirêkên jiyan de min çi zanîbe, saya vê projeyê ez hînbûm.
VIII. NASAND N Û XUYAN TÎ
Li welatê me ku jin beyî ku bizanin ka azadî çiye û pê î ya jinê ye, koç dikin diçin, ya ji vê xerabtir jî
em di cihênek wiha de dijîn e. Ev meseleyek wisaye ku, ne rew a heremî, ne rew a perwerdehi û
hijmendiyê, ne jî rew a aboriyê tu cudahiya dernaxe holê. Rew çibe bila bibe, hemû jin ji vê
nexwe iyê para xwe digirin. Ji ber vê jî ez wisa di kirim ku ne tenê jinên di vê çarçoveyê de tevli
kargeha dibin an jî dildarên li cem me, bi zatihî em bi xwe jî armanca vê projeyê ne.
Di du salên ku projeyê domkiriye de, bo ku proje ji aliyê sazî, aktîvîst û rêxistinên têkildar ve bê
zanîn gelek hevdîtin û civînên nasandinê hatine lidarxistin. Di hevdîtinên raste rast û civînên ku
Di vî warî de ev xebata 9 mehan ji bo me ku kapasiteya me gelek zêde kir, ez gelek bi qiymet
dibînim. Me di nava demek kin de gelek agahiyên ba girtin. Dema projeyê dest pê kir, me dît ku
tenê yek agahî jî vala nehatiye dayîn. Ti tên pî eyî yên ez hînbûm, cerebeyên kesatî, agahiyên
21
derbarê jinan û bi xwe de, ji bo min gelek watedar bûn. Ev projeya 2 salan ji bo min wekî dibistanekî
bû. Cudahiya projeyê ya herî mezin jî ew e ku me ev proje li heremê pêkanî.
Me mesele di cih de dît. Hate dîtin ku cihê pêkanîna projeyê gelek ba hatiye hilbijartin. Lewra
qanalên ragihandinê gelek bi sînor bû, jinên ku siuda derketina ji Malê ji wan re nehatibû dayîn,
tekane rê me wisa dikarî em xwe bigihînin wan. Her çiqas me nekarîbe se em hemû pirsgirêkên
jinan çaraser bikin jî, me karî em ji wan re bêjin ku dikarin mudaxale li jiyana xwe bikin û ev mafê
wan heye. Ez ji hemû kesên ku pi tgirî û ked dane vê projeyê, ew rsend dane me ku em xwe
bigihînin jinan spas dikim.
Nuran ÇAG AR Nûnera Heremî- Komeleya Pi tgiriya Mala Jiyanê : Komeleya Pi tgiriya
Mala Jiyanê ji sala 2004'an vir ve ji bo newekheviya jinan ji holê rake û ji bo di qadên wekî civakî,
hiqûqî, aborî û çandî de bibin xwedî rolek girîng dixebite û projeyan amade dike. Ji bo parastina
mafê mirovan ya jinan xebatan dime îne.
Ji bo tundiya li hemberî jinê bê dîtin û dawî li tundiyê bê em tevli projeyê bûn. Ev proje bi malovanî û
pê engiya Weqfa Çand û Huner ya Ba ak û Mala Jiyanê ya Jinan a Rihayê, pi tgiriya Delegasyona
Tirkiyeyê ya Yekitiya Ewropayê hatiye pêkanîn.
Di çarçoveya vê projeyê de bi saziyên civaka sivîl re torekî têkiliyê ya ba hatiye çêkirin. Di
çarçoveya projeyê de, komên ji dildaran pêkhatine mal bi mal geriyan û komeleya me dane nasîn
û bernameyên perwerdehiyê pêkanîn. Bi vê sayê me xwe gehendiye gelek jinên rastî tundiyê
hatine.
Di vê çarçoveyê de me xwe gehandiye 510 jinan û me di van serdanan de mafên hiqûqî yên jinan û
mekanîzmayên serdanê ji wan re vegot. Pi tî van serdanan gelek jinan ji bo xizmeta ewirmendiyê
bigirin serî li me dan. Me bi saya projeyê xizmetên ewirmendiya psîkolojîk ku jiber derfet tunebûn
em bidin, me da jinan. Di vê pêvajoyê de 110 jinan serî li komeleyê da.
Her wiha di barê de 85 jinan xizmeta ewirmendiya psîkolojîk, 19 jinan jî xizmeta hiqûqî girt. Dîsa 4
jin di stargehê de hatin bicihkirin. Em di warê tundiya li hemberî jinê de bi rêxistinên civaka sivîl re jî
di nava têkiliyê de ne û niha di destê me de ji bo têko îna li hemberî tundiyê nex erêyek heye.
Gulay KOCA - OZTURKOGLU Nûnera Heremê ya berê Komeleya Pi tgiriya Mala Jiyanê:
di çarçoveye armanc û çalakiyên projeyê de bi saziyên civaka sivîl re xebat hatin me andin.
Têkildarî mijarê de bi saziyên fermî (Walîtî, ONIM) rê têkilî hatiye çêkirin û tora dildaran hatiye
pêkanîn. Van xebatan hêzek gelek mezin da me. Di çarçoveya vê xebatê de derket holê ku tena
serê xwe, detbîrên yasayî, nikarin pê î li tundiya li ser jinan ji holê rake û disa, kesek an jî saziyek
tenê nikare vê pirsgirêkê çareser bike.
Bi vê wesîleyê derketiyê holê ku pêkanîna tora dildaran, têkiliyên bi saziyên civaka sivîl û
çapemeniyê, her wiha dayîna perwerdehiyê gelek girg e. Di têko îna li hemberî tundiya li dijî jina de
li gel tora dildaran û saziyên civaka sivîl, li ser mijarê wekî, 'Zayendiya civakî, tundiya li hemberî
jinan, pêkanînên yasayî, mekanîzmayên jin dikarin serlêdan bikin, teknîk û êwazên girtina
serlêdanê û feminîzmê de hin perwerdehî hatine dayîn. Van bernameyên perwerdehiyê boneya
ceribandin hatine parvekirine hêzek ba derxist holê.
Bi saya van perwerdehiyan, me wekî jinan karî hi mendiya civakî û xwe ji nêz ve nas bikin. Di
22
xebatên li taxan de, ji jinan re li taxên wan û malên wan de me xwe gihande wan. Di van serdanan de
ji ber ku me rê û rêbazên derbarê serdana mekânîzmayan de nî anê wan de ev gelek ba bû. Di
gelek civînê ku me li malan û taxan pêkanîn de jinan karîn xwe bi rehetî îfade bikin û bi dilek rehet
pirsgirêkên xwe anîn ziman. Vê jî ji ku em bikaribin pirsgirêkan çareser bikin, rê li ber me vekir. Ji
hemû kesên ku ked dane vê projeyê re ez spas dikim.
S.SELMA YAZICI
Komeleya Jinan a Gunebakan
Nûnera Heremî: Komeleya Jinan a
Gunebakan a Mêrsînê rêxistinekî sivîl a heremiye. Vê projeya Yekitiya Ewroyê, ku em û Weqfa
Çand û huner a Ba akê irîkê hevin bi gelek hêla ve em pê ve birin. Bi saya projeyê me karî li gelek
cihên cuda em bi jinan re sohbet bikin. Li Mêrsînê derbarê pirsgirêkên jinan de perspektifekî me
herêmî pêk hat. Vê jî ji bo xebatên me rê li ber me vekir. Di dema projeyê de gelek ti tên xwe û
nexwe me jiyankirin. Hinek jin hebûn dixwestin tevli bibin lê ji ber malbatê nedikarin.
Carnan hevserê wan bi telefonê gef li me dikirin. Lê pê veçûna jinan, xwebawerî û çareserkirina
pirsgirêkên xwe, enerjiya me zêde kir. Jin, di warê civakî, çandî û aborî de xwedî ewlehiyekê nînin.
Me dît ku ji bo çareserkirina pirsgirêkên jinan, pêwîste ku sazî bi avayekî bi pergal tevbigerin.
Heta ku Wekheviya zayendiya civakî nebe parçeyek polîtîkayên saziyan, dîsa heta ku
îstîhtamkirin û perwerdehiya jinan pê ve neçe, pirsgirêkên jinan tu avayî mayîn de nayên
çareserkirin. Qadek din ya xebatê jî ji bo me ji bo pêkanînan polîtîkayên ku zorê dide îktîdarên
navendî û heremî ne. Wekî civaka sivîl me bi saya vê projeyê rsenda dîtina hêza xwe dest xist.
1.4.2 TÊBINIYÊN EKÎBA PISPOR
NALAN OZÇETE - PSÎKOLOG / STENBOL: Me wisa plan kiribû ku, her kesê ku serlêdan kirine re
hevdîtinan pêkbînin. Lê di pêkanînê de hin cudahî çêbûn. Hem yên dewamî dihatin hebûn, hem yên
carekê ji bo çareserkirina pirsgirêkê dihatin dîsa hin kesên tenê carekê serlêdan kirin hebûn. Pi tî
nirxandinan li gor pêdiviyan min tercîh kir ku bi kesan re ez planê derxim. Dema ku pêdivî bi
alîkariya hiqûqî heba, min bi alîkariya hiqûqî, dema ku alîkarî ji bo dermankirina psîkiyatrikê heba
min ew di andin cem psikiyatristan. Qursên pi eyî û ji bo alîkarî girtinê me serî li Hekîmên malbatê
jî dida.
Di hevdîtinên bi jinên, asta perwerdehiyên cuda, aboriya cuda û halê medenî yê cu da de zêdetirê
ez bi ser hemû cure tundiyê bi wan re axivîm. Me li ser tundiya ku ji aliyê civakê û pêkerve tê kirin de
ji wan re da zanîn ku ew jî vê tundiyê qebûl dikin. Me li ser pêkaniya guhertin û nêrînek cudatir gelek
axfatin bi wan re kir. Di hevdîtinê de jinan gotin ku kesên ku tundiyê li ser wan dikin, ji ber sedemên,
aborî, perwerdehî, beta û koçberiyê wihadikin. Gelek caran van jinan kesên ew mexdûr kirine
parastin.
Hinekana jî digotin ku ew qutanê heq dikin. Gotinên wekî 'Erê, ez jî gelek diaxivim. Ew jî gelek
westiya bû' . 'Qedera min wisabû, ez nikarim ji kesekî re bêjin. Ez ê erpeze bibim' bikardianin. Yên
digotin dema merc biguherin ew jî dê biguherin. Van digotin, Karekê peyad bike, em vegerin gund
wê bi guherey' yan jî 'Ji bo zarokan em tehemul dikim
23
iklên tunidya li nava malbatê dihate dîtin jî wiha bû: Bi hin amuran an jî bi dest û lingên xwe li jinan
dixin, dema alîkariya tenduristiyê dixwaze, bênirxkirin, biçukditîn, hesudî, heqeret, çêr, tirsandin,
gef xwarin, astengkirina hevdîtina bi xizm, malbat û derdorê re, li cem mirovan bikaranîna gotinên
biçûk xistinê, destûrnedana hinbûna pî eyekê, xebatê û perwerdehiyê, têkiliya zayendî ya bi zorê,
nedayîna pere, bi serê xwe girtina biryarên aborî.
Sedema xwestina alîkariyê jî wisa bû; ahidiya kesên din ya li ser van rew an, pîr bûyîn, mezinbûna
zarokan, windakirina baweriya guhertina hevser, tehdîtan li ser jiyana wê û zarokan.
Baweriya wê ji bo alîkarî girtina ji malbat an jî saziyê, hiskirina ne tenê ye û hêsaniya agahî girtinê,
serlêdan hêsan dikirin.
Di dema hevdîtinan de astengiyên li pê guhertinê yên herî mezin jî ev mijarê bûn; baweriyên olî,
gotina di kevne opiyan de zilam bi hêze jin bê hêz, hi mendiya mafê rewa ya zilaman a li ser
malbat û jinê, rolên jin û mêriniyê yên ji aliyê civakê ve hatine diyarkirin, bêhêziya aborî ya jinan û
neyîniya pi eya jinan, zehmetiya kardîtin û pî e dîtinê, tunebûna parastina yasayî, tehdîtkirina
jiyan an jî pê eroja wê û zarokan,
Di hevdîtinan de temayên dihatin duberekirin jî, tenêtî, çaresizî, serenekeftin, sucdarî, fedîkirin,
bênirxî, bêbawerî, gumanên gelek zêde, xem xwarin, hêrsbûyîn, zehmetiya konsantirasyonê,
jibîrkirin, kêmbûna baldariyê, hêrsbûna nayê kontrolkirin, baweriya neguherîna rew ê xerabûna
duzena xewê û pirsgirêkên zayendî.
Di jinên ku dewamî dihatin de guhertinên wekî; çêkirina planan ya ji bo pê erojê, baweriya xwe, li
hemberî pirsgirêkan hêza çareseriyê, xwestina alîkariyê, siud wergirtina ji alikariyan, li ser jiyana
xwe xwedî gotin bibe, hatin dîtin. Xwe gihandina jinan gelek zehmet, bû. Hatina jinan ya ji weqfê re
jî gelek zehmet bû. Di hevdîtinan de ji bo pirsgirêkan çareseriyê lez dixwestin. Dema ku bendewarî
pêk nedihatin jî xeyalên wan têk diçin û hêrz dibûn. Yên ku li gor dilê xwe hin guhertin jiyankirin, yên
bawerkirin ku jiyanek bê tundî heye ji bo vê dest bi hewldanê kirin. Hinekên ku rew a heyî qebûl
dikirin jî hebûn.
Yeliz YILMAZ Psîkolog / MÊRSÎN: Di dema xebata pi tgiriya psîkolojîk ku me çarçoveya
projeyê de me and, min bi gelek jinan re hevdîtinên rû bi rû kirin û mebesta min ew bû ku jin li
hemberî pirsgirêkan bi hêztir bibin û ez jî ji bo vê pi tgiriya wan bikim. Li gor encamên ku min pi tî
van hevdîtinan bi destxistine, ez dikarim bibêjim ku mijarên ku jin herî zêde mexdûrê ne, li ser
mekanîzma ya cinsiyeta civakî pêk tên. Di pêvajoya projeyê de armanca me ew bû ku em bikaribin
bigîhîjin hejmareke jinan a zêde. Tevî hemû hewildanên me, mixabin ji ber hin astengiyan me nikarî
xwe bigîjinin hin jinan. Dema ku jinek bixweze ji mafên xwe yên takekesî, weke pi tgiriya psîkolojîk
bi destxe bile, her tim nikare biryara vê bi serê xwe bide mixabin.
Ji ber ku derketina ji malê û ji taxa ku lê dijîn ji aliyê malbatên wan ve weke erênî nayê qebûlkirin, hin
jinan nikarîn ku bêne komeleya me. Ji ber vê jî em neçarbûn ku em herîn cîhên navêndî yên li hin
taxan da ku em bikaribin zêdetir jinan. Astengiyeke din ya li ber jinan jî ew bû ku bajarê ku li dijîn
nasnedikirin. Ji ber ku gelek jin, bi serê xwe, bêyî taxên ku lê dijîn derneketine dereke din, bo
gihî tina wan ya navêndên naskirî jî gelek astengî hebûn û bo me jî zehmetî derdiket ku em
navnî anên xwe bi wan bidin famkirin. Astengiyeke ku eh pir pê rê rû bi rû diman jî destûr nedana
hevserên wan bû. Hesûdî û pêwistî bi pi tgiriya psîkolojîk nedan ya hevserên wan jî astengiyeke
din bû ku em û gelek jin pê re rû bi rû diman. Hin jinên ku me hevdîtin li gel wan dikirin jî digotin ki
24
hevserên wan jî bi dizî dihatine qadê. Ji berk u telefonên wan ên exsî tunebûn, di warê tekildariyê
de jî hin zehmetî derketin pê berî me.
Çavdêriyeke min ew e ku gelekên ji wan di hevdîtanan de bêhtir qala pirsgirêkên xwe yên weke,
xwesî-bûk, aborî û yên di derbarê zarokên xwe debûn ku behskirina van pirsgirêkan hêsantir e.
Pi tî ku atmosfereke ku pê bawerin a rî jî dest bi behskirina îddeta zîkî û cinsî ku dijîn dikirin. Tevî
ku bo pirsa di derbarê îddeta cinsî ya di formên serlêdanê de weke 'na' dibersivandin jî, di
hevdîtinên rû bi rû de, bêyî hemdê xwe qala hebûna îddeta cinsî û têkildariyên xwe yên cinsî yên
bê xwestina xwe jî dikirin.
Di hevdîtinên jinan de ji xalên balkê yek jî ew bû ku, wan di derbarê hin ti tên ku di jayana wan de
ba naçin û ne li rê ne de xwe sûcdar dihesibandin û têgihî tineke wan a bi vî rengî heye. Dîsa balkê
e ku ew têgîhi tin tam li gor nêrîna civakî ye. her çend ku diyar e ku sedema van pirsgirêkan hevser,
xwesî yan jî hin xizmên wan in jî, ew li ser xeletiyên xwe yên exsî disekinin û destpêka guhertinê di
xeletiyên xwe di dibînin û ji bo vê jî her tim xwe bikêrnehatî dihesibînin. Li ser vê jî xwe bêçare
dihesibînin.
Ti ta têkildarî îddetê ku herî dawî bala min ki and jî; Heke ku jin di zaroktiya xwe de rastî îddetê
hatibe, îddeta heyî ya zewacê jî weke pirsgirêk nabîne û normalîze dike. Ew nî an dide da ku ji ber
çi serlêdanên jinan yên di derheqê îddetê de ewqos kêm in.
Faktoreke din ku bandorê li tenduristiya rihî ya jinan dike jî jinên din in Jin îddeta li ser jinên
derdora xwe ji bo îddeta li ser xwe weke referans kabul dike. Jin, îddeta li ser jineke din ya li
derdora xwe û ya li ser xwe dide ber hev û îddeta li ser xwe me rû dibîne û ew jî dibe sedema ku
serlêdan û bikaranîna rêyên fermî taloq bike.
Di rerheqê xapandin û hevûdin berdanê de, pirî caran serbixwebûna aborî weke sedem tê
nî andan. Lê hin jin tevî ku di warê aborî de serbixwe ne jî ji tirsa rolên cinsiyeta civakî û nêrîna
civakî weke dev ji hevserên xwe bernadin û ji vê tirsê nikarin xelasbin.
Tevî van hemû xal û tabloya ku dibe cîhê aciziyê jî ez bi kêfxwe î dikarim bêjim ku min ahidiya
xurttirin bixwebaweriya wan ya pi tî hevdîtin û pi tgiriyên psîkolojîk yên dem dirêj kiriye û min
dîtiye ku pi tî têkildarbûna me ew ji mafên xwe yên hiqûqî û civakî hayîdar bûna û ew jî jinan bêhtir
bi qewet dike û bo çareserkirina pirsgirêkên xwe destpêkirine ku gavên berbiçav yên hiqûqû
diavêjin.
Aysel POLATSOY Psîkolog / R HA: Weke jineke psikolog ya kurd û Rihayî ez dikarim bêjim ku
xebatkirina bi jinên mexdûrên îddetê re tecrûbeyeke bêhempa bû. Bo psîkologe ke ji erdnîgariya
ku sîstem bo kurdbûyînê cûdakariyê bikartîne, jinbûnê weke dûyemîn însan bikartîne xebatkirina
bi mexdûreyan re, hem di warê meslekî de û hem jî di warê însanî de derfeteke girîngbû.
Bi dehan jinên ku mexdûreyê sîstemê, mexdûreyê dewletê, mexdûreyê mêran in. Jineke ku
nikariya tacîza mêrê xwe ya li ser xwerziya xwe ya 12 salî bide îspatkirin û ji bo vê jî ji mala xwe
hatiye qewirandin; jineke ku bi salan serê xwe li ber hingofa mêrê xwe tewandî, jineke ku lêdan ji
kurê xwe yî tiryak kê dixwe û ji malê tê qewirandin; jineke ku her roj rastî tecawûza mêrê xwe tê, ji
zarokên xwe yên di dawiya vê tecawûzê re dayîktiyê dike; Jineke ku bi yekî 60 salî re wek hewî
hatiye zewicandin; jineke ku ji ber sedema ku di dema pa iliya xwe de daxwaza berdana mêrê xwe
kiriye, pi tî welidandinê jî zarokê wê jê hatiye standin û qet rûyê zarokê xwe nedîtiye, ew bêhn
25
nekiriye û bi vê ê a ku zarokê wê di destê dêmariyê de ye dijî, jineke ku di 14 saliya xwe de hatiye
zewicandin, bi salan rastî îddetê hatiye, çendîn caran te ebbûsî xweku tinê kiriye; jinên ku
hezkiriyê xwe hene lî bi yekî din re hatine zewicandin û pi tî zewacê bûne mexdûreyên ê kenceya
mêrên xwe; yanî, jin ya ku tê pelixandin, lêdanê dixwe, mafê biryar dayînê jê hatiye stendin, bo
xweku tinê tê dehfkirin û tê ku tin
Tevî ku pirsgirêk ewqas zelal û e kere ye; rastî ew e ku, bo çareseriyê berhevkirina analîzên kûr yên
di derbarê ruhiyetê de bê wate û bû fêde ne. Daxwaza ku jin bi empatîkirinê di cihê xwe de rawestin,
mefûmên psîkolojiya serdest yên di warê efûkirin û lihevhatinê de yên pozîtîf, ti tên vala û
beredayîne, ji ber ku dibin sedema normalîzebûn û me rûbûna îddetê.
Em nikarin rew a ruhî ya kesekê/î, ji rew a sîstema civakî ku tê de dijî cûdatir bidin ber xwe û lê
bi kirin. Dûzaneke têkçûyî û xirab tê wateya civakeke kû tenduristiya ruhî têkçî û xirab û dîsa
kesên bi vî rengî. îddeta li ser jinê jî armanca vê dûzana xirab û têkçûyî ye.
Qêbûlkirin û pê re jiyîn ne ti ta tenê ku ji destê jinê tê ye; normalîzekirin û pêjirandin ne, berxwedan
divê. Bi taybetî li hemberî mêritiyê û di asta makro de li hemberî dûzana xirab têko în û serhildan
divê.
Bo jinekê têko er û ku zincîrên xwe ikandî, azadî terapi ya herî mezin û girîng e.
1.4.3 ÇAVDÊR YÊN M NÊKARÊN PROJEYÊ
Av. irin GÜNER / MÊRSÎN: Bi be darbûna minêkarî ya li gel xebatên li qadan û xebatên pi tî
derketina qadan ez pir kêfxwe im. Projeya ku bi be dariya Komeleya Jinan ya Günebakan û
xebatên ku di bin vê banê de çi ji bo endamên komeleyê û çi jib o xebatên li qadan, ez gelek
kêfxwe kirim. Ew xebat kêf derbasûn, ji ber ku her xebatekê di nava xwe de bo min jî hayîdariyek
pêk anî. Ez ad im ji ber ku dema meriv bo pirsekê dibe bersiv, pirsgirêkekê çareser dike û rê nî an
dide, tevî westînê mirov kêfxwe dike.
Di vê xebatê de, weke parêzer, bi hevalên din yên be darvan ve ti tekî ku me famkir ew bû ku, li
welatê me çarçoveya îddeta li ser jinê, ne bi qasî ku me dizanî bû, beravajiyê vê, pir pir mezintir bû
me ew dît. Jinên mexdûr bile, weke sedema îddeta bi destê mêran ku wan mexdûr dike meseleyên
bê karî, aborî û pirsgirêkên din dihesibînin û îddeta li ser xwe me rû dibînin.
Di civînên li malan yên di derbarê xebatê de, pirs û pirsgirêkên dihatin pê berî me bêhtir di derbarê,
mal û milkê heyî, nafaqa, welayet û meseleyên aborî û parêzeriya bê pere bû. Me jî li gor qanûn û
yasayên ku di makeqanûna me de hene li di pratîkê de bikarnayên hewilda ku em rêyekê nî anî
wan bidin. Helbet xebata hevalên me ya di derbarê çareserkirina meseleyên denduristî,
perwerdehî jî hêjayî gotinê ye.
Dive ez qala vê jî bikim ku; mixabin li hin jîngehên tenê bi wasî nîv seatê dûrê cîhên ku em lê dijîne ku
li wir jiyaneke bi zehmet tê jiyandin û carina jî bo çareserkirina pirsgirêkên li wan deran xebatên ku
me dikirin û axaftinên me bê wate diman Spasdar im bo hemû kesên ku ked dan vê projeyê. Çi
rind e ku hun hene.
26
PEYRUZE KAFA / MÊRSÎN: Ez endameke Komeleya Jinan ya Künebakan ku bi minêkarî be darî
vê projeyê bûm. Min civînên li malan organîze kirin û ez be darî van civînan bûm. Di civînan de min
gelek kesên ji çandên cûda nas kirin. Di despêkê de ez di dudiliyêkê de bûm ku berpirsiyariyê
bigrim ser xwe. Min digot ez dê nikaribim pêk bînim. Lê belê her ku diçû, bixwebariya min zêde bû. Di
perwerdeyên ku min di despêkê de stendin, gelek ti t li min zêdekirin. Di warê têkilî danînê de ez
xurttir bûm. Ez niha ba tir dikarim xwe îfade bikim. Vê bixwebaweriyê bandor li hevalên li derdora
min jî kir. Di derbarê pirsgirêkên jinan de ez niha bêhtir ti tan bikim û bibim alîkar. Ew jî bo min dibe
ciyê kêfxwe iyê. Ez bêhtir civakî û vekirî bûm ba têkildariyê. Berê ez ditirsîm da ku di xebatên wiha
de ti tek bê sere min. Bi saya vê xebatê min ew tirs ji sxwe avêt. Berê bi kesên di statûyên din de
têkilî danîn û axaftin bo min dibû sedema kelecanê, min digot qey ne pêkan e bi wan re têkildarbûn.
Ez qet ne bawerbûk ez dê bi wan re xebatekê bime înim. Min dît ku hin ti tên ku ew nikarin lê ez
dikarim bikim hene. Ez ba têgihî tim ku bo herkesî hin ti tên ku ba tirîn bikare bike hene. Dema ku
ew hemû xal digîhîjin hev girîngiyek rû dide. Ew agahdarbûna ku di dema vê xebatê de min jiyan bo
min pir girîng in.
ÖZLEM ULUTA
ENGÜL / R HA: Berê li Riha'yê ez di gelek projeyên di derbarê rawestandina
îddeta li ser jinê de xebitîme. Lê belê ev piroje gelek cîhan de ji yên din cûdatir û bi bandortirbû. Ew
e du salin ku proje didome û di vê pêvajoyê de bi hemû saziyên ku di heman mijarê de têdiko in ve
têkildarî pêk hat. Projeyê têkiliya di navbera komele û endamên wan de xurttir kir. Li herêmê
têkiliya di navberê saziyên sivîl yên civakî de jî xurttir kir.
Xebat û civînên ku pêk hatin, zayerên ku hatin kirin bo mexdûr îddetê li hemberî vê bû cihê pi tgirî
û agahdarkirinê. Pê ewirîna ku di derbarê projeyê hat dayîn, xebateke pêwistiya mexdûrên
îddetê bû. Bi saya vê têkilî bi derdoreke reh re hate danîn. Xurtiya tora têkildariyê li Riha'yê
nasandina komeleyê mezintir kir û bi saya vê gihî tina komeleyê ya jib o serîlêdan û êwiriyê
hêsantir kir. Perwerdeyên ku hatin dayîn, di warê xebatên ku wê li hemberî îddetê bêne kirin de bo
saziyên civakî yên sivîl bûn çavkaniyek agahî û terûbeyan.
ENER YAZAR / R HA: Bi be darbûna berdevkên saziyên sivîl ya li gel projeya ku ji aliyê Weqfa
Çand û Hunerê ya Ba ak ve bi îrikatiya komeleya me, bo têko îna bi îddeta li ser jinê hate kirin û
perwerdahiyên ku hate dayîn, di navbera saziyan de toreke têkildariyê pêk anî. Bêyî vê, xebatên li
taxan, ziyaretên li gel malbaatan û gihî tina me ya girseyî ya li gel jinan û hevdîtinên rû bi rû
ansekî pir mezin bû. Bi vê minasebetê fersendeke ku jin hêhtir bikaribin xwe îfade bikin derket, û
agahdarbûna wan bêhtir encamên ba derxistin. Wekî din jî bo xebatkarên projeyê jî îmkana
naskirina jinên profîlên cûda derket hole. Proje bo empatî kirinê bû alîkar û agahdarbûn berztir bû.
Fersendek derket da ku bo pirgirêkên ku ew di rojnameyan de dixwînin û tema e dikin raste rast
bibînin û bibin midaxîl.
Psîsokolog Elif CAN KOCAMI /STENBOL: Naskirina min a bi Weqfa Çand û Huner ya Ba akê û
projeyê re, di xwarina ta teyekê de, bi hevnasîna min û ahhanim Kanat re destpê kir. Pi tî
sohbeteke kin, agahiyên ku di derbarê projeyê de dan min, bo min bûn sedema heyecanê û wê
demê ez kirîm ku ez jî dê cîh bigrim. Bi vî awayî, me bi koordînatora projeyê Hümeyra Tosun û
asîstana projeyê Dilan ahin re randewûyek diyakir, pi tî bi ber rehî em li ser projeyê axivîn, min
famkir ku ez dê teqez di projeyê de cîh bigrim. Dema ku ez be darî civîna yekem bûm jî wê kra min
xwe pi trast kiribû û ez êdî bi awayekî di nava projeyê de bûm. Lê mixabin min nikarî ku zêde wextê
jê re veqetînim. Ez be darî çend çalakiyên weqfêbûm û min di çend xebatên jinan de cîh girt û min
27
tecrûbeyên xwe par ve kirin. Ew projeyeke ku heyecan da min û min got, belê tam ezê bikaribim bo
vê projeyê hin ti tan bikim bi. Ji bo çi ew proje girîng e; em dizanin ku modernîteya qapîtalîst
bêhtir êrî î jinan dike. Dive em zanibin ku îddeta li ser jinan di heman demê de polîtîk e. Bo wê jî,
pi tgiriya bi janan re, hayîdarbûna hêza xwe ya jinan û bidestxistina perspektîfeke nû pir girîng e.
Heke ku min bi mildayîneke biçûk bo vekirina pencereyeke nû hin ti t dabin ber pirsan, ew ciyê
kêfxwe iyê ye. Ji ber ku jinên ku min di çarçoveya vê projeyê de naskirin, pencereyeke nipînû bo
min fekirin. Bo hemûyan spasiyên xwe pê kê dikim. Hêvîdar im ku min jî bo kesên be darvan
percereyeke biçûk vekiribe.
Prz. Cevriye AYDIN / STENBOL: Min di warê alîkariya hiqûqî de di Projeya Têko îna bi
Mekanîzmaya Pi tgiriyê Ya Herêmî Cinsiyeta Civakî û îddeta li Hemberî Jinê de cîh girt. Di
çarçoveya civînên ku bi jinan re li tax û saziyên sivîl yên herêmî re hatine stendin de ez be darî
projeyê bûm. Di van civînan de min qala rê û rêbazên ku pi tî meriv arasteyî îddetê hat çi ne û
çawa bikartên kir. Pi tî pirs û vegotina tecrûbeyên wan ên bi bandora îddetê, min bikaranîna
rêyên yasayî û serlêdanên fermî bo wan vegotin. Bo ku pi tgiriyê ji saziyên civakî yên sivîl û
saziyên fermî bistînin rêyên ku dê bikarbên nî anî wan dan. Ba devjêberdana îddetê ya kesên ku
wê kartînin çi rê hene û di warê fermî de çi bandor heye, me di derheqê wan de jî hevpêyvîn kirin û bi
awayekî înteraktîf me xebat kirin. Di van civînan de çavdêriya min ya herî girîng eq bû ku; dema
qala ' îddet'ê tê kirin, tenê lêdan, qewet bikaranîn, êrî în bi kêr û çekan têne bîra mirovan. Ji
encamên dawiya civînan de ya herî girîng jî ew bû ku di warê rehiya ikl û rêbazên îddetê de
agahdarbûyîneke nû pêk hat. Gelek jinan, îddeta li ser xwe cara yekem li ber girseyekê vedigot. Ev
parvekirin bû sedema pêkhatina têgihî tineke ku arasteyî îddetê hatin ne ermiyeke exsî ye. Bi
vê minasebetê jî jinên ku be darî van civînan dibûn têgihî tin ku ew li hemberî îddetê de, di warê
parvekirin û alîkarî stendinê de, têko înê û serîlêdanê de ne bi tenê ne û vê jî bixwebaweriya wan
xirttir dikir. Me dît ku hînbûna rêyên serlêdanê û mafan bo wan armatûrek pêk anî. Jinên ku bi vê
zanînê tevdigerin bêhtir rêyên serlêdan û mafxwestinê bikartînin û zêdebûna vê jî bo nêzikahî û di
warê meslekî de pê ketina kesên ku li kargehên têkildar dixebitin xurttir dike û hessesiyeta wan
zêdetir dike. Herwiha rastiyek jî ew e ku hecma têko îna bi îddeta li ser jinê bi qasî zêdebûna
bikaranîna îddetê zedê nabe. Tevî vê, her jineke ku agahdar dibe, hayîdar dibe, di serî de bo xwe û
zarokên xwe, pi t re jî bo kesên ku li derdora wê rastî îddetê tên dibe çepereke li dijî îddetê. Ew jî
bo ad bûna me sedemeke bi têra xwe ye.
Ez kêfxwe im ku hema biçûk be jî, min jî pi tgiriyek dayê vê projeyê. Ji ber ku dema li qadan ez bi
pirsgirêkan re rû bî rû dimam, min didît ku tecrûbeya min a meslekî û agahiyên min beramberê wan
in. Di vê xebatê de jî min ew yek dît. Ti ti t cihê xebateke minêkarî ku gihî tibe armanca xwe nagire.
Bi taybetî jî hevdîtinên rû bi rû û civînên li taxan bêhtir bi kêr dihatin û ew bo min jî dibû qada
hînbûneke. Dema ku bi jinan re em dihatin cem hev, bawerî û hêvêyinên min ên ku em dê bikaribin
bi pirsgirêkeke weke îddeta li ser jinan ya mezin re bikaribin têbiko in û biserkevin. Egera
berdewamkirina projeyên nû ya ku Weqfa Çand û Huner ya Ba akê bike wê fêdeya van civînan
zêdetir bike û encamên ba derxe hole. Ezê dixwazim ku bi jinên ku em hatine cem hev re di nava
xebatên nû de jî cîh bigirim.
28
1.4.4 TÊB NÎ Û ÇAVDÊR YÊN KESÊN SÛD WERK RTÎ
STENBOL
H. A. Ez bi saya hevaleke xwe ji van xebatan hayîdar bûm. Bo min xebateke gelekî bi fêde û
serkeftî bû. Bi saya vê xebatê min xwe û nexwe iya xwê naskir. Ez têgîhî tim ku pirsgirêk û rêyên
çareserkirina van çi ye. Min famkir ku nexwe iya min, nexwe iyeke ku dê were dermankirin e. Min
gelek hevalên nû naskirin, ez bi kesên cûda re hatim cem hev û bo min guhertinek pêk hat. Hêz da
min da ku ez kesên din, bi malbatê û xwe bibinim û nas bikim. Ev xebat bo yên weke me ku derfet nîn
in û nikarin bi cîhekî de biçin gelek ba bû. Divê xebatên bi vî rengî zêdetir bibin. Ez bi saya weqfê bi
jinên ji çandên cûda re ketim têkiliyê û min ew naskirin. Kesî kesek bo cil û bergên wan nedidan ber
rexne û pê qebûliyan. Heval gelekî eleqedar û dilgermbûn. Cihekî kum in dikarû ki derdên xwe bi
dilrehetî vebêjim. Mixabîn xebat bi dawî dibe û ez pir bi ber xwe dikevim, min dixwast ku dewam
bikim lê proje bi dawî dibe. Min pir ji psîkologa xwe hezkir. Ne weke bijî kekê, lê weke ku min
pirsgirêkên xwe bi hevaleke xwe re vedigot. Ez bi meraq li benda rojên emiyêbûm.
G. B. Her çiqas çavlirê bû ku jinên derdora min be darî projeya têko îna bi îddetê re bibin jî, bin
pêwîstî bi be darbûnê ani. Ji ber ti tên ku min jiyî, ez pir bêdengbûm û min xwe ji her ti tî re girtibû.
Di dema ku bo vê pêvajoya ku di nav de me ez pi tgiriya psîkolojîk bistîm, ew proje derket pê berî
min. Bo min gelek ba bû. Bû 10 meh ku ez tême. Tabê proje bêhtir bo jinên ku arasteyî îddetê tên e
lê ê min pirsgirêkek wiha nîn e. Bi saya pi tgiriya ku min sûd jê girt, derfeta ku ez bikaribim li jiyana
xwe binerim derket. Bi veneqetandina demê ya ji bo xwe, ya rast min bixwe îddet li xwe dikir, mine
w ferq kir. Weke jinekê, ku min çiqas daxwaza guhertin û veguhezîne dikir jî ew pir hêdî pêk dihat,
div ê xalê de proje bo min bandoreke mezin kir. Ez dixwazim ku projeyên bi vî rengî yên ji bo
çareserkirina pirsgirêkên civakî her tim hebin û çi ji destê min bê, ezê pi tgiriya wan bikim.
Serkeftin.
MÊRSÎN
E. S. Ez 40 salî me. Ez di 15 saliya xwe de weke berdê hatim zewicandin. Mêrê min car car mal
diterikand. Malbatan em lihev dianîn. Me ji gund koçî bajêr kir. Pirsgirêk zêde bûn. 16 sal e ku em
cihê dijîn. Ji ber ku mehra min a fermû tüne, nefeqeya min û 4 zarokên min jî tüne. Min bi hewla xwe
û hinekê jî bi pi tgiriya malbatê zarokên xwe mezin kirin. Komeleya Jinan ya Günebakan, min bi
saya hevalekê naskir. Ez be darî civînên li malan bûm. Cara yekem bû ku bi grûbeke ku bi çavekî
cûda ji jinan dinêrin ez diciviyam. Di çanda me de, jin her tim jin tê sûcdarkirin, îretên qebûlkirinê
dihatin kirin û mêr her tim mafdar bû. Bo kum in nedixwast ku xwe li ber hin ti tan bitewînim, ez
dihatim sûcdarkirin. Cara yekem ez bi jinên ku ez weke neyênî nedihesibandim û pi tgirî didan min
li hev rûni tim. Me mijarên gelek balkê didan ber xwe, em li ser diaxivîn û me sohbet dikir. Ez fêr
bûm ku giringiya mehra fermî çi ya û mafên meyên hiqûqî çi ne. Ez elimîm sedema cûdakariya di
navbera jin û mêran de. Ti tên ku ez ferî bûm, ez bi hevalên xwe re jî par ve dikim. Herwiha min sûd ji
pi tgiriya psîkolojîk ya ku li komeleyê bo jinan dihate dayîn jî girt. Ez zêdebûna cihên wiha
dixwazim. Zêdetir Günebakan, zêdetir jinên zanebûnî. Bo naskirina Komeleya Jinan ya Günebakan
ez pir kêfxwe im. Spas dikim.
29
N. D. Ez jineke ku ji pi tgiriya psîkolojîk ya ku Komeleya Jinan a Günebakan li Mêrsînê pêk anî sûd
wergirtî me. Bûyerên ku em dijîn, carina me hundirê tengijînekê de diçewilîne. Di demên wiha de
pêwistiya me bi pi tgiriya pisporan heye. Bi taybetî jî jinên ku derfetên xwe yên aborî nîn in
nagîhîjîn vî ansî. Min û gelek jinên weke min, bi vê projeyê ew ans bidestxist. Ez jineke ku ew ans
bidestxistî me û min ti tên neyênî zivirandin awantajekê. Bi vê minasebetê sipas bo kesên ku di
projeyê de ked dane û bo psîkologa me Yeliz xanimê.
S. A. Ez ahida gelek bûyerên îddeta li ser jinê û yek ji wan jinên ku arasteyî îddetê hatine me. Di
dema ku bo vê em li çareseriyekê digeriyan, bi Komeleya Jinan a Günebakan re ez ketim têkiliyê.
Pi tî ku bi rêvebir û endamên komeleyê ve me hev naskir, min dît ku projeyên wan di derbarê
rawestandina îddeta li ser jinê hene û ew proje bo agahdarkirina jinên di bin rîska îddetê de ne û
min xebatên pê êwirînê, pi tgiriya wan ya hiqûqî û bihêzkirina jinan pîroz kirin. Pi tî ku min sûd ji vê
projeyê girt êz bi hêztir bû û bi çareserkirina pirsgirêkên xwe bin pencereyeke nû bo jiyana xwe
vekir. Bo jinên ku bi pirsgirêkên weke yên min re rû bi rû ne jî ez pê niyara pi tgiriyê dikim da ku
bihêztir bibin. Ez dixwazim ku di xebatên di pê erojê de bo pi tgiriya psîkolojîk, pê xistina mafên
civakî û bajarî û projeyên ku dê ji bo xirbûna jinan bêne me andin de cîh bigirim.
R HA
N. . Beriya pi tgiriya êwirînê têkiliya min a bi zarokên min re, bi taybetî jî bi keça min re
têkiliyeke min gelek xirab bû. Parvekirinên be kêm bûn. Dema ku ez ji xizmeta êwirînê ya projeyê
têko îna bi îddetê ya Ya amevi hayîdar bûm min hema serî lê da. Min û keça min me bi hev re
pi tgirî wergirt. Pi tî hevdîtinan têkiliya min ya bi keça min re xurttir bû, niha em li ser her mijarê bi
hev re diaxivin û parvekirinên me zêde bûn. Di jiyana rojane de ez bêhtir dikarim ku xwe îfade bikim.
A. K. - Lêyîstoka ku jiyanê dayî min pir giran bû û min nikarî ku tê bigîhîjim. Beriya bi salan hevserê
min ez xapandibûm û tevî pirsgirêkên ku dûcarê bûm bi zarok û derdora min re têkiliyên min qut
bûn. Min sûd ji pi tgiriya psîkolojîk ya projeya têko îna bi îddeta li ser jinê re ya Komeleya
Ya amevi ya Jinan wergirt. Ez tê gihî tim ku di hevdîtinên bi psikolog re ez bêhtir dikarim xwe îfade
bikim. Min 7 salan tîmarbûna psîkiyatrê dît û min derman bikaranîn lê min tu fêdeya wan nedît.
Pi tgiriya psîkolojîk kum in ji projeya Ya amevî wergirt û têkiliyên bi hevalên li vir re bandoreke
erênî ya mezin li min kir. Ti tên ku hevserê min beriya bi salan bi min dan jiyandin, min bi saya vê
saziyê ji bîrkirin.
1.4.5 ÇAVDÊRÎ Û TÊB N YÊN GRÛBA HEDEF
Dil ad GÜNGÖR: Hevnasîna min ya bi Avazên Jinan û Weqfa Çand û Huner ya Ba akê re pi tî hin
tesadûfan pêk hat. Ez di kirîm ku ez dê çawa pi tgiriyê bidim koma jinan û di heman de min dît ez
bûme mamosteya wan, di hin mertebeyan de. Beriya her ti tî ew karekî bi me aqat bû. Belkî ji,
komeke jinan ku eleqeya wan ya bi muzîkê re de pêpeloka ewil de ye li pê berî min bûn. Lê belê pir
bi kelecan û bi ezîm bûn. Heyecana wan derbasî min dibû û carina ez ji wan bêhtir bi heyecan
dibûm. Bi jinên jêhatî re me stranên xwe stran. Ba e ku me strane.
30
Zarife Turan: Bawerim endama koma jinan ya herî bi sal ez im. Koma me hê pir nû ye. Cara yekem e
ku ez be darî xebateke komî dibil û keda me di navbera çar dîwaran de nema. Di demeke pir kin de
em derketên pê berî gelê xwe. Beriya her ti tî em ji rola ku ji me jinan re hatiye dirûn derketin. Wê
xebatê gelek ti t li me zêde kir. Me ji perwerdekareke profesyonel dersên anê wergirtin. Me
hevaltiyên nû danîn û parvekirinên ba pêk anîn. Me stranên gelerî yên ku min nebihîstibûn, bi
aheng û bi disîplîneke, bi xwebaweriyeke xurt stran. Ez ji zaroktiya xwe vir ve stranan distrêm û jê
guhdar dikim. Ez hê 5-6 salî bûm min çetel, kevçî û çi bikeve destê min weke mîkrofon bi kar dianî û
min stran distran. Heta ku diya min porê min rûçikand. Ez pa ê pê hesiyam ku jinên cîran di ibakê
re guhdariya min dikirine û digriyane. Bi devoka gund ji min re digotin, di vî temenê biçûk de çi hat
serê te ku tu ewqas bi ê distrêyî . Bo derfeta ku pê kê î me kir, ji Weqfa Çan û Huner ya Ba akê re
hezar spas.
Heval Ay k: Ez ji aliyê Hümeyra ve ji projeya têko îna bi îddeta li hemberî jinê ve hatim
hayîdarkirin. Hetanî ku ez be darî civîna yekem ya projeyê bûm jî di derbarê proje û xebatên
demdirêjî de kreke min a orîjînal tunebû û ez ne di wê baweriyê de bûm ku ezê di nava xebatan de
cîh bigrim. Ji ber ku min berî di çû projeyên saziyên sivîl ên civakî de cîh negirtibû, bi ser de jî min
nedizanî ku xebatên bi vî rengî di warê rehabîlîtekirinê de bi kêr tên. Asta duyem ev bû bo min:
Hümeyra careke din qala projeyê kir û got di çarçoveya projeyê wê komeke muzîkê ya janan bê
avakirin û xwest ku ez jî be darî vê xebatê bibim. Lê di heman demê de kreke min ku ez be dar
bibim jî tunebû. Ji ber ku ezê biçûma û minê bi jinên ku ez nas nakim, yên ku bi hin awayan bi
pirsgirêkan re rû bi rû mane re minê stran bigotana û ew jî ne ti tekî ku minê tercih bikira bû. Pi tî
civîna ku ez be dar bûm, min mezekir ku birrek jin hatine û hin ji wan di tayê min de ne, di temenê
diya min de ne û amosfereke bi kêf heye û min dît ku eleqeya wan a bi muzîkê re jî gelek ba e. Di
heman demê de jî kra 'jina ku bi pirsgirêkan re rû bi rû ma ye' ji mêjiyên derket. Xebata me ya
yekem bû û me bi mamosteyeke profesyonel re dest bi xebatê kir. Havîn bû, em di tatîlê de bûn û
mamosteya me jî profesyonel bû, ew jî dibû wesîle ku em bêhtir germ nêzikî xebatê bibin.
Bernameyên ku em be dar dibûn jî heyecaneke kûr dida me. Te digot qey em li dibistana muzîkê
ne. Xebatên me bi motîvasyoneke wiha, weke kome rast, bi meraq, hêrs û daxwazeke bilind me
xebat didomand. Em be darî du bernameyên ku bo me girîng in bûn. Herdû jî bo me serekftî derbas
bûn. Cîhê Ba akê di jiyana me de pir girîng û mezin e. Ji ber ku me xwe bi qîmet hesabind. Bêyî
zordariyên malbatî û yên kargehên me, ew kom xebateke ku bi daxwaza xwe em be dar dibûn, me
dikarî bi her awayî xwe îfade bikin û bo karekî wiha bi serkevin.
Ay e Zozan Ayd n: Ji damezrandina weqfê vir ve ez têm û diçim. Carina ez be darî hin xebatên din
jî dibûm. Min dixwast ku ji bo xwe hin ti tan bikim. Min bo Projeya Têko îna bi îddeta li Ser Jinê bi
minêkarî dest bi xebatê kir. Dema ku gotin em komeke muzîkê ya jinan ava dikin û tu jî be dar bibe
ez matmayî bûm. Pê iyê min digot wê ti tekî li min zêde neke û min nexwest be dar bibim. Pi tî
israra hevalan ez be darî komê bûm. Niha jî ez bi kêf têm û diçim û di dema xebatê de ez têm ser
hi ên xwe û xwe rehet dihîsim. Di warê muzîkê de guhekî min î ba nîn e lê min ew weke astengiyekê
neda ber xwe. Ez tê gihî tim ku xebata komî çiqas bi qîmet e. Wekî din jî, ji ber ku temenê me
hemûyan ji hev cûda bû, xebata bi hev re bêhtir bi kêf dike.
Tülay Acar: Beriya bi qasî salekê, li ser pê niyaza hevalekê ez hatim Weqfa Ba akê. Min di
derheqê xebatên weqfê de agahî standin û bandoreke mezin ya xebatên wan li ser min bû. Pi t re
min bihîst ku di derbarê projeya têko îna bi îddeta li ser jinê re ew dê komeke muzîkê ya jinan
avakin. Hema min xwest ku be darî komê bibim, sax bin, wan jî ducar nekirin û ez be darî wan bûm.
31
Bo min destpêkeke bi heyecan û efsûnî bû. Beriya bi salan dema ku ez xwendevanbûm min
xwestibû ku bi muzîkê re eleqeder bibim lê ji ber ku malbata min nehi tibû min nikaribû. Cihê
kêfxwe iyê bu ku pi tî bi salan fersendeke wiha derket pê berî min. Ya ji vê ba tir jî ew bû ku jinên
ku weke min di kirin hatibûn cem hev. Min li gor ertên Tirkiye'yê perwerdeyeke ba girtibû. Em pir
ne xizanbûn jî û li weke jineke kur dli stenbolê min jî gelek cûdakarî hêsdikirin. Ez ji niv eke ku bi
salan guhdarkirina muzîka kurdî jî qedekirîbû dihatim. Dema ku ez li van hemûyan di kirîm, hem
gotina stranan û hem jî be darbûna ewqas jinan, ti tekî pir anaz bû. Min heyecana ku cara yekem
bi komeke jin re derketim ser dikê jiya. Bo pernameya 8'ê Adarê ya Komeleya Jiyanê ya Jinan em
çûn Riha'yê û me konsertek da. Em bi hevalan re li heman malê bûn mêvan. Ew hemû ti tên gelek
ba bûn. Bo hemû hevalan, bi taybetî jî bo Hümeyra û mamosteya me Dil ad, bi dilgermî spasiyên
xwe pê kê dikim.
2.1. Mînakdayîn
2.BE : METODOLOJ
2.1 MÎNAKDAYÎN
Yek ji xebatên ku di çorçoveya projeya, Bi Mekanîzmayên Pi tgiriyê Yên Herêmî Têko îna bi
îddeta li Hemberî Jinê û Ne Wekhevî ya di Encama îddeta Civakî de komkirina agahiyan,
analîzkirin û rêbazên bidestxistina agahiyan, bi awayekî ewle pêk hat. Li gel van agahiyan, li
Stenobol, Mêrsîn û Riha'yê, di derheqê bê ên îddetê, zêdehiya îddetê de agahiyên kêrhatî û bi
ewle hatine bidestxistin. Agahî, bi rêbaza lêkolîna hêjmarî û bi formên ku beriya xebatê hatibûn
amadekirin hatine berhevkirin. Wekî din, ji ber ku jinên ku hevdîtin pê re hatine kirin di heman demê
de jinên ku di çarçoveya projeyê de pi tgiriya hiqûqû û psîkolojîk digirin in, derfeta ku ew bikaribin
bi ber rehî nîqa an bikin jî derket holê. Hem di pêvajoya berhevkirina agahiyên hejmarî de û hem jî
di hevdîtinên psîkolojan de, di warê projeyê de hassasiyetek hatiye opandin. Ji ber ku proje bi
mebesta têko îna îddeta li hemberî jinan hatiye amadekirin, bo mexdûrên îddetê bi têra xwe
hassasiyet hatiye nî andan û bo ku ewlehiya wan nekeve xetere yê her ti t li ber çavan hatiye
girtin. Di pêvajoya berhevkirina agahiyan de pîvanên WHO (Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê
World Health Organîzatîon) yên etîk û ewlehiyê li ber çavan hatine girtin.
Bi rêbaza lêkolîna hejmarî li Stenbolê navçeyen weke Ata ehir û Sultanbeyli, li Mêrsînê Toroslar û
Akdeniz, li Riha'yê navenda bajêr bo berhevkirina agahiyên di derbarê îddeta li hemberî jinan û
berhevkirina agahiyên pi tgiriya wan, weke qadên xebatê hatine diyarkirin. Bi saya analîzên ku
hatine kirin, agahiyên çeprast yên di derbarê temen, perwerde, civakî-aborî, rêbaza îddeta ku
dibînin, dem û zêdehiya îddetê û faîlên wan de hatine berhevkirin. Wekî din, dîsa bi saya lêkolîna
hejmarî, agahiyên di derbarê gihê tina jinên ku îddetê dibînin ya saziyên raya gi tî û rêxistinên
sivîl yên civakî, daxwazên pi tgiriyê, û agahiyên di derbarê tecrübe, pêdiviyên wan de hatine
berhevkirin û dîtbariyên wan hatine nîqa kirin.
2.2 H LB JART NA MÎNAKDAYÎNÊ
Bo projeyê li Stenbolê (Ata ehir û Sancaktepe), li Mêrsîn (Toroslar û Akdeniz), li Riha'yê (navenda
bajêr) 310 jin ên ku 306 ji wan mexdûrên îddetê ne, yên temenê wan ji 14 û mezintir e di çarçoveya
nîqa kirinê de hatine dîtin. Saziyên rêvbir ên projeyê li navçe û bajarên ku proje me andine,
bisaya bro ür, a , mataryalên nasandinê û ziyaretkirina malan û tora xebatkarên minêkar xwe
gîhandine van jinan. Hevdîtin raste rast bi jinan re û di demên ku bi tenê ne hatine kirin; agahî ji
formên hevdîtinê hatine berhevkirin. Di vê çarçoveyê de, dema ku agahî hatin analîzkirin, ji 310
jinên mexdûrên îddetê, li ser daxwaza 306 jinan yên ku xwestine pi tgiriya psîkolojîk û hiqûqî
bistînin ew agahî hatine berhevkirin.
2.3 B SÎNOR YA MÎNAKDAYÎNÊ
Di çarçoveya projeyê de sînorê mînakan li her navçê û bajarî weke 100 jin û bi tevahî 300 jin hatiye
diyarkirin. Lê belê li hersê navendan jî bo ku bêhtir hevdîtin bêne kirin bi 3 qatî vê hejmarê bi jinan
32
33
re hevdîtin hatine kirin. Ji ber ku serjmara Stenbolê (li gor agahiyên TU K'ê yên 14.160.467. 2014), li
Riha'yê asta îddeta li hemberî jinan (1.801.980. 2014 TU K) û li Mêrsînê (1.705.774. 2014 TU K) û
hijmara mexdûrên îddetê jî pir zêde ye, encamên ku li Riha û Mêrsînê hatine berhevkirin bêhtir
nêzikî rastiya rew ê hatine nîqa kirin.
2.4 FORMA HEVDÎT NÊ
Forma projeyê li gor pîvanên Rêxistina Tendurustiyê ya Cîhanê Multi-countryon Women's Health
and Domestic Violence Against Women û metna pirsên wan û pediviyên welat li ber çavan hatine
girtin, bi be dariya kesên pispor û psîkologan hatiye amadekirin. Di forma hevdîtinê de agahî di
derbarê sernivîsên jêr de hatiye berhevkirin:
· Pêvajoya serlêdanê
· Taybetmendiyên jinê yên demogra k
2.6. Pênaseyên îddeta Li Hemberî Jinê
xirab ya hevser, kesê ku pêrê tê jiyîn, kesên ku di heman xanî de pê re tê jiyîn. îddeta zayendî;
rêbaza zayendî ku ji aliyê hevsêr an jî kesên ku pê re tê jiyîn, ya ku ne bi xwesteka jinê ye, zor
lêkirina hin iklên zayendî ku ne li gor daxwaza jinê ne. Îstîsmara zayendî; di dema zaroktiyê de
(beriya zewacî) nêzikbûna bi acizî ku di warê zayendî de li jinan tê kirin.
îddeta fîzîkî ku ji aliyê hevser an jî kesên kup ê re dijî li jinê tê kirin
· emaq avêtin, an jî avêtina e ya
· Dehefkirin, ka kirin an jî por ki inadin
· Kulm lê xistin an jî lêdana bi cismekî
· Pêhn lêdan, xu kirin an jî lêdan
· Guva tina qirikê an jî ewitandina cihekî
· Bikaranîna kêr, çek an jî aleteke din yan jî gef lê xwarina bi van
· Dîroka zewacê
· Pirsgirêkên tenduristiyê yên gelemperî
îddeta zayendî ya ku ji aliyê hevser an jî kesên pê re dijî li jinan tê kirin:
· Bê û zêdehiya îddet/îstismar a aborî, cinsî, hêstî, zîkî ya ku di saleke dawîn de ji aliyê hevser an
jî kesên malbatê ve li jinê hatiye kirin.
· Têkildariya zayendî ya bi zorê
· îddeta ku jin di dema pa ilbûne duçarê hatine û pirsgirêkên tenduristiyê bi vê minasebetê
· Zor lêkirina bo tevger û pêkhatinên zayendî yên
· Tevî nexwestinê, têkiliya zayendî ya ji tirsê
· Rêbazên çareserkirina îddetê yên jinên ku rastî îddetê tên
· Travma û brîndarbûna bi îddetê re
îddeta hêstiyarî û îstîsmara ku ji aliyê hevser an jî kesên ku pê re dijîn, ya li hemberî jinê:
· Lêgerîna pi tgiriyên pi tî îddetê
· Heqeret an jî xeberdan
· Gihî tina mekanîzmayên êwirînê û tecrûbeyên vê û pêvajoyên çareseriyê
· Biçûkxistina li gel kesên din
· Gef lê xwarin an jî tirsandin
2.5 TOMARK R N Û ANALÎZA DANÊYAN
Tomarkirin û analîzkirina daneyên lêkolînê bi bikaranîna bernameya Statistical Package for the
sciences (SPSS) hatiye kirin. Pêkanînên grafîkî yên daneyan jî bi bernameya Excell hatiye kirin. Bo
ku daneyên di encamên hevdîtinan de bi awayekî ewle û birêk û pêk bêne tomarkirin ji aliyê Nejat
ta tan ve perwerdeya 'Bingeha Daneyan' hatiye dayîn û 5 kes ji birêvebirên saziyên projeyê
be darî vê perwerdeyê bûne. Pi tî 17. meha projeyê tomarkirina daneyan destpêkiriye.
· Bo jin an jî kesên derdora wê gef lê xwarin
îddet/ îstîsmara aborî ku ji aliyê hevser an jî kesên ku pê re dijî li ser jinê tê me andin
· Astengkirina xebitînê an jî bandor kirina ji kar derketinê
· Bo mesrefên malê pere nedan
· Ji dest standina dahata malê ya jinê
2.6 PÊNASEYÊN ÎDDETA L HEMBERÎ J NÊ
· Xebitandina bi zorê
Weke ku li jêr hatiye pênasekirin, dema ku yek gelek caran duçarî nêzikahiyên ku îddetê
werdigirin bibe, tê wateya ku ew kes rastî îddetê hatiye. îddeta fîzîkî; mexdûrbûna nêzikahiya
34
35
3.1. irovekirina Daneyan
3.BE : KE FÊN PROJEYÊ
TABLO 3: L GORÎ BAJARAN RÊJE YA TEMEN
3.1
ROVEK R NA DANEYAN
TEMEN
TABLO 1: L GORÎ BAJARAN HEJMARA J NÊN KU P TEVANÎ XWEST N
BAJAR
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
MÊRS N
90
29,4
29,4
STENBOL
107
35,0
35,0
R HA
109
35,6
35,6
TÊHEV
306
100,0
100,0
Mebesta projeyê li Stenbol, Riha û Mêrsînê gihî ta 300 jinan bû. Ew rêje di rêzê de weke %29,4,
%35,0 ve %35,6 bu. Di çarçoveya projeyê de hejmara gruba ku dibûya hevdîtin bihata kirin 300
kes bû. Li Mêrsînê bi 90 jinan, li Stenbolê bi 107 jinan û li Riha'yê jî bi 109 jinan ve hevdîtin pêk hat.
Hejmara jinên ku dibûya hevdîtin pê re bê kirin li Mêrsînê negihî t hejamara ku dihate hêvîkirin lê li
Stenbol û Rihayê ew hejmar hate derbaskirin.
BAJAR
14-17
18-25
26-32
32-39
40+
TÊHEV
MERSIN
1
5
25
26
33
90
STENBOL
4
11
22
32
36
105
R HA
5
34
17
38
12
106
TÊHEV
10
50
64
96
81
301
Weke ku di tablo ya jor de jî xuya ye, temenê jinên ku li Riha, Mêrsîn û Stenbolê hevdîtin pê re
hatine kirin bêhtir di navbera 32-39 saliyê de ye. Balkê e ku jinên ciwan yên ku temenê wan di
navbera 18-25 saliyê de ne bêhtir li Riha'ye eleqe nî an projeyê dane. Li hemû bajaran grûba ku
herî kêm eleqe nî an dane, grûba jinên ku temenê wan di navbera 14-17 saliyê de ye.
TABLO 4: REW A Ç LONAYÎ
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
209
68,3
68,8
MEHRA OL
12
3,9
3,9
B HEV RE D JÎN
2
0,7
0,7
NEZEW C HEV
33
10,8
10,9
BERDAY
27
8,8
8,9
CUDA D J
15
4,9
4,9
YEN D N
6
2,0
2,0
TÊHEV
304
99,3
100,0
2
0,7
306
100,0
REW A Ç LONAYÎ ( AREZA)
Taybetiyên Gelemperî yên Mînakdayînê
TABLO 2: Temen
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
14-17
10
3,3
3,3
18-25
50
16,3
16,6
26-32
64
20,9
21,3
32-39
96
31,4
31,9
40 +
81
26,5
26,9
301
98,4
100,0
5
1,6
306
100,0
TEMEN
TÊHEV
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Weke ku di toblo de jî xuya ye, temenê ji % 31, 9 mînakdayîna ku 3 navendan dihewîne di navbera
32-39 saliyê de ye. Pi t re jî bi rêjeya ji % 26,9, jinên 40 salî û mezintir cîh digrin. Li gor van
daneyan, jinên ku duçarî îddetê tên ji nav saliyê mizintir in û ew bê bêhtir ji pi tgirî standina
mekanîzmayên herêmî re vekirî ye.
36
MEHRA FARM
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Li gor encamên ku proje derxistine holê, îddeta li hemberî jinê, bêhtir ji aliyê mêrên ku herî nêzikî
wan in ve tê bikaranîn. Ew kes jî bi piranî hevser, destgirtî an jî bav e. Daneyên ku di encama vê
projeyê de hatine bidestxistin, encamên lêkolînên gelemperî jî pi trast dikin. Li gorî daneyan ji
mîkadayînan % 73'an diyarkiriye ku ji wan (%68,8) bi mehra fermî, (%3,9) jî bi mehra olî dijîn. Ji
%10,9'ên mînakdayînê nezewicî, ji %8,9'ên mînakdayînê hevûdin berdayî û ji %4,9'ên mînakdayînê
jî hîn hevûdin bernedaye lê cûda dijîn. Li gorî vê ji %31,3 jinên ku hevdîtin pê re hatiye kirin bi
awayekî fermî an jî xeyrî fermî, nezewicî têne hesibandin.
37
TABLO 5: L GORÎ BAJARAN REW A Ç LONAYÎ
Li hemû bajaran temenê zewacê bêhtir di navbera 18-25 saliyê de tê xuyakirin. Hejmara jinên ku ji
18 saliyê biçûktir hatine zewicandin li Mêrsîn û Riha'yê wekhev e. Li stenbolê ew hejmar zêdetir e.
Zewaca di temenê dereng de li hersê bajaran jî pir kêm e.
REW A Ç LONAYÎ
BAJAR
MEHRA MEHRA B HEV RE
NEZEW C
FERMÎ
OLÎ
D JÎN
HEVÛD N
BERDAYÎ
CÛDA
DJN
YÊN D N
TÊHEV
MERSIN
55
0
2
8
14
6
5
90
STENBOL
82
2
0
12
4
6
0
106
R HA
72
10
0
13
9
3
1
108
209
12
2
33
27
15
6
304
TÊHEV
TABLO 8:
TABLO 6: TEMENÊ ZEWACÊ
TEMENÊ ZEWACE
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
13-17
100
32,7
37,5
18-25
143
46,7
53,6
26-32
21
6,9
7,9
32-39
3
1,0
1,1
TÊHEV
267
87,3
100,0
39
12,7
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
TABLO 7: L GORÎ BAJARAN TEMENÊ ZEWACÊ
TEMENE ZEWACE
13-17
18-25
26-32
32-39
MERSIN
31
42
7
2
82
STENBOL
38
52
7
1
98
R HA
31
49
7
0
87
100
143
21
3
267
TÊHEV
38
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
XWEZG N T
177
57,8
65,8
B DAXWAZA XWE
65
21,2
24,2
NAYE ZAN N
14
4,6
5,2
BERDEL
9
2,9
3,3
REV N
4
1,3
1,5
TÊHEV
269
87,9
100,0
37
12,1
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Li gorî agahiyên tabloyê %69,1 bi iklê xwezgînîtiyê, (%65,8) û bi berdêlî (%3,3) hatine zewicandin.
Tenê ji mînakdayînên me %24,2'an diyarkirine ku ew bi daxwaza xwe hatine zewicandin.
TABLO 9: L GORÎ BAJARAN
Li gor daneyên ku hatine berhevkirin ji %35 mînakdayîn, di temenekî zaroktiyê de hatine
zewicandin. Ji %53,6 ji wan di navbera 18-25 saliyê de, ji %7,9 ji wan jî di navbera 26-32 saliyê de
hatine zewicandin. Li gorî van daneyan, ji nêvî zêdetirî mînakdayînan, ji 25 saliyê biçûktir hatine
zewicandin.
BAJAR
GURAYÎ
KLÊ ZEWACE
Li hemû bajaran grûba jinên ku bi mehra fermî dijîn, grûba herî mezin e. Guruba jinên ku diyarkirine
ku ew bi mehra olî dijîn li Riha'yê ya herî mezin e û li Mêrsînê ew qet nehatiye gotin. Hejmara jinên
ku bi hevserên xwe ve hevûdin birdane li Mêrsîn û Riha'yê zêde ye. Hejmara jinên ku tevî ku zewicî
ne lê cûda dijîn, li Stenbol û Mêrsînê zêde ye. li Riha'yê hinekî din kêm e.
KLÊ ZEWACÊ
TÊHEV
KLÊ ZEWACÊ
KLÊ ZEWACE
B DAXWAZA
BERDEL
XWE
REV N NAYE ZAN N
TÊHEV
BAJAR
XWEZG N T
MERSIN
50
2
19
2
9
82
STENBOL
53
6
34
1
2
96
R HA
74
1
12
1
3
91
TÊHEV
177
9
65
4
14
269
Li Tirkiye'yê, bi taybetî jî li cihên çiyayî jin zêdetir bi awayekî xwezgînîtiyê têne zewicandin.
Encamên vê xebatê jî vê rastiyê pi trast dikin. Hejmara ku diyarkirine ku ew bi daxwaza xwe û bi
berdêlî hatine zewicandin li Stenbolê zêde ye.
39
TABLO 10: REW A PA L YÊ
AGAYA PA L YÊ
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
266
86,9
94,0
17
5,6
6,0
283
92,5
100,0
PA L NÎN E
PA L
TÊHEV
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
23
7,5
306
100,0
TABLO 13: REW A XEBATÊ
Ji mînakdayînan %94,0'an diyarkirine ku ew ne pa il in, ji %6,0'an jî diyarkirine ku ew pa il in. Li gorî
vê hejmara jinên ku diyarkirine ku ew pa il in, li gorî hejmara gi tî hindik e lê pa ilbûna jinê îddeta li
ser wê kêmtir nake.
TABLO 11: HEJMARA ZAROKAN
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
TUNE
55
18,0
18,0
1-2
118
38,6
38,6
3-4
103
33,7
33,7
HEJMARA ZAROKAN
5+
TÊHEV
30
9,8
9,8
306
100,0
100,0
40
RÊJEYA MEQBÛL
NAXEB TE
239
78,1
81,6
D XEB TE
49
16,0
16,7
TEQEWUT
3
1,0
1,0
XWANDEKAR
2
0,7
0,7
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
Li gorî tabloya jor ji %81,6'ên mînakdayîn naxebitin, ji wan ji %1,0''ê diyarkirine ku ew teqawît in,
%0,7'a ji wan jî diyarkirine ku ew xwandekar in. Ji jinên ku hevdîtin pê re hatiye kirin tenê ji %16,7'a
diyarkirine ku ew dixebitin.
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
XWEND N Û N V SAND N NÎNE
52
17,0
17,4
XWEND N Û N V SAND N HEYE
21
6,9
7,0
D B STANA SERETAY
119
38,9
39,8
D B STANA NAVEND
35
11,4
11,7
L SE
47
15,4
15,7
ZAN NGEH
25
8,2
8,4
299
97,7
100,0
7
2,3
306
100,0
TEHEVA GELEMPER
RÊJE
TEHEVA GELEMPER
GURAYÎ
WENDAHÎ
GURAYÎ
WENDAHÎ
TABLO 12: REW A PERWERDAH YÊ
TÊHEV
REW A XEBATÊ
TÊHEV
Ji minakdayînan %10,9'an bêkarî diyarkirine. Ji %18,0' diyarkirine ku zarokên wan nîn in. Ji %82,1'an
jî diyarkirine ku herî kêm zarokekî/e wan heye. Dema ku meriv berê xwe bide rastiya ku îddeta li
hemberî jinê bêhtir di hundirê malê de pêk tê, ahidiya zarokan ya li gel her cûre îddêtê jî rîskeke
mezin e.
REW A PERWERDAH YÊ
Weke ku di tabloyê de jî xuya ye, ji mînakdayînan %24,4 bi xwendin û nivîsandinê zanin û yên ku
xwendin û nivîsandina wan tune ye jî (%17.4) ev in. Li gorî vê, ji jinên ku hevdîtin pê re hatiye kirin
çaryekek ji wan be darî perwerdahiyeke gelebperî nebûne. Ji wan %39,8 dibistana seretayî, ji
%11,7 ji dibistana navendî mezûn bûne. Ew jî nî an dide ku rew a perwerdahiya wan lawaz e. Ew jî
dibe sedema jin pir nikaribin li kargehên ku pisporiyê dixwazin bixebitin. Li grî tabloyê ji jinên ku
hevdîtin pê re hatine kirin %8,4 ji zanîngehê mezûn bûna û ew jî nî an dide ku asta perwerdahiyê
bo îddetê ne pîvaneke.
TABLO 14: REW A EWLAYÎ YA C VAKÎ
EWLAYÎ YA C VAK
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
NÎN E
121
39,5
41,3
HEYE- L SER NAVÊ H NÊN D N
88
28,8
30,0
HEYE
84
27,5
28,7
293
95,8
100,0
13
4,2
306
100,0
TÊHEV
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Faktorên weke rew a aborî û ewlayî ya civakî yên ku bandorê li ser bikarhatina îddetê tikin in. Li
gorî daneyên ku di encamê vê projeyê de hatine bidestxistin, hêzikî nîvê jinan ne xwedî ewlayiyeke
civakî ne (%41,3). Ji %30,0 ji wan jî li ser navê hin kesên din xwedî vê derfetê ne ev kes bi piranî
hevser an jî bav e- û nikarin bigîhîjin xizmetên tenduristî. Li gor daneyên tabloyê ji % 70,0 ji wan di
derheqê dahatûyê de bi kar in û ji mafên teqewîtbûn û mafên civakî mehrûm dijîn. Ji jinên ku
hevdîtin pê re hatine kirin %28,7 ji wan diyar dikin ku bi hewildanên xwe gihî tine ewlayiyên civakî.
41
TABLO 15: ÇAVKAN YA DAHATÊ
ÇAVKAN YA DAHATÊ
TÊHEV
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
B P TG R YA MALBATA XWE
123
40,2
42,9
B DAHATÊN HEVSERÊ XWE
102
33,3
35,5
B DAHATA XWE
42
13,7
14,6
B P TG R YÊN TAKEKES
4
1,3
1,4
YÊN D N
16
5,2
5,6
TÊHEV
287
93,8
100,0
19
6,2
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
236
77,1
70
22,9
306
100,0
100,0
Ji kesên ku hevdîtin pê re hatiye kirin %77,1'ê wan diyar kirine ku ji roja ewil ku rastî îddetê hatine
vir ve îddeta li ser wan didome. Têkildarî vê tabloyê rêjeye %22,9 wendahî heye. Li gorî
analîzakirina ku ew rêje jî li ber çava hatiye girtin, ji kesên ku hevdîtin pê re hatiye kirin %53,4'an
diyarkirine ku ji sala zewacê ya detpêkê vir ve îddetê dibînin. Tevî ku para mezin ku vê gotinê
dipejirînin zewicî ye, meriv dikare bibêje ku îddet piranî bi zewacî destpê dike û didome. Rêjeya
jinên ku diyarkirine ku di zaroktiya xwe de rastî îddetê hatine jî dora %5,5'an e. Jinên ku vebijarka
'yên din' pejirandine jî dora (%3,3) ye ,
TABLO 17: C HÊ KU ÎDDET HAT YE B KARANÎN
Li aliyê din ji jinan %82,3'yan diyar kirine ku ew naxebitin. (ji %0,7''ê vê rêjeyê ji xwanedvanan pêk
tê) Li gor agahiyên tabloya jorîn ji j%85,4'ê jinan mixtacî pi tgiriya hevser an jî pi tgiriyên takekesî
ne û bi vî awayî debara xwe dikin. Ji nîvê jinên ku hevdîtin pê re hatine kirin diyar kirine ku ew bi
pi tgiriya malbatên xwe debara xwe dikin. Ji ber ku ji wan %89,1 zewicîne, hevûdin berdane, bi
hevserên xwe re rûnan in lê dîsajî encax dikarin bi pi tgiriya malbatî debara xwe bikin. Ji %82,3'êyê
jinan naxebitin û bi pi tgiriya malbatî debara xwe dikin û ew jî nî an dide ku di warê aborî de
rew eke xerab bandorê li wan dike. Ji %14,6'ê mînakdayînê diyarkirine ku ew dixebitin. li gorî vê,
rêjeya xebatê ya jinê pir kêm e
TABLO 16: REW A DESTPÊK Û DEWAMK R NA ÎDDETÊ
RÊJEYA MEQBÛL
236
77,1
91,8
KARGEH
2
0,7
0,8
YEN D N
16
5,2
6,2
MAL-YEN D N
3
1,0
1,2
TÊHEV
257
84,0
100,0
WENDAHÎ
49
16,0
306
100,0
MAL
Li gorî daneyên ku pi tî hevdîtinan hatine berhevkirin ji % 91,8'ê îddetê li malê bikartê. Diyar e ku
cîhê ku îddeta li ser jinê bêhtir bi kar tê hundirê malê ye û bo bikarhatina îddetê pirsgirêka 'cihê
taybet' nîn e. îddeta ku li malê bi kar tê bo raya gi tî pir nayê ragihandin û hayîdarî bi vê nakeve.
Hem dîtina îddetê û hem jî ji pi tgiriyan mehrûm mayîn dibe sedema xirabûna psîkolojiya jinan.
Tevî ku rêjeya jinên ku diyarkirine ku ew dixebitin jî, rîska ku li wir jî rastî îddetê bên heye.
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
126
41,2
53,4
J ZAROKT YÊ PÊ VE
13
4,2
5,5
D NAVA 6 MEHÊN DAW DE
10
3,3
4,2
D NAVA SALEKE DAWÎ DE
19
6,2
8,1
FAÎLÊ ÎDDETÊ
D NAVA 2-4 SALÊN DAW DE
21
6,9
8,9
D NAVA 5-6 SALEN DAW DE
10
3,3
4,2
17
5,6
7,2
5
1,6
2,1
8
2,6
YEN D N
7
2,3
J DESTPÊKA ZEWACÊ W R DE
42
RÊJE
TEHEVA GELEMPER
Pa eroja îddetê ya Mînakdayînê
DDET N BA LAMA VE DEVAM ETMES
GURAYÎ
C HÊ KU ÎDDET HAT YE B KARANÎN
TABLO 18: FAÎLÊ ÎDDETÊ
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
HEVSER
147
48,0
56,8
HEVSER U MALBATA HEVSER
28
9,1
10,9
MALA HEVSER
17
5,6
6,5
MALBATA XWE
16
5,2
6,1
3,4
ZAROKN XWE
11
3,6
4,2
3,0
HEVSERE BERE
6
2,0
2,3
43
TABLO 20: P RSG RÊKA GEFAN
HEVSER Û MALBATA XWE
5
1,6
1,9
KESE KU PE RE D J
3
1,0
1,2
GEFÊN L GEL SERLÊDER
HEVSER U ZAROKEN XWE
3
1,0
1,2
TALÛKEYA GEFAN NÎN E
YEN D N
23
7,5
8,9
TÊHEV
259
84,6
100,0
47
15,4
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Daneyên vê projeyê jî pi trast dikin ku faîlên îddeta li ser jinan bi piranî mêr in. Jin bi gelemperî ji
hevserên xwe (%56,8), hevserên xwe yên berê (%2,3), mêrê kup ê re dijîn (%1,2) îddetê dibînin.
Modela malbata kevneperest û nêzikahiya ku îddet jî parçeyekî perwerdekirinê ye di sedema ku
jin ji malbata xwe (%6,1) ji malbata hevserê xwe (%8,5) îddetê bibîne. îddeta ku jin li malê duçarê
dibe carina ji aliyê zarokên wê ve (%4,2) carina ji aliyê zarok û hevserê xwe bi hev re (%1,2) tê kirin.
Xuya ye ku ahidiya zarokan a li gel îddetê dibe sedema ku ew jî di pê erojê de dibin faîlên
îddetê. Wekî din, tevî ku faîlên îddeta li ser jinê hem malbata xwe û hem jî malbata hevserê xwe
ne rêjeyeke zêde be jî (%1,9) ew dibe sedema bê parastin man û bê cesaretbûna jinan.
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
PS KOLOJ K
94
30,7
36,7
F Z K U PS KOLOJ K
57
18,6
22,3
PS KOLOJ K U ABOR
34
11,1
13,3
PS KOLOJ K Û ABOR
24
7,8
9,4
F Z K , PS KOLOJ K, ABOR Û ZAYEND
15
4,9
5,9
FZK
9
2,9
3,5
ABOR
8
2,6
3,1
PS KOLOJ K U ZAYEND
6
2,0
2,3
F Z K , PS KOLOJ K U ZAYEND
5
1,6
2,0
YEN D N
4
1,3
1,6
TÊHEV
256
83,7
100,0
50
16,3
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
202
66,0
78,3
GEFÊN ABORÎ
18
5,9
7,0
GEFÊN D DERBARÊ MAFÊ J YANÎ DE
23
7,5
8,9
GEFÊN BO ZAROKAN
7
2,3
2,7
GEFÊN BO X ZMÊN J NAN
3
1,0
1,2
GEFÊN FÎZÎKÎ
2
0,7
0,8
GEFÊN BU MAFÊ J YAN Û ZAROKAN DE
2
0,7
0,8
GEFÊN BO ABORÎ Û MAFÊ J YANÊ
1
0,3
0,4
TÊHEV
258
84,3
100,0
WENDAHÎ
48
15,7
306
100,0
TEHEVA GELEMPER
Ji %78,3'ê jinên ku rastî îddetê tên diyarkirine ku ew rew bo jiyana wan neziviriye talûkeyekê. Ji
%7,0 aborî, %8,9 bo mafê jiyanî, %2,7 zarokên wan, %1,1 bi gefên bo xizmên re rû bir û mane.
TABLO 19: CÛREYÊN ÎDDETÊ
CÛREYÊN ÎDDETÊ
GURAYÎ
TABLO 21: AH D YA ZAROKAN A L GEL ÎDDETÊ
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
BELÊ
127
41,5
65,8
NA
66
21,6
34,2
TÊHEV
193
63,1
100,0
WENDAHÎ
113
36,9
TEHEVA GELEMPER
306
100,0
AH D YA ZAROKAN A L GEL ÎDDETÊ
Ji berk u rew a 4 jinên ji 310 jinênku hevdîtin pê re hatiye kirin diyarkirine ku ew rastî îddetê
nehatine, be darî îstatîstîkan nehatine kirin. Li gorî vê ji 310 jinan, 98,7'ê wan diyarkirine ku rastî
îddetê hatine. Dîsa wan diyarkirine ku ew bûyerên îddetê ji % 91,8'ê wan li malê, ji % 38,6'ê li ber
çavên zarokan pêk hatiye. Bo vê tabloyê daneyeke bi kasî %36,9 wenda ye û nabe ku meriv bi
gelemperî texmîneke bike. Li gorî hevdîtinan rêjeya zarokên ku ahidiya îddetê dikin ji %65,8 e.
TABLO 22: REW A ÎDDETA L SER ZAROKAN
ÎDDETA L HEMBERÎ ZAROKAN
Ji jinên ku hevdîtin pê re hatine kirin tenê %36,7'an diyarkirine ku ew duçarî îddeta psîkolojîk tên.
Rêjeya yên ku diyarkirine ku ew rastî îddeta zîkî tên, %3,5; rêjiya yên ku duçarî îddeta aborî tên,
%3,1 e. Ji nêvî zêdetir î van jinan rastî gelek iklên îddetê tên.
44
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
TUNE
132
43,1
68,4
HEYE
61
19,9
31,6
45
100,0
TÊHEV
193
63,1
YEN D N
34
6,5
7,8
WENDAHÎ
113
36,9
TÊHEV
257
84,0
100,0
TEHEVA GELEMPER
306
100,0
WENDAHÎ
Rastiya ku îddeta li ser jinê îddeteke di hundirê malê de ye, bi bikarhatina îddeta ya ji aliyê
maliyan ve jî careke din hatiye pi trastkirin. Rêjeya bikarhatina îddeta li ser zarokan li hersê
bajaran bi qasî %31,6 hatiye çavdêrîbûn. Li gorî agahiyên di encama hevdîtinan de, zs %68,4'ê
zarokan di hundirê malê de rastî rêbazeke îddetê tên. Ji ber ku ew proje raste rast ne projeyeke
lêkolînkirina li qadan e, hevdîtin di derbarê cûreyên îddetê û nêzikahiya maliyan a di derheqê
îddetê de nehatiye girtin.
Pa eroja Mînakdayînan a bi Mekanîzmayên
Pi tevaniyê re
TEHEVA GELEMPER
TABLO 25: CÛREYÊ P TG R YA KU TÊ DAXWAZK R N
CÛREYÊ P TG R YA KU TÊ DAXWAZK R N
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
184
60,1
62,0
H QUQÎ
31
10,1
10,4
PS KOLOJ K U H QUQ
16
5,2
5,4
PS KOLOJ K, H QUQ Û ST HDAM
9
2,9
3,0
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
205
67,0
79,8
ST HDAM
8
2,6
2,7
SERLÊDAN K R YE
52
17,0
20,2
PS KOLOJ K Û ST HDAM
8
2,6
2,7
TÊHEV
261
84,0
100
P TG R YA H QUQ Û C VAK
6
2,0
2,0
WENDAHÎ
49
16,0
PS KOLOJ K û B C HBUN
5
1,6
1,7
TEHEVA GELEMPER
310
100,0
B C HBUN
4
1,3
1,3
AL KAR YA C VAK
4
1,3
1,3
AL KAR YA PS KOLOJ K, H QUQ , C VAK
3
1,0
1,0
PS KOLOJ K
3
1,0
1,0
PS KOLOJ K U TIBB
3
1,0
1,0
P TG R YA ST HDAM Û C VAK
3
1,0
1,0
YEN D N
10
3,3
3,4
TÊHEV
297
97,1
100,0
9
2,9
306
100,0
SERLÊDAN K R N/REW A NEK R NÊ
SERLÊDAN NEK R YE
Ji jinên ku rastî îddetê hatine %79,8'ên wan pi tî duçarîbûna îddetê tu serlêdan bo saziyên fermî
nekirine û tu pi tgirî negirtine. Rêjeya jinên ku diyarkirine ku wan pi tî îddetê serlêdan bo
saziyekefermî kirine %20,2 e. Rêjeya jinên ku tu agahî jê nehatine girtin jî %16.0 e.
TABLO 24: MEKANÎZMAYÊN KU J NAN SERLÊDAN K R NE
46
16,0
100,0
Li gorî agahiyên tabloya jorîn, ji 257 jinên ku bersiv jê hatine stendin % 79,8'an diyarkirine ku
heyanî destpêkirina vê projeyê tu serlêdan bo saziyekê nekirine. Ji van 208 jinan cara yekem di
çarçoveya projeyekê de pi tgirî stendine û bo hir saziyan hatine verêkirin. Ji %6 jinên ku
diyarkirine ku beriya vê pi tgirî ji hin saziyan stendine serî li ewlekariyê dane, ji %3,1'ê serî li
nevendên denduristiyê dane.
PS KOLOJ K
TABLO 23: REW A J NAN A SERLÊDANA L GEL SAZ YÊN
FERMÎ YA P TÎ PÊKHAT NA ÎDDETÊ
49
306
BO XWE U ZAROKEN XWE
CÎHÊN SERLEDANÊ
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
SERLEDAN NEK R YE
205
67,0
79,8
WENDAHÎ
EWLEKAR
17
5,6
6,6
TEHEVA GELEMPER
MEKAN ZMAYEN TENDUR ST YE
8
2,6
3,1
MEQAMEN EDL
4
1,3
1,6
KEYAT
3
1,0
1,2
Ji jinên ku hevdîtin pê re hatine kirin %97,1'an, ji hersê saziyên ku pi tevaniya projeye kirine, bo
xwe, bo zarokên xwe daxwaza pi tgiriya psîkolojîk, hiqûqi, istihdamî, bicîhbûn, pi tgiriya civakî an
jî çendek ji vanan kirine. Pi tgiriya ku jinên mexdûreyên iddete herî zêde daxwaz kirine bi rêjeya
47
4. Be : N rxand n
4. BE : NIRXANDIN
%62,1'ê pi tgiriya psikolojik e. Wekî din jî daxwaza pi tgiriya hiqûqî, alîkariya civakî, îstîhdam,
bicîhbûn an jî tibbî jî bi piranî hatiye kirin. Ji mînakdayînan yên ku xwestine ku di navbera wan û
kesên ku iddet li wan kirine de bo lihevanînê cîh bigirin jî di bin vebijêrka 'yên din' de hatine
nî andayîn.
TABLO 26: CÛREYA P TG R YA KU HATE DAYÎN
CÛREYA P TG R YA KU HATE DAYÎN
GURAYÎ
RÊJE
RÊJEYA MEQBÛL
P TG R YA PSÎKOLOJ K
137
44,8
45,5
VERÊK R NA PSÎKOLOJ K
40
13,1
13,3
P TG R YA H QÛQÎ
15
4,9
5,0
VERÊK R NA H QÛQÎ
10
3,3
3,3
P TG R YA PS KOLOJ K Û VERÊK R N
9
2,9
3,0
P TG R YA H QÛQ Û PS KOLOJ K
9
2,9
3,0
SERLEDER NEHAT HEVD T NE
8
2,6
2,7
VEREKER NA BA SAZ Y N AL KAR YA C VAK
7
2,3
2,3
P TG R YA ST HDAME
7
2,3
2,3
P TG R YA PS KOLOJ K O VEREK R NA ON M
6
2,0
2,0
P TG R YA PS KOLOJ K U VEREK R NA H QUQ
5
1,6
1,7
P TG R YA MADD
4
1,3
1,3
P TG R YA PS KOLOJ K Û MADD
4
1,3
1,3
VEREK R NA PS KOLOJ K U P TG R YA MADD
3
1,0
1,0
VEREK R NA ON M
3
1,0
1,0
YEN D N
34
11,1
11,3
TÊHEV
301
98,4
100,0
5
1,6
306
100,0
WENDAHÎ
TEHEVA GELEMPER
Di 6. meha projeye pê ve li Mêrsîn, Riha û Stenbolê jinên ku hevdîtin pere hatine kirin bo %45,5'ên
wan tene pi tgiriya psikolojik, bo %13,3'ê wan verêkirina psikolojik hatiye kirin. Rêjeya jinên ku
pi tgiriya hiqûqî û verêkirina hiqûqî bo wan hatiye kirin di rêzê de wiha ye; %5,0, %3,3. Ji jinan %2,3
re karek hatiye peydakirin. Ji aliye weqfê ve ji %1,3'an re pi tgiriya maddî hatiye kirin. Wekî din jî bo
pareke mezin ya jinan pi tgiriya psikolojik, pi tgiriya hiqûqî û verêkirin; verêkirina ÖN m,
pi tgiriya maddî, verêkirina saziyên civakî yên alîkariyê hatiye kirin. Bêyî pi tgiriya psikolojik
pi tgiriya tibbî û verêkirin, pi tgiriya hiqûqî û verêkirin, verêkirina bo saziyên alîkariyê yên civakî
hatiye kirin. Ji %11,3'ê yê van di bin vebijêrka 'Yên din' de hatine nî andayîn.
48
Di çarçoveya projeyê de, li sê bajaran bi daneyên ji formên jinên mexdûrê tundiyê hatine girtin hin
agahiyên li ber çav hatin peydakirin. Her çiqas di mijara tundiya li hemberî jinê de gelek minakên
ku rew a heyî pi tarast dikin yên dewlemend nebe jî, hin agahiyên ewle hatine bidestxistin. Dîsa
her çiqas armanca projeyê ya esasî lêkolîna di qadê de û pêkanîna alanîzê nebe jî, proje bi xwe û
encamên wê yên derketine holê, di mijara tundiya li ser jinan de hem ji bo saziyên civaka sivîl hem
jî bo rêveberiyên heremî encamên ba derxistine holê.
Di çarçoveya projeyê de derket holê ku boneya parastina ji tundiyê pêdiviya jinan bi pi tgiriya
saziyan heyen. Li gorî vê ji bo pêvajoya pê xistina stratejî û çareseriyê pêwîstî bi tevkariya aliyên
polîtîk û zagonsazan ya bi saziyên civakî re heye.
Li gorî encamên xebatê, li sê bajaran jin herî zêde di nava malê de rastî tundiyê tên. Jin herî zêde ji
zilamên herî nêz wan, yanî piranî rastî tundiya hevjînên xwe ya fîzîkî, psîkolojîk an jî tundiya
zayendî dibînin. Piraniya jinan di temenê zarokatiyê de zewicîne (%37.5) û piraniya wan jî di salên
destpêkê yên zewacê de rastî tundiyê tên (%53,4). Tundî wekî çande kî ji niv ên berê derbasî
niv ên nû dibe û mixabin herî zêde jî jin û zarok dibin maxdûrê vê yekî. Jinên ku bi daxwaza malbatê
(%65,8) an jî bi dilê xwe di temenê biçûk de dizewicin (24,2) piranî hêj hevserên xwe nasnekirî
dizewicin. Herî zêde jin ikl çi be bila bibe ji bo ku xwe ji pêkutiyên malbatê rizgar bikin, dizewicin. Lê
navenga ku diguhere kiryar, cure û zêdebûna tundiyê bandor dike.
Jin herî zêde diyar dikin ku rastî tundiya psîkolojîk tên. Ancax tundiya psîkolojîk ne bi tenê serê xwe
ye. Piranî wekî cureyên fîzîkî, zayendî û aboriyê pêk tê. Di encama lêkolînan de derketiye holê ku
rew a perwerdehî, aborî û ewlehiya civakî raste rast tu tesîrê li ser bikaranîna tundiyê nake. Li gorî
vê xebatê, asta perwerdehiya jiyanan kême (%75,9), karê wan tuneye (%81,6) û tu ewlehiya wan
ya civakî tuneye (%41,3). Ancax, jinên ku perwerde dîtine, xwedî kar û ewlehiya civakî jî rastî
tundiyê tên. Ev jî dide nî andan ku ev sedem ji bo vê têrê nakin. Tê kirîn ku zêdetirê rew a
perwerdehî, aborî û psîkolojîk ya kiryarên tundiyê di vê mijarê de eleqedar e. Xebatên hatine kirin
mixabin, boneya ku piranî li ser mexdûran tê me andin, derbarê kiryaran de tu daneyan nadin me.
Jiber ku piranî tundî di nava malê de tê dîtin, zarok jî dibin ahidê wê (%65,8) û ew jî rastî tundiyê
tên (%31,6). ahidiya zarokan ya tundiyê, rê li ber vedike ku zarok jî meylê tundiyê bikin û tundiyê
bikarbînin. Li gel vê ev ahidiya zarokan ya tundiya nava malbatê ku di dema civakbûnan wan de
rû dide, tundiyê dike parçeyek jiyana wan û wekî amurekî perwerdehiyê ji aliyê wan ve tê dîtin. Her
çiqad di çarçoveya vê xebatê de nehatibe lêkolînkirin jî, di encama gelek lêkolînan de derketiye
holê ku jinên rastî tundiyê hatine, li hemberî zarokên xwe jî tundiyê bikar tînin.
%79,8 jinên rastî tundiyê hatine diyar kirine ku pi tî tundiyê wan tu care serî tu rêxistinan nedane.
Hima bêje hemû jinên ku me pê re hevdîtin kiriye derbarê têko îna saziyên sivîl ya li hemberî
tundiya li dijî jinê xwedî agahî nînin. Hatiye dîtin ku boneya ku tundî di nava malê de tê dîtin, jin
çîroka xwe ji tu kesî re venabêjin. Ji ber ku di nava malê de rêya diyalogên demokratîk tuneye û
derva jî jin nikarin tevli jiyana civakê bibin, mijara tundiyê li nava malê asê dihêle.
Jinên ku rastî tundiya di nava malê de tên nikarin bi serê xwe li hemberî vê têko în bidin û xwe rizgar
bikin. Ji ber vê jî em nikarin derbarê vê tundiya li nava malê de agahi bigirin.
49
Encam
ENCAM
Ji ber ku her tim jin rastî tundiyê tên, bêhêvî dibin, nizanin wê serî li ku bidin, rew a malbatên
kevne opî û girtî û tevlibûna jiyana civakî, di vê mijarê de her tim tenê dimînin. Fikra tundî
meseleyekî navmalbatiyê di nava jinan de gelek zêde ye. Jinên ku tu hêviya wan ji pê erojê tuneye
û ji ber pê eroja zarokên xwe di nava karê de ne, hevjînê xwe yê ku tundiyê li wê dike li gel hemû
tundiya wî jî, hevserê xwe diparêze. Dîsa, boneya ku tundî ji aliyê civakê ve jî tê qebûlkirin û çîrokên
tundiyê yên dayîk û xwesiya wê jî hene, li ûna pi tevaniyê jin; hem ji aliyê jinan û hem jî ji aliyê
zilaman ve tenê têne hi tin. Ev jî hêza têko îna jinan ya li hemberî tundiyê qels dike.
Ji 310 jinên ku me pê re hevdîtin pêkaniye 306 jinan diyar kirine ku ew rastî tundiyê hatine. Ji van
jinên rastî tundiyê hatine tenê %20,2 jinan serî li saziyan dane. Ev raje ji ber ku jin di nava jiyanek
teng de dijîn, nikarin xwe bigihînin mekanîzmayên pi tgiriyê, nezanî, bêhêvîtî û tirsê, ev qas kême.
Serlêdan û giliyên jiyanan yên ji ber tundiyê bo dîtina tundiyê û encamkirina tramvayên kesî xwedî
giringiyê ye.
Ji ber vê jî pirsgirêkên derûnî û fîzîkî yên jinên ku nikarin pi tgiriyê bigirin û di nava malê de asê
dimînin, zêde dibin û di nava demek gelek dirêj de ancax dikarin rehabîlîte bibin. Xeyîdin,
karnekirina nava malê û çuyîna mala malbata xwe ya jinên ku rastî tundiyê tên, pê î li ber tundiyê
nagire, lê ji bo demekê wê taloq dike. Wekî hatiye gotin, tirsa jinana ya pê erojê, zarok û tunebûna
ewlehiya civakî van rêyên protestoyê ji holê radike û bê tesîr dike. Dema ku jinan ji ber ewlehiya
canê xwe û zarokên xwe ketin nava tirsê û nikarîn bi tenê serê xwe têko în bidin, bi hêsantir serî li
saziyan didin.
Herî zêde jin, ji ber bendewariyên psîkolojîk (%62,0) serî li saziyan dane. Di rêza duyemîn de jî ji bo
pi tgiriya hiqûqî (%10,4) serlêdan tên kirin. Gelek caran tê dîtin ku jin çend cure alîkariyan bi hevre
jî dixwazin. Daxwazên pi tgiriyê yên wekî, starbûn, tenduristî, hiqûqî, madî û civakî li gel pi tgiriya
psîkolojîk tê xwestin. Di çarçoveya projeyê de %45,5 jinên ku serî li her sê saziyan dane, tenê
pi tgiriya psîkolojîk xwestine. Piraniya jinên ji bilî vê ligel alîkariya psîkolojîk, alîkariyên wekî,
arastekirin, pi tgiriya hiqûqî, alikariya civakî, îstihdam û alikariya madî daxwaz kirine.
Bi vê projeyê hatiye xwestin ku jin ji mafên xwe yên civakî, aborî û yasayî bên haydarkirin, bikaribin
ku pi tî tundiyê xwe bigihînin mekanîzmayên pi tgiriyê yên heremî û di pêvajoya çareserkirina
pirsgirêkên pi tî tundiyê rû didin de ji wan re pi tgirî bê dayîn û encam bên diyarkirin.
Li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê ku wekî qada xebatê hatiye diyarkirin, bi 320 jinan re bi rû bi rû hevdîtin
hatin pêkanîn. Di encama hevdîtinen bi jinan re yên di civînên taxan, semîner, serlêdanên malan û
çalakiyan de derket holê ku bi gi tî jin nizanin wê çewa serî li mekanîzmayên pi tgiriyê bidin. Ji sedî
99 jin ji Baroyan (Navenda Mafê Jinan ya Baroyan), ONÎM'a girêdayî Midûriyeta Polîtîkayên
Malbatî û Civakî ku dikarin bi hêsanî xwe bigiheninê, haydar nînin. Rêxistinên civaka sivîl an jî,
rêxistinên civaka sivîl yên bi taybet li ser jin û zarokan xebat didin me andin jî heman çarenûsê
parve dikin. Di qada ku proje le hatiye pêkanîn de tu têkiliya jinan bi qada cemaweriyê re tuneye.
Sedama vê dibe ku asêbûna jiyanan ya Qadên taybet ên bixwe bibe; lê ya herî girîng danasîna
van saziyan ya bi xwe ye. Di çarçoveya vê projeyê de nêzî du hezar jin ji van mekanîzmayên
pi tgiriye yên heremî hatine agahdarkirin û çewaniya xizmetgirtina ji van saziyan û xizmetan ji
wan re hatiye vegotin.
Hinek civinên di çarçoveya projeyê de hatine girtin, di navedên qursên ku jin piranî diçin (HEM,
ÇATOM, ASPÎM) û di hin rêxistinên civaka sivîl yên bi heman qadê dixebitin de hatine girtin. Hatiye
dîtin ku jin di van navendên ji bo pi tgiriye bidin jin û malbatê xebatan dime înin de, nikarin xwe
bigihînin hin agahiyan pêwîst. Kêmasiyek mezin e ku jin nikarin di qursên pi eyî an jî di warê mafê
mirovan de dema rasti pirsgirêkekî hatin, li van navendan agahiyê bigirin. Ev jî dide nî andan ku
plana netewî ya çalakiyê ku hikûmetê ji bo têko îna li hemberî tundiya li dijî jinan û ji holê rakirina
newekheviya zayendiya civakî derxistiye, ji aliyê sazîyên cemaweriyê ve tam nehatiye fêmkirin. Di
me agahdarkirina derbarê xebatên projeyê de têkiliyên pêwîst nehatine pêkanîn. Rayedarên van
saziyan zehmetî dane nî andan.
Tê xwestin ku di plana çalakiya netewî ku ji bo têko îna li hemberî tundiya li dijî jin û zarokan hatiye
çêkirin de saziyên cemaweriyê bi saziyên civaka sivîl yên di warê jin û zarokan de dixebitin re
xebatê bime înin. Lê tê dîtin ku di qada pêkanînê de ev sazî tevkariyê nakin. Ancax ji bo plana
çalakiya netewî ba bê pêkanîn pêwîstî bi tevkariya zanîngeh û koordînasyona saziyên ku di warê
parastina mafan de xebat dime înin pêkane.
Piranî jin di nava malê de rastî tundiyê tên. Boneya ku di nava malê de pêk tê, nayê ber çavan û di
qada taybet te asê dimîne. Gelek sedemên vê hene. Gelek caran jin ji bo parastina hevjînê xwe vê
yekê bi lêv nake û ditirse qala vê bike. Sedemeke din ya dernetina holê a tundiyê jî qebûlkirina
tundiyê ya çandiye. Lewra tundî wekî amurekî perwerdehiyê hêj di zarokatiyê de tê hînkirin, jin ve
tundiye di zarokatiya xwe de ji bavê xwe, pi tî zawacê jî ji hevjînê xwe dibîne. Loman ne pêkane ku
derbare tundiya ku rewa tê dîtin de bê axivîn. Sedemek jî qutbûna jinan ya ji perwerdehiyê ye. Eger
zarok hebin ancax jin dikarin bibin parçeyekî jiyana civakî. Ji bo jinên ku nikarin ji malê derkevin,
rizgarbûna ji pirsgirêkan û peydakirina rêyên çareseriye gelek zehmet e. Di pêvajoyek wiha ya
tenêtî de rizgarbûna ji vê hêz û motîvasyonekî gelek zêde dixwaze. Pi tgiriya saziyên li ser
pirsgirêkên jinan xebatê dikin ji bo hêzdayîna jinan gelek girîn e. Xebatên li qadê hatine me andin
jî didin nî andan ku ji bo kêmkirina tesîrên tundiyê yên li ser jinê û bo pêkanîna hijmendiya di warê
mafan de pi tgiriya van saziyan û têkiliyên wan yên bi jinan re gelek girîn e.
50
51
Her wiha hatiye dîtin ku mijara tundiya li ser jinan ku wekî meseleyekî li nav malê tê dîtin,
pirsgirêkekî civakî ye. Dema ku jinan zanîn ew ne tenê ne ji bo daxwazkirina mafên xwe wêrekî
tevdigerin.
darizandinê jî jinan zehmetî ki andine. Jinên ku di warê civakî û aborî de xwedî dezavantajekî ne
dema di rêyên darizandinê de rastî van pirsgirêkan tên hêviya wan di kê û dixitimin. Pêwîste ku jin
di hemû qadên jiyanê de xwedî pi tgiriyekê bin.
Di çarçoveya vê projeyê de, ji 320 jinên li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê hatine saziyê civaka sivîl re
pi tgiriya psîkolojîk û hiqûqî hatiye dayîn. Ji van jinan hinek jî ji bo pi tgiriya hiqûqî û tenduristiyê
bigirin ji mekanîzmayên heremî re hatine arastekirin. Piraniya jinên ku hatine saziyan pi tgiriya
psîkolojîk daxwaz kirine. Jin ji ber sedemên civakî û çandî nikarin têrê xizmeta psîkolojîk bigirin. Ji
van jinên ku pi tgirî girtine, dan diyarkirin ku beriya niha tu carê pi tgirî ji cihekî negirtine. Li
Tirkiyeyê di nexwe xaneyên dewletê de ji bo hemû kesî girtina pi tgiriya psîkolojîk gelek zehmet e.
Li aliyê din girtina vê xizmetê ya taybet ji gelek buhaye. Lê ji bo nîqa kirina pirsgirêkan û
ewirmendiyê, pi tgiriya psîkolojîk û tenduristiyê ya ji jinan re gelek pêwîst e. Bi taybet li Rihaye di
psikologê taybet te dermanbûn gelek zehmet e. Astengiyên brokratîk, bendewariyên civakîçandî û kêmasiya aboriye jinan tenê dihêle û wan bi pirsgirekan re rû bi rû dihele.
Koordînasyona di navbera saziyan de wê kêmasiyên brokratîk daxe asta herî jêr. Jinên ku
wekaleta zarokên wê li cem bav ji bo ku bikare zarokên xwe bibîne divê serî li dadgehê bide. Di vê
rew ê de ji bo bikare doz veke pê iyê ji wê pereyê dadgehê û psîkolog tê xwestin. Ev pêkanîna ku li
ne gorî jinan e jiyana jinan têxe nava zehmetiyê.
Di qursên cemawerî rêveberiyên heremî de hatine vekirin û xebatên ji bo pî eyê di vî warî de
kismek daxwazan pêk tîne. Jin dikarin biçin navendên nêzî malên xwe lê nikarin bi rêkû pêk biçin
bên. Piranî ferdên malbatê bav, bira, hevjin û xesû- destûr nadin jin derkevin derva. Ji ber vê jî hin
xebatên projeyê di malan de hatine pêk anîn. Ji bo jin bikaribin xwe bigihînin mekanizmayên
pi tgiriyê divê malbat bên agahdarkirin.
Ji bo jinên rastî tundiyê hatine, di çarçoveya qanûna hejmar 6284 ya Parastina Malbatê û
Pe îlêgirtina Tundiya li Hemberi Jinan de girêdayî Wezareta Malbat û Polîtîkayên Civakî de di sala
2012'an de li 14 bajarên pîlot Navendên Pê îlêgirtin û opandine ( ONÎM) hatin avakirin. Di nava
du salên dawî de ji hatiye plankirin ku li tevahiya bajarên Tirkiyeyê ev navend bên vekirin. Tê
xwestin ku ON M bi pergala yek derî (Di çarçoveya vê pergalê de hemû pirsgirêk li cihekî tên
çareserkirin) bixebite, wekî ku hatibû xwestin nexebitî. Hejmara ON M'an ji her wiha nehatiye
zêdekirin. Li Stenbol, Mêrsîn û Rihayê ONÎM'ek hene. Di ONÎM'ê pîlot de hatibû plankirin ku ji
jinan re pi tgiriya psîkolojîk bê dayîn lê ev xizmet nehatiye dayîn. Tunebûna personel û kêmasiyên
organîzasyonê sazî bê feyde hi tiye. Bi vî avayayî ji bo van sê bajaran; jinan nekariye xwe bigihînin
van saziyan.
Bi vê projeyê li sê bajaran ji jinan re li gel pi tgiriya psîkolojîk, xizmeta hiqûqî jî hatiye dayîn.
Parêzerên ku dildarî tevli projeyê bûne, ji jinên mexdûrê tundiyê re, derbarê mafan, pêvajoya
yasayî, mekanîzmayên pi tgiriyê û muameleyan de agahî dan. Jinên bûne mexdûrê tundiyê pi tî rê
û rêbazên yasayî hîn bûn wêrekiya wan zêde bû. Lewra pêdiviya jinan di vê pêvajoyê de bi van
agahiyan heye.
Ji bo agahdarkirina jinan ya ji pêvajoyên yasayî Komîsyonên Mafê Jinan ê Baroyan yên li bajaran
gelek fonksiyonelin. Ev komîsyon ji sala 1995 vir ve, li Rihayê ji 2011 vir ve û li Mêrsînê jî ji 2014 vir ve
xebatên xwe dime înin. Ev pi tgiriya hiqûqî ji bo jinên dibin mexdûrê tundiyê û têko îna li hemberî
tundiyê gelek hêz didin wan.
Di çarçoveya projeyê de jin arasteyi baroyan hatine kirin. Ev yêk bê pirsgirêk pek hatiye. Lê carnan
jinan boneya ku têre ew ne parastine, ji hin parêzeran gazinc bûne. Pi tî destpêk pêvajoya yasayî
jinên ku tu çavkaniyên wan yên aborî tunene di warê lêçoyînên dadgehe de zehmetî ki andine.
Boneya vê jî gelek garan encamên dihatin xwestin nehatin bidestxisti. Ji ber pêvajoya dirêj ya
52
Encam
Jinên ku biryar didin hevjînên xwe berdin, di pêvajoyên hevberdanê an jî jiyanê de rastî pirsgirêkên
aborî tên. Di vê pêvajoyê de zagonên ku vê pirsgirêkê çareser dikin tuneye. Ji ber ku aliyê darazî de
ev zagon tuneye, jin nikarin mehra xwe xerabikin û neçar dimînin ku beyî mehr bi yekî re bi zewcin.
Jinên ku wiha neçar dimînin mecbûrî gelek caran zarokên xwe jî li cem bavê wan dihêlin.
Mehaniyên pi tî hevberdanê ji jinan re tê dayin jî ji derdê wan re nabe çare û têrê nake. Her çiqas ev
pi tgiriya tê dayîn tenê têra pêdiviya bike jî, zêdetirê jinan neçar dihêle. Aliyê din ev pi tgirî ji ji bo
demekê tê dayîn. Ev dem jî li gorî rew a jinan ya resen nayê diyarkirin. Ji ber ku dema ji jinan re tê
dayîn gelek kême, jin nikarin di nava vê demê de ji xwe re kar peyda bikin an jî hînê pî eyekî bibin.
Her wiha ji ber zarokên wê yên biçuk jî jin nikarin bi rehetî tevbigerin û jiyana xwe bidomînin. Ji ber
ku kre û malên meyzekirina zaroka di zagonê de wekî mafekî civakî nehatiye diyarkirin ev ji bo
jinan dibe kulfetekî din ê abarîyê.
Jinên ku gelek caran neçar dimînin tercihekî bikin, mixabin nikarin tena serê xwe bi hemû
pirsgirêkan re têko în bidin. Eger hevjînê xwe berda be, guhertina nasnameyê bigre heta
kirêkirina malê, siud wergirtina ji xizmetên aredariyê heta muameleyên abonetiyê gelek
zehmetiyan diki înin. Jinên ku têrê perwerde nedîtine nikarin tevli jiyana civakî bibin û rastî gelek
pirsgirêkan tên.
Ji bo ku jin bikarin van pêvajoyan bi rehetî derbas bikin, stargehên jinan wekî îmkanekê li holê ne.
Lê ji ber ku li Tirkiyeyê Rew a Jinê tam ne diyare pirsgirêk tam nayên çareserkirin. Zarokên kur
yên ji 12 saliyê mezin ji dayikan digirin. Ev jî pi tî hevberdanê carekedin malbatê perçe dikin.
Kêmasiyên stargehên jinan, kelebalixbûn û bêderfetiyên din pirsgirêkên din ên van stargeha in. Ji
ber van pirsgirêkan stargehên jiyanan têrê nakin.
Jinên ku derfata wan ya xebatê tuneye û têrê perwerdehî nedîtine di van pêvajoyan de nikarin ji
xwe re rêyekî vekin. Tenêtî û bêçaretî, wan mecbûr dihêle ku di nava tundiyê de jiyana xwe
bidomînin. Ji ber ku zagonên dewleta civakî û yên derbarê jinan de tunene tundiya li ser jinan her
roj diçe zêde dibe û têko îna li hemberî tundiyê jî qels dike. Polîtîkayên heyî bi ve artin û parastina
jinan hewl didin tundiyê ji holê rakin. Ev pêkanîn jî azadiya jinan ji holê radikin û rê li ber tundiyekî
nû vedikin. Lê divê tundî wekî pirsgirêkekî civakî û çandî bê qebûlkirin û ji mexdûr ber bi kiryar ve bê
çareserkirin. Tenê parastina mexdûra tundiyê têrê nake. Divê ji bo pirsgirêk ba bû çareserkirin,
kiryar jî bê perwerdekirin û ji wî re be gotin ku tundî li dijî mafê mirovan e. Li gel vê divê zagonên
têrê jî hebîn. Di têko îna li hemberî tundiya li ser jinan û newekheviya zayendiya civakî de peywira
herî sereke ya dewletê ye. Xebata koordîne ya zagonçêker, polîtika diyarker û pêkanînera
berpisyariya dewleta civakiye. Ji bo ku plana çalakiya netewî ku li gor hiqûqa netewî û peymanên
navnetewî hatiye diyarkirin û parastina statuya jinan jî dihewîne ba birêve biçe, lazime hemû
kêmasî ji holê bên rakirin. Pêwîste ku saziyên ji bo têko îna li hemberî tundiya li ser jinê hatine ava
53
kirin, yên wekî ONÎM'ê bi rêxistinên civaka sivîl re di nava têkiliyê de bixebitin. Nêrîna xelet yên
saziyên cemaweriyê ya ji rêxistinên civakî û rêveberiyên heremî re hêza têko înê kêm dike û vê
hêzê di kêne. Pêwiste ku saziyên navborî ji bo hêzdayîna rêxistinên civaka sivîl û rêveberiyên
heremî xebatan bike. Wiha dê aliyên civakî û etîk yên xebatê xurtir bibe. Lewra rêveberiyên heremî
ba tir dikarin xwe bigihînin mirov û koman. Di vê çarçoveyê de divê rêveberiyên heremî jî bibin
xwedî hi mendiyekê ji bo zarok û jinan. Di aredartiyê de pêwîste planên stratejîk li gorî wekheviya
zayendiya civakî bên çêkirin, cudakariya pozîtîf bê bikaranîn û butçe ji li gor zayendiya civakî bê
diyarkirin. Wiha be de pirsgirêka jinan ba bê fêmkirin ku; ev pirsgirêk ne meseleyekî
navmalbatiye, pirsgirêkekî civakiye.
Encam
pêkanîna wekheviya zayendiya civakî ya askarî pêkan e. Ev jî ji bo ber rehbûna têko îna li
hemberi tundiya li ser jinan ji holê rakirina cudakariya li hemberî jinan wê bibe gavekî yasayî ya
girîng.
Wisa tê kirin ku encamên vê projeyê li Tirkiyeyê ji bo xebatên li ser tundiya li hemberî jine, ji
saziyên van xebatan dime inin, saziyên cemawerî, saziyên sivîl, tor û platformên parazwanên
mafan yên netewî û navnetewî, zanîngeh, aktivîst û dildaran re wê tevkariyek ba bide.
Di çarçoveya vê projeyê de civîn, perwerdehiyên zêdekirina kapasîteyê, serdanên malan, atolye û
çalakî hatin pêkanîn. Ev xebat li sê bajaran hatin me andin. Bi saya van xebatan li van bajaran,
saziyên civaka sivîl yên li ser jin û zarokan xebat didin me andin tecrube parvekirin û hevdû ji nêz
ve nas kirin. Di çalakiyên wekî 8'ê Adarê de bi hevre xebat me andin. Diyalog û niqa an van
saziyan yên bi hevre kapasiteya wan ya çavkaniya mirovan gelek zêde kir. Di xebatên projeyê de
armanc ew ku hemû saziyên civaka sivîl tevli bibin, lê zêdetirê saziyên jiyan eleqe nî a xebatan da.
Ev bêeleqetiya ber reh ya li hemberi projeyê jî da nî andan ku hêj pirsgirêkên newekheviya
zayenidaya civakî û tundîya li ser jinan denê wekî pirsgirêka jinan tê zanîn. Xebatên saziyên
navborî û saziyên civaka sivîl yên di mijarên newekheviya zayendiya civakî de tesîrê li ser çêkirina
polîtîkayan nake. Têrênekirina kapasîteya van saziyan, pêkanîna xebatên lobiyê jî asteng dike.
Loma tena serê xwe xebatên rêxistinekî civaka sivil ji bo têko îna li hemberi tundiya li ser jinan ya li
Tirkiyeyê têrê nake û encamên ba dernaxe holê. Vê xebatê jî daye nî andan ku têkilî û diyalogên
di navbera saziyên civaka sivîl de ji bo têko îna li hemberî tundiya li ser jînê pêwîste. Ji bo ku
înisiyatifa îradeya sivîl neyê astengkirin, vê xebatê derxistiye holê ku lazime ji bo xebatên lobiyê
saziyekî civaka sivîl ya bi tesîr bê avakirin.
Ji bo avakirina civakekî sivîl ya bi hêz, di mijarên newekheviya zayendiya civakî û tundiya li ser
jinan de pêkane ku tesîrek li ser zimanê rêveberiyên heremî û aredariyan bê kirin. Dibe ku di çalakî
û bernameyên aredarî, konseyên bajaran û meclîsên jinan de perspektifa wekheviya zayendiya
civakî bê bicihkirin.
Bi vê projeyê di asta heremî de rolgirtina rêxistinên civaka sivîl ya di nava projeyê de ; di asta
heremî de pi tgiriya ji jinên bûne mexdûrê tundiye re hatiye dayîn û di vê demê diyarkirina
mekanîzmayên pi tgiriyê yên heremî destkeftiyên gelek girîn in. Zêdekirin û ber rehbûna xebat û
irîkatiya saziyên sivîl yên heremî û rêveberiyên heremî, divê neyê îhmalkirin.
Berdewamkirina diyalog û têkiliyên di navbera saziyên civaka sivîl yên di vê pêvajoyê de derketine
holê, wê hêz bide xebatan û xebatan hêsan bike. Li aliyê din tora têkiliyên di pêvajoya projeyê de
hatine avakirin, ji bo opanin, tema ekirin û kontrolkirinê dibe ku veguheze mekanîzmayekî ba jî.
Dive bi vî alî de xebatên sazbûnê dewam bikin.
Xebat, encamên hatine destxistin û çavderiyên di ve projeyê de derketine holê ji bo saziyên
civaka sivîl yên li ser mijara têko îna li hemberî tundiya li ser jinan, gelek ba bûne. Tundiya li ser
jinê pirsgirêkeki di nava malê an jî ya qada taybet nine, berevajî vê pirsgirêkek civakî û polîtîk e. Di
vê çarçoveyê de pirsgirêkekî cemawerî û hiqûqî ye. Loman dîtina pirsgirêkê, analîzkirina rew a
heyî, raseqîniya Tirkiyeyê, rêyên çareseriyê û pekanîna qanalan, polîtîkayekî dewletê û
bernameyekî hikumetê divê. Temsîlkirin û rolgirtina jinan ya di qadên, civakî, siyasî û aborî de, bi
54
55
FROM THE PRESS
www.atasehirhabercigazete.com
www.mersinkent.com
www.insanhaber.com
www.bestanuce1.com
LINKS
http://www.mersinkent.com/guncel/dunya/6495-guenebakan-kadn.html
http://www.evrensel.net/news.php?id=52570#.UcRKAQOJHuA.email
http://www.atasehir.com.tr/?p=11438
http://www.ucansupurge.org/turkce/index2.php?Hbr=1381
http://insanhaber.com/kadin/kadinlar-siddete-karsi-bilincleniyor-h10830.html
http://www.yoltv.eu/kadin/kadinlar-siddete-karsi-bilincleniyor-h823.html
http://www.feminkurd.net/content.php?newsid=13526
http://www.ozgurgundem.com/?haberID=68815&haberBaslik=%C5%9Eiddete%20kar%C5%9F%C4%B1
%20g%C3%B6n%C3%BCll%C3%BCler%20a%C4%9F%C4%B1&action=haber_detay&module=nuce
http://www.insanhaber.com/kadin/her-kadin-kendi-siddet-hikayesini-anlatiyor-h20294.html
http://www.bestanuce1.com/haber/107094/cinsiyet-temelli-esitsizlige-ve-siddetle-karsi-yereldenmucadele
http://atasehirhabercigazete.com/haber_detay.asp?haberID=5855
http://bitarafhaber.com.tr/basak-sanatta-siddet-semineri.html/#.VFIBwmL7D34.facebook
http://www.mavikalem.org/2014/09/kadinlar-icin-ureme-sagligi-ve-cinsel-saglik/
http://atasehirhabercigazete.com/haber_detay.asp?haberID=5855
http://bitarafhaber.com.tr/basak-sanatta-siddet-semineri.html/#.VFIBwmL7D34.facebook
http://www.iha.com.tr/haber-mersinde-kadin-orgutleri-kadin-aday-sayisinin-artmasini-istiyor310356/
http://www.haberler.com/kadin-orgutleri-kadin-aday-sayisinin-artmasini-5283024-haberi/
http://www.aytugatici.com/etknller/2156-guenebakan-kadn-dernei-organizasyonunda-mersindekikadn-dernekleri-ile-bir-araya-gelerek-kadnlara-yoenelik-sorunlar-ve-coezuem-oenerilerinikonutu-25072013.html
http://www.diclehaber.com/tr/news/content/view/388544?page=16&from=174636345
http://www.bestanuce1.com/haber/107094/cinsiyet-temelli-esitsizlige-ve-siddetle-karsi-yereldenmucadele
http://www.ozgurgundem.com/index.php?haberID=114550&haberBaslik=%C5%9Eiddete%20u%C4%9Frayan%20kad%C
4%B1nlara%20destek%20projeleri&categoryName=Kad%C4%B1n&categoryID=9&action=haber_detay
&module=nuce
http://www.urfahaber.net/haber/urfada-kadin-siddeti-gizliyor-16368.html
http://www.avrupa.info.tr/en/eu-and-civil-society/eu-and-gender-equality/kadinlar-icin-neyapiyoruz/avrupa-birligi-kadina-karsi-siddetle-muecadeleye-destek-veriyor.html
http://thecitydergisi.com/gunebakan-kadin-dernegi-kadina-siddeti-durduracak/
PROJECT PHOTOS

Yayına ulaşmak için tıklayınız

Transkript

Benzer belgeler

Çocukken her resim yaparken yakanlandığında babasından ve

Celcelûtiye Duası Tarîkatül Süghra