ABD, Avrupa ve Türkiye`de Doktora Eğitimine

Ulusal ve Uluslararası
Boyutlarıyla Doktora Eğitimi
Çalıştayı
20 – 21 Mayıs 2014
İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi
İstanbul - Türkiye
A.B.D, AVRUPA ve TÜRKİYE’ DE
DOKTORA EĞİTİMİNE BİR BAKIŞ
Prof. Dr. Haydar ÖZPINAR
İstanbul Aydın Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü
Doktora Eğitimi
Doktora eğitimi akademik kariyer yapacak bilim
insanı ve aynı zamanda kamu ve özel sektör
kuruluşlarında
uluslararası
performans
gösterebilecek ve katkıda bulunabilecek uzmanlar
yetiştirmek için yapılır
Kaynak: Sabancı Üniversitesi Lisansüstü Programları
Amacı
Doktora programının amacı, öğrenciye bağımsız
araştırma yapma bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış
açısı ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere
ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği
kazandırmaktır.
Kaynak: YÖK Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Amacı
Doktora çalışması:
(1) Bilime yenilik getirme
(2) Yeni bir bilimsel yöntem geliştirme
(3) Bilinen bir yöntemi yeni bir alana uygulama
niteliklerinden birini yerine getirmelidir.
Kaynak: YÖK Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Doktora en yüksek seviyeli akademik derecedir.
Öğretim elemanı olarak Üniversitelerde çalışabilmek, ders
verebilmek ve araştırma yapabilmek için doktora derecesi
önkoşuldur.
Doktora eğitimi dersler ve yeterlik sınavını geçtikten sonra
tez çalışmasından oluşmaktadır.
Derslerini veren ve yeterlik sınavını geçen öğrenci tez
konusunu savunur.
Tez konusu öğrencinin akademik kariyerinde tanınacağı
uzmanlık alanını belirlemekte kilit rol oynamaktadır.
Kaynak: http://iibf.pau.edu.tr
Mühendisler ve Temel Bilimler’ de Doktora
yapılırsa Ph. D (Philosophy of Doctorate)
olunmaktadır;
Felsefede
Doktora
yapılırsa
Philosophy” olunmaktadır.
“Doctor
of
Türkiye’ de Doktora
Programına Kabul Şartları
O Diploma (Yüksek Lisans veya lisans)
O Asgari bir genel not ortalaması
O Resmi not çizelgesi (transkript)
O Tavsiye mektupları
O Başvuru yazısı
O Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı Sonuç Belgesi ALES
O Yabancı Dil Belgesi (TOEFL, IELTS, KPDS, ÜDS, YDS)
Türkiye’ de Doktora
Programına Kabul Şartları
O Ayrıca aşağıda listelenen ek belgeler de aday için
pozitif değerlendirme sonucu yaratacaktır. Bunlar:
O Niyet mektubu
O Yazılı çalışma örneği (makale, ödev, tez, vb.)
O Portfolyo (PDF. CD/DVD, basılı malzeme, saydam,
online portfolio)
Türkiye’ de Doktora Başvurusu
Değerlendirme Süreci
O Enstitünün oluşturduğu bir Kabul Jürisi tarafından
değerlendirilir. Kesin kabul, Jüri'nin önerisinin Enstitü
Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak adaylara
duyurusu yapılır. Enstitü adayları yazılı ve/veya sözlü
imtihana çağırabilir.
O Başvurular, Akademik Takvimde ilân edilen süreler
içerisinde sonuçlandırılır.
O Yurtdışından gelen ya da yurtdışında öğrenim gören
adayların eğitim almış oldukları kurumun tanınırlığı
ve almış oldukları eğitimin uygunluğu YÖK tarafından
onaylanmalıdır (Kaynak: http://iibf.pau.edu.tr).
Avrupa Birliğinde
Doktora Eğitimi
O Avrupa
Birliği
Ülkelerinin
yükseköğretim
sistemlerinde bazı farklılıklar görülmektedir. Master
ve Doktora dereceleri ve terimlerinin ülkeden
ülkeye farklılık arz etmesi bunlardan birisidir.
O Avrupa’daki bir başka eğilim lisans sürelerinin
kısaltılmasıdır. Master ve Doktora süreleri
bakımından da farklılıklar vardır
O (Kaynak: Tuncer ve Taşpınar, 2004).
Tablo 1: AB ve AEA Ülkelerindeki Yükseköğretim Sistemleri ve Derece Yapıları
(Tuncer ve Taşpınar, 2004)
Bir AB Ülkesi:
Almanya’ da Doktora Eğitimi
ve Koşulları
O Doktora
çalışmaları Üniversitelerde yapılmakta;
Fachhochschule denilen Meslek Yüksek Okullarında
Doktora yapılmasına izin verilmemektedir.
O Doktoraya başvurmak için geçerli bir Master
diplomasına sahip olmanız gerekmektedir.
O Mezun olunan Üniversite çok önemli bir kabul ölçütü
değildir.
O Sizi destekleyen ve yanında doktora yapmanıza izin
veren bir danışman Profesör bulmak zorunludur.
O 5 yıllık Üniversite mezunu olmak veya Yüksek Lisansı
tamamlamış olmak gerekmektedir.
O Danışmanlığınızı kabul eden Profesörden kabul
belgesi alındıktan sonra Üniversitenin istediği diğer
belgeler tamamlanarak Üniversiteye Doktora
Öğrencisi olarak kayıt yaptırılmaktadır.
O Üniversite tarafından istenilen belgeler aşağıda
sunulmaktadır:
O Lisans ve Yüksek Lisans Diploması
O Yabancı dil belgesi
O Burs veya geçimini sağlayacağını gösteren belge
O Sağlık kurulu raporu
O Almanya’da Doktora yapmak için daha önce
Almanca bilmek şart aranmaktaydı. Günümüzde
ise İngilizce bilmek doktora yapmak için yeterli
olabilmekte ve İngilizce olarak yazılabilmektedir.
O Doktora öğrencisinin literatür takibi bakımından
İngilizceye hakim olması ön koşul olarak
istenilmektedir.
O Doktoralar
İngilizce ve Almanca olarak
yazılabilmektedir.
O Doktora öğrencisi olarak bilimsel çalışmalar yapmak
ve bu çalışmalarınızı Doktora Danışmanınıza
göstermekle yükümlüsünüzdür. Sizden beklenilen,
Doktora konunuzla ilgili yeni bilgiler elde etmenizdir.
O Doktora başlangıcında konu belirlenir ve bu alanda
literatür taranarak sunum yapılması istenir.
O Doktora Danışmanı olan Profesör Hocanın yanında
doktoralı bir Danışmanda çalışmalarınızı sürekli takip
etmekte ve öğrenciye her konuda destek
vermektedir.
O Almanya’da Türkiye’deki gibi Doktora dersi yoktur.
Ancak Doktora danışmanınız DOKTORA KONUNUZU
DİKKATE ALARAK lisans veya Yüksek Lisans
döneminde aldığınız dersleri yeterli bulmayarak bazı
dersleri almanız gerektiği koşulunu uygulayabilir.
O “Doktor” Unvanının kazanılabilmesi için, yazılı
Doktora tezinin (Dissertation) öncelikle doktora
danışmanınca onaylanması, daha sonra Üniversite
tarafından oluşturulan 3 kişilik bir Jüri tarafında kabul
edilmesi ve Jüri önünde sözlü sınavın başarılması
gerekmektedir.
A.B.D’ de Doktora Eğitimi
Örnek bir kurum: UC Davis
O Başvuru koşulları aşağıda sunulmaktadır:
O Online başvuru yapmak
O Dört yıllık bir lisans öğrenimi belgesi
O Resmi not çizelgeleri (transkript)
O Destekleyici referans ve tavsiye mektupları
O Başvuru yazısı
O Giriş test sonucu: Sözel, sayısal ve analitik düşünme
yeteneğini ölçen genel amaçlı testlerdir. En yaygın
olanları:
O GRE ‐ Graduate Record Exam
O GMAT ‐ Graduate Management Admission Test
O TOEFL ‐ Test of English as a Foreign Language
O Başvurusunu yapan ve programa kabul edilen
öğrenci kayıt işlemini gerçekleştirir. Bu işlemler online yapılır. Öğrenci numarası, elektronik posta
adresi ve Üniversite intranet kullanımı için kullanıcı
adı ve şifresi verilir.
O Öğrenci her dönemde en az 12 kredi en fazla 16
kredi olacak şekilde ders seçimi yapar. Yabancı
öğrenciler Yabancı Diller Bölümü tarafından
yürütülen İngilizce yeterlik sınavına dönem başında
girmek zorundadır.
O Kayıt işlemini tamamlayan öğrenci için oryantasyon
programı uygulanır. Bu oryantasyon programları
şunlardır:
O Kampüs tanıtımı – Hoş geldin haftası: Kayıt hakkı
kazanılan Doktora
programının
oryantasyonu
(Program içeriği, dersler ve akademik kadro hakkında
bilgiler verilir).
O Eğitim
asistanlığı oryantasyonu
öğrencileri bu eğitimi alır)
(Tüm
doktora
Ücretler
O ABD'de lisansüstü eğitim ve öğrenim oldukça
pahalıdır. Bu yüksek bedellerin karşılanması için
kişisel maddi olanaklar dışında başkaca destekler
de almak gerekebilir.
O Ancak, lisansüstü öğrenim aşamasında sporcu
bursları mevcut değildir.
Finansal Destekler ve Yardımlar
O Bazı enstitüler lisansüstü çalışma yapan yabancı
öğrencilere finansal yardım yapmaktadır. Bu sebeple,
üniversite her yılın başında maddi desteğe ihtiyacı
olan ve başarısından dolayı teşvik alacak öğrencileri
belirler.
O Maddi desteğe ihtiyacı olan öğrencilere çalışma izni,
bu amaçla kurulmuş bütçelerden maddi yardım gibi
uygulamalar yapılır. Burs ve okul bursları genellikle
öğrenciden bir karşılık beklemeden verilen burslardır.
O Federal Student Aid (FAFSA): ABD vatandaşı olanlar,
sürekli ikametgah izni olanlar ya da göçmenlerin
Federal Öğrenci Yardımı fonundan yıllık destek almak
için başvuru yapabilirler.
O Araştırma Bursları / Eğitim Bursları: Öğrencinin
geçmiş akademik başarısı ve üretkenliğine, not
ortalamasına (min GPA 3.0), GRE (Graduate Record
Examination) sınav sonucu gibi başlıca faktörlere
bakılarak verilmektedir.
O Başarılı öğrencilere ise maddi destek anlamında
Öğretim asistanlığı ya da araştırma asistanlığı
görevleri verilir.
O Öğretim
Asistanlığı alan öğrenciler, öğretim
görevlilerine ders sırasında yardım ederler.
O Araştırma Asistanlığı alan öğrenciler ise araştırma
yapan bir öğretim görevlisine araştırması esnasında
yardımcı olurlar.
O Akademik görevlendirmeler: Başarılı öğrencilere en
O
O
O
O
O
az 15 dönem en fazla 18 dönemi aşmayacak şekilde
doktora eğitimleri süresince öğretim ve araştırma
asistanlıkları desteği verilmektedir.
Okutmanlık
Tutör: Özel ders verme olanakları.
Doktorant araştırmacı
Community Teaching Fellow
İdari birimlerde part time görevler: Kütüphane,
Öğrenci İşleri vb.
O İhtiyaca göre finansal destekler de bulunmaktadır:
O Oku-Çalış sistemi
O Öğrenci kredisi
O Bilimsel çalışmalar için seyahat destekleri
O Doktora tez danışmanı tarafından yürütülen projelerde
laboratuvar işlerinde görev alma ve proje bütçesinden
verilen maddi destekler
O Doktora programı bünyesinde var olan projeler ve
fonlardan maddi destek alma
O Doktora Öğrencileri Birlikleri
Kayıt ve Öğrenim Ücretleri
O Her dönem başında Doktora öğrencileri Doktora Öğrenci
Birliği ücreti, kampüs iyileştirme ücreti, güvenlik ve eğitim
ücretleri gibi değişik bedeller ödemektedirler. Sağlık
sigortası da ayrıca ödenen kalemler arasındadır. Bu
ücretler kayıt olduğunuz toplam ders kredi sayısına bağlı
değildir.
O Yalnızca başvuru sırasında alınan tek seferlik meblağlarda
bulunmaktadır. Başvuru ücreti, kabul edilme ücreti, planlı
eğitim
terk
ücreti,
doktora
başvuru
ücreti,
dokümantasyon ve derslerle ilgili evraklar için ücret,
yabancı öğrenciler için ayrı bir başvuru ücretidir.
Doktora Derecesi Alma Sınav Koşulları
O Doktora öğrencisi alanında 3 adet zorunlu mesleki
ders (Core courses) ve kalan 15 kredi için 6 kredisi
alan içi ve kalan 9 kredisi ise alan dışından temel
bilimlerden olmak üzere doktora danışmanı ile
belirleyecekleri seçmeli dersleri alır.
O Ders aşamasını tamamlayan öğrenci için yeterlik
sınavı aşaması gelir. Sınavlar o üniversitenin
geleneklerine bağlı olarak isim alır. Ph.D. Qualifying
Exam ya da QUAL. Bu sınavın amacı kişinin tek
başına bir araştırma yapmaya hazır olup olmadığına
karar verilmesidir.
O QUAL
sınavından bir dönem önce öğrenciden
araştırma yapmak istediği konuyu ya da ilgi alanını
belirten bir yazılı belge hazırlaması istenir.
O Ph.D. Qualifying Exam ya da QUAL sınavı sözlü ve
yazılı olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır ve
genelde ilgili bölümün atamasıyla fakülte üyelerinden
5 kişiden oluşmuş bir kurul tarafından hazırlanır,
yönetilir ve değerlendirilir.
O Birinci sınavda başarısız olan adaylara ikinci bir sınav
hakkı daha tanır. Öğrenci bu sınavda da başarılı
olamazsa söz konusu kurumdan doktorluk unvanı
alma hakkını kaybeder.
O Ph.D. Qualifying Exam ya da QUAL sınavını geçen
öğrenci Ph.D. Prelim Exam (Tez Önerisi) aşamasına
gelir. QUAL sınavını geçen öğrenci en geç 1 ya da 2
yıl içinde oluşturulan Tez İzleme Komitesine tez
savunmasını yapmak zorundadır.
O Ph.D. Prelim Exam aşamasını geçen öğrenci için son
sınav Ph.D. Final Exam (Tez savunmasır) tez komitesi
önünde yapılır. Tez savunmasını başarıyla geçen
öğrenciye doktora unvanı verilir.
Teşekkür ederim.
Prof. Dr. Haydar ÖZPINAR