50.Yıl Kitabımız

boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 1
boydak kitap en son
2
1/15/09
11:54 AM
Page 2
Bu kitap, Boydak Holding taraf›ndan ‹stikbal markas›n›n
do¤umunun 50. y›l› an›s›na, Türk mobilya sektörüne bir
arma¤an olarak sunulmak üzere haz›rlanm›flt›r.
Yazan: Nükhet VARDAR
Tasar›m ve Uygulama: Atlantis ‹letiflim
Bask›: Mega Bas›m, Baha ‹fl Merkezi A Blok, Haramidere - Avc›lar / ‹STANBUL
Yay›n Haklar›: © Copyright Atlantis ‹letiflim
Tüm yay›n haklar› sakl›d›r. Yay›nc›n›n ve yazar›n yaz›l› izni olmaks›z›n hiçbir yolla ço¤alt›lamaz, al›nt› yap›lamaz.
1. Bask› / Ocak 2009 ‹stanbul
Sertifika No: 13179
ISBN 978-9944-0086-1-7
www.atlantistr.com
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 3
‹stikbal ile 50 y›l
Sevgili meslektafllar›m ve sayg›de¤er büyüklerim,
Yar›m as›rd›r Türkiye’nin önde gelen mobilya markas› olmay› baflaran ‹stikbal’in, bugün 50. yafl›n› kutlaman›n
gururunu yafl›yoruz. Boydak Holding’in temellerini oluflturan ‹stikbal; kuruldu¤undan bu yana ürün ve hizmet
kalitesinden ödün vermeden, kendini yenileyerek hem kendi markas› hem de Türk mobilya sektörü için standartlar› sürekli yükseltmifl ve tüketicisinin güvenini kazanmay› bilmifl öncü bir markad›r.
Türkiye tarihinin elli y›l›na flahit olmufl bir marka olman›n onurunu yaflayan ve h›z›n› hiç kesmeden baflar›dan
baflar›ya koflan ‹stikbal, bundan 15 y›l önce Türkiye’yi çek-yat ile tan›flt›r›rken, bugün yemek odas›ndan yatak
odas›na, genç odas›ndan bebek odas›na, kanepeden oturma gruplar›na, yataktan ev tekstiline, mutfaktan banyoya, bahçe mobilyas›ndan aksesuara, hal›ya ve ayd›nlatmaya kadar bir evin ihtiyac› olan binlerce ürünü tüketiciyle buluflturaca¤›na inan›yordu.
Büyük markalar, büyük ad›mlardan do¤ar.
‹flte ‹stikbal markas›n›n Türkiye’nin en önemli markalar›ndan biri haline gelmesinin sebebi de budur.
‹stikbal, de¤iflen yaflam flartlar›n› ve bu flartlara paralel tüketicilerinin farkl›laflan ihtiyaçlar›n› sürekli gözlemleyerek 1.000’den fazla ürün gelifltirmifl, Türkiye’ye yay›lan yüzlerce bayisi sayesinde Türkiye’deki her eve en az
bir ürünüyle girmeyi baflarm›flt›r. Mobilya denilince, her 10 kifliden 9’unun “‹stikbal” demesi, bizim için en büyük baflar› ölçütüdür.
3
‹stikbal ile gururumuz ve baflar›lar›m›z yurtiçinde oldu¤u gibi yurtd›fl›nda da h›zla devam etmektedir. ‹stikbal,
1957’de Kayseri’de küçük bir marangoz atölyesinde kap›-pencere yap›m›yla bafllayan hikayesinden günümüzde, kalitesini ve rahatl›¤›n› 5 k›tada 100’ü aflk›n ülkeye sunan bir marka konumuna ulaflm›flt›r. Bugün ‹stikbal,
Kuveyt, Yunanistan, Bulgaristan, Rusya, M›s›r, Almanya, Kazakistan, Romanya, ‹ngiltere, Fransa, Belçika gibi
birçok ülkede toplam 110 ma¤azas› ve 5.000 sat›fl noktas›yla Türk kalitesini yurtd›fl›nda da temsil etmektedir.
Orta vadede hedefimiz Türkiye’nin her ilinde oldu¤u gibi, dünyan›n her ülkesinde de ‹stikbal ma¤azalar› açmakt›r.
Ürün kalitesini, sat›fl ve sat›fl sonras› hizmetlerini, “mutlak müflteri memnuniyetini” ön planda tutarak tasarlayan ‹stikbal, bu yaklafl›m›yla tüketici dostu bir marka olmufl ve tüketicilerinin güvenine lay›k olabilmenin sorumlulu¤unu her zaman üzerinde hissetmifltir. 9.000 çal›flan›yla Türkiye’de önemli bir istihdam imkan› sa¤layan markam›z›n, bugünlere ulaflmas›nda çal›flanlar›m›z›n güveni ve eme¤i çok büyüktür.
‹stikbal; geliflen ve globalleflen ülkemiz ve dünya koflullar›nda, güçlü, dinamik yap›s›, engin flirket kültürü, birliktelik ruhu, teknolojik ve kurumsal alt yap›s›yla gelece¤e umut ve güvenle bakmaktad›r.
Elli y›ld›r bizi “‹stikbal”e tafl›yan tüketicilerimize, özverili çal›flmalar›yla baflar›lar›m›za imza atan çal›flanlar›m›za, de¤erli ifl ortaklar›m›za ve bu maceray› bafllatan aile büyüklerimize flükranlar›m› sunar›m. 50 y›ll›k hikayemizi ve tercübemizi anlatan bu kitab› sizlerle paylaflmaktan dolay› ayr› bir mutluluk ve gurur duyuyoruz.
Sayg› ve sevgilerimle,
Hac› Boydak
Yönetim Kurulu Baflkan›
boydak kitap en son
4
1/9/09
11:16 AM
Page 4
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 5
5
Boydak Center, 2008 Kayseri
boydak kitap en son
6
1/9/09
11:16 AM
Page 6
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 7
Teflekkür
Bu kitap, Boydak Holding taraf›ndan ‹stikbal markas›n›n do¤umunun 50. y›l an›s›na, Türk mobilya sektörüne
bir arma¤an olarak sunulmak üzere haz›rlanm›flt›r. Böyle bir kitab› yazma fikri 2008'in bafl›nda netlefltikten
sonra, çal›flma h›zl› bir seyir izleyerek, benzerlerine göre k›sa zamanda hayat bulmufltur. Kitab›n k›sa sürede
yaz›lmas›na gerekli zemini haz›rlayan ve gerek kendileriyle yapt›¤›m›z yüzyüze görüflmelerde, gerekse projenin
her aflamas›nda ilgilerini esirgemeyen ve hiçbir koflulda misafirperverli¤i elden b›rakmadan, her türlü sorumuza tüm içtenlikleri ve güleryüzleriyle yan›t veren, baflta Boydak Ailesi'nin büyü¤ü Hac› Mustafa Boydak ve
Mehmet Boydak olmak üzere; Hac› Boydak'a, fiükrü Boydak'a, Yusuf Boydak'a, Mustafa Boydak'a, Memduh
Boydak'a, Bekir Boydak'a ve Nazif Türko¤lu'na teflekkür etmek isterim. Toplam 17,5 saati bulan görüflmelerde
sab›rla tüm sorular›m› yan›tlad›lar.
Ayr›ca 30 y›ldan fazla süreyle ‹stikbal'de çal›flan Mustafa Gayret, Mehmet Mert ve Aytekin Mert'e; Alfa Möbel
Genel Müdürü Metin Aytulun'a; 1983'ten bu yana ‹stikbal perakende bayili¤ini yürüten Abdülkadir Karavil'e;
1991'den beri ‹stikbal Ankara Bölge ana bayisi Halis Gökçek'e bu çal›flmaya zaman ay›rd›klar›, de¤erli bilgiler
verdikleri, yaflad›klar› canl› an›lar› bizlerle paylaflt›klar› için müteflekkiriz. Sözlü tan›kl›klar olmasayd›, kitab›n
farkl› bir uslupta yaz›laca¤› ve bambaflka bir eser ortaya ç›kaca¤› flüphe götürmez bir gerçek.
Ayr›ca kitab›n yaz›lmas› konusunda bafl›ndan itibaren Atlantis ‹letiflim Hizmetleri’nin sergiledi¤i gayretlere ve
Ajans Baflkan› Muzaffer Çetinkaya’ya, tüm ‹stikbal ekibine ve kitab›n tasar›m aflamas›nda Atlantis’ten emek
veren herkese bir kez daha teflekkür etmek isterim.
Tüm bunlar›n yan› s›ra, kitap fikrini ortaya atan ve kitab›n her aflamas›nda önemli katk›larda bulunan, bilgilerin
h›zla ulaflt›r›lmas›nda, randevular›n hiç vakit kaybedilmeden al›nmas›nda yard›mlar›n› esirgemeyen, baflta
Boydak Holding Grup Pazarlama Koordinatörü Bilal Uyan›k ve Boydak Holding Reklam ve Halkla ‹liflkiler
Müdürü Murtaza Durmufl olmak üzere Reklam Bölümü’nden bu projeye emek veren di¤er tüm arkadafllar›m›za
en içten teflekkürlerimi iletmek isterim. Kitab›n k›sa sürede yaz›lmas›ndaki en önemli etken, ‹stikbal ve Atlantis
ekiplerinin sergiledikleri içtenlik, an›nda verdikleri geri dönüfller, projeye olan inançlar› olmufltur. ‹lk
görüflmeden bu yana kendilerini hep yan›mda hissettim. Bu nedenle kitab›, ayn› zamanda çok severek ve
inanarak kaleme ald›m. Umar›m bu ruh hali, okuyucular taraf›ndan da fark edilebilinir.
‹stikbal'in daha nice baflar›larla taçland›r›lm›fl 50 y›llara ulaflmas›n› diliyoruz. Öte yandan bir di¤er dile¤imiz,
Türk mobilya sektörüyle ilintili. Sektörün, dünya pazarlar›nda varl›¤›n› daha çok hissettirerek, markalar›m›zla
daha fazla övünebilece¤imiz günlere k›sa vadede kavuflmam›z en içten arzumuz.
Sayg›lar›mla
Prof. Dr. Nükhet Vardar
21 Kas›m 2008
El ‹zi ‹letiflim Dan. Ltd.
[email protected]
7
boydak kitap en son
1/9/09
11:25 AM
Page 8
‹çindekiler
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak’tan “‹stikbal ile 50 y›l”
03
Teflekkür
07
1- Mobilya Sektörüne K›sa Bir Bak›fl
13
‹nsano¤lu ve Yaflad›¤› Mekan›n Zenginli¤i
De¤iflen Gereksinimler ve De¤iflen Mobilya E¤ilimleri
Mobilyan›n K›sa Tarihçesi
Dünyada Mobilya Sektörü
Mobilya Üretiminin Dünyada ve Türkiye’de Geçirdi¤i Evrim
Türkiye’de Mobilya Sektörünün Geliflimi
Mobilya Üretimi ve ‹llerin Ald›klar› Pay
Mobilya Üretimi ve Kapasite Kullan›m Oranlar›
Türkiye’de Mobilya Sektörünün D›fla Aç›lmas›
Mobilya Sektöründe Kalite Standartlar›
Mobilyada Tasar›m ve Patentlerin Önemi
Mobilya Sektöründe Markalaflman›n Ayak Sesleri
13
13
15
16
19
22
23
28
29
31
31
33
2- ‹stikbal Markas› Do¤uyor…
35
Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n Çocukluk ve Gençlik Y›llar›
‹stikbal’in ‹lk Kurulufl Giriflimleri…
‹stikbal Markas› Ad›n› Al›yor
Kayseri’de Aç›lan Teflhir Ma¤azas›
HES Kablo’nun Kuruluflu
‹kinci Neslin Çal›flma Hayat›na At›lmas›
Arzu-‹stikbal Çelik Mobilya’n›n Kurulmas›
Fuarlar ve ‹stikbal’in Önünde Aç›lan Yeni Kap›lar
1981’de ‹kinci Nesil, ‹fli Devral›yor
Yatay Entegrasyonun Getirisi
Önce Odaklanarak Büyüme -1983
Daha 1983’te Markalaflma Yolunda At›lan Yeni bir Ad›m
‹lk Yayl› Kanepe Üretimi ve Pazarda Yaflanan Zorluklar
Yay ve Kapitone Makinesinin Sat›n Al›m›
Pazardaki Talebi Karfl›layamama
‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret A.fi. Kuruluyor
Kaliteye Verilen Önem ve ‹lk ‹letiflim Gayretleri
Markalaflmada Öncelikleri Do¤ru Saptama - Bayilik Sistemine Duyulan Gereksinim
35
40
41
42
42
42
43
46
48
49
50
51
56
57
58
60
60
61
8
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 9
‹stikbal’in Bayilik Sistemini Bafllatmas›
‹kinci Genç Kuflak ‹fl Bafl›nda
Marmara Bölgesi’ne ‹lk Da¤›t›m Bafll›yor- 20 Eylül 1991
Yokluklar›n F›rsata Çevrildi¤i Y›llar - 1992-93
Markalaflmada ‹lk Ad›m ve Garanti Belgesi - 1991-92
‹lk TV Reklam› - 1992
Merkez Çelik A.fi. Kuruluyor
‹stikbal ve Y›llar ‹tibariyle Kullan›lan Logolar
Merkez Çelik Kurulduktan Sonraki Yönetim De¤iflikli¤i
‹stikbal Bayileri ve Artan Marka Görünürlü¤ü - 1994
Form Süngerin Kurulmas›n› Haz›rlayan Unsurlar
“K›rk Gün Kar Ya¤ar, Bir Gün Av Olur”
‹letiflim Stratejisindeki Kurgu - 1995
Hedef Kitlesini Tan›mlayan Seri Üretim
Markalaflan Mobilya Sektörü ve Beraberinde Gelen Segmentasyon
Boytafl Kuruluyor - 1996
Markaya Yap›lan Yat›r›mlar H›z Kazan›yor - 1997
Yurtd›fl› Fuarlardan Alfa Möbel’in Kurulufluna - 1997
1998 Krizinin Getirisi - Boyteks Üretime Bafll›yor
1999 ve Grubun Mobilya Sektörü D›fl›ndaki Yat›r›mlar›n› Art›rmas›
2000 Y›l› ve Toplam Kalite
2001 Krizi
‹letiflimde, Teknolojik Yeniliklerin Öne Ç›kt›¤› Y›llar
"Önce Tüketicini Tan›”
‹stikbal’den 2008’de Yeni bir Patent Baflvurusu: “Biocare”
D›fl Pazarlarda ‹stikbal Markas›
"Markalaflma Varsa, Kim Korkar Çin’den?”
Boydaklar ve Yönetim ‹lkeleri
Boydak Grubu ve Sosyal Dayan›flma
Kurumsallaflma Üzerine
2008’de Boydak Grubu
62
67
69
72
72
74
76
79
79
80
84
84
86
86
87
91
93
95
98
99
101
102
102
106
110
113
116
118
121
126
127
3- Kitapta Tan›kl›¤›na Baflvurulan Sözlü Kaynaklar
143
4- Kaynakça
145
5- Mobilya Sektörüyle ‹lgili Bilgi Al›nabilecek Ulusal ve Uluslararas› Kurulufllar
149
6- Kifliler ve Firmalar Dizini
151
9
boydak kitap en son
10
1/9/09
11:16 AM
Page 10
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 11
11
Mustafa Kemal Atatürk, bir ziyaretinde Kayseri Lisesi bahçesinde
boydak kitap en son
12
1/9/09
11:16 AM
Page 12
“En Makbul ‹nsan,
Üreten ‹nsand›r”
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 13
1- Mobilya Sektörüne K›sa bir Bak›fl
13
‹nsano¤lu ve Yaflad›¤› Mekan›n Zenginli¤i
‹nsano¤lu ilk ça¤lardan bu yana yaflad›¤› mekan› ve çevreyi daha kullan›fll›, daha rahat ve daha
güzel k›labilmek için çeflitli eflyalar üretmifltir.
Mobilya ise bu eflyalar›n hep bafl›nda yer alm›flt›r. Mobilyalar, bir yandan insano¤lunun oturma, yatma, yemek yeme, bofl zamanlar›n› de¤erlendirme gibi farkl› ifllevleri yerine getirmelerini
sa¤larken; öte yandan kiflilerin yaflad›klar› ortama ba¤lanmalar›na, bu mekanlar› yaflan›r k›lmalar›na, sevmelerine, kendilerine s›cak bir ortam
yaratmalar›na ve en genel anlam›yla kiflilerin evlerine özen göstermelerine neden olmufltur. Bir
di¤er deyiflle, e¤er bugün kifliler için “ev” kavram› varsa, bunda mobilyalar›n pay› büyüktür.
Mobilyas›z ya da bombofl bir ev, ev de¤ildir.
yerlerini ald›ktan sonra, kifli kendini adeta daha
güvende hisseder ve yeni çevresine daha kolay
uyum sa¤lar.
Kiflinin yaflad›¤› ve zaman geçirdi¤i mekan›n,
ruh halini etkiledi¤i bilinen bir gerçektir. Hal
böyle olunca, s›cak, insan› rahatlatan, huzur veren, güzel, özenle dekore edilmifl mekanlar, insano¤lu için ayr› bir önem tafl›makta ve hatta kiflilerin verimlili¤ini art›rmaktad›r.
De¤iflen Gereksinimler ve De¤iflen
Mobilya E¤ilimleri
Kifliler özellikle son y›llarda yaflad›klar› ve tercih
ettikleri mekanlarla an›lmaya bafllam›fllard›r.
Mobilyalar›m›zda kulland›¤›m›z stil, renk, me-
E¤er bugün kifliler için “ev” kavram› varsa, bunda mobilyalar›n
pay› büyüktür. Mobilyas›z ya da bombofl bir ev, ev de¤ildir.
Bu nedenle kifli ne zaman yeni bir eve tafl›nsa,
hatta yeni bir ofisi olsa, belki de o mekana imzas›n› atabilmek, o mekan›n kendisine ait oldu¤unu belirtmek istercesine, küçük büyük demeden
ilk ifl olarak kendisine ait baz› eflyalar› getirir ve
ifle önce bunlar› yerlefltirerek bafllar. Bu eflyalar
kandaki ›fl›k düzeni, hatta ›s›, müzik ve koku dahi bizi tan›mlayan özellikler aras›na girmifltir.
XXI. yüzy›lda bireyler, artan oranlarda rahatl›k
arar olmufllard›r. ‹ster evimizde, ister bir kafede
oturuyor olal›m, bugünün insan› art›k rahat koltuklarda a¤›rlanmay› beklemektedir. Benzer fle-
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 14
kilde dünya nüfusunun artmas›yla, gitgide daha
çok mekan ve alan s›k›nt›s› çekmeye bafllayan
insano¤lu, yaflad›¤› mekan› daha verimli kullanman›n pefline düflmüfltür. Belki bu nedenle, XXI.
yüzy›l insan› seçti¤i eflyalar›n katlanabilir ve kolay saklanabilir olmas›n›, çoklu ifllevler üstlenmesini beklemektedir. Bu tüketici e¤ilimi, sektörde “3 boyutlu düflünme” olarak adland›r›lmaktad›r. Örne¤in aç›ld›¤›nda büyüyebilen yemek masalar›, gündüz kanepe, gece yatak olarak kullan›labilen, sand›k bazal› oturma/yatma gruplar›, gerekti¤inde üstüste saklanabilen iskemleler gibi.
Yaflam›n birçok alan›nda oldu¤u gibi, portatif,
hatta k›sa kullan›m ömrü olan eflyalar daha fazla tercih edilmektedir. Düflen mobilya maliyetleri ve çeflit fazlal›¤›, mobilyada da giyim sektörüne paralel bir koleksiyon mant›¤›n›n geliflmesine
ve dolay›s›yla mobilyada da moda kavram›n›n
oluflmas›na neden olmufltur.
14
Bunlar›n ötesinde, Türkiye’de son 50 y›l içinde
daha küçük metrekareli konutlar›n yap›lmas›yla,
50 y›l öncesinde evlerimizde görmeye al›fl›k oldu¤umuz “misafir odalar›” tarihe kar›flm›flt›r. Eskiden misafir odalar› ve dolay›s›yla bu mobilyalar, sadece misafir ziyaretinden misafir ziyaretine
kullan›l›rken; daralan mekanlar, misafir odalar›yla oturma odalar›n›n birleflmesine neden olmufltur. Böylelikle misafirler de ailenin her gün
oturdu¤u odalarda a¤›rlanmaya bafllam›fllard›r.
Dolay›s›yla tüm ev halk›n›n her gün kulland›¤›
mobilyalar daha kolay ve çabuk eskir olmufl ve
mobilya yenileme yafl› 20’lerden, 7-10 y›la gerilemifltir. Ayr›ca “moda” kavram›n›n hayat›n her
alan›nda önem kazanmas›, mobilya de¤iflim
h›z›n› da art›rm›flt›r.
Bunlara ek olarak, elektronik iletiflim araçlar›n›n
h›zla yay›lmas›yla, eskiden birbirinden tamamen
Düflen mobilya maliyetleri ve çeflit fazlal›¤›, mobilyada da giyim sektörüne paralel bir koleksiyon mant›¤›n›n geliflmesine
ve dolay›s›yla mobilyada da moda kavram›n›n oluflmas›na neden olmufltur.
Bu etkenlerin sonucunda da, tüketiciler mobilyalar›n› tam olarak eskimeden yenilemeye bafllam›fllard›r. Art›k eskiden oldu¤u gibi kiflilerin ayn›
mobilyalara 20-25 y›l boyunca sahip olma ya da
ayn› mobilya iskeleti üzerine yeni kumafl kaplatarak kullanmay› sürdürme al›flkanl›klar› neredeyse ortadan kalkm›flt›r. Bu e¤ilim, do¤al olarak
tüm dünyadaki mobilya tüketimini kamç›lam›fl
ve beraberinde “daha çok ve farkl› çeflit” taleplerini getirmifltir.
ayr›lm›fl olan ev ve ifl ortamlar› günümüzde neredeyse iç içe geçmifl durumdad›r. Teknolojinin
yard›m›yla nerede oldu¤umuzdan ba¤›ms›z olarak, art›k evde geçirilen sürede de iflle ilgilenmek
gerekebilmektdir. Benzer flekilde, özellikle bat›
ülkelerinde ofis kiralar›n›n, ulafl›m giderlerinin;
hem trafikte geçirilen zaman hem de maddi de¤er olarak flirketlere önemli bir maliyet yükü getirmesi ve iletiflimde kullan›lan son teknolojinin
h›zla yayg›nlaflmas› nedeniyle, daha fazla kifli
evden çal›flmaya bafllam›flt›r. Bu da yine de¤iflik
ifllevli ev ve ofis mobilyalar›na olan talebi art›rm›fl; hatta bilgisayar, DVD vs. gibi ekipman› saklayabilmek için evin di¤er mobilyalar›yla uyumlu, o nedenle genelde ahflaptan yap›lm›fl kabinlere olan talep yükselmifltir. Sonuçta ev-ofis mobilyalar› gibi yeni bir kategorinin do¤mas›na neden
olmufltur. Örne¤in, günümüz tüketicileri gündüz
bilgisayarlar›n› kullanabilecekleri ergonomik bir
çal›flma düzene¤inin, akflamlar› rahat rahat oturabilecekleri bir koltu¤a dönüflmesini bekleyebilmektedir. Ya da gün içinde kullan›lan bir çal›flma
grubunun, ö¤leden sonra k›sa süreli de olsa kifliye dinlenme imkân› tan›mas›, tüketici nezdinde
ek bir fayda yaratabilmektedir.
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 15
Ayr›ca genelde, eski ça¤larda hayat›n› avlanarak
kazanan insano¤luna göre çok daha az hareket
eden günümüz insan›, ister evde ister iflyerinde
olsun, fiziksel flikayetlerini en aza indirebilmek
için daha ergonomik mobilyalar› tercih etmektedir. Mobilya üretiminin endüstriyelleflmesiyle
beraber, düflen mobilya fiyatlar› karfl›s›nda tüketiciler daha fazla talepkâr olmaya bafllam›fllard›r.
Çünkü rahat, kullan›fll›, kolay silinebilen, yanmayan, leke tutmayan binbir çeflit stilde, kumaflta, renkte ve desende mobilyay› pazarda kolayl›kla, hem de eriflilebilen fiyatlardan bulabilmektedirler. O zaman, art›k devir, “tasar›m”›n devridir. Mobilya üreticileri taraf›ndan tüm beklentileri karfl›lanan tüketiciler, dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de giderek artan oranlarda mobilya tercihinde oylar›n› tasar›mdan yana kullan›r olmufllard›r. Tasar›m›n
2010’lu y›llarda da taht›n› giderek sa¤lamlaflt›raca¤› ve belki de kiflisellefltirilmifl, ancak yine makûl fiyatlardan tüketicilere sunulacak olan mobilyalar›n, sektörün gündemini daha fazla meflgul edece¤ini söylemek
yanl›fl olmayacakt›r.
Mobilyan›n K›sa Tarihçesi
Günümüze kadar gelebilen ilk mobilya örneklerinin, M.Ö. 2700-1075 y›llar›nda Eski M›s›r’da
kullan›lan mobilyalar oldu¤u saptanm›flt›r. O tarihten bu yana çok say›da ahflap mobilyan›n kalma nedeni, ahflap malzemenin, kuru çöl ikliminde bozulmadan saklanabilmifl olmas›nda gizlidir. (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli
Mobilya Sektörümüz, KOSGEB - Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 6). Bugün de hâlâ
15
Zaman içinde mobilya yap›m›nda kullan›lan
araçlar da de¤iflime u¤ram›flt›r. Örne¤in rendenin
bilinmedi¤i dönemlerde, kumtafl›ndan; çivi ve vida icat edilmeden önce ise, basit pimlerden ve
ahflap geçmelerden yararlan›lm›flt›r. Daha sonra
marangozluk araçlar› olarak, keser, balta, yayl›
matkap, testere, a¤aç tornalar kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Malzeme olarak genelde akasyadan,
akçaa¤açtan, ›lg›ndan, ard›çtan, sedirden ve serviden faydalan›lm›flt›r. M.Ö. 700-500 y›llar›nda
Anadolu medeniyetlerinden Frigya Krall›¤›’nda
kakmal› ahflap eflyalar ra¤bet görmüfl ve bu dönemde sar› ve sert flimflir a¤ac› ile koyu renkli ce-
Türk mobilya sanat› özellikle Selçuklular döneminde kendini
belli etmifltir.
mobilya üretiminde ahflap tercih edilmektedir.
Çünkü e¤er ahflab›n nemi % 8-14 oran›nda al›n›r
ve do¤ru olarak kurutulursa, ahflap mobilya
uzun y›llar bozulmadan kullan›labilmektedir.
Eski M›s›r medeniyetinden bafllayarak, yüzy›llar
boyunca üretilen mobilyalarda sadece ifllevsellik
aranmam›fl; mobilyalar bulunabilen malzemelerle muhakkak boyanm›fl ve süs ö¤eleri eklenmifltir. Eski M›s›r’da arslan, fil, bo¤a motifleri kullan›l›rken; Mezopotamya’da süslemeler, yerini insan figürlerine ve metal bezemelere b›rakm›flt›r.
viz, ard›ç, porsuk birlikte kullan›larak göze hitap
eden bir renk ahengi yarat›lm›flt›r. Uzun y›llar
yatak ve oturma gruplar›nda kullan›lan ard›ç ya
da sedir gibi a¤açlar›n kendilerine has kokular›
vard›r ve bu kokular›n ayn› zamanda haflereleri
uzak tuttu¤u bilinmektedir.
Türk mobilya sanat› özellikle Selçuklular döneminde kendini belli etmifltir. A¤aç malzemeden
oymal› ve kakmal› mihrap, minber, rahle, kap›,
pencereler yap›lm›fl ve bunlar çiçek ve geometrik
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 16
desenlerle bezenmifltir. Keza Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda XIV. yüzy›lda Edirnekâri mobilya
yap›m›na h›z verilerek; bu dönemde sand›k, rahle, kavukluk, yüklük kapaklar› a¤aç malzemeden
üretilerek, çeflitli motiflerle süslenmifltir.
Dünyada Mobilya Sektörü
16
Toplam dünya üretiminde, mobilya üretiminin
pay› ancak % 1’dir (Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet
Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya
Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 200717, ‹stanbul, 2007, s. 21). ‹lk bak›flta bu oran oldukça az gibi düflünülse de, rakamsal olarak ifade edildi¤inde, dünya mobilya üretiminin
2005’te €220 milyarl›k bir de¤ere ulaflt›¤› görülür. 2000’li y›llarda $180 milyar tutar›nda olan
dünya üretimi, 2001’de $190 milyara yaklaflm›fl;
2002 y›l›nda $200 milyara yükselmifltir (International Tropical Timber Organization (ITTO) and
International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A
Review, Geneva, 2005, s. 6). Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nden (MOSDER) edinilen bilgiler,
2006 y›l› verilerine göre dünyadaki mobilya üretim de¤erinin $264 milyar, tüketiminin ise,
yaklafl›k $300 milyar oldu¤unu göstermektedir.
Ayr›ca 2006 dünya mobilya ihracat› $80 milyar,
ithâlât› ise $83 milyard›r. ‹hracatta, s›ras›yla Çin,
‹talya, Almanya, Polonya, Kanada ve ABD bafl›
çekerken; ithâlâtta ABD, Almanya, ‹ngiltere,
Fransa, Japonya ve Kanada gelmektedir. Bu verilere dayanarak, dünya mobilya üretiminin y›ll›k
bazda %5-6 oran›nda büyüdü¤ünü söylemek
yanl›fl olmayacakt›r. Ayn› rapor, kay›t d›fl›n›n,
dünyada mobilya üretiminin % 10’una eflde¤er
oldu¤u tahminine de yer vermektedir.
Yap›lan analizler dünya mobilya üretiminin
2050’de €1 trilyona yükselece¤ine iflaret etmektedir. Dünya mobilya üretiminde giderek önemli
bir oyuncu olan ve dolay›s›yla dikkatle izlenmesi gereken ülkeler: baflta Çin olmak üzere, Malezya, Tayland gibi Uzak Do¤u ülkeleri, Avrupa’da Polonya ve ‹talya, Güney Amerika’da,
Meksika ve Brezilya’d›r. Kaynaklar, 2006’dan
sonra dünya mobilya üretiminin % 30’unun
Çin’in kontrolüne geçti¤ini belirtmektedir. Yukar›da belirtilen bu ülkelerin dünya mobilya üretiminde söz sahibi olabilmeleri, üretim maliyetlerini düflük tutabilmeleri sayesinde gerçekleflmifltir.
Çin, Orta ve Do¤u Avrupa ülkeleri üretim maliyetinde önemli bir avantaj yakalam›flken; daha
geliflmifl ülkelere göre kendi iç pazarlar›ndaki kifli bafl›na mobilya tüketim harcamalar› hâlâ çok
Dünyada k›talararas› mobilya tüketim toplamlar› ve kifli bafl›na düflen
mobilya tüketim harcamas› karfl›laflt›rmas›
(De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005)
boydak kitap en son
1/9/09
11:16 AM
Page 17
Çin’de, Orta ve Do¤u Avrupa’da ve Avrupa Birli¤i’nde üretilen mobilya maliyetlerinin karfl›laflt›rmas›
(Kilo bafl›na €)
(De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005)
düflük düzeydedir. Örne¤in Avrupa Birli¤i’nin
(AB) 15 ülkesinde kifli bafl›na düflen mobilya tüketimi €250 iken, bu rakam Asya’da €13, Afrika’da €2’dur. Önümüzdeki 50 y›l boyunca, her
y›l % 10-15 seviyelerinde gerçekleflecek bir tüketim art›fl›, ancak dünya nüfusunun yar›s›n›, Avrupa Birli¤i ülkelerinin flimdiki mobilya tüketim
düzeyine yaklaflt›rabilecektir. Haritada, k›talara-
önemli unsur, bu ülkelerin kontrol alt›na alamad›klar› yüksek üretim maliyetleridir. Sonuçta
ABD’li mobilya üreticileri, üretim merkezlerini,
iflçilik maliyetlerinin daha düflük oldu¤u Çin,
Malezya gibi ülkelere tafl›ma yoluna gitmifller ya
da yar› mamûlleri bu ülkelerde ürettirmeye bafllam›fllard›r. Avrupa ülkeleri ise bir araya gelerek,
üretimlerini Do¤u Avrupa ve Akdeniz ülkelerine
Günümüzde mekan ve mobilya konusunda yap›lan tercihler,
eskiye oranla çok daha fazla kiflilikleri ve kiflilerin yaflam biçimlerini yans›t›r olmufltur.
ras› mobilya tüketimlerini ve kifli bafl›na düflen
mobilya harcamalar›n› görebiliyoruz. Tüm bu
bilgiler, bize dünya mobilya üretiminde ve tüketiminde henüz karfl›lanmam›fl büyük bir potansiyel talep oldu¤una ve dolay›s›yla Türk mobilya
sektörü için önemli bir gelecek vaad etti¤ine iflaret etmektedir.
Bir di¤er önemli nokta, geleneksel olarak dünyadaki mobilya üreticilerinin bafl›nda gelen ABD,
Avrupa ülkeleri gibi ülkelerin, bu sektördeki hakimiyetlerini 1990’lardan sonra h›zla kaybetmeye bafllam›fl olmalar›d›r. Buna neden olan en
kayd›rabilmenin yollar›n› araflt›rmaktad›r (Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B)
Genel Sekreterli¤i, Ankara, Ocak 2006, s. 40). Ancak dünyada mobilya sektörünün gidiflat›na bakt›¤›m›zda, hem hammadde hem de düflük iflçilik
ücretleri nedeniyle, üretimin her geçen gün Asya’y›, Güney Amerika’y› ve Okyanusya’y› daha
fazla içerecek flekilde, güney yar›mküreye do¤ru
kayaca¤›n› söyleyebiliriz.
Daha önce de de¤indi¤imiz gibi, mobilya üretiminde maliyetler en önemli sorun olmay› sürdür-
17
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 18
Avrupa Birli¤i’nde mobilya sektörünün maliyet yap›s› (Toplam maliyet içinde %)
18
‹fiÇ‹L‹K ÜCRETLER‹
25,7
HAMMADDE
48,9
H‹ZMETLER
14,7
ENERJ‹
1,3
YATIRIMLAR
4,3
KÂR MARJI
5,1
(De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 19
mektedir. Örne¤in 2000’li y›llarda Avrupa Birli¤i’nde üretilmifl mobilyan›n kilogram fiyat› ortalamada €4,5 iken; Avrupa Birli¤i ülkeleri d›fl›ndan ithal edilen ülkelerde €2,7; Çin’den gelen ithal ürünlerde ise €2,0’dur (De Turck, Bart, The
Competitiveness of the Furniture Industry,
Union Européenne de l’Ameublement, Brussels,
February 25, 2005). Avrupa Birli¤i ülkeleri kendi
aleyhlerine olan bu yap›sal sorunu düzeltebilmek için, hükümetler nezdinde iflçilik ücretlerinden al›nan verginin kald›r›lmas› giriflimlerinde
bulunmaktad›r. Çünkü Avrupa Birli¤i’nde ortalama bir mobilya üreticisinin maliyet kalemleri incelendi¤inde, toplam üretim maliyetleri içinde iflçilik ücretlerinin % 26’ya ulaflt›¤› görülmektedir.
Ayr›ca kâr marjlar› da % 5’ler dolay›ndad›r. Türk
mobilya sektörü, bu bilgileri göz önünde bulundurarak ve iyi bir sektör analizi yaparak, hem
Avrupa Birli¤i hem de di¤er geliflmifl ülke pazarlar›n› k›sa sürede çok daha verimli bir flekilde de¤erlendirebilmelidir.
Nitekim 1996’dan 2000’e OECD ülkelerine yap›lan ihracat rakamlar›n› inceledi¤imizde, bu dö-
Mobilya Üretiminin Dünyada ve
Türkiye’de Geçirdi¤i Evrim
Günümüzde mekan ve mobilya konusunda
yap›lan tercihler, eskiye oranla çok daha fazla
kiflilikleri ve kiflilerin yaflam biçimlerini yans›t›r
olmufltur. Çünkü eskiden sadece 1-2 çeflit mobilya stili, renk ve desen seçene¤i varken; günümüz
tüketicisi, kelimenin gerçek anlam›yla binlerce
stil, biçim, renk, desen aras›ndan seçim yapabilmektedir. Hatta, ayn› masa ya da koltuk tak›m›
için farkl› ayaklar, farkl› kolçaklar dahi seçebilmekte ve bir yerde, kendi mobilyas›n› kendisi tasarlayabilmektedir. Bu da bize birçok farkl› üretim grubunda oldu¤u gibi, mobilya üretiminde de
dünya üzerinde tam bir döngünün tamamland›¤›n› göstermektedir.
Eskiden tamamen el iflçili¤ine ve ustal›¤a dayal›
bir sanat dal› olarak geliflen mobilya yap›m›, endüstrileflme öncesinde, sadece al›nan siparifller
üzerine gerçeklefltirilebilmektedir. Bu nedenle
üretilen mobilyalar daha uzun sürede üretilebilmektedir. Biraz kaba bir görünüme sahiptir ve ol-
Bu verilere dayanarak k›sa ve orta vadede Türkiye’nin dünya
mobilya pazar›nda daha fazla söz sahibi olaca¤›n› belirtmek
isteriz.
nemde Çin’in OECD ülkelerine ihracat›n› % 226
oran›nda art›r›rken; ayn› dönemde Türkiye’nin
OECD ülkelerine mobilya ihracat›n› % 184 oran›nda yükseltti¤ini gözlemlemekteyiz (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review,
Geneva, 2005, s. 9-10). Keza 2002-2004 aras›nda
Türkiye’nin toplam mobilya ihracat› % 111 artarak, büyüme oranlar›nda ilk s›raya yerleflmifltir.
Türkiye’nin 2002’de $260 milyon olan mobilya
ihracat›, 2004’te $547 milyona yükselmifltir. Ayn› dönemde en yüksek art›fl oran›na sahip ülkelerden Çin’in mobilya ihracat› % 90, Polonya’n›n
ise % 70 oran›nda artabilmifltir (Çin Menfleli
Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›,
Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007, s. 23). Bu verilere dayanarak k›sa ve orta vadede Türkiye’nin
dünya mobilya pazar›nda daha fazla söz sahibi
olaca¤›n› belirtmek isteriz.
dukça pahal›d›r. Ancak di¤er birçok iflkolunda
oldu¤u gibi, Endüstri Devrimi’nin beraberinde
getirdi¤i makineleflme sayesinde, hem üretim
h›zlanm›fl, hem de el eme¤inin üretimdeki oran›
giderek azalm›flt›r. Böylelikle her üretilen mobilya, bir öncekine göre daha az maliyetle üretilebilir olmufltur. Örgütlenen üreticiler, art›k mobilyalar› siparifl üzerine de¤il de; üretim planlar›na göre üretir düzeye ulaflm›fllard›r. Düzenli üretim,
beraberinde daha fazla ürünün üretilebilir olmas›n› sa¤lam›flt›r. Bu kez de üreticiler ürettikleri
mobilyalar› tüketicilere daha kolay ulaflt›rabilmek için düzenli da¤›t›m a¤lar› kurmufllard›r. Sonuçta tüketiciler beklemeden, daha ucuza, daha
standart halde ve daha ince iflçilikle üretilmifl
mobilyalara kavuflmufllard›r.
Ancak ilk bafllarda maliyetleri belli bir düzeyde
tutabilmek için, üretilen mobilyalar›n stilleri,
renkleri ve desenleri birkaç çeflitle s›n›rl› olmak
zorundad›r. Çünkü üretim hatt›nda yap›lacak
19
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 20
her de¤ifliklik zaman kayb›na neden oldu¤u kadar; çeflitlili¤i art›rmak, ayn› girdiden daha az
miktarda sat›n alma demektir. Bu faktörler ise
hem iflçilik hem de girdi maliyetlerini yükseltmektedir. O nedenle uzun y›llar hem Türkiye’de
hem de dünyada birçok üretim dal›nda oldu¤u
gibi, ayn› tür mobilyalar 1-2 desen ve renkten y›llar boyunca üretilmifltir. Daha farkl› ürünler isteyen tüketiciler yine ahflap ustalar›na baflvurarak,
kiflisel olarak tercih ettikleri stilleri, kumafllar› ve
renkleri evlerine tafl›m›fllard›r.
Bir yerde art›k döngü tamamlanm›fl ve ahflap ustalar›n›n göz nuru, al›n teriyle; ölçek ekonomisinin maliyet avantaj› ayn› çat› alt›nda toplanm›flt›r. Dünya mobilya üretiminde gözlemlenen bu
e¤ilimler, Türkiye’de de kendisini belki 40-50 y›l
arayla belli etmifltir.
Ancak dünya mobilya sanayinde günümüzde
dahi, ayn› çat› alt›nda 500’den fazla iflçi çal›flt›ran fabrikalar› görmek epey zordur (International
Tropical Timber Organization (ITTO) and Inter-
Döngü tamamlanm›fl ve ahflap ustalar›n›n göz nuru, al›n teriyle; ölçek ekonomisinin maliyet avantaj› ayn› çat› alt›nda toplanm›flt›r.
20
Ard›ndan tam otomasyon, üretimin imdad›na yetiflmifltir. Art›k üretim hatlar›nda maliyetleri yükseltmeden, az miktarda farkl› stil, desen ve renklerde üretim yapma imkân› do¤mufltur. Mobilya
üreticileri bu yeni do¤an f›rsat› çok iyi de¤erlendirmifl ve kiflisel tercihlere adeta eski ahflap ustalar›n›n gösterdikleri özveri ve özene yak›n bir flekilde yan›t verebilmifllerdir. Bir yandan tüketicilere bu yak›n ilgi ve alâkay› gösterirken, bunu
maliyetleri yükseltmeden gerçeklefltirmeyi baflarm›fllard›r.
national Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review,
Geneva, 2005, s.1). Dünyada baflar›l› olan flirketler, büyük ölçekte mobilya üretimine geçebilen
ve bunun yan› s›ra, hem hammadde ve yar› mamûl girdilerinin teminini kesintisiz sa¤layabilen,
hem de ürettikleri mobilyalar› satabilmek için etkin perakende zincirleri oluflturabilenlerdir. Genelde finansal aç›dan üretimde “ileri ve geri entegrasyonu” sa¤layabilmek pek kolay olmad›¤›ndan, dünyada benzer nitelikteki flirketler bir araya gelerek, güçlerini birlefltirme yoluna gitmifllerdir.
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 21
2000’li y›llardan sonra ise, mobilya sektörü adeta moda sektörüyle yar›fl›rcas›na, daha h›zl› hareket eden bir kulvar›n oyuncusu haline gelmifltir. Mobilya üreticileri yeni oluflan dünyada pazar dinamiklerini yakalayabilmek için koleksiyonlar›n› daha k›sa aral›klarla pazara sunmufllard›r. Daha k›sa aral›klarla farkl› ürün üretmek,
ancak üretimde geçerli k›l›nabilecek esneklikle
elde edilebilinir. Üretimdeki bu esnekli¤i ise
“üretim a¤lar›” gerçeklefltirebilir. Bu nedenledir
ki, dünyada çeflitli mobilya üretim a¤lar› oluflturulmaya bafllanm›fl, baz›lar› baflar›l› olurken; di¤erleri pazarda varl›k gösterememifltir. Örne¤in
Malezya’da mobilya üreticileri daha çok üretime
odaklanarak, hammadde ve yar› mamûl al›m
maliyetlerini minimize edecek bir örgütlenmeye
gitmifllerdir. Öte yandan Tayvanl› mobilyac›lar
kendilerini sadece üretimle s›n›rlamam›fl; rekabetçi yönlerini farkl› ve yenilikçi ürünler üretmek
ve tasar›m konusunda söz sahibi olmak üzerine
kurgulam›fllard›r. Tayvanl› mobilya üreticileri taraf›ndan uygulanan model, farkl› uzman firmalarla iflbirli¤ine giderek, çok katmanl› bir a¤ oluflturmak ve kendi alanlar›ndaki rekabetçi avantajlar›n› dünya üzerinde kuvvetlendirmek üzerine
yap›land›r›lm›flt›r.
Manufacturing) geçmifltir. Art›k ucuz + kaliteli
+ büyük hacimde üretime, bir de tasar›m eklenmifltir. Malezya ve Tayland, ODM konusunda en
baflar›l› ülkeler aras›nda say›lmaktad›r. Ancak
pazardan gelen zorlamalar ve markalar›n önlenemez yükseliflleri, mobilya üreticilerinin zorunlu olarak üçüncü aflama olan OBM’e (Original
Branding Manufacturing) geçmelerine neden
olmufltur. Bu aflamada markalaflma öne ç›kmaktad›r. Mobilya üreticilerinin küresel pazarlarda
varl›k gösterebilmeleri için markalaflmaya önem
vermeleri, markalar›yla rakiplerinden ayr›flmalar› ve dünya pazarlar›nda markalar›yla talep edilir olmalar›, mobilya sanayinin 2000’lerin sonundaki en önemli gündem maddesini oluflturmaktad›r (International Tropical Timber Organi-
Ülkemizde organize bir ticari faaliyet olarak, daha büyük ölçekte mobilya sektörünün üretime bafllama tarihi ancak
1980’lerde gerçekleflmifltir.
Dünyada mobilya sektöründe söz sahibi olmak
isteyen her üretici, küresel boyutta verimli de¤er
zincir yönetimini uygulayabilmelidir. Bir di¤er
deyiflle, mobilya sektöründe hammadde al›m›ndan, perakende zincirinin örgütlenmesine ve
ürünün tüketiciye ulaflt›r›lmas›na kadar, her aflamada maliyetleri afla¤›ya çekerken, markaya ek
de¤er katmak esas olmal›d›r. Eskiden OEM
(Original Equipment Manufacturing), yani
en az maliyetle, yüksek miktarlarda kaliteli ürün
üretebilmek önemliyken; 1990’lardan sonra benzer mobilyalar› ayn› kalitede ancak daha ucuza
üretebilmek mümkün olabilmifltir. Bunun üzerine ürünlere ek de¤er katmak amac›yla, mobilya
üretimi OEM’den ODM’e (Original Design
zation (ITTO) and International Trade Centre
(UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005,
s.xxv).
‹flte ileriki sat›rlarda okuyacaklar›n›z, 2007
y›l›nda 50. y›l›n› kutlayan ‹stikbal Mobilya’n›n kurulufl hikayesi oldu¤u kadar; Türk
mobilya sektörünün geliflmini ve 1950’l› y›llarda ahflap ustalar›n›n küçük atölyelerde
gerçeklefltirdikleri ufak çapl› üretimden, bugün dünya pazarlar›nda kendini kan›tlam›fl
bir mobilya sektörüne geçiflin büyüme öyküsünü de gözler önüne sermektedir.
21
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 22
Türkiye’de Mobilya Sektörünün Geliflimi
22
Türkiye’de mobilya, uzun y›llar ata yadigari ahflap iflleme sanat›n›n bir uzant›s› olarak, geleneksel yöntemlerle ve emek yo¤un olarak küçük
atölyelerde üretilmifltir. Uzun y›llar, üretim yerleri, daha çok siparifl üzerine üreten, marangoz
atölyeleri olmufltur. Ülkemizde organize bir ticari faaliyet olarak, daha büyük ölçekte mobilya
sektörünün üretime bafllama tarihi ancak
1980’lerde gerçekleflmifltir. ‹lk y›llarda bu fabrikalarda çok amaçl› makinelerle her çeflit ürün
üretilmifl ve belli bir mobilya türünde uzmanlaflmaya gidilmemifltir. Dolay›s›yla ülkemizde faaliyet gösteren mobilya firmalar› uzun y›llar uzmanlaflman›n do¤al sonucu olan ölçek ekonomisinin faydalar›ndan ve maliyetlerin en aza indirilmesinden yarar sa¤layamam›fllard›r. Genelde
bu y›llarda, göreceli olarak büyük ölçekte üretim
yapan mobilya fabrikalar›nda dahi, üretim tek
hat üzerinden gerçeklefltirilmifl ve dolay›s›yla tek
tip ürün üretilebilmifltir. Ancak 1990’lardan bafllayarak, orta ve büyük ölçekli iflletmelerin kat›l›mlar›yla, mobilya sektörünün toplam imalât
sektörü içindeki katk›s› % 3 düzeyine ulaflabilmifltir (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara, 2007. s.125).
Mobilya sektörü 1995’te bir önceki y›la göre
1994 sabit TL fiyatlar›yla de¤er olarak % 16,5,
1996’da ise % 5,2 oran›nda büyümüfltür (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve Türki-
ye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›,
‹stanbul, 2003, s. 21). Devlet Planlama Teflkilat›
(DPT) taraf›ndan yap›lan çal›flmalarda, mobilya
sektörünün, 1995-2000 aras›nda ABD Dolar› baz›nda (% 5-6’l›k inifl ve ç›k›fllar d›fl›nda) neredeyse sabit bir seyir izledi¤i söylenebilir. Her ne kadar sözü edilen mobilya üretim rakamlar›
DPT’den al›nan veriler olsa da; küçük ve orta ölçekteki mobilya üreticilerinin envanterinde bilinen zorluklar nedeniyle, gerçekleflen üretim rakamlar›n›n, belirtilen rakamlar›n çok üzerinde
oldu¤unu rahatl›kla ifade edebiliriz.
MOSDER verilerine göre ise, Türkiye’de mobilya
sektörü 2007’de 2006’ya göre % 16 oran›nda büyüyerek, perakende fiyatlarla $7 milyar’a, toptan
fiyatlarla ise $4,8 milyar’a ulaflm›flt›r. Ülkemizde
mobilya sektörünün Gayri Safi Milli Has›la’dan
(GSMH) ald›¤› pay›n % 1,8 oldu¤u tahmin edilmektedir (Rochet, Delphine, Monographs on
the Situation of Social Partner Organisations in the Candidate Countries (Bulgaria,
Romania and Turkey): Furniture Industry,
Universite Catholique de Louvain, Institut des Sciences du Travail, December 2006, s. 24). Mobilya
sektörünün en kritik sorunlar›ndan biri kay›t d›fl›n›n, sektörün neredeyse % 50-60’›na eflde¤er
olmas›d›r. Kay›t d›fl›yla savaflta önemli bir araç
olan markalaflma çabalar› genel anlamda sektörde yeni yeni bafllam›flt›r. Markalaflman›n tabana
yay›lmas› ve h›z kazanmas›yla, kay›t d›fl›n›n sektördeki yerinin giderek küçülece¤i tahmin edilmektedir. T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama
Teflkilat› taraf›ndan yay›mlanan Dokuzuncu Kal-
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 23
k›nma Plan› 2007-2013’te, yurtiçi mobilya talebinin 2007-2013 aras›nda ortalama % 13’lük bir
büyüme sergileyece¤ini tahminlemektedir.
1997’de fabrikasyon üretim yapan 10 civar›nda
mobilya firmas›n›n varl›¤›ndan söz edilmekte ve
sektörde yabanc› sermayeli sadece 9 firman›n oldu¤u belirtilmektedir (Tanyel, Ferruh, Küçük ve
Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB –
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 21).
2005’te ise sektördeki yabanc› firma say›s› 34’e
ç›km›flt›r. (Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas›
Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim
ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›,
T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 4).
öte yandan yaln›z yaflayanlar›n ve boflanmalar›n artmas›yla hane say›s›n›n yükselmesi, ortalama ömrün uzamas› ve dolay›s›yla yafll› nüfusun giderek fazlalaflmas›, refah›n artmas› mobilya sektörünü canl› tutan
ve ek talep yaratan en temel unsurlardand›r.
Bu unsurlar orta ve uzun vadede de mobilya
sektörünün büyümesine katk› sa¤layacakt›r.
Mobilya Üretimi ve ‹llerin Ald›klar› Pay
‹ller baz›nda mobilya üretimine bakt›¤›m›zda
1998’in sonunda % 27 pay ile Ankara, Siteler bafl› çekmektedir. Ard›ndan mobilya üretiminin
% 18’inin gerçekleflti¤i ‹stanbul gelmektedir.
Adana ve ‹zmir’in % 9’ar paylar› vard›r. Bursa,
‹negöl mobilya üretiminin % 5’ini, Eskiflehir
Türkiye’nin 2006 y›l› toplam ev ve ofis mobilyas› ihracat›n›n
% 33’ünü tek bafl›na Kayseri ili gerçeklefltirmektedir.
MOSDER’in 2007 y›l› verilerine göre Türkiye’de
yaklafl›k 62.000 mobilya üreticisi firma vard›r.
Bu firmalardan yaklafl›k 30.000’i mobilya üreticisi, geri kalan 32.000’i de mobilya perakende ma¤azas›d›r. Türk mobilya sektörü 2007’de, yaklafl›k 260.000 kifliye istihdam sa¤lam›flt›r. Bu say›n›n 130-150.000’i üretici firmalarda, 130110.000’i de perakende sat›fl ma¤azalar›nda çal›flan kiflilerden oluflmaktad›r.
Mobilya sektörü, dünyada da büyük ölçekte üretime geçebildi¤i noktada kârl› olabilen sektörlerden biri olarak bilinmektedir. 1990’l› y›llarda dahi, Türkiye’de ciddi anlamda hammadde s›k›nt›s› yaflanmaktayd›. Mobilya sektörü, 1990’lar›n
sonunda, sözü edilen bu girdi s›k›nt›s›n› yenmeye ve büyük ölçekte üretmeye bafllad›¤› andan
itibaren, h›zla büyümeye, geliflmeye ve yurtd›fl›ndaki üretici firmalarla d›fl pazarlarda boy ölçüflmeye bafllam›flt›r.
Çok de¤il, sadece 7-8 y›l önce 2000’de Türkiye’deki tahmini mobilya üretiminin $1,5
milyar oldu¤unu ve bunun % 5’ine eflde¤er
olan $75-80 milyon tutar›nda mobilya ihracat›n›n gerçekleflti¤ini söylemek, san›r›z
Türkiye’deki mobilya sektörünün 2000’den
sonra h›zla büyüdü¤ünün en somut kan›t›
olacakt›r. Ülkemizdeki genç nüfus yo¤unlu¤u, iç göçler, nüfus ve evlenme oranlar›n›n
yükselmesi, evden ayr›lma yafl›n›n düflmesi,
% 4,5’ini, Kayseri de % 4’ünü gerçeklefltirmektedir. Böylelikle Aral›k 1998’de, Kayseri yedinci s›radan, ülkedeki toplam mobilya üretiminin
% 4’ünü karfl›lamaktad›r. Mobilya üretiminin
yo¤un yap›ld›¤› di¤er illerimiz: Bolu, Düzce, Sakarya, Zonguldak, Trabzon, Bal›kesir, Antalya,
Burdur ve Adana’d›r.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB) 2004
y›l› verilerine göre, Kayseri’de 100-249 aras›nda
iflçiye sahip, ahflap mobilya üreticisi 9’dur. Bu
say› Türkiye’de toplam 38’dir. Türkiye’de ahflap
mobilya üreticisi olup, 250 ve üstü çal›flana sahip firma say›s› ise 12 iken, bunun 5’i Kayseri’de
faaliyet göstermektedir. Bu rakamlarla Kayseri
ili, tüm Türkiye’de ahflap mobilya üreticileri aras›nda çal›flan say›s› bak›m›ndan ilk s›rada yer almaktad›r. Yine TOBB 2004 verilerine göre, Türkiye’de metal mobilya üreticilerinden 100-249 aras›nda iflçiye sahip firma say›s› 17’dir. Bunlar›n
4’ü Kayseri’de faaliyet göstermektedir. Toplam
metal mobilya üreticileri aras›nda 250 ve daha
fazla iflçi çal›flt›ran firma say›s› 11 iken, bunlar›n
3’ü Kayseri’dedir. Metal mobilyada, Kayseri’yle
birlikte ‹stanbul menfleli firmalar, çal›flan say›s›
aç›s›ndan bafla oynamaktad›r (Çin Menfleli
Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007, s.37-38).
23
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 24
Kayseri’nin mobilya sektörü aç›s›ndan önemini inceleyecek olursak, 2004 Devlet ‹statistik Enstitüsü
(D‹E) verilerine göre; bu ilimiz toplam 740 iflyeriyle, Türkiye’deki mobilya iflyerlerinin
% 2,5’ine
evsahipli¤i yapmaktad›r. Yine 2004 D‹E verilerine
göre, Kayseri’de mobilya sektörü 8.492 kifliyi istihdam ederek, Türkiye’de mobilya sektörü istihdam›n›n % 9,2’sini karfl›lamaktad›r. Kayseri, firma
say›s› aç›s›ndan beflinci, ancak çal›flan say›s›
bak›m›ndan üçüncü s›radad›r (MOSDER, 2007
verileri). Bu da bize Kayseri’de faaliyet gösteren
mobilya flirketlerinin, sektöre göre daha fazla
çal›flan istihdam ettiklerini göstermektedir.
Kaynaklar, ‹stikbal Mobilya ismini vermeden,
Boydak mobilya flirketlerinin Kayseri ili için önemini flu sözlerle dile getirmektedirler: "Kayseri’de
mobilya sektörünün yükselifli kanepe, koltuk ve
yatakla bafllam›flt›r. Teknolojik geliflmeler ve yeni
yat›r›mlarla bugün mobilyan›n her dal›nda üretim
yapan firmalar› ile Kayseri, Türkiye’nin önemli bir
mobilya merkezi haline gelmifltir.” (Yeniçeri, Bar›fl,
Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar›
D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl
Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd
Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 6).
24
Kayseri’ye panoramik bir bak›fl (tahminen 1925) (Baflgelen, Nezih, Bir Zamanlar Kayseri, Kentbank, 1998)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 25
Kayseri Marangozlar, Mobilyac›lar ve Döflemeciler Odas› verilerine göre, ilde mobilya üreticisi
3.500 kadar firma vard›r ve firma bafl›na istihdam edilen kifli 11,5’tir (Ayn› rakam Türkiye ortalamas›nda 3,2; ‹stanbul’da 3,7’dir). (Yeniçeri,
Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya
Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd
Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 5).
Ayr›ca Türkiye’nin 2006 y›l› toplam ev ve ofis
mobilyas› ihracat›n›n % 33’ünü tek bafl›na Kayseri ili gerçeklefltirmektedir. Ev ve ofis mobilyas›nda ihracat yapan Kayseri merkezli üç firma,
toplam ihracat›m›z›n % 22,4’ünü oluflturmaktad›r (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›
Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”,
Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s.134).
25
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 26
26
2006’da Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’ndeki Boydak Holding’e ait üç fabrikan›n toplu aç›l›fl›n›, dönemin D›fliflleri Bakan› Sn. Abdullah Gül,
Maliye Bakan› Kemal Unak›tan, Sa¤l›k Bakan› Recep Akda¤ ve Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m yap›yor
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 27
27
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 28
Bunlar›n ötesinde belki de Kayseri’de tar›ma elveriflli arazinin çok k›s›tl› olmas› nedeniyle, Kayseri yüzy›llardan beri ticaretin befli¤i say›lan ve
‹pek Yolu üzerinde bulunan Anadolu kentlerimizdendir. Bu nedenle de Kayseri için s›k s›k
“Anadolu’nun sanayi ve ticaret baflkenti” nitelemesi yap›lmaktad›r. Kayserililer çal›flkan, azimli,
zeki, hesab›n› iyi yapan, giriflimci ve hay›rsever
olarak bilinirler. Kayseri Sanayi Odas› 2007 verilerine göre, Kayseri’de 1.000’den fazla üretim
merkezi bulunmakta ve kentte 100.000’den fazla kifliye istihdam sa¤lanmaktad›r. Ayn› zamanda bu ilimiz, toplam $ 5 milyar’dan fazla üretim
ve $ 2 milyar kadar da d›fl ticaret hacmine sahiptir. Kentte okur yazar oran› % 90’d›r. Türkiye’nin
ilk Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) temelleri
Kayseri’de 1976’da at›lm›flt›r. 2007’de Kayseri il
s›n›rlar› içinde toplam 35 milyon m2’ye yay›lan
1998-2000 aras›ndaki üretim de¤eri a¤›rl›kl› kapasite kullan›m oranlar›n› karfl›laflt›rd›¤›m›zda;
1998’te % 73 olan kapasite kullan›m oran›n›n,
2000’de % 77’e ulaflt›¤›n› görmekteyiz. (Yeniçeri,
Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya
Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd
Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 4 ). O y›llarda
sektördeki en önemli sorun, girdi s›k›nt›s› ve finansman yetersizli¤i olarak belirtilmektedir. Ayr›ca sektör, ürünlerine d›fl pazarlarda talep yaratamad›¤›ndan büyük ölçüde iç pazara yönelik
olarak çal›flmakta ve ekonomik krizlerde yurtiçindeki talep düflüfllerine karfl› kendisini koruyamamaktad›r.
Türk mobilya sektörü, iç talebi art›r›labildi¤i ve d›fl pazarlarda
daha fazla varl›k gösterebildi¤i oranda, daha yüksek kapasite
kullan›m oranlar›na eriflebilecek yap›dad›r.
28
Birinci Organize, ‹ncesu ve Mimar Sinan olmak
üzere üç adet organize sanayi bölgesi bulunmaktad›r. Ayr›ca 7 milyon m2 üzerine kurulu Türkiye’nin en büyük Serbest Bölgesi de yine Kayseri’dedir. 2005 y›l›nda Kayseri Organize Sanayi
Bölgesi’nde 139 fabrikan›n temeli at›ld›ktan bir
y›l sonra, temeli at›lan fabrika say›s› 250’yi bulmufltur. Kayseri OSB’de toplam 100 kilometre
yol mevcuttur. Bu rakam dahi, birçok ildeki asfaltl› yoldan daha fazlad›r. OSB’de toplam
25.000 kifli çal›flmaktad›r. Hedef, 2011’e kadar
toplam 1.000 fabrika, $5 milyar ihracat, 70.000
kiflilik istihdam sa¤lamakt›r. ("Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri", http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye eriflim 21/01/2008).
‹stanbul Sanayi Odas›’n›n her y›l yay›nlad›¤› ‹lk
500 fiirket aras›nda 2007 y›l› verilerine göre 16;
ikinci 500 firma aras›nda da 18 adet Kayserili firma bulunmaktad›r.
Tüm bu rakamlar, Kayseri’de ‹stikbal Mobilya Grubu’nun bafl› çekti¤i mobilya sektörünün sözü edilen baflar›y›; teknolojik üstünlükleri izleyerek, yeni yat›r›mlara önem
vererek ve üretimde otomasyona geçerek
gerçeklefltirdi¤ini gözler önüne sermektedir.
Mobilya Üretimi ve Kapasite Kullan›m
Oranlar›
D‹E verilerine göre, mobilya imalât sanayinde
Yine D‹E verilerine göre, 2001 ekonomik krizinde büyük olas›l›kla ihracattaki art›fllar nedeniyle
kapasite üretim de¤eri a¤›rl›kl› kullan›m oranlar›
% 74 seviyesinde seyreder ve 2004’te % 87’e,
2005’te % 89’a yükselir (T.C. Baflbakanl›k Devlet
Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan›
2007-2013, Ankara 2007. s.131). Ancak baz›
kaynaklar bu kullan›m oranlar›n›n gerçe¤i yans›tmad›¤›n›, kapasite kullan›m oranlar›n›n küçük
ölçekli iflletmelerde % 40-50 civar›nda kal›rken;
büyük ölçekli fabrikasyon imalât›na geçmifl olan
ve ihracat yapan mobilya üreticilerinde % 90’larda seyretti¤ini belirtmektedir (Sakarya, Sevil,
Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001, s. 14).
Türk mobilya sektörü, iç talebi art›r›labildi¤i ve
d›fl pazarlarda daha fazla varl›k gösterebildi¤i
oranda, daha yüksek kapasite kullan›m oranlar›na eriflebilecek yap›dad›r. Yüksek kapasite
kullan›m› özellikle mobilya sektöründe çok
önemli bir maliyet avantaj› yaratmaktad›r.
Bu nedenle, kapasite kullan›m oranlar› mobilya sektöründe üzerinde hassasiyetle durulmas› gereken konular›n bafl›nda gelir.
Mobilya sektöründe markalaflma art›kça,
hem yurtiçinde hem de yurtd›fl›nda Türk
1/9/09
11:17 AM
Page 29
Afla¤›daki grafikte kullan›lan 1982-1995 ihracat
ve ithâlât rakamlar›na, Gümrük Tarife ‹statistik
Pozisyonlar›’dan (GTIP) 9401-Ev Mobilyalar›
(kaplanm›fl olanlar, kaplanmam›fl olanlar, rattan/has›r mobilyalar, mutfak, yemek, oturma
odas›, yatak odas› mobilyalar›, di¤er mobilyalar,
aksam ve parçalar) ve 9403-Ofis Mobilyalar›
(yüksekli¤i ayarlanabilen döner koltuk, sandalyeler, yaz›hanelerde kullan›lan türde metal mobilyalar, yaz›hanelerde kullan›lan türde a¤aç
mobilyalar) gruplamalar› dahil edilmifltir. 19962007 rakamlar› ise, GTIP 9401-9404 (940410, 21
ve 29) verilerini kapsamaktad›r. Grafikte de gördü¤ümüz gibi, 1982-1990 aras›nda Türkiye’nin
mobilya ihracat› $20-30 milyon band›nda ilerlemifltir. 1982-1986 aras›ndaki ithâlât›m›z, bin’li
rakamlarla ifade edilirken, mobilya ithâlât› ancak 1990’dan sonra $20 milyon’›n üstüne ç›kabilmifltir. 1990-1995 y›llar›nda ihracat ile ithâlât
neredeyse birbirine eflit düzeyde gerçekleflerek,
1995’de yaklafl›k $65 milyon’a ulaflm›flt›r. Ancak
1996’da imzalanan Gümrük Birli¤i’nden mobilya
ithâlât› da pay›na düfleni alm›fl ve 1996’da, ithâlât $132 milyon olurken, ihracat $81 milyon düzeyinde kalm›flt›r. 1996’dan 2000’e kadar olan
bu dönemde mobilya ithâlât› sürekli ihracat›n
üstünde gerçekleflmifltir. 2001 krizinde ise % 40
küçülen mobilya ithâlât›, o tarihten bu yana hep
ihracat rakam›m›zdan daha düflük seviyelerde
seyretmektedir. 2007 y›l›nda ise mobilya ihracat›nda $1 milyar s›n›r›n› aflan Türkiye, mobilya ihracat›n›, ithâlât›n›n % 51 üzerinde gerçeklefltirmeyi baflarm›flt›r.
mobilya markalar› daha fazla katma de¤er
yaratabilecek, daha çok talep görecek ve dolay›s›yla daha fazla üretim yapacak ve böylelikle daha yüksek kapasite kullan›m oranlar›n› gerçeklefltirebilecektir.
Türkiye’de Mobilya Sektörünün
D›fla Aç›lmas›
Birçok sektörde oldu¤u gibi, mobilya sektörü için
de 1996’da imzalanan Gümrük Birli¤i anlaflmas›,
sektörün daha rekabetçi bir profile kavuflmas›nda, d›fla aç›lmas›nda ve d›fl pazarlarda rekabet
edebilecek ürün ve hizmetler yaratabilecek standartlara ulaflmas›nda önemli bir itici güç oluflturmufltur. Gümrük Birli¤i öncesi mobilya sektörü
üreticileri aras›nda yap›lan bir araflt›rmada % 60’l›k
bir bölüm Avrupa’yla rekabet edemeyece¤ini düflünmekte, buna neden olarak da, % 22 oran›nda
teknik donan›m eksikli¤inden, % 21 kaliteli hammadde sa¤lamadaki güçlüklerden, % 18 kalifiye
teknik eleman ve ek bir % 18’lik k›s›m da kalifiye iflgücü eksikli¤inden söz etmektedir. Bu yan›tlara paralel olarak, Gümrük Birli¤i’nin kazand›rd›klar› soruldu¤unda, araflt›rmay› yan›tlayanlar›n % 30’u kaliteli hammadde sa¤layabildiklerini,
% 22’si teknoloji transferinin artt›¤›n› ve % 14’lük bir
kesim de, aç›k yüreklilikle “kaliteli mal ve uygun
fiyatla Avrupa ürünü korkusunu yendiklerini”
ifade etmifllerdir (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta
Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 28-29).
Türkiye’deki mobilya ihracat› ve ithâlât› (1982-2007; milyon ABD Dolar›).
1200
1028
1000
İTHALAT
800
İHRACAT
764,7
684,6
680,2
587
600
511,8
434,6
2
0,
20
19
9
4
0
64
,9
38
,3
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
128,1
3
84,8
137,5
19
8
19
8
2
37,9
370,9
285,3
177,3
36
,6
26
,2
22
18
14
,6
,2
34
24
32
,3
,3
13
2,
200
275,4
2
400
18
boydak kitap en son
Kaynaklar: 1982 - 1995 rakamlar›, GTIP 9401 ve 9403 verilerini; 1996 - 2007 rakamlar› ise, GTIP 9401 - 9404 aras› verileri içermektedir.
Verileri sa¤layan, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi Uzman› Bar›fl Yeniçeri’ye teflekkürlerimizle.
29
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 30
1996 öncesi ve sonras›, mobilya ihracat› yap›lan
ülkeler de de¤iflmifltir. 1996 öncesinde daha çok
Libya, Almanya ve Suudi Arabistan’a ihracat yap›l›rken; 1996 sonras›nda Rusya, Azerbeycan,
Kazakistan, Özbekistan ve Almanya gibi ülkeler
mobilya ihracat›m›zda a¤›rl›k kazanm›flt›r. D›fl
pazarlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, Türk mobilya sektörü özellikle ucuz iflgücü, giriflimcilik ruhu ve
hâlâ büyüyen iç pazar niteli¤iyle dikkatleri çekmektedir. Buna karfl›n, yeterince uzmanlaflman›n henüz tam anlamda gerçekleflememifl olmas›, miktar ve nitelik olarak yeterli insan kayna¤›n›n olmamas›, tasar›mdaki eksiklikler ve belki de
en önemlisi küçük flirketlerin güçlerini birlefltirerek daha büyüme fikrinden uzak olmalar›, zay›f
yönleri aras›nda say›lmaktad›r (Tanyel, Ferruh,
Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz,
KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara,
2000, s. 48).
30
MOSDER verilerine göre Türkiye’nin mobilya ihraç etti¤i ülkeler aras›nda Almanya, Fransa, Irak
ve ‹ran bafl› çekmektedir. 2003 y›l›nda $434,6
milyon olan ihracat›m›z, 2007’de $1,0 milyar› aflm›flt›r. Türkiye bu rakamlarla dünya mobilya ihracat›nda 21. s›radad›r. Sektörün hedefi 2010
y›l›na kadar $2-2.5 milyar seviyesinde ihracat rakam›na ulaflmakt›r. 2005’de mobilya sektörünün
toplam Türkiye’nin ihracat›ndan ald›¤› pay % 1,2’ye
ulaflm›flt›r. 2007’de ise Türk mobilya ihracat›
2006’ya göre % 34 oran›nda artarak bir rekora
imza atm›flt›r.
2003’ten bu yana mobilya sektöründeki ithâlât
rakam› ise, ihracat›m›za göre daha h›zl› artm›flt›r.
Mobilya ithâlât›nda Çin ve ‹talya ilk iki s›rada
yer almaktad›r. 2003’te $177,3 milyon olan ithâlât hacmimiz, 2007’da $680,1 milyona yükselmifltir. Yabanc› kaynaklar, Türkiye’nin özellikle
kumafl, mefruflat ve deri gibi girdileri sa¤lad›¤›n›
belirterek; ülkemizi, Avrupal› yat›r›mc›lar› çeken
ve kaliteli ürünlerin ucuza mal edilebildi¤i bir
merkez olarak zikretmektedir (Institut Français
de la Mode, Study on the Competitiveness, Economic Situation and Location of Production in
the Textiles and Clothing, Footwear, Leather
and Furniture Industries, Final Report (Volume
1), May 15th 2007, European Commission Enterprise and Industry Directorate-General, Paris,
s. 12). ‹leriye dönük ihracat ve ithâlât rakamlar›n› inceleyecek olursak, Dokuzuncu
Kalk›nma Plan› 2007-2013’te, sözü edilen
dönemde mobilya ihracat›m›z›n her y›l ortalama % 26 de¤erinde, ithâlât›m›z›n ise % 15
oran›nda artaca¤› görüflüne yer verilmektedir (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›
Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”,
Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s.151).
Merkez Çelik’te döfleme üretiminden bir görüntü
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 31
s.xxiv). Pekçok AB ülkesi, CEN standartlar›yla,
ISO standartlar›n› bir araya getirerek kendi ülke
standartlar›n› belirlemifllerdir. TSE’nin mobilya
sektörüyle ilgili 100’ün üzerinde standard›
bulunmaktad›r (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil,
Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003, s. 9).
Mobilya Sektöründe Kalite Standartlar›
Dünyada ve ülkemizde belirlenmifl mobilya
standartlar› vard›r ve söz konusu mobilyalar›n
bu standartlarda olup olmad›¤›, yap›lan mobilya
uygunluk testleriyle belirlenmektedir. Bu testler
genelde devlet kurulufllar› ve üniversiteler taraf›ndan gerçeklefltirilmektedir. Sözü edilen kurulufllar: Almanya’da, Nürnberg’deki Landesgewerbeanstalt, ‹ngiltere’de Furniture Industry Research
Association (FIRA), Avrupa’da Comité Européen
de Normalisation Conformité Européen (CE),
dünyada International Standards Organization
(ISO), Türkiye’de ise Türk Standartlar Enstitüsü
(TSE)’dir.
Mobilyada Tasar›m ve Patentlerin Önemi
Daha önce de de¤inildi¤i gibi, mobilya konusunda tasar›ma verilen önem giderek artmaktad›r.
Ancak “tasar›m” denildi¤inde, bunun “yurtd›fl›
kataloglardan model ç›kartmak” anlam›na gelmedi¤i; tasar›mla, mobilya sektöründe Ar-Ge fa-
Mobilya üreticilerinin tasar›ma bu kadar çok zaman ay›rmalar›yla, sektörde patentli ürünlerin ve patentlerin önemi de artm›flt›r.
aliyetlerine ve yarat›c›l›¤a prim verilmesi gerekti¤i farkl› kaynaklarca vurgulanmaktad›r (Sakarya,
Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel
Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001, s. 14). Çünkü
art›k mobilyay› belli kalitede ve standartlarda
üretebilmek, sektör için sorun olmaktan ç›km›fl,
Avrupa Birli¤i kalite standartlar›, Avrupa Standardizasyon Komitesi (European Committee for
Standardization [CEN] taraf›ndan ortaya konmufltur (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre
(UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005,
4134
4514
5000
4717
1995-2006 aras›nda baflvurusu yap›lan ve tescil edilen mobilya tasar›mlar›
(Locarno s›n›fland›rmas›nda 06-01’den 06-06’ya kadar)
3302
4000
Tasarım başvuru
1998
1999
1314
996
887
574
684
562
293
418
114
1997
327
561
1995 1996
234
202
126
0
106
29
151
789
1000
932
1159
1246
1942
2000
1933
1828
2380
3000
2000
Başvuru tasarım sayısı
2001
2002
2003
Tescilli tasarımlar
2004
2005
2006
Tescilli tasarım sayısı
Locarno anlaflmas›na göre ‘Mefruflat’a dahil 06 - 01’den 06 - 06’ya kadar olan, oturma yerlerini, yatma yerlerini, masalar ve benzeri mobilya, muhafaza amaçl›
mobilya, bileflik maddelerden elde edilmifl mobilya ile di¤er mobilya ve mobilya parçalar›n› içeren kategoriler dahil edilmifltir.
(U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu,
Türk Patent Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.74)
31
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 32
böylelikle belli kalitede ve standartlarda mobilyalar makûl fiyatlardan pazarda bulunabilir olmufltur. Hal böyle olunca, markalar aras›nda
farkl›laflman›n oluflabilmesi, tüketicilerin bir
markaya göre ötekini ye¤lemeleri, ürünlerin tasar›mlar›na ba¤l› olarak geliflebilmektedir. Tasar›m
fark›n›n olmad›¤› durumlarda, tüketici, son karar›n› sadece fiyata ba¤l› olarak vermektedir. Bu
nedenle di¤er sektörlerde oldu¤u gibi, tüm dünyada mobilya üreticileri, gitgide daha fazla tasar›ma önem vermektedir. Farkl› tasar›mlarla üretilen ürünlerin kâr marjlar›n› art›rmak, hem de tüketiciler gözünde rakiplerden farkl›laflmak mümkün olabilmektedir.
32
Mobilya üreticilerinin tasar›ma bu kadar çok zaman ay›rmalar›yla, sektörde patentli ürünlerin ve
patentlerin önemi de artm›flt›r. Çünkü tasar›m,
özellikle gün ›fl›¤›na ç›kt›ktan sonra taklide
karfl› son derece savunmas›zd›r. Y›llarca
emek harcanarak tasarlanan bir mobilya,
üretildikten çok k›sa bir süre sonra, bu maliyetleri üstlenmemifl firmalar ya da kifliler
taraf›ndan hemen taklit edilmektedir. Hatta
belki taklitlerde, ilk üretilen üründeki zaaflar giderilmekte ve tasar›m maliyetleri de
üstlenilmedi¤inden, birim sat›fl fiyatlar› daha düflük tutulabilmektedir.
Türkiye ülkeleraras› patent baflvurusunda
2006’da 31. s›radayken; 2007’de 296 patent baflvurusuyla 30. s›raya yükselmifltir. Ancak belki
bundan daha önemli olarak, dünyadaki patent
baflvurular› % 4,7 oran›nda büyürken Türkiye’deki art›fl oran› % 10 olmufltur. ("296 Patent
Baflvurusuyla Türkiye, Dünyada 30’uncu”, Hürriyet ‹K, 02/03/2008, s. 20).
Ülkemizde patent konusunda gösterilen duyarl›l›¤›n artmas›na paralel olarak, Türk mobilya sektörü de taklidin olabildi¤ince önüne geçebilmek
için Türk Patent Enstitüsü’ne baflvurarak, patentlerini tescil ettirerek yasal koruma alt›na alma konusunda gerekli çal›flmalar› sürdürmektedir. Mobilya sektöründe özellikle 2001’den sonra tescilli tasar›m say›s›nda adeta bir patlama yaflanm›flt›r. Türk Patent Enstitüsü’nün verilerine
göre, 1995-2006 aras›nda, Locarno s›n›fland›rmas›na göre 01’den 31’e ve 99 say›l› gruplamaya
dahil olan sektörlerde, toplam 39.195 dosya baflvurusunda ve 189.255 tasar›m baflvurusunda
bulunulmufl, dosyalardan 33.269’u, tasar›mlar›n
da 165.503’ü tescillenmifltir (Bir dosyayla, birden fazla tasar›m baflvurusunda bulunmak
mümkündür).
1995-2006 aras›nda mobilya s›n›f›nda (Locarno s›n›fland›rmas›nda 06-01’dan 06-06’ya
kadar) patent baflvurusu bulunan 10 firmada Boydak flirketleri ilk iki s›rada yer almaktad›r
Firma
Baflvuru
Say›s›
Boytafl Mobilya Sanayi ve Tic. A.fi.
278
Merkez Çelik Sanayi ve Tic. A.fi.
148
Do¤-Tafl Do¤anlar Mobilya ‹malat Sanayi ve Tic. A.fi.
117
Kilim Mobilya Kanepe Sanayi ve Tic. A.fi.
78
Motali Yatakl› Kanepe, Oturma Grubu ve Tek. Sis. San. ve Tic. A.fi.
64
Çilek Mobilya Sanayi ve Pazarlama Tic. A.fi.
46
Sedir Mobilya Sanayi ve Tic. A.fi.
45
Yatafl Yatak ve Yorgan Sanayi ve Tic. A.fi.
45
Yatpa Dayan›kl› Tüketim Mallar› Sanayi ve Tic. A.fi.
43
De¤irmencio¤lu Çek-Yat Sanayi ve Tic. Ltd.
41
Sedat Abayo¤lu
41
Locarno anlaflmas›na göre ‘Mefruflat’a dahil 06 - 01’den 06 - 06’ya kadar olan, oturma yerlerini, yatma yerlerini, masalar ve benzeri mobilya, muhafaza amaçl›
mobilya, bileflik maddelerden elde edilmifl mobilya ile di¤er mobilya ve mobilya parçalar›n› içeren kategoriler dahil edilmifltir.
(U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu,
Türk Patent Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.75)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 33
Bunlar aras›nda “Mobilya-Mefruflat” grubu,
“Tekstil” grubundan sonra, hem baflvurularda
hem de tescillenen dosya ve tasar›mlarda ikinci
s›rada yer almaktad›r. Bu say›lar, mobilya sektörü için tasar›m ve tescilin giderek artan önemine
bir kez daha iflaret etmektedir. 1995-2006 aras›nda “Mobilya-Mefruflat” kategorisinde 7.437
adet tescilli dosya ve 33.261 adet tescilli tasar›m
bulunmaktad›r (U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip
Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu, Türk Patent
Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.72). Mobilya
s›n›f›nda 1995-2006 y›llar› aras›nda en çok baflvuru yapan ilk 10 firma tabloda listelenmifltir. ‹lk
iki s›ra, Boydak çat›s› alt›ndaki Boytafl Mobilya
ve Merkez Çelik taraf›ndan paylafl›lmaktad›r.
2007 sonunda ise Grup,
mobilya alan›nda 110 marka, 367 endüstriyel tasar›m
tescili ve 11 patent hakk›n›
elinde bulundurmaktad›r.
Patent konusunda da bafl› çeken ve araflt›rma, gelifltirmeye sürekli kaynak ay›ran Boydak Grubu’nun, 2006’daki Ar-Ge yat›r›mlar› $8,5 milyon, 2007’de ise $10 milyon olmufltur. 2008’de öngörülen Ar-Ge bütçesi
ise $12 milyon’dur. Bu yat›r›mlar›n karfl›l›¤›n› alan Boydak Holding, tüm sektörler
içinde patent baflvurusu yapan ilk üç firmadan biri olup, mobilya sektöründe patent
baflvurular› konusunda ilk s›rada yer almaktad›r. Holding çat›s›nda mobilya alan›nda 200
kiflilik bir tasar›m ve Ar-Ge ekibi bulunmaktad›r.
‹stikbal Mobilya ilk kez 1989’da marka tescili
için baflvurmufltur. 2007 sonunda ise Grup, mobilyada 110 marka, 367 endüstriyel tasar›m tescili ve 11 patent hakk›n› elinde bulundurmaktad›r. ‹stikbal ve Bellona’n›n Madrid Anlaflmas›
çerçevesinde 55 ülkede geçerli olan marka tescilleri vard›r. Keza 2007’de Türk Patent Enstitüsü
taraf›ndan verilen “2007 Y›l› Patent Ödülleri”nde, Boytafl tasar›m dal›nda yapt›¤› 95 baflvuruyla mobilya dal›nda ödüle lay›k görülmüfltür
("Hülya Avflar’a ‘Marka’ Ödülü”, www.milliyet.com.tr,
11/02/2008;
siteye
eriflim
11/02/2008).
Mobilya Sektöründe Markalaflman›n
Ayak Sesleri
Üretimde belli kalite standard›n›n tüm sektörde
yayg›nlaflmas›ndan ve tasar›m›n önem kazanmas›ndan sonra; markalaflma, mobilya üreticileri taraf›ndan daha önemsenmeye bafllam›flt›r.
Çünkü marka demek, önce yat›r›m yaparak tüketici gözünde ürünü di¤erlerinden ayr›flt›rmak ve
katma de¤er yaratabilmektir. Bunun gerçekleflebilmesi içinse, sürekli ve tutarl› bir biçimde tüketiciye markam›z›n özelliklerini iletmemiz gerekir.
Mobilya üreticileri önceleri pazarlama ve iletiflime pek fazla yat›r›m yapmazken, markalaflman›n öneminin daha belirginleflmesiyle 2000’li y›llardan sonra sat›fllar›n›n % 8-10’unu pazarlama
bütçesi olarak ay›rmaya bafllam›fllard›r. Tüketiciyle kurulan diyalog karfl›l›ks›z kalmam›fl ve
markalar gerçeklefltirdikleri bu pazarlama yat›r›mlar›n›n geri dönüfllerini alm›fllard›r.
2008 ve sonras›nda mobilya sektöründe markalaflma faaliyetlerinin artarak sürece¤ini söylemek
yanl›fl olmayacakt›r. Çünkü bir yandan yurtiçi ve
yurtd›fl› üreticilerinden kaynaklanan yo¤un rekabet ortam›; öte yandan Türkiye’nin mobilya ihtiyac› aç›s›ndan hem nüfus, nüfus art›fl oran›, genç
nüfusu, h›zla artan yap›laflma ve inflaat sektörü
gibi tüketimi tetikleyen unsurlar nedeniyle, sektörün önemli bir potansiyel oluflturmas› ve bu
potansiyelin gelecekte de sürecek olmas›, Türkiye’deki mobilya sektöründe markalaflma faaliyetlerinin artarak sürece¤inin en önemli iflareti
olarak kabul edilebilinir.
33
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 34
Ne ac›d›r ki, Türkiye’deki mobilya pazar› bu
kadar büyümeye aç›kken, DPT taraf›ndan
haz›rlanan VII. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nda yer alan raporda, sektör taraf›ndan
mobilya sektörünün tam kapasite çal›flamama nedeni olarak, % 53 oran›nda “talep yetersizlili¤i” yan›t› yer almaktad›r. Daha önce
de belirtildi¤i gibi, dünya mobilya üretimi €220
milyar’d›r. Hem iç hem de d›fl pazarlarda böylesi büyük bir mobilya pazar› varken, Türk
mobilya üreticilerinin talep yetersizli¤inden
yak›nmalar› gerçekten düflündürücüdür.
‹lerleyen bölümlerde daha ayr›nt›lar›yla tan›k olaca¤›m›z gibi, ‹stikbal Mobilya’n›n
1980 sonras› neredeyse “önlemez” diye nitelenebilecek yükseliflinin s›rr›, pazar potansiyelini ve tüketici beklentilerini erken
fark ederek; üretim tesislerinden, hammad-
de al›m›na, yar› mamûl üretiminden, tafl›maya ya da, sat›fl sonras› hizmetine kadar
birçok unsuru do¤ru bir flekilde bir araya getirerek, o y›llara kadar yan›ts›z kalm›fl iç pazar talebine cevap verebilmifl olmas›nda
sakl›d›r. Bas›l› kaynaklar da, marka belirtmeden, son y›llarda mobilya sektöründe ç›k›fl yapan firmalar› flöyle tan›mlamaktad›r:
"Son 15-20 y›lda adlar›ndan bahsettiren büyük boy mobilya iflletmeleri, bazen üretimin
belirli aflamalar›nda, bazen de üretimin tamam›na yak›n k›sm›nda olmak üzere, teknolojiyi yo¤un olarak kullanan, belirli bir tarz
yarat›ld›¤›nda bunun seri üretimine geçen,
katma de¤er yaratan, ihracata dönük üretim
yapan, iflletmecili¤in de ön planda oldu¤u
firmalard›r.” (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil,
Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003, s. 21).
34
Boyteks kumafl üretiminden bir görüntü
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 35
2- ‹stikbal Markas› Do¤uyor...
35
Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n
Çocukluk ve Gençlik Y›llar›
‹stikbal’in kurucular›ndan 1933 do¤umlu Hac›
Mustafa Boydak çocukluk ve gençlik günlerini
flöyle yâd ediyor: "Biz mektep, medrese görmedik,"
diye söze bafll›yor ve devam ediyor: "o y›llarda
jandarma Hac›lar’›n köy meydan›nda rastlad›¤›,
ilkokul ça¤›na gelmifl olan çocuklar› al›r, ilkokula
mecburi olarak kaydettirirdi. Her nedense babam
bizim okula gitmemizi istemiyordu. Onun için biz
pek köy meydan›na dahi ç›kamazd›k. Benim ise
okula hevesim vard›. Yan komflumuz Belediye’de
encümen azas›yd› (üyesiydi) ve benim okumaya
karfl› iste¤imi görünce, bir gün beni al›p okula götürdü ve kayd›m› yapt›rd›. Babam, akflam durumu
ö¤renince çok k›zd› ve komflumuza ‘nas›l kaydettirdiysen, flimdi de git kayd›n› sildir’ diye ç›k›flt›.
Bu olaydan sonra, benim için okul konusu kapanm›fl oldu. Ancak kendi kendime okula gidenlerden
alfabeyi ö¤rendim ve daha sonraki y›llarda ilkokulu d›flar›dan bitirdim."
olmufltu. O y›llarda Hac›lar’da erkekler han›mlar›na ve çocuklar›na karfl› çok bask› uygularlard›. Ne derlerse, o olurdu. Karfl› gelmek mümkün de¤ildi. El tezgâh ifli pek iyi gitmeyince babam, ba¤vat (iflçi bafl›) olarak çal›flt›¤›
yere beni de iflçi olarak çal›flmaya götürdü. Fakat
iflveren beni biraz ufak tefek gördü ve ifle almad›.
"Bu flartlarda 1950 y›l›nda el dokuma tezgâh›nda ifle bafllad›m. Ancak Kayseri Dokuma
Fabrikas›’n›n üretti¤i ürünler nedeniyle, el
tezgâhlar›nda yap›lan dokumalar sat›lmaz
Hac› Mustafa Boydak 2000’li y›llarda
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 36
Y›l 1957. Hac› Mustafa ve Sami Boydak’›n ‹stikbal markas›n› bafllatt›klar› y›lda Kayseri
36
Bu olay bana çok dokundu. Öyle ki, akflam babam
eve geldi¤inde ona dahi, ‘beni kessen, bir daha
oraya dönmem’ dedim. Çünkü ifle al›nmamam çok
zoruma gitmiflti. Bunun üzerine elim de yatk›n oldu¤undan alt› ay kadar marangozluk yapt›m. Alt›
ay sonra babam gelip, ‘sana bakkal dükkan›/kahvehane açt›m, ya bunu iflletirsin ya da evi terk
edersin’ deyince, tekrar bakkall›k ifline dönmeye
mecbur kald›m. O zamanlarda Hac›lar’›n d›fl›na
giden hiç kimse yoktu. Yani o y›llarda evi terk etmek gibi birfley düflünülemezdi. O dönemde babam›n bir orta¤›, bana marangozluk tak›mlar› sat›n
alm›flt›. Böylelikle bir yandan hem bakkal hem de
kahvehane olarak çal›flt›rd›¤›m›z dükkan› iflletir-
Hac› Mustafa Boydak bir yandan eskiyi an›yor,
bir yandan da Türk sanayinin Kayseri’de nas›l
geliflti¤ini bize aktarm›fl oluyor.
Daha 1953’te zaman›n Kayseri Belediye Baflkan›
Osman Kavuncu, sanayiyi Keresteciler Sitesine
tafl›mak ister. Ancak o tarihlerde buras› flehrin
çok d›fl›nda kald›¤›ndan ve ulafl›m imkânlar› k›s›tl› oldu¤undan esnaf, “orada ne yapaca¤›z, sinek mi avlayaca¤›z” diyerek tafl›nma fikrine karfl› ç›kar. Osman Kavuncu’nun yan›t› ise, "Önce
Kayseri, belediye baflkanlar›
aç›s›ndan flansl› bir kenttir.
ken, di¤er yandan da marangozluk iflleri yap›yordum. Bir gece saat 01:00 civar›nda kahvehaneye
biri geldi ve silah›n› rastgele boflaltt›. O tarihte 1718 yafllar›ndayd›m. Belimden ve s›rt›mdan vurulmuflum. Ayn› olayda ölen dahi oldu. Bu olay
üzerine babam ‘kahvehane o¤lan›n hayat›na
mal olacakt›’ diyerek buray› devretti ve ben
de 1952 y›l›n›n bafl›nda, gönlümün ifli olan
marangozlu¤a tamamen dönmüfl oldum.”
‹stikbal’in ilk günlerinden itibaren markaya katk› sa¤layan
Osman Konuk, o¤lu Mehmet Konuk ile birlikte
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 37
37
1950’li y›llarda Kayseri Dokuma Fabrikas›na ait iki foto¤raf
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 38
kanlar nedeniyle çok fazla borçland›klar› için yak›nmalar›n› ister. Bu flikayeti duyan, Celâl Bayar,
Osman Kavuncu’ya döner ve "Söyle Baflkan, ne
yapal›m?” der. Bunun üzerine, Kavuncu da "Hükümet en az befl y›lda ödenmek üzere Emlak Kredi Bankas›’ndan kredi sa¤larsa, esnaf›m›z rahat
nefes al›r” diye yan›t verir. Ve bu flekilde o dönem Sanayi’ye tafl›nan esnafa kredi verilmesi
sa¤lanm›fl olur (Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin
Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977, s. 57).
Hac› Mustafa Boydak, 2004’te efli Sefure Boydak’la birlikte
bana beddua edeceksiniz, ama sonra çok duan›z›
alaca¤›m” fleklinde olur. Hac› Mustafa Boydak’›n
o¤lu ve Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan
Vekili fiükrü Boydak "Gerçekten Osman Kavuncu
çok dua ald› ve Kayseri’ye önemli eserler b›rakt›.
Vefat etti¤inde cemaat, cenazeyi camiden kabristana kadar olan yaklafl›k 6-7 kilometrelik mesafede omuzlarda tafl›mak için neredeyse birbirleriyle
yar›flt›. Kayserililer kendisini hiçbir zaman unutmad›, hep minnetle yâd etti" diyor.
38
Osman Kavuncu bir grup esnafla, dönemin
Cumhurbaflkan› Celâl Bayar’›n Kayseri’yi ziyareti öncesinde görüflerek, Cumhurbaflkan›’na dük-
[Kayseri, belediye baflkanlar› aç›s›ndan flansl› bir
kenttir. 1998’den bu yana Kayseri Belediye Baflkanl›¤› görevini sürdüren ve 2004’te üçüncü kez,
seçmenlerin % 70 oran›nda oylar›yla Kayseri Belediye Baflkan› seçilen Mehmet Özhaseki’nin belediyeyi flirket mant›¤›yla yönetti¤i, bas›nda yer
alan bilgiler aras›ndad›r. Belediye, sadece personel tasarrufu nedeniyle 11 y›lda 100 trilyon ek
maliyetten kurtulmufl bulunmaktad›r. 11 olan
park say›s› 250’e ç›km›flt›r. Makam araçlar› uygulamas›na son verilerek, y›ll›k 2,5 trilyonluk
kaynak israf›n›n önüne geçilmifltir. ("Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri",
http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye eriflim 21/01/2008)].
Osman Kavuncu döneminin kazançlar›ndan biri – 1970’lerde Kayseri Cumhuriyet Mahallesi
(Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977, s. 149)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 39
39
Tahminen 1960’l› y›llarda Kayseri Meydan›’ndan bir görüntü
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 40
‹stikbal’in ‹lk Kurulufl Giriflimleri…
40
‹stikbal markas›n›n temelleri, 1950’li y›llarda oldukça zor koflullarda at›l›r. Hac› Sami
ve Hac› Mustafa Boydak, Kayseri’nin Hac›lar ilçesinde yaflamaktad›rlar. Ancak Hac›lar ilçesindeki arazi, tar›ma pek elveriflli de¤ildir. O nedenle 1952-57 aras›ndaki y›llar›,
kap› ve pencere do¤ramas› üretimini ö¤renerek geçirirler. Mustafa Boydak askerden döndükten bir y›l sonra, elleri daha bir “çekiç tutar”
hale geldi¤inde ise, Kayseri’deki Eski Sanayi Bölgesi’nde yaklafl›k 50 m2’lik küçük bir atölye sat›n
al›rlar. Proje çizdirilir. Art›k ifl ruhsat almaya ve
temel atmaya gelmifltir. Ancak Belediye’yi birçok
kez ziyaret ettikleri halde bir türlü ruhsat alamazlar. Genç Mustafa art›k son çareyi, Belediye
Baflkan›’n›n huzuruna ç›kmakta bulur. Osman
Kavuncu’ya gider ve derdini anlat›r. Osman Kavuncu, Belediye’de ruhsat ifllerinden sorumlu
Selçuk Kara’y› yan›na ça¤›rarak, problemin ne
oldu¤unu sorar. Ayn› yer, iki farkl› kifliye sat›ld›¤›ndan ruhsat verilememektedir. Bunun üzerine
‹stikbal markas›n›n kurucular›ndan Hac› Sami Boydak 1960’l› y›llarda
(1936-2006)
Boydak üretimle, Sami Boydak, iflin daha çok sat›fl ve tahsilat yönüyle ilgilenmektedir. Hatta Eski Sanayi’de karfl›lar›ndaki 100 m2’lik dükkan›n
sahibi nakte s›k›fl›nca; kendi dükkan›n› Boydak
“10 beygirlik motorlar için 5 beygir gücünde elektrik veriliyordu. Bir yandan elektrik kesintileri, öte yandan iflyerlerinin akflam saat 05:00’de kapanma zorunlulu¤u, belimizi iyice bükmüfltü”
Osman Kavuncu imar plan›n› getirtir ve ayn› sokakta, köfle bafl›nda sat›lmam›fl baflka bir alan›
iflaretler ve Selçuk Kara’ya bu alan›n ruhsat›n›
hemen ç›kartmas›n› söyler. Sonra Mustafa Boydak’a dönerek: "Sen de hemen yar›n buraya kazmay› vuracaks›n” der.
kardefllerin 50 m2’lik dükkan›yla takas eder. Boydak kardefller belli bir süre borçlanarak daha büyük bir atölyede çal›flma imkân› elde etmifl olurlar. Borçlar›n› ödemede güçlük çekmezler, çünkü
1950’lerin sonunda ürettikleri tüm do¤ramalar›
kolayl›kla satmaktad›rlar.
Ancak zorluklar pefli s›ra gelir. Temel at›lm›flt›r,
fakat 1950’lerin sonunda Türkiye’de hammadde
tedarikinde önemli s›k›nt›lar yaflanmaktad›r. Karaborsada ise fiyatlar çok yüksektir. Bu kez de
Mustafa ve Sami Boydak’›n babalar› Mehmet
Boydak, yine Osman Kavuncu’dan yard›m talep
eder ve demirde, çimentoda yaflanan girdi darbo¤az›n› aflmalar› yine Osman Kavuncu’nun yard›m›yla gerçekleflir.
Ancak Türkiye’de sanayiyi olumsuz etkileyen
birçok koflul devam etmektedir. Örne¤in Hac›
Mustafa Boydak’›n hat›rlad›¤› gibi, o y›llarda
elektrik sayac› almak bile zor ifltir. Sayaç ald›ktan sonra da problem bitmez. Elektri¤i alabilmek
ayr› bir sorundur. Hac› Mustafa Boydak o günleri flöyle özetliyor: "10 beygirlik motorlar için 5
beygir gücünde elektrik veriliyordu. Bir yandan
elektrik kesintileri, öte yandan iflyerlerinin akflam
saat 05:00’de kapanma zorunlulu¤u, belimizi iyice bükmüfltü. ‹flyerlerini akflam 5’te kapatmas›nlar
diye, kap›m›za kadar gelen görevlilere yalvar›rd›k.
Cuma akflam› saat 05:00 olmufl. Elimdeki iflin bir
Mustafa ve Sami Boydak, Eski Sanayi’deki 50
m2’lik dükkanlar›nda, el gereçleriyle, karyola,
gard›rop, sand›k vb üretmeye bafllarlar. Mustafa
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 41
saati daha var. O gün bitirebilirsem, ertesi günü
gidip mal› teslim edece¤im, yerine takaca¤›m. Ancak bir saat daha fazla çal›flabilmek için dahi, kolay kolay izin alamazd›k. Gelip iflyerlerini kapat›rlard›. Elektrik konusunda K›rflehir’deki Hirfanl›
Baraj› (1959’da) devreye girene kadar çok zorluk
çektik. Ondan sonra da kesintiler devam etti, ama
en az›ndan bir önceki döneme göre biraz daha rahat nefes ald›k."
seviyede tutmaya yard›m edecek ek bir ifl koluna
girmenin do¤ru olaca¤›n› savunmaktad›r. Hatta
baba Boydak, o¤ullar›n› ikna etmesi için bir akrabalar›ndan yard›m ister. Bu akraba Mustafa
Boydak’a "en iyisi siz istihareye yat›n” der. Böylelikle mobilya ifline girmenin aile için hay›rl› olup
olmayaca¤›n› ö¤renmek için Kayseri’de yaflayan
Yeflil Hoca lakab›yla tan›nan bir hocaya baflvururlar ve Yeflil Hoca’n›n bir hafta sonra aç›klaya-
Yeflil Hoca’n›n bir hafta sonra aç›klayaca¤› istihare sonucu merakla beklenir. Sonunda Yeflil Hoca, "Dikkat edin, önce biraz
zorlanacaks›n›z ancak sabrederseniz yolunuz çok aç›k olacak.
Çünkü rüyamda önce bulan›k bir su gördüm. Daha sonra bu
su, berraklaflt› ve duruldu” der.
Zaman içinde mobilya iflini bu iki kardefle Eskiflehir’den gelen ustalar› Cemal Usta (Cemal Tanr›diler ya da Sar› Cemal) ö¤retir. O y›llarda Eskiflehir ve Ankara mobilya iflinde öndedir. Cemal
Usta Kayseri’ye gelip yerleflti¤inde, gençlere ahflaptan mobilya yapmay› ve döfleme iflini ö¤retmek ister. Babalar› ise do¤rama iflinde kalmalar›n› ve bu konuda sabretmelerini istemektedir.
Mustafa Boydak ise, do¤rama iflinin k›fl›n yavafllad›¤›n› ileri sürerek, gelirlerini y›l boyunca ayn›
ca¤› istihare sonucu merakla beklenir. Sonunda
Yeflil Hoca, "Dikkat edin, önce biraz zorlanacaks›n›z ancak sabrederseniz yolunuz çok aç›k olacak. Çünkü rüyamda önce bulan›k bir su gördüm.
Daha sonra bu su, berraklaflt› ve duruldu” der.
Yeflil Hoca’dan bu oluru alan Boydak kardefller,
babalar›n› da ikna ederler ve art›k o tarihten sonra Cemal Usta’n›n yard›m›yla mobilya ifline resmen girmifl olurlar.
1964’ten sonra üçüncü kardefl Mehmet Boydak
da, a¤abeyleri Mustafa ve Sami Boydak’›n yan›nda ç›rak olarak çal›flmaya bafllar. Askerden
dönünce Mehmet Boydak Sanayi’deki ma¤azada
görev al›r. Bu dönemde Hac› Sami Boydak hammadde al›m›yla, Osman Konuk çal›flanlarla,
Mehmet Boydak ise ma¤azayla birebir ilgilenmektedir.
‹stikbal Markas› Ad›n› Al›yor
Markaya ‹stikbal ad›n› Cemal Usta verir.
Usta, bu iki kardeflin çal›flkanl›klar›n› ve giriflimciliklerini takdir ederek, bir gün "Sizin
istikbaliniz çok parlak, firman›z›n ismini ‹stikbal koyun" der. Kardefller de Ustalar›n›n
sözünü dinlerler… Böylelikle ‹stikbal markas› do¤mufl olur.
Ailenin en büyü¤ü olarak Hac› Mustafa Boydak’a, Boydak isminin anlam›n› sordu¤umuzda,
ailenin ‘Sakio¤lu’ ismini almak istedi¤ini, ancak
Hac› Mustafa Boydak, Mustafa Boydak ve Hüseyin Gürdo¤an’la birlikte
41
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 42
soyad› kanununun yeni yasalaflt›¤› o dönemde,
nüfus memurunun “o¤lu” tak›s›n›n kullan›m›na
izin vermedi¤ini söylüyor. “Boydak” isminin
Farsça’dan geldi¤ini ve “elinde de¤ne¤i dahi olmayan, tek bafl›na yürüyen kifli” ya da baz› kaynaklara göre “eli bofl kifli” anlam›nda kullan›ld›¤›n› ö¤reniyoruz. Ancak bir kez daha, o ismi yüklenen kiflilerin, bu isimlere ayn› zamanda anlam
verenler oldu¤una tan›k oluyoruz. Çünkü “Boydak” hangi anlama gelirse gelsin, bugün art›k
Boydak Ailesi’nin Türk sanayine katt›klar› bu isme çoktan yans›m›fl bulunmaktad›r.
alanlar› olan elektrik kablosuna yat›r›m yap›lmas›n› önerirler. Bu flekilde HES Kablo’yu, Hac›lar
Elektrik Sanayi’nin bafl harflerinden esinlenerek
kurma fikri ortaya at›l›r. Çok ortakl› bir yap› arzu
edildi¤inden, ilk aflamada her bir hissedara en
fazla 5.000 TL’den 100 hisse sat›lmas› kararlaflt›r›l›r. Ne yaz›k ki, Hac›lar’da yat›r›m yapma fikrini ortaya atan Almanya’da çal›flan iflçiler daha
sonra HES Kablo’ya ortak olmaktan vazgeçerler.
Sonuçta bu giriflimi, 1974’te Hac›lar’›n önde gelen tüccarlar› ve esnaf› üstlenir. ‹lk kurulufl y›llar›nda Mehmet Boydak da HES Kablo’da çal›fl›r.
Kayseri’de Aç›lan Teflhir Ma¤azas›
42
Boydak kardefller, bir yandan Eski Sanayi’de
üretimi sürdürürken, öte yandan üretilen mobilyalar› teflhir edebilmek için flehirde bir dükkan
açarlar ve bir akrabalar›n› bu iflin bafl›na getirirler. Daha o y›llarda dükkan›n ve üretim yapt›klar› atölyenin hesaplar›n› birbirinden ayr› tutarlar
ki, hangisinden kâr ediyorlar, hangisinden zarar
ediyorlar, izlemeleri mümkün olsun. Bir süre
sonra flehirdeki bu teflhir ma¤azas›n› kapatmak
zorunda kal›rlar çünkü dükkan bir türlü kâra geçemez. Yine de sa¤duyuyla üretim yapt›klar›
mallar› teflhir edebilecekleri bir yerin olmas› gerekti¤ini düflünürler ancak o y›llarda bunu baflar›l› bir flekilde hayata geçiremezler.
HES Kablo’yu, Hac›lar Elektrik Sanayi’nin bafl harflerinden esinlenerek kurma
fikri ortaya at›l›r.
HES Kablo’nun Kuruluflu
HES Kablo’nun kurulufl fikri, Hac›lar köyünden
Almanya’ya iflçi olarak çal›flmaya giden vatandafllar›m›z›n giriflimleriyle 1970’de ortaya at›l›r.
Bu kifliler Hac›lar’›n önde gelen e¤itimli gençleri,
Mustafa Derin ve Sadettin Erkan’la temasa geçerek, Almanya’da çal›flan Hac›l›lar olarak bir araya gelerek yat›r›m yapmak istediklerini belirtirler.
Mustafa Derin ve Sadettin Erkan, Türkiye Elektrik Kurumu’nda çal›flmaktad›r. Onlar da “Türkiye’de 40.000 köyden daha henüz 5.000’inde
elektrik var. Di¤er köylere de elektrik götürülecek
ve dolay›s›yla elektrik kablosuna ihtiyaç olacak”
düflüncesinden yola ç›karak, kendi uzmanl›k
Mehmet Boydak ve Hac› Sami Boydak birlikte
Hac› Mustafa Boydak, "Fabrika kurmak fedakârl›k ister” diyor ve ekliyor: "k›sa zamanda HES’in
özsermayesini 30 milyondan 40 milyona ç›karmam›z gerekti. Tüm ortaklar, paylar› oran›nda sermaye art›fl›na kat›lmak istemeyince, ister istemez
di¤er ortaklar gerekli sermaye art›fl›n› aralar›nda
paylaflt›lar. Böylelikle ilk bafltaki ortakl›k oranlar›nda baz› de¤ifliklikler oldu.” HES Kablo’nun kurulufluyla Boydak Grubu da mobilya d›fl›nda
farkl› bir ifl kolunda yat›r›m yapm›fl ve Grubun,
ilk farkl› sektöre girme örne¤ini vermifl olur. ‹leriki sayfalarda konu edece¤imiz gibi, zaman içinde HES Kablo’nun ve Boydak Grubu’nun yollar›
yine kesiflecektir.
‹kinci Neslin Çal›flma Hayat›na At›lmas›
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› ve Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan 1958, Kayseri do¤umlu Hac› Boydak, ortaokuldan sonra 1970’li
y›llarda kendilerine ait Eski Sanayi Bölgesi, 44.
Sokak, 10-14 numaral› dükkanda kâtip olarak
çal›flmaya bafllar. O y›llarda dükkanlar›nda çal›flanlar›n genelde askerden döndükten sonra kendi iflyerlerini açmak arzusuyla iflten ayr›lmalar›n-
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 43
dan etkilenerek, babas›na ve amcas›na yard›m
etmek ister. Hac› Bey "babam ‘okuma’ demedi.
Ancak bana ifl hayat› daha cazip geldi. Amca çocuklar›yla biz hep birlikte büyüdük. Her zaman
yan yana ya da ayn› apartman›n farkl› katlar›nda
oturduk. O nedenle evler hep müflterekti. Biz de
bafl›ndan beri amca çocuklar›yla birlikte hareket
etmeyi ö¤rendik ve adeta birbirimize kenetlendik"
diyor.
Arzu-‹stikbal Çelik Mobilya’n›n Kurulmas›
Hac› Mustafa Boydak’›n o¤ullar›ndan, 1955,
Kayseri do¤umlu fiükrü Boydak çal›flma hayat›na oldukça genç yaflta, 13-14 yafllar›nda at›ld›¤›n› anlatarak sözlerine bafll›yor. 1960’l› y›llar›n
sonunda iflçi hareketleri oldukça h›z kazanm›flt›r. Birçok fabrikada grev vard›r. Küçük yafltan
beri teknik konulara yatk›nl›¤› ve bu y›llarda
atölyelerinde pek fazla k›demli iflçinin bulunmamas› nedeniyle, k›sa sürede kendisini usta bafl›
maya bafllar. Ancak mobilya iflindeki tafl›ma iflleminden çok hoflnut de¤ildir. 1971 y›l›nda Kayseri’deki alt› mobilya atölyesinin bir araya gelerek,
bu atölyelerinin ihtiyac› olan sunta, kereste, kumafl gibi girdileri sat›n almak ve ortaklar›na satmak amac›yla kurmufl olduklar› Anadolu Dörtler’de çal›flmay› istemektedir. Bu alt› atölyeden
biri de ‹stikbal’dir. Hatta babas›n› bu konuda ikna edebilmek için, o tarihlerde Anadolu Dörtler’de görevli olan Do¤an Andaç’tan yard›m ister
ve sonunda burada çal›flmaya bafllar. Do¤an
Andaç, daha 1968’de Hac› Mustafa Boydak’la
‹stikbal Çelik Eflya’n›n kuruluflunda ortak
olduklar›n› anlatarak söze bafll›yor. ‹stikbal Çelik Eflya, ‹stikbal Mobilya’dan ba¤›ms›z olarak
aç›l›r. Önde ma¤aza, arka bölümde ise imalathane vard›r. Do¤an Andaç, daha sonra kurulan
sat›nalma flirketi Dörtler Ticaret’te ve Anadolu
Dörtler’de Boydak ailesiyle 1977’ye kadar
ortakl›¤›n› sürdürür.
Kayserililerin ticarette çok baflar›l› oldu¤unu hepimiz biliyoruz. Ancak ticarette baflar›l› olamayanlar›n okula yolland›¤›
bugün s›k tekrarlanan bir deyifl.
olarak çal›fl›r vaziyette bulur. Daha sonra d›flar›dan ortaokulu bitirir, liseye iki y›l devam eder ve
yabanc› dil konusunda kendisini gelifltirir. Özel
hocalardan ‹ngilizce dersleri al›r.
fiükrü Boydak, o y›llarda ne üretilirse üretilsin,
kolayl›kla al›c› buldu¤unu söylüyor. 1970’li y›llarda Arzu Mobilya ile birlikte % 50:50 ortakl›kla çelik mobilya üretimi için Arzu ‹stikbal adl›
flirket kurulur. ‹lk dönemlerde suntalam ve alüminyumdan portmanto yaparlar. Daha sonra
ofis mobilyalar› ifline girerler. O y›llarda Türkiye’de makine sat›n almak neredeyse imkâns›zd›r. fiükrü Boydak bugün hâlâ portmanto üretimi
için ihtiyaçlar› olan alüminyum delme makinesini kendi imkânlar›yla Kayseri’de ürettirdiklerini
hat›rl›yor. fiükrü Boydak 1976’da askere gider ve
Arzu Mobilya ile olan ortakl›k o tarihte son bulur. Asker dönüflü, ‹stikbal büyüme h›z›n› art›racak ve h›zla, atölyeden fabrikaya geçifl evresini
tamamlayacakt›r.
Yine Hac› Mustafa Boydak’›n o¤ullar›ndan,
1957, Kayseri do¤umlu Yusuf Boydak, e¤itimine
lisedeyken son verir ve ‹stikbal Mobilya’da çal›fl-
1970’li y›llarda ‹stikbal’in ortak oldu¤u irili ufakl› flirketler vard›r. Bunlardan baz›lar›ndaki hisselerini devrederler, di¤erlerinde ortakl›k paylar›n›
art›r›rlar ve baz› kârl› olmayan flirketleri (Arzu ‹stikbal gibi) kapat›rlar. 1977’de Anadolu Dörtler’deki ortak say›s› Emek, Bakt›ro¤lu ve ‹stikbal
ortakl›¤›yla üçe iner. 1985’ten itibaren tamamen
Boydak Ailesi’ne geçer ve yine malzeme al›m-sat›m iflini sürdürür.
Do¤an Andaç
43
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 44
44
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, babas› Sami Boydak’›n kuca¤›nda (tahminen 1960-61 y›llar›)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 45
45
Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak 2000’li y›llarda
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 46
Fuarlar ve ‹stikbal’in Önünde Aç›lan
Yeni Kap›lar
Hac› Mustafa Boydak ilk kez 1972’de ‹zmir Fuar›’n› ziyaret ederek, mobilya üretiminde kullan›lmak üzere tezgâh makineleri sat›n al›r. 1970’li
y›llarda art›k sadece ahflap mobilya üretmemektedirler. Çelik eflya, somya, masa, dolap gibi büro malzemeleri de ürün portföyüne dahil edilmifltir. Bu tür metal eflya yap›m›nda kulland›klar›
punto kaynak makineleri ise, biraz çal›flt›ktan
sonra ›s›nmaktad›r.
1970’li y›llarda fiükrü Boydak
Kayserililerin ticarette çok baflar›l› oldu¤unu hepimiz biliyoruz. Ancak ticarette baflar›l› olamayanlar›n okula yolland›¤› bugün s›k tekrarlanan
46
Hac› Mustafa Boydak o y›lki ‹zmir Fuar›’na o¤lu
fiükrü Boydak’la birlikte kat›ld›klar›n› hat›rl›yor
ve diyor ki: "fiükrü teknikten çok iyi anlard›. Fuar› gezerken, birden bana ‘baba, baba’ diye seslendi. Bir bakt›m bana makinelerin ›s›nmas›n› önlemek için kullan›lan devr-i daim makinelerini gösteriyor. Bana dedi ki: ‘Bundan böyle bizim punto
kaynak makineleri de ›s›nmayacak. Kayseri’ye dönünce bunun ayn›s›n› yapt›raca¤›m’. Gerçekten
"Kardeflim rahmetlik Sami A¤a bana tak›l›rd›. ‘Bak bir tezgâh
alaca¤›m diye gittin, yine bir makineyle döndün’ derdi. Ben
ise kazand›klar›m›z› yeni makineye yat›rmaktan yanayd›m”
bir deyifl. Yaz›l› kaynaklarda bu sözün Osman Kavuncu’yla ilgili bir an›s› oldu¤u bilgisine erifliyoruz. 1957’de Demokrat Parti
milletvekili olarak parlamentoya giren Kavuncu’ya bir gün parlamenter arkadafllar›
tak›l›rlar ve derler ki: "Kayserilileri biz ak›ll›, zeki, çal›flkan zannederdik. Hepsi senin
gibiyse on para etmezmifl…” Kavuncu da gayet sakin bir edayla flöyle yan›t verir: "Bizde
çocuklar 5-6 yafllar›na gelince, mahalle aralar›nda simit satarlar, marul satarlar, ticarete al›fl›rlar. E¤er çocuk muvaffak olmazsa,
ilkokula kaydettirirler. ‹lkokulu bitirinciye
kadar da, demircilik, tamircilik gibi zenaate
verilir. Eli yatk›n ise devam eder. Yoksa ortaokula, liseye yazd›r›l›r. Bu arada çeflitli ifller
verilir. Bunu da beceremezse art›k üniversiteye yollan›r ve o adam art›k ‘zayiat’tan say›l›r! Sizin anlayaca¤›n›z biz ‘zayiat’t›z. Siz
gidin de esas Kayserili’yi Kayseri’de görün!"
(Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam›
Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara,
1977, s. 63).
dönünce söyledi¤ini yapt›. Böylece daha ilk fuarda, biz ziyaretimizin meyvelerini ald›k. Mobilya ithâlâtç›s› Nuri Baylar ile yine o Fuar’da tan›flm›flt›k. Y›llarca kendisinin çok yard›mlar›n› gördük."
1976’da HES Kablo’nun o tarihteki Genel Müdürü Sadettin Erkan’la bir ay süreyle Almanya,
Fransa, ‹sviçre, Avusturya’y› kapsayan bir teknik
gezi düzenlerler. O dönemde Avrupa, mobilya
üretim tekni¤inde çok ileridedir. Böylelikle yeni
1993’de Almanya Köln Fuar›’nda ‹stikbal Mobilya ekibi bir arada
(Oturanlar soldan sa¤a, dördüncü kifli Memduh Boydak, beflinci amca
Mehmet Boydak, alt›nc› Yusuf Boydak)
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 47
inanm›flt›r ki, hesapl› bir flekilde bu tür riskleri
göze al›r…
Boydak Ailesi, yurtiçi ve yurtd›fl› fuarlara sadece
kendileri kat›lmazlar. 1978’den sonra bu fuarlara teknik elemanlar›n› da götürmeyi ihmal etmezler. 2000’li y›llarda ise bu fuarlara Boydak
flirketlerinden 60-70 kiflilik genifl bir ekip kat›lmaktad›r.
1970’li y›llarda ‹stikbal çal›flanlar› için düzenlenen
Mersin gezisinden bir görüntü
makineleri, Avrupa’da standart olarak kabul edilen iflçilik düzeyini gözlemleme imkân› bulurlar.
Ve belki de 1978’de aç›lacak yeni fabrikalar›nda
kullanabilecekleri üretim teknikleri hakk›nda fikir sahibi olurlar. Hac› Mustafa Boydak, kardefli
Hac› Sami Boydak’›n kendisine nazaran tasarruf
etmeyi daha çok sevdi¤ini söylüyor ve yine bir
makine siparifli sonras›nda kardeflinin söylediklerini gülerek aktar›yor: "Kardeflim rahmetlik Sami A¤a bana tak›l›rd›. ‘Bak bir tezgâh alaca¤›m di-
‹lk kez 1969’da ‹stikbal’de görev alan Mehmet
Mert, Sanayi’de Ali Arsav Usta’n›n yan›nda çal›flmaya bafllad›¤›n› ve o y›llarda üretimdeki a¤›rl›¤›n çelik eflyadan yana oldu¤unu söylüyor.
Mehmet Mert, 39 y›ldan bu yana ‹stikbal’de üretimin çok çeflitli bölümlerinde ve üç nesil Boydak’larla çal›flt›¤›n› ekliyor. Ayn› aileden ve 1972
y›l›nda ‹stikbal Mobilya’da üretim bölümünde
ç›rak olarak ifle bafllayan ve bugün Merkez
Çelik’te çal›flan Aytekin Mert ise, ‹stikbal markas›n›n geliflimine 36 y›ldan beri tan›kl›k eden flirket çal›flanlar›ndan biri olarak, ilk kez 1993’te
kat›ld›¤› yurtd›fl› fuarlar›na bugün genifl bir ekip47
"Babam›z ve amcam›z bir ihtiyaç hissettiler ve sa¤duyular›n›n
yard›m›yla yönetimi ikinci nesle devrettiler. Bizden büyük a¤abeylerimiz de benzer bir centilmenli¤i bizlere karfl› sergilediler.
Onlardan biraz daha genç olmam›za ve deneyimsizli¤imize karfl›n, bize güvendiler ve yapt›¤›m›z ifllerde bizi rahat b›rakt›lar”
ye gittin, yine bir makineyle döndün’ derdi. Ben ise
kazand›klar›m›z› yeni makineye yat›rmaktan yanayd›m.”
Yine bu dönemde mobilya üretiminde kullan›lmak üzere baflka bir firma taraf›ndan ithal edilen
bir makine, nakit s›k›nt›s› nedeniyle o firma taraf›ndan gümrükten çekilemez. Nuri Baylar bu olay› ‹stikbal’e aktar›r. Neticede ‹stikbal, bilmedikleri bir firma ad›na düzenlenmifl evrak›n gümrük
ifllemini tamamlayarak, makineleri gümrükten
çeker. 1970’li y›llar›n Türkiyesi’nde al›nan riskler
farkl›d›r ancak Grup, mobilya üretiminde fabrikasyona geçmenin zaman›n›n geldi¤ine o kadar
le kat›ld›klar›n› söylüyor. 1993’te ‹stikbal’de döflemeci olarak ifle bafllayan Mustafa Gayret de,
1994’te Köln Fuar›’na kat›ld›¤›n› ekliyor. "O fuar› gördükten sonra biz döflemecili¤in ‘d’si bile de¤iliz diye düflünmüfltüm. O güne kadar yapt›¤›m›z
iflte, hata olarak görülmeyen konular›n yurtd›fl›nda çok önemsendi¤ini gördük. Fuar dönüflü önce
kendimizde baz› farklar yaratt›k. Daha sonra birlikte çal›flt›¤›m›z iflçilere yeni ürün kalitesi hakk›ndaki beklentilerimizi anlatt›k. Onlardan daha kaliteli iflçilik istedik. Meselâ döfleme ifli yaparken,
eskiden çektirme izlerini hata saymazd›k. Fuarlarda bu tür ayr›nt›lar›n ne kadar önemli oldu¤unu
ve üründeki kaliteyi bu küçük ayr›nt›lar›n belirledi¤ini gördük."
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 48
Büyük ihtimalle çal›flanlar›n yerinde görerek,
fark ettikleri kalite kavram›, ‹stibal’in ilk y›llarda
Köln Fuar›’nda 35 m2’lik fuar stand›n› kiralayabilmek için ›srarc› olduklar› günleri h›zla geride
b›rakarak; 2007 Köln Fuar’›nda, fuar alan›n›n en
ortas›ndaki 2.000 m2’lik alan› kiralayabilen bir
marka konumuna gelmesinde en kritik unsurlardan birini oluflturmakta.
48
Hac› Boydak, "1988’de ilk fuara gitti¤imde 56
bayra¤›n içinde Türk bayra¤› yoktu. Türk bayra¤›n› ilk kez 1995’ten itibaren biz ‹stikbal olarak dalgaland›rd›k" diyor. (‹çer, ‹smail, Ad›n› Kayseri’den Alanlar, Zambak Yay›nlar›, Kayseri,
2004, s.159). Ocak 2008’de IMM Cologne Uluslararas› Mobilya Fuar›’na ise 33 Türk firmas› kat›l›yor. Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Memduh
Boydak, Grup’taki seyahat kültürünün bugünlere gelmelerinde önemli katk›da bulundu¤unu
söylüyor. Bu konuda görüfllerini flöyle derinlefltiriyor: "Bizim Grup’ta kimse seyahat etmekten kaç›nmaz. Çünkü her seyahatte muhakkak yeni birfleyler ö¤reniriz. Ayr›ca kendi yapt›¤›m›z iflle, seyahat s›ras›nda karfl›laflt›¤›m›z durumlar› mukayese
eder ve kendimize yeni dersler ç›kar›r›z. Benim ki-
flisel geliflimimde ifl seyahatlerinin rolü büyüktür.”
O y›llarda sadece fuarlara gidilmez. Ayn› zamanda tüm çal›flanlara moral vermek amac›yla hafta
sonu tatilleriyle birleflen resmi tatiller de¤erlendirilir. Bu gezilerden biri 1970’li y›llarda, bir 19
May›s’ta Mersin’e düzenlenir.
1957’de bafllayan yolculuk, 1977’ye kadar
bu flekilde devam eder. 1977 y›l›nda ise, o
y›llarda “fabrika” diye an›lan, ancak bugünün standartlar›nda büyük imalâthane olarak adland›r›labilecek, birkaç küçük imalât
biriminin ayn› çat› alt›nda birlefltirildi¤i bir
“fabrika”n›n temeli at›l›r. 1978’de üretime
aç›lan fabrika, 10.000 m2’lik alana kurulu,
500 m2’lik kapal› alandan oluflmaktad›r.
1981’de ‹kinci Nesil, ‹fli Devral›yor
1980’in bafl›nda Hac› Boydak askerden dönmüfltür. Ailenin en büyük üç kuzeni ve yafl›t say›labilecek fiükrü Boydak ve Yusuf Boydak askerliklerini daha önce tamamlam›fllard›r. Üçü de baba
ve amcalar›na yard›m etmektedir. 1980 y›l› Boy-
Mustafa (sa¤da) ve Memduh Boydak 1980’li y›llar›n bafl›nda
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 49
dak’lar için ticari aç›dan pek iyi bir y›l olmam›flt›r. 12 Eylül sonras›nda ülkede belirsizlikler hâkimdir. ‹lk kuflak Boydak’lardan Hac› Mustafa
ve Hac› Sami Boydak, y›l sonu hesaplar›n› yaparken, y›ll›k kazançtan çal›flanlara pay ayr›lmas› konusunda anlaflmazl›¤a düflerler ve sonuçta
ortakl›¤› ay›rma noktas›na gelirler.
Hac› Mustafa Boydak o günler için flöyle diyor:
"Dövüflürdük ama bir saat küs kalmazd›k. ‹ster ailede, ister ortakl›klarda olsun, e¤er sevgi, sayg›,
hoflgörü ve hat›r varsa; her türlü problem hallolur.”
Hac› Boydak da o günü dün gibi hat›rl›yor: "Babamla amcam ifli ayr›lma noktas›na getirdiler. Öyle ki, Sanayi’den güvendikleri bir arkadafllar›n› ça¤›r›p, ‘hesaplar›m›z› yapal›m ve ayr›lal›m’ diyorlar. Biz de üç kuzen, fiükrü ve Yusuf a¤abeyimle
birlikte d›flar›dan konuflulanlar› duyuyoruz. Çok
çaresiz hissettik ve çok üzüldük. Hatta a¤lamaya
bile bafllad›k. Üçümüz de yeni askerden gelmiflsiz.
fiükrü A¤abey çelik eflya ustas›. Yusuf A¤abey
malzeme al›m sat›m›n› çok iyi biliyor. Ben de mobilya al›m sat›m iflini yap›yorum. Sonunda fiükrü
A¤abey’in teklifiyle içeri ben girdim ve ‘siz ortakl›ktan ayr›lacaksan›z, ifli üçümüze devredin’ dedim. Hac› Mustafa Amcam hemen kabul etti. Ard›ndan babam bu teklifi olumlu karfl›lad› ve böylelikle biz üç kuzen resmen ifli devralm›fl olduk.”
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf Boydak
cam›z bir ihtiyaç hissettiler ve sa¤duyular›n›n yard›m›yla yönetimi ikinci nesle devrettiler. Bizden
büyük a¤abeylerimiz de benzer bir centilmenli¤i
bizlere karfl› sergilediler. Onlardan biraz daha
genç olmam›za ve deneyimsizli¤imize karfl›n, bize
güvendiler ve yapt›¤›m›z ifllerde bizi rahat b›rakt›lar. Bu davran›fllar›n› hep takdir etmiflsizdir. A¤a-
“1983 bizim için önemli bir dönüm noktas›d›r, çünkü o tarihten
sonra mobilya ifline yo¤unlaflt›k"
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili
ve ayn› zamanda Kayseri Sanayi Odas› Yönetim
Kurulu Baflkan› olan Mustafa Boydak ise bu konudaki görüfllerini flu sözlerle dile getiriyor: "Bu
karar Grubun tarihinde bir dönüm noktas› oldu.
Bana göre (babam›n ve amcam›n) yapt›klar› en
önemli ifl, a¤abeylerime sorumluluk verirken yetkiyi de yan›nda vermeleriydi. Genç nesil, flirkette yeniden yap›lanma ihtiyac› gördü. Sonuçta çelik eflya ve haz›r mobilya iflleri tasfiye edilerek kanepe
ve koltuk ifline a¤›rl›k verilmesi karar› al›nd›” diyor (E. Türk, E. Ergin, P. Çelik, S. Arman, "Anadolu'nun Genç Kaplanlar›, Hepsi Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki, 12/07/2004).
Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak
ise bu konudaki düflüncelerini, "Babam›z ve am-
beylerimiz bizler bir yanl›fl yapsak dahi, bizleri
hep teflvik etmifllerdir, çal›flma azmimizi k›rmam›fllard›r. Görüfllerimize de¤er verildi¤ini hissetmiflizdir. Sözlerimize arka ç›km›fllard›r, destek vermifllerdir. Bizleri sahiplenmifllerdir" diye dile getiriyor.
39 y›ll›k ‹stikbal’li Mehmet Mert ise, ‹stikbal’in
temelinin sa¤lam bir firma olmas›n›, ilk kuflak
Boydak’lar›n sanatkâr olmalar›na, ikinci kufla¤›n
ise cesaretle bu bilgi birikimini, seri imalâta geçiflte uygulayabildiklerine ba¤l›yor.
Yatay Entegrasyonun Getirisi
1981’de ikinci nesil ifli devrald›ktan sonra, ofis
ve büro malzemelerinden, metal mutfak dolaplar›na, kahvehane sandalye ve masas›ndan, kol-
49
boydak kitap en son
50
1/9/09
11:17 AM
Page 50
tuk, kanepe ve çeyiz sand›¤›na, gard›roba kadar
her çeflit ürünü üretirler. Yusuf ve Hac› Boydak,
1981’de sahip olduklar› ma¤aza ve atölyelerin
toplam 2.000 m2’yi geçmedi¤ini söylüyor. Yukar›da da de¤indi¤imiz gibi, bu y›llarda girdi al›m›n› ‹stikbal’in de ortak oldu¤u Anadolu Dörtler
gerçeklefltirmektedir. Daha 1977’de Boydak’lar
belki de tamamen sa¤duyu yard›m›yla yatay entegrasyonun faydalar›n› sezmifl ve bu yönde bir
uygulamay› bafllatm›fllard›r... Yusuf Boydak askerlik dönüflü 1981’de Anadolu Dörtler’de yönetici olarak çal›flmalar›n› sürdürür (1988’de Anadolu Dörtler için dört katl› kerestelik inflaat›na
bafllan›r ancak ülkedeki yüksek enflasyon, flirketleri nakit s›k›nt›s›na itmektedir. Yusuf Boydak
o günlerde, nakit s›k›nt›s›ndan amcalar›na ve babalar›na söz etmekten çekindikleri bir ortamda,
bir gün yüklü miktarda suntay› nakit olarak satt›klar›n› ve o sat›lan suntadan al›nan peflin ödemenin sözü edilen keresteli¤in ilk harc›n› oluflturdu¤unu an›ms›yor). Yusuf Boydak’›n sat›n almadaki bu deneyimi, Boydak’lar›n bafllatacaklar› yeni yat›r›mlarla birleflince, o tarihten sonra
Grup’ta ne zaman yeni bir yap› söz konusu olsa,
o iflin bafl›nda Aile’yi temsilen Yusuf Boydak’›n
görevlendirilmesine yol açacakt›r…
Önce Odaklanarak Büyüme -1983
fiirket için yine yaflamsal öneme sahip bir tak›m
kararlar 1983’te al›n›r. 1981’e kadar fabrikada
ürün yelpazesi her geçen gün biraz daha genifller. Sonuçta, daha önce de¤indi¤imiz gibi, kendilerini ofis ve büro malzemelerinden metal mutfak dolaplar›na, kahvehane sandalye ve masas›ndan koltuk, kanepe ve sand›¤a kadar her çeflit
üretime giriflmifl halde bulurlar. Ancak hiçbir
ürün grubunda “en iyi” olmad›klar›n› görerek,
cesur bir flekilde sadece kanepe üretimine odaklanmaya karar verirler ve metal iflini b›rak›rlar.
Bu kararda, metal eflyada girdi olarak kullan›lan
sac›n peflin olarak sat›n al›nmas›, buna karfl›n
metal mobilyan›n sekiz, on, hatta on iki ay vadelerle sat›labiliyor olmas› da rol oynar. Enflasyonun çok yüksek oldu¤u o y›llarda, satt›klar› maldan kâr etmek bir yana, ayn› miktar sac› dahi yerine koyamamaktad›rlar. Öte yandan sunta, kereste ve kumafl gibi mobilya üretiminde kullan›lan girdiler vadeli al›nmakta, üretilen mobilya da
vadeli sat›lmaktad›r. Böylelikle mobilya üretimi,
özellikle 1980’lerde Türkiye’de yaflanan yüksek
enflasyonist ortamda fiirket’e nakit rahatl›¤› sa¤layacakt›r. Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac›
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Mustafa Boydak
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 51
Boydak o günleri hat›rlarken: "Bir gün flimdiki ortaklar›m›zdan Osman Konuk’un Sanayi Bölgesi 1.
Cadde Günefl apartman›ndaki evinde topland›k.
Di¤er amcam Mehmet Boydak ve kuzenlerim fiükrü, Yusuf ve kardeflim Mustafa Boydak da vard›.
Oybirli¤iyle metal eflya üretiminden çekilmeye karar verdik. Çünkü elimiz bir türlü para görmüyordu. Belki mani olmak isterler diye bu toplant›ya
babam› ve amcam› davet etmemifltik. Hatta verdi¤imiz karardan dönmemek için de elimizdeki çelik
eflya üretiminde kullan›lan eski pres makinelerini,
sac bükme makinelerini, punto ve elektrod kaynaklar›n› ve sac sto¤unu, yok pahas›na satt›k.
1983 bizim için önemli bir dönüm noktas›d›r çünkü o tarihten sonra mobilya ifline yo¤unlaflt›k" diyor.
Mustafa Boydak ise, bir röportaj›nda o günleri flöyle tan›mlamaktad›r: "Hiçbir ürün
grubunda pazar liderli¤ini hedefleyen özelliklerde üretim yapam›yorduk. Önce küçüldük, ürün gruplar›m›z› daraltt›k ve bir ürün
grubuna konsantre olduk. O da kanepeydi.
Kanepede baflar›l› olup pazar liderli¤ini yakalad›k. Ondan sonra di¤er ürün gruplar›n›
buna ekledik.” (“‹stikbal Grubu Boydak Holding Oluyor", www.zaman.com.tr, 27/05/2002;
siteye eriflim 03/08/2005).
Daha 1983’te Markalaflma Yolunda
At›lan Yeni bir Ad›m
‹stikbal’in markalaflmada att›¤› her ad›m, flirketin daha büyümesine, yeni yat›r›mlara yönelmesine, yeni ürünler üretmesine ve daha sonra
bunlar› markalaflt›rmas›na yol açm›flt›r.
Böylelikle 1983’te, kendi sözleriyle, "bilerek ya
da bilmeyerek" ikinci bir odaklanmaya giderler. O
y›llarda toplu konutlar›n inflaat›na a¤›rl›k verilmifltir. Bu nedenle konut mobilyas›na ve özellikle de küçük konutlarda pratik kullan›m alan› bulan kanepelere, çek-yatlara yönelirler. Boydak
Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif Türko¤lu, o
dönemde Ankara’da ve ‹stanbul’da yap›lmakta
olan toplu konutlar›n Boydak Grubu’nun daha
ilk günden dikkatini çekti¤ini söylüyor ve bölge
ziyaretleri s›ras›nda Hac› Boydak’›n "buralara
hep kanepe, koltuk gerekir. Her birine bir, iki tane
‹stikbal versek bile, bu bizim için büyük bir pazar
olur" dedi¤ini hat›rl›yor. ‹stikbal Grubu çal›flanlar›ndan Aytekin Mert de, Grubun yat›r›mlar›n›n
kanepe ifline girdikten sonra artt›¤›n› söylüyor ve
(soldan sa¤a) Memduh, Hac›, Mustafa ve Bekir Boydak kardefller
1980’lerde bir arada (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 363)
‹stikbal’i do¤urgan bir marka olarak tan›ml›yor.
Çek-yatlar, somyada oldu¤u gibi, hem oturma
grubu hem de yatak ifllevi gördü¤ünden, çok kullan›fll›d›r. Bunun yan› s›ra, ayn› zamanda dolap
olarak da kullan›labilen çek-yatlarda k›sa sürede
büyük bir talep patlamas› yaflan›r. Giderek ahflap mobilyada daha uzmanlafl›rlar. Hatta 1980’li
y›llarda hammadde olarak karaa¤ac›n› kullanarak, özel bir boyamayla parlak hale getirirler. Rakipler bunu bir türlü taklit edemez. ‹stikbal genelde o y›llarda, ahflap ve sünger kullanarak mobilya üretimini gerçeklefltirmektedir.
Ancak pazarda baflka de¤iflimler de yaflanmaktad›r. 1986-87 y›llar›nda ‹stikbal Mobilya ahflaptan kütüphaneli, 3’lü, 4’lü kapakl›, bar’l› kanepeler üretmektedir. O y›llarda gazetelerde “yayl› kanepe” reklamlar› yay›mlanmaya bafllam›flt›r ve
bu reklam Boydak’lar›n ilgisini çeker. Tesadüf
eseri, Hac› ve fiükrü Boydak, ‹zmir’e sehpa al›m›
için gittiklerinde orada bir mobilyac›da sözü edilen yayl› kanepeyi görürler. Buradan esinlenerek
yayl› kanepe üretimine geçebileceklerini düflünürler. Ancak bunun için yay sat›n almalar› gerekir. O tarihlerde yay genelde yatak üretiminde
kullan›lmaktad›r ve bu nedenle Sabah ve Konfor
yataklar›yla görüflürler. Fakat onlar›n üretimleri
ancak kendi gereksinimlerine yetmektedir. Ard›ndan ‹stanbul’a gelirler. O dönem Memduh ve
Bekir Boydak ö¤renimlerini ‹stanbul’da sürdürmektedir. ‹MÇ’den (‹stanbul Manifaturac›lar
Çarfl›s›) kumafl almaya giderler ve kumafl ald›klar› hemflehrilerinin önerisiyle, Gecem yataklar›yla görüflürler ve örnek olarak keçesi çak›lm›fl
50 adet yay sat›n alarak Kayseri’ye dönerler.
51
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 52
52
‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Hürriyet gazetesinde yer alan ilk reklam örne¤i
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 53
53
‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Hürriyet gazetesinde yer alan ilk reklam örneklerinden biri
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 54
54
‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Türkiye gazetesinde yer alan ilk reklam örneklerinden biri
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 55
1990’larda ‹nci Yayl› Kanepe broflürü
1990’larda Yakut Çift Kiflilik Yayl› Kanepe broflürü
55
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 56
fiükrü Boydak, yolda Hac› Bey’in kendisine
"Yaparsak bu yayl› kanepeleri profilden yapmal›y›z. Ahflap olursa, olmaz” dedi¤ini
an›ms›yor. Çünkü ahflap, bir süre sonra oda
s›cakl›¤›nda deforme olabilmekte, çatlayabilmektedir. ‹flte bu düflüncelerle ‹stikbal taraf›ndan ilk yayl› kanepe “‹nci” ismiyle
1990’lar›n bafl›nda üretilmifl olur. “‹nci”yi,
“Yakut” ve “Elmas” izleyecektir…
‹lk Yayl› Kanepe Üretimi ve Pazarda
Yaflanan Zorluklar
Ancak ilk üretilen yayl› kanepeler biraz kaba görünümlüdür. Kapitone makineleri olmad›¤›ndan,
kanepelerin kapitoneleri dikifl makinelerinde dikilmektedir. K›s›tl› imkânlarla üretilen bu kanepeleri, baflta Ankara olmak üzere çevre illere götürerek, satmaya çabalarlar. Hac› Boydak o gün-
56
yonetteki kanepeler ›slanmas›n diye kofluflturuyoruz, öte yandan kald›r›mdaki kanepeyi kamyonete
tafl›maya çal›fl›yoruz. Mobilyac›daki arkadafllar›m›z bize bir el vermediler. O gün ya¤an o fliddetli
ya¤mur içimize iflledi.
Bundan sonra Konya Mobilyac›lar Çarfl›s›’nda
Özemek Mobilya’ya gittik. Mallar elimizde kalmas›n diye, paray› peflin al›r›z düflüncesiyle çok ucuz
bir fiyat teklif ettik. Ancak Özemek, ‘ayn› fiyattan
12 ay vadeli verirseniz, sat›n al›r›z’ dedi. ‹ndir-bindir olmas›n diye kanepelerin yar›s›n› Özemek’e b›rakt›k. Allah raz› olsun, bize yemek ikram ettiler.
Üflümüfltük, s›cak çaylar›n› içtik. Yapt›klar› iyili¤i
hiç unutamay›z. Ard›ndan Afyon, Denizli, ‹zmir’e
do¤ru yola koyulduk. Sonuçta da boynu bükük
Kayseri’ye döndük. Ancak tüm bu yaflad›¤›m›z
zorluklar bizim için itici güç oldu. ‹lk etapta bizi
geri çeviren baz› mobilyac›lar daha sonra bizim
bayimiz olmak istediler…" diyor.
1980’li y›llar›n sonunda yurtd›fl›ndan sat›n al›nan yay ve kapitone makineleri ‹stikbal için bir di¤er önemli dönüm noktas›n›
oluflturur.
lere dair an›lar›n› flu sözlerle dile getiriyor: "Ankara’ya yatak odas›, yemek odas› gibi tak›mlar›
sat›n almaya gitti¤imizden, üretti¤imiz yayl› mobilyalar› da numune olarak götürüp göstermek istedik. Ama Ankara’da çald›¤›m›z her kap› yüzümüze kapand›. Sükut-u hayale u¤rad›k. Hiç unutmam, yine Ankara’da bir mobilyac›ya gittik. ‘Abi,
yayl› kanepelerimize bir bak. Bir hatam›z, kusurumuz varsa söyle’ dedik. O gün emektar floförümüz
Murat Özer ve fiükrü A¤abey’le birlikteyiz. Mobilyac› rica minnet dükkan›n›n önüne ç›kt›. Biz de
kanepeyi kamyonetten afla¤›ya indirdik. Gözünün
ucuyla bakt›ktan sonra, ‘Bu kanepeler ‘gubat’. Beni bunlarla bofluna meflgûl etmeyin’ dedi. Bunun
gibi 8-10 kadar firmayla görüfltük. Her birinden
‘Kayser’i mal› sat›lmaz’ gibi gurur k›r›c› sözler
duyduk. Bakt›k, kanepeleri satamayaca¤›z, utanc›m›zdan Kayseri’ye de geri götüremiyoruz. Onun
üzerine Ankara’daki Sar› Çam Mobilya’ya rica ettik ve bu kanepeleri onlar›n bodrum kat›na y›¤d›k.
Bir keresinde de flimdiki ortaklar›m›zdan Yusuf
Akda¤ ve yine Murat Özer’le Konya’ya do¤ru yola
ç›kt›k. ‹lk ifl olarak Ankara’daki Sar› Çam Mobilya’n›n Konya’da tan›d›¤› bir mobilyac›ya gittik.
Onlar mallar›m›z› görmeye dahi istekli olmad›lar.
Bunun üzerine kanepeyi görsünler diye mal› kamyonetten dükkan›n önüne indirdik. Ancak yine de
satamad›k. Tam o s›rada bardaktan boflan›rcas›na
bir ya¤mur bafllad›. Biz üçümüz bir yandan kam-
Yusuf Akda¤, 1978’de ‹stikbal’e ortak olur. Yusuf
Akda¤ da o günleri hat›rlarken, 1971’de H. Mustafa Boydak ve H. Sami Boydak’›n yan›nda kaynakç› olarak ifle bafllad›¤›n› ve hayat› burada ö¤rendi¤ini söylüyor. O dönemde orta ölçekli iflletmelerde çal›flanlar›n otomobilleri olmas›na g›pta
etti¤ini ve kendi kendine “acaba bir gün bizim iflçilerimizin de otomobilleri olur mu?” diye sorgulad›¤›n› hat›rl›yor. Ayn› y›llarda Mustafa Budak da
‹stikbal’in ilk günlerinde markaya önemli
katk›larda bulunur.
‹stikbal Mobilya’ya emek veren Boydak’lar›n ortaklar›ndan
Mustafa Budak
boydak kitap en son
1/9/09
11:17 AM
Page 57
Çal›flanlardan Aytekin Mert de o günleri çok iyi
hat›rl›yor ve diyor ki, "Ürünlerimiz sat›lamay›nca,
mürekkep bask›yla kanepelerin iç bölümlerine
yazm›fl oldu¤umuz ‘‹stikbal –Kayseri’ yaz›s›n› kald›rmak zorunda kald›k. Çünkü hiç kimse Kayseri
mal› kanepeye itibar etmiyordu."
Ancak amca Mehmet Boydak daha sonra Ankara sitelerden ürün almaya giden kamyonlar›n dolu gidip gelmeye bafllad›¤›n› ve bir zamanlar
ürün ald›klar› yerlere ürün satar hale geldiklerini
söylüyor.
Yusuf Boydak 1989 y›l›ndan sonra ‹stikbal olarak sermaye yap›lar›n›n daha güçlendi¤ini belirtiyor. Çünkü özellikle sat›n al›nan malzemeleri
vadeli al›p, peflin satmaktad›rlar. Bu y›llarda
Anadolu Dörtler’den genelde 5.000 plaka sunta
ald›klar›n› ve tek seferde daha büyük al›m yapan
firmalar› imrenerek izledi¤ini belirtiyor. Yusuf
Boydak, y›llar sonra, 1991’de 30.000 plaka suntay› sat›n ald›¤› günü ise hiç unutmad›¤›n› ekliyor... (‹leriki sayfalarda görece¤imiz gibi, Yusuf
Boydak, 1971’de ilk görev ald›¤› Anadolu Dörtler’de 23 y›l çal›flt›ktan sonra 1994’te ayr›larak,
Merkez Çelik A.fi.’de Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’n› yürütmeye bafllayacakt›r).
Yay ve Kapitone Makinesinin Sat›n Al›m›
1980’li y›llar›n sonunda yurtd›fl›ndan sat›n al›nan yay ve kapitone makineleri ‹stikbal için bir
di¤er önemli dönüm noktas›n› oluflturur. ‹ç pazarda üretebildikleri her fleyi satar durumdad›rlar. O y›llarda ‹stikbal’in sat›fllar›n› yavafllatan
tek unsur, girdi yetersizli¤i nedeniyle yeteri kadar
üretememektir. Çal›flanlardan Mehmet Mert o
günlerde yaflad›klar›n›: "Esas›nda ihtiyaç, ihtiyac›
do¤urdu. Çünkü o y›llarda diyelim z›mba ya da
yay tedarikçimiz istedi¤i fiyattan bize mal satabiliyordu. Üretimi kendi bünyemize al›nca, maliyetleri daha iyi kontrol edebilir hale geldik" diye aç›kl›yor. Bu nedenle yayl› kanepe üretiminde iki kritik makineyi ithal etmeye karar verirler. fiükrü
Boydak’la, flimdiki Has Çelik Yönetim Kurulu
Baflkan› Halit Özkaya, Avrupa’ya yay ve kapitone makinesi almaya giderler. Kapitone makinesi
daha ucuz ve teslimat süresi daha k›sad›r. Ancak
yay makinesi oldukça pahal›d›r ve 24 ay sonraya teslimat yap›lmaktad›r. Sonuçta yay makinesi
için % 10 iskonto oran› ve 12 ay sonra teslimat
üzerinden bir ön anlaflma sa¤lan›r. Zamans›zl›k
nedeniyle proforma fatura almadan Türkiye’ye
dönerler. Ancak arkadan fakslanan proformada
iskonto oran› % 10 yerine, % 5 olarak belirtilmifl-
2007’de Boydak’lara ait tel ve yay tesisleri
57
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 58
58
Boydak Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak
tir. Bunun üzerine Kayseri’yle ‹sviçre aras›nda
h›zl› bir faks trafi¤i yaflan›r. Sonuçta ‹stikbal yetkilileri e¤er teslimat 6 ay sonra yap›labilirse % 6
iskontoya raz› olduklar›n› belirtirler. Sat›c› firma
da bunu kabul eder. Yay makinesinin teslim tarihini 6 ay öne çekmek, ‹stikbal’i çok rahatlat›r,
çünkü her gün yeterli miktarda üretememenin s›k›nt›s›n› yaflamaktad›rlar. Sonuçta ‹talya’dan kapitone, ‹sviçre’den de yay makinesi sat›n al›nm›fl
olur. Art›k ‹stikbal Mobilya kendi yay›n› üretme
noktas›na ulaflm›flt›r. Kanepelerin eskiden ahflap
olan kasas›, art›k yerini profilden yap›lan iskelete b›rakm›flt›r. Günlük üretim miktar› kaliteden
taviz vermeden, h›zla artm›flt›r.
fiükrü Boydak, ilk etapta “‹nci” kanepeden
50 kiflilik iflçi kadrosuyla günde yaklafl›k 34 kanepe üretebildiklerini söylüyor. Hatta
"10 tane siparifl al›nca, nas›l yetifltirece¤iz
diye kara kara düflünürdük” diyor. 1986’ya
gelindi¤inde günlük üretim 100 mobilyaya
ulafl›r (Daha sonra bu say› 1990’lar›n ortas›nda 1.800-2.000’e kadar yükselecektir).
Pazardaki Talebi Karfl›layamama
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif
Türko¤lu, o günlerde yaflanan üretim s›k›nt›s›n›n
boyutlar›na iliflkin ilginç bir an›s›n›, kendine has
uslubuyla bize aktar›yor: "O günlerde üretim s›k›nt›s› çekiyoruz. Sipariflleri hemen karfl›layam›yoruz. Bir kamyon bugün yollasak, ayn› müflteriye
ikinci kamyonu ancak 15 gün sonraya yükleyebiliyoruz. Y›ld›zeli’ne gidecek bir kamyonluk 40 kanepeyi pazartesi sevkiyat› yap›lmak üzere cuma
akflam›ndan ay›rtt›m. Cumartesi sabah ifle geldi¤imde, bu kanepelerin Arapkirli’den gelen bir tüccar›n kamyonuna yüklendi¤ini farkettim. Y›ld›zeli’deki müflterimize de tafl gibi söz vermiflim, pazartesi günü gelip mal› alacak. Peflin paras›n› yat›rm›fl. Bunun üzerine Arapkirli’nin kamyonunu
boflaltt›rmak istedim ve kamyonun fabrikadan ç›k›fl›n› engellemek için yolunu kestim. Fakat Arapkirli müflterimiz dedi ki: ‘A¤abey, bir kamyon mal
önemli de¤il. Ama kamyon floförü benim hemflehrim. fiimdi memlekete gidince bu olanlar› herkese
anlat›r. Arapkirli’de itibar›m kalmaz. N’olur yap-
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 59
ma’. Bu söz üzerine mecburen Arapkirli’nin yoluna devam etmesine izin verdim. Y›ld›zeli’ndeki
müflterimizden de bir gün ek süre istemek zorunda
kald›m. ‹flte o günlerde hep ‘keflke imkân›m›z olsa
da, günde 200 kanepe üretebilsek’ diye içimizden
geçirirdik. Zaten tüm bu yaflanan s›k›nt›lar Merkez Çelik’in kurulmas›n› h›zland›rd› ve o yolu bize
açt›.”
Sönmezer’in "‹stikbal’in atölye görüntüsünden,
fabrika görüntüsüne kavuflmas›nda” büyük katk›lar› olur.
fiükrü Boydak o dönemde 50’nin üzerinde iflçi
çal›flt›ramad›klar›n› söylüyor. Çünkü ‹fl Yasas›’na göre, 50’den fazla iflçi çal›flt›ran iflyerlerinde doktor bulundurma zorunlulu¤u vard›r. ‹stik-
“O günlerde üretim s›k›nt›s› çekiyoruz. Sipariflleri hemen karfl›layam›yoruz. Bir kamyon bugün yollasak, ayn› müflteriye
ikinci kamyonu ancak 15 gün sonraya yükleyebiliyoruz”
Makineler yutd›fl›ndan gelir, fakat bu kez de makinelerin montaj› gerekmektedir. Kayseri’de bu
tarz teknik niteliklere sahip bir kifli bulunamaz.
Genelde di¤er illerden Kayseri’ye ifl için gelmek
isteyen de pek olmaz. Yine bu zor koflullar alt›nda ‹stikbal’in yolu, ‹zmir’den yaz tatili için Kayseri’ye gelen ve ‹zmir Meslek Teknik Okulu’nda
ö¤retmen olarak görev yapan Hüsnü Sönmezer’le kesiflir. Hüsnü Bey üç ay süreyle yeni sat›n
al›nan makinelerin montaj›yla u¤rafl›r. Görüfltü¤ümüz yöneticilerin dile getirdikleri gibi, Hüsnü
bal’in o dönem bordrolu doktoru bulunmad›¤›ndan, iflçi say›s›n› artt›rmakta zorlan›r. fiükrü
Boydak, bu dönemde Hac› Boydak’›n, fabrikan›n mevcut kurulu alan›n› % 50 art›rmak
gibi birçok cesur büyüme karar›na imza att›¤›n› söylüyor. Doktor konusunda Hac›
Bey’in, “doktorumuz da olacak, iflçilere ö¤le
yeme¤i de ç›karaca¤›z, di¤er sosyal haklar›
da olacak” diyerek, firmay› farkl› bir ölçe¤e
tafl›man›n ilk sinyallerini daha o günlerde
verdi¤ini belirtiyor.
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif Türko¤lu
59
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 60
‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret A.fi.
Kuruluyor
Kaliteye Verilen Önem ve
‹lk ‹letiflim Gayretleri
1951 Kayseri do¤umlu olan Nazif Türko¤lu,
1973 y›l›nda Ankara ‹ktisadi ve ‹dari ‹limler Akademisi’nden mezun olduktan sonra 1982’de belki de tesadüflerin yard›m›yla ‹stikbal Çelik Eflya
Kollektif fiirketi’nde muhasebeci olarak göreve
bafllar. Nazif Bey, o günün koflullar›nda epey zor
flartlarda çal›flt›klar›n› flu sözlerle dile getiriyor:
"Yaklafl›k 3.000-3.500 m2’lik bir atölyemiz vard›.
Hep birlikte ayn› yerde çal›fl›rd›k. Öyle ki, neredeyse bir masay› üç kifli kullan›rd›k. Hatta hiç unutmam, atölyenin tam ortas›na kurdu¤umuz kömür
sobam›z vard›. Biz, çok masraf olmas›n diye bu sobada kömür yerine, talafl yakard›k. Sat›fllar›m›z›n
tamam› toptand› ve sat›fllar› a¤›rl›kl› olarak do¤u
illerimize yapard›k. Kendi üretimimizin yan› s›ra,
Ankara Siteler ve ‹zmir’den de mal sat›n al›p, satard›k. Bayilik sistemi henüz kurulmam›flt›.
1987’de ben do¤u bölgelerimizden 3.000 perakendeciye fatura kesti¤imi biliyorum."
Boydak Grubu’nda uzun y›llar sat›n almadan sorumlu olan Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf
Boydak, “O y›llarda son tüketiciler aras›nda kaliteli ürüne daha az talep vard›. Ancak yine de daha ucuz ve kalitesiz hammadde ve ara mamûl sat›n almak yerine, özellikle Hac› ve fiükrü Boydak’›n ›srarlar›yla, kâr marj›m›z› düflürmek pahas›na, hep kaliteli girdileri tercih ederdik. Çünkü bi-
60
1980’lerde Nazif Türko¤lu
O günlerde kollektif flirket olan ‹stikbal, 1987 itibariyle ‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret
A.fi.’ye dönüflür. Yeni yönetim kurulunda alt›
Boydak ismiyle birlikte, Nazif Türko¤lu da bulunmaktad›r. 2007’de Boydak Grubu’nda 25. y›l›n› tamamlayan Nazif Bey, alçakgönüllülü¤ü elden b›rakmadan, konuya farkl› bir aç›dan yaklafl›yor: "Ben 1982’de ‹stikbal’de çal›flmaya bafllad›ktan 1-1,5 y›l sonra a¤abeyler beni hissedar
yapt›lar. Sa¤olsunlar çal›flan›, çabalayan› hep takdir etmifllerdir. 1987’de yeni kurulan anonim flirketimizde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapmaya bafllad›m.”
“Hac› ve fiükrü Boydak’›n
›srarlar›yla, kâr marj›m›z›
düflürmek pahas›na, hep
kaliteli girdileri tercih ederdik. Çünkü bilirdik ki, uzun
vadede kaliteli mal, bizim
en büyük güvencemizdir"
lirdik ki, uzun vadede kaliteli mal, bizim en büyük
güvencemizdir" diyor. ‹stikbal kendi web sitesinde, Yusuf Boydak’›n bu sözlerini tamamlar nitelikte, misyonlar›n› flu sözlerle tan›ml›yor: “Yenilik
ve teknolojileri takip ederek, ürün kalitesinde ç›tay› sürekli yükseltmek, bir dünya markas› olma yolunda emin ad›mlarla ilerlemek ve pazardaki lider
firma yap›m›z› korumak…” Bu cümle belli ki ayn› zamanda marka konumland›rmalar›n›n belkemi¤ini oluflturuyor. Çünkü iletiflime bafllad›klar›
ilk günden itibaren üzerinde özenle durduklar›
iki temel unsur bulunmaktad›r. Bunlar: kalite ve
yenilikçilik’tir. Boydak Holding Yönetim Kurulu
Üyesi fiükrü Boydak da: "Ürünümüzü daha ucuza mal edebilsek, daha kolay satabilece¤imizi biliyorduk. Ama hep kendi aram›zda ‘herkes gibi olmayal›m’ diyorduk. Kendi kendimize ‘di¤er mobilya üreticilerine göre nas›l fark yaratabiliriz’ diye
soruyorduk. Fark› da, ancak daha iyi kalitede mal
üreterek ortaya koyabilirdik. Biz de öyle yapt›k”
diyor.
Hac› Mustafa Boydak daha ‹stikbal’in ilk günlerinden bu yana “temiz mal›” müflteriye gönderme konusunda büyük hassasiyet gösterdiklerini
belirtiyor. Hatta diyor ki, "iflçili¤ini be¤enmedi¤im
mal›n ya da bozuk olan mobilyan›n kamyona
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 61
yüklenmesini engellemek için mobilyay› k›rard›m.
Ayr›ca müflteriye ‘mal› be¤enmezseniz geri yollay›n’ derdim. Ancak mal›m›z her gitti¤i yerde sat›l›rd›. Benim için sat›labilecek mal› yollamak çok
önemliydi. Ama mal›m›z da gitti¤i yerde kalmazd›.”
Belki o günlerde ‹stikbal üreticileri için kalite kavram›, “emeklerini ortaya koyduklar›
iflin, isimlerini utand›rmamas›” fleklinde
kendini belli ediyordu. Ancak ‹stikbal markas› 1957’den bafllayarak, her koflulda kaliteli mal üretebilmek için ayr› bir özen göstermifltir. Marka iletiflimine ilk baflland›¤›
y›llarda da tüm vurgu kalite üzerinedir. ‹lk
kanepe reklam› örnekleri oldukça basit ve
s›radan gibi görünse de, yine de “kalite”nin
ve “marka”n›n önemle vurguland›¤›n› görüyoruz. Bu reklamlar özellikle, ‹stikbal’in ayn› zamanda bir marka olarak 1990’lardan
günümüze nas›l geldi¤inin çok net bir göstergesidir.
Markalaflmada Öncelikleri Do¤ru Saptama
- Bayilik Sistemine Duyulan Gereksinim
‹stikbal bu kadar çok üretmesine ve satmas›na
ra¤men, 1989’a kadar da¤›t›mda Ankara’n›n bat›s›na geçebilmifl de¤ildir. K›r›kkale s›n›rd›r ve sat›fllar K›r›kkale’nin do¤usunda patlam›flt›r. Güneydo¤u Anadolu’da, Do¤u Karadeniz’de, Akdeniz’de ve ‹ç Anadolu’da iyi bir sat›fl grafi¤i yakalanm›flt›r. Ara ara da ‹stanbul pazar›n› yoklamaktad›rlar.
‹stikbal’in 1995-1996’da gerçeklefltirdi¤i sat›fl art›r›c›
kampanyalar›ndan birinin duyurusu
Nazif Türko¤lu ilk ana bayiler toplant›s›n›n
1992’de ‹stanbul’da Swiss Otel’de yap›ld›¤›n› ve
özellikle 1994’te Antalya’da gerçeklefltirdikleri
‹stikbal Bayileri Toplant›s›’ndan sonra daha kurumsal anlamda bayilik sistemine geçtiklerini belirtiyor. Art›k bu tarihten sonra bayilerle sözleflmeler imzalan›r, “franchising” sisteminin gerekleri yerine getirilmeye bafllan›r. Nazif Bey, “franchising”e geçerken, esas amaçlar›n›n kendi ifllerine
odaklanma iste¤i oldu¤unu ve “sat›fl teflkilât›n›
"iflçili¤ini be¤enmedi¤im mal›n, ya da bozuk olan mobilyan›n
kamyona yüklenmesini engellemek için mobilyay› k›rard›m”
Nazif Türko¤lu 1990’l› y›llarda da¤›t›m ve sat›fl
sonras› hizmet konular›nda eksikliklerinin fark›nda olduklar›n› ve hatta o y›llarda Hac› Boydak’la yapt›klar› bir Do¤u Anadolu ziyareti s›ras›nda bu konuya de¤indiklerini söylüyor ve ekliyor: "Do¤rusunu söylemek gerekirse, o y›llarda
müflteriye çok da itibar etmiyorduk. Köylere sevkiyat›m›z yoktu. Sat›fl sonras› servis diye birfley henüz bafllamam›flt›. Müflterimiz gelip birçok fley al›yor. Biz ona, ‘al götür’ diyoruz. Yeri geliyor, ö¤le
vakti müflterimizi aç aç›na yolcu ediyoruz. Ben
bunlar› s›ralay›nca Hac› Bey, ‘Herfleye yetkilisin,
nas›l do¤ru biliyorsan öyle yap’ dedi. Biz o tarihten sonra kamyonet ald›k ve evlere teslimata bafllayabildik.”
özellefltirelim” diyerek yola ç›kt›klar›n› aktar›yor.
1994’e kadar, gelen taleplere göre bayilik verdiklerini, ancak bu tarihten sonra daha sistematik
bir yol izlediklerini vurguluyor. Ayr›ca farkl› sektörlerdeki uygulamalar› yak›ndan izleyerek, mobilya sektörüne adapte etmeye çal›flt›klar›n› belirtiyor. Örne¤in h›zl› g›da perakendecilerinde s›k
s›k uygulanan mönü mant›¤›ndan yola ç›karak,
tek tek satt›klar› mobilyalar›, “mönü” mant›¤›yla
bir araya getirirler ve bu ürünlerin tamam›n›
alanlara, özel indirim paketi uygulamaya bafllarlar. Türko¤lu, benzer paketlerin daha sonra tüm
sektörde uygulanmaya baflland›¤›n› ve ‹stikbal’in mobilya sektörü taraf›ndan birçok konuda
referans olarak kabul edildi¤ini söylüyor.
61
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 62
Bu arada hem Hac› Boydak, hem de Nazif Türko¤lu, 1986-87 y›llar›nda Adana’da üç olmak
üzere, Mersin, Tarsus ve ‹çel illerinde toplam 8
ma¤azas› bulunan ve buralarda çeflitli sat›fl art›r›c› promosyon kampanyalar› düzenleyerek, her
hafta 4-5 kamyon ‹stikbal Mobilya satan Y›lmaz
Ümitli’yi anmadan geçmiyorlar. Hac› Bey, "kanepe üretimini art›rmam›zda Y›lmaz Bey’in sürekli
yükselen kanepe talebinin pay› büyüktür" diyerek,
Y›lmaz Bey’i rahmetle an›yor.
‹stikbal’in Bayilik Sistemini Bafllatmas›
62
‹stikbal’in ana bayilik uygulamas›na nas›l geçti¤ini, ‹stikbal’in ilk perakende bayilerinden Abdülkadir Karavil’den ö¤reniyoruz. Abdülkadir
Karavil, daha 1979’da Halis Ticaret ad› alt›nda
Diyarbak›r’›n Silvan ilçesinde, Beko bayii olarak
ticarete at›l›r. 1983’ten sonra Gazi Caddesi üzerindeki 80 m2’lik bir dükkanda perakende olarak
‹stikbal mobilyalar› satmaya bafllar. Çünkü beyaz eflya ile mobilya tamamlay›c› mallard›r. Bu
y›llarda genelde sand›kl›, çekmeceli ‹stikbal kanepeleri, gard›rop ve vitrinler sat›lmaktad›r. Henüz yayl› kanepeye geçilmemifltir.
Karavil o günleri flöyle özetliyor: "1980’lerde Diyarbak›r’›n geçim kayna¤› tamamen tar›ma dayan›yordu. Yörede en çok tütün, pamuk ve bu¤daygiller üretilmekteydi. Bu nedenle bizim y›l boyu sat›fl›m›z ayn› h›zda sürerdi. Tütün üreticilerinden
tahsilat› 1. aydan 5. aya kadar yapard›k. Mercimek, pirinç, arpa, bu¤day ödemeleri 10. aya kadar
olurdu. 10. aydan sonra da pamuk sat›fl›ndan nakit gelmeye bafllard›. 1986’da 400 m2’lik yeni bir
ma¤azaya tafl›nd›k. Bu ma¤aza bizim için çok
önemli bir dönüm noktas› oldu. Bir türlü ‹stikbal’leri yetifltiremiyorduk. ‹stikbal markas› daha o
zaman ilgimizi çekiyordu. O y›llarda Hac› Sami
Boydak ve Hac› Boydak’la görüflmelerimiz sürüyordu. Aile’nin di¤er genç üyeleriyle daha sonra
tan›flt›k. Mesela Mustafa Boydak’› askerden döndükten sonra, 1986’dan sonra daha çok görmeye
bafllad›k. Memduh Bey yazlar› fabrikada çal›fl›rd›.
Fabrikada bir köfleye çekilir, h›zl› h›zl› farkl› kanepe, koltuk resimleri çizerdi. Hepsi çok çal›flkand›.
Markan›n önünün aç›k olaca¤›, daha o günlerden
belliydi.
"bir k›r›k sandalyemiz,
bir de k›r›k masam›z vard›”
‹stikbal 1994’te bayilik sistemine geçti. Biz önce
sözleflme dahi yapmak istemedik. ‘Önce kendimizi
kan›tlayal›m, siz bizi tan›y›n, ondan sonra sözleflme yapar›z’ diye görüfl bildirdik. Bizim dükkan›m›z Silvan ilçesinde oldu¤undan, Diyarbak›r’l›
tüccarlar flehirdeki ma¤azalardan almak istiyorlard›. fiehirde de ‹stikbal bayisi olmad›¤›ndan,
mal almaya Kayseri’ye gidiyorlard›. Hiç unutmam, yine sat›fllar›n yo¤un oldu¤u bir Bayram öncesiydi. Hac› Bey beni aray›p, Diyarbak›r’dan
Abdülkadir Karavil 1983’te Halis Ticaret’te, arkas›nda ‹stikbal’in ikinci logosu görülüyor. Karavil bu günleri:
"bir k›r›k sandalyemiz, bir de k›r›k masam›z vard›” diyerek hat›rl›yor...
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 63
Mustafa Boydak askerlik görevini yaparken
1994’te ‹stikbal’in Güneydo¤u Anadolu Bayileri için düzenlenen toplant›dan görüntü
Kayseri’ye mal almaya geldiklerini söyledi. Ben de
bunun üzerine ‘Mal vermiyoruz diyemezsiniz. Siz
fabrikadan sat›fl› yap›n’ dedim. O y›llarda stretch
çarflaflar pazara yeni gelmiflti. Hediyelik strech
çarflaflar› Bursa’dan getirttim. ‘‹ki kanepe alana,
iki de strech çarflaf hediye’ diye bez afifller haz›rlatt›m. O dönemde peflin fiyat›na 30 gün vade yap›yorduk. Ben bunu ortalama 45 güne çekip, ‘bir peflin+ iki taksit’ dedim. Böylelikle üç ay vadeli sat›fl
yapm›fl gibi olduk. Gece, befl afiflleri ast›rd›k. Ertesi sabah bütün Diyarbak›r esnaf› flafl›rd› ve Kayseri’den sat›n ald›klar› mallar› iade etmek zorunda
kald›lar. Bunlar› ‹stikbal’le önceden konuflmufltum. Bu geliflmelerden onlar›n da haberleri vard›.
Bu olaydan sonra Silvan’dan ç›k›p, Diyarbak›r’da
bir ma¤aza ve depo açmam›z gerekti¤ini çok daha
iyi anlad›m ve o tarihten sonra Diyarbak›r’da 24
ay vadeli yeni bir ma¤aza ald›k.
1994 y›l›nda bölgemizdeki ‹stikbal bayileri için
Kayseri’deki ‹stikbal’in üretim tesislerine bir gezi
düzenledik. Bayilerimiz de ürünlerin nas›l üretildi¤ini, üretim tesislerini görsünler, ‹stikbal’i daha
yak›ndan tan›s›nlar istedik."
Karavil yine bir bayi toplant›s›nda bölgenin co¤rafik, ekonomik ve politik zorluklar› nedeniyle,
"Yap›lamayacak, onar›lamayacak hiçbir fley yoktur. ‹stikbal firmas›n›n deste¤iyle daha iyisini yapmaya çal›flmal›y›z. Gece gündüz çal›flmal›, dükkana sabah erken gelip, gece geç kapatmal›y›z.
Van - Hakkari Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler
‹stikbal’in 1994’deki toptan fiyat listesi
fianl›urfa Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler
63
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 64
64
‹stikbal’in 1995’de Karavil Ltd’ye kesti¤i bir fatura örne¤i
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 65
Siirt - Batman Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler
Memduh Boydak ve Abdülkadir Karavil, ‹stikbal ve Bellona Bayiler
toplant›s›nda
‹flimizi severek yapmal›y›z. Ancak böyle olursak,
fark yaratabiliriz" demektedir. Abdülkadir Karavil,
kendisiyle olan görüflmemizde de ayn› heyecanla,
Diyarbak›rl› yat›r›mc›lar› kendi bölgelerinde yat›r›m yapmaya ça¤›r›yor ve diyor ki: "Gerekirse devlet yapt›r›mlar uygulamal› ve bu bölge insan›n›n elde etti¤i mal varl›¤›n›n belli bir bölümünü, diyelim
% 20-30’unu, hatta % 40’›n› bu bölge için kullanmal›d›r. Diyarbak›rl›lar geleneklerine ba¤l›d›r. Yard›mlaflmaya önem verirler. Konuyu ancak böyle de¤erlendirebilirsek, çözüme ulaflt›rabiliriz."
Benzer flekilde Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’ndeki tüketicinin dikkatini çekebilmek için, yurtd›fl›nda, vitrin mankeni olarak kullan›lan hareket
eden robotlar ‹stikbal taraf›ndan Almanya’dan
kiralan›r ve bu robotlar bir süre Diyarbak›r, Urfa
ve Van’da ‹stikbal ma¤azalar›n›n vitrinlerinde
teflhir edilir. Amaç, yöre halk›na ‹stikbal markas›n›n onlarla birlikte oldu¤unu, onlar› unutmad›¤›n› hissettirebilmektir.
Bu söylenenlerle ba¤lant›l› olarak, ‹stikbal’in 1980’lerin ikinci yar›s›nda, yer yer
kamu hizmetinin dahi verilemedi¤i bölgelere mobilya sevkiyat› yapt›¤›n› ö¤reniyoruz.
Hatta A. Karavil bir keresinde Hac› Boydak’›n
bölgeyi ziyareti s›ras›nda fi›rnak’tan Siirt’e gitmek istedi¤ini söylüyor. Genelde fi›rnak’tan Siirt’e gitmek isteyenler, Diyarbak›r üzerinden geçen yolu tercih etmektedirler. Fakat Hac› Bey’in
›srar›yla daha k›sa olan Eruh yolundan giderler.
Bu yol 40-50 km uzunlu¤unda olmas›na karfl›n,
dar ve virajl›d›r ve ancak 3-4 saatte çok zor koflullar alt›nda Siirt’e ulafl›rlar. Abdülkadir Karavil, "O tarihlerde bu bölgeye kimse mal vermiyordu, de¤il bölge ziyareti yapmak” diye ekleyerek,
‹stikbal’in bölgedeki yat›r›mlar›n›n çok eskilere
dayand›¤›n› vurguluyor. Yine ayn› y›llarda amca
Mehmet Boydak’›n, bir alacak tahsilat› için 10
gün A¤r›’da konaklad›¤›n› an›ms›yor. Tüm bu
gayretler ‹stikbal ürünlerini do¤u illerimizde de
satabilmek içindir. Öyle ki, ‹stikbal’in daha yayl› kanepe üretimine yeni geçti¤i, “mükemmele
ulaflan kalite” slogan›n›n ve ‹stikbal’in ikinci logosunun kullan›ld›¤› y›llarda dahi, ‹stikbal bu
bölgedeki bayileri cesaretlendirmek amac›yla bayilerin y›l sonu sat›fl sonuçlar›na göre plaketler
takdim etmektedir.
‹stikbal’in ilk perakende bayi olarak 1983’ten bu
yana markan›n pazardaki geliflimine tan›kl›k
eden Abdülkadir Karavil’in pekçok ilginç an›s›
var. ‹stikbal’in ticaret anlay›fl›n› yans›tmas› aç›s›ndan bunlardan birine bu kitapta yer vermek
istiyoruz. Daha önce de sözünü etti¤imiz gibi,
1990’lar›n bafl›nda karaa¤açtan yap›lan mobilya
‹stikbal’in ikinci logosunu tafl›yan bayi baflar› plaketlerine bir örnek
65
boydak kitap en son
66
1/9/09
11:18 AM
Page 66
‹stikbal’in hareket eden robotlar›, ‹stikbal Diyarbak›r ma¤azas›n›n
vitrininde
Hac› Boydak ve fiükrü Boydak 2002’deki ‹stikbal Diyarbak›r
Showroom’un aç›l›fl›nda
revaçtad›r ve karaa¤açtan üretilen mobilyalar
özellikle Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde çok
tutulur. Karavil Ticaret de, o dönemde 5-10 kamyon mal› bir ay vadeli almaktad›r. Mustafa Boydak’›n askerden döndü¤ü gün, Abdülkadir Karavil yine mal almak için Kayseri’dedir.
günleri flöyle an›yor: "Ben 1989’a kadar Ülker’de
Konya Sat›fl Müfettifli olarak çal›flt›m. Daha sonra
buradan ayr›l›p üç orta¤›mla birlikte Ankara’da
Yön Pazarlama’y› kurduk. Ma¤azam›zda beyaz
eflyayla birlikte toptan olarak kanepe de sat›yorduk. Çünkü o y›llarda toptan kanepe sat›fl› yoktu.
Perakendeciler mobilyay› ya do¤rudan fabrikadan
ya da atölyelerden sat›n al›rlard›. Biz 1989-1991
aras›nda toptanc› olarak perakendeye kanepe pazarl›yorduk. Bu da bizim Yön Pazarlama olarak
fark›m›z› ortaya koyuyordu.
O dönemde yüksek enflasyon herkesin en büyük
derdidir. Mal› alan›n ödeme s›k›nt›s›na düflmesi,
sat›c› firmalar›n korkulu rüyas›d›r. Hac› Boydak
mal s›k›nt›s›n› öne sürerek, Karavil Ticaret’e daha fazla mal vermek istemez. Ancak Sami Boydak aray› bulur ve, "bu insanda sizin paran›z kalmaz, merak etmeyin. Gerekirse kendisine ben kefil
oluyorum” der. Bu davran›fltan çok duygulanan
Abdülkadir Karavil, Hac› Sami Boydak’a karfl›
mahcup olmamak için, bir sonraki Kayseri ziyaretinde kendisine ait tapular› ve eflinin alt›nlar›n›
getirir ve teminat olarak b›rakmak ister. Bu kez
de Hac› Boydak: "Sami Boydak sana kefil oldu.
Art›k bundan daha büyük teminat olmaz” diyerek, tapular› ve alt›nlar› kendisine iade eder.
‹stikbal ana bayi uygulamas›na 1991’de geçer.
Yine ilk dönem ana bayilerinden Halis Gökçek o
1991’de ‹stikbal’in çift kiflilik süngerli kanepesi
olan ‘Elmas’, tek kiflilik yayl› kanepesi ‘‹nci’ ve çift
kiflilik yayl› kanepesi ‘Yakut’ pazarda sat›lmaya
bafllanm›flt›. Bizim de bir müflterimiz bu kanepeleri satmam›z› önerdi ve 1991’de Boydak Ailesi’yle
tan›flarak ilk ana bayileri olduk. O y›llardaki orta¤›m ‹smet Ünal’la birlikte çok ‹stikbal kanepe satt›k. Henüz liste fiyatlar› gerçek manada oluflmam›flt›. Bu nedenle müflteri her seferinde bizimle pazarl›k yapard›. Ankara’da ise mobilya denilince Siteler’in mal› bilinirdi. O nedenle ilk bafllarda ‹stikbal’in Kayseri mal› oldu¤u anlafl›lmas›n diye ‹stikbal mobilyalar üzerindeki Kayseri etiketlerini keserdik.
O tarihe kadar yürüttü¤ümüz K›r›kkale, Çank›r›
ve Ankara bayili¤inin yan› s›ra; 1995’de Amasya,
Tokat’tan bafllay›p, Samsun, Sinop’a kadar olan
Orta Karadeniz Bölgesi’nin ana bayili¤ini ald›k.
Daha sonra, o tarihe kadar bayili¤ini Murtazao¤ullar›’n›n üstlendi¤i Ordu-Giresun-Artvin hatt›
da bizim sorumlulu¤umuza verildi. Böylece Do¤u
Karadeniz de bize ba¤lanm›fl oldu.
2002’de ‹stikbal Mardin Showroom’unun aç›l›fl›
Kanepe çeflitleri artt›kça, bunlar› sergileyecek yeteri kadar büyük alan bulmakta güçlük çekiyorduk.
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 67
Ankara Keçiören’de önce 200 m2’lik bir teflhir ma¤azas› açt›k. Sadece ‹stikbal ürünlerini satan bu
ma¤azalara, Boydak Holding taraf›ndan “showroom” ismi verildi. Amac›m›z yeni piyasaya verilecek
‹stikbal Prima köfle koltuklar›n› müflteriye lây›k›yla gösterebilmekti. Benzer teflhir ma¤azalar›n›
Dikmen, Ömeçler ve Siteler’de açt›k. 1996’da ise
Samsun-‹stanbul karayolu üzerinde 3.500 m2
alan üzerine kurulu ilk Centrum’umuzu açt›k.
Centrum’un iç dekorasyonu çok farkl›yd›. Her taraf› aynalarla kaplam›flt›k. Alan o kadar büyüktü
ki, ilk ‘bafllarda bu ma¤azay› nas›l dolduraca¤›z’
diye bile düflündük. Centrum’lar neticede Ev Concept’in do¤uflunu haz›rlad›” diyerek ‹stikbal’in
geliflimine ›fl›k tutuyor.
‹kinci Genç Kuflak ‹fl Bafl›nda
1990’l› y›llarda genç kuflak yöneticilerden
Hac› Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan Mustafa,
Memduh ve Bekir Boydak sorumluluk yüklenmeye bafllar ("Kayseri’den Yeni bir Sabanc›
Do¤uyor”, ve “‹stikbal Grubu, Boydak Holding
Oluyor”, www.zaman.com.tr, 27/05/2002; sitelere eriflim 03/08/2005). Yine flirket için bir tak›m
yenilikçi ve cesur ad›mlar bu y›llarda at›l›r.
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak
ifle bafllar. Mart 1990’da asker dönüflü bu kez
HES Kablo’nun sat›n alma bölümünde görev al›r
ve daha sonra 1994’e kadar HES’in ortaklar›ndan Mehmet Büyükm›hç›’yla birlikte HES’de finans, ithâlât ve ihracat ifllemleriyle ilgilenir. Aral›k 1994’te amcas› Hac› Mustafa Boydak’la birlikte HES Kablo’dan ayr›l›p, ileriki sayfalarda görece¤imiz gibi, 1995’de Merkez Çelik A.fi.’nin
Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› görevini üstlenir.
“Babam benim ma¤azada çal›flmamdan memnundu. Üniversiteyi kazan›nca bana ‘bir ailede bir üniversite mezunu yeter.
Üniversiteye gitmezsen sana s›f›r kilometre bir fiahin otomobil
al›r›m’ dedi. Do¤rusunu söylemek gerekirse, bu teklif beni
epey meflgul etti!”
1965, Kayseri do¤umlu olan Mustafa Boydak,
ayn› zamanda Aile’de ilk üniversite e¤itimi alan
kiflidir. Kardeflleri Memduh Boydak ve Bekir
Boydak da ilerleyen y›llarda e¤itimlerini üniversitede sürdürler. Mustafa Boydak, Dokuz Eylül
Üniversitesi’ne ba¤l› Mu¤la ‹flletme Yüksek Okulu’nun kendisine e¤itim d›fl›nda, dünya görüflü
elde etme, befleri iliflkilerini gelifltirme, tek bafl›na
karar alma, aileden uzakta yaflama gibi birçok
konuda farkl› bir bak›fl aç›s› kazand›rd›¤›n› söylüyor. O nedenle üniversite ö¤reniminin hem
kendisi hem de Ailesi için katt›¤› de¤eri belirtiyor. Mustafa Boydak üniversite e¤itimi sonras›nda Temmuz 1987’de o dönemde çok ortakl› yap›s› süren HES Kablo’nun bak›r üretim tesislerinde
Öte yandan Hac› Sami Boydak’›n bir di¤er o¤lu,
1967, Kayseri do¤umlu Memduh Boydak Gazipafla ‹lkokul’unda, ortay› ‹mam Hatip’te, liseyi
de Ticaret Lisesi’nde bitirir. Memduh Boydak o
günleri anarken flöyle diyor: "Evimiz iflyerinin üstünde oldu¤undan, okuldan geldikten sonra, oyun
niyetine iflyerine gider ve elimizden geldi¤ince a¤abeylerimize yard›m ederdik. Bunu da iflten çok,
oyun oynar gibi yapard›k. Yafl›tlar›m›z bankay›,
banka cüzdan›n› bilmezken, biz bunlarla hafl›r neflirdik. Yeri gelir sandalye ba¤lard›k (monte ederdik), yeri gelir temizlik yapard›k. Hatta kendi aram›zda en h›zl› kim sandalye pabucu takacak diye
yar›fl›rd›k. Takozlar› s›cak suyun içine koyup biraz
beklettikten sonra, t›k›r t›k›r pabuçlar› takard›k.
67
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 68
2000’li y›llarda çekilmifl bir foto¤rafta Bekir Boydak, Hac› Boydak’la
birlikte
68
Büyüklerimiz de bizi teflvik ederlerdi. Hatta bize
sandalye bafl›na ödeme dahi yaparlard›. Daha o
günlerde oyunla kar›fl›k belki de fark›nda olmadan
çal›flma al›flkanl›¤›n› edinmifl olduk. O y›llarda
bodrum kat imalât için ayr›lm›flt›, üst katta ise ma¤azam›z vard›. Hem ma¤azada hem de atölyede
çal›fl›rd›k. Ticaretle küçük yaflta tan›flmak, benim
için hayat›m›n önemli dönüm noktalar›ndan biri
say›labilir. Bir yerde ticaretle oynayarak büyüdük.
Daha sonra ticaret lisesinde okudu¤umuz derslerde pek yabanc›l›k çekmedim. Bir yandan teorik
bilgiyle, pratik olarak kazand›¤›m bilgileri birlefltirmeye çal›fl›yordum. Defter-i kebir, bilanço, mizan gibi derste ö¤rendi¤imiz konular›, günlük ifl
hayat›m›za yans›tmaya gayret ediyordum. Böylelikle iflletme bizim için yaflanan ifl konusu haline
geliverdi." Ortaokulda ve lisede derslerinde baflar›l› bir genç olan Memduh Boydak, özellikle lise
y›llar›nda biraz da haflar› bir genç oldu¤unu itiraf
ediyor.
Kendi ifadesine göre, hayat›n›n ikinci dönüm
noktas› Lise 2’den 3’e geçti¤i yaz, ‹ngiltere’de
East Sussex’de geçirdi¤i 2-3 ay olacakt›r. Lise y›llar›nda büyük ihtimalle kuzeni fiükrü Boydak’›n
o y›llarda ‹ngilizce dersleri almas›ndan ve fabrikada kendi kendisine ‹ngilizce çal›flmas›ndan etkilenen Memduh Boydak, dil kursuna gitti¤i Uzay
Dersanesi arac›l›¤›yla ‹ngiltere’de Yaz Okulu’na
kay›t yapt›rmak ister. Ancak baba Hac› Sami
Boydak hem tutumlu, tasarrufu seven bir kiflidir
hem de muhafazakâr de¤erlere sahiptir. Bu nedenle konuyu önce a¤abeyi Hac› Boydak’a açan
Memduh Boydak, a¤abeyinin verdi¤i cesaretle
‹ngiltere’ye gidebildi¤ini söylüyor. Ancak East
Sussex’de geçirdi¤i bu 2-3 ay›n kendisine çok fley
katt›¤›n› da eklemeyi ihmal etmiyor. O günleri
flöyle aktar›yor: "‹ngiltere benim ufkumu açt›.
1983’te Türkiye’de bugün anlad›¤›m›z anlamda
süpermarketler dahi bulunmuyordu. Al›flverifl merkezleri diye bir kavram hayat›m›za girmemiflti. Örne¤in Londra’daki Harrods ma¤azas›n› görünce
hayranl›¤›m› gizleyemedi¤imi daha dün gibi hat›rl›yorum. Hatta hiç unutmam Harrods’da o y›llarda Türkiye’de çok iyi bilinen Murat 124 otomobiller fiyat›na, oyuncak otomobiller sat›l›yordu. Görünce çok flafl›rm›flt›m. O y›llarda Türkiye’yle bat›
ülkeleri aras›nda o kadar büyük uçurum vard› ki,
Türkiye’ye biraz da moral bozuklu¤uyla dönmüfltüm.
Üniversite s›nav›na pek haz›rlanmad›m. Galiba
akl›mda üniversiteyi ‹ngiltere’de okumak vard›.
Ancak üniversite s›nav›nda Dokuz Eylül ‹flletme
Fakültesi’ne ba¤l› Mu¤la ‹flletmecilik Yüksek Okulu’nu kazand›m ve büyük ihtimalle bunda ‹ngilizce bilgim etkili oldu. A¤abeyim Mustafa Boydak
da orada okuyordu. O y›llarda biz hâlâ ma¤azada
yard›m ediyoruz, hatta yine her ifle kofluyorduk.
Babam benim ma¤azada çal›flmamdan memnundu. Üniversiteyi kazan›nca bana ‘bir ailede bir
üniversite mezunu yeter. Üniversiteye gitmezsen
sana s›f›r kilometre bir fiahin otomobil al›r›m’ dedi. Do¤rusunu söylemek gerekirse, bu teklif beni
epey meflgul etti! Ama sonunda üniversiteye gitmenin, uzun vadede benim için daha iyi olaca¤›na kanaat getirdim ve Mu¤la’ya gittim. Üniversite
belki e¤itimden de daha önemli olarak, bana kendi bafl›ma yaflam mücadelesi vermeyi ö¤retti. Bu
sayede belli bir sosyal çevre edindik, ailemizin himayesi olmadan ayakta durmay› ö¤rendik. Üniversiteye gitme karar› da benim aç›mdan hayat›m›n önemli bir mihenk tafl› olmufltur."
Yine Hac› Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan 1970’de
Kayseri’de do¤an Bekir Boydak; ilk, orta ve lise
ö¤renimini Kayseri’de tamamlad›ktan sonra,
1987’de Marmara Üniversitesi ‹flletme Bölümü’ne kaydolur. Bir y›l sonra a¤abey Memduh
Boydak da Mu¤la ‹flletme’den Marmara Üniversitesi’ne yatay geçiflle, 4. s›n›fa naklini ister ve
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 69
böylelikle iki kardefl 1988-89 ders y›l›nda Marmara Üniversitesi’nde birlikte okurlar.
Marmara Bölgesi’ne ‹lk Da¤›t›m
Bafll›yor-20 Eylül 1991
Bekir Boydak o y›llar› hat›rlarken flöyle diyor: "‹stanbul’daki gelir durumu, nüfus yo¤unlu¤u ve tüketicilerin harcama güçleri do¤rusu bizi çok heyecanland›r›yordu. Her geçen gün ‹stanbul’da da
birfleyler yapmam›z gerekti¤ine inan›yorduk. Bir
a¤ustos ay›nda yap›lan aile meclisi toplant›s›nda
da¤›t›m a¤›m›za ‹stanbul’u da katma karar› al›nd›. Böylelikle Memduh Boydak ‹stanbul’daki iflin
bafl›na getirildi. Ben de derslerden kalan zamanlarda kendisine yard›m ediyordum." Memduh
Boydak da, ‹stanbul’a geliflini bir di¤er önemli
dönüm noktas› olarak de¤erlendiriyor ve "‹stanbul’la birlikte farkl› bir platforma geçtik. Kendimizi birden küçük bir üniversite flehrinden, büyük bir
metropolde bulduk. ‹lk etapta ev kiralamakta çok
zorluk çektik. Çünkü o y›llarda bekâr ö¤rencilerin
ev tutabilmesi neredeyse imkâns›zd›. Neticede sorduk soruflturduk, Ataköy’de bir ev kiralayabilece-
Hac› Boydak ‹stanbul’a her mal almaya gelifllerinde “neden biz ‹stanbul’a mal satam›yoruz” diye öykündüklerini söylüyor. Bu dönemde Memduh ve Bekir Boydak, ‹stanbul’da yüksek ö¤renimlerine devam ettikleri için pazar hakk›nda
daha yak›ndan bilgi sahibi olduklar›n› belirtiyorlar. Hac› Boydak tüm içtenli¤iyle diyor ki: “O y›llarda biz kanepeyi arac›ya 425.000 TL’ye sat›yoruz. Halbuki ‹stanbul’u ziyaretlerimizden birinde
Küçükköy, Gaziosmanpafla civar›nda dolafl›rken
kendi kanepemizi 900.000 TL fiyattan etiketlenmifl olarak gördük. Pazarl›k yapt›k, en son
850.000’e fiyat› indirdik. Yani arada % 100’lük bir
kâr marj› var. ‹mkân›m›z olsa arac›y› aradan ç›karabilsek, biz kendimiz mal› 600.000 TL’den satabilsek, çok kolay sataca¤›z. Bunun üzerine cesaret
ald›k ve fiükrü Bey’le Marmara Bölgesi’de bir da¤›t›m merkezi kurmaya karar verdik.
“Her geçen gün ‹stanbul’da da birfleyler yapmam›z gerekti¤ine inan›yorduk”
¤imiz sonucuna vard›k. Hac› Bey’le birlikte Ataköy’e gittik. Evleri gezerken bir emlakç› ‘buralarda
evlerin kiralar› pahal›d›r, size pek uymaz’ deyince,
Hac› Bey belki de biraz k›zg›nl›kla evi hemen kiralamaya karar verdi. Y›l 1988’di. Maddi imkânlar›m›z oldukça k›s›tl›yd›. Henüz ‹stikbal daha yolun
çok bafl›ndayd›. Ondan sonraki y›l kardeflim Bekir’le birlikte Ataköy’deki evde yaflad›k. Birbirimize karfl› hoflgörülü davranmay›, fedakârl›k yapmay› ö¤rendik" diyor.
Memduh Boydak, üniversiteyi bitirdikten
sonra Kayseri’ye döner ve ‹stikbal Mobilya’da imalâtta çal›flmaya bafllar. Kendisi o
günleri flöyle hat›rlamaktad›r: “Üniversitede
okuduklar›m›, fabrikada yapt›¤›m›z ifllere
yans›tmaya çal›fl›yordum. Ama bir yandan
da yapt›¤›m ifllerin, ütopik gayretler olarak
görüldü¤ü hissine kap›l›yordum. Örne¤in ilk
imalât rakamlar›m›z o dönemde tutulmaya
bafllanm›flt›r. 1989’da askere gittim ve
1990’da asker dönüflü yine fabrikada görev
ald›m."
Bir pazar günü babam›n (Hac› Sami Boydak)
evinde topland›k. Toplant›ya Hac› Mustafa Amcam, fiükrü A¤abey, Yusuf A¤abey ve ben kat›ld›k.
Toplant›da babam›za ve amcam›za ‘‹stanbul’da
bir merkez açmal›y›z’ dedik. Aile büyüklerini de
toplant›ya dahil ettik. Çünkü aile üyelerinden birinin ‹stanbul’a görevli olarak gönderilmesi gerekiyordu. Buna aile meclisi olarak karar vermemiz
gerekirdi. Amcam o tarihlerde Mustafa Boydak’la
HES Kablo’da çal›fl›yordu ve ‘ben Mustafa’y› vermem’ dedi. Bunun üzerine fedakârl›k yapmak
Memduh Boydak’a düfltü ve kendisinin de bu
göreve talip olmas›yla ‹stanbul’a gelmesine karar
verildi.
Memduh Boydak ise o günleri flöyle hat›rl›yor:
"Askerden döndükten sonra fabrikada çal›fl›yordum ama do¤rusunu söylemek gerekirse sabahlar›
ifle biraz isteksiz gidiyordum. Çünkü zaten dönen
ifller vard›. Hepimiz ayn› fabrikadayd›k ve her iflin
bafl›nda zaten bir patron bulunuyordu. Yani 150200 m2’lik alanda 200-300 çal›flan›n oldu¤u iflletmede 4-5 patron birlikteydiler. Ben ise ifllere kenar›ndan bulaflmak için gayret ediyordum ama bir
69
boydak kitap en son
70
1/9/09
11:18 AM
Page 70
‹stikbal’in ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü’nün aç›l›fl›n›n yap›ld›¤› 20 Eylül 1991’de (soldan sa¤a) Memduh ve Hac› Boydak, Hikmet Ç›plak, Naim Kahraman ile;
(oturanlar) fiükrü ve Bekir Boydak birlikte
yandan da üniversiteyi okumufl olmama ra¤men
kendimi ifle yar›yor gibi hissedemiyordum. O dönem
Kayseri’deki ifllerin içine çok girememifl olmam, ‹stanbul’a tafl›nma karar›n› vermemde etken oldu."
Hac› Boydak devam ediyor: "Laf›m›zdan
dönmeyelim diye de, hemen o pazartesi Memduh ve Bekir kardefllerim ‹stanbul’a geldiler.
‹lk ifl olarak bir yer kiralamalar› gerekiyordu. Kumafl almak için gittikleri Hisar Tekstil’e dan›flm›fllar. Onlar da mobilyac›lar›n
a¤›rl›kl› olarak Bayrampafla’y› kendilerine
mesken olarak seçtiklerini ve orada inflaat›
süren Çizmeci Han’› önermifller. Kardefllerim
Memduh ve Bekir, Çizmeci Han’da 150 ve
50 m2’lik iki dükkan kiralad›lar. Biz de Kayseri’den iki kamyon mal› yine Murat Özer ve flimdiki ortaklar›m›zdan halen Boytrans’da görevli
Yusuf Akda¤’la birlikte ‹stanbul’a yollad›k.
‹lk günlerde bizi kimse tan›mad›¤› için biraz zorland›k. ‘Yanl›fl m› yapt›k’ diye kendi kendimize
çok sorduk. Bakt›k tan›t›ma ihtiyac›m›z var. Yine
Çizmeciler’de tam köflede daha pahal› olan 35 m2’lik
ek bir dükkan› daha kiralad›k ve bunu teflhir ma¤azas› olarak kullanmaya bafllad›k.
Sonuçta 20 Eylül 1991’de bir aç›l›fl yapt›k.
Bu, bizim ilk aç›l›fl›m›zd›. Memduh ve Bekir
kardefllerim her fleyi düflünmüfllerdi. Hiç
unutmam, Emin Pastaneleri’nden ikram hizmeti almay› dahi ihmal etmemifllerdi. O gün
aç›l›fl›m›z saat 14:00’teydi. Saat 12:00’de
daha hiç çiçek gelmemiflti! Gitgide heyecan›m›z art›yordu. Sonunda sayd›m, o gün aç›l›fl›m›zda tam 51 çiçek vard›. Hepimiz çok
mutlu olmufltuk. Zaten esas at›l›m›m›z da ‹stanbul ile bafllad›".
‹stanbul’da aç›lan Marmara Bölgesi da¤›t›m merkezi Boydak Ailesi için o kadar önemlidir ki, Hac› Bey ve tüm aile bireyleri bize bu ayr›nt›lar› aktar›rken bile sanki o günkü heyecan› yaflamaktad›rlar. Aradan geçen 17 y›la ra¤men tüm bu olanlar›n en ince ayr›nt›s›na kadar hat›rlanmas› da, o
güne verilen önemin bir di¤er kan›t›. Tüm bunlara ek olarak, ‹stikbal Mobilya için Marmara Bölgesi’nde da¤›t›ma bafllaman›n Grup için adeta
bir milâd oldu¤unun göstergesi.
20 Eylül 1991’i Boydak Ailesi için anlaml› k›lan
bir baflka olay da, o gün ilk kez Kayserili hemflehrileri ve Yatafl yataklar›n›n sahibi Y›lmaz Öz-
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 71
taflk›n’la tan›flmalar›d›r. Y›lmaz Öztaflk›n, Boydak Ailesi’den Bölge Müdürlü¤ü’nün aç›l›fl davetini al›nca, bir nezaket gösterisi olarak Mecidiyeköy’den Bayrampafla’ya Aile’yi kutlamak için gelir. Görüfltü¤ümüz yöneticiler, o tarihlerde Y›lmaz Öztaflk›n’›n genç Boydaklar’a "‹stanbul’da
mal satamamak diye bir fley olmaz. Ancak sat›fl
yaparken, hiçbir koflulda kaliteden taviz vermeyin
ve müflterinize muhakkak iyi hizmet götürün" diye
ö¤üt verdi¤ini hat›rl›yorlar.
Bekir Boydak, ürünleri ‹stanbul’da sat›lmaya
bafllad›ktan sonra, kullan›labilen standart bir fiyat listesinin olufltu¤una dikkat çekiyor. Her ne
kadar ‹stikbal’in daha önceki tarihlerde yay›nlanm›fl fiyat listeleri olsa da, temelde fiyat, al›c›
ve sat›c›n›n bir noktada buluflmas›yla belirlenmektedir. Bu nedenle 1991’e kadar standart bir
fiyat uygulamas› bafllat›lamam›flt›r. Benzer flekil
de Anadolu’da ödemeler senetle yap›l›rken, ‹stanbul’la birlikte ‹stikbal Mobilya, çekle, teminat
“Belki bugün çok daha büyük ifller yap›yoruz ama, o gün duydu¤umuz heyecan, kendini ›spatlama iste¤i ve tafl›d›¤›m›z
amatör ruh çok farkl›yd›”
Bu arada Bekir Boydak, o günlerde içinde bulunduklar› ruh halini daha iyi aktarabilmek için, bafl›ndan geçen bir an›y› bizimle paylafl›yor. "O y›llarda unvans›z çal›fl›yoruz ve her ifli yap›yoruz.
Ürün satt›¤›m›z kifliler genelde bizi flahsen tan›m›yorlar bile. Telefonla sipariflleri al›yoruz. Esas›nda
iflin patronuyuz ama patron gibi de davranm›yoruz. Yeri geliyor siparifl al›yoruz, yeri geliyor kamyoneti kullan›yoruz. Bir gün Fikirtepe’de bir bayimiz telefonla siparifl verdi. Ben de siparifl verdi¤i
mal› götürüp kap›ya b›rakt›m. Benden mobilyay›
afla¤›ya depoya tafl›mam› istedi. Genelde böyle bir
uygulamam›z olmad›¤› halde ben de ‘peki’ deyip
tafl›d›m. Sonra bu bayi bana bahflifl verip,‘Bekir
Bey’e selam söyle’ dedi. Ben de tabii genç yafl›n beraberinde getirdi¤i dezavantaj› yaflad›¤›mdan hiç
aç›klama yapmad›m. ‘Peki efendim’ deyip dükkandan ç›kt›m. O günü hiç unutamam. Ayn› y›llarda Bayrampafla’daki dükkan›m›zda tüm bölümler bir arada çal›fl›yoruz. Muhasebe bir köflede
çal›fl›yor, biz siparifli baflka bir köflede al›yoruz.
Belki bugün çok daha büyük ifller yap›yoruz ama,
o gün duydu¤umuz heyecan, kendini ›spatlama iste¤i ve tafl›d›¤›m›z amatör ruh çok farkl›yd›.”
Ekim 1991’de büyük olas›l›kla Sabah Gazetesi’nin ‹stanbul bask›s›nda 10 cm x 9 sütun boyutlar›nda bir bant reklam yay›mlan›r. Reklamda
"‹stikbal Yayl› Kanepe Bayii ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü Bayrampafla Çizmeci Han’da hizmetinize
girmifltir" anlam›nda bir mesaj verilmektedir. Bu
reklamla ‹stikbal’e olan talep birden artar. K›sa
sürede Çizmeci Han’da ek dükkanlar kiralamak
zorunda kal›rlar ve neticede buradaki ‹stikbal’e
ait dükkan say›s› 8-10’u bulur. Yine de ‹stikbal,
‹stanbul piyasas›na mal yetifltirememektedir.
mektubuyla, peflin ödemeyle tan›fl›r. Anadolu’da
genelde 6-12 ay aras› vade uygulamas› yayg›nken; ‹stanbul’da 30-60-90 günlük çeklerle çal›fl›lmaktad›r. Peflin ve vadeli fiyatlar bellidir. Bekir
Boydak, "‹stanbul’la birlikte, çal›flmalar›m›za bir
disiplin geldi. O y›llarda pazarlama teflkilât›m›z
olmad›¤›ndan ancak ‹stanbul Bayrampafla’daki
dükkana gelip ürünlerimizi görüp alabiliyorlard›.
Ya da biz Memduh Bey’le birlikte araçla dolaflarak
ürünlerimizi sat›yorduk. O y›llarda TSE garantisini yeni alm›flt›k. Memduh Bey ilk kez ürünleri pofletleyip, pofletlerin üstüne ‹stikbal markas›n› bask› yapt›rm›flt›. Bunlar o y›llarda markalaflma ad›na yapt›¤›m›z ‘innovasyon’ niteli¤indeki çal›flmalard›" diyerek durumu özetliyor. Ayr›ca ürünlerin
önüne ve arkas›na alüminyumdan ‹stikbal etiketleri yapt›r›l›r ve bu etiketler ürünlere tek tek
yerlefltirilir. Tüm bu yeni uygulamalar›, rasyonel
bir flekilde de¤erlendiren ‹stikbal Mobilya h›zl›
bir sat›fl grafi¤i çizer.
Memduh Boydak o günleri flu sözlerle hat›rl›yor: "TSE o y›llarda elektrikli ev aletlerinde
olurdu. Biz TSE’ye baflvurarak, mobilyadaki
standartlar›n oluflmas›nda katk› sa¤lam›fl
olduk. Keza o y›llarda mobilyada ambalajl›
sat›fl› bafllatt›k. Tüm bu çal›flmalar reklam
faaliyetlerine geçmemiz için gerekli zemini
haz›rlad›. Reklamla tan›flmam›z da ‹stanbul’a tafl›nmam›zla gerçekleflti. Ayr›ca Yatafl, Marmara Yataklar› gibi flirketleri kendimize örnek ald›k. Onlar›n o y›llarda reklamla yaflad›klar› patlama bugün hâlâ hat›r›mdad›r.”
71
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 72
Yokluklar›n F›rsata Çevrildi¤i
Y›llar - 1992-93
1990’lar›n bafl›nda mobilya üretimi için gerekli
çelik yay, sünger vb yar› mamûlleri tedarik etmede büyük güçlükler yaflanmaktad›r. Sorunlar sadece girdi teminiyle s›n›rl› de¤ildir. Örne¤in yay
üreticisi firma, önceleri üç ay vadeli çal›fl›rken,
bunu önce ayl›k vadeye çekmifl, daha sonra nakit ödeme talep etmifl, ard›ndan da avans istemifltir. Hac› Boydak yay üreticisi firmayla neredeyse iliflkileri kesme noktas›na gelir. ‹stikbal’deki herkes bu duruma çok üzülür. Çünkü s›rada
bekleyen onca siparifl vard›r ve yay üreticisine
elleri mahkûmdur. Zaten bu yay üreticisini de
mal temin etmeye binbir zorlukla ikna etmifllerdir. Daha sonra Nazif Türko¤lu devreye girer ve
yurt d›fl›ndan hammadde, yar› mamûl ve
mamûl sat›n almada büyük zorluklar çekti¤ini, Türkiye’nin içinde bulundu¤u ekonomik darbo¤azlar nedeniyle yabanc› firmalar›n Türk firmalar›yla iflbirli¤ine gitme konusunda çekingen davrand›klar›n› söylüyor.
Yaflanan bu zorluklar›n ise Boydak Ailesi’ni,
kimseye gereksinim duymadan, kendi tedarikçileri olmaya adeta zorlad›¤›n› belirtiyor.
Markalaflmada ilk Ad›m ve
Garanti Belgesi - 1991-92
1991 y›l›nda marka iletiflimine bafllayan ‹stikbal,
ayn› y›l markalaflma ad›na çok kritik bir karar
daha al›r. Bilirler ki, mobilya sektöründe tüketici
ne kadar pazarl›k yaparsa yaps›n, yine de günün
"O y›llarda markan›n sorumluluk oldu¤unu bilerek, tüketiciye
ilk etapta fiyat konusunda bir güvence vermemiz gerekti¤ini
düflündük”
72
yay üreticisiyle tekrar çal›flmaya bafllarlar. Ancak
yaflanan bu tür olaylar, yöneticileri “en iyisi kimseye muhtaç olmadan kendi üretimimizi kendimiz
yapal›m” noktas›na getirir. Boydak Holding
Reklam ve Halka ‹liflkiler Müdürü Murtaza
Durmufl, flirketin ilk y›llar›nda, özellikle
sonunda kendini aldat›lm›fl hissetmektedir. ‹stikbal, madem reklama da bafllam›flt›r, o halde flimdi tüketicinin güvenini kazanmak daha da
önemlidir. O nedenle Türkiye’de ilk kez bir mobilya markas›, fiyat listesi yay›nlama karar› al›r.
Ayn› zamanda garanti belgesi verir, eve ücretsiz
‹stikbal’in 5 Aral›k 1991 ve 20 Aral›k 1993 tarihli toptan fiyat listeleri
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 73
teslim ve montaj servisi sunar. Memduh Boydak
"O y›llarda markan›n sorumluluk oldu¤unu bilerek, tüketiciye ilk etapta fiyat konusunda bir güvence vermemiz gerekti¤ini düflündük” diyor. Zaman içinde kendilerini hep yenilerler. Afla¤›da ‹stikbal’in 1991, 1993 ve 1995 y›llar›na iliflkin fiyat
listelerini görüyoruz. Dört y›l içinde markan›n
geçirdi¤i evrime flaflmamak ve marka ad›na mutlu olmamak mümkün de¤il...
"‹stanbul’a gelince fark ettik ki, ‹stanbullu müflteri
hizmet bekliyor”
Bekir Boydak 1990’l› y›llar›n bafl›nda bafllatt›klar› sat›fl sonras› hizmetin mobilya sektöründe,
dünyada bir ilk oldu¤unu belirtiyor. Bu fikri, tüketici flikayetlerini dinleyerek Memduh Bey’le
birlikte oluflturduklar›n› söylüyor. Ürün Kayseri’den ‹stanbul’a nakledilirken ya da kullan›m
hatas› nedeniyle bozulabilmektedir. Markayla ilgili olarak kötü bir deneyim yaflayan tüketiciler
ise, bu olumsuzlu¤u do¤rudan markaya yans›tabilmektedirler. Bekir Boydak bu düflünceden yola ç›karak, önce Türkiye çap›nda sat›fl sonras›
servisleri belirlediklerini söylüyor. Ard›ndan Türkiye haritas› üzerine bu sat›fl sonras› servislerini
20 Kas›m 1995 tarihli perakende fiyat listesi
‹stikbal garanti belgesi örne¤i
iflaretleyerek, ürün teslimat› s›ras›nda, garanti
belgesiyle birlikte sat›fl sonras› belgesini de evlere b›rakt›klar›n› ekliyor.
Memduh Boydak ise "‹stanbul’a gelince fark ettik
ki, ‹stanbullu müflteri hizmet bekliyor. Diyelim ki,
Anadolu’da satt›¤›n›z kanepenin makas› nakliye
s›ras›nda k›r›ld›. Anadolu’da müflteri buna kendince bir çare buluyor ve örne¤in, kanepeyi duvara
yaslay›p kullanabiliyor. Halbuki ‹stanbullu müflteri derdini hemen üretici firmaya anlat›yor. ‹fle
buradan bafllad›k ve dedik ki, küçük hasarl› ürünleri tamir edebilece¤imiz bir bölümümüz olursa,
tüketici flikayetlerini giderebiliriz. Bunu yap›nca,
do¤al olarak arkas›ndan sat›fl sonras› hizmet anlay›fl› geldi. Zaten garanti belgesi uygulamas›na
geçmifltik. Yani flartlar bizi o yöne do¤ru zorlad›.
H›zl› geliflmemize de çok büyük katk›s› oldu. Kali-
‹stikbal’in kaliteye verdi¤i önemi vurgulayan, ürünler üzerine yap›flt›r›lan ve sevkiyat öncesinde kalite kontrol yap›ld›¤›n› gösteren etiket
73
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 74
te anlay›fl›m›z›n böylesine geliflmifl olmas›, al›flverifl s›ras›nda tüketiciyi rahatlatt› ve tüketicinin daha çabuk sat›n alma karar›na yönelmesine neden
oldu. Ard›ndan reklamlar›m›z bafllay›nca, markam›za duyulan güven daha da artt›. Servis iflini
kardeflim Bekir’le tasarlarken, kendimize Arçelik’in
bütün yurda yay›lan servis teflkilât›n› örnek ald›¤›m›z› eklemeliyiz. Ayr›ca sat›fl sonras› servis, ma¤azac›lar›n bize karfl› bak›fl aç›lar›n› da de¤ifltirdi”
diyor.
Yusuf Boydak o günlerde birçok tüketicinin bu
hizmete çok flafl›rd›¤›n› ve baz› tüketicilerin sat›n
ald›klar› ürünlerden bir flikayetleri olmad›¤› halde, “gerçekten böyle bir servis var m›” diye telefon ettiklerini hat›rl›yor. O günlerde sat›fl sonras›
servis, yenilikçi bir uygulamad›r. Ayr›ca Boydak
Ailesi’nin ilk nesilden bu yana ürün kalitesine ve
sat›lan mal›n hatas›z olmas›na gösterdi¤i özenin
do¤al bir yans›mas›d›r.
74
Boydak’lar ürünlerini daha da gelifltirebilmek için daha önce de de¤indi¤imiz gibi,
1990’l› y›llarda yurtd›fl›ndaki mobilya fuarlar›n›, ustalar› ve müdürleriyle birlikte izlemeye, teknolojik yenilikleri zaman yitirmeden yerinde ö¤renmeye gayret ederler. Teknolojik yenilikler, bilgiye olan güven ve itibar, bugün Grup içinde hâlâ ayn› tazeli¤ini
korumaktad›r. Hac› Boydak’›n, eski makine
ve ekipman›n fabrikalar›na girmesine izin
vermedi¤i bugün de fiirket içinde, s›kça tekrarlanmakta.
‹lk TV Reklam› - 1992
Da¤›t›ma Marmara’y› da ekledikten sonra, artan
üretim miktar› ve ürün kalitesine paralel olarak,
ulusal nitelikte iletiflim stratejileri oluflturulur ve
h›zla uygulamaya konulur. ‹lk TV reklam› 1992
y›l›nda, k›sa bir süre çal›flt›klar› Akademi Ajans
taraf›ndan üretilir. Görüfltü¤ümüz yöneticiler
reklam filminin nas›l çekildi¤ini gülerek aktar›yorlar. Hedef, kanepenin sa¤laml›¤›n› ve kalitesini tüketicilere iletebilmektir. Senaryoda, bir gösteri sahnesi, sahnede ise kanepelerin bulunmas›
öngörülmüfltür. Levent’teki Polis Akademisi’nin
sahnesi kiralan›r. Perde aç›l›r, önce Herkül’ü
an›msatan güçlü kuvvetli bir adam›n ‹stikbal kanepenin üstüne ç›kt›¤›n› görürüz. Ard›ndan bu
adam, kanepenin üstünde z›plamaya bafllar ve
bu arada d›fl ses "Ve teknoloji yayl› kanepeyi üretti. ‹stikbal, mükemmele ulaflan kalite’’ der.
Bu reklam yay›nland›ktan sonra olanlar› ise Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh
Boydak flöyle aç›kl›yor: "Önceleri günde ortalama
150 kanepe satard›k. Film yay›nlanmaya bafllad›ktan üç ay içinde, günde 400-500 kanepeye ç›kt›k. Bu kez üretim s›k›nt›s› çeker olduk. Al›c›lar
çantalar›nda nakitle geliyorlar. Biz ise ‘s›ran›z›
bekleyeceksiniz’ diye ›srar ediyoruz. O dönem
müflterilerimiz aras›nda siparifllerini daha önce
alabilmek için birbirlerine silah çekenler dahi oldu... Burada aile aras›nda, kurucu büyükler taraf›ndan da ‘Usta’ lakab›yla an›lan ve halen Boydak
Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili olan fiükrü Boydak’›n üretim konusunda yapt›klar›n› anmamak imkâns›z.”
1996’da otobüslerin üzerinde yer alan ‹stikbal reklam›
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 75
yici a¤›rl›¤› olan pembe diziler aras›nda ve hatta
o tarihlerde yeni bir uygulama olan ve görece daha ucuz olan “Gece Yar›s›” filmleri aras›nda yay›nland›¤›n› dün gibi hat›rl›yorlar. Hac› Boydak,
"’Mariana’n›n çok izlendi¤ini biz de gözlemlerimizden biliyorduk, çünkü Anadolu’da insanlar
“Mariana” izlemek için o tarihte dükkanlar›n› kapat›p giderlerdi. Biz de o y›llarda elimizde medya
plan›, TV’nin karfl›s›nda oturup reklamlar›m›z›n
yay›mlanmas›n› izlerdik" diyor.
1993’te ‹stikbal yayl› kanepenin belki de ilk
aç›khava uygulamalar›ndan biri
‹stikbal çal›flanlar›ndan Aytekin Mert, "O y›llarda
üretmek zordu. Üretti¤imiz her fleyi hemen satabiliyorduk. Öyle ki, mal› yetifltirebilmek için pazar
günleri dahi mesai yapard›k. Patronlar›m›z da pazar günleri bizimle birlikte çal›fl›rlar, yeri gelir yüklemeye bile yard›m ederlerdi” diyor.
Reklam karar›nda, aile üyelerinden fiükrü Boydak, Memduh Boydak, Hac› Boydak ve Bekir
Boydak kritik rol oynar. Görüfltü¤ümüz yöneticiler, o dönem Akademi Ajans yöneticilerinin, reklam›n önemi konusunda kendilerini çok iyi ikna
etti¤ini belirtiyorlar. "Bize hep ‘reklam, mal sat›l›rken yap›l›r’ dediler. Çünkü biz o tarihlerde yok sat›yoruz. O nedenle reklama pek de gerek olmad›¤›n› düflünüyorduk” diyor. "O dönemde marka konumland›rmam›z tamamen ‘yayl› kanepe’ üzerineydi. Zaten mobilya reklamlar›n›n olmad›¤› bir
dönemde, o y›llar için yenilik say›labilecek ‘yayl›
kanepe’ mesaj›yla ç›kmam›z bize çok büyük avantaj sa¤lad›” diye ekliyorlar. Sonuçta reklam›n, talebi tetikledi¤i görüflünde birleflirler. Öyle ki, reklamlar›n›n, o y›llarda çok popüler olan akflam
yay›nlar›ndan “32. Gün”, “Arena” gibi programlarla, “Yalan Rüzgar›”, “Mariana” gibi kad›n izle-
Bu TV reklam›, ayn› zamanda Türk televizyonlar›nda bir mobilya üreticisi taraf›ndan bafllat›lan
ve 15 gün süren önemli bir kampanyad›r. Yine o
y›llarda ‹stanbul’da yeni bir uygulama olarak 2025 kadar otobüsün d›fl cephesine reklam al›nmaya bafllanm›flt›r. ‹stikbal Mobilya, bu otobüslere
de bant reklam girer. Hac› Bey, "‹stanbul’a geldi¤imizde ‹stikbal reklam›n› tafl›yan otobüsleri izlemek bize ayr› bir heyecan verirdi” diye belirtiyor.
Burada vurgulanmas› gereken, o y›llarda ‹stikbal
Mobilya için önemli bir tutar olan 500 milyon
TL’lik bir bütçenin TV reklam› için ayr›lm›fl olmas›d›r. Hem de peflin ödemeyle. Yukar›da da
de¤inildi¤i gibi, bu dönemde ‹stikbal “yok satmaktad›r.” Yine de reklam yapar. Görüfltü¤ümüz
aile üyeleri, reklam›n yap›lmas› konusunda
Memduh Bey’in ›srarc› davrand›¤›n› söylemeden
geçemiyorlar. Bekir Boydak o günleri flöyle özetliyor: "Do¤rusu büyüklerimiz önümüzü kesmediler. Oldukça genç yaflta olmam›za ra¤men bize güvendiler. O gün konufltu¤umuz reklam bütçeleri,
bizim al›fl›k olmad›¤›m›z bütçelerdi. Buna ra¤men,
biz böyle bir öneriyle gidince, bizi k›rmad›lar. Reklamdan sonra ilk olumlu sonuçlar al›nmaya bafllay›nca daha rahat hareket ettik. Marka oluflturman›n zorluklar›n›, yaflayarak ö¤rendik.”
‹stikbal’in stadyumlardaki pano reklamlar›na örnek (1996)
75
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 76
Ayr›ca Amca Hac› Mehmet Boydak’›n iflin e¤itimini alm›fl aile üyelerinin iflin bafl›na geçmesi konusunda destek verdi¤i ve özellikle e¤itimle deneyimin bir arada de¤erlendirilmesi gerekti¤i konusunda çevresindekilere telkinlerde bulundu¤u
anlat›l›yor.
‹stikbal’in ilk TV reklam›ndan sonra yaflanan ve
ilginç olan bir di¤er olay, belki de ilk kez bir TV
kampanyas›n›n bir fabrikan›n kurulmas›na neden olmas›d›r... Çünkü kampanyan›n ard›ndan
Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde 62.000
m2’lik alan üzerinde, önce 7.500 m2’lik olarak ve
daha çok yay teli üretmek üzere planlanan, ancak talep art›fl› nedeniyle 10.000 m2’lik olarak tamamlanan Merkez Çelik’in temelleri iflte böyle
at›l›r.
76
O y›llarda seri üretime geçmenin bir avantaj› olarak, artan üretim kalitesi ve standardizasyonu, fiyat artt›rmadan gerçeklefltirilen
ürün çeflitlemesi, yavafl yavafl tüketiciler taraf›ndan da alg›lanmaya bafllam›flt›r. Üretim
hatt›ndaki bu geliflmeler bir yandan mobilya
sektöründe markalaflma sürecini bafllatmak
üzere gerekli zemini haz›rlarken, di¤er yandan da markalaflma süreci için dü¤meye bas›lm›fl olmaktad›r.
Merkez Çelik A.fi. Kuruluyor
Pazardaki talebi karfl›layamayan ve üretim tesislerinde yer s›k›nt›s› çeken ‹stikbal Mobilya,
1980’lerin sonunda acilen yeni üretim alan›na
gereksinim duyar. O tarihte ‹stikbal Grubu baba
yadigar› 500 mm2’lik atölyeden, 11.000 m2’den
daha büyük bir alana genifllemifltir. Ancak yine
de üretimde s›k›nt› yaflanmaktad›r. Yeni yer aray›fl› içine girerler.
Öte yandan Kayseri’nin tan›nm›fl sanayicilerinden Sami Yang›n, metal sanayinde faaliyette bulunan ve 62 dönüm üzerinde kurulu Metsan adl› flirketin sahibidir ve flimdiki Merkez Çelik arsas›nda üretim yapmaktad›r. O tarihte Kayseri Organize Sanayi Bölgesi, satt›¤› arsan›n sahiplerine, bir y›l içinde üretime geçme koflulu getirmektedir. E¤er bir y›l içinde üretime geçemezlerse,
arsay› geri almaktad›r. Ayr›ca , flirketler aras›nda
Organize Sanayi Bölgesi’nde arsa sat›fl›na izin
verilmemektedir. Bunun üzerine Metsan’›n arazisi üzerinde, hisselerinin % 70’i Boydak Ailesi’ne, % 30’u Metsan’a ait olan Boyçelik adl› yeni bir flirket kurulur. K›sa bir süre sonra da Boydak Grubu, Metsan’› 950 milyon TL’ye sat›n alarak, ayn› alanda metal, çelik ve kanepe üretimine bafllar. Ayr›ca 80.000 m2’lik ek bir arazi daha
Merkez Çelik’in 1993’in sonunda telefon numaralar›n›n de¤iflece¤ini duyuran not
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 77
May›s 1993’de kanepe ve oturma gruplar› için yay›nlanan toptan ve perakende fiyat listesi
sat›n al›narak Merkez Çelik, toplam 142.000 m2
üzerine kurulmufl olur. Boyçelik ismi daha önce
baflka bir flirkette kullan›ld›¤›ndan, uzun aray›fllardan sonra yeni flirkete Merkez Çelik ismi verilir. Merkez Çelik’in isim babas› Nazif Türko¤lu’dur.
anlatt›¤›n› söylüyor. fianslar›na, o gün bölge müdürü de Kayseri’dedir. Neticede ayn› gün
280.000 DM’lik ilk akredetif aç›l›r. Ertesi gün de
820.000 DM’lik akredetif gerçekleflir. Bu flekilde
Boydak Grubu 1991’de ilk banka kredisini alm›fl
olur.
Merkez Çelik’in kurulufl karar›ndan sonra, s›ra
üretim için gerekli makine al›m›na gelir. Makine
al›mlar› yüklü tutarlard›r. Öte yandan ‹stikbal
1991’e kadar hiç kredi kullanmam›flt›r. O tarihe
kadar bankalarla yap›lan ifllemler, cari hesaplar
ve çek tahsilat›yla s›n›rl› kalm›flt›r. Bankalar kredi vermek için Merkez Çelik’in bilançosunu isterler. Yeni kurulan bir flirket olarak bilançoda zarar yazmaktad›r. Nazif Türko¤lu, Garanti Bankas›’n›n Sanayi fiubesi müdürüne giderek sorunu
Böylelikle 1992’de hem artan mobilya talebinin
yaratt›¤› ihtiyaçlar› karfl›lamak hem de yar› mamûl üretmek üzere, Merkez Çelik A.fi.’nin temelleri at›l›r ve oturma gruplar›, kanepe, koltuk tak›mlar› ile flirketin ihtiyac› olan çelik tel, yay, mekanizma, sünger gibi yar› mamûlleri üretmeye
bafllar. Pazardaki talep fazlas›, hemen mobilya
sat›fllar›na yans›r. Üretimin yavafllamas›na neden olan hammadde tedarikindeki sorunlar da
Merkez Çelik bünyesinde çözülünce, art›k tek
‹stikbal, kanepe ve oturma gruplar›nda y›llar içinde tüketicisiyle iletiflimini sürdürür
77
boydak kitap en son
1/9/09
11:18 AM
Page 78
sorun pazar›n talebini zaman›nda karfl›layabilmektir. Zaten hemen ard›ndan üretim kapasitesini daha da art›rabilmek için 1993’te Merkez
Çelik devreye girer.
Hac› Mehmet Boydak (Grup içinde hem ye¤enlerinin hem de çal›flanlar›n Mehmet Amca’s›), gurbetçilerin yurda gelmesiyle 6. aydan sonra yükselen sat›fllar› yetifltirebilmek için, 4. ve 5. aylarda üretimi art›rarak, ürün stoklamaya gittiklerini
belirtiyor.
78
Öte yandan mobilya sektöründe optimum
düzeyde üretimi yakalayabilmek için yüksek oranlarda kapasite kullan›m› önkofluldur. Boydak Grubu da yeni kurdu¤u üretim
tesislerinde yüksek oranda kapasite kullan›m›na geçerek, ölçek ekonomisinin getirdi¤i
maliyet avantajlar›ndan yararlan›r. Üretim
fazlas› sayesinde de, hem yurtiçinde hem de
yurtd›fl›ndaki mobilya üreticilerine girdi
sa¤lar hale gelir. Böylelikle yaflanan girdi s›k›nt›s› Boydak Grubu’nu mobilya sektöründe Türkiye’de ve dünyada önemli bir tedarikçi haline getirmifl olur. Bir zamanlar
kendilerine mal satmak konusunda çekimser davranan yabanc› firmalar, art›k müflterileri olmufltur...
Merkez Çelik, ‹stanbul Ticaret Odas›’n›n her y›l
yay›mlad›¤› ‹lk 500 fiirket s›ralamas›nda 1997 y›l› sonuçlar›na göre, yaklafl›k 37 trilyon TL ciroyla, 266. s›rada yerini al›r. Böylelikle Merkez Çelik, Boydak Grubu’nun ‹lk 500 fiirket listesine giren birinci firmas› olacakt›r. Nazif Türko¤lu, Kay-
Merkez Çelik taraf›ndan üretilen Galaksi kanepenin kurulum ve montaj bilgilerini içeren broflür
seri GES‹AD taraf›ndan (Genç Sanayici ve ‹fl
Adamlar› Derne¤i) Kayseri’den ilk 500’e giren firmalar için bir 24 Kas›m günü düzenlenen törende yapt›¤› konuflmay› ve o gün hissettiklerini bize flöyle aktar›yor: "O gün akl›m bafl›ma geldi.
Türkiye’deki sanayi ne kadar s›¤ diye düflündüm.
Bizim yapt›¤›m›z ifl belli. Yapt›¤›m›z ifli gözümüzde çok büyütmüyoruz. Ama o tarihte bizim önümüzde sadece 265 firma vard›. Törende yapt›¤›m
konuflmada da ‘Keflke 2.265. olsayd›k ve bizim
önümüzde bizden çok daha büyük 2.264 firma olsayd›. Çünkü Türkiye bunu hakediyor’ dedi¤imi
hat›rl›yorum. Bunlar gerçekten samimi duygular›md›. Bugün de ayn› flekilde düflünüyorum.” Ayn›
zamanda Eylül 2008’den bu yana MOSDER Yönetim Kurulu Baflkan› olan Nazif Türko¤lu, bu
sözlerle belki de mobilya sektörü ve genel anlam›yla Türk sanayi için umutlar›n› ortaya koymakta.
Merkez Çelik’in 2007’deki görüntüsü
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 79
‹stikbal ve Y›llar ‹tibariyle
Kullan›lan Logolar
Merkez Çelik Kurulduktan Sonraki
Yönetim De¤iflikli¤i
Eldeki kay›tlara göre, ‹stikbal’in logosu 1990’dan
itibaren alt› kez de¤iflir. Afla¤›da bu alt› logoyu
görüyoruz. 1993’ten bu yana ‹stikbal fontunun
ayn› kald›¤›na, ancak çerçevesinin ve renklerinin
de¤iflti¤ine tan›k oluyoruz. 2008’de kullan›lan logo ise, bir önceki çerçeveli versiyona göre, üç boyutluya dönüfltürülmüfltür.
Merkez Çelik kurulana de¤in ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü görevini üstlenen Memduh Boydak,
Merkez Çelik’in kurulmas›ndan sonra Genel
Müdür olarak atan›r ve 1993’te Kayseri’ye döner. Memduh Boydak, Merkez Çelik genel müdürlü¤ünü 2007 y›l›na kadar sürdürür. Hac› Boydak, bu karar› da ‹stikbal için çok stratejik bir karar olarak niteliyor. Çünkü Memduh Boydak, zaten gençli¤inden beri üretimle içiçedir. ‹stanbul
Bölge’deki deneyim, kendisine pazar ve özellikle
de müflteriler hakk›nda genifl bir deneyim kazand›rm›flt›r. Böylelikle Merkez Çelik’te hem üretimin hem de tüketicinin önem verdi¤i ö¤eler de¤er bulmufl olur. Ayn› dönemde Yusuf Boydak da
Anadolu Dörtler’in yönetiminden, Merkez Çelik
Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’na seçilir. Merkez
Çelik’in ilk üretti¤i kanepeler: “Meltem”, “Ultra
Prima Köfle”, “Diplomat Koltuk Tak›m›”, “Top
Quality” isimli serilerdir. Art›k mobilya isimlerinde daha fazla yabanc› isimler tercih edilir olmufltur. Mobilyalar eskiye oranla daha estetik görünüme sahiptir.
Daha önceki y›llarda kullan›lan eski logolar
2008’de kullan›lmakta olan logo
Memduh Boydak, özellikle 1993-2002 aras›ndaki 9-10 y›l›n kendi ifl yaflam›n›n en heyecanl› dönemi oldu¤unu vurgulad›ktan sonra, o y›llara
iliflkin belki de tek piflmanl›¤›n›n, çal›flanlar›n
hatalar› karfl›s›nda sergiledi¤i sinirli ve gergin tutum oldu¤unu söylüyor ve ekliyor: "Belki de genç
yaflta ald›¤›m›z sorumluluklar›n fazlal›¤› nedeniyle o y›llarda hataya hiç tahammül gösteremezdim.
Hemen k›zar, ba¤›r›r, ça¤›r›rd›m. Hatta böyle anlarda, daha yak›n gördü¤üm çal›flanlar›m›z› tartaklad›¤›m dahi olmufltur. 2002’de yanl›fl yolda
oldu¤umu farkettim ve bu tavr›m› de¤ifltirmeye karar verdim. Ancak o dönemde k›rd›¤›m›z, gönüllendirdi¤imiz kifliler muhakkak olmufltur. Üzerimizde kul hakk› vard›r. Umar›m onlar da haklar›n› helâl ederler." Memduh Boydak’la görüflmemiz s›ras›nda efli Meral Boydak’›n telefonda
bize aktard›¤› bir an› da, Memduh Bey’in
ifline nas›l bir tutkuyla ba¤l› oldu¤unu gösteriyor. Meral Han›m bir gün Memduh
Bey’in bilgisayar›nda kayan yaz›y› yanl›fll›kla “eflimi seviyorum” diye okumufl. Önce çok
sevinmifl. Daha sonra yaz›n›n do¤rusunun,
“iflimi seviyorum” oldu¤unu farkedince bir
an duraklam›fl. "Bu nedenle Memduh Bey’in
79
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 80
ifline çok ba¤l› oldu¤unu yak›ndan biliyorum" diyor ve gülerek ekliyor: "Tabii, muhahhak eflini de çok seviyordur!"
80
Memduh Boydak’›n Merkez Çelik Genel Müdürü olmas›n›n ard›ndan, Bekir Boydak da, ‹stanbul Bölge Müdürü olarak görev yapar. Ancak Bekir Boydak 1994’te askere gidince, bu kez Yusuf
Boydak ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü görevini üstlenir. Yusuf Boydak’›n birkaç y›ld›r yürüttü¤ü
Merkez Çelik Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’na ise,
o tarihe kadar HES Kablo’da çal›flan Mustafa
Boydak getirilir. Mustafa Boydak, Merkez Çelik’in esas kurulufl nedeninin kendi mobilya üretimlerinde yaflad›klar› çelik s›k›nt›s›n› gidermek
oldu¤unu, ancak sadece çelik üreterek çok k›s›t›l› bir ciro hacmini yakalayacaklar›n› düflünerek
ve kanepe, koltuktaki h›zl› büyümeyi fark ederek
Merkez Çelik’te mobilya üretimine bafllad›klar›n›
söylüyor. Öte yandan Yusuf Boydak, da¤›t›m›n
‹stanbul’u da içermesinden sonra, Mahmutbey’deki, Kartal’daki ve ‹kitelli’deki lojistik merkezlerinin yap›m›na a¤›rl›k verdiklerini ve h›zla
bu say›n›n 6-7’yi buldu¤unu belirtiyor.
‹stikbal Bayileri ve Artan Marka
Görünürlü¤ü - 1994
Kanepe sat›fllar›n›n memnun edici düzeyde olmas› nedeniyle, yavafl yavafl ‹stikbal tabelas› tafl›yan mobilya ma¤azalar› oluflmaya bafllar. O
y›llarda yatak pazar›nda markalaflma konusunda k›p›rdanmalar vard›r. Bu geliflimi çabuk sezen
‹stikbal, 1994’te yatak üretme karar› al›r. Bu flekilde ma¤azalara mobilya sevk ederken, ayn›
kamyonda yatak da yollamaya bafllarlar.
Art›k mobilya isimlerinde
daha fazla yabanc› isimler
tercih edilir olmufltur. Mobilyalar eskiye oranla daha
estetik görünüme
sahiptir.
‹stikbal Mobilya yatak üretmeye geçtikten sonra ilk bas›lan broflürlerine örnek
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 81
Mert, ‹stikbal’in özellikle s›k s›k yaflanan ekonomik krizlerde iflçiden yana ald›klar› tavr› tekrarlayarak, Boydak Ailesi’nin bu konudaki duyarl›l›¤›n› bir kez daha dile getiriyorlar.
Paradise torba yayl› yataklar›n›n etiketleri (üretim s›ras›nda yaylar›n
her biri küçük torbalara geçirildi¤inden bu isim verilmektedir)
1994’te patlak veren ekonomik krizde ise
Boydak Grubu daralan talep karfl›s›nda, iflçi
ç›kartmaz. ‹flçilere ücretlerinin tamam›n›
ödemeyi sürdürür. Ancak üretim yap›lamad›¤›ndan iflçiler, çal›flamad›klar› saat kadar
ileriye dönük olarak borçland›r›l›r. Böylelikle iflçiler, kriz döneminde hiçbir kesintiye
u¤ramadan ücretlerini alm›fl olur ve ifllerini
kaybetmezler. ‹stikbal de, piyasa canland›¤›nda tekrar yeni iflçi almak, bu kiflileri e¤itmek zorunda kalmadan, pazar dinamiklerine daha k›sa sürede cevap verir. Bir di¤er
deyiflle, her iki taraf da kazan›r... Görüfltü¤ümüz Mehmet Mert, Mustafa Gayret ve Aytekin
1990’l› y›llarda ürün broflür örne¤i
‹stikbal bir yandan k›s›tl› olanaklarla iletiflime
devam ederken, bir yandan da markalaflman›n
di¤er gereklerini bir bir yerine getirmektedir. Daha önce ürünlerini mobilya ma¤azalar›nda farkl›
markalarla birlikte satan ‹stikbal, örne¤in ortalama 1.000 m2’lik bir mobilya ma¤azas›nda, ürünlerini 200 m2’lik alanda teflhir ederken, zaman
içinde artan ürün çeflitleri ve modelleri sayesinde
300-500 m2’lik alanlara ihtiyaç duymaya bafllar.
Bu durum ise, münhas›r (‹stikbal’e özgü) ‹stikbal
bayilerinin do¤ufluna zemin haz›rlar ve 1994’ten
itibaren sadece ‹stikbal ürünlerini satan bayiler
oluflturulmaya bafllan›r ve “franchise” sistemine
geçilir. Mustafa Boydak, bu tarihten sonra Adana, Kahramanmarafl, Adapazar›, Eskiflehir gibi
illerle, Do¤u Anadolu ve Karadeniz bölgeleri için
bayiliklerin oluflturulmaya baflland›¤›n› ve bu
y›llarda gerçeklefltirilenlerin, Boydak Grubu’nu
sonraki y›llarda farkl› bir platforma tafl›d›¤›n›
söylüyor. 1996’ya gelindi¤inde, art›k tüm illerde
‹stikbal bayileri vard›r… Pazardaki talep bir kez
daha Grubun yat›r›mlar›na yön verir ve üretim
kapasitesini daha da art›rabilmek için 1997’de
Boytafl Mobilya faaliyete geçer. Bir baflka deyiflle, büyümede, d›fla do¤ru sarmal bir h›z kazan›l-
1990’lar›n ikinci yar›s›nda kullan›lan Bayi Sözleflmesi’nin kapa¤›
81
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 82
m›flt›r. At›lan do¤ru bir ad›m, öteki do¤ru ad›mlar› beraberinde getirmifltir. Sonuçta, alçak gönüllülü¤ü elden b›rakmadan büyüyen bir flirket profili çizilmifl olur.
Ocak 2008’de ‹stikbal Mobilya Grubu’nun
15 ana bayii bulunmaktad›r. Boydak Holding Mobilya Grubu Pazarlama Koordinatörü Bilal Uyan›k, bunlardan Kayseri, ‹stanbul, Adapazar› ve Trakya ana bayilerinin
ayn› zamanda ‹stikbal Grubu’nun Bölge Sat›fl Müdürlükleri oldu¤unu belirtiyor. Di¤er
11’i ise tüzel kiflili¤i olan ana bayilerdir.
Ana bayiler ‹stikbal Grubu’nun, bölgelerine
hakim, pazar dinamiklerini bilen, pazardaki
de¤iflimleri yak›ndan izleyen, bayilik sisteminin geliflmesine yard›mc› olan ifl ortaklar›d›r. Kendilerine ait depolar› vard›r. Bilal
Uyan›k ‹stikbal’in, sat›fl sonras› hizmette
eriflti¤i h›z ve kalitede, bayilerin pay›n›n büyük oldu¤unu belirtiyor. Perakende bayiler
ise, bu ana bayilerle temas halindedir. ‹stikbal’den perakende bayilere do¤rudan mal
sat›fl› yap›lmamaktad›r. 2008’de yaklafl›k
900 kadar ‹stikbal perakende bayii, 750
Bellona ve 137’si münhas›r olmak üzere,
toplam 400 kadar Mondi bayii tüm Türkiye’ye yay›lm›flt›r.
82
Yenilenen ‹stikbal bayilerinden ‹nanlar’›n eski (üstte) ve yeni ma¤azalar›
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 83
83
2008’de ‹stikbal, Bellona ve Mondi bayileri
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 84
Form Süngerin Kurulmas›n›
Haz›rlayan Unsurlar
Form Sünger ba¤›ms›z bir flirket olarak 2002 y›l›nda kurulur. Form Sünger, 2008 itibariyle Boydak Grubu’nun kimya alan›ndaki tek flirketidir).
1994 ekonomik krizinde, petrol türevi hammaddelerin temini daha da zorlafl›r. Hac› ve Mem-
"K›rk Gün Kar Ya¤ar, Bir Gün Av Olur”
duh Boydak bir Bursa seyahati s›ras›nda, o dönem kendilerine sünger sa¤layan Marmara Ya-
1993’te Merkez Çelik’te döfleme ustas› olarak ‹s-
tak’la görüflmeye giderler. Marmara Yatak’›n kul-
tikbal Grubu’nda çal›flmaya bafllayan Mustafa
land›¤› alt› ay önce sat›n al›nm›fl, neredeyse yeni
Gayret, Merkez Çelik’e kat›ld›¤› ilk günlerde üre-
bir sünger makinesi vard›r. Boydak’lar konuflma
tim band›n›n olmad›¤›n›, üretimin kâh yerde,
s›ras›nda, o günün koflullar›nda Marmara Ya-
kâh sehpalar›n üzerinde yap›ld›¤›n› hat›rl›yor.
tak’›n flirketlerine nakit yaratabilmek için bu ma-
Di¤er ustalar gibi Mustafa Usta da o günlerde
kineyi satmak istediklerini ö¤renirler. Kendi fab-
tüketicilerde
rikalar›nda sünger makinesi için uygun yer ve
henüz yerleflmemifl oldu¤unu, tam tersine “ürün
“ürün seçme” diye bir kavram›n
Kendi tesislerinde sünger üretiyor olmak, Boydak Grubu’nun
yatak ifline girmesine yard›mc› olur.
84
makineyi çal›flt›rabilecek nitelikli iflçi olmamas›-
kapman›n” geçerli oldu¤unu sözlerine ekliyor.
na karfl›n, Marmara Yatak’›n “makineyi al›rsa-
Mustafa Gayret 1996-1997 y›llar›nda üretim yö-
n›z, imalât› da ö¤retiriz” güvencesi karfl›s›nda,
netimine iliflkin bir an›s›n› bize flöyle anlat›yor:
di¤er yöneticilerle de görüflerek, Canon Viking
"O y›llarda üretti¤imiz Diplomat modelinden 40
marka sünger makinesini sat›n al›rlar. Böylelikle
tak›m› ancak sabah 8, akflam 8, 12 saat çal›flarak
daha önce hiç deneyimleri olmayan bir alana gir-
üretebiliyoruz. Üretim hedeflerimizi de, basit oran-
mifl olurlar. Ancak bu flekilde hem kendi ihtiyaç-
t› hesaplar› kurarak ve sadece hesap makinesi yar-
lar› olan süngeri üretirler hem de üretim fazlas›-
d›m›yla yap›yoruz. Bir gün fazla mesaiye kalma-
n› baflka flirketlere satar konuma gelirler. Böyle-
yaca¤›m›z› ö¤rendik. Ben de iflçilerin bana olan
likle bir baflka üretici firmaya daha ba¤›ml›l›ktan
sevgi ve sayg›lar›n› ölçebilmek için ‘ifli, size teslim
kurtulmufl olurlar. Ayr›ca kendi tesislerinde sün-
ediyorum’ deyip aralar›ndan çekildim. Normalde
ger üretiyor olmak, Boydak Grubu’nun yatak ifli-
üretim hatt›nda dolafl›p, ifller nas›l gidiyor diye ya-
ne de girmesine yard›mc› olur. 1994 sonunda
k›ndan ilgilenirdim. O gün aralar›nda dolaflma-
bafllayan yatak üretimini, 1995’te ev tekstili ve
d›m. Sekiz saatin sonunda iflçilerimiz gelip bana o
daha sonra da elyaf üretimi izler (Sonuçta da
gün de 40 tak›m ürettiklerini söylediler! Bunun
üzerine çok duyguland›m, hatta odama ç›k›p a¤lad›¤›m› hat›rl›yorum. O s›rada Memduh Bey telefonla aray›p, kaç tak›m üretildi¤ini sordu. Önce
flakadan ‘30 tak›m’ dedim. Memduh Bey: ‘Nas›l
olur, 33 tak›m olmas› gerekiyordu’ dedi. Ben de
bunun üzerine kendisine 40 tak›m üretti¤imizi
övünerek ifade ettim. Memduh Bey bir an duraklay›p, ‘Mustafa Usta, sen galiba iflçileri yeteri kadar
çal›flt›rm›yorsun’ deyince; ben de, ‘Memduh Bey,
k›rk gün kar ya¤ar, ama bir gün av olur’ deyiverdim."
Dreamland yorgan ve uyku seti etiketi (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 85
85
Hac› Boydak, Memduh Boydak, fiükrü Boydak ve Mustafa Boydak, tesislerinde elyaf ürünleri üretilmeye bafllad›ktan sonra ürün örnekleriyle birlikte
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 86
‹letiflim Stratejisindeki Kurgu - 1995
‹stikbal 1995’te Atlantis reklam ajans›yla
çal›flmaya ve o tarihten bu yana genel mecralarda daha yo¤un reklam yapmaya ve bunun karfl›l›¤›n› da almaya bafllar. Atlantis
‹letiflim Yönetim Kurulu Baflkan› Muzaffer
Çetinkaya, ‹stikbal’le çal›flmaya bafllad›klar›nda ilk önce marka kimli¤ini, marka konumland›rmas›n›, marka iletiflim stratejisini
içine alan befl y›ll›k planlar yapt›klar›n› ve
hem ‹stikbal’in hem de kendilerinin bu yol
haritalar›n› uygulayabilmek için büyük özen
gösterdiklerini belirtiyor.
‹stikbal’in y›ll›k iletiflim stratejisinde genelde üç ana unsur bulunmaktad›r. Bunlar:
• markaya yap›lan yat›r›mlar,
• ürün lansmanlar›,
• sat›fl kampanyalar›’d›r.
86
Tüm iletiflim, bütünsellik içinde ele al›n›r ve fiyat
listesinden ürün etiketlerine kadar her fley, her
kampanya için tek tek elden geçirilir. Ürünler nas›l trendlerle ve yeniliklerle ilgiliyse; tüketici,
kendisine yöneltilen iletiflim mesajlar›nda da yenilik ve dinamizm aramaktad›r. Pazardaki rekabet ve rekabetteki h›z, iletiflime de s›çram›flt›r. Bu
nedenle ‹stikbal’den 2-3 ayda bir yeni bir TV rek-
lam filmi ya da yeni bir bas›n kampanyas› görürüz. Ma¤azalardaki ürünlerde ise her alt› ayda
bir de¤ifliklik söz konusudur.
Ancak her ne kadar üçlü kampanya kurgusundan söz edilse de, zaman zaman sat›fl
kampanyalar›n›n tüm marka iletiflimine hakim
oldu¤unu biliyoruz. Do¤ald›r ki, sat›fl kampanyalar› bu sektörün devaml›l›¤› aç›s›ndan
hayati bir öneme sahip. Ancak ‹stikbal’in,
olanak buldukça, pazarlama iletifliminde
hem markaya hem de yeni ürün lansmanlar›na yönelik ayr› kampanyalar yapma konusunda ›srarc› oldu¤u da bir baflka gerçek…
Hedef Kitlesini Tan›mlayan Seri Üretim
Seri üretime geçmeden önce, el eme¤i yo¤un küçük atölyelerde üretilen ayn› tip mobilyalarda,
üretim tekni¤i ayn› olmakla birlikte, standard›
sa¤lamak mümkün de¤ildir. Sat›fl sonras› servis,
garanti gibi kavramlar henüz geliflmemifltir.
Emek yo¤un olan bu sektörde fiyatlar da, ortalama bir tüketicinin sat›n alma gücüne göre epey
yüksektir. Bir baflka deyiflle, “mobilya bir kez al›n›r ve evlâdiyeliktir.” O y›llarda evlerde ayr› birer
“misafir odas›” bulunurdu ve mobilyalar›n ortalama ömürleri 20 y›ld›.
1995’te Boydak Yönetim Kurulu Üyeleri bir arada (soldan sa¤a: fiükrü Boydak, Memduh Boydak, Bekir Boydak, Nazif Türko¤lu, Yusuf Boydak,
Hac› Boydak ve Mustafa Boydak)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 87
Ancak mobilya, fabrikalarda üretilmeye baflland›ktan sonra, üretim hatt›na geçen bütün sektörlerde oldu¤u gibi, üretim h›zla artt›, ürünlere
standardizasyon ve kalite güvencesi geldi. Bu
kavramlar, üretici firmalar taraf›ndan, sat›fl sonras› servisler ve sat›fl garantileriyle yavafl yavafl
desteklenmeye baflland›. Üretim kapasiteleri art›nca, da¤›t›m daha genifl alanlara yay›ld› ve seri
üretimin avantajlar› sayesinde, ürün fiyatlar›
düflmeye bafllad›. Zaten konut fiyatlar›n›n yüksekli¤i nedeniyle, art›k evlerde ayr› misafir ve
oturma odalar› pek bulunam›yordu. Bu nedenle
koltuk tak›mlar›n› art›k 20 y›l boyunca koruma
alt›nda tutmak imkâns›zlafl›rken, düflen mobilya
fiyatlar› sayesinde mobilya de¤ifltirme süresi de
ortalama 7-10 y›la kadar gerilemiflti.
Seri üretim sonucu, ayn› tip ve modelden
çok say›da ürün pazara sunuldu¤u için, mobilya firmalar› ilk y›llarda kaç›n›lmaz olarak
C1 ve C2 sosyoekonomik statülere yönelmifl
oldular. Çünkü bu gruplardaki kullan›c›lar,
yak›nlar›n›n ve arkadafllar›n›n evindeki mobilyalar› ya da reklamlarda gördükleri model ve renkleri sat›n almaktan gurur duymaktayd›lar. Seri üretimin arkas›ndan, mobilya firmalar›n›n bafllatt›¤› markalaflma ça-
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak
lerde oldu¤u gibi, mobilyada da tasar›m, stil, moda ön plana ç›kt›. 1990’lardan sonra ise modac›
olduk! Her y›l iki yeni koleksiyonu pazara sunuyoruz. fiimdi ise mobilya zevk için al›n›yor. Daha
fazla dekoratif olmas› isteniyor, estetik olmas› ve
moday› yans›tmas› isteniyor. Akrabal›k iliflkileri
“Giyim modac›lar› gibi çal›fl›yoruz, hatta onlardan esinleniyoruz desek yeridir. Gelecek y›l hangi renkler moda olacak, bizi
de yak›ndan ilgilendiriyor”
balar› bu övüncü ve gururu daha da pekifltirdi. Bu flekilde seri üretim, ilk aflamada hedef
kitlesini kendi kendine tan›mlam›fl oluyordu.
Markalaflan Mobilya Sektörü ve
Beraberinde Gelen Segmentasyon
Ancak markalaflma çabalar› bafllad›ktan sonra,
sektörde h›zl› bir flekilde segmentasyona gidildi¤ine tan›k oluyoruz. Görüfltü¤ümüz Boydak
Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak ise
bu de¤iflimi flöyle aktar›yor: “1990’l› y›llara kadar, ürünlerimizde herhangi bir de¤ifliklik yapmadan ayn› stilde ve renkte, befl, alt› y›l süreyle pazara sunabiliyorduk. Ürün, model standart, kumafl,
desen her fley standartt›. Eskiden mobilya ihtiyaçtan al›n›rd›. Ar-Ge’ye fazla gereksinim duyulmuyordu. Ancak daha sonra aynen elektronik ürün-
zay›flad›, evlerde geçirilen zaman artt›. Kifliler mobilyada daha fazla rahatl›k ar›yor. Art›k ürün
yaflam e¤risi iki y›ldan fazla olan ürün yok. Bu nedenle Ar-Ge çal›flmalar›na a¤›rl›k vermemiz gerekiyor. Giyim modac›lar› gibi çal›fl›yoruz, hatta ‘onlardan esinleniyoruz’ desek yeridir. Gelecek y›l
hangi renkler moda olacak, bizi de yak›ndan ilgilendiriyor. Mobilyada farkl› malzemelerin bir arada kullan›lmas› oldukça yayg›n. Örne¤in cam, ahflap, derinin harmanlanmas› gibi."
Bekir Boydak sözlerini flöyle sürdürüyor: "Çeflidin artmas›yla, tüm bu mobilyalar› bir arada sergileyebilece¤iniz daha büyük mekânlara gereksinim do¤du. Çünkü tüketiciler do¤al olarak karar
vermeden önce tüm ürünleri bir arada görmek ve
seçimlerini ona göre yapmak istiyorlar. Modac›
kimli¤imizi öne ç›karmak için, ma¤azalar›m›zdaki
87
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 88
1990’l› y›llarda ‹stikbal Showroom’lardan birinin aç›l›fl›nda
(sol baflta Yusuf Boydak, sa¤da Bekir Boydak)
88
teflhir alanlar›n›, evlerdeki yaflam alanlar›n› yans›tacak flekilde sergilemeye bafllad›k. Giyimde oldu¤u gibi, mobilyalarda da birbiriyle uyumlu, renk
ahengi olan ürünleri, dekoratif aksesuarlar›, hal›lar›, mobilyalarla birlikte teflhire gayret ediyoruz.
Böylelikle yard›ms›z sat›n almay› özendirmek istiyoruz. Tüketicilerin, bir arada gördükleri ürünlere
talepleri daha fazla oluyor. ‘Concept’i sat›n almaya yöneliyorlar. Art›k ma¤azalar›m›zda satt›¤›m›z
ürünler 2.500’i buldu. Tüketiciler mobilya ürünlerini, kumafl›n›, rengini görmek, dokunmak, oturmak, hissetmek istiyor. Hal böyle olunca, biz de
2005 itibariyle daha büyük mekânlarda ma¤azalar açmaya bafllad›k. Semt içlerindeki daha küçük
ma¤azalar yerine, flehir merkezlerinde daha büyük
ma¤azalara yöneldik. Mutfak ve banyoya girmifl
durumday›z. Sadece beyaz eflyam›z yok. O da
farkl› bir uzmanl›k alan›."
Ayn› zamanda 2006 - 2008 y›llar›nda MOSDER
Baflkan› olan Memduh Boydak, mobilya sektörünün Türkiye’de ve gelece¤i hakk›nda görüfllerini flu sözlerle paylafl›yor. "Eskiden mobilya daya-
n›kl› tüketim mal›yd›. Art›k neredeyse dayan›ks›z
tüketim mal› haline geldi. Mobilyalar›n de¤iflim
oran› ABD’de 3-5 y›l, Avrupa’da 5-7 y›la, ülkemizde de 7-10 y›la gerilemifl durumda. Eskiden al›nan
mobilyayla duygusal ba¤ kurulurdu ve aile fertleri
kolay kolay mobilyalar›ndan vazgeçemezlerdi. Sat›n alma gücü artt›kça, mobilyalar›n fiyatlar› düfltükçe, toplumda h›zl› de¤iflim kültürü yayg›nlaflt›.
Dünyan›n geliflmifl ülkelerinde mobilya üretimi
konusunda doygunluk noktas›na ulafl›lm›fl olmas›na karfl›n, Türkiye’de mobilya sektörü hâlâ büyümeye devam ediyor. Zaten ‹stikbal Mobilya’n›n
da k›sa sürede sergiledi¤i büyüme oranlar›, ülkemizde mobilyaya olan talebin en belirgin iflaretidir. Art›k ülkemizde mobilya bir ihtiyaç ürünü olmaktan çok, neredeyse statüyü belirleyen bir ürün
haline gelmifltir.”
Modan›n, stilin ve tasar›m›n bu kadar ön
plana ç›kmas› ise, ayn› Grup içinde bile
farkl› alt markalar›n ve hatta yeni markalar›n oluflmas›n› beraberinde getirir. Örne¤in
daha çok gençlere yönelik olarak Bellona
oluflturulur. Ya da daha üst sosyo-ekonomik
gruplara seslenebilmek için, deri mobilyada
Alman Hukla firmas›yla lisans anlaflmas›
imzalan›r. Veya ‹stikbal’in alt markas› olan
Unique modern çizgiler tafl›rken, Studio daha c›v›l c›v›l, daha renkli stiliyle, Country
ise daha nostaljik serileriyle belleklerde yer
edinir. Benzer flekilde ‹talyan Snaidero Group’la 2003’te yap›lan lisans anlaflmas›yla,
Regina markas› alt›nda mutfak ve banyo
mobilyalar› üretimine bafllan›r. Regina üretim
tesisi, 2007’de günde 60 proje gerçeklefltirecek
kapasitededir. Bekir Boydak "mobilya sektörünü
çok iyi bilmemize ra¤men, mutfak üretimi oldukça
farkl› bir uzmanl›k gerektiriyor. Neredeyse terzilik
Ev Concept Ma¤azas›, 2008
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 89
89
Mobilyada segmentasyonun ilk örnekleri - Gençlere yönelik olarak haz›rlanan "Bora ve Babas›" TV reklam filminden kareler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 90
90
Gençleri hedef alan "Müzeyyen" kampanyas› TV reklam filminden kareler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 91
Hukla, Deco, Regina logolar›, ‹stikbal’den sonra gruba kat›lan yeni
markalardan baz›lar›
gibi bir ifl. Her eve özgü olarak ölçü al›narak, tasarlanmas› gerekiyor. Üretilen modüllerden kiflisel
ihtiyaçlara göre özel olarak seçiliyor, tasarlan›yor.
Ayr›ca tesisat, elektrik vs gibi ek hizmetleri almay›
gerekli k›l›yor. O nedenle ifli iflte ö¤renmek istemedik ve bafl›ndan konunun uzman›yla lisans anlaflmas› yapt›k” diyor.
Tüm bunlar bize ayn› zamanda mobilya sektörünün geliflimini göstermektedir. Boydak
Holding Reklam ve Halkla ‹liflkiler Müdürü
Murtaza Durmufl’un ifade etti¤i gibi, önceleri iflin do¤as› gere¤i, hedef kitlesi C1 ve C2
a¤›rl›kl› olan sektör, flimdilerde art›k bir
yandan büyük ölçek ekonomisinin faydalar›ndan yararlan›rken, di¤er yandan da maliyetleri yükseltmeden, farkl› tüketici gruplar›n›n be¤enilerine uygun ürünleri pazara
sunma becerisini kazanm›fl bulunmaktad›r.
Öte yandan 1994 ekonomik krizi sonras›nda, pazardaki ertelenmifl talep kendisini hissettirmeye
bafllam›flt›r. Bu nedenle Boydak Grubu mobilya
üretimini art›rman›n yeni yollar›n› aramaya koyulur. Pazar dinamikleri, yeni al›nan nakit kredisiyle birleflince 1996’da Boytafl-1 üretime geçer.
Boytafl’›n üretime geçmesiyle birlikte, o tarihe
kadar ‹stikbal Mobilya’da bir serinin ad› olan
“Bellona” markas›, ayr› bir marka olarak ürün
gam›nda yerini al›r. Bellona markal› ürünler Boytafl-1’de üretilmeye bafllan›r. Bellona tamamen
segmentasyonun bir gere¤i olarak, daha genç,
daha renkli ve modern ürünler talep eden müflterilerin gereksinimlerini yerine getirecek flekilde
konumland›r›l›r. Öte yandan, ‹stikbal Mobilya
bayilik vermekte zorlanmaktad›r. Çünkü geniflle-
Boytafl, 2003 y›l›ndan bu
yana ‘‹lk 500 Firma’ aras›ndad›r ve 2007 y›l›nda 119.
s›rada bulunmaktad›r.
yen bayi a¤› nedeniyle yeni bayilik vermek pek
kolay olamamaktad›r. Bellona markas›yla bu sorun da bir miktar çözülmüfl olur. Çünkü art›k
bölgelerde ‹stikbal’in yan› s›ra, Bellona bayilikleri oluflmaya bafllar. 2000’de ise Boytafl-2 kurulur.
Boytafl Kuruluyor - 1996
Mustafa Boydak, Boydak Grubu’nun özellikle
1995 y›l›na kadar özkaynaklar›n› kullanarak yat›r›m yapt›¤›n›, ancak do¤al olarak özkaynaklarla çok h›zl› büyümenin mümkün olamad›¤›n›
söylüyor. Boydak Ailesi 1995 y›l›ndan sonra nakit kredisi kullanmaya bafllar. Mustafa Boydak
bu konudaki görüfllerini flöyle dile getiriyor: "O
y›llarda ald›¤›m›z $15-20 milyon kredi, ifllerimize
büyük katk› sa¤lad›. Sa¤lad›¤›m›z ek nakitle, yat›r›mlar›m›z› h›zland›rd›k. O y›llarda panel mobilya
üretmiyorduk. A¤abeylerimiz aile sohbetlerinde s›k
s›k bu konudaki isteklerini dile getirirlerdi. O y›llarda tamamen makineleflmifl fabrikalarda üretim
yap›yor olabilmenin hayallerini kurarlard›.”
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak
91
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 92
sehpas›, genç odas›, sandalye), mutfak, banyo
dolab› ve rayl› dolap üretimini gerçeklefltirmektedir. Ayr›ca Holding’in gereksinim duydu¤u strafor üretimi de burada yap›lmaktad›r. Aral›k
2006’da en son teknolojiyle sandalye üretmek
üzere Boytafl-5 faaliyete geçmifltir. Boytafl, 2003
y›l›ndan bu yana “‹lk 500 Firma” aras›ndad›r ve
2007 y›l›nda 119. s›rada bulunmaktad›r. 2007’de
2006’ya göre yurtiçi sat›fllar›n› % 6 art›rarak 395
milyon YTL’e ç›karan Boytafl; yurtd›fl› sat›fllar›n›
da % 17 yükselterek 26,8 milyon YTL düzeyinde
gerçeklefltirmifltir.
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Fethi Ünal
92
fiükrü Boydak, Boytafl-1’in kurulmas› karar›ndan
sonra sektörde deneyimli bir kifliyi ekibe dahil etmek istediklerini söylüyor ve Boydak’tan gelen
teklif üzerine Fethi Ünal’›n Düzce’den Kayseri’ye tafl›nd›¤›n› belirtiyor. fiükrü Boydak ekliyor:
"‹fl görüflmesi s›ras›nda Fethi Bey’in kendisine olan
güveninden çok etkilenmifltik. Bize ‘ilk etapta bana verece¤iniz ücret çok önemli de¤il, ancak iki y›l
sonra da sizinle çal›fl›yorsam, o zaman istedi¤imi
al›r›m’ dedi. Gerçekten de dedi¤ini yapt›!" diyor.
Görüfltü¤ümüz yöneticiler, Boytafl’ta sistemlerin
entegre bir üretim tesisi mant›¤›yla kurulmas›nda
ve bugünkü ölçe¤e eriflilmesinde, 1994’te Boydak Grubu’na kat›lan ve halen Boydak A.fi. Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapan Fethi
Ünal’›n önemli katk›lar› oldu¤unu dile getiriyorlar.
1995’te pazarlama flirketi olarak Boypafl ve
1997’de Bepafl kurulur. Bekir Boydak askerden
döndükten sonra 1996’dan itibaren Boypafl Genel Müdürü olarak görev yapar. Kurumsallaflmaya paralel olarak 2008’de her iki flirkette de profesyonel kadrolar genel müdür görevini üstlenmifltir. Bugün Boypafl, ‹stikbal kanepe, koltuk,
panel mobilya, yatak, ev tekstili, Deco Hal›, ‹s-
Boydak 2006 Faaliyet Raporu’nda belirtildi¤i gibi, yaklafl›k 340.000 m2’lik aç›k alan ve 160.000
m2’lik kapal› alanda faaliyet gösteren Boytafl;
Bellona, ‹stikbal, Regina Mutfak markalar›yla
befl ayr› üretim tesisinde kanepe, koltuk, panel
mobilya (yatak odas›, yemek odas›, vitrin, TV
Boytafl 2 - 3’ün 2008’deki görüntüsü
“Yenileyin, yenilenin” slogan›n kullan›ld›¤› bir broflür örne¤i (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 93
1996’da bir di¤er grup flirketi Boytrans da faaliyete geçer. Dört kamyonla bafllayan lojistik çal›flmalar›, k›sa sürede 15 t›r’a yükselir. Uzun y›llar
Gruba emek veren Yusuf Akda¤ Boytrans’ta yönetici olarak çal›flmaya bafllar. Bu çal›flman›n
gerçeklefltirildi¤i 2008’de ise Boytrans A.fi. Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmaktad›r.
Markaya Yap›lan Yat›r›mlar
H›z Kazan›yor - 1997
Yusuf Akda¤
tikbal Regina mutfak ve banyo ürünlerini ‹stanbul Bölgesi’nde pazarlamaktad›r. Bepafl ise
2008’de Bellona markal› kanepe, koltuk tak›m›,
mobilya, yatak, panel mobilya, ev tekstili ve hal› ürünlerinin yine ‹stanbul Bölgesi’nde sat›fl ve
pazarlamas›ndan sorumludur. 2008’de Yusuf
Boydak, Boypafl Pazarlama A.fi. Yönetim Kurulu
Baflkan›, Bekir Boydak ise Bepafl Dayan›kl› Tüketim Mallar› Pazarlama A.fi.’nin Yönetim Kurulu Baflkan› olarak görevlerini sürdürmektedirler.
‹stikbal için ilk önemli imaj kampanyas› 1997’de
“Yenileyin, yenilenin” ad›yla yap›l›r. Burada tüketiciye iletilmek istenen, “Biz ‹stikbal olarak yenilendik, üretim kapasitemizi, yat›r›mlar›m›z› art›rd›k, siz de evlerinizi yenileyin” mesaj›d›r. Kullan›lan slogan ise: “Kalite anlat›lmaz, yaflan›r”d›r.
O y›llarda TV’de yüksek izlenme oranlar›na ulaflan “Mahallenin Muhtarlar›” dizisindeki Temel
ve Fadime karakterleri, ‹stikbal yatak ve kanepe
reklamlar›nda rol al›rlar. Bu da, yine reklam›n talebi ciddi anlamda kamç›lamas›na neden olan
bir di¤er örnektir.
1996’da yay›mlanan Temel ve Fadime’li ‹stikbal reklamlar›ndan kareler (Atlantis)
93
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 94
94
1997 "Kalite anlat›lmaz, yaflan›r” slogan›n›n kullan›ld›¤› bir kampanya (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 95
Yurtd›fl› Fuarlardan Alfa Möbel’in
Kurulufluna – 1997
Boydak Grubu’nun ilk yurtd›fl› da¤›t›m flirketi,
Mart 1997’de Almanya’n›n Dortmund kentinde
Alfa Möbel ismiyle kurulur. 1992’den beri Boydak Ailesi’ne yurtd›fl›nda mobilya sektörünün
geliflimi hakk›nda ve teknik ekipman konusunda
dan›flmanl›k yapan Metin Aytulun, bu tarihte Alfa Möbel’e Genel Müdür olarak atan›r. Alfa Möbel, Temmuz 2002’de Almanya’n›n Bochum kentinde, kendine ait olan bir alana tafl›n›r. Mart
2008’de ise Alfa Möbel’in, 24.000 m2’lik bir alan
üzerinde kurulu 10.000 m2’lik bir deposu, 10 arac› ve 35 çal›flan› bulunmaktad›r. fiirketin 2007 cirosu €13 milyon olarak gerçekleflmifltir.
Memduh Boydak Alfa Möbel’in ilk kuruldu¤u
y›llarda Metin Aytulun’la birlikte Almanya’da
mobilya satabilmek için epey u¤raflt›klar›n› hat›rl›yor. Hâlâ müflterileri olan Rollermarkt ma¤azas›n›n sat›n alma müdürüyle görüflebilmek için 34 ay zaman harcad›klar›n›, sonunda sa¤lad›klar›
randevude sat›n alma müdürünün kendilerine
sadece 10 dakika süre tan›d›¤›n› söylüyor. O y›llarda Türk mobilyalar›n›n Almanya’da sat›lmas›
duyulmufl fley de¤ildir. Dolay›s›yla Türk üreticilere çok fazla itibar edilmemektedir.
Bugün ‹stikbal markas› Alman mobilya sektöründe
bilinen ve tan›nan bir markad›r.
Metin Aytulun ise 1992’den itibaren Boydak flirketleri ve Boydak Ailesiyle olan iliflkilerini bize
flöyle özetliyor: "Almanya’da makine mühendisli¤i okumufl ve orada yaflayan akrabalar› olmam
nedeniyle, 1992’de Boydak Grubu’nun yurtd›fl›ndan sat›n alaca¤› tel çekme makinesinin sat›n al›m› konusunda kendilerine yard›mc› oldum. Daha
sonra bu makinelerin Kayseri’de kurulmalar› konusunda teknik konularda katk›m oldu. Böylelikle
Boydak Grubu’yla önce gönüllülük esas›na göre,
‹stikbal’in 40. Y›l Logosu (1997) (Atlantis)
‹stikbal Mobilya’n›n 1997’deki 40. y›l kutlamas›nda
(Ayakta soldan sa¤a: Bekir Boydak, Mustafa Boydak, Memduh Boydak;
oturanlar soldan sa¤a: Nazif Türko¤lu, Hac› Boydak, fiükrü Boydak,
Yusuf Boydak)
daha sonra profesyonel olarak çal›flmaya bafllad›m. Boydak Grubu gerçekten yurtd›fl› pazarlarda
varl›k gösterebilmek için uzun y›llar boyunca u¤rafl verdi. 1993’teki Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal için 35 m2’lik stand› kiralayabilmek için Köln
Belediye Baflkan›’na dahi yaz›l› müracaatta bulunmufltuk. Sonuçta iki asansörün aras›ndaki o
küçücük alan› kiralayabildi¤imize hepimiz çok
mutlu olmufltuk. Sonraki y›llarda Köln Mobilya
Fuar›’n›n yak›n›ndaki birkaç aç›khava panosunu
kiralayarak ‹stikbal markas›n› duyurmaya gayret
ettik. Ondan sonra da tüketiciyle birebir iletiflimimiz olmamas›na ra¤men, sektörel dergilerde sürekli ‹stikbal markas›n› tekrarlad›k. Bugün ‹stikbal markas› Alman mobilya sektöründe bilinen ve
tan›nan bir markad›r."
Metin Aytulun görüfllerini dile getirmeyi flöyle
sürdürüyor: "Uzun y›llar Almanya’dan kumafl sat›n al›p, bu kumafllar› Kayseri’de üretti¤imiz mobilyalarda döflemelik olarak kullanarak, bitmifl
mobilyalar› Almanya’da pazarlad›k. Almanya pazar›na ilk aflamada bu flekilde girdik.
Metin Aytulun
95
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 96
96
Alfa Möbel’in 1997’deki kuruluflu, ‹stikbal’in iletiflim organ›
‘‹stikbal News’un kapa¤›ndan duyurulur
Boydak Holding, 2008’de “Bizbize” dergisi yard›m›yla kurumsal iletiflimini
sürdürmektedir
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 97
1997’de Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal’in stand›ndan bir görüntü
1995’te Almanya’ya 2 milyon DM tutar›nda mobilya sat›yorduk. 1997’de Alfa Möbel kurulduktan
sonra, Köln Fuar›’n›n siparifllerini yeni flirketten
karfl›lam›flt›k ve 1997’teki Alfa Möbel ciromuz
600.000 DM’ydi. Hangi dönem olursa olsun, hep
‹stikbal markas›yla sat›fl yapt›k. Hiçbir zaman
farkl› bir marka alt›nda sat›fl yapmad›k veya mar-
kam›z› ya da menfleimizi gizleme ihtiyac› hissetmedik." Bugün Alfa Möbel sadece Almanya pazar›na, aralar›nda Rollermarkt, Poco, Höefffner,
Walter, Boss, Porta gibi zincirlerin bulundu¤u,
toplam 600 ma¤azaya mal satmaktad›r. Ayr›ca
Boydak D›fl Ticaret, Avrupa’da Avusturya, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti, Ukrayna ve Hollanda gibi ülkelere do¤rudan ihracat gerçeklefltirmektedir. Metin Aytulun Almanya pazar›nda olman›n sat›fl›n ötesinde anlam› oldu¤unu, özellikle Alman tüketicisinin hem yüksek fiyat esnekli¤ine sahip, hem de çok talepkâr bir müflteri oldu¤unu belirtiyor. Bunlar›n ötesinde, Alman pazar›nda satabilmenin, dünyan›n pekçok köflesinde
baflka kap›lar› açt›¤›na de¤iniyor. Alman pazar›ndaki ‹stikbal tüketicilerinin profilini sordu¤umuzda, al›c› profilinin modelden modele de¤iflti¤ini; ancak ortalamada, % 35’inin Almanya’da
yaflayan Türklerden, % 35’nin di¤er yabanc›lardan ve % 30’unun da Almanlardan olufltu¤unu
ö¤reniyoruz.
97
1999 Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal stand›
‹stikbal, 2001 Köln Mobilya Fuar›’nda varl›¤›n› giderek daha fazla hissettirmeyi baflar›r
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 98
1998 Krizinin Getirisi - Boyteks
Üretime Bafll›yor
98
Genelde krizleri f›rsata çevirmesini iyi bilen
Boydak Grubu, bu kez de 1998 krizinden
kumafl dokuma fabrikas› Boyteks’i kurarak
ç›kar! Boydak Grubu 1998’de kendi üretimi
için gerekli olan yatak kumafl›n›n % 80’ini
a¤›rl›kl› olarak Belçika’dan ithal etmekte,
% 20’sini iç piyasadan karfl›lamaktad›r. Türkiye’nin içinde bulundu¤u zor ekonomik koflullar nedeniyle, o dönemde akredetif açmada büyük zorluklar yaflan›r. Dolay›s›yla Belçika’dan ithal edilecek yatak kumafl› teslimat›nda
gecikmeler olur ve üretim aksar. Bunun üzerine
Boydak Ailesi bir kez daha imalât için yerleri olmad›¤› halde, sat›n ald›klar› 8 adet Picanol marka dokuma tezgâh›n› Merkez Çelik’in bir köflesine yerlefltirerek, dokuma
üretimine geçerler. Ard›ndan 8 tezgâh ve bir 8
daha, bir bakarlar Merkez Çelik’in çat›s› alt›nda
tam 24 tezgâha ulaflm›fllar. Bunun üzerine bu
tezgâhlar› yeni yapt›rd›klar› bir hangara tafl›rlar
ve 24 ek tezgâh daha alarak, o dönem 48 tezgâhtan oluflan Boyteks’i 1998’de kurmufl olurlar. Di¤er birçok Boydak’lara ait iflletme tesisinde oldu¤u gibi, önce üretim bafllar, sat›fl yap›l›r. Çünkü
pazar koflullar› h›zl› hareket etmeyi gerektirmektedir. Ard›ndan firma ismi ve hatta yeni flirket kuruluflu gelir (1998’de ayr›ca ‹stikbal A.fi. ad›yla
sadece yatak üretmek üzere yeni bir flirket kurulur. Bu flirket hâlâ yatak üretimini sürdürmektedir. Tüm mobilya üretimi, Merkez Çelik A.fi. ve
Boytafl’lar çat›s›nda toplan›r. ‹stikbal Mobilya
flirketinin faaliyetine 2000’de son verilir).
2008’de Boyteks’te 300 tezgâh bulunmaktad›r.
Dünyan›n ikinci en büyük yatak kumafl üreticisi
konumundad›r. Dünya üzerindeki di¤er büyük
yatak kumafl› üreticileri 20-25 y›l önce kurulmufl
ve daha sonra yeni teknolojiyi entegre etmifl tesislerdir. Boyteks ise, kuruluflundan itibaren üretimde hep en son teknolojiyi benimsemifltir.
2008’de 3.500.000 metre üretim yapan Boyteks,
sat›fllar›n›n % 70’ini ihraç etmektedir.
Bu arada Hac› Boydak, yatak kumafl üretimine
iliflkin Belçikal› bir firmayla yaflad›klar› bir olay›
bize flöyle aktar›yor. 2003’te, Belçikal› Deslee
Clama kumafl üreticisi firma, Boydak Ailesi’den
randevu ister. Görüflmede fabrikalar›n› Boydak
Grubu’na satmak istediklerini söylerler. Çünkü
bu geçen zamanda Boyteks yatak kumafl› üreticisi olarak sesini duyurmufltur. Boydak Ailesi de
“Belçikal› flirketin kulland›¤› teknolojinin yeni olmad›¤›” gerekçesiyle bu teklifi geri çevirir. Ancak
do¤al olarak birkaç y›l önce akredetif açmada
zorluk yaflanan koflullar hat›rlan›nca, k›sa sürede Boyteks’in dünya yatak kumafl› piyasas›nda
geldi¤i nokta, gerçekten gurur vericidir.
K›saca özetleyecek olursak, ‹stikbal markas›n›n
temelleri, 1957’de oldukça zor koflullar alt›nda
Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak taraf›ndan
Kayseri’de at›l›r. ‹stikbal, markalaflma çabalar›na bafllamadan önce, güçlenebilmek için üretim
çeflitlili¤ini azaltma yoluna gider. Daha sonra,
yer ald›¤› sektörlerdeki pazar paylar›n› art›rd›kça, bu kez de ileri ve geri entegrasyonu baflar›yla
uygulamaya koyar. Çünkü o y›llarda Türkiye’de
ciddi boyutlarda ara ve yar› mamûl s›k›nt›s›
2008’de Boyteks-‹stikbal 1 tesisleri
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 99
yaflanmaktad›r. Üretim hatlar›n›n kesintisiz ve
sorunsuz çal›flabilmesi için, önce kendi ihtiyaçlar›na yönelik olarak elyaf, sünger, yay ve çelik
üretmeye bafllar. Yine benzer nedenlerle, tekstile
ve hatta tafl›mac›l›¤a girer. Sonuçta da "önce uzmanlafl, ard›ndan ileriye ve geriye do¤ru entegre
ol” ilkesinin birebir uygulay›c›s› olur.
"Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörünün Evrimi" bölümünde de de¤indi¤imiz gibi, günümüzde dahi dünya mobilya sanayinde ayn› çat› alt›nda 500’den fazla iflçi çal›flt›ran fabrikalar› görmek epey zordur (International Tropical Timber Organization (ITTO)
and International Trade Centre (UNCTAD/WTO),
International Wooden Furniture Markets:
A Review, Geneva, 2005, s.1). Dünyada baflar›l› olan flirketler, büyük ölçekte mobilya
üretimine geçebilen ve bunun yan› s›ra, hem
hammadde ve yar› mamûl girdilerinin teminini kesintisiz sa¤layabilen, hem de ürettikleri mobilyalar› satabilmek için etkin perakende zincirleri oluflturabilenlerdir. ‹flte ‹stikbal Mobilya ve Boydak Holding, bu anlamda dünyada baflka bir benzeri olmayan,
çelikten, tekstil üretimine, mobilya üretiminden, lojisti¤e kadar bafltan sona entegre
bir tesis yaratm›flt›r. Böylelikle Grup, Bekir
Boydak’›n ifade etti¤i gibi: "dünyada türünün tek örne¤i” olmay› sürdürmektedir.
1999 ve Grubun Mobilya Sektörü
D›fl›ndaki Yat›r›mlar›n› Art›rmas›
HES Kablo’nun ortaklar› aras›nda kaynak yetersizli¤i nedeniyle 1999’da bir anlaflmazl›k do¤ar.
HES Kablo ve ona ba¤l› flirketlerin düfltü¤ü maddi s›k›nt›lar nedeniyle, ortaklar›n iste¤iyle HES
Kablo ve Anadolu Finans, Boydaklara sat›l›r. Di¤er iflletmeler ise, öteki ortaklar aras›nda paylaflt›r›l›r. Boydak Ailesi’nin bu tarihte HES Kablo’da
yaklafl›k % 17’lik bir pay› bulunmaktad›r ancak
yönetimde de¤ildir. Her konuda oldu¤u gibi, bu
konu da önce aile meclisinde görüflülüp tart›fl›r
ve daha önce HES Kablo’daki deneyimi nedeniyle konu Mustafa Boydak’a teslim edilir. Yap›lan ayr›nt›l› çal›flmalar sonucunda, HES’teki darbo¤azdan ç›kabilmek için HES Kablo’yu sat›n alma karar› verilir. Böylelikle HES’teki hisselerin
% 70’i Boydak Ailesi, % 30’u ise akrabalar›ndan
Gürdo¤an Ailesi taraf›ndan Mart 1999’da sat›n
Hasan Hüseyin Gürdo¤an, Mustafa Boydak ve H. Mustafa Boydak’la
birlikte
al›n›r. Hasan Hüseyin Gürdo¤an HES Kablo Yönetim Kurulu Baflkan Yard›mc›s› olarak, 150 kifliyle kurduklar› HES Kablo’nun bugün 850 kifliye ulaflt›¤›n› ve 2007’de ISO 500’de 57. s›rada oldu¤unu belirtiyor. ‹lk kurulufl y›llar›nda flimdiki
üretim rakamlar›n›n onda biri kadar üretim yapt›klar›n› söyleyen Gürdo¤an, 1999’dan sonra
HES Kablo’nun çok önemli bir ivme kazand›¤›n›
ekliyor. O tarihten sonra Hac› Boydak ve Mustafa Boydak 6-9 ay flirketin rehabilitasyonu için çal›fl›rlar. Bu dönemde HES Kablo’da sermaye art›fl›na giderler. Tüm üretim süreçleri gözden geçirilir, gerekli yenileme ifllemleri yap›l›r. HES Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, 1999’da
HES Kablo’yu sat›n ald›klar›nda cirosunun yaklafl›k $ 50 milyon oldu¤unu belirtiyor. HES Kablo’nun 2007 cirosu ise, $ 550 milyon’dur. Sekiz
y›l içinde HES Kablo dolar baz›nda 10 kattan daha fazla bir büyüme yakalayarak, Boydak Grubu
flirketleri aras›nda 2007 sonuçlar›na göre ‹SO ‹lk
500’e 57. s›radan giren en büyük flirket kimli¤ine
kavuflur. 2008’de HES Kablo, bak›r haberleflme
kablosunun yan› s›ra, fiber optik kablo, data ve
LAN kablosu, enerji kablosu, alüminyum iletken, elektrolitik bak›r tel, emaye bobin teli ve
PVC granül üretmektedir. Ayr›ca 2000’de kurulan HCS ile (HES Cabling Systems) bilgisayar a¤›
kablolar› üretimine bafllanm›flt›r. 2000’de $ 2.0
milyon olan HCS cirosu, 2007’de $ 20 milyona
yükselmifltir. ABD’li Molex firmas› 2008’in ikinci
yar›s›nda HCS’ye % 40 payla ortak olmufltur. Bu
pay devriyle kurulufl sermayesine göre önemli bir
gelir elde edilmifltir. HCS’de HES Kablo’nun pay› % 30 olarak sürecektir. Mustafa Boydak May›s
2008’deki bir mülakat›nda, Boydak Grubu
olarak daha h›zl› büyümeyi planlad›klar› sektörler aras›nda kabloyu saymakta ve flöyle demektedir: "Pazar pay›m›z› biraz daha art›rmak istiyo-
99
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 100
ruz. Pazar pay›m›z % 20’nin üzerindedir. Bunun
için yeni yat›r›mlar yapaca¤›z. Yeni bir alüminyum iletken ve kablo tesisi kuruyoruz. Yan›nda
elektrolitik bak›r tesisi kuruyoruz. Bunlar Kayseri’de olacak. Yat›r›m›n de¤eri €20 milyon’dur."
(Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet,
18/05/2008, s. 13).
100
Boydak Grubu bir di¤er mobilya d›fl› yat›r›m›n›
yine 1999’da gerçeklefltirir. 1991’de Kayserili ifladamlar› taraf›ndan kurulan Anadolu Finans’ta,
Boydak Ailesi’nin pay› vard›r. Temmuz 1999’da
Anadolu Finans tamamen Boydak Grubu’na sat›l›r. Yine o dönemde Anadolu Finans’ta Yönetim
Kurulu üyesi olarak görev yapan Mustafa Boydak,
Anadolu Finans’›n sat›n al›nmas› çal›flmalar›na
Aile’yi temsilen kat›l›r. Mustafa Boydak: "Bankan›n tamam›n› sat›n alma konusunda baz› endiflelerimiz vard›. Ancak sat›n almaya karar verdikten
sonra, tüm aile üyeleri bu karara destek verdi. Aram›zdan hiç çatlak ses ç›kmad›” diyor. Burada bir
kez daha Aile’nin ifle yaklafl›m›n› ve her koflulda
kendi aralar›nda dayan›flmay› esas k›labildiklerini görebiliyoruz. Bu kez 6 ay süreyle Hac› Boydak ve Mustafa Boydak hafta içinde ‹stanbul’da
Anadolu Finans’›n bafl›nda bulunurlar. Daha
sonra Genel Müdür Yunus Nacar göreve bafllar.
Profesyonel kadrolar artar, sermaye art›fl› yap›l›r
ve flubeleflme h›z kazan›r.
Mustafa Boydak özellikle 2001 krizinde Anadolu
Finans’›n mali bir s›k›nt› içinde olmamas›na ra¤men, baflka kat›l›m bankalar›n›n yaflad›¤› s›k›nt›lar nedeniyle mevduat sahiplerinin nakitlerini
çekti¤ini ve 6 ayda % 50 küçüldüklerini, ancak
hiç y›lmad›klar›n› söylüyor. Ayn› y›l mobilya sektörü de küçülür. Mustafa Boydak o günleri anarken: "Ancak Aile ve ortaklar›m›z›n dayan›flmas›yla o kötü günleri geride b›rakabildik. Bu da bizim
flirketimiz için bir dönüm noktas›yd›. Moralimizi
bozmadan iletiflimimizi sürdürdük. Nakit yönetimini tamamen kendimiz üstlendik ve k›sa vadede
nakit getirecek ifllere odakland›k. Böyle zamanlarda liderlik, moral bozuklu¤una tahammül edemez. Biz de moralimizi bozmamaya ya da d›fla
yans›tmamaya özen gösterdik. Böylelikle krizi baflar›yla atlatabildik” diyor.
Türkiye’de faaliyet gösteren Family Finans 2004
y›l›nda Ülker Grubu’na geçer. 2005’te ise Anadolu Finans ve Family Finans birleflerek Türkiye Finans Kat›l›m Bankas› A.fi.’yi kurarlar. Birleflme
s›ras›nda iki flirketin büyüklükleri birbirine yak›nd›r: Anadolu Finans’›n kârl›l›¤› daha yüksektir. Family Finans ise mevduatta daha ileridedir.
Temmuz 2007’de ise, Türkiye Finans Kat›l›m
Bankas› A.fi.’nin % 60’›, $1,080 milyar karfl›l›¤›nda, Suudi Arabistan’›n aktif toplamda en büyük
bankas› The National Commercial Bank’e (NCB)
sat›lma karar› al›n›r ve bu sat›fla, Bankac›l›k Dü-
Türkiye Finans Kat›l›m Bankas›’nda Boydak ve Ülker aileleri birlikte (soldan sa¤a: fiükrü Boydak, Hac› Boydak ve Murat Ülker)
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 101
101
Boydak Ailesi Ülker’i ziyaretlerinde
(soldan sa¤a oturanlar: Murat Ülker, Yusuf Boydak, ‹lhan ‹mik, Hac› Boydak; ayakta soldan sa¤a Bahattin Ütnü, Memduh Boydak ve Bekir Boydak)
zenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) taraf›ndan 29 fiubat 2008’de onay verilir. Yeni ortakl›k
yap›s›nda, Boydak ve Ülker Gruplar›’n›n % 20’lik
paylar› bulunmaktad›r. Türkiye Finans Yönetim
Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, bu ortakl›kla
Banka’n›n k›sa vadede yeni ürün ve hizmetleri
pazara sunarak, hem yurtiçinde hem de yurtd›fl›
piyasalarda daha rekabetçi bir yap›ya kavuflaca¤›n› belirtmektedir. Türkiye Finans Genel Müdürü Yunus Nacar ise, flube say›s›n›n 2008’de
138’den 175’e, çal›flan say›s›n›n da 2.500’den
3.500’e ç›kaca¤›n› müjdeler ("Türkiye Finans’›n
Yüzde 60’› NCB’nin”, Referans, 1-2 Mart 2008,
s.5).
2000 Y›l› ve Toplam Kalite
‹stikbal Grubu 2000’li y›llarda toplam kaliteye
yönelir ve verimlili¤i art›rmak ad›na bir dizi önlem al›r. Bunlardan en belli bafll›s› üretim planlamada uygulanmaya bafllan›lan etüdlerdir.
Etüdler yard›m›yla, üretilen bir üründe ortalama
üretim süresi saptan›r ve üretim planlar› bu
adet/saat hesaplamas› esas al›narak yap›l›r.
Mustafa Gayret, etüd hesaplamalar›n›n olmad›¤›
dönemlerde, bu hesaplamalar›n sadece basit hesap makineleri yard›m›yla yap›ld›¤›n›, ancak ilerleyen y›llarda üretim sürelerinin 15 günlük dilimlerde 7-8 farkl› kiflinin ayn› ürünü üretim sürele-
2008’de ‹stikbal üretim hatt›nda, ortalama 16-18 saniyede bir
kanepe, 5 saniyede ise bir yatak üretilmektedir.
Boydak Holding 2008 y›l›nda mobilya sektörünün ve mobilya sektörüne ana girdi sa¤layan sanayinin d›fl›nda; kablolama ve kat›l›m bankac›l›¤› konusunda faaliyetlerini
sürdürmektedir.
rinin saptanarak, o ürünün ortalama üretim süresinin belirlendi¤ini ve ard›ndan tüm üretim
planlar›n›n ve terminlerin bu etüd hesaplamalar›
esas al›narak gerçeklefltirildi¤ine dikkat çekiyor.
2008’de ‹stikbal üretim hatt›nda, ortalama 16-18
saniyede bir kanepe, 5 saniyede ise bir yatak
üretilmektedir.
boydak kitap en son
1/9/09
11:21 AM
Page 102
2001 Krizi
Mustafa Boydak 2001 krizi için bir mülakât›nda
flöyle diyor: "2001 krizinde çok s›k›nt› çektik. Bütün Aile olarak çektik. Ama biz finansla ilgilendi¤imiz için kendimizi daha sorumlu hissettik. Gündüz beraber çal›fl›yorsunuz, çal›flanlar›n sizden
enerji almas› lâz›m. Siz çöküntü içinde olursan›z,
onlar ne yaps›n. fiahsen o zamanki dik duruflumuzu be¤eniyorum. Hiç e¤ilmedik, etraf›m›za hep
enerji vermeye çal›flt›k, ac›lar›m›z› içimize ak›tt›k”
(Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri,
2006, s. 369).
Boydak Holding 2001 krizinden sonra ihracat›n›
art›rma yönünde bir karar verir ve her üretim tesisine, üretiminin % 30’luk bölümünü d›fl pazarlarda satma hedefini getirir.
‹letiflimde Teknolojik Yeniliklerin
Öne Ç›kt›¤› Y›llar
102
2000’li y›llarda ise slogan “Yaflanacak çok
fley var” olarak de¤ifltirilir. Burada, tüketiciler için yaflam kalitesinin, öncelikler s›ralamas›nda giderek daha yukar›lara do¤ru t›rmanmas›ndan yola ç›k›larak, daha iyi bir
yaflama davet vard›r. Bu dönemde ‹stikbal’in
ürün yelpazesi genifllemifl, eskiden olmayan
ürün gruplar› portföye dahil olmufl ve teknolojinin yard›m›yla daha farkl› ifllevlere sahip ürünler
pazara sunulmaya bafllanm›flt›r.
2002 y›l›nda ise ‹stikbal’in 45. kurulufl y›ldönümü nedeniyle “‹lgi Alanlar›m›z” adl› film yay›mlan›r. Bu film, Atlantis’e, Reklamc›lar Derne¤i’nin yarat›c›l›k ödülü olan Kristal Elma’da
"Yaflanacak Çok fiey Var” slogan›n›n kullan›ld›¤› kampanyalardan
bir örnek (Atlantis)
‹stikbal’in 45. Y›l Logosu (Atlantis)
2003 y›l›nda TV kurumsal imaj kategorisinde
ikincilik ödülü getirir.
2004’ten bu yana ‹stikbal’in kulland›¤› slogan
“Rahatl›¤›n adresi”ne dönüflmüfl bulunmaktad›r.
Çünkü özellikle gençler, adeta bir “keyif kufla¤›”
haline gelmifl durumdad›r. Bunda, do¤al olarak
tüketiciyi daha fazla, daha da fazla memnun etmeye çal›flan üretici firmalar›n da pay› vard›r.
2004’ten bu yana ‹stikbal’in kulland›¤› slogan
“Rahatl›¤›n adresi”ne dönüflmüfl bulunmaktad›r.
Rakibe göre fark yaratabilmek için, daha iyi
ürün, daha iyi servis veren markalar belki fark›nda olmadan tüketicilerinin beklentilerini de yukar› çekmektedirler. Hal böyle olunca, rahatl›k,
rahat etmek, giderek yaflam›m›z›n daha önemli
bir parças› haline gelmektedir. Buradan hareketle ‹stikbal de tüketicilerine “yaflamdan keyif alabilmek için yaflad›¤›n›z mekân› de¤ifltirin, güzellefltirin” deme yolunu seçer. Ayr›ca bu slogan,
“Ev Concept”le de çok iyi örtüflür.
‹stikbal 45. Y›l – “‹lgi Alanlar›m›z” (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 103
Kullan›lan tüm farkl› sloganlar, ayn› zamanda ‹stikbal’in geçirdi¤i evrime tan›kl›k etmektedir. ‹stikbal’in yap›s›, üretimi, ürün yelpazesi, hayalleri de¤ifltikçe, slogan da bu de¤iflime ayna tutar.
Grup, yataktaki önemli bir s›çramay› Ocak
1998’de Nasco Nasreddin Holding’e ait Yatsan’dan makine, teçhizat ve isim haklar›n› sat›n
alarak gerçeklefltirir. O y›llarda ileri yay teknolojisine sahip olan Superlastic yay sistemleri (SL)
ABD’li Leggett and Platt Inc. taraf›ndan üretilmekte veya lisansla sat›lmaktad›r. Bu anlaflmayla Leggett and Platt Inc., SL lisans›n› Merkez Çelik’e satm›fl olur. Tüm bu geliflmeler, ‹stikbal
Grubu’nun k›sa sürede yatakta önemli bir baflar› kazanmas› için gerekli zemini haz›rlar.
2005 y›l›nda ise teknolojik üstünlüklerle pazara
sunulan “Viscolex” yatak lansman› yap›l›r. Ürün
vaadi çok yal›n ve etkileyicidir. ‹letifliminde, “Yata¤›n›z›n içindeki petrol türevi maddeler ›s›ya duyarl›d›r ve vücudunuzun tam fleklini al›r. Bu flekilde kan dolafl›m›n›z rahatlar ve rahat bir flekilde uyur, s›rt ve bel a¤r›lar›ndan flikayet etmezsiniz” denilmektedir. Filmin sonunda da “‹stikbal,
rahatl›¤›n adresi” slogan›na yer verilir. “Viscolex” teknolojisiyle üretilen “Viscolex”, “Form-Pedic”, “Ultraform”, “Ultraform Baby” ve “Viscopocket” yataklar›n›n tümünde vücut ›s›s›na duyarl›, “viscoelastik” adl› özel malzeme kullan›lmaktad›r. Bu flekilde rahat edememekten kaynaklanan yatakta dönme sorunu % 80’lere varan
oranlarda azal›r. Çünkü viscolex teknolojisi, kiflinin a¤›rl›¤›n› tüm yüzeye eflit da¤›tarak, rahatl›k
103
“Viscolex” TV reklam filminden kareler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 104
2005’te bir di¤er “Viscolex” özelli¤e sahip, “Viscopocket” yatak reklamlar› yay›mlan›r. “Viscopocket” yataklar›nda bafl/omuz, s›rt/kalça ve bacak/ayak bölümlerinde farkl› kal›nl›klarda yaylar
kullan›larak, vücut a¤›rl›¤›n›n tüm yüzeye eflit
olarak da¤›lmas› sa¤lan›r. Ayr›ca metrekare bafl›na düflen yay say›s›, öteki yataklara göre daha
fazlad›r.
“Viscolex” için yarat›lan Peddy karakteri (Atlantis)
104
sa¤lar. Ayr›ca mikroorganizmalar›n üremesini
önleyen örgü kumafl, ast›m hastalar›na ve alerjik
bünyelere ek fayda yaratmaktad›r. TV filmi, uzay›n herhangi bir noktas›nda bir anneyle çocu¤unu “Viscolex” teknolojili yataklarda uyurken
gösterir. Seçilen mekan, soyut ama konforlu, sade ama “high tech” bir atmosferi yans›t›r. Son
sahnede, Mustafa Topalo¤lu ekranda belirir ve
uzaydaki trafik s›k›fl›kl›¤› nedeniyle eve geç kald›¤›n› söyleyerek, filme ek bir sürpriz unsuru katar. Filmin yönetmeni Ömer Faruk Sorak, prodüksiyon flirketi Depo Film’dir.
2007’de Klan reklam ajans› imzas›yla yay›mlanan “Orgatech” reklamlar›yla, ‹stikbal yataklar›n›n do¤ayla teknolojiyi nas›l birlefltirdi¤i anlat›l›r.
Organik pamuktan üretilen kumaflla kapl› yataklarda, çift yay sistemiyle % 75 daha fazla süspansiyon sa¤lanmaktad›r. ‹stikbal yeni teknolojileri
tüketicilerine sunmay› sürdürür.
‹stikbal ilk baflta söyledi¤inde ›srar etmektedir.
Tüketicilerin y›llar içinde de¤iflen taleplerine göre, hem kaliteli hem de yenilikçi oldu¤unu farkl›
flekillerde söylemeyi sürdürür. Boyteks Bursa
Fabrikas› Teknik Genel Müdür Yard›mc›s›
bir söyleflide kalite üzerinde flu vurucu sözleri söylemektedir: "Kalite art›k ölçülebilen
bir kavram. (...) Kumafllar›n yafl-kuru veya
›fl›k hasl›klar›, y›rt›lma ve dikifl mukavemet-
‘Viscopocket’ yataklar›n› aç›klayan bas›n reklamlar› (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 105
105
“Orgatech” yatak reklamlar› (Klan)
leri konusunda her türlü testi yapabiliyor ve
ard›ndan karfl›laflt›rabiliyoruz”. (“Hedefimiz
2007’de Dünya Liderli¤i”, www.kobifinans.com.tr,
31/03/2005; siteye eriflim 03/08/2005). Baflka bir
deyiflle, ‹stikbal’de oldu¤u gibi, iletiflimde “kalite” vurgusu yap›l›yorsa, flirket olarak da bunun
arkas›nda durabilmek gerekir.
‹letiflim için yap›lanlar› özetleyecek olursak, ‹stikbal yöneticileri, üretimdeki tüm bu geliflmelere paralel olarak, markalaflma çabalar›na giriflirler ve da¤›t›m› Marmara Bölgesi’ne kadar genifllettikten sonra, marka iletiflimine geçerler. ‹letiflim demek, marka sorumlulu¤u demektir. Hemen tüketici fiyat listesi yay›nlarlar ve ürün garantisiyle birlikte, evlere ücretsiz teslim ve montaj uygulamas›n› bafllat›rlar. Di¤er yandan baz›
önemli ürünlerin portföye kat›lmas›, ‹stikbal bayilerini oluflturma zaman›n›n geldi¤ini müjdeler. Bayiler ise markan›n görünürlü¤ünü pekifltirir ve adeta markalaflma ad›na günde 24 saat aç›khava reklam› ifllevi gö-
rürler… ‹stikbal gerçek anlamda, pazarlama
ö¤eleri birbiriyle yo¤rulmufl, birinin di¤erini
tetikledi¤i ve gerekli zemini haz›rlad›¤› bir
örnek olarak karfl›m›zda durmaktad›r.
‹letiflim demek, marka sorumlulu¤u demektir. ‹stikbal gerçek anlamda, pazarlama ö¤eleri birbiriyle yo¤rulmufl, birinin di¤erini tetikledi¤i ve gerekli zemini
haz›rlad›¤› bir örnek olarak
karfl›m›zda durmaktad›r.
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 106
"Önce Tüketicini Tan›”
Muzaffer Çetinkaya son y›llarda tüketicilerin
mobilya ma¤azalar›ndan beklentilerinin oldukça
de¤iflti¤ini belirterek, yaflam alanlar›n› zenginlefltirecek, güzellefltirecek tüm yeniliklere ayn› anda
sahip olmak istediklerini söylüyor. Tüketiciler
ma¤azaya sadece mobilya almak için gelmiyorlar. Tüm mobilya ürünlerini ve hatta aksesuarlar› dahi birlikte sat›n almay› ye¤liyorlar.
Bekir Boydak ise “Ev Concept”in pazar ve flirket
gerçekleriyle nas›l örtüfltü¤ünü flu sözlerle aç›kl›yor: "2000’lerde ürün çeflitlili¤imizin artmas›yla,
art›k ürünlerimizi gerekti¤i gibi sergileyebilmek
için 3.000 m2’lik alanlara ihtiyaç duyar olmufltuk.
1990’l› y›llarda bayilerimizdeki toplam teflhir alan›m›z 300.000 m2’lik iken, bu say› 2005’te 1,2 milyon m2’ye ç›km›fl durumda. Biliyoruz ki teflhir, bizim iflimizde en kritik unsurlardan biri. Çünkü göze ve zevke hitap ediyoruz”.
106
‹flte bu bilgilerden yola ç›kan Grup, ürün gam›n›
geniflleterek, sehpadan hal›ya tüketicilerin her
fleyi bulabilecekleri “Ev Concept”ini gelifltirir.
Böylesi bir geliflim ise, flirketler için hem üretim
taraf›nda hem de ma¤azac›l›k cephesinde yeni
yat›r›mlar›n habercisidir. 10.000 m2 büyüklü¤ündeki ilk mega ma¤aza May›s 2005’te Ankara’da
aç›l›r. Ortalamada 5.000 m2’lik alanlar üzerine
kurulan benzer yat›r›mlar Bursa, Samsun, Diyarbak›r, ‹stanbul, Tokat, Erzurum, Elaz›¤, Trabzon,
Kayseri, Gaziantep gibi illerde devam etmektedir. Hedef 2009’da bu ma¤azalar›n 35’e ç›kar›lmas›d›r. 2006’da ise ‹stikbal, evin yan› s›ra otellere de mobilya üretmeye bafllar. Böylelikle flirketler tüketicilerine kulak vererek, yeni yat›r›m
kararlar› alm›fl olurlar. Bu ise hep duydu¤umuz,
ama nadiren gördü¤ümüz “tüketici odakl›” olmaya canl› bir örnek oluflturmaktad›r. Mustafa Boydak sorumuz üzerine, e¤er “tasar›m” konusunda
tüketici bir doygunlu¤a ulafl›rsa, bundan sonra
markalar›n birbirlerinden farkl›laflmak için “en
h›zl› hizmeti, en kaliteli flekilde verebilme” niteli¤i üzerinde rekabet edebileceklerini belirtiyor.
Ayr›ca ergonomik, sa¤l›kl› ve çevreye duyarl›
ürünlerin k›sa vadede tüketiciler taraf›ndan daha
çok talep edilece¤ini sözlerine ekliyor.
2005 “Unique” kampanyas› bas›n reklamlar› (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 107
107
2005 “Unique” kampanyas› TV reklam›ndan kareler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 108
‹stikbal 2005’te “Pozitif yaflam” slogan›yla yeni
serisi “Unique”in lansman›n› gerçeklefltirir ve
“Unique” serisiyle tüketicilerine, tam da istedikleri gibi, mobilyadan ev tekstiline, mutfaktan hal›ya, çok zengin bir koleksiyon sundu¤unun haberini verir. Reklam filminde, “Unique” mobilyalar yokken, sanki ortam boflmufl hissi yarat›lmak
istenir. “Unique” serisiyle ise, hayat adeta yeniden bafllar ve ortam birden renklenir. Filmde
özel efektlerden çokca yararlan›lm›flt›r. Yarat›c›
çal›flmas› Atlantis’e ait olan bu kampanyan›n yönetmeni, “Gora” filminin efekt yönetmeni K›vanç
Bar›önü’dür. Kala Film prodüksiyon flirketi olarak görev al›r. Film müzi¤i, reklam filmi için özel
olarak yarat›l›r. Filmin sonunda d›fl ses: "Sizi flafl›rtacak yenilikleri ‹stikbal’den bekleyin. ‘Unique’.
Yeni bir konsept. ‹stikbal’den” der.
Yine tüketici beklentilerinden yola ç›kan “Design
Your Life” kampanyas›, 2006’da hayat bulur.
Bu kez ‹stikbal, tüketicilerine "istedi¤iniz gibi döfleyin, hayal etti¤iniz gibi yaflay›n” diyerek seslenir. Çünkü ‹stikbal’de mobilyalar, kullan›c›lar taraf›ndan de¤iflik biçimlerde yerlefltirilebilmeye izin verecek flekilde
üretilir. Örne¤in mobilyalar, farkl› kol alternatifleri ya da sa¤a veya sola yerlefltirilebilen köfle gruplar›, oturma ve uzanma alternatifleriyle birlikte sunulur. Böylelikle tüketiciler, “Design Your Life” serisi yard›m›yla,
gün içinde de¤iflen ihtiyaçlar›na göre, dar ya
da genifl mekanlardan rahatl›kla yararlanabilirler.
108
"Country Collection" reklam› (Rafineri). “Tüm detaylar usta ellerde flekilleniyor” diyerek, ne kadar fabrikada üretilirse üretilsin, mobilyada el eme¤inin
önemini bir kez daha ortaya koyuyor. Bu kampanya sonras›nda sat›fllar en az
% 30 oran›nda art›yor
2006 “Design Your Life” broflüründen bir sayfa (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 109
109
2007 “Design Your Life” TV reklam›ndan kareler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 110
‹stikbal’den 2008’de Yeni bir Patent
Baflvurusu: "Biocare"
‹stikbal yeni ürünleri pazara sunmay› 2008’de
de sürdürür ve Nisan 2008’de elektromanyetik
kirlili¤e çare olarak “Biocare” adl› ürünün lansman›n› gerçeklefltirir. Biocare, günlük hayatta
kulland›¤›m›z bilgisayar, cep telefonu, televizyon
gibi elektronik cihazlardan yay›lan iyonlaflt›r›lmam›fl radyasyonu % 98,5 oran›nda engelleyen
bir kumaflt›r. ‹stikbal ve Boyteks Ar-Ge’sinin
önderli¤inde, aralar›nda akademisyenlerin
ve uzmanlar›n bulundu¤u 100 kiflilik genifl
bir ekip taraf›ndan gelifltirilen Biocare’de
nanoteknolojik iplikler kullan›lm›fl ve kumafl, özel bir örgü sistemi ve geometriyle
Kayseri’de üretilmifltir. Patent baflvurusu
yap›lm›fl olan Biocare, öncelikle uyku sa¤l›¤› nedeniyle ‹stikbal yatak, yorgan, yast›k
ve alez ürünlerinde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Biocare’›n tekstil sektörünün yan› s›ra,
elektromanyetik dalgalar› ekranlama özelli¤inden dolay›, sa¤l›k ve savunma gibi birçok sektörde kullan›m alan› bulaca¤› tahminlenmektedir.
Biocare kumafl kullan›larak üretilen Biotech uyku sistemlerinin iletiflim kampanyas› Atlantis taraf›ndan yarat›l›r ve May›s 2008’de TV ve gazete
reklamlar›yla tüketicilere duyurulur.
110
"Biotech" bas›n kampanyas› – May›s 2008 (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 111
111
"Biotech" TV kampanyas›ndan kareler– May›s 2008 (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 112
112
Tüketici beklentilerine kulak veren ‹stikbal, Sevgililer Günü için özel olarak üretilen ürünler için reklam kampanyalar› düzenler (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 113
hiptir. Bu depolama ve da¤›t›m tesisinde 10 araç
ve 40 çal›flan hizmet vermektedir. Hedef, New
York çevresindeki 3.500 mobilyac›ya eriflmektir.
Bunlar›n ötesinde Grubun mobilya ihracat› do¤rudan Boydak D›fl Ticaret A.fi. taraf›ndan gerçeklefltirilmektedir.
2000’li y›llarda Alfa Möbel
D›fl Pazarlarda ‹stikbal Markas›
Mart 2008’de Grubun yurtd›fl› ifltirakleri aras›nda, Almanya’da do¤rudan sat›fl yapan Alfa Möbel ve Ekim 2002’de ABD’de kurulmufl olan Sun-
‹stikbal’in 2007 sonunda yurtd›fl›nda toplam 191
adet bayii bulunmaktad›r. Ayr›ca dünyada toplam 5.000 sat›fl noktas›nda ürünler tüketicilere
sunulmaktad›r. Bunlardan 880’i Türkiye’dedir.
Özellikle Ortado¤u ve Arap ülkelerinde “‹stikbal”
sözcü¤ünün anlam›n›n biliniyor olmas›n›n markaya önemli bir avantaj sa¤lad›¤›n› ö¤reniyoruz.
ABD’de ise, yine Ortado¤u kökenliler aras›nda
markan›n “gelece¤i” ça¤r›flt›rmas›n›n yararlar›
yaflanmaktad›r. Son olarak, Nisan ve May›s
2008’de Cidde, Kuveyt, Dubai, Bakü ve Krosna-
‹stikbal’in 2007 sonunda yurtd›fl›nda toplam 191 adet bayisi
bulunmaktad›r. Ayr›ca dünyada toplam 5.000 sat›fl noktas›nda
ürünler tüketicilere sunulmaktad›r.
set International Trade L.L.C. bulunmaktad›r.
Sunset Trade’in New Jersey, ABD’de 20.000 m2’lik
bir lojistik ve yönetim merkezi vard›r. ‹stikbal,
ABD’de New Jersey çevresindeki üç eyalete ertesi gün, Pasifik k›y›s›ndaki eyaletlere ayn› hafta
içinde hizmet verebilecek lojistik altyap›ya sa-
dar ma¤azalar›n›n aç›l›fl› yap›lm›flt›r. 2008’in
ikinci yar›s›nda Yunanistan, Avusturya ve Macaristan’da yeni ma¤azalar devreye girecektir. 2008
sonuna kadar Suriye, Fas, ‹ran, Rusya ve Azerbeycan’da ikifler ma¤aza daha aç›lmas› planlanmaktad›r.
2008’de Boydak D›fl Ticaret A.fi.
113
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 114
Böylece ‹stikbal, hiç hissettirmeden, küresel
bir marka olma yolunda büyük ad›mlar atmaktad›r. Çünkü bu ülkelerde ‹stikbal ve
Bellona markalar›yla bir süre pazarlama iletiflimi yap›lm›flt›r. Üç farkl› TV reklam filmi
2005’te ABD, Almanya, Ortado¤u pazarlar›nda
yay›mlanm›flt›r. TV reklam filmleri Türkiye’de çekilmifltir ve Atlantis imzas›n› tafl›maktad›r. Medya planlamas› Mindshare’e aittir. Filmlerde öne
ç›kan unsurlar, kanepelerin çoklu fonksiyonu ve
pratikli¤idir. Dili gayet sade ve markay› tekrarlamaya yöneliktir. 2008’in sonunda Ortado¤u,
Körfez ve Balkan ülkelerini içerecek yeni bir
iletiflim kampanyas› planlanmaktad›r.
Amerikan aksan›yla “‹stikbal” dendi¤ini duymak, gerçekten globalleflmeye giden yolda kayda
de¤er bir veri… ‹stikbal’in 1957’de bafllayan yolculu¤unda k›sa sürede gelinen nokta ise, markan›n küresel düzeyde yayg›nlaflmas› ve ABD’den
Arap Yar›madas›’na kadar birçok ülkede, farkl›
dilde ve farkl› aksanda “‹stikbal” sözcü¤ünün telaffuz edildi¤i bir marka haline dönüflmüfl olmas›…Bunun yan› s›ra, Avrupa ülkelerinde ve Rusya’da Bellona markas›, Orta Asya ve Afrika’da
Mondi markal› ürünleri sat›lmaktad›r. (Y›kar,
Metin, “Mustafa Boydak Marka’ya Konufltu”,
www.samanyoluhaber.com, 31/01/2007; siteye
eriflim 21/01/2008).
114
Yurtd›fl› TV reklam filmi (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 115
Evro’daki ‹stikbal bayi (Yunanistan)
(Bekir Boydak ve Hac› Boydak birlikte)
Larissa, ‹stikbal Bayi (Yunanistan)
Ekim 2008 itibariyle ‹stikbal’in yurtd›fl›nda herhangi bir üretim tesisi bulunmamaktad›r. Ancak
mobilya sektöründe navlunun yüksek tutarlara
ulaflmas› nedeniyle; girdi, iflçilik ve enerji maliyetlerinin düflük oldu¤u, sat›fl potansiyeli yüksek
olan pazarlara yak›n, olas› üretim birimleri araflt›r›lmaktad›r. Memduh Boydak görüflmemiz s›ras›nda, 2009’da Ukrayna’n›n 100-200 km. çevresindeki bir alanda, % 100 Boydak sermayesiyle
ilk yurtd›fl› üretim tesisinin kurulaca¤›n›n sinyallerini veriyor. Ard›ndan belirlenen öncelikli böl-
$100 milyon’luk bir ihracat gerçeklefltirdik.
Toplamda 80 ülkeye ihracat yap›yoruz. Ayr›ca iç pazarda elde etti¤imiz markalaflma deneyimini, baflka ülkelerde uygulamaya koymak istiyoruz" diyor.
Hac› Boydak ise özellikle Türkiye Cumhuriyeti’nin 57. hükümeti döneminde, D›fliflleri Bakan›
olarak ‹smail Cem’in, baflta Yunanistan olmak
üzere, komflu ülkelerle bafllatt›¤› dostluk iliflkilerinin önemini vurguluyor. Bu olumlu ikili iliflkile-
Türk flirketlerinin entegre tesislere sahip ve dünya pazarlar›na
daha yak›n olmalar› nedeniyle daha h›zl› hareket edebilmeleri
büyük bir avantaj.
gelere göre, Ortado¤u’da, Türki Cumhuriyetler’de ve Balkanlar’da yeni mobilya üretim tesislerinin gündeme gelmesi bekleniyor. Memduh
Boydak: "Özellikle iç pazardaki büyüme h›z›n›n azalmaya bafllad›¤› 2005’ten sonra, ihracata daha fazla önem vermeye bafllad›k.
2007 sonunda sadece mobilyada yaklafl›k
rin 17 A¤ustos 1999 depreminden sonra artarak
sürdü¤ünü ekliyor ve "Eskiden Yunanistan’da sataca¤›m›z ürünlere farkl› etiketler yap›flt›r›rd›k. Yunan alfabesiyle ‹stikbal etiketleri bast›r›rd›k. Art›k
kendi logomuzu ve kendi etiketlerimizi kullan›yoruz. Bunun için D›flifllerimize teflekkür borçluyuz.”
diyor. ‹stikbal, May›s 2007’de Yunanistan’da Larissa ve Gümülcine’de iki büyük ma¤aza aç›yor.
Amaçlar› ise, Yunanistan’daki ma¤aza say›s›n›
k›sa sürede 30’a ç›karmakt›r.
‹stikbal, May›s 2007’de Yunanistan’daki yeni
ma¤azalardan sonra, yurtd›fl›ndaki 111. ma¤azas›n› ‹ran’›n Tebriz flehrinde aç›yor. Bu ma¤azayla ‹ran’daki say› 34’e yükselirken, ‹stikbal 2009
sonunda ‹ran’daki toplam ma¤aza say›s›n› 50’ye
ç›karmay› planlamaktad›r. 2010 y›l›nda ulafl›lmas› hedeflenen münhas›r ‹stikbal ma¤azalar›n›n say›s› ise 300’dür.
Selanik, ‹stikbal bayi (Yunanistan)
115
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 116
ABD’de ‹stikbal ma¤azas›n›n içten ve d›fltan (gece) görünümü
"Markalaflma Varsa, Kim Korkar
Çin’den?”
116
Bunlar do¤rudan Boyteks Genel Müdürü
Orhan Çal›flkan’›n sözleri... Boyteks’in ara
mamûl üreticisi olarak, markalaflmay› bu
kadar vurgulamas› kayda de¤er. Orhan Çal›flkan, ‹stikbal ve Bellona markalar›na her
türlü kumafl› üreten flirketin Genel Müdürü
olarak çok net bir biçimde "Türk tekstili
marka yarat›r ve standart oluflturursa
Çin’den korkmas›na hiç gerek yok” diyor
("Hedefimiz 2007'de Dünya Liderli¤i'', www.kobifinans.com.tr, 31/03/2005; siteye eriflim
03/08/2005). Çünkü Çin’in en önemli avantaj›,
düflük maliyetli insan gücü. Bu ise temelde devletin sanayiciye sübvansiyon sa¤lamas›ndan
kaynaklan›yor. Di¤er önemli girdi maliyetlerinde, örne¤in elyaf fiyatlar›nda önemli farklar bulunmamakta. Böylelikle orta vadede Çin’in d›fl
pazarlardaki en önemli avantaj› ortadan kalkabilir. Çin’in en önemli dezavantajlar› ise daha çok
yap›sal problemler. Örne¤in servis kalitesindeki
eksiklik, üretimde esnek olamamak, mobilya gibi büyük hacimli mallar› ucuza tafl›yamamak ve
genelde kolay üretilebilen ürünleri üretmek. Bu
sorunlar› çözmek ise, o kadar kolay de¤il…
Bu nedenle Türk flirketlerinin entegre tesislere
sahip ve dünya pazarlar›na daha yak›n olmalar›
nedeniyle daha h›zl› hareket edebilmeleri büyük
bir avantaj. Bir de bunlara desen ve tasar›m konular›nda h›zla geliflen Türk uzmanl›¤›n› ekleyebilir, markalar›m›za bu ayr›flt›r›c› özellikleri yükleyebilir ve gereken marka yat›r›m›n› yapabilirsek, bu çok korktu¤umuz, gözümüzde pek büyüttü¤ümüz devle rahatl›kla yar›fl›r hale gelebili-
riz. Tüm bunlara ek olarak, ‹stikbal’i yak›n bir
gelecekte, flimdilik sadece ihracat yapt›¤› ABD,
Almanya, Rusya ve Kuzey Afrika gibi pazarlar›n
birinde hem üreten hem da¤›tan kimli¤i ile görebilirsek; bu, Boydak Grubu için büyük bir döngünün tamamlanmas› demek olacak. Kurulufl
y›llar›n›n ard›ndan, kuvvetlenerek büyüyebilmek
için daralarak uzmanlaflan, ard›ndan ileriye ve
geriye do¤ru entegrasyona giden fiirket, 2000’in
ikinci yar›s›nda dünyaya aç›labilmek için bu kez
de iflletme fonksiyonlar›n›n entegrasyonuna haz›rlan›yor.
2007’de Boydak Grubu 50. y›l›n› “‹stikbal 50 y›ld›r mutlulu¤un merkezinde” slogan›yla kutluyor.
Yaflam›m›z›n büyük bir bölümünün geçti¤i ve ailenin bir araya geldi¤i evi merkez olarak kabul
eden ‹stikbal, 50. y›l filminde, tüketicilerin yaflamlar›n›n her evresinde ‹stikbal markas›yla birlikte olduklar›n› vurguluyor. Çevre de¤iflse, kahramanlar›m›z büyüse de, ‹stikbal hep hayat›n
merkezinde yer almay› sürdürüyor. 50. y›l filmi
Grey imzas›yla yay›mlan›yor. Filmin yönetmeni
Bo Platt. Yap›mc›l›¤›n› ise POP Prodüksiyon üstleniyor.
‹ran, Irak, Suriye ve Fas’tan sonra ‹stikbal, Kas›m 2008’de Kuveyt’te
ilk ma¤azas›n› Dubai’de açar
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 117
‹stikbal, Dubai (Kuveyt) ma¤azas›n›n d›fltan görünüflü
117
‹stikbal 50. Y›l filminden kareler (Grey)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 118
Boydaklar ve Yönetim ‹lkeleri
Boydak Ailesi’nden, yafl ortalamalar› 45’›n alt›nda, alt›s› kuzen toplam sekiz kifli flu anda aktif
olarak yönetimde yer al›yor. ‹kinci ve üçüncü
kuflak kardefller ve kuzenler farkl› alanlar› yönetmekte. Birbirlerinin ifl alanlar›yla ilgili fikirlerini
söyleseler de, son söz her zaman Yönetim Kurulu Baflkan›’na ait (Balaban,Yasemin, "Kayseri’nin
Gücü", Capital, 01/03/2004; siteye eriflim
03/08/2005). Bu, ayn› zamanda di¤er Kayserili
flirketlerde de görülen önemli bir özelli¤in d›fla
yans›mas›. Kayserili flirketler aile geleneklerine
s›k› s›k›ya ba¤l›lar. Hac› Bey bu konuda da son
noktay› koyuyor: "Genelde Türkiye’deki yönetim
anlay›fl› ‘küçük olsun, benim olsun’ diye özetlenebilir. Halbuki biz, ‘bizim olsun, hepimizin olsun’
anlay›fl›n› benimsedik” diyor.
118
Mustafa Boydak ise bir röportaj›nda ifle bak›fllar›n› flu sözlerle özetlemektedir: "Büyüklerimiz ifli
devrederken bize söyledikleri ilk fley: ‘iflinizi önemseyin, iflinize sevginizi verin, iflinizi yaflay›n, çünkü baflar›n›n en önemli flart› iflini sevmek ve benimsemektir’ olmufltur. Bugün bu sözün ne kadar
do¤ru oldu¤unu daha iyi anl›yoruz. Ancak sevgi
ve özenle yap›lan ifllerin baflar›ya ulaflaca¤›n› bildi¤imiz için, tüm çal›flanlar›m›z›n ve ifl ortaklar›m›z›n da yapt›klar› iflten keyif alacaklar› bir ortam
oluflturmaya çal›fl›yoruz ve bu anlay›fl›m›zdan da
hiçbir dönem ödün vermek istemiyoruz. Boydak
Holding’in baflar›s›n›n en büyük s›rlar›ndan biri
bence budur…”
‹stikbal’de çal›flm›fl ilk ustalar›n çocuklar›n›n,
sembolik de olsa, hâlâ pay sahipleri aras›nda yer
ald›¤›n› tesadüfen ö¤reniyoruz. Çal›flanlar aras›ndaki uyum belli ki, yöneticiler taraf›ndan s›k›
s›k›ya uygulanan vefa duygular›yla pekiflmifl durumda. Ayr›ca babalar›n›n ilkelerini bugün ikinci
kuflak da sahiplenmifl durumda. Örne¤in babalar›n›n, “insani yönden de, büyüdükçe küçülmesini bilin” sözleri, firma kültüründeki alçak gönüllülü¤ün d›fla yans›mas›nda önemli bir etken…
39 y›ldan bu yana ‹stikbal Grubu’nda çal›flan
Mehmet Mert, 1969’da çocuk yaflta girdi¤i ‹stikbal’de daha ç›rakken, dürüstlü¤ün aile büyükleri taraf›ndan nas›l ödüllendirildi¤ini bize bir an›s› yard›m›yla aktar›yor. Mehmet Mert ifle yeni
Hac› Mustafa Boydak ve Hac› Sami Boydak ikinci nesil Boydak’larla birlikte
(soldan sa¤a: Hac› Boydak, H. Hüseyin Gürdo¤an, Hac› Mustafa Boydak, Hac› Sami Boydak ve Mustafa Boydak)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 119
‹stikbal’in kurucular›ndan Hac› Sami Boydak 2003’te o¤ullar› (soldan sa¤a) Memduh Boydak, Mustafa Boydak ve Hac› Boydak’la birlikte
119
girmifltir. Gelen telefonlara cevap vermek görevleri aras›ndad›r. Yine bir gün telefona cevap vermek için yaz›haneye girer. Telefon, Hac› Mustafa Boydak’ad›r. Mehmet Mert, Hac› Mustafa
Boydak’a seslenir ve odadan ç›kar. Daha sonra
Hac› Mustafa Boydak, Mehmet Mert’i yan›ya ça¤›r›r ve kendisine 2,5 TL verir. Mehmet Mert flafl›r›r ve iflin asl›n› daha sonra ustas› Ahmet Sevil’den ö¤renir. Hac› Mustafa Boydak önceden
telefonun bulundu¤u masan›n üzerine bozuk para b›rakm›flt›r. Ancak Mehmet Mert’in sergiledi¤i
dürüstlü¤ü görünce, kendisini o zaman önemli
bir miktar olan 2,5 TL’yla ödüllendirmek istemifltir.
Yusuf Boydak, Hac› Boydak’›n her zaman yönetimde sergiledi¤i anlay›fl ve hoflgörüden söz ediyor. Ticari aç›dan flirket yarar›na sonuçlanmayan bir durumla karfl›laflt›¤›nda dahi, bunun
özellikle flirketin aleyhine yap›lmad›¤›na emin
olduktan sonra, her zaman konuya sakin bir flekilde yaklaflt›¤›n› aktar›yor. Ayr›ca Hac› Sami ve
Hac› Mustafa Boydak’tan Aile’nin bugünkü fertlerine intikal etmifl olan, "iki adam›n ay›playaca¤› ifli yapmay›n”, "üretti¤iniz mala sahip ç›k›n”,
"iyi al›n, iyi sat›n ve iyi toplay›n (tahsilat› yap›n)",
"borcunuza sad›k olun”, "ifller kötü oldu¤unda
ümitsizli¤e düflmeyin, iyi oldu¤unda da fl›marma-
"Vatan, millet ve mukaddessatt›r. Biz bunlar için çal›fl›r›z, yoksa flöhret, saltanat ya da makam için de¤il”
Nazif Türko¤lu ise, Grup’ta herkesin do¤ru bildi¤inden ayr›lmadan, inand›¤›, düflündü¤ü görüflleri sonuna kadar savundu¤unu ve yönetimin
her zaman için farkl› seslere kulak verdi¤ini belirtiyor ve ekliyor: "Ancak zaman zaman, ‘iyi ki
beni dinlememifller’ dedi¤im durumlar da olmufltur!”
H. Hüseyin Gürdo¤an da Boydaklarla 30 y›ldan
fazla süren iflbirliklerinde uyumlu çal›flman›n
önemini vurgulayarak, “her fleyin bafl› dürüstlük”
demektedir.
y›n", "yafl tahtaya basmay›n” gibi ifle dair ilkelerin, aile üyeleriyle olan görüflmelerimizde s›k s›k
tekrarland›¤›na tan›k oluyoruz. Memduh Boydak, "biz ailemizden hangi yaflta olurlarsa
olsunlar müflterilerimize sayg› göstermesini
ö¤rendik. Bugün dahi bizden küçük bir müflteri bile içeri girse, biz o kifliye ‘abi’ diye hitap ederiz. Bu genel kural› çal›flanlar›m›z da
benimsemifllerdir. Bu da san›r›m kurumdafll›¤›n, ifli sahiplenmenin d›fla yans›mas›d›r.”
boydak kitap en son
120
1/9/09
11:22 AM
Page 120
Anne Huriye Boydak, o¤ullar› (soldan sa¤a ayakta duranlar): Bekir Boydak, Mustafa Boydak; (oturanlar) Hac› Boydak ve Memduh Boydak’la birlikte
(Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 150)
Hac› Boydak ve Ertu¤rul Sa¤lam do¤a sporlar›nda mola s›ras›nda
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 121
Boydak Grubu ve Sosyal Dayan›flma
Hac› Mustafa Boydak, aile de¤erlerini üç sözcükle özetliyor. Bunlar, "vatan, millet ve mukaddessatt›r. Biz bunlar için çal›fl›r›z, yoksa flöhret, saltanat ya da makam için de¤il.” diyor. Ve ekliyor:
"Dünyada iki tür insan vard›r. Birincisi ‘helâl olsun, haram olsun; yeter ki benim olsun’ görüflünü
benimser. Di¤eri ise, ‘ey Rabbim, güzelini, helâlini, iyisini ver’ diye dua eder. ‘Beni cehennem azab›ndan koru’ diyerek çal›fl›r ve hem dünyan›n hem
de ahiretin efendisi olur. Dünyadaki her fley bir
imtihand›r. ‹nsan da buna göre hareket etmelidir”
diyor. Boydak Ailesi dini de¤erlere s›k› s›k›ya
ba¤l›. Bu de¤erler ayn› zamanda yaflam biçimlerini, ticarete bak›fl aç›lar›n›, insana, çal›flanlar›na
verdikleri de¤eri belirliyor. Örne¤in tüm fabrikalarda ezan vakitlerinde hoparlörden ezan sesi
yükseliyor, o anda ifl kayb›na yol açmadan ve
mümkün oldu¤u ölçüde tüm çal›flanlar ayn› anda mescide yöneliyor. Bir di¤er deyiflle, görüflmelerimizde a¤›zlar›ndan dökülen sözcüklerin, gerçek hayatta da yafland›¤›na bizzat tan›k oluyoruz.
Grubun hay›rseverli¤e bak›fl aç›s›n› Nazif Türko¤lu bir baflka canl› örnekle aktar›yor: "Bir Ramazan ay›yd›, fiark›flla’dan bir ilkokul ö¤retmeni zi-
yaretime gelmiflti. Okulun müdürü akrabamd›. Biz
daha Osman Kavuncu’daki yerimizdeyiz. Yapt›rd›klar› okula 3. kat›n inflaat›n› da eklemek istediklerini, ancak çat›s›n› ç›kabildiklerini, ustalar›n ifle
devam edebilmek için demir ve çimentoya ihtiyaçlar› oldu¤unu söyledi. Biz de genelde Ramazan
aylar›nda bu tür yard›mlar yapt›¤›m›z için, ben
kendi kafamda bir hesap yapt›m. O dönemin paras›yla 1-2 milyon versek bu kiflileri memnun edece¤iz diye düflündüm. Tam o s›rada Hac› Emmi
(Hac› Mustafa Boydak) dükkana girdi. Ben de k›saca konuyu kendisine aktard›m. Bunun üzerine
Hac› Emmi: ‘Ben de sabahtan beri cebimde 50 milyonu gezdiriyordum, iyi bir yere denk gelsem de,
versem’ diyordum dedi ve 50 milyon TL’yi cebinden ç›kar›p bu okulun ö¤retmenine verdi. Tabii ziyaretime gelen ö¤retmen bu olay karfl›s›nda en az
benim kadar flafl›rd›. Y›llar sonra dahi bu yaflad›klar›n›, bulundu¤u çeflitli ortamlarda hayretler içinde tekrarlad›¤›n› duyduk” diyor.
Fakat öte yandan Boydak’lar›n gereksiz israfa
k›zd›klar›n›, küçük büyük ay›r›m› yapmadan gereksiz bir harcama karfl›s›nda ayn› hoflgörüyü
gösteremedikleri de bilinmekte. ‹stikbal çal›flanlar›ndan Mustafa Gayret bize Aile’nin tutumlulu¤una dair bir örnek veriyor. Mustafa Gayret
Boydak Ailesi, Müslümanl›k kadar di¤er inan›fllara ve dinlere de sayg›l›d›r.
Hac› Boydak bir heyetle birlikte Mardin’de K›rklar Kilisesi’ni ziyaret ediyor
121
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 122
122
Devlet Bakan› Nimet Çubukçu’yla bir davette (soldan sa¤a): Bekir Çalkan, Memduh Boydak, Nimet Çubukçu, Nazif Türko¤lu, Hac› Boydak, Ekrem Bakt›r
2006’da T.B.M.M. taraf›ndan illerin hay›rseverlerine verilen ödül töreninde, Kayseri’den bu ödüle lay›k görülen Hac› Boydak, flilti dönemin T.B.M.M Baflkan›
Bülent Ar›nç’tan al›rken Kayseri milletvekilleriyle birlikte
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 123
Erzurum’da 2006-2007 ders y›l›nda ö¤retime bafllayan Sami Boydak Anadolu Lisesi’nin d›fltan görünümü
1973’de henüz ‹stikbal’de çal›flmaya bafllamam›flt›r. Ancak ‹stikbal’in karfl›s›ndaki mobilyac›da döflemecilik yapmaktad›r. O günlerde Hac›
Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n babalar›n›n,
dükkan›n önünde dolafl›p, düz olmad›klar› için
çak›lamayan ve yere at›lan çivileri toplad›¤›n›
hat›rl›yor. Daha sonra Hac› Mehmet Boydak, bu
çivileri sacta ›s›t›p, çekiçle döverek düzeltir ve
yeni çivilerin aras›na katarm›fl. Mustafa Gayret,
bu kadar tutumlu olan Mehmet Boydak’›n o günlerde ayn› zamanlarda "toplamas›n› bilen kifli, da¤›tmas›n› da bilir” dedi¤ini bize aktar›yor ve Aile
fertlerinin bugün de paylaflmaktan ayr› bir mutluluk duyduklar›n› sözlerine eklemeyi ihmal etmiyor.
Hac› Boydak da bir mülakât›nda hay›rseverlik
konusuna flöyle de¤inmektedir: "Amcamla babam bizleri hay›r, hasenat ifllerine al›flt›rd›lar, teflvik ettiler. Zekât verilecek olsa, amcam bize verdirirdi. Zekât›n d›fl›ndaki ilk hay›r iflimiz olarak Hac›lar’daki sa¤l›k oca¤›n›
ve lojman› yapt›rm›flt›k. Hac› Mustafa Amcam bize hep ‘1’e 70 der’. Yani, 1 liral›k iyilik yaparsan, bu sana 70 lira olarak geri gelir." Ailenin uzun y›llar yaflad›¤› ev y›k›l›p, yerine
150 üniversite ö¤rencisine bar›nma imkân› tan›yan 14 katl› bir yurt yap›l›r. Ayr›ca Hac›lar Boydak ‹lkö¤retim Okulu, Sami Boydak Sa¤l›k Oca¤›, Lise Engelliler Rehabilitasyon Merkezi, Kayseri ‹stikbal Lisesi, Hac›lar Polis Merkezi ve içindeki 9 lojman ve bunun gibi aralar›nda cami,
deprem konutu, spor tesisleri gibi yap›lar›n bulundu¤u birçok sosyal yard›m›, Boydak Grubu
olarak üstlenirler (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Mu-
rat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 143).
Bunlar›n ötesinde aralar›nda Erciyes Üniversitesi’nin 3.000 personelinin çocuklar› için tasarlanan befl bloklu bir ilkö¤retim okulu, Erzurum’da
Sami Boydak Anadolu Lisesi, Cizre’de Özel ‹stikbal ‹lkö¤retim Okulu bulunan, toplam 30’dan
fazla eser 2008’e kadar hayata geçmifl durumdad›r. Konuflmalar›m›zda bundan sonraki hedeflerinin, her y›l do¤u ve güneydo¤u bölgelerimizde
yeni bir okulun temelinin at›lmas› oldu¤unu ö¤reniyoruz. Bu do¤rultuda Devlet Bakan› Nimet
Çubukçu’yla imzalad›klar› bir protokole göre ihtiyac› olan sosyal yard›m kurumlar›n›n oturma,
yatma ve ev tekstili ihtiyaçlar› ‹stikbal taraf›ndan
karfl›lanmaktad›r.
Ayr›ca Hac› Boydak, kendisinin, Mustafa Boydak’›n, Memduh Boydak’›n ve Bekir Boydak’›n
mezun olduklar› Gazi Pafla ‹lkö¤retim Okuluyla;
Erzurum’da Sami Boydak Anadolu Lisesi’nin yapt›r›lmas› nedeniyle
düzenlenen törende, Boydak Holding ad›na Yönetim Kurulu Baflkan›
Hac› Boydak, teflekkür plaketini 2 Temmuz 2006’da
Baflbakan Recep Tayyip Erdo¤an’dan al›rken
123
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 124
Boydak Holding taraf›ndan infla edilen Hac›lar Polis Merkezi’nin
d›fltan görünüflü
124
fiükrü Boydak ve Yusuf Boydak’›n bitirdikleri
Mustafa Özgür ‹lkö¤retim Okulu’nun restorasyonunu üstlendiklerini ve bu çal›flmalar›n 2007’de
bitirildi¤ini aktar›yor. Gazi Pafla ‹lkö¤retim Okulu bugün art›k bilgisayarl› ö¤retime geçmifl durumdad›r (Bu okul, ayn› zamanda 11. Cumhurbaflkan› Sn. Abdullah Gül’ün de mezun oldu¤u
ilkokul olarak bilinmekte).
Hac› Boydak 2006 y›l›nda, Boydak Ailesi’nin
temsil etti¤i ticari de¤erler nedeniyle “Y›l›n Ahisi”
ödülüne lay›k görülür. Ahilik, Selçuklu Dönemi’nde Anadolu Türkleri’nin sanat, ticaret ve
ekonomi alanlar›nda faaliyet gösteren kifliler taraf›ndan kurulmufl bir meslek örgütüdür. “Ahi”,
kardefl anlam›n› tafl›maktad›r. Bir di¤er yoruma
göre, “cömert” anlam›nda kullan›lmaktad›r. Ahili¤in baz› temel ilkeleri flöyle s›ralanmaktad›r:
"Gözü, gönlü ve kalbi tok olmak. Alçakgönüllü olmak, büyüklük ve gururdan kaç›nmak. Herkese
iyilik yapmak, iyiliklerini istemek. Hakka, hukuka, hak ölçüsüne ba¤l› kalmak. ‹nsanlar›n ifllerini
içten, gönülden ve güleryüzle yapmak. Fani dünyaya ait fleylerle ö¤ünmemek, böbürlenmemek...”
("Ahilik Nedir?", www.kirsehirozelidare.gov.tr;
siteye eriflim 26/02/2008). K›saca ahilik, günümüzde meslek odalar›n›n üstlenmifl oldu¤u düzenleyici rolde ve iyi tüccar olman›n kurallar›n›
ortaya koyan bir dayan›flma kurumudur. Türkiye
Esnaf ve Sanatkârlar Odalar›, baz› flehirlerde her
y›l Ahilik haftas› kutlamalar› düzenleyerek; gençlerin iyi yetiflmesine ve meslek kazanmalar›na
öncülük etmektedir. Keza zor ekonomik koflullarda, üyeler ve halk aras›nda dayan›flma özendirilmektedir. Aynen Kayseri’de oldu¤u gibi...
Cizre’deki Özel ‹stikbal ‹lkö¤retim ‹lkokulu ö¤rencileri ‹stikbal tesislerini ziyaretlerinde
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 125
kiflilerin de pay› bulunmakta. Bugün Hac›lar ilçesi, Türkiye’deki toplam 890 ilçe aras›nda, kalk›nm›fll›k s›rlamas›nda 43. s›radad›r. Bir di¤er
deyiflle baz› illerimizden daha ileridedir… Bugün
ilçede iflsizlik oran› s›f›ra yaklaflm›fl durumdad›r.
Ayn› zamanda Hac›lar Sosyal Dayan›flma ve
Yard›mlaflma Derne¤i Baflkan› olan H. Hüseyin
Gürdo¤an 2008’de sadece ba¤›fllardan oluflan
1,8 milyar YTL’lik bir kaynak yarat›ld›¤›n› söylemektedir. Böylelikle ilçede maddi gereksinimi
Kayseri Erciyes Üniversitesi taraf›ndan düzenlenen bir törende,
Hac› Boydak, Kayseri Belediye Baflkan› Mehmet Özhaseki ve Erciyes
Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cengiz Utafl’la birlikte
Öte yandan görüflmemiz s›ras›nda Hac›
Mustafa Boydak’›n yeni nesilden çok ümitli
oldu¤u izlenimini ediyoruz. Yafl›tlar›n›n aksine "nerede o eski günler, nerede bizim zaman›m›zdaki insan›n s›cakl›¤›, sevecenli¤i,
sayg›s›” demiyor. Tam aksine gelecek günlerin, eskiye göre çok daha iyi olaca¤›n›, yeni
neslin daha önemli ifllere imza ataca¤›n›
söylüyor. Belki de bu konuda söyledikleri
ayn› zamanda ailenin hay›r ifllerinin nedenini de aç›kl›yor. Hac› Mustafa Boydak; "‹fl
olan yerde, dedikodu olmaz, tembellik yap›lmaz ve nifak do¤maz” diyor.
2007’de ‹SO ‹lk 500’e giren flirketler aras›nda
Hac›lar’dan 7 flirket bulunmakta. Belli ki Hac›
Mustafa Boydak’›n gençlik y›llar›n› anarken sözünü etti¤i, "O y›llarda Hac›lar’da 20 adet kahvehane vard› ve kimsenin belinden silah› eksik olmazd›” nitelemesinden sonra, Hac›lar çok önemli yap›sal bir de¤iflim geçirmifl. Bugün 15.000 nüfuslu Hac›lar ilçesinde tek bir kahvehane bulunmakta. Yine Hac›lar’daki 13 kamu binas›ndan
12’si hay›rseverler taraf›ndan infla edilmifltir. Hay›rseverler, ifl ve afl olan yerde toplumsal sorunlar›n da azalaca¤› görüflünden yola ç›karak, ilçelerinden kazand›klar›n› ilçelerine geri vermekten
uzak durmam›fllar. Bu baflar›da do¤al olarak
Boydak Ailesi kadar, Hac›lar›n yetifltirdi¤i di¤er
Hac› Mustafa Boydak;
“gelecek günlerin, eskiye
göre çok daha iyi olaca¤›n›, yeni neslin daha önemli
ifllere imza ataca¤›n›”
söylüyor.
olanlara, hatta camilere yard›m bu fondan karfl›lanmaktad›r. Hac› Boydak, yaklafl›k 10 y›ld›r Hac›lar’daki camilerde, cemaatten para yard›m› talep edilmedi¤ini, camilerin ihtiyaçlar›n›n bu Dernek taraf›ndan giderildi¤ini belirtiyor. Ayr›ca camilerinin tamam›n›n tertemiz, kaloriferli ve konforlu oldu¤unu; sergiledikleri bu dayan›flma örne¤i nedeniyle Diyanet ‹flleri Baflkan› Ali Bardako¤lu’ndan teflekkür ald›klar›n› söylüyor. Ayr›ca
Dernek, maddi imkans›zl›klar nedeniyle e¤itimden mahrum olacak gençlere burs vermekte ve
geliflimlerini izlemektedir.
Hac› Boydak geleneksel Ahilik giysisiyle
125
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 126
Kurumsallaflma Üzerine
50 y›l öncesinde, 50 m2’lik bir do¤rama atölyesinde bafllayan üretim, 2008’de, bankac›l›k hariç
29 flirketle, 1 milyon m2’nin üstünde bir alana
yay›lan, 2,8 milyar YTL ciro yapan ve kendi alan›nda dünyadaki rakiplerine göre fark yaratan
bir holding yap›s›na ulaflm›fl bulunuyor. H›zl›
büyüme, beraberinde zorunlu olarak kurumsallaflmay› getiriyor.
dönüfltürülerek, üçüncü nesle b›rak›lm›fl olacak.
Bu esaslar›n ço¤u zaten bu kitab›n sat›r aralar›nda kendini belli etmekte. Örne¤in aile de¤erlerinin önemi, kararlar›n alt› kuzen taraf›ndan etrafl›ca görüflülerek, tart›fl›larak ortaklafla al›nmas›,
karar almadan önce Hac› Mustafa Boydak’a dan›fl›lmas›, sadece aile ba¤lar› nedeniyle kiflilerin
Boydak flirketlerinde tepe pozisyonlar›ndan ifle
bafllamamalar›, üçüncü neslin Boydak flirketlerinde çal›flacak niteliklerle donat›ld›ktan sonra
“Bir yerde adalet olmazsa, huzur da olmaz. Huzur olmay›nca
da hiçbir fley olmaz, ortaklar›n aras›nda problem olur”
126
Hac› Boydak ve fiükrü Boydak bu konudaki
kararl›l›klar›n› hemen dile getiriyorlar. Al›nan kararlar do¤rultusunda, üçüncü nesil
aile bireyleri dahil olmak üzere, konusunda
e¤itim alm›fl bireylerin ifle bafltan bafllay›p,
ehliyete ve k›deme göre terfi ettirilmeleri
sistemi getirilmifl bulunuyor. [Özellikle Türkiye’de her 100 flirketten 95’inin aile flirketi oldu¤u
ve bunlar›n da sadece % 35’inin yönetimi bir
sonraki kufla¤a devretme planlar› oldu¤u düflülünce, konunun ekonomimiz aç›s›ndan önemi
çok daha net ortaya ç›km›fl oluyor ("Üç Aile fiirketinden Birinin 5 Y›lda El De¤ifltirme Plan› Var”,
www.hurriyet.com.tr, 10/01/2008; siteye eriflim
10/01/2008)].
di¤er profesyoneller gibi liyakata göre terfi ettirilmeleri, yard›mseverlik, hak ve hukuku göz ard›
etmeme gibi... Liste uzay›p gidiyor. Ancak önemli olan bu özelliklerin tart›fl›larak ileriki y›llarda
yaz›l› kurallar haline getirilecek olmas›, kurumsallaflma konusunda at›lan ad›mlar hakk›nda bize önemli ipuçlar› veriyor.
Bekir Boydak kurumsallaflma ad›na daha
yap›lacak ifller olmas›na karfl›n; 1957’den
bugünlere gelirken kurumsallaflma ad›na
gerçeklefltirilen önemli ad›mlardan söz etmeyi ihmal etmiyor. "Eskiden tüm flirketlerin
Hac› Boydak: "Çocuklar›m›z› soyadlar› Boydak
diye bir yerlere getirirsek, hata etmifl oluruz. Hem
onlar ezilir, hem de profesyonellerimize adaletsizlik etmifl oluruz. Bir yerde adalet olmazsa, huzur
da olmaz. Huzur olmay›nca da hiçbir fley olmaz,
ortaklar›n aras›nda problem olur.” (...) "Ailemiz,
flirketin % 90’›n› temsil etmesine ve karar alacak
ço¤unlu¤umuz olmas›na ra¤men, ‘hissesi küçük’
demeyiz, davet eder, fikirlerini al›r›z, ak›l dan›fl›r›z, gönül ve r›zalar›n› mutlaka al›r›z” (Kalkan,
Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s.
149-150).
Kurumsallaflmada bir ad›m olarak kabul edilebilecek flekilde, Boydak flirketlerinde yap›labilecek
ve yap›lamayacak uygulamalar aile üyeleri taraf›ndan 2008’de yaz›l› belge haline getirilmekte.
Böylelikle aile flirketinde uzun y›llard›r pratikte
uygulanan esaslar, yaz›l› madde haline
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 127
yönetimlerinde aile bireyleri görev almaktayd›. Halbuki flimdi tüm flirketlerimizin genel
müdürleri profesyonel yöneticilerden olufluyor. fiirketlerimizi Aral›k 2003’te Holding
çat›s› alt›nda birlefltirdik ve halka aç›k
olmamam›za ra¤men her y›l ayr›nt›l› faaliyet
raporumuzu üretiyoruz. Mali denetim raporlar›n› aç›kl›yoruz. Zaten 29 flirkete ç›kt›¤›n›zda böyle bir ölçe¤i baflka türlü yönetmeniz mümkün olamaz." Bas›na yans›yan haberlerden, Grubun 2009’da halka aç›lma planlar›
içinde oldu¤unu ö¤reniyoruz. Belli ki, Grubun
girme karar› alaca¤› yeni ifltirakler netlefltikçe,
halka aç›lma plan› daha belirginleflecek.
2008’de Boydak Grubu
1957’den 2000’li y›llara gelirken, flirket birçok
önemli dönemeçten geçer. Sonuçta ise, tüm flirketleri ayn› çat› alt›nda birlefltirmek amac›yla,
Aral›k 2003’te Boydak Holding kurulur. Mart
2008’de Holding, 10 farkl› sektörde faaliyet gösteren, bankac›l›k hariç toplam 29 flirketten ve 9
markadan oluflmaktad›r. Boydak Holding baflta
mobilya sektörü olmak üzere, enerji, demir-çelik,
finans, lojistik, tekstil, kimya, pazarlama ve biliflim gibi sektörlerde faaliyet göstermekte ve
650’den fazla ürün üretmektedir. Mobilya ala-
Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, Capital dergisinin düzenledi¤i “Türkiye’nin En Be¤enilenleri 2007 Araflt›rmas›” nda, Mobilya sektörünün birincisi olarak, ödülünü Do¤an Burda ‹cra Kurulu Üyesi Orhan Taflk›n’dan al›rken
n›nda faaliyet gösteren üretim flirketleri, Merkez
Çelik, Boytafl, ‹stikbal ve Mondi’dir. Bunlardan
Mondi, fiubat 2006’da Holding bünyesine kat›lm›flt›r. Grubun mobilya markalar› ise, ‹stikbal,
‹stikbal Regina, Bellona, Bellona Hal›, Mondi,
Deco ve Hukla’d›r. Yine Holding çat›s› alt›nda
HES Kablo, Türkiye Finans Kat›l›m Bankas›,
Boyteks Tekstil Fabrikalar›, Form Sünger, Boyçelik, Boytrans yer almaktad›r. Biliflim sektöründe
ise HCS flirketi yer almaktad›r (Boydak Holding 2007 Faaliyet Raporu). Boydak Grubu’nun, finans hariç olarak, 2007 toplam ifl hacmi de¤erlendirildi¤inde, cironun % 45’lik bölümü
mobilyadan, % 22’lik bölümü kablodan, %10’u
(boru dahil olmak üzere) tel ve metalden, % 8’er-
Memduh Boydak, Cumhurbaflkan› Abdullah Gül’e Boydak tesislerinde bilgi verirken
127
boydak kitap en son
128
1/9/09
11:22 AM
Page 128
Boydak Holding, Hollanda Kraliçesi Beatrix’i Kayseri’de 1 Mart 2007’de a¤›rl›yor
lik bölümü tekstil ve kimyadan, % 3’ü biliflimden
ve % 2’si de di¤er sektörlerden oluflmaktad›r
(Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet,
18/05/2008, s. 13).
2008 ve sonras›nda yurtd›fl›ndaki faaliyet alanlar›n› geniflletebileceklerini ve pazardaki imkânlar
do¤rultusunda enerji ve di¤er gelecek vaad eden
alanlarda yat›r›m yapabileceklerini ö¤reniyoruz.
Ayr›ca yine Boydak Grubu’nun bugüne kadar
bilgi birikimi olan mobilya, kablo gibi öncelikli
alanlardaki deneyimlerini yurtd›fl›na tafl›ma haz›rl›¤› içinde olduklar›n› ve özellikle Çin, Rusya,
Ukrayna, Hindistan gibi potansiyel vaad eden
ülkelerde bu tür f›rsatlar› kollad›klar›n› anl›yoruz. Memduh Boydak,"h›zl› büyümenin beraberinde getirdi¤i ek sorumluluklar oluyor. Örne¤in
çal›flanlar›m›za, çözüm ortaklar›m›za, tedarikçilerimize karfl› da kendimizi sorumlu hissediyoruz.
Çünkü zaman içinde onlar da size ba¤›ml› hale
gelebiliyor. Sorumluluklar›m›z, kimi zaman bize
ek stres kayna¤› olsa da, büyümeye devam edece¤iz” diye vurguluyor. ‹stikbal ayn› zamanda “Capital” dergisinin düzenledi¤i ve 1.350 profesyonel yöneticinin oylar›yla belirlenen “Türkiye’nin
En Be¤enilenleri 2007 Araflt›rmas›”nda, Mobilya
sektörünün “en be¤enilen”i seçiliyor.
Holding, toplam 13.500 çal›flan› ve 3.000’e ulaflan bayi örgütüyle tüm Türkiye’ye yay›lm›fl bulunmaktad›r. Dünyada 100’ün üzerinde ülkeye
ihracat yapmaktad›r. Sadece mobilya ihracat›
yap›lan ülke say›s› ise 74’tür. Grup, 2006 y›l›nda
$180 milyon tutar›nda ihracat hacmine ulaflm›fl
olup, sadece mobilya ihracat› $100 milyona yaklaflm›flt›r. 2007’de $300 milyon olarak gerçekleflen ihracat›n, 2008’de $360 milyon olmas› hedeflenmektedir. Ayr›ca Kayseri’nin toplam ihracat›n›n % 25’i, Boydak Grup flirketleri taraf›ndan
gerçeklefltirilmektedir ("‹yi bir Tak›m›z”, Kaysobilgi, Temmuz 2005, Say› 57, s. 34-37).
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak ve Yönetim
Kurulu Baflkan Vekili Mustafa Boydak, Hollanda Kraliçesi Beatrix’i
a¤›rlad›klar› gün CNN muhabiriyle söyleflirken
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 129
Dönemin ekonomiden sorumlu Devlet Bakan› Ali Babacan ve
Hac› Boydak birlikte
Boydak Grubu, 2007’de de ‹SO Türkiye’nin ilk
500 büyük sanayi kuruluflu s›ralamas›nda 6 flirketiyle yer alm›fl bulunmaktad›r. Bunlar: 57. s›radaki HES Kablo, 119. s›rada Boytafl Mobilya A.fi.,
134. s›rada Merkez Çelik A.fi., 230. s›rada ‹stikbal Mobilya San. Tic. A.fi., 370. s›rada Boyteks
Tekstil A.fi. ve 439. s›radaki Boyçelik Metal Sanayi ve Ticaret A.fi.’dir (www.iso.org.tr/ 500buyuk;
siteye eriflim 25/08/2008). ‹lk kez 1997 sonuçlar›na göre Merkez Çelik’le 266. s›radan ‹SO ‹lk 500’e
giren Grubun, bu tarihten sonra sözü geçen listeye her y›l en az bir flirketini ekledi¤i bilinmektedir.
2003 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i yeni yat›r›mlarla
farkl› ifl kollar›nda % 40-50 oran›nda kapasite art›fl›n› gerçeklefltirmifl olan Boydak Holding,
2007’de ise, 2,8 milyar YTL’lik ciroya eriflmifltir.
Boytafl Genel Müdürü fiahin Nursaçan, 2007’de
Türk Patent Enstitüsü taraf›ndan verilen Tasar›m Tescil ödülünü
Baflbakan Recep T. Erdo¤an’dan al›rken
Bu toplamda, 1 milyar 105 milyon YTL’lik ciro ile
mobilya sektörü bafl› çekmektedir. Boydak Grubu’ndaki mobilyayla ilgili olan flirketlerin cirolar›n› birlikte de¤erlendirdi¤imizde ise, Türkiye’nin
‹lk 500 Sanayi Kuruluflu listesine 16. s›radan girebilecek hacimde bir flirket karfl›m›za ç›kmaktad›r [Vardar, Nükhet, "Büyüyebilmek için Küçülmesini Bilmek...‹stikbal”, Türk Markalar›-2,
Reklamc›l›k Vakf› Yay›nlar›, Aral›k 2008].
Boydak Grubu 2007’de 2006’ya göre, ciroda
% 16 oran›nda bir büyüme sa¤lam›flt›r. Boydak Holding’in 2007’deki cirosu 2,8 milyar
YTL’ye ulaflm›flt›r. 2008 ciro hedefi, % 25
büyümeyle 3,5 milyar YTL’dir. Mobilya Grubu, 2007 sonu itibariyle, 1.300.000 kanepe,
Hac› Boydak, Pakistan’› ziyaretinde Pakistan Devlet Baflkan› Pervez Müflerref ile birlikte
129
boydak kitap en son
130
1/9/09
11:22 AM
Page 130
Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak 2008 Bayi Toplant›s›’nda konuflma yaparken
850.000 baza, 150.000 tak›m koltuk,
100.000 sehpa, 850.000 m3 sünger, 50.000
ton çelik tel, 1.600.000 yatak, 4.500.000
adet ev tekstili ve yemek, yatak ve genç odas›n› içeren 7.000.000 m3 panel mobilya üretmifltir. Mobilya Grubu’nun içinde bulundu¤u at›l›mlar göz önünde bulunduruldu¤unda, bu say›lar›n neredeyse günlük artt›¤›n›
söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Boydak Mobilya Grubu 2008’de, dünya mobilya sektöründe ilk befl aras›nda yer almaktad›r.
Boydak Grubu ve ‹stikbal, 50. y›llar›nda elde ettikleri bu baflar›y› yine bayileriyle birlikte Antalya’da 30 Mart-2 Nisan 2008 tarihlerinde kutlar.
Türkiye s›ralamas›nda ilk befle giren bayilere plaketleri takdim edilir. Bu toplant›da bayilere seslenen Hac› Boydak, Türkiye’de son y›llarda
önemli bir büyüme ivmesi yakaland›¤›n› belirterek, her çal›flan›n moralini yüksek tutmas› gerekti¤ini söyleyerek, yüksek moralle ülkemizin daha
da h›zl› büyüyece¤ini vurgular. Boydak Holding
Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak da
"‹stikbal için 50 y›l›n anlam›, sadece geçirilmifl zaman de¤ildir. Bizler flu anda 50 y›ll›k bilgiye, 50
y›ll›k tecrübeye, 50 y›ll›k kültüre, 50 y›ll›k ifl ahlak›na sahip bir kurumun parças›y›z” der.
2006 y›l›nda toplam $ 73 milyon tutar›nda yeni
yat›r›m gerçeklefltiren Boydak Holding, Adapazar› ve Kayseri’de üç yeni üretim tesisi kurmufltur. Holding’in 2007 ihracat hedefi, $ 225 milyon
iken, $ 251 milyon olarak gerçekleflmifltir.
2007’de Boyteks, Boytafl, Form Sünger ve Boyçelik üretim tesislerinde kapasite art›r›m›na yönelik
yat›r›mlar yap›lm›flt›r ve yurtd›fl›ndakilerle birlikte, 2007’de $ 70 milyon tutar›nda ek yat›r›m
gerçekleflmifltir. Geçmifl y›llarda oldu¤u gibi
Grup, Ar-Ge yat›r›mlar›n› sürdürmektedir.
2008’de öngörülen Ar-Ge bütçesi $12 milyon’dur. Boydak Grubu, Türkiye için oluflturulan
fabrika ligi s›ralamas›nda, 8 fabrikas›yla Türkiye’deki en fazla fabrikaya sahip olan gruplar ara-
30 Mart-2 Nisan 2008’de Antalya’da yap›lan Bayi Toplant›s›’nda bayiler plaketleriyle
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 131
Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak 2008 Antalya
Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak 2008 Antalya
Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken
s›nda 20. s›rada bulunmaktad›r. ("Fabrika Ligi’nde Koç, 61 Fabrikayla Lider", www.milliyet.com.tr, 05/10/2007; siteye eriflim 05/10/2007).
2008’de Boydak Grubu’na ait toplam 11 fabrika bulunmaktad›r ve bunlar›n 9’u Kayseri’dedir.
‹stikbal Mobilya Genel Müdürü Memduh
Boydak’›n bir röportajda, 2005 sonras›nda
as›l amaçlar›n›n, yurtd›fl›nda markalaflma
çabalar›na h›z vermek ve ihracat›n toplam
ciro içindeki pay›n› % 40’lara ç›karabilmek
oldu¤unu belirtmektedir ("‹stikbal Yurtd›fl›nda
300 Sat›fl Noktas› Açacak”, www.kobifinans.com.tr,
15/04/2005;
siteye
eriflim
03/08/2005). Bu sözlerden ‹stikbal markas›
için yurtd›fl› pazarlar›n öneminin giderek artaca¤› izlenimini ediniyoruz. Yine görüflmemiz s›ras›nda Memduh Boydak, markalar›n›n dünyadaki üreticiler taraf›ndan iyi bilindi¤ini; güvenilir, itibarl› bir marka olarak
an›ld›klar›n› memnuniyetle belirtiyor. Özellikle Hukla, Regina gibi yurtd›fl› iflbirliklerinin,
Boydak isminin dünyada tan›nmas›nda önemli
bir rol oynad›¤›n› ve belki bu yabanc› iflbirliklerinin flu ana kadar Boydak Grubu’na en büyük getirisinin bu oldu¤unu ekliyor. "Hedefimiz 5-10 y›l
içinde Türkiye’nin dünyaya arma¤an edece¤i ilk
befl marka aras›nda bulunmakt›r” diyor. 2008 y›l›
‹stikbal için farkl› bir anlam daha tafl›maktad›r.
Devlet deste¤iyle 2003 y›l›nda Türk markalar›n›n
sesini dünyada daha çok duyurmak amac›yla
bafllat›lan ve May›s 2008’de toplam 51 markay›
içeren Turquality projesine, ‹stikbal ve Bellona
markalar› dahil olmufltur. Böylelikle ‹stikbal ve
Bellona sadece sözcüklerle yetinmeyip, dünya
markas› olmak için gerekli ad›mlar› atmaktad›r.
Hac› Boydak da görüflmemiz s›ras›nda "Dünya
markas› olmam›z gerekir diyoruz. Bununla ilgili
bir gün bir bayi toplant›m›zda duygusal bir konuflma yapt›m ve ‘memleketimize döviz kazand›r-
‹stikbal yetkililerinden ald›¤›m›z bilgilere göre,
kay›tl› pazar içinde Türkiye’nin en büyük yatak
üreticisi olan ‹stikbal, 2006 sonunda yatakta
% 25’lik bir pazar pay›na sahiptir. ‹stikbal
2006’da 150.000 adet yatak kapasiteli Adapazar› fabrikas›n›n yat›r›mlar›n› da tamamlayarak, bu
ek tesisi üretime açm›flt›r. Ayr›ca markal› mobilyalar aras›nda Boydak Holding’in pay›n›n % 20’nin
üzerinde oldu¤u bilinmektedir.
Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak 2008 Antalya
Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken
131
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 132
mam›z lâz›m’ dedim. Bunun için ‘e¤er ihracat›m›z
ithâlât›m›z› aflmazsa, hakk›m› helal etmem’ dedim. Boyteks’in 2007’deki ihracat›n›n $46 milyon,
ithâlât›n›n ise $27 milyon oldu¤unu ö¤renince çok
sevindim. Eskiden yat›r›mlar›m›z için çok makine
ithâlât›m›z olurdu. Bu nedenle ihracat›m›z ithâlât› bir türlü geçemiyordu. fiimdi toplamda 70 ülkeye yaklafl›k $100 milyon mobilya ihracat› yap›yoruz. S›f›rdan bu rakama erifltik."
"Hedefimiz 5-10 y›l içinde
Türkiye’nin dünyaya arma¤an edece¤i ilk befl marka
aras›nda bulunmakt›r”
132
Öte yandan Aral›k 2004-Ocak 2005 döneminde
Brandlab taraf›ndan ‹stikbal için yap›lan bir
araflt›rma, yurtiçinde haz›r mobilya kategorisinde yeni mobilya almay› düflünenlerin % 1516’lar, yatak ve yatak bazas› yenilemeyi düflünenlerin ise % 20’lerde oldu¤unu gösteriyor. Haz›r mobilya kategorisinde tercih edilen markalara
Do¤ufl Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ferit fiahenk, Garanti Bankas› Genel Müdürü Ergun Özen ve di¤er Do¤ufl Grubu yöneticileri, Boydak Holding’i ziyaretleri s›ras›nda
göz att›¤›m›zda ise, markas›zlar›n hâlâ % 13’lerde
oldu¤unu, ancak tüketiciler taraf›ndan ‹stikbal
markas›n›n % 24, Bellona’n›n ise % 31 oran›nda
tercih edildi¤ini görüyoruz.
‹stikbal’in medya ajans› Mindshare taraf›ndan
2007 y›l›nda Türkiye’nin 9 flehir merkezinde, 15-
Haz›r mobilya kategorisinde tercih edilen markalar
Boydak Holding’ten sa¤lanan Brandlab “‹stikbal Marka Takip - 2004” araflt›rma sonuçlar›d›r (Aral›k 2004-Ocak 2005, Brandlab)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 133
‹stanbul Ticaret Odas› Baflkan› Murat Yalç›ntafl, Boyteks’i ziyareti s›ras›nda
Mustafa Boydak ve Hac› Boydak’la beraber
65 yafl aral›¤›nda, A, B, C1 ve C2 sosyoekonomik
statüye dahil, ortaokul ve üstü e¤itime sahip
2.000 denekle yürütülen Dimension 3D araflt›rmas›, sektörlere göre tüketicilerin markalarla
olan iliflkisini inceliyor ve tüketicileri markaya
aflina olandan en sad›k olana do¤ru grupluyor.
Marka piramidi ad› verilen bu gruplamada, en
alt dilim tüketici-marka aras›ndaki en zay›f; en
üst dilim ise en kuvvetli iliflkiyi belirtmekte. Araflt›rma sonuçlar›na göre, mobilya ve ev tekstili
sektöründe tüketicilerin % 93’ü ‹stikbal markas›n› duymufl ya da denemifl, bunlar›n % 49’u sat›n
almay› düflünüyor, sat›n almay› düflünenlerin de
% 49’u markan›n sundu¤u de¤erleri s›ralayabiliyor. Bu oran›n içinde yer alanlar›n % 48’i ise ‹stikbal’in rakiplere göre üstünlü¤ü oldu¤unu belirtiyor, onlar›n da % 34’ü kendini markaya ba¤l› olarak görüyor.
Koç Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Koç, Boydak tesislerini ziyareti
s›ras›nda Hac› Boydak’la beraber
tim azl›¤›, ne birikim eksikli¤i, ne de deneyim k›s›t› bir engel de¤ildir…. Mustafa Boydak ikinci kufla¤›n aileden gelen deneyim ve
birikimlere, edindikleri iyi e¤itimleri de eklediklerini belirterek, "üniversite e¤itimi ufkumuzu bat›ya yöneltti. Türkiye’ni do¤usunda çok popüler olan ismimizin bat›da hiç
bilinmedi¤ini farkettik. Yüzümüzü Türkiye’nin bat›s›na çevirince sektörde önemli
oyunculardan biri olaca¤›m›z› tescillemifl olduk” diyor ve "üçüncü nesle kurumsal yönetim ilkelerine uygun bir yetki devri yaparsak, Grup bir s›çrama daha yaflayacakt›r" diye ekleyerek, gelecekte Holding’in öncelikleri
hakk›nda flimdiden bize baz› bilgiler veriyor (E.
Türk, E. Ergin, P. Çelik, S. Arman, "Anadolu'nun
Genç Kaplanlar›, Hepsi Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki, 12/07/2004).
"Babalar›m›z nas›l bizim önümüzü açt›larsa, bizim de gelecek
nesillerin önünü açmam›z laz›m”
‹stikbal 45. y›l tan›t›m filminde belirtildi¤i
gibi; "belki her fley el yordam›yla yap›l›yordu, belki her fley bugünle k›yaslan›nca çok
s›radand›, belki her fley küçük bir Anadolu
kenti ve çevresinde olup bitiyordu, ama bunlar›n hiçbirisi büyük hedefler koymaya engel
de¤ildi.” ‹flte ‹stikbal’in bizlere sundu¤u öyküden ç›karabilece¤imiz k›ssadan hisse…
Zeka ve çal›flma h›rs›, baflarma azmiyle birleflince ortaya öyle bir güç ç›kar ki, bu gücün
elinden hiçbir hedef kurtulamaz! Bu güce
sahip olabilen nadir kifliler için ise, ne e¤i-
Mustafa Boydak flirket içindeki sorumluluklar›n›n yan› s›ra, 1998’den bu yana TÜS‹AD üyeli¤ini ve Mart 2005’den beri Kayseri Sanayi Odas›
Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’n› sürdürmekte. Kendisine Boydak kimli¤inin d›fl›nda, meslek örgütlerine bu kadar emek veren bir kifli olarak, Boydak Holding’i nas›l de¤erlendirdi¤ini sordu¤umuzda, düflüncelerini flöyle özetliyor: "Boydak
Ailesi alçakgönüllüdür, itibarl›d›r, sayg›l›d›r, aile
bireyleri aras›nda her zaman birlik, beraberlik ve
dayan›flma vard›r. Keflke Türkiye’de 20 kadar daha Boydak Holding gibi flirket olsa…”
133
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 134
Hac› Boydak ise her konuda oldu¤u gibi son
noktay› flu sözlerle koyuyor: "Babalar›m›z nas›l
bizim önümüzü açt›larsa, bizim de gelecek
nesillerin önünü açmam›z laz›m. Onlar›n
bayra¤› daha ileriye tafl›malar› gerekir. Dünyay› takip etmeleri gerekir. E¤er bizim yapt›¤›m›z gibi, s›rt s›rta verirlerse ve Grubu ileriye götürmek için çaba harcarlarsa, fiirketimizi büyütmek mümkün olur. Babalar›m›z›n
50 m2’lik bir dükkanda bafllad›klar› bu ifli
bizler, 1 milyon m2’den daha büyük bir ala-
na yay›lan bir Holding’e çevirdik. Üçüncü
nesilden bunu daha sonraki basamaklara
tafl›malar›n› bekliyoruz. Dünya flirketi olmal›y›z. Bugün yaklafl›k $2,5 milyar’l›k bir flirketten bahsediyorsak da, gidece¤imiz daha
çok yol var. Hedeflerimizi büyük tutmal›y›z.
Dünyada imalâtç› olarak da söz sahibi olmal›y›z. Kendi markalar›m›zla dünyaya aç›lmal›y›z. Hep dedi¤imiz gibi, bu bir bayrak
yar›fl›…"
134
‹stikbal, "Ev Ödemiz Hiç Bitmeyecek" bafll›kl› reklamla, 24 Kas›m 2007’de Ö¤retmenler Günü’nü kutluyor (Atlantis)
boydak kitap en son
1/9/09
11:22 AM
Page 135
135
Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, dönemin D›fliflleri Bakan› Sn. Abdullah Gül’le birlikte
Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Baflkan› R›fat Hisarc›kl›o¤lu’yla birlikte
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 136
136
Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, Cumhurbaflkan› Sn. Abdullah Gül’le birlikte
(Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 147)
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 137
137
2007’de Boydak Ailesi üyeleri bir arada
(soldan sa¤a: Bekir Boydak, Yusuf Boydak, fiükrü Boydak, Hac› Boydak, Mustafa Boydak ve Memduh Boydak)
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 138
138
Kayseri Cumhuriyet Meydan›’n›n 2006’daki görünümü
(Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 1880-2006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5, Kayseri, 2006, s.196-97)
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 139
139
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 140
140
Eski Sanayi, Osman Kavuncu Caddesi’nin 2004’teki görünümü
(Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 1880-2006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5, Kayseri, 2006, s.189)
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 141
141
boydak kitap en son
142
1/9/09
11:23 AM
Page 142
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 143
3- Kitapta Tan›kl›¤›na Baflvurulan
Sözlü Kaynaklar
143
(Soyad› ve ‹sim s›ras›na göre)
Akda¤, Yusuf
Andaç, Do¤an
Aytulun, Metin
Boydak, Bekir
Boydak, Hac›
Boydak, Hac› Mustafa
Boydak, Mehmet
Boydak, Memduh
Boydak, Mustafa
Boydak, fiükrü
Boydak, Yusuf
Çetinkaya, Muzaffer
Durmufl, Murtaza
Gayret, Mustafa
Gökçek, Halis
Gürdo¤an, Hasan Hüseyin
Karavil, Abdülkadir
Mert, Aytekin
Mert, Mehmet
Türko¤lu, Nazif
Uyan›k, Bilal
boydak kitap en son
144
1/9/09
11:23 AM
Page 144
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 145
4- Kaynakça
"296 Patent Baflvurusuyla Türkiye, Dünyada
30’uncu”, Hürriyet ‹K, 02/03/2008, s. 20.
Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2004.
Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2006.
“AB Sürecinde Mobilya Sektörü", Kas›m 2006,
www.kobi-efor.com.tr; siteye eriflim 08/02/2008.
“Ahilik Nedir?", www.kirsehirozelidare.gov.tr;
siteye eriflim 26/02/2008.
"Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri", http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye
eriflim 21/01/2008.
Arpac›, Emin, Halil Baflar›r ve Selim K›l›ç, Modüler Mobilya Üretim Tesisi Fizibilite Etüdü, Bolu Ticaret ve Sanayi Odas›, Ankara, May›s
1998.
Balaban, Yasemin, "Kayseri’nin Gücü", Capital,
01/03/2004; siteye eriflim 03/08/2005.
Baflgelen, Nezih, Bir Zamanlar Kayseri, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar› Bir Zamanlar Kentler Dizisi, No: 7, Kentbank, Ofset Yap›mevi, ‹stanbul,
1998.
"Bellona 10. Y›l›n› Kutlad›”, www.mercektv.com,
15/04/2007; siteye eriflim 18/01/2008.
Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2007.
"Boydak Holding, Ar-Ge ve Tasar›m Çal›flmalar›
ile Liderli¤ini Sürdürüyor”, ‹stikbal Bas›n Bülteni, 08/05/2006.
Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda
Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007.
De Turck, Bart, The Competitiveness of the
Furniture Industry, Union Européenne de
l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005.
"Dünyan›n En Küçük Mobilya Atölyesi”,
www.referansgazetesi.com, 29/10/2005; siteye
eriflim 31/01/2008.
Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet,
18/05/2008, s. 13.
"Elektromanyetik Dalga Art›k Yata¤a Giremeyecek”, Hürriyet, 09/04/2008, s. 11.
145
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 146
"Fabrika Ligi’nde Koç, 61 Fabrikayla Lider",
www.milliyet.com.tr, 05/10/2007; siteye eriflim
05/10/2007.
"Genç Yaflta ‹flin Bafl›na Geçtiler”, Kaysobilgi,
Kas›m-Aral›k 2006, Say›: 66, s. 80-82.
Göktafl, Osman, Mehmet Çolak, Ertan Özen,
Melda Çolak, Ali Demirayak, “Fonksiyonelli¤i
Art›r›c› Aksesuarlar›n Mobilya Sat›fl› ve Kâr Oran› Üzerindeki Etkileri," Pazarlama Dünyas›,
Temmuz-A¤ustos 2005, Say› 4, s. 16-20.
"Hedefimiz 2007'de Dünya Liderli¤i'', www.kobifinans.com.tr, 31/03/2005; siteye eriflim
03/08/2005.
“HES Kablo’yu Dünya Çap›nda Bir Firma Haline
Getirece¤iz”, Kaysobilgi May›s - Haziran 2008,
Say› 75, s. 84-85.
146
"Hülya Avflar’a ‘Marka’ Ödülü”, www.milliyet.com.tr,
11/02/2008;
siteye
eriflim
11/02/2008.
"IKEA, Komflunun Ekme¤i”, www.yenisafak.com.tr,
08/05/2007;
siteye
eriflim
21/01/2008.
‹çer, ‹smail, Ad›n› Kayseri’den Alanlar, Zambak Yay›nlar›, Kayseri, 2004.
Institut Français de la Mode, Study on the
Competitiveness, Economic Situation and
Location of Production in the Textiles and
Clothing, Footwear, Leather and Furniture
Industries, Final Report (Volume 1 & 2),
May 15th 2007, European Commission Enterprise and Industry Directorate-General, Paris.
International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture
Markets: A Review, Geneva, 2005.
"‹stikbal 50 Y›ld›r Mutlulu¤un Merkezinde”,
‹stikbal Bas›n Bülteni, 17/10/2007.
"‹stikbal Grubu, Boydak Holding Oluyor”,
www.zaman.com.tr, 27/05/2002; siteye eriflim
03/08/2005.
"‹stikbal Mutfak’›n Yurtd›fl› Hedef Pazar› Ortado¤u”, (www.finansalforum.com.tr’den al›nm›flt›r)
www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008.
"‹stikbal Yurtd›fl›nda 300 Sat›fl Noktas› Açacak”,
www.kobifinans.com.tr, 15/04/2005; siteye
eriflim 03/08/2005.
"‹stikbal’den Ikea’n›n Memleketine Yat›r›m”,
(www.radikal.com.tr’den al›nm›flt›r) www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008.
"‹yi bir Tak›m›z”, Kaysobilgi, Temmuz 2005,
Say› 57, s. 34-37.
Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri,
2006.
Kamer, Özlem, "Ortakl›¤a Kap›m›z Aç›k”, (Bugün
Gazetesi’nden al›nm›flt›r). www.patronlardünyas›.com; siteye eriflim 18/01/2008.
Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 18802006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5,
Kayseri, 2006.
Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve
Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret
Odas›, ‹stanbul, 2003.
"Kayseri’de Do¤duk Ama Kalmay›z”, www.istegundem.com, 14/12/2007; siteye eriflim
18/01/2008.
"Kayseri’den Yeni bir Sabanc› Do¤uyor”,
www.turkticaret.net; siteye eriflim 03/08/2005.
www.iso.org.tr/ 500buyuk; siteye eriflim
26/09/2007 ve 25/08/2008.
Kayseri Erciyes Özel Say›s›, Kayseri ‹li Yard›m Derne¤i, May›s 1969.
"‹stikbal 50 Ülkeye Mobilya Sat›yor”,
www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008.
Kayseri Sanayi Odas› ‹nteraktif Tan›t›m
CD’si, 2007.
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 147
Kayseri Ville aux Mausoles, Publié par la Direction Générale de la Presse, de la Radiodiffusion et du Tourisme, November 27, 1952.
Kars, Zübeyir, Milli Mücadelede Kayseri, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, No: 1469, Baflvuru Eserleri Dizisi, No: 7, Ankara, 1993.
Mavi, Burak, "Kuzen Boydaklar", Forbes’dan
al›nt›, http://www.ekocerceve. com; siteye eriflim 18/01/2008.
Milliyet Business Perakende, 18/11/2007.
T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›
Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”,
Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s. 117-163.
Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi
Baflkanl›¤›, Ankara, 2000.
Türk, Eylem, Evrim Ergin, P›nar Çelik, Serkan
Arman, "Anadolu'nun Genç Kaplanlar›, Hepsi
Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki,
12/07/2004.
Milliyet Emlak, 26/01/2008, Say›: 150 (IMOB Eki).
"Mobilya Sektörü Art›k Temperli Cam Kullan›yor”, www.kenthaber.com, 13/01/2006; siteye
eriflim 18/01/2008.
"Mobilya Sektöründe Markalaflma Hareketi”,
www.sivrilermobilya.com; siteye eriflim
18/01/2008.
Özyalç›n Hüdaverdi, “Boydak Holding”,
www.gozlemgazetesi.com, 27/01/2007; siteye
eriflim 18/01/2008.
Rochet, Delphine, Monographs on the Situation of Social Partner Organisations in the
Candidate Countries (Bulgaria, Romania
and Turkey): Furniture Industry, Universite
Catholique de Louvain, Institute des Sciences du
Travail, December 2006, s. 23-33.
"Türkiye Finans’›n Yüzde 60’› NCB’nin”, Referans, 1-2 Mart 2008, s. 5.
"Türkiye’nin En Büyük ‘Ev Concept’ Ma¤azas›
Kayseri’de”, www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008.
U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”,
Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan
konuflma sunumu, Türk Patent Enstitüsü, ‹stanbul, 25/10/2007.
Uzunay, Birol, "‹stikbal Kanepe’nin Hikayesi",
www.dekarasyon.info, Aksiyon, Say›: 392,
10/06/2002; siteye eriflim 21/01/2008.
"Üç Aile fiirketinden Birinin 5 Y›lda El De¤ifltirme Plan› Var”, www.hurriyet.com.tr ,
10/01/2008; siteye eriflim 10/01/2008.
Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri
(OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001.
Vardar, Nükhet, "Büyüyebilmek için Küçülmesini Bilmek...‹stikbal”, Türk Markalar›-2, Reklamc›l›k Vakf› Yay›nlar›, Aral›k 2008.
Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri
(OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Ocak 2006.
Vatan Kayseri Tarih ‹lavesi, Vatan Memleket
Serisi, No: 61, 11/03/1953.
Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam›
Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977.
Senel, Ahmet, Hilmi Toker, Mehmet Çolak, Ergun Baysal, "Mobilya Üretiminde Kaliteyi Etkileyen Faktörler", Pazarlama Dünyas›, TemmuzA¤ustos 2005, Say› 4, s. 22-26.
Vatan Kayseri Tarih ‹lavesi, Vatan Memleket
Serisi, No: 62, 18/03/1953.
Yeniçeri, Bar›fl, Mobilya Sektörü D›fl Pazar
Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, A¤ustos 2002.
147
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 148
Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü
Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç
‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005.
148
Y›kar, Metin, “Mustafa Boydak Marka’ya Konufltu”, www.samanyoluhaber.com, 31/01/2007;
siteye eriflim 21/01/2008.
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 149
5- Mobilya Sektörüyle ‹lgili Bilgi Al›nabilecek
Ulusal ve Uluslararas› Kurulufllar
149
American Association for Testing and Materials
(ASTM) [http://www.astm.org]
European Committee for Standardization (CEN)
[http://www.cen.eu]
American Home Furnishing Alliance (AHFA)
[http://www.ahfa.us]
European Furniture Industries Confederation
(EFIC) [http://www.efic.eu]
American National Standards Institute (ANSI)
[http://www.ansi.org]
The Foundation for Design Integrity
[http://www.ffdi.org]
Belgian Furniture Online
[http://www.belgofurn.com]
Furniture Industry Research
[http://www.fira.co.uk]
Business and Institutional Furniture Manufacturer’s Association (BIFMA)
[http://www.bifma.com]
Furniture Society
[http://www.furnituresociety.org]
Central Anatolian Wood and Forestry Products
Exporters Union
[http://www.turkishfurniture.org]
Centre for the Promotion of Imports from Developing Countries (CBI) [http://www.cbi.eu]
Centro Studi Industria Leggera (CSIL)
[http://www.csilmilano.com/furniture]
Design Centre Stuttgart
[http://www.design-center.de]
Association
Innovation Relay Centre Ege (IRC Ege)
[http://irc.ege.edu.tr]
International Development Association of the
Furniture Industry of Japan (IDAFI)
[http://www.idafij.or.jp]
International Organization for Standardization
(ISO) [http://www.iso.org]
International Trade Centre (ITC)
[http://www.intracen.org]
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 150
International Tropical Timber Organization
(ITTO) [http://www.itto.or.jp]
The Trading Portal for the Furnishing Industry
[http://www.corridor.com]
Mobilya Sanayicileri Derne¤i (MOSDER)
[http://www.mosder.org.tr]
[http://www.turkmobilya.com]
Ofis Mobilyalar› Sanayii
ve ‹fladamlar› Derne¤i (OMS‹AD)
[www.omsiad.org.tr]
Organisation for Economic Co-operation and
Development (OECD) [http://www.oecd.org]
T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›
Müsteflarl›¤› (DPT) [www.dpt.gov.tr]
T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM)
[http://www.dtm.gov.tr]
T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi (‹GEME)
[http://www.igeme.gov.tr]
150
T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Orta
Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B)
[http://www.oaib.gov.tr]
T.C. Türkiye Patent Enstitüsü (TPE)
[http://www.tpe.gov.tr]
Yukar›da adresleri verilen web siteleri, 30 May›s 2008 itibariyle geçerlidir.
Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K)
[http://www.tuik.gov.tr]
Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB)
[http://www.tobb.org.tr]
Union Europeenne de L'ameublement (UEA) European Furniture Manufacturers Federation
[http://www.ueanet.com]
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) [http://www.unctad.org]
United Nations Statistics Division (UNSD)
[http://unstats.un.org]
The Weekly Business Newspaper of the Furniture
Industry [http://www.furnituretoday.com]
[http://www.worldfurnitureonline.com]
World Trade Organization (WTO)
[http://www.wto.org]
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 151
6- Kifliler ve Firmalar Dizini
‹sim
Sayfa no.
‹sim
Sayfa no.
Akademi Ajans.. ....................................74, 75
Bayar, Celâl ..................................................38
Akda¤, Recep................................................26
Baylar, Nuri............................................46, 47
Akda¤, Yusuf. ..................................56, 70, 93
Beko ..............................................................62
Alfa Möbel........................7, 9, 95, 97, 113, 96
Bellona A.fi. ...................... 33, 65, 82, 83, 88,
Anadolu Dörtler Mobilya ve
Ma¤azac›l›k Tic. ve San. A.fi. 43, 50, 57, 79
91, 92, 93, 114, 116, 127, 131, 132, 145
Anadolu Finans....................................99, 100
Andaç, Do¤an ..............................................43
Arçelik ..........................................................74
Ar›nç, Bülent ..............................................122
Arsav, Ali ......................................................47
Bepafl Dayan›kl› Tük. Mal. Paz. A.fi. ....92, 93
Boyçelik Metal Sanayi ve Ticaret A.fi.
76, 77, 127, 129, 130
Boydak Ailesi ..................7, 42, 43, 47, 66, 70,
71, 72, 74, 76, 81, 91, 95, 98, 99, 100, 101,
118, 121, 124, 125, 133, 137
Arzu Mobilya................................................43
Boydak, Bekir ......................7, 51, 67, 68, 69,
Atatürk, Mustafa Kemal ............................11
70, 71, 73, 75, 80, 86, 87, 88, 92, 93, 95, 99,
Atlantis Reklam Ajans›................2, 7, 84, 86,
101, 106, 115, 120, 123, 126, 131, 137
89, 90, 92, 93, 94, 95, 102, 103, 104, 106, 107,
Boydak D›fl Ticaret A.fi. ....................97, 113
108, 109, 110, 111, 112, 114, 134
Boydak, Hac› Mehmet ..........65, 76, 78, 123
Aytulun, Metin ..................................7, 95, 97
Boydak, Hac› Mustafa ..............7, 35, 36, 38,
Bakt›r, Ekrem ............................................122
40,41, 42, 43, 46, 47, 49, 60, 67, 118, 119,
Bakt›ro¤lu Ailesi ..........................................43
121, 125, 126
Bardako¤lu, Ali ..........................................125
Boydak, Hac› Sami ....................8, 35, 40, 41,
Bar›önü, K›vanç ........................................108
42, 47, 49, 62, 66, 67, 68, 69, 98, 118, 119, 123
151
boydak kitap en son
1/9/09
‹sim
152
11:23 AM
Page 152
Sayfa no.
‹sim
Sayfa no.
Boydak Holding....................2, 3, 7, 8, 26, 33,
Deco ................................................91, 92, 127
38, 42, 44, 49, 50, 51, 58, 59, 60, 67, 72, 74,
Depo Film ..................................................104
82, 87, 91, 92, 96, 99, 101, 102, 118, 123, 124,
Derin, Mustafa ............................................42
126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 145,
Dörtler Ticaret..............................................43
146, 147,
Durmufl, Murtaza ..............................7, 72, 91
Boydak, Huriye ..........................................120
Emek Ailesi ..................................................43
Boydak, Mehmet ..................7, 40, 41, 42, 46,
Emin Pastaneleri ........................................70
51, 57, 123
Erdo¤an, Recep Tayyip ............................123
Boydak, Memduh ................7, 46, 48, 49, 65,
Erkan, Sadettin ......................................42, 46
67, 68, 69, 71, 73, 74, 75, 79, 80, 84, 85, 86,
Family Finans Kurumu A.fi. ....................100
88, 95, 101, 115, 119, 120, 122, 123, 127, 128,
Form Sünger Yatak San. ve Tic. A.fi.........9,
131, 137
84, 127, 130
Boydak, Meral..............................................79
Gayret, Mustafa................................7, 47, 81,
Boydak, Mustafa ..................7, 40, 41, 49, 50,
84, 101, 121, 133
51, 62, 63, 66, 67, 68, 69, 80, 81, 85, 86, 91,
Gecem Yataklar› ..........................................51
95, 99, 100, 101, 102, 106, 114, 118, 119, 120,
Gökçek, Halis ..........................................7, 66
123, 128, 133, 135, 137, 148
Grey Reklam Ajans› ..........................116, 117
Boydak, Sefure ............................................38
Gül, Abdullah ..............26, 124, 127, 135, 136
Boydak, fiükrü ......................7, 38, 43, 46, 48,
Gürdo¤an Ailesi ..........................................99
51, 56, 57, 58, 59, 60, 66, 68, 74, 75, 85, 86,
Gürdo¤an, Hasan Hüseyin..................41, 99,
91, 92, 95, 100, 124, 126, 130, 137
118, 119, 125, 143
Boydak, Yusuf ......................7, 43, 46, 48, 49,
Halis Ticaret ................................................62
50, 57, 60, 74, 79, 80, 86, 88, 93, 95, 101, 119,
Harrods ........................................................68
124, 137
Has Çelik ......................................................57
Boypafl Dayan›kl› Tüketim Mallar›
Pazarlama A.fi. ......................................92, 93
HES Cabling Systems (HCS) Kablolama
Sist. San. ve Tic. A.fi. ........................99, 127
Boytafl Mobilya San. ve Tic. A.fi. ........9, 30,
HES Hac›lar Elektrik Sanayi
ve Ticaret A.fi. ..................................8, 42, 46,
33, 81, 91, 92, 98, 127, 129, 130
Boyteks Tekstil Sanayi ve Tic. A.fi. ..........9,
34, 98, 104, 110, 116, 127, 129, 130, 133
Brandlab......................................................132
Budak, Mustafa............................................56
Büyükm›hç›, Mehmet ..................................67
Cem, ‹smail ................................................115
Çal›flkan, Orhan ........................................116
Çalkan, Bekir..............................................122
Çetinkaya, Muzaffer........................7, 86, 106
Ǜplak, Hikmet ............................................70
Çubukçu, Nimet ................................122, 123
67, 69, 80, 99, 127, 129, 146
Hisar Tekstil ................................................70
Hisarc›kl›o¤lu, R›fat ..................................135
Hollanda Kraliçesi Beatrix ......................128
Hukla ......................................88, 91, 127, 131
‹mik, ‹lhan ..................................................101
‹stikbal Çelik Eflya Kollektif fiirketi ..43, 60
‹stikbal Mobilya San. ve Tic. A.fi. ....21, 24,
28, 33, 34, 43, 46, 47, 51, 52, 53, 54, 56, 58,
60, 62, 66, 69, 70, 71, 75, 76, 80, 82, 88, 91,
95, 98, 99, 129, 131
boydak kitap en son
1/9/09
‹sim
11:23 AM
Page 153
Sayfa no.
‹sim
Sayfa no.
‹stikbal Regina Mutfak ve Banyo ....................
Öztaflk›n, Y›lmaz ..................................70, 71
92, 93, 127
Platt, Bo ......................................................116
Kahraman, Naim ........................................70
POP Prodüksiyon ......................................116
Kala Film ....................................................108
Rafineri Reklam Ajans› ............................108
Kara, Selçuk ................................................40
Reklamc›lar Derne¤i ................................102
Karavil Ticaret ............................................60
Sabah Yataklar› ..........................................51
Karavil, Abdülkadir ....................7, 62, 65, 66
Sa¤lam, Ertu¤rul ........................................120
Kavuncu, Osman ......................36, 38, 40, 46,
Sar› Çam Mobilya........................................56
121, 140, 147
Sorak, Ömer Faruk ....................................104
K›rklar Kilisesi ..........................................121
Sönmezer, Hüsnü ........................................59
Klan Reklam Ajans› ..........................104, 105
Sunset International Trade L.L.C. ..........113
Koç, Mustafa ..............................................133
fiahenk, Ferit ..............................................132
Konfor Yataklar› ..........................................51
Tanr›diler, Cemal ........................................41
Konuk, Mehmet ..........................................36
Taflk›n, Orhan ............................................127
Konuk, Osman ................................36, 41, 51
Topalo¤lu, Mustafa ..................................104
Leggett and Platt Inc.................................103
Türkiye Finans Kat›l›m Bankas› A.fi. ..........
Marmara Yataklar› ......................................71
100, 101, 127, 147
Merkez Çelik Sanayi ve Ticaret A.fi. ..............9,
Türko¤lu, Nazif ................................7, 51, 58,
30, 32, 33, 47, 57, 59, 67, 76, 77, 78, 79, 80,
59, 60, 61, 62, 72, 77, 78, 86, 95, 119, 121, 122
84, 98, 103, 127, 129
Unak›tan, Kemal..........................................26
Mert, Aytekin ..................7, 47, 51, 57, 75, 81
Utafl, Cengiz ..............................................125
Mert, Mehmet ........7, 47, 49, 57, 81, 118, 119
Uyan›k, Bilal ............................................7, 82
Metsan ..........................................................76
Uzay Dersanesi ............................................68
Mindshare ..........................................114, 132
Ülker..............................................66, 100, 101
Mondi Yatak ve Mob. San. ve Tic. A.fi. ......
Ülker, Murat ......................................100, 101
82, 83, 114, 127
Ümitli, Y›lmaz ..............................................62
Murtazao¤ullar› ..........................................66
Ünal, Fethi....................................................92
Müflerrref, Pervez ......................................129
Ünal, ‹smet ..................................................66
Nacar, Yunus......................................100, 101
Ütnü, Bahattin ..........................................101
Nasco Nasreddin Holding ........................103
Yalç›ntafl, Murat ........................................133
National Commercial Bank, The ............100
Yang›n, Sami ................................................76
Özemek Mobilya..........................................56
Yatafl..................................................32, 70, 71
Özen, Ergun................................................132
Yeflil Hoca ....................................................41
Özer, Murat ............................................50, 70
Y›ld›r›m, Binali ............................................26
Özhaseki, Mehmet ..............................38, 125
Yön Pazarlama ............................................66
Özkaya, Halit ..............................................57
153
boydak kitap en son
154
1/9/09
11:23 AM
Page 154
boydak kitap en son
1/9/09
11:23 AM
Page 155
155
boydak kitap en son
156
1/9/09
11:23 AM
Page 156