ERGANİ ÇİMENTO FABRİKASI MODERNİZASYON YATIRIMI ve

Transkript

LİMAK ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
ERGANİ ÇİMENTO FABRİKASI
MODERNİZASYON YATIRIMI
ve
KAPASİTE ARTIRIMI
NİHAİ ÇED RAPORU
CİLT -I-
Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Şirinevler Mahallesi
Ankara, 2011
Serdar Mühendislik Çevre ve Atık Yönetimi
İnşaat Taahhüt Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
Adres: Oğuzlar Mahallesi Ceyhun Atıf Kansu Caddesi
1370. Sokak No:16/12 Balgat, 06520 Ankara
Telefon: +90 312 287 35 11 (pbx) Faks: +90 312 287 35 12
İnternet: www.serdar.com.tr
e-mail: [email protected]
Ergani Çimento Fabrikası
Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı
LİMAK Çimento San. ve Tic. A.Ş.
Başlık Sayfası
PROJE SAHİBİNİN ADI
Limak Çimento San. ve Tic. A.Ş.
ADRESİ
Elazığ Yolu Üzeri 2. Km.
Ergani/DİYARBAKIR
TELEFON VE FAKS NUMARALARI
Tel : (0412) 611 52 60
Fax : (0 412) 611 52 48
PROJENİN ADI
Ergani Çimento Fabrikası Modernizasyon
Yatırımı ve Kapasite Artırımı
PROJE BEDELİ
75.000.000 Dolar
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK
ADRESİ:
(İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ)
Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Şirinevler
Mahallesi
ÇED Alanı Sınır Koordinatları
6o’lik UTM Koordinatları
PROJE İÇİN
SEÇİLEN YERİN
KOORDİNATLARI,
ZONE
Coğrafik Koordinatlar
Nokta No
Y (Sağa)
X (Yukarı)
Nokta No
Y (Sağa)
X (Yukarı)
1. Nokta
565336
4236879
1. Nokta
38,2760234
39,7467226
2. Nokta
565291
4236885
2. Nokta
38,2760807
39,7462088
3. Nokta
565292
4236896
3. Nokta
38,2761798
39,7462212
4. Nokta
565287
4236897
4. Nokta
38,2761892
39,7461642
5. Nokta
565285
4236897
5. Nokta
38,2761893
39,7461413
6. Nokta
565280
4236897
6. Nokta
38,2761897
39,7460841
7. Nokta
565279
4236886
7. Nokta
38,2760906
39,7460717
8. Nokta
565237
4236892
8. Nokta
38,2761477
39,7455921
9. Nokta
565201
4236885
9. Nokta
38,2760873
39,7451799
10. Nokta
565098
4236924
10. Nokta
38,2764462
39,7440060
11. Nokta
565072
4236932
11. Nokta
38,2765202
39,7437095
12. Nokta
564994
4236976
12. Nokta
38,2769223
39,7428219
13. Nokta
564959
4237004
13. Nokta
38,2771772
39,7424243
14. Nokta
564884
4237051
14. Nokta
38,2776062
39,7415712
15. Nokta
564853
4237069
15. Nokta
38,2777706
39,7412185
16. Nokta
564814
4237092
16. Nokta
38,2779807
39,7407747
17. Nokta
564808
4237100
17. Nokta
38,2780532
39,7407069
18. Nokta
564760
4237128
18. Nokta
38,2783090
39,7401607
19. Nokta
564698
4237191
19. Nokta
38,2788812
39,7394577
20. Nokta
564650
4237239
20. Nokta
38,2793172
39,7389133
21. Nokta
564616
4237258
21. Nokta
38,2794909
39,7385263
22. Nokta
564682
4237512
22. Nokta
38,2817751
39,7393041
23. Nokta
564719
4237526
23. Nokta
38,2818986
39,7397284
2
24. Nokta
564739
4237539
24. Nokta
38,2820143
39,7399582
25. Nokta
564762
4237550
25. Nokta
38,2821118
39,7402222
26. Nokta
564778
4237559
26. Nokta
38,2821917
39,7404059
27. Nokta
564808
4237552
27. Nokta
38,2821265
39,7407483
28. Nokta
564826
4237554
28. Nokta
38,2821432
39,7409542
29. Nokta
564853
4237563
29. Nokta
38,2822224
39,7412638
30. Nokta
564880
4237585
30. Nokta
38,2824187
39,7415745
31. Nokta
564896
4237606
31. Nokta
38,2826068
39,7417593
32. Nokta
565321
4236994
32. Nokta
38,2770608
39,7465618
PROJENİN
ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ
YERİ
(SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)
EK– I Listesi
Çevresel Etki Değerlendirmesi
Uygulanacak Projeler Listesi
31- Çimento Fabrikaları veya Klinker
Üretim Tesisleri.
NİHAİ ÇED RAPORUNU
HAZIRLAYAN KURULUŞUN/
ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI
Serdar Mühendislik Çevre ve Atık
Yönetimi İnşaat Taah. San. ve Tic. Ltd.
Şti.
NİHAİ ÇED RAPORUNU
HAZIRLAYAN KURULUŞUN/
ÇALIŞMA GRUBUNUN
ADRESİ, TELEFON VE FAX
NUMARALARI
NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM
TARİHİ(GÜN, AY, YIL)
Oğuzlar Mahallesi Ceyhun Atıf Kansu
Caddesi 1370. Sokak No:16/12 Balgat,
06520 Ankara
+90 312 287 35 11
+90 312 287 35 12
30.11.2011
3
Önsöz
Bu rapor, Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Şirinevler Mahallesi’nde Limak Çimento
San. ve Tic. A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Ergani Çimento Fabrikası
Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı’na ilişkin projenin özelliklerini, yerini, olası
etkilerini ve öngörülen önlemleri ortaya koymak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak
amacıyla hazırlanmıştır.
Ergani Çimento Fabrikası L43 A3 Pafta, 2 Ada, 7-8-9-11 Nolu Parseller; 339 Ada,
21 Nolu Parsel; 378 Ada, 2-3-13 Nolu Parseller; 382 Ada, 4-5-6-7-8-9-10 Nolu Parseller;
384 Ada, 1-62-65-66-67-68-69-70 Nolu Parseller; 526 Ada, 1-2 Nolu Parseller; 527 Ada, 6
Nolu Parsellerde 407.007 m2’lik (40,7ha) açık alan içersinde 35.337 m2’lik kapalı alan
üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir.
Söz konusu projenin ilk bölümünde proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet
amaçları, önem ve gerekliliği, projenin fiziksel özellikleri, proje kapsamındaki ünitelerin
özellikleri ile kullanılacak proses yöntemleri, yatırımcı tarafından araştırılan ana
alternatiflerin bir özeti ve seçilen yer ile kullanılan teknolojinin seçiliş nedenlerinin
belirtilmesi gibi hususlar göz önünde bulundurularak projenin tanımı yapılmıştır. Raporun
ikinci bölümünde proje için seçilen yerin konumu, proje kapsamındaki ünitelerin konumu,
proje alanına ait koordinatlar gibi yeri tanıtıcı bilgiler verilmiştir.
Raporun üçüncü bölümünde önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan
çevrenin nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikleri, doğal afet durumu,
toprak, su ve hava özellikleri, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, sahip olduğu mimari ve
arkeolojik mirası, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi ve
yukarıdaki faktörlerin birbirleri arasındaki ilişkileri göz önünde bulundurularak proje yeri
ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri açıklanmıştır.
Raporun dördüncü bölümünde proje için kullanılacak alan, doğal kaynakların
kullanımı, kirleticilerin miktarı, atmosferik koşullar ile kirleticilerin etkileşimi, çevreye
rahatsızlık verebilecek olası sorunların açıklanması ve atıkların minimizasyonu, yatırımın
çevreye olan etkilerinin değerlendirilmesinde kullanılan tahmin yöntemlerinin genel
tanıtımı, çevreye olabilecek olumsuz etkilerin azaltılması için alınması düşünülen
önlemlerin tanıtımı gibi hususlar göz önünde bulundurularak projenin önemli çevresel
etkileri ve alınacak önlemler açıklanmıştır.
Raporun bir sonraki bölümünde projeden etkilenmesi olası halk belirlenerek halkın
görüşleri ÇED çalışmasına yansıtılmış, görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar
belirlenmiş ve bu konuda verilebilecek diğer bilgi ve belgeler sunulmuştur.
Raporun son bölümünde yukarıda bahsi geçen başlıklara göre temin edilen
bilgilerin teknik olmayan bir özeti verilmiştir.
Raporun eklerinde ise projeyi tanıtıcı çeşitli plan, harita ve belgeler ile birlikte
raporu hazırlayan çalışma grubunun tanıtımına ilişkin dokümanlar yer almaktadır.
4
İçindekiler
İçindekiler.............................................................................................................................. 5
Tablolar Dizini..................................................................................................................... 10
Şekiller Dizini...................................................................................................................... 12
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI ve AMACI ................................................................... 1
I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar), Hizmet
Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama
Tablosu, Çevresel Fayda Maliyet Analizinin Yapılması ............................... 1
I.2. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi
Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Faaliyet Üniteleri Dışındaki
Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler........................................................... 9
I.3. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses Akım
Şeması .............................................................................................................. 21
I.4. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl ve
Nereden Temin Edileceği ............................................................................... 24
I.5. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere Ne
Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması ........................................... 28
I.6. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin
Tanımlanması.................................................................................................. 29
I.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinaların, Araçların ve Aletlerin Miktar ve
Özellikleri ........................................................................................................ 30
I.8. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi
.......................................................................................................................... 30
BÖLÜM II.PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU.............................................. 32
II.1. Bölgeye İlişkin Varsa 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 Ölçekli Yürürlükte Bulunan
Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası
İle Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve
Faaliyet Alanının Plan Üzerinde İşaretlenmesi ........................................... 32
II.2. 1/25.000 ve 1/5.000’lik Hâlihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli 1 km’
lik Yarıçap Üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem
Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi
Alanları, Ulaşım Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma
Alanları, Diğer Stratejik Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen
Alanlarının Gösterimi .................................................................................... 32
II.3. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin,
Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki
Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen
5
Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve
Yükseklikleri, Sızdırmasız Fosseptik, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye
Binalarının Gösterilmesi)............................................................................... 33
II.4. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait Panoromik
Fotoğrafların Eklenmesi ................................................................................ 35
BÖLÜM III. PROJE YERİ ve ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL
ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal
Kaynakların Kullanımı)................................................................................. 37
III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve Çalışma Alanı Stratigrafik Jeoloji, Jeomorfoloji,
Yapısal Jeoloji, Benzersiz Oluşumlar, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Çığ,
Sel, Kaya Düşmesi, Jeoteknik Değerlendirme (Mühendislik Jeolojisi,
Stabilite, Zemin Emniyeti), 1/25.000’lik Harita ve Kesitler, (Genel Jeoloji
Başlığı Altında Bölgenin Genel Jeoloji Haritası, İnceleme Alanının
Jeolojisi Başlığı Altında Stratigrafik Kesit Konulması).............................. 37
III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu ............................................................................. 41
III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını Gibi 7269
Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar) ........... 41
III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay
Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve
Etkileri, İnceleme Alanı ve Çevresinin Diri Fay Haritasında Yeri
Belirlenerek İnceleme Alanının Kaçıncı Derece Deprem Bölgesinde Yer
Aldığı ve Yapılacak Yapıların İlgili Deprem Yönetmeliğine Göre
İncelenmesi, Son Dönemlerdeki Depremler, Türkiye Deprem Bölgesi
Haritasının Eklenmesi)................................................................................... 42
III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan
Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (Sahanın Genel
Karakteri, Yeraltı Su Seviyesi, Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu,
Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu)............................... 45
III.4. Alana ve Yakın Çevresine İlişkin Hidrolojik Özelliklerin Verilmesi, Yüzeysel Su
Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına
Mesafeleri ve Debileri..................................................................................... 46
III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Mesafesi. 46
III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları ................................ 50
III.5. Flora ve Fauna [Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Türler, Endemik
Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslararası
Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Bu Çalışmaların Hangi
Dönemde Yapıldığı, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların
Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları ve Tehlike
Kategorilerinin Red Data Book’ a Göre İrdelenmesi, Flora Tablosunun
Oluşturulması, Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu İle Yaşama
6
Ortamları, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre İncelenmesi,
Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi Kapsamında
Bulunan Türlerin Belirlenmesi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek
Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (Flora-Fauna
Tespitinin Kim Tarafından, Hangi Tarihlerde Yapıldığının Belirtilmesi)]
.......................................................................................................................... 50
III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler........................................................................ 67
III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı, Yamaç
Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Toprak Koruma
Projesinin Yapılması, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır
vb.).................................................................................................................... 67
III.8. Tarım ve Hayvancılık, (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım
Arazilerin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim
Miktarları, Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları) ............. 87
III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve
Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları,
Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban
Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve
Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel
Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su
Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve
Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına
Mesafeleri ve Olası Etkileri............................................................................ 96
III.10. Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları, Kapladığı
Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma
ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerin
İrdelenmesi ve Alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya
Mesafesinin Belirtilmesi).............................................................................. 103
III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi (Toprak,
Hava, Su ve Radyoaktif vb. Kirlilik Açısından Değerlendirmenin
Yapılması, Varsa Analiz Sonuçlarının Eklenmesi).................................... 105
BÖLÜM IV.A. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ ve ALINACAK
ÖNLEMLER................................................................................................. 109
IV.A.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini
Amacıyla Elden Çıkarılmış Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi
Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Civardaki Tarım
Alanlarına Olabilecek Etkileri ve Alınan Önlemler .................................. 109
IVA.2. Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne
Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı
Malzemelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya
Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları ......................................................... 111
7
IV.A.3. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler..................................................... 112
IV.A.4. Yerleşimler (İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler, Alınacak
Önlemler ve Mesafeleri) ............................................................................... 112
IV.A.5. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik
Değişiklikler, Göç Hareketi) ........................................................................ 114
IV.A.6. Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı .................................................... 116
IV.A.7. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı,
Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan
Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre
Miktarları, Oluşacak Atık suların Cins ve Miktarları, Bertaraf
Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar, (Burada gerekli izinler alınmalı
ve izin belgeleri ayrıca sızdırmasız fosseptiğin vaziyet planı rapora
eklenmelidir.) ................................................................................................ 116
IV.A.8. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri,
Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne
Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak
Emisyonlar ve Alınacak Önlemler .............................................................. 120
IV.A.9. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının, Torbalı Jet-Plus Ve Elektro
Filtrelerin Kapasiteleri ve Yerlerinin Gösterilmesi................................... 121
IV.A.10. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Üretim Nedeni İle
Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi,
Gürültüyü Azaltmak İçin Alınacak Önlemler, Akustik Rapor................ 122
IV.A.11. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Meydana Gelebilecek Katı,
Tehlikeli (Atık Yağ, vs.) ve Tıbbi Atıkların Cinsi, Miktarı ve Özellikleri,
Ne Şekilde Bertaraf Edileceği (Atıklarla İlgili Gerekli İzinler Alınmalı ve
İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir)........................................................... 122
IV.A.12. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden,
Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları,
Depolanmaları ve Kullanımları................................................................... 126
IV.A.13. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve Çevre
Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler ...................... 126
IV.A.14. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergahı, Şekli,
Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin
Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre
Konumu, Faaliyet İçin Kullanılacak Araçları Kaldırıp Kaldıramayacağı,
Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.) ..... 127
IV.A.15. Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi (Tesis İzni ve Açılma
Ruhsatı İle İlgili Bilgilerin ve Taahhüdün Yer Alması) ............................ 129
8
IV.A.16. Acil Eylem Planı (Ünitelerde Meydana Gelebilecek Muhtemel Kaza, Toz
Tutma Ünitelerinin Devre Dışı Kalması, Yangın, Deprem, Sel ve Sabotaja
Karşı Alınması Gerekli Önlemler) .............................................................. 130
IV.A.17. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu
Etkilere Karşı Alınacak Önlemler (Arazi Islahı, İşletme Sonu ve Uzun
Süreli Saha Bakım Programı, Rehabilitasyon ve Rekreasyon Çalışmaları,
Mevcut Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri ve İzlenmesi)...... 131
BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI ................................................................................. 133
Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda
Verilebilecek Bilgi ve Belgeler ..................................................................... 133
BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN
BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ ................................... 135
EKLER
.........................................................................................................................140
Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi, Belge
ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar.................................. 140
NOTLAR ve KAYNAKLAR .......................................................................................... 142
ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI .............. 146
9
Tablolar Dizini
Tablo 1 Kişi Başına Çimento Tüketimi................................................................................. 4
Tablo 2 İç Piyasada Oluşması Tahmin Edilen Çimento Tüketimi ........................................ 5
Tablo 3 İç Piyasada Çimento Toplam Satış Miktarları ......................................................... 5
Tablo 4 Bölgelere Göre Çimento Kapasite Miktarları .......................................................... 5
Tablo 5 Zamanlama Tablosu ................................................................................................. 8
Tablo 6 Kapasite Artışı Yapılması Planlanan Üniteler ....................................................... 12
Tablo 7 ÇED Alanı Sınır Koordinatları............................................................................... 36
Tablo 8 Bölgede meydana gelen önemli depremler ............................................................ 44
Tablo 9 Diyarbakır içme suyu kaynaklarının adı, kaynak yeri, bağlı olduğu bölge............ 50
Tablo 10 Proje alanı ve yakın çevresinde bulunması muhtemel bitki türleri ...................... 53
Tablo 11 Proje alanı ve etki alanında bulunan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması
muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri.................................................... 58
Tablo 12 Proje alanı ve etki alanında bulunan ve habitat özelliği nedeniyle alanda
bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türler ........................................ 59
Tablo 13 Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan, Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması
Muhtemel Kuş (Aves) Türleri...................................................................... 61
Tablo 14 Proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması
muhtemel memeli (Mammalia) türleri......................................................... 65
Tablo 15 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Uzun Yıllar
Ortalaması Basınç Değerleri (hPa) .............................................................. 68
Tablo 16 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Sıcaklık Değerleri
Tablosu......................................................................................................... 68
Tablo 17 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Sıcaklık
Değerleri Tablosu ........................................................................................ 69
Tablo 18 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Minimum Sıcaklık
Tablo 19 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yağış Değerleri
Tablosu......................................................................................................... 69
Tablo 20 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Nispi Nem Değerleri
Tablosu......................................................................................................... 70
Tablo 21 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Buharlaşma
Tablo 22 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Sayılı Günler
Dağılımı Tablosu ......................................................................................... 71
Tablo 23 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Rüzgarın
Yönü ve Hızı Değerleri Tablosu ................................................................. 79
Tablo 24 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Fırtınalı ve Kuvvetli
Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Tablosu ....................................................... 78
Tablo 25 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Ortalama Rüzgâr
Hızı Tablosu................................................................................................. 77
Tablo 26 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yönlere Göre
Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı Değerleri................................................. 72
Tablo 27 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere Ait
Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı .......................................... 74
Tablo 28 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yönlere ve Esme
Hızlarına Göre Ortalama Rüzgâr Hız Değerleri Tablosu ............................ 76
10
Tablo 29 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere Ait
Yönlere Göre Rüzgârın Ortalama Hızı Değerleri Tablosu .......................... 76
Tablo 30 Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Sınıfları ( Hektar )................................... 82
Tablo 31 Diyarbakır topraklarına ait pH, Tuz Organik Madde, Kireç Analiz sonuçları..... 83
Tablo 32 Diyarbakır İli Genelinin Arazi Kabiliyet Sınıfları Dağılımı ................................ 83
Tablo 33 Diyarbakır ili çayır / mera ve orman varlığı......................................................... 87
Tablo 34 Arazi Dağılımı...................................................................................................... 87
Tablo 35 GAP'ta Tarımsal Sulama ...................................................................................... 88
Tablo 36 GAP Sulama Proje Alanları ................................................................................. 89
Tablo 37 Toplam Tarım Alanının Sulama Durumu ............................................................ 89
Tablo 38 Diyarbakır İlinde önde gelen ürünlerde üretim miktarları (Ton) Diyarbakır İli
2009 Yılı Önde Gelen Ürünlerin Üretim Değerleri ..................................... 90
Tablo 39 Diyarbakır İli 2009 yılı Sebze Üretim Değerleri.................................................. 90
Tablo 40 İlde Üretimi Yapılan Tarla Ürünleri .................................................................... 91
Tablo 41 Diyarbakır İli Tarım Arazileri Dağılımı............................................................... 92
Tablo 42 Diyarbakır İlinde Hububat Üretim Miktarı(Ton) ................................................. 93
Tablo 43 Diyarbakır İli 2008 Yılı Yem Bitkileri üretiminin Dağılımı................................ 93
Tablo 44 Diyarbakır İli 2008 Yılı Endüstri Bitkileri üretiminin Dağılımı .......................... 94
Tablo 45 İlimizde Üretimi Yapılan Meyveler ..................................................................... 95
Tablo 46 Üretimi yapılan sebze çeşitlerinin miktar, değer ve pazarlanması ve dağılımı.... 95
Tablo 47 Diyarbakır İli İlçeler Bazında Sebze Üretim Alanları (2009) .............................. 96
Tablo 48 Genel Hayvan Varlığı(2009)................................................................................ 96
Tablo 49 Yıllara Göre Hayvan Varlığı Karşılaştırması....................................................... 97
Tablo 50 2008 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı 2008 Yılı Et Ve Deri Üretimi ......................... 97
Tablo 51 İlde Büyükbaş Hayvan Varlığı............................................................................. 97
Tablo 52 İlde Yetiştirilen Büyükbaş Hayvan Türleri .......................................................... 98
Tablo 53 İlde Elde Edilen Hayvansal Ürünler..................................................................... 98
Tablo 54 İlde Küçükbaş Hayvan Varlığı............................................................................. 98
Tablo 55 İlde Küçükbaş Hayvancılıktan Elde Edilen Hayvansal Ürünler .......................... 98
Tablo 56 2008-2009 Yıllarına Ait Hava Kalitesi Parametrelerin Değerleri...................... 106
Tablo 57 Temel Kazıları ve Arazi Düzenlemeleri Kapsamında Oluşacak Hafriyat
Miktarları ................................................................................................... 111
Tablo 58 İlçelere göre şehir ve köy nüfusları .................................................................... 114
Tablo 59 Diyarbakır ve İlçelerine Ait Nüfus, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunlukları
(2000)......................................................................................................... 115
11
Şekiller Dizini
Şekil 1 Üretim ve Tüketim Verileri....................................................................................... 7
Şekil 2 Çimento Sektörü Kurulu Kapasiteler ........................................................................ 7
Şekil 3 Preblending (Hammadde Stokholü) Ünitesine Ait Örnek Bir Resim ..................... 13
Şekil 4 VSK Separatör Şematik Gösterimi.......................................................................... 19
Şekil 5 VSK Separatör ve Roller Presli Öğütme Tesisi Şematik Gösterimi ....................... 20
Şekil 6 Klinker Üretimi İş Akım Şeması............................................................................. 21
Şekil 7 Çimento Üretimi...................................................................................................... 23
Şekil 8 Klinker ve Çimento Üretimi İş Akım Şeması ......................................................... 23
Şekil 9 Klinker..................................................................................................................... 31
Şekil 10 Bölgesel Stratigrafik Kesit .................................................................................... 40
Şekil 11 Diyarbakır İli Deprem Haritası (www.deprem.gov.tr).......................................... 42
Şekil 12 Büyük Akarsu Havzaları Haritası.......................................................................... 47
Şekil 13 Fırat-Dicle Havzasında ( Dicle Nehri ve Kolları Batı Bölümü )Ait Harita........... 47
Şekil 14 Proje alanının gösterildiği Türkiye bitki coğrafyası haritası (Kaynak: Doğa
Derneği) ....................................................................................................... 52
Şekil 15 Proje alanına ait görüntü........................................................................................ 53
Şekil 16 Faaliyet alanında yapılan ağaçlandırma çalışması ................................................ 53
Şekil 17 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Basınç Değerleri
Grafiği .......................................................................................................... 68
Şekil 18 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Aylık Sıcaklık
Değerleri Grafiği.......................................................................................... 69
Şekil 19 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yağış Değerleri
Grafiği .......................................................................................................... 70
Şekil 20 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Nispi Nem Değerleri
Grafiği .......................................................................................................... 70
Şekil 21 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Açık Yüzey
Buharlaşması Değerleri Grafiği ................................................................... 71
Şekil 22 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Rüzgâr
Hızı Grafiği .................................................................................................. 79
Şekil 23 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Fırtınalı ve Kuvvetli
Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Grafiği ....................................................... 78
Şekil 24 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Aylık Ortalama
Rüzgâr Hızı Grafiği ..................................................................................... 78
Şekil 25 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgârın Esme
Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık)................................................. 73
Şekil 26 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgârın Esme
Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramları (Aylık)............................................. 74
Şekil 27 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere ve Esme
Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramları ......................................................... 75
Şekil 28 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgâr Diyagramı
(Yıllık) ......................................................................................................... 76
Şekil 29 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere ve
Ortalama Rüzgar Hızına Göre Rüzgar Diyagramları .................................. 77
Şekil
30
Proje
alanının
gösterildiği
korunan
alanlar
haritası
(Kaynak:http://geodata.cob.gov.tr/geodata10/index.aspx) .......................... 99
Şekil 31 Trafik Hacim Haritası (2010) .............................................................................. 128
Şekil 32 Halkın Katılımı Toplantısına Ait Fotoğraflar...................................................... 134
12
EKLER DİZİNİ
Ek 1
Ek 2
Ek 3
Ek 4
Ek 5
Ek 6
Ek 7
Ek 8
Ek 9
Ek 10
Ek 11
Ek 12
Ek 13
Ek 14
Ek 15
Ek 16
Ek 17
Ek 18
Ek 19
Ek 20
Ek 21
Ek 22
Ek 23
Ek 24
Ek 25
Ek 26
Ek 27
Ek 28
Ek 29
Ek 30
Ek 31
Ek 32
Ek 33
Ek 34
Ek 35
Ek 36
Ek 37
Ek 38
Ek 39
Ek 40
Ek 41
Üretim Akım Şeması
Uydu Fotoğrafı
1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita
Genel Yerleşim Planı
Faliyet Alanı Fotoğrafları
ÇED Kapsamdışı Kararı
Mülkiyet Belgeleri
Kapasite Raporu
Yeraltı Suyu Kullanma Belgeleri İle İçme ve Kullanma Suyu Analiz
Raporu
Atıksu Arıtma Tesisi Akış Diyagramı
Deşarj İzin Belgesi
Atık Beyan Formu
Atık Yönetim Planı
Geçici Atık Depolama İzni
Evsel Katı Atık Bertaraf Protokolü
Tıbbi Atık Bertaraf Protokolü
İşyeri Hekimliği Sözleşmesi
Faaliyet Merkezli Harita
1/25.000 Ölçekli Jeoloji Haritası
Diri Fay Haritası
Zemin Etüt Raporu
1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı
Ergani Belediyesi Görüş Yazısı
Yol Geçiş İzin Belgesi
ISO 9001:2008, ISO 14001:2004 ve OHSAS 18001:2007 Belgeleri
Çimento Kimyasal Analiz Raporu
Kömür Analiz Raporu
Elektrifikasyon Planı
Kanalizasyon ve Yağmur Suyu Drenaj Hatları Planı
Acil Durum Planı
Gürültü Ölçüm Raporu
Emisyon İzin Belgesi
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı
Sanayi Sicil Belgesi
Diyarbakır İl Tarım Müdürlüğü Görüş Yazısı
Karayolları Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü Görüş Yazısı
Orman Genel Müdürlüğü Görüş yazısı
Toprak Analiz Raporu
Meteorolojik Bülten, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış
Değerleri Tablosu, Yağış Şiddet – Süre – Tekerrür Eğrileri
Hava Kalitesi Modelleme Raporu
Gazete İlanları
13
Kısaltmalar
Bkz.
$
€
A.Ş.
ÇED
D.P.T.
D.S.İ.
diğ.
et all
İ.S.G.
K.V.S.
Ltd. Şti.
max
min
No.
sp.
T.C.
T.S.E.
U.V.S.
var.
vb.
vs.
yy
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Bakınız
Amerikan Doları
Avro
Anonim Şirket
Çevresel Etki Değerlendirmesi
Devlet Planlama Teşkilatı
Devlet Su İşleri
Diğerleri
Diğerleri
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Kısa Vadeli Sınır Değer
Limited Şirket
Maksimum
Minimum
Numara
Alt Tür
Türkiye Cumhuriyeti
Türk Standartları Enstitüsü
Uzun Vadeli Sınır Değer
Varyete
Ve benzeri
Vesaire
Yüzyıl
14
Simgeler ve Açıklamaları
m
%
°C
Al2O3
CaCO3
CaO
Cd
cm
cm3
CO
CO2
Cr
Cu
dk
Fe
Fe2O3
gr
ha
hm3
K
kcal
kg
km
km2
kW
kws
lt
m2
m3
mg
MgO
mm
Mn
Ni
Nm3
NO2
NOx
NTU
pH
PM
ppm
SiO2
sn
SO2
SO2
Zn
µ
µg
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
metre
yüzde
santigrat derece
Alüminyumoksit
kalsiyumkarbonat
kalsiyumoksit
kadmiyum
santimetre
santimetreküp
karbonmonooksit
karbondioksit
krom
bakır
dakika
demir
Demiroksit
gram
hektar
hektometreküp
kelvin
kilo kalori
kilogram
kilometre
kilometrekare
kilowatt
kilowattsaat
litre
metrekare
metreküp
miligram
Magnezyumoksit
milimetre
manganez
nikel
normal metreküp
azotdioksit
azotoksit
bulanıklık birimi
sıvı içerisindeki asit ve alkaline yoğunluğunun göstergesi
partiküler madde
milyonda bir hacimdeki miktar
Silisyumoksit
saniye
kükürtdioksit
kükürtoksit
çinko
mikron
Mikrogram
15
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI ve AMACI
I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar),
Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama
Tablosu, Çevresel Fayda Maliyet Analizinin Yapılması
Proje Konusu
P
roje, Limak Çimento San. ve Tic. A.Ş.1 tarafından Diyarbakır İli, Ergani
İlçesi, Şirinevler Mahallesi’nde gerçekleştirilmesi planlanan “Ergani
Çimento Fabrikası2 Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı” projesine
ilişkindir.
İş bu rapor, 24.02.2011 tarihinde gerçekleştirilen Bilgilendirme, Kapsam ve Özel
Format Belirleme Toplantısı sonucu kapsamı belirlenen ve T.C. Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nün
07.03.2011 tarih ve B.18.0.ÇED.0.02.03/220-01/18384 sayılı yazısı ile verilen özel format
doğrultusunda ve 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında hazırlanmıştır.
Ergani Çimento Fabrikası 1984 yılından bu yana üretim faaliyetlerine devam
etmektedir. Fabrikada CEM I 42.5 N Portland Çimento, CEM IV/B(P) 32.5 R Portland
Kompoze Çimento, CEM II/A-M(P-LL) 42,5 N Portland Kompoze Çimento üretimi
yapılmaktadır.
Fabrikada portland çimento ile katkılı çimento üretilmekte, torbalı ve dökme
çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Faaliyet sahibi Ergani ve çevresinin artan
çimento talebi ile gelişen ihracat talebini karşılamayı, Güney Doğu Anadolu Bölgesi başta
olmak üzere özellikle yakın çevredeki illere daha düşük maliyetlerde kaliteli ürün arz
etmeyi, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye katkıda bulunmayı
hedeflemektedir.
Günümüzde teknolojilerin çok hızla ilerlemesine paralel olarak çimento üretim
teknolojileri de aynı hızla ilerlemektedir. Bu bağlamda 1984 yılında kurulmuş olan Ergani
Çimento Fabrikası’nın, kurulumundan bu yana kapsamlı bir tadilat geçirmemiş olması
sebebiyle ve yeni teknolojilere ayak uydurmak amacıyla modernizasyon çalışmalarının
yapılması hedeflenmiştir.
Mevcut fabrika ünitelerinde yapılması planlanan modernizasyon çalışması ile
çevresel etkilerin iyileştirilmesi, enerji verimliliğinde artış sağlanması ve ekonomik
ömürlerini doldurmuş olan makinelerin yenilenmesi ile daha kesintisiz ve arızasız çalışma
ve bunların sonucunda da üretim artışı hedeflenmiştir.
1
Bundan sonra faaliyet sahibi olarak anılacaktır.
2
Bundan sonra fabrika olarak anılacaktır.
1
Böylece çimento sektöründe rekabet gücünü olumsuz etkileyen etkenler ortadan
kaldırılarak, üretim ileriki yıllarda daha sağlıklı bir şekilde devam ettirilecek ve tesisin
mevcut durumu en iyi hale getirilmiş olunacaktır.
Ergani Çimento Fabrikası L43 a3 Pafta, 2 Ada, 7-8-9-11 Nolu Parseller; 339 Ada,
Nolu Parsellerde 407.007 m2’lik (40,7ha) açık alan içersinde 35.337 m2’lik kapalı alan
üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet Belgeleri
Ek 7’de verilmektedir.
Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün 18.11.2008 tarih ve 360-3089
sayılı yazısıyla Fabrika’nın mevcut durumunun ÇED Yönetmeliği kapsamında
değerlendirilmeyeceği bildirilmiştir. Söz konusu yazı Ek 6’da verilmektedir.
Fabrikaya ait İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Ek 33’te, Sanayi Sicil Belgesi Ek
34’te sunulmaktadır.
Yatırımın Tanımı
Çimento, harç ve beton gibi çimentolu ürünler, geçmişte insanoğlunun en fazla
kullandığı ve gelecekte de en fazla kullanacağı yapı malzemeleridir. Çimentonun gerek
kimyasal yapısı gerekse su ile reaksiyonu son derece karmaşıktır. Su ile karıştırıldıklarında
yavaş yavaş sertleşen mineral karışımlardır.
Üretilen çimento, portland çimento ve katkılı çimento olarak üretilmekte, torbalı ve
dökme çimento olarak piyasaya arz edilmektedir.
Torbalı çimentoda, çimento özel kağıt torbalara konulmaktadır. Bu torbalar
ülkemizde 50 kg.’lıktır1.
Dökme çimentoda ise çimento, silodan doğrudan özel tankerlere (silobas)
yüklenerek silolara sevk edilmektedir.
Fabrika 1 adet üretim hattı ile 782.000 ton/yıl klinker, 1.117.143 ton/yıl çimento
öğütme kapasitesine sahiptir. Kapasite raporu Ek 8’de verilmektedir. Kapasite artırımının
aynı üretim hattı üzerinde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Tesiste yılda 12 ay, 340 gün,
3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda
bir defa 1 ay bakım yapılmaktadır.
Proje konusu faaliyet, Limak Ergani Çimento Fabrikası’nın mevcut ünitelerinde
modernizasyon yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut 782.000 ton/yıl’lık klinker üretim
kapasitesinin 1.700.000 ton/yıl kapasiteye, 1.117.143 ton/yıl’lık çimento üretim
kapasitesinin 2.380.000 ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır.
1
Bu miktar, bir yetişkinin tek başına kaldırabileceği en ağır yük olarak kabul edilmiştir.
2
İşletme Süresi
Kapasite artışı sonucunda faaliyetin ekonomik ömrü 25 yıl olarak tahmin
edilmektedir. Her yıl periyodik bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek olup
gerekli revizeler yapılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik sebeplerle
revize edilmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak tesisin
uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır.
Çalışacak Personel Sayısı
Fabrika mevcut 210 personel ile üretim çalışmalarına devam etmektedir. Planlanan
modernizasyon çalışmalarının inşaat ve montaj aşamasında ilave olarak 80 kişinin,
yatırımın işletme aşamasında ise ilave 10 kişi ile birlikte toplamda 220 personelin istihdam
edilmesi planlanmaktadır.
Çalışma Süresi
Tesiste yılda 12 ay, 340 gün, 3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim
faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda bir defa 1 ay bakım yapılmaktadır.
Söz konusu yatırımın inşaat ve montaj aşamasının yaklaşık 18 ay sürmesi
planlanmaktadır. Bu süre içersinde mevcut önısıtıcı siklonlar ile yeni kurulacak önısıtıcı
siklonların mal akış borularının birbirlerine bağlantısı ve yeni klinker soğutmanın
montajının yapılması için yaklaşık 3 aylık sürede mevcut klinker üretiminin durması
gerekecektir.
Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği
Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimento, ilk kez
İngilizler tarafından yapılmış ve kullanılmaya
başlanmıştır. Joseph ASPDIN adlı bir İngiliz,
günümüzde kullanılan çimentoyu, kil ve kalker
karışımını basit bir fırında pişirerek elde etmiş ve
İngiltere yakınlarındaki Portland Adası’nda çıkarılan
ünlü yapı taşlarına benzemesi nedeniyle de bu ürüne
Portland Çimentosu adını vermiştir. 1824 yılında,
İngiltere’ deki bu ilk üretimden sonra 1869 yılında,
Amerikan Keystone Firması’nca ilk ticari üretim
gerçekleştirilmiştir.
Klinker, silisyum, kalsiyum, alüminyum, demir oksitlerini içeren kalker, kil, marn
gibi hammaddelerin tek başına ya da belirli oranlarda karıştırılarak sinterleşme sıcaklığına
dek pişirilmesi ve ani soğutma ile elde edilen mamule verilen addır. Çimento da klinkerin
alçı taşı ya da katkı maddesi eklenerek öğütülmesi sonucu yapılan hidrolik bağlayıcılarıdır.
Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimentoya ihtiyacın
artması ve bu ihtiyacın karşılanamaması nedeniyle çimento fabrikaları önemli bir faktör
haline gelmiştir.
3
Bu kapsamda Türkiye, 1950’lerde özel sektör ve kamu olmak üzere ayrı ayrı yeni
fabrikalar oluşturmaya başlamış ve bu çerçevede Devlet, 1953 yılında Türkiye Çimento
Sanayi A.Ş. (ÇİSAN)’ı kurmuştur.
Yıllık 36,4 milyon ton klinker üretim kapasitesi ve 66,4 milyon ton çimento
kapasitesi ile Türkiye, Avrupa’nın en büyük ikinci ve dünyanın en büyük yedinci üreticisi
konumundadır. 2001 yılında ekonomik krizle birlikte % 17’lik düşüş göstererek 30 milyon
ton’a inen üretim 2002 yılında % 9 oranında ve 2003’te ise % 7 oranında artarak 35 milyon
ton’a ulaşmıştır.
Türkiye’de çimento talebi ülkedeki ekonomik krizlere ve büyümeye karşı oldukça
duyarlı olup 1990-2000 döneminde ortalama % 4 büyümüştür. 2001 yılından sonra makro
ekonomik iyileşmenin ardından sektörde yaşanan temkinli büyüme ülkedeki 2-2,5
milyonluk konut açığı da göz önüne alınırsa çimento üreticileri bakımından ciddi bir talep
potansiyeli içermektedir. Sektör, Marmara Depremi ve ekonomik krizlerden büyük darbe
yemiş, 2001 yılında % 20 daralmış, tüketim neredeyse 1992 yılındaki seviyeye yakın olan
25,7 milyon ton’a inmiştir. 2002 yılında ise ekonomide yaşanan % 7,5 oranındaki büyüme
sektöre % 7,1’lik büyüme olarak yansımıştır. Türkiye’deki çimento talebinin, uzun vadede
hızlı nüfus artışı, yüksek şehirleşme oranı (% 4,7) ve ekonomik büyümeden olumlu
etkilenmesi beklenmektedir. Birikmiş konut ve sanayileşme açığının hızla kapatılacağı
öngörülmektedir. Özetle çimento talebi Ülkemizin büyüme oranı ile paralel olarak
artmaktadır. Son iki yıllık büyüme hızı sonucunda çimento ihraç eden ülkemizi, klinker
ithal hale getirmiştir.
AB Müzakere sürecine girilmesi ile birlikte artan yabancı ve iç kaynaklı sanayi
yatırımları, ekonomik gelişme ve enflasyondan dolayı ülkemiz tasarruflarının faizden çıkıp
yatırıma dönüşmesi, Devletin büyük altyapı yatırımları ve en önemlisi TOKİ tarafından
başlatılan konut yapım seferberliği çimento satışlarının TÇMB tahminlerinin çok çok
üzerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Geçmiş 10 yıllık dönemdeki krizler ve
dalgalanmalar sonucunda ertelenen konut ve sanayi yatırımların yeniden başlaması inşaatın
temel taşı olan çimentoda büyük bir talep patlamasına yol açmıştır. Bu durumun AB
müzakere sürecinde devam edeceği ön görülmektedir.
Ülkemizde yukarıda gelişmelerden ayrıca kişi başına tüketilen çimento miktarı
hedeflediğimiz AB Ülkelerinin çok gerisindedir. Aşağıdaki tablodan da anlaşılabileceği
gibi hızla büyüyen ülkemizin çimento talebinde artan talebin devam edeceğini söylemek
mümkündür.
Tablo 1 Kişi Başına Çimento Tüketimi
Ülke
Tüketim (kg/kişi)
Türkiye
540
Yunanistan
800
Portekiz
900
İspanya
1.000
Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği
Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği’nce 2006-2013 yılları arasında iç piyasadaki
çimento talebinde % 5’lik bir artış öngörülmektedir.
Faaliyet sahibi gerçekleştirmeyi planladığı yatırım ile hem yurt içinde hem de yurt
dışında artan çimento talebini karşılamayı, özellikle yakın çevredeki illere daha düşük
4
maliyetlerde kaliteli ürün arz etmeyi, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye
katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Tablo 2 İç Piyasada Oluşması Tahmin Edilen Çimento Tüketimi
Yıllar
Tüketim (milyon ton/yıl)
2010
47,0
2011
49,4
2012
52,0
2013
54,3
Bölgelere ait 2009 yılına ait çimento toplam satış miktarları aşağıdaki tabloda
verilmektedir.
Tablo 3 İç Piyasada Çimento Toplam Satış Miktarları
Toplam İç
Bölge
Satış
Torbalı
Marmara
11.098.131
2.720.310
Ege
3.810.954
1.162.993
Akdeniz
5.319.297
2.533.809
Karadeniz
5.745.677
2.026.727
İç Anadolu
7.761.623
2.350.675
Doğu Anadolu
2.488.236
1.091.072
G.Doğu Anadolu
3.762.319
1.918.436
Toplam
39.986.237
13.804.022
%
24,51
30,52
47,63
35,27
30,29
43,85
50,99
34,52
Dökme
8.377.821
2.647.961
2.785.488
3.718.950
5.410.948
1.397.164
1.843.883
26.182.215
%
75,49
69,48
52,37
64,73
69,71
56,15
49,01
65,48
2009 yılına ait, bölgelere göre çimento ve klinker kapasite miktarları aşağıda
verilmektedir.
Tablo 4 Bölgelere Göre Çimento Kapasite Miktarları
Toplam
Bölge
İhracat
Torbalı
Marmara
3.524.318
25.688
Ege
1.689.113
7.719
Akdeniz
4.205.572
1.250.106
Karadeniz
782.298
3.484
İç Anadolu
538.900
315.574
Doğu Anadolu
424.625
368.184
G.Doğu Anadolu
2.862.712
2.266.000
Toplam
14.027.538
4.236.755
Dökme
2.291.477
1.044.653
834.958
122.079
106.126
56.441
592.404
5.048.138
Sling
889.769
482.567
1.812.694
345.341
81.260
0
0
3.611.631
Big-Bag
317.384
154.174
307.814
311.394
35.940
0
4.308
1.131.014
Ayrıca dış pazardan gelen yoğun talepler sonucunda Doğu Anadolu ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesi’ndeki çimento fabrikaları % 100 kapasite ile çalışmalarına rağmen İran,
Irak ve Suriye pazarının yoğun talebi nedeniyle ihtiyacı karşılayamaz hale gelmiştir. Bu
durum çimento fiyatlarının ciddi oranda artışına sebep olmaktadır. Batıda ise bir taraftan iç
pazardaki canlılık diğer taraftan İspanya, Portekiz ve İtalya gibi Avrupa ülkelerinin yoğun
çimento ve klinker talebi denize kıyı çimento tesislerinin tam kapasite ile çalışır olmasına
rağmen halen gelen talebi karşılayamaz durumda oldukları görülmektedir.
5
2008 Yılında Türk Çimento Sektörü 1
2008 yılının ilk çeyreğinde yaklaşık % 1,6 oranında büyüyen çimento iç satışları, 2.
çeyrek itibariyle düşüş dönemine girmiştir. İlk 6 aylık dönemde, çimento üretimi % 10,8
oranında artarken, çimento iç satışı % 0,7 oranında azalmıştır. Global krizin de etkisiyle
sektör, 3.çeyrekte küçülmüştür. 9 aylık dönemde, çimento üretimi % 5,3 oranında artarken,
çimento iç satışı % 5,2 oranında azalmıştır.
Çimento ihracatındaki artış 4 çeyrekte de devam etmiştir. Rusya pazarına yapılan
sevkiyatların yılın ikinci yarısında azalmasına rağmen, özellikle Suriye pazarındaki artışla
birlikte ihracat yılsonunda 10 milyon tonun üzerine çıkmıştır.
Global krizin olumsuz etkisiyle de, sektörün iç pazarı % 4,4 oranında küçülmüştür.
Sektör, 2001 yılından beri, ilk defa küçülme yaşamıştır.
2008 yılında, çimento üretimi % 4,4 oranında artarken, çimento ihracatı da rekor
seviyede artarak % 59,9 oranında gerçekleşmiştir. Yılsonu itibariyle toplam çimento ve
klinker ihracatı 12,5 milyon ton olmuştur. İnşaat sektöründeki gerilemenin de etkisiyle
azalan iç piyasa talebi, ihracatın tahminlerin ötesinde arttırılmasıyla karşılanmıştır.
Özellikle yılın ilk yarısında Rusya Pazarından gelen yüksek talep, çeşitli lojistik
sorunlarına rağmen çok büyük artış göstermiştir. Güneydoğu komşularımız olarak Irak ve
Suriye’ye yapılan ihracatlarda önemini korumuştur.
Çimento üretimi ise 2007 yılındaki 49,3 milyon tona karşılık % 4,42 artarak 2008
yılında 51,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Klinker üretimindeki artış da devam etmiş
ve 2007 yılında 41,6 milyon ton olan üretim % 7,57 artarak 44,7 milyon tona ulaşmıştır.
Şekil 1’de görüleceği üzere sektör, çimento ve klinker üretiminde 2003 yılından bugüne
devamlı gelişen bir trend izlemiştir.
1
TÇMB – Çimento ve Beton Dünyası Yıl:13 Sayı:78
6
Kaynak: Çimento ve Beton Dünyası Dergisi Sayı:78
Şekil 1 Üretim ve Tüketim Verileri
Türk çimento sektörünün 2008 yılı sonundaki kurulu kapasitesi, klinker için 56,8
milyon ton ve çimento için 94,3 milyon ton’dur. Bu miktara TÇMB üyesi olmayan
firmalar da dahildir.
Kaynak: Çimento ve Beton Dünyası Dergisi Sayı:78
Şekil 2 Çimento Sektörü Kurulu Kapasiteler
Söz konusu modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile bölgenin çimento talebi
açığının bir kısmı kapatılacak olup, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye
katkıda bulunulacak, yapılması planlanan ihracat ile ülkemize sürekli bir döviz kazancı
sağlanmaya devam edilecektir.
Türkiye’nin önde gelen klinker ve çimento üreticilerinden biri olan Limak Çimento
Fabrikası portland çimentonun yanı sıra katkılı çimentolar da üretmektedir. Söz konusu
7
fabrika uygulamakta olduğu kalite yönetim sistemi, çevre yönetim sistemi, iş sağlığı ve
güvenliği yönetim sistemleri ile dünya klasmanında iş mükemmelliğine ulaşmayı
hedeflemektedir.
Zamanlama Tablosu
Yatırıma ilişkin zamanlama tablosu aşağıda sunulmaktadır.
Tablo 5 Zamanlama Tablosu
“ÇED Olumlu” kararının alınması durumunda zamanlama tablosundan da
görüldüğü üzere yatırımın inşaat çalışmaları, montaj ve devreye alma çalışmalarının 36 ay
içinde yapılması planlanmaktadır. 2012 yılı Ekim ayında faaliyete başlanıp tahminen 2015
yılı Ekim ayında geçici kabul yapılıp, deneme üretimleri gerçekleştirildikten sonra üretime
geçilmesi planlanmaktadır.
Çevresel Fayda Maliyet Analizi
Faaliyet kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan “Ergani Çimento Fabrikası
Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı” projesi için yatırım maliyetinin 75.000.000
Dolar civarında olacağı tahmin edilmektedir.
Projenin yatırım maliyetinin tamamının faaliyet sahibi tarafından karşılanması
planlanmaktadır.
Projenin yatırım sürecinde mevcut üretim hattında gerekli modernizasyon
çalışmaları yapılarak 1.700.000 ton/yıl klinker ve 2.380.000 ton/yıl muhtelif çimento
üretilecektir.
Çimento fabrikası işletilirken oluşacak çevresel etkiler 2872 sayılı Çevre
Kanunu’na istinaden çıkartılan başta hava kirliliği, su kirliliği, atıklar ve diğer ilgili
Yönetmelikler gereğince değerlendirilmiş olup, yapılan hesaplamalar sonucu
Yönetmeliklerde kabul edilen sınır değerlerin altında kalındığı görülmüştür.
8
Sonuç olarak projenin gerçekleşmesi; çevresel etkilerinin kabul edilebilir sınırlar
içinde kaldığı anlaşıldığından, alınacak önlemler ile oluşması muhtemel olumsuz çevresel
etkiler en aza indirgeneceği için, ayrıca bölgeye sağlayacağı katma değer nedeniyle olumlu
bulunmaktadır.
I.2. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin
Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer
Ünitelerde Sunulacak Hizmetler
Fabrikaya ait başlıca üniteler aşağıdaki gibidir;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Konkasör Tesisi
Hammadde Stokholü
Hammadde Bunkerleri
Farin Değirmeni
Farin Homojen Siloları
Döner Fırın
Klinker Soğutma Ünitesi
Klinker Stokholü
Çimento Değirmenleri
Çimento Stoklama Ünitesi
Paketleme Üniteleri
Kömür Değirmeni
Katkı Kırıcısı
Yardımcı Tesisler
Fabrika bünyesinde yer alan idari ve sosyal tesisler aşağıda verilmektedir.
İdare Binası
İşçi Yemekhane Binası
İşçi Yatakhanesi
Lojmanlar
Misafirhane
Yemekhane ve Lokal
Kamyon Park Sahası
Atıksu Arıtma Tesisleri
Sosyal Tesisler
Cami
9
Fabrikada Bulunan Ünitelere Ait Teknik Özellikler:
•
Konkasör Ünitesi-Hammadde Kırıcı
Firma : Bühler-Miag
Kapasite : 350 ton/saat
Tip : Diskli Çift Rotorlu Çekiçli
Çekiç Sayısı : 28 x 2 = 56 ( Ağırlığı: 90 Kg/ Ad )
Kurulu Güç : 860 Kw
•
Kratzer (Hammadde-Çimento)
Firma : Bühler – Miag
Kapasite : 200 Ton /Saat
Tipi : Rtks. En . 200 p .
Kurulu Gücü : 100+100 = 200 Kw
•
Farin Değirmeni
Firma : Khd Humboldt
Kurulu Gücü : 6000 Kw
Tip : Çift Kamaralı, Çift Tahrikli, Seperatörlü
Dönüş Hızı : 16 D/Dak
Ebatları Çapı : (Ø4.40 x 13.50 m)
•
Homojene Siloları
Cpag Homojene Siloları : 2 x 1300 Ton
Cpag Karıştırma Kamaralı Silo : 2 x 2400 Ton
Yükseklik : 64 m.
Çap : 11 m.
•
Döner Fırın
Firma : K.H.D. Humbolt
Kapasite : 2300 Ton / Gün
Tip : Kuru
Fırın Ebatları : 4,6 x 64 m.
Meyili : % 3,5
•
Firma : Cladius-Peters
Kapasite : 2300 Ton / Gün
Tip : Füller Combi -3 Tahrik, Izgaralı
Ebatları (Uzunluk-Genişlik) : 21 m. - 5,5 m.
•
Kömür Değirmeni
Firma : Ihı Japan
Kapasite : 20 Ton / Saat
Tip : (Düşey Milli) 3 Valsil ve Seperatörlü
10
Ebatları : Tekerlekli Çapı = 1400 mm.
Tabalı Çapı = 1825 mm.
Dönüş Hızı : 26 D/Dak
•
Çimento Değirmeni (1)
Firma : F.L Smıtdh
Kapasite : 80 ton / Saat
Tip : Kamaralı, Dinamik Seperatörlü Kapalı Sistem
Ebatları (ÇapxUzunluk): 4,0 x 11,5 m.
Dönüş Hızı : 16,7 D / Dak
•
Çimento Değirmeni (2 )
Firma : F.L Smıtdh
Tip : Kamaralı,Dinamik Seperatörlü Kapalı Sistem
Ebatları (ÇapxUzunluk): 4,0x 11,5 m.
Dönüş Hızı : 16,7 D / Dak
•
Paketleme Ünitesi ( Döner Kantar )(3 adet 16 gözlü)
Firma : Ceylan Kantar
Tip : 3 adet 16 Gözlü Döner Kantar
•
Katkı Kırıcı Ünitesi
Firma : NACE
Kapasite : 120 x3 Ton /Saat
Tip : K-12 1100x350 Çeneli Kırıcı
11
Tablo 6 Kapasite Artışı Yapılması Planlanan Üniteler
Ünite
Mevcut Kapasite
Kapasite Artışı Sonucu
Konkasör Ünitesi
350 ton/sa
800 ton/sa
Farin Değirmeni
150 ton/sa
400 ton/sa
Kömür Değirmeni
20 ton/sa
30 ton/sa
Klinker Üretimi (Prekalsinasyon)
2.300 ton/gün
5.000 ton/gün
2.300 ton/gün
5.000 ton/gün
Çimento Değirmenleri
80 ton/sa kapasiteli 2 adet
çimento değirmeni
80 ton/sa kapasiteli 2 adet
çimento değirmeni ve 132
ton/sa kapasiteli çimento
değirmeni
Proje kapsamında yer alan mevcut ve ilave edilmesi planlanan ünitelerde
gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin açıklamalar aşağıda verilmektedir.
Konkasör Ünitesi
Ocaklardan çıkarılan hammaddeler genellikle iri parçalar halinde ve doğal
rutubetinde bulunurlar. Bu hammaddelerin diğer ünitelere nakliyesi, homojene edilmesi,
bir miktar rutubetinin giderilmesi ve farin değirmeninde öğütülebilmesi için önce
kırılmaları gerekmektedir.
Hammadde ocaklarından kamyonlar aracılığı ile taşınan malzemelerin bir kısmı
fabrika sahası içerisinde sahaya stoklanırken bir kısmı da konkasör ünitesinin bunkerine
beslenir. Fabrika sahasına stoklanan malzemeler ihtiyaç doğrultusunda kullanılmaktadır.
Kırma işlemi sırasında meydana gelen tozların bertaraftı, kırma ünitesinde ve bant
yolları dökülüşlerinde pulverize su verme sistemiyle sağlanmaktadır.
Konkasör ünitesi bunkerine 25-30 ton yükleme kapasiteli kamyonlarla beslenen
malzemeler, apron besleyiciden geçerek 90 kg ağırlığındaki 56 adet çekici bulunan çift
rotorlu kırıcı vasıtasıyla 50 mm aralığı bulunan elekten geçinceye kadar kırılır. Mevcut
kırıcının kapasitesi 350 ton/saat’tir. Mevcut konkasör tesisi farin değirmeninin hammadde
ihtiyacını karşılayamayacağı için yatırım kapsamında ilave 800 ton/saat kapasiteli bir
kırıcının daha kurulması planlanmaktadır. Kırılan malzemeler taşıyıcı lastik bantlar ile
hammadde stokholüne ve preblending ünitesine taşınacaktır.
Kurulması planlanan konkasör tesisinin teknik özellikleri :
Cinsi : Çift Rotorlu Çekiçli Kırıcı
Kırılacak Malzeme Cinsleri : Kalker, Marn, Boksit, Demir Cevheri, Alçıtaşı
Besleme ağzı açıklığı (genişlik x yükseklik) : 6.000 x 5.500 mm
12
Besleme bunkeri : Beton yüzeyi metal aşınmaya dayanıklı plaka kaplı
Hammadde Stokholü ve Hammadde Dozlama – Besleme
Konkasör ünitesinde kırılan malzemeler lastik bantlarla taşınarak malzemenin
cinsine göre stokhol içerisinde uygun yere stoklanır. Stoklanan kırılmış malzemeler 200
ton/saat kapasiteli kratzer ile lastik bantlara beslenir. Lastik bantlar vasıtası ile malzemeler
hammadde dozajlama bunkerlerine taşınır. Hammadde bunkerlerinde bulunan kalker,
marn, boksit ve demir cevheri belli oranlarda karıştırılarak çelik palet ve lastik bantlar
yardımı ile öğütülmek üzere Farin Değirmenine beslenir. Yeni yatırım ile hammadde
karıştırma-ön homojenizasyon işleminin Preblending sistemi ile sağlanması
planlanmaktadır.
Hammadde stokholü kapalı olup tozsuzlaştırma işlemi kırılma ünitesinde ve bant
yolları dökülüşlerinde pulverize su verme sistemiyle sağlanmaktadır.
Preblending Ünitesi
Konkasör ünitesinde kırılan hammaddenin homojene edildiği ünitedir. Bu sistem ile
online bant üzeri analizör ile hammaddelerin homojen olarak stoklanması ve kimyasal
oksit içeriklerinde stabilite sağlanması hedeflenmektedir. Kapalı sistem olması sebebi ile
tozsuzlaştırma da sağlanmış olacaktır.
Kurulması planlanan preblending ünitesine ilişkin teknik özellikler :
Preblending Kapasitesi (maksimum/verimli) : 38.570 ton / 24.360 ton
Stacking (Tarama-Homojene) Kapasitesi : 750 ton/sa
Reclaiming (Toplayıcı) Kapasitesi : 600 ton/sa
Ray Çapı : 80.0 m.
Şekil 3 Preblending (Hammadde Stokholü) Ünitesine Ait Örnek Bir Resim
13
Hammadde Öğütme, Homojenizasyon Silosu ve Farinin Fırına Beslenmesi
Farin değirmeni, konkasörde kırılarak preblending ünitesinde ön homojenizasyonu
yapılmış olan hammaddeyi kurutup mikron mertebesinde küçük parçalara öğüten
makine kompleksidir.
Hammaddelerin kurutma ve öğütülmesi işlemlerinde 150 kuru ton/saat kapasiteli
hava süpürmeli yatay bilyalı farin değirmeni kullanılmaktadır. Değirmen, statik seperatörle
donatılmıştır. Öğütülmüş farin, seperatörden geçirilerek farin siklonlarına buradan da
elevatör yardımıyla 1300 ton x 2 adet kapasiteli homojenizasyon silolarına taşınmaktadır.
Malzeme homojene edildikten sonra 2400 ton x 2 adet kapasiteli farin stok silolarına
aktarılmaktadır. Farin, stok silolarından havalı bantlar ve elevatör vasıtasıyla Döner Fırın
kantarlarında tonaj ayarı yapılır. Tonaj ayarına göre kantardan çıkan farin elevatör
vasıtasıyla döner fırının ön ısıtıcı kulesine (kalsinasyon kısmı) beslenir. Değirmende
kurutma ve öğütme için gerekli olan ısı döner fırın ünitesinden sağlanır. Değirmenden
çıkan gaz ise soğutma kulesinden geçirilerek filtreye gönderilir.
Planlanan yeni yatırım ile gerekli farin ihtiyacı da artacağından mevcutta kullanılan
bilyalı farin değirmeni yerine yeni teknolojiye sahip 400 ton/sa kapasiteli 3 valsli yeni dik
farin değirmeninin kurulması ve 10.000 ton kapasiteli yeni farin silosunun eklenmesi
planlanmaktadır. Dik değirmenler aynı kapasitedeki bilyalı değirmenlere göre daha az yer
kaplayan, daha az enerji tüketen değirmen türleridir. Yüksek kapasiteli üretim
yapabildiklerinden önemli bir maliyet avantajı vardır. Dik değirmenler hava süpürmeli
olarak çalışmaktadırlar, gövdeleri içindeki separatör ile çalışıp etkin olarak malzemeyi
kurutma işlevi de yaparlar. Bilyalı değirmen ile dik değirmen tesislerinin toplam güç
tüketimleri karşılaştırıldığında farin öğüten dik değirmenlerin %10 – 15 daha az enerji
tükettiği görülmektedir. Ayrıca bilyalı değirmende malzeme alıkonma zamanı 5 – 10 dak.
iken dik değirmende 1 dak. kadardır. Bilyalı değirmenlere oranla aşınma parçaları daha
dayanıklıdır. Bu değirmenlerde % 20 nem içeren hammaddeyi dahi yeteri kadar sıcak gaz
ilavesiyle öğütmek mümkündür.
Yeni kurulacak Farin Dik Değirmeni Besleme ve Sevk Sisteminde bunker, bunker
besleme, bunker altı malzemenin tartılacağı tartım bantları, taşıyıcı lastik bantlar, farin
değirmeni geri dönüş malzemesi için taşıyıcı lastik bant, kovalı elavatör, ara bunker
kurulması planlanmaktadır.
Ön Isıtıcı Ünitesi, Döner Fırın, Klinker Soğutma Sistemi
Çimento sektöründe kuru sistemde klinker elde etmek için kullanılan ön ısıtıcı ve
kalsinatörün görevi farini mümkün olduğunca pişirmek ve fırına hazırlamaktır. Ön
ısıtıcı çelik veya betonarmeden yapılan çok katlı bir kuledir. Kademe sayısı tonaja bağlı
olarak 4 veya daha fazla olabilmektedir. Kademe sayısı arttıkça ısı tasarrufu da
artmaktadır. Siklonların görevi farin değirmeninde olduğu gibi toz tutmak değil,
içinden geçen sıcak gazın hızını düşürerek yerçekimi ile aşağıya inen farinle mümkün
olduğunca çok temas etmesini sağlamaktır. Sistemdeki gazın sıcaklığı yüksek olduğu
için burada kullanılan siklonların içinde yalıtım amaçlı refrakter tuğla kullanılır. Farin her
siklon kademesinde sıcak gazla ters istikamette dolanarak, takip edilen siklonda toplanıp
bir alt kademeye akar ve nihayet son kademe siklondan da fırına girer. Isı değişimi büyük
ölçüde gazlarla farin tanecikleri arasında olsa da, sistemin bütününde ters akım
kuralı işler ve geçiş sırasında farin ortalama 30 °C'den 800 °C'ye kadar ısınırken, gazlar
14
1100 °C'den 330 °C'ye kadar soğur. Ön ısıtıcılı kuru sistem döner fırında fırına girişteki
kalsinasyon derecesi en fazla %40-50 iken, kalsinatörlü sistemlerde bu değer %92-98
oranına kadar ulaşmaktadır.
Döner fırın yatay düzleme göre eğimli içinde refrakter tuğla olan, boyu tonajına
göre değişen çelikten imal, boru şeklinde bir mekanizmadır. Döner fırın içine gelen belli
bir oranda kalsine olmuş farin pişmesini döner fırın içinde tamamlar. Pişen ve
klinkerleşen farin soğutulmak üzere klinker soğutmaya geçer.
Klinker üretimi için kuru proses ile yavaşça dönen silindir şeklinde döner fırın
kullanılmaktadır. Pişirilen malzemenin, fırın içerisinde ek bir güce ihtiyaç duyulmadan
eğim sayesinde ve gravitasyonel kuvvet doğrultusunda fırın çıkış noktasına ulaştırılması
sağlanmaktadır. Fırının iç yüzeyi ateşe dayanıklı ateş tuğlaları ile örülmüştür. Pişirilecek
hammadde, fırının yüksekte yer alan besleme ucundan verilmektedir. Pişirme sırasında
oluşan sıcak fırın gazları, pişirme yönünün tersi istikametinde hareket ederek farin
besleme noktasına ulaşmaktadır. Yüksek sıcaklıktaki bu gazlar farinin ön ısıtmasında
kullanılmaktadır.
Fabrikada mevcut döner fırın, 64 metre uzunlukta ve 4,6 metre çapta % 3,5-4,0
eğimli yatay bir silindirdir. Üç yerden mesnetlenmiş olup, bir elektrik motoru ve redüktör
grubu ile döndürülmektedir. Girişte bir ön ısıtıcı, çıkışta ise bir soğutma bölümleriyle
bağlantılıdır.
Döner fırında, soğutmada ve ön ısıtıcı bölümünde yüksek ısı ve sıcaklık
bulunmaktadır. Fırın mantosunu yüksek sıcaklık ve ısıdan korumak için firın içi refrakter
malzeme ile örülerek aynı zamanda enerji tasarrufu sağlanmaktadır.
Fırının ön ısıtıcı kulesine (kalsinasyon kısmı) giren farin, fırın içerisinden çıkan gaz
ile ters akım prensibine göre ilerleyerek kalsine olmaya başlar ve % 40-50 oranında kalsine
olarak, % 3,5 eğimli Döner Fırının kalsinasyon bölümünde 1200 0C de tamamen kalsine
olur. Fırının sinter bölgesinde kalsine malzeme bünyesindeki bileşikler 1300-15000C
civarındaki sıcaklıkta reaksiyona girerek Klinkere (Yarı Mamul) dönüşür. Daha sonra
fırının havuzlanma bölgesinden soğutma ünitesine dökülen klinkerin fanlar ile soğutulması
sağlanır.
Mevcut klinker üretim kapasitesinin artırılması, tesise mevcut 4 siklonlu önısıtıcı
kule yanına ilave olarak yeni ve daha yüksek 4 siklon ön ısıtıcı kule inşa edilerek toplam 8
siklonun birlikte çalışması ile sağlanacaktır. Bu yatırım ile döner fırın ebatlarında
değişiklik yapılmadan ilave ön ısıtıcı sistemi ile birlikte pişirilen farinin daha yüksek
derecelerde kalsine edilmesi sağlanmış olunacaktır. Bu da ön kalsinasyon prensibine
dayanmaktadır. Ancak aktarma organları spesifik güçleri artmaktadır. Konvansiyonel
siklonlu ön ısıtıcıda ters akım sistemiyle farinin ısınması olayı gerçekleşmektedir. Gaz ve
hammadde karışımı arasındaki ısı aktarımı bir süspansiyon durumunda etki eder. Bu
değişim fırından daha büyük verimlilik sağlar. Ön kalsinasyon, yakıtın yaklaşık olarak %
45’inin fırın, % 55’inin ön ısıtıcı kalsinatör hattında yanması ile olmaktadır. İlave ön
kalsinasyon ünitesinin kullanımı yatırımıyla, tasarrufa ve enerji tüketiminde önemli
azalmaya neden olacaktır. Böylece ön ısıtıcı kulede farinin daha yüksek (yaklaşık %92-98)
oranda kalsine olması sağlanmış olacak ve döner fırın devri arttırılarak tonaj artışı
sağlanmış olacaktır. Ayrıca kilogram klinker başına harcanacak olan ısıl enerji miktarı 820
kcal/kg-klinker seviyesinden 740 kcal/kg-klinker seviyesine düşürülecektir.
15
Planlanan yatırım ile teknoloji ve proses gereği ilave edilecek yeni ön ısıtıcı
kalsinatör hattında kömürün yakılabilmesi için gereken sekonder hava fırın kafasından yeni
kurulacak tersiyer gaz boru hattı ile taşınacaktır.
Döner Fırın mevcut ve yeni kurulacak önısıtıcı farin beslemesi havalı bantlar ve
kovalı elevatörler ile, kömür sevk besleme sisteminin ise hassas tartılı sistemle kurulması
planlanmaktadır.
Mevcutta yer alan farin/fırın elektrofiltresinin yapılacak olan modernizasyon ile
torbalı filtreye dönüştürülmesi planlanmaktadır.
Klinker soğutma ünitesi adından da anlaşılacağı üzere, döner fırında pişerek
klinker haline gelmiş olan farinin, şok olarak soğutulmasını sağlayan ünitedir. Bu sayede
ani soğuma yapan klinker mukavemet kazanır.
Fabrikada yer alan klinker soğutma ünitesi ızgaralı tip soğutucudur. Izgaralı
soğutucular hareketli ve meyilli ızgaralar üzerindeki sıcak klinker ızgara altından üflenen
cebri hava ile soğutulur. Hareketli ızgaralar sayesinde klinker hem soğur, hem de soğutucu
çıkışına doğru ilerler. Klinker soğudukça sahip olduğu ısıyı soğutma havasına verir. Bu ısı
alışverişi sonucu ısınan ve yüksek sıcaklı derecesine erişen hava sekonder ve tersiyer
yakma havası olarak kullanılarak ciddi enerji kazançları getirirler.
Planlanan yatırım ile klinker soğutma sisteminin elektro filtresi ile beraber komple
yeni teknoloji ile büyütülerek yenilenmesi ve modernize edilmesi planlanmaktadır. Mevcut
soğutma ünitesi ızgaralı tip teknolojiye sahip olup, yeni yatırım ile soğutma ünitesinin
kasetli tip teknolojiye sahip olacak şekilde modernize edilmesi planlanmaktadır. Söz
konusu yatırım kapsamında klinker soğutma ünitesinin kapasitesini arttırmak için mevcut
yerinde yeni teknolojiyle modernize edilmesi ile soğutma verimi artacağı için soğutmadan
çıkan klinker sıcaklığı da mevcut durumdan en az 20 0C daha soğuk olacaktır. Böylece atıl
ısı yönünden de kazanç sağlanacaktır. Hızlı soğutmanın klinker dayanımı ve kırılganlık
özelliği kazandırma yönünden de öğütmede ton çimento başına kullanılan özgül elektrik
enerjisi sarfiyatını azaltacağı kaçınılmazdır. Ayrıca kullanılacak elektrik motorlarında sabit
devirli yol vericili klapeli sistemler yerine frekans konvertörlü hızı ayarlanabilen motorlar,
sürücüler kullanılacağından dolayı özgül elektrik enerjisi maliyetlerinde de düşme
olacaktır. Bu durumun elektrik gibi çimento üretiminde çok yüksek oranda maliyeti olan
kaynakları azaltması açısından önemi yadsınamaz. Bunların yanı sıra mevcut klinker
soğutma ünitesi % 65 verimle çalışmakta iken yapılacak olan yeni klinker soğutma ünitesi
son teknoloji ürünü olup % 75 verimliliğe sahiptir. Bu sistemde uzun strok boyu ve düşük
hızdan dolayı plakalarda minimum aşınma meydana gelmekte, bu da bakım maliyetiyle
birlikte fırının duruş süresini azaltmaktadır.
Tesiste klinker soğutma ünitesinden çıkan klinker, kovalı transportla kapalı klinker
stokholüne stoklanmaktadır.
Klinker Stokholü
Fabrikada klinker soğutma ünitesinden çıkan klinker, kovalı bantlar yardımıyla
33.000 ton kapasiteli kapalı klinker stokholünde stoklanmakta olup, planlanan yatırım
ile 100.000 ton kapasiteli yeni bir kapalı stokhol kurulacaktır ve tozsuzlaştırılması jet-
16
plus tip filtre ile sağlanacaktır. Mevcut stokholün tozsuzlaştırılması torbalı filtrelerle
sağlanmaktadır.
Planlanan yatırımla soğutma kapasitesinin artması ile birlikte, mevcut klinker
kovalı bant sistemi yenilenerek 400 ton/sa kapasiteli iki adet yeni kovalı bantın kurulması
öngörülmektedir.
Klinker soğutucudan çıkan klinkerin taşınması amacıyla kovalı bantlar
kullanılmaktadır. Bantlar yardımıyla taşınan klinker, klinker stokholüne boşaltılmaktadır.
Kömür Depolama ve Ön Karıştırma
Fabrikada katı yakıt sınıfından olan petrokok ve ithal linyit olmak üzere iki çeşit
kömür kullanılmaktadır. Kullanılan her iki kömür de yurt dışından gemilerle İskenderun
Limanı’na getirilip oradan kara yoluyla fabrikaya getirilmektedir. Kömür fabrikaya
kamyonlarla taşınarak, kapalı stokholde stoklanmakta ve yığın yapılmaktadır. Stoklama
esnasında petrokok ve ithal linyit kömürü ayrı ayrı stoklanıp kesinlikle birbirine
karışmamaktadır. Asgari ve azami stok miktarları 3000 ton ile 10000 ton dur. Ön
stoklamada bulunan kömür, sırasıyla besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine
beslenmektedir.
Pulverize Kömür Hazırlanması ve Tartım Sistemi
Öğütme sisteminde bulunan bunkerin altından kömür, dozajlı besleyiciler ile
beslenmektedir. Tartılan kömür, dikey değirmende öğütülmektedir. Bunların yanı sıra
kömür değirmeninde ön ısıtıcıdan gelen atık gazlar, ısı kaynağı olarak kullanılarak
kurutmada değerlendirilmektedir. Öğütülerek toz haline gelen kömür, jet filtre ile
toplanarak depolama amacıyla helezon konveyör ile toz kömürü bunkerine taşınmaktadır.
Toz kömürü bunkerinin altında bulunan tartma sistemi ile tartılan kömür, pulverize kömür
fırınına sevk edilmektedir.
Fabrikada kömür depolanması kapalı stokholde yapılmaktadır. Kapalı kömür
stokholü 19.000 m3 olup, 10.000 ton kömür stoklama kapasitesine sahiptir.
Çimento Öğütme
Çimento değirmenleri içerlerinde çeşitli çaplarda öğütme malzemeleri bulunan
(çelik bilya, silpeps v.b.) muhtelif çap ve uzunlukta çift kamaralı boru tip değirmenlerdir.
Fırından çıkan klinkere % 5 civarında alçı taşı ve üretilecek çimento cinsine uygun katkı
maddesi katılarak bu ünitede öğütme işlemi gerçekleştirilmektedir.
Fabrikada 80 ton/saat kapasiteli iki kamaralı ve bilyalı 2 adet FLS marka çimento
değirmeni bulunmaktadır. Her iki değirmen de yüksek verimli dinamik seperatörlü ve
kapalı devre boru değirmenlerdir. Yüksek performanslı seperatörden gelen iri malzeme ile
klinker ve yardımcı hammaddeler karışarak, çimento değirmenine verilmektedir. Öğütme
işleminin bitimi ile değirmen çıkışından gelen çimento, elevatör ile seperatöre
verilmektedir. Seperatör ince malzemeyi ayırırken iri malzeme öğütülmek üzere tekrar
değirmene geri gönderilmektedir. Seperatörden geçen çimento, elevatör ve bantlar ile
çimento silolarına sevk edilerek stoklanmaktadır. Yeni yatırım kapsamında tesiste çimento
öğütme kapasitesini arttırmak için 132 ton/sa’lik yeni bir değirmenin kurulması
17
planlanmaktadır. Bu yatırımla birlikte mevcut olan 1.117.143 ton/yıl öğütme kapasitesini
2.380.000 ton/yıl’a çıkarmak hedeflenmektedir.
Ayrıca bu yatırım sayesinde birim enerji miktarında ciddi oranda düşüş olacaktır.
Roller Press ve VSK seperatör bir ön öğütücü olarak kullanıldığında değirmenin toplam
kapasitesi %100-200 oranında artar; toplam enerji tüketimi de % 20-50 arası kadar azalır.
Roller Press
Yığın halindeki malzemeyi ezerek ufalama işlemi yapmaktadır. Yüksek basınçlı
merdaneli (röleli) eziciler ters yönde dönen iki merdaneye sahip olup merdanelerden birisi
sabit bir yatağa oturtulmuşken diğeri hidrolik bir sistem aracılığıyla sabit merdaneye doğru
itilmektedir. Hidrolik basınç birimleri, merdaneler arasından geçen malzeme yatağı
üzerinde 20 -120 MPa yaratabilmektedir.
Malzeme, eziciyi sıkıştırılmış bir kek olarak terk etmekte ve çoğu öğütme
devresinde bu kek dağıtılıp sınıflandırılmaktadır. Kekin dağıtılması için harcanan enerji
göz önüne alındığında bile özgül öğütme enerjisi bilyalı değirmenlerde harcananın yarısı
kadar olmaktadır. Roller Press ürününde yüksek oranda mikro çatlakların oluşması standart
Bond iş endeksinin de azalmasına neden olduğundan bir sonraki öğütme işlemi için de
önemli avantaj sağlamaktadır. Bu nedenle çimento sanayinde Roller Press bir ön öğütücü
olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.
Roller Pressler yalnızca bir malzemeyi (örn. klinkeri) ezmek için bir açık devre
değirmen gibi kullanılırsa da günümüzde daha çok “melez kullanım” denen düzende,
kendine özgü bir separatör ile birlikte kullanılmaktadır; bu durumda iki ayrı öğütme
devresi birbirine seri olarak bağlanmış olmaktadır. Güncel uygulamada hem farin, hem de
çimento bu biçimde öğütülmektedir.
Rulo Öğütücülerin (Roller Press) Avantajları:
•
•
•
•
•
Kaba ve nihai malzeme öğütülmesinde olmak üzere çok farklı amaçlı
kullanılabilirlik
Özel durumlarda öğütme basıncının 7 Newton/ mm2 altında tutulabilmesi
Standart Öğütücülerde 2 ila 32 mega-Newton öğütme gücü
Merdane çaplarında 1 ila 2,6 metre ve Roller uzunluğunda 0,4 ila 2,3 metre
esneklik
6000 kW’ya kadar güç kullanımı
V-Tipi Statik Separatörler
Malzeme ve havanın hem çapraz, hem de aynı yönde akışlarının sağladığı geniş
temas yüzeyi ve bunun sağladığı etkin ısı aktarımında etkin rol oynarlar. Hava akışı ile
incelik kontrolü daha stabildir. 100 µdan 1,5 mm ye kadar ayırma ayarı yapılabilir. Hareket
eden parçaları yoktur. Taze malzeme ile geri dönen malzemeyi iyi karıştırırlar.
Dinamik Separatörler
Bu separatörler değirmen ürününün geleneksel sınıflandırıcısıdır. Malzeme dönen
bir savurucu tabla üzerine yönlendirilir, bu onu artan bir hava akımına maruz bırakır. İri
18
taneler ya doğrudan yerçekimi ile savurucu tabladan düşerler ya da yardımcı fan kanatları
ile kontrol vanaları arasında ayrılırlar.
İnce toz gaz ile beraber ana fana doğru hareket eder, geri dönüş kanatçıklarına
doğru hızın düşmesi ile gazın aşağıya doğru akışı katıların gazdan ayrılmalarını sağlar.
İşletme ayarları ise yardımcı kanatların sayısı, kontrol vanaları ile yardımcı kanatlar
arasındaki açıklık ve ana fan kanatlarının radyal pozisyonlarıdır. Bu ayarlar
sınıflandırıcının ayırma bölgesindeki malzeme yükünü belirler ve ayırma verimi için
kritiktirler. İyi bir ayırma için her ürün inceliğinde birim hacim hava başına düşen en
uygun malzeme akışı sağlanmalıdır (kg besleme/ m3 hava).
VSK Separatörler
VSK separatörler V tipi statik separatörler ile dinamik separatörün bütünleştirilmiş
halidir. İki ayırma bölgesi vardır. Statik ayırmada ayırma işlemi (tanecik inceliği) hava
akışıyla kontrol edilir. Statik separatörden çıkan ince ürünlü hava daha sonra dinamik
separatöre geçer, bu kısımda ayırma işlemi bir rotor tarafından kontrol edilir.
Feed
Fines &
Air
Air
Hot gas or
Fresh Air
Dynamic
Separator
Reject
Coarse Particles
Şekil 4 VSK Separatör Şematik Gösterimi
19
Siklon
VSK Separator
Ürün
Gaz
Hammadde
Çimento Değirmeni
Yüksek Basınç
Öğütme Merdaneleri
Şekil 5 VSK Separatör ve Roller Presli Öğütme Tesisi Şematik Gösterimi
Çimento Stoklama ve Paketlemesi
Çimento, havalı bantlar ile çimento silolarından alınarak, tartılmak ve torbalanmak
üzere otomatik torbalama ve yükleme kantarına gelmektedir. Paketlenen torbalar yükleme
bantları ile kamyonlara yüklenerek nakledilmektedir. Paketleme ünitesinde çimentonun
ortalama %60’ı paketlenerek, %40’ı ise dökme olarak sevk edilir.
Paketleme ünitesi, 3 adet 120 ton/sa kapasiteli (saatte 360 ton) torbalı olmak üzere
toplam 3 adet rotatif kantar ile 3 adet 100 ton/sa kapasiteli (saatte 300 ton) dökme çimento
yükleme kapasitesine sahiptir.
Tesis 4 adet büyük çimento silosunda yaklaşık 10.000 ton çimento stoklama
kapasitesine sahip olup, kapasite artışı ile üretilecek fazla çimento yeni yatırım ile
eklenecek olan 10.000 ton kapasiteli çimento silosunda stoklanacaktır.
Yatırım kapsamında kapasite artışı yapılması planlanan üniteler aşağıdaki tabloda
verilmektedir.
Yukarıda bahsedilen ve fabrikada mevcut olan, ayrıca ilave edilecek veya
modernizasyon yapılacak üniteleri gösterir Genel Yerleşim Planı Ek 4’te sunulmaktadır.
Ünitelerin malzeme seçimi, montajı, işletmeye alınması ve çalıştırılması ulusal ve
uluslar arası standartlara ve ilgili mevzuata uygun olacaktır.
20
I.3. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses
Akım Şeması
Çimento, harç ve beton gibi çimentolu ürünler, geçmişte insanoğlunun en fazla
kullandığı ve gelecekte de en fazla kullanacağı yapı malzemeleridir. Çimentonun gerek
kimyasal yapısı gerekse su ile reaksiyonu son derece karmaşıktır. Üretilen çimento,
portland çimento ve katkılı çimento olarak üretilmekte ve satışı ise torbalı ve dökme
çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Torbalı çimentoda, çimento özel kağıt torbalara
konulmaktadır. Bu torbalar ülkemizde 50 kg.’lıktır. Dökme çimentoda ise çimento, silodan
doğrudan özel tankerlere (silobus) yüklenerek silolara sevk edilmektedir.
Çimento üretiminde önce klinker denilen yarı mamul madde üretilmektedir. Daha
sonra klinkere çeşitli katkı maddelerinin ilave edilerek öğütülmesi ile çimento elde
edilmektedir.
Ergani çimento fabrikasında Ön Isıtıcılı Kuru Proses ile üretim gerçekleştirilmeye
devam edilecektir.
Klinker Üretimi
Fabrikada klinker; kalker, marn, ve az miktarda demir cevheri ile boksitin belli
oranlarda karıştırılıp, öğütülüp döner fırında pişirilmesinden meydana gelmektedir. Klinker
üretim prosesine ait iş akım şeması aşağıda verilmiştir.
Şekil 6 Klinker Üretimi İş Akım Şeması
Klinker üretimi için gerekli hammaddeler kırıcılarda kırılarak, homojenize olmuş
halde hammadde stokhollerinde depolanmaktadır. Daha sonra fırından gelen yanma
gazlarıyla farin değirmeninde kurutularak öğütülmekte ve yaklaşık % 1 nem oranında farin
elde edilmektedir.
Farin, ön ısıtıcıda yaklaşık 1.000 °C’ ye kadar ısıtılmaktadır. Daha sonra kısmen
kalsine olmuş olan farin döner fırına girmektedir. Klinker üretimi için kuru proses ile
yavaşça dönen silindir şeklinde döner fırın kullanılmaktadır. Döner fırın, klinker çıkış
noktasına doğru eğimli ve Ø 4,60 m x 64,00 m boyutlarındadır. Pişirilen malzemenin,
fırın içerisinde ek bir güce ihtiyaç duyulmadan eğim sayesinde ve gravitasyonel kuvvet
doğrultusunda fırın çıkış noktasına ulaştırılması sağlanmaktadır. Fırının iç yüzeyi ateşe
21
dayanıklı ateş tuğlaları ile örülmüştür. Pişirilecek hammadde, fırının yüksekte yer alan
besleme ucundan verilmektedir. Pişirme sırasında oluşan sıcak fırın gazları, pişirme
yönünün tersi istikametinde hareket ederek farin besleme noktasına ulaşmaktadır.
Yüksek sıcaklıktaki bu gazlar farinin ön ısıtmasında kullanılmaktadır.
Döner fırında beş termal bölge bulunmaktadır:
•
Kurutma ve ön ısıtma bölgesinde malzemede bulunan serbest ve moleküler su
buharlaşmaktadır. Bu bölgede fırına giren malzemenin sıcaklığı 800 °C’ ye
ulaşmaktadır.
•
Malzeme sıcaklığının 1200 °C’ye kadar yükseldiği kalsinasyon bölgesinde oluşan
reaksiyonlar sonucu karbondioksit (CO2), kalsiyum karbonattan (CaCO3) ayrılarak
fırın içerisinde kalsiyumoksit (CaO) oluşmaktadır. Ayrıca hammadde içerisinde az
miktarda bulunan magnezyumkarbonat (MgCO3), karbondioksidin (CO2) serbest
kalması ile magnezyumokside (MgO) dönüşmektedir.
•
Malzemenin 1500° C’ye kadar ısıtıldığı son üç bölgeye pişirme bölgeleri
dikalsiyumsilikat (C2S), trikalsiyum silikat (C3S) yarı aluminat ve ferrit bileşenleri
oluşmaktadır.
•
Sinterleşme zonunda trikalsiyumaluminat (C3A) ve tetrakalsiyumaluminoferrit
(C4AF) oluşmaktadır. Ayrıca yarı sıvı halde olan ve malzeme çapları 3 ile 20 mm.
arasında değişen modüller halinde yoğunlaşmaktadır.
•
Fırının son bölümü soğutma bölgesi olarak adlandırılmaktadır. Bu bölgede klinker
sertleşmekte ve soğumaya başlamaktadır. 1200-1300 °C sıcaklığında fırından çıkan
klinker 70-100 °C’ye kadar hava ile soğutulmakta ve klinker stokholünde
depolanmaktadır.
Çimento Üretimi
Çimento yarı mamul klinkerin alçı, bazen de demir cevheri ile belirli oranlarda
karıştırılıp değirmende öğütülmesi ile elde edilmektedir.
Çimento değirmenlerinin iç yüzeyi aşınmaya dayanıklı zırh plakları ile
kaplanmıştır. Değirmen içine farklı çaplarda bilya doldurulmuştur. Bilya dolgu yüksekliği
değirmen çapının yarısından azdır. Değirmenden çıkan çimento, seperatör içinde iri
tanelerinden ayrılmaktadır. 200 µ’dan küçük ince tanecikler çimento silosuna, % 3-4
dolayındaki iri tanecikler ise değirmene geri beslenmektedir.
Çimento çıkış sıcaklığı 125 oC’yi geçmeyecek şekilde ayarlanmaktadır. Aksi
takdirde çimento içindeki alçı, kristal suyunu kaybetmekte ve fospriz denilen olay
gerçekleşmektedir. Bu nedenle çimento sıcaklığı otomatik olarak kontrol edilmekte ve
125 oC’yi geçtiği takdirde havalandırma işlemi ile sıcaklık düşürülmektedir. Elde edilen
çimento konveyor bant ve elevatörler ile çimento silolarına taşınmaktadır.
Çimento üretim prosesine ait iş akım şeması basitleştirilmiş bir şekilde aşağıda
verilmiştir.
22
Şekil 7 Çimento Üretimi
Şekil 8 Klinker ve Çimento Üretimi İş Akım Şeması
23
Mevcut tesise ilişkin çimento üretimi özetlenecek olursa;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Konkasörde kalker, boksit, marn ve diğer katkı maddeleri kırılarak kalite ve
cinslerine göre hammadde stokholünde stoklanmaktadır,
Stokholde stoklanan malzemelerin tonaj ayarlamaları yapılmakta ve hammadde
bunkerlerine aktarılmaktadır,
Hammaddeler değirmende öğütülerek homojene edilmekte ve farin homojene
silolarında stoklanmaktadır,
Silolarda tartılan farin ön ısıtıcı bölümüne beslenmektedir,
Ön ısıtıcıda kulede farin kalsine edilmektedir,
Ön ısıtıcıdan gelen farin döner fırına girerek 1330 – 15000C’de pişirilmekte ve
böylece klinker elde edilmektedir,
Döner fırından çıkan klinker soğutma ünitesinde soğutularak sıcaklığı
düşürülmektedir,
Üretilen klinker stokholde stoklanmakta ve bunkerlere gönderilmektedir,
Alçıtaşı, curuf ve diğer katkı maddeleri ile klinker çimento değirmenlerinde
öğütülmektedir,
Üretilen çimento silolarda stoklanmaktadır,
Çimento silolarından çimento paketleme ünitesine aktarılmaktadır,
Dökme çimento ile torbalanan çimento satışa sunulmak üzere kamyonlara
yüklenmektedir.
Çimento üretiminde saat başı alınan numuneler ile çimentonun priz süresi, kimyasal
özellikleri, fiziksel özellikleri ve mekanik davranışları sürekli gözlemlenmektedir. Ayrıca
standart 1, 2, 7 ve 28 günlük mukavemet değerlerine bakmak suretiyle Türk Standartları
Enstitüsü tarafından istenen değerler ile kontrol edilmektedir. Tesis Üretim Akım Şeması
Ek 1’de sunulmaktadır.
I.4. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl
ve Nereden Temin Edileceği
Fabrikada çimento, farklı çimento tiplerine göre yaklaşık olarak ortalama % 74
klinker, % 22 curuf, % 4 alçıtaşı karıştırılarak değirmende öğütülmesi ile elde
edilmektedir.
Klinker Üretiminde Kullanılacak Hammaddeler
1. Kalker (Kireçtaşı)
Kalker, kalsiyum karbonat (CaCO3) taşıyan bileşikler genellikle kalker olarak
adlandırılır. Kalker, doğada geniş ölçüde bulunur. Portland çimento imalatı için tüm
jeolojik biçimdeki kalsiyum karbonatlar (CaCO3) uygundur. Özgül ağırlığı 2,6-2,8 gr/cm3
arasındadır. Klinker üretiminde kullanılan kalkerlerin CaCO3 yüzdesi 85-98 arasında
24
değişir. Bazı kalkerler bir miktar dolomit (CaMg(CO3)2) içerirler ve sonuçta hammadde
karışımına MgO katarlar. Klinker içindeki MgO oranı, % 5’i geçmemelidir.
Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile klinker üretiminde,
1.713.600 ton/yıl kalkere ihtiyaç duyulacaktır. Fabrikanın hammadde ihtiyacını karşılayan
faaliyet sahibine ait İR 34325 ruhsat numaralı II. Grup kalker ocağı fabrika alanına 8 km.
mesafede Kömürtaş Köyü’nde bulunmaktadır.
2. Kil
Doğada bol miktarda bulunan minerallerdendir. Fakat saf kil bulmak oldukça
zordur. Kilin içerisinde en çok kalker, silis, mika, demir oksit bulunur. Genellikle 0,002
mm’den daha küçük taneli malzeme kil’dir. Kil sarımtırak, kırmızımtırak, esmer gibi
renklerde bulunur. Bu özelliğini bileşiminde bulunan yanıcı maddeler verir. Kilin yapısı
itibarıyla su çekme özelliği vardır. Bu nedenle kil daima nemlidir. Kili meydana getiren
maddeler sulu alüminyum silikatlerdir. mAl2O3, nSiO2, pH2O genel kimyasal bileşim
formülü ile ifade edilen kil, çok saf olduğu zaman hidrate Alümin Silikat (kaolinit) adını
alır. Fabrikada klinker üretiminde yıllık kullanılacak olan kil miktarı 952.000 ton/yıl’dır.
Kil malzemesi ihtiyacı, Kavurmaküpü Köyü’nde bulunan ruhsatları faaliyet
sahibine ait I-B Grubu 3 adet çimento kili ocağından karşılanmaktadır : İR 72772 ruhsat
numaralı çimento kili ocağı fabrika alanına 2,5 km. mesafede; İR 74889 ruhsat numaralı
çimento kili ocağı fabrika alanına 4 km. mesafede; İR 76299 ruhsat numaralı çimento kili
ocağı fabrika alanına 3 km. mesafede bulunmaktadır.
3. Marn
CaCO3 oranı 30-85 arasında değişen klinker hammaddesine genel olarak marn adı
verilir. Marnlar CaCO3 oranına göre;
Marnlı kalker : % 85-95 CaCO3
Kalkerli marn.. % 70-85 CaCO3
Marn.
: % 30-70 CaCO3
Killi marn.
: % 15-30 CaCO3 olarak adlandırılırlar.
Klinker üretiminde safa yakın kalker ve kil karışımı yerine marn kullanmak daha
iyidir; çünkü marnda bileşenler doğal olarak ince kristalli ve iyice karışmış formdadırlar.
Bu doğal karışımın sonucu, marndaki bileşikler, saf kalker ve saf kil karışımındaki
bileşiklere oranla daha kolay reaksiyona (klinkerleşme veya sinterleşme) girerler.
Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile klinker üretiminde marna
ihtiyaç duyulacaktır. Marn ihtiyacı Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Kavurma Küpü Köyü’nde
bulunan faaliyet sahibine ait 77367 ruhsat numaralı I-B Grubu İşletme İzni olan ocaktan
karşılanmaktadır.
Kalker ve kil ocaklarının gerekli izinler doğrultusunda kapasite artışı yapılacaktır.
Ocakların fabrikada kullanılacak olan kil miktarını karşılamadığı takdirde, yeni ocak
sahaları için gerekli izinler alınacaktır.
25
4. Düzeltici Hammaddeler
Ana hammaddelerdeki eksik oksitleri tamamlayan maddelere çimento dilinde
düzelticiler ismi verilir. Düzelticiler, ana hammaddelerdeki eksik olan gerekli oksitleri
içermelidir. Diğer yandan, zararlı oksit içerikleri (alkali, MgO) oldukça düşük olmalıdır.
Klinker üretiminde istenilen hammadde kompozisyonu yukarıda bahsedilen
hammaddelerin kullanımı ile sağlanamıyorsa hammadde karışımına küçük oranlarda
düzelticiler ilave edilmelidir. Genellikle şu maddeler düzeltici olarak kullanılır;
- Kuvars kumu, silis içeriğini artırmak için,
- Demir cevheri, pişmiş piritler, demir oksit içeriğini artırmak için,
- Boksit, Al2O3 içeriğini artırmak için kullanılır.
Fabrikada klinker üretiminde düzeltici olarak boksit ve demir cevheri
kullanılmaktadır.
27.200 ton/yıl boksit ve 27.200 ton/yıl demir cevherine ihtiyaç duyulacaktır. Demir cevheri
Malatya ve Kahramanmaraş İlleri’nden, boksit cevheri Gaziantep İslahiye ve
Hassa/Hatay’dan karşılanmaktadır.
Çimento Üretiminde Kullanılacak Hammaddeler
1. Alçı Taşı
Alçı taşı (jips) doğal olarak oluşan ve iki mol su içeren bir kalsiyum sülfat
mineralidir. Bileşiminde iki molekül kristal su bulunur (CaSO4.2 H2O). Öğütme esnasında
çimentoya katılan alçı taşı, su ile çimento komponentleri arasındaki reaksiyonların hızlarını
kontrol eder.
95.200 ton/yıl alçıtaşına ihtiyaç duyulacaktır. Alçıtaşı Batman ve Siirt/Kurtalan’dan temin
edilmektedir.
2. Puzolanlar
Bilindiği gibi çimento üretiminde kullanılan puzolanik maddeler, kendi başlarına
hidrolik bağlayıcı olmayan ancak belli incelikte öğütüldüklerinde, nemli ortamda ve
normal sıcaklıkta kalsiyum hidroksitle (Ca(OH)2) tepkimeye girerek bağlayıcı özellikte
bileşikler oluşturan doğal ve yapay maddelerdir.
Genel anlamda bir volkanik kayaç türü olan bu malzemeler, çimento üretiminde
katkı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Volkanik cüruf, pomza, tras ve tüf puzolanik
hammaddelerdir.
523.600 ton/yıl volkanik curufa ihtiyaç duyulacaktır ve volkanik curuf Elazığ ve
Diyarbakır Ovabağ’dan karşılanacaktır.
26
Yakıt İhtiyacı
Fabrikada katı yakıt olarak petrokok kullanılmaktadır. Kullanılan kömür yurt
dışından gemilerle İskenderun limanına getirilip oradan Diyarbakır/Ergani ‘ye trenle
getirilmekte, fabrikaya ise kamyonlarla taşınarak, kapasitesi 10000 ton olan kapalı
stokholde stoklanmaktadır.
Faaliyet kapsamında ek yakıt olarak tehlikeli atık kullanılmayacaktır. İleride
çimento fabrikasında ek yakıt olarak tehlikeli atığın kullanılmasının planlanması halinde
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisans alınacaktır.
Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları
Tesiste çimento, farklı çimento tiplerine göre yaklaşık olarak ortalama % 74
klinker, % 22 curuf, % 4 alçıtaşı karıştırılarak değirmende öğütülmesi ile elde
edilmektedir.
Modernizasyon ve kapasite artışı sonunda; 1.700.000 ton/yıl klinker üretilmesi,
2.380.000 ton/yıl çimento üretilmesi planlanmaktadır.
2.380.000 ton/yıl çimento için gerekli olan ihtiyaç maddeleri;
Klinker : (2.380.000 x 74/100) – 1.700.000(kendisi üretmektedir) = 61.200 ton/yıl
Curuf : 2.380.000 x 22/100 = 523.600 ton/yıl
Alçıtaşı : 2.380.000 x 4/100 = 95.200 ton/yıl
Toplam klinker üretimi için ihtiyaç maddeleri;
Farin = 1.700.000 ton/yıl x 1,60 = 2.720.000 ton/yıl olup bu miktardaki farin
üretimi için gerekli ihtiyaç maddeleri:
Kalker : 2.720.000 x 63/100 = 1.713.600 ton/yıl
Kil
: 2.720.000 x 35/100 = 952.000 ton/yıl
Demir cevheri : 2.720.000 x 1/100 = 27.200 ton/yıl
Boksit : 2.720.000 x 1/100 = 27.200 ton/yıl
Mevcutta kullanılan yakıt cinsi ve miktarları:
%100 Linyit kömürü kullanılması durumunda;
782.000 ton/yıl x 820 kcal/kg / 6.000 kcal =106.873 ton/yıl (kuru)
%100 Petrokok kömürü kullanılması durumunda;
782.000 ton/yıl x 820 kcal/kg / 7.500 kcal = 85.500 ton/yıl (kuru)
Tesiste mevcut durumda ortalama % 100 petrokok kömürü kullanılmaktadır.
Modernizasyon ve kapasite artışı sonunda kullanılacak yakıt cinsi ve miktarları:
Yeni yatırım kapsamında %100 petrokok kömürünün kullanılması planlanmaktadır.
27
1.700.000 ton/yıl x 740 kcal/kg / 7.500 kcal = 167.733 ton/yıl (kuru)
I.5. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere
Ne Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması
kapasitesinin 2.380.000 ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Fabrikada yılda 12 ay, 340 gün,
3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda
bir defa 1 ay bakım yapılmaktadır.
etmektedir. Fabrikada CEM I 42.5 N Portland Çimento, CEM IV/B (P) 32.5 R Portland
yapılmaktadır. Çimento Kimyasal Analiz Raporu Ek 26’ da sunulmuştur.
Fabrikada üretilen çimento, torbalı ve dökme çimento olarak piyasaya arz
edilmektedir. Faaliyet sahibi Ergani ve çevresinin artan çimento talebi ile gelişen ihracat
talebini karşılamayı, Güney Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere özellikle yakın
çevredeki illere daha düşük maliyetlerde kaliteli ürün arz etmeyi, istihdam olanakları ile
yöre insanına ve ekonomiye katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Klinker Üretimi :
Fabrikada Ön Isıtıcılı Kuru Proses ile klinker üretimi gerçekleştirilmektedir.
Döner fırın = 2300 ton/gün x 340 gün/yıl = 782.000 ton/yıl
2300 ton/gün üretim kapasiteli mevcut döner fırında yapılacak modernizasyon
çalışmaları neticesinde kapasite artışı ile üretimin 5000 ton/gün’e çıkarılması
planlanmaktadır.
Döner fırın = 5000 ton/gün x 340 gün/yıl = 1.700.000 ton/yıl klinker üretilmesi
planlanmaktadır.
Çimento Üretimi :
Fabrikada her biri 80 ton/sa’lik olmak üzere toplam 160 ton/sa üretim kapasiteli 2
adet çimento değirmeni mevcuttur.
Fabrikada çimento üretim kapasitesi ;
782.000 / 0,70 = 1.117.143 ton/yıl kapasite ile üretim yapılmaktadır.
Kapasite artırımı yatırımı kapsamında 80 ton/sa’lik her iki değirmenin
kapasitesinde herhangi bir değişiklik yapılmayacak; ancak 132 ton/sa’lik yeni 1 adet
değirmen kurularak toplamda 2.380.000 ton/yıl (7.000 ton/gün) çimento üretilmesi
planlanmaktadır.
28
7.000 ton/gün x 340 gün/yıl = 2.380.000 ton/yıl
Toplamda 2.380.000 ton/yıl öğütme kapasitesine çıkarmak hedeflenmektedir.
Kapasite artışı sonucunda faaliyetin ekonomik ömrü 25 yıl olarak tahmin
edilmektedir. Her yıl periyodik bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek olup
gerekli revizeler yapılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik sebeplerle
revize edilmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak tesisin
uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır.
Ara ürün olarak üretilen klinker, kovalı bantlar yardımıyla 33.000 ton kapasiteli
kapalı klinker stokholünde stoklanmakta olup, planlanan yatırım ile 100.000 ton
kapasiteli yeni bir kapalı stokhol kurulacaktır ve tozsuzlaştırılması jet-plus tip filtre ile
sağlanacaktır. Mevcut stokholün tozsuzlaştırılması torbalı filtrelerle sağlanmaktadır.
Fabrika 4 adet büyük çimento silosunda yaklaşık 10.000 ton çimento stoklama
kapasitesine sahip olup, kapasite artışı ile üretilecek fazla çimento yeni yatırım ile
eklenecek olan 10.000 ton kapasiteli kapalı çimento silosunda stoklanacaktır.
Ayrıca üretimde hammadde olarak kullanılan kalker, marn, boksit ve demir
konkasörde kırıldıktan sonra fabrika alanında bulunan hammadde stokholünde
stoklanmaktadır. Hammadde stokholü kapalı olup tozsuzlaştırma işlemi kırılma ünitesinde
ve bant yolları dökülüşlerinde pulverize su verme sistemiyle sağlanmaktadır. Aynı
zamanda yeni yatırım ile hammadde karıştırma-ön homojenizasyon işleminin kurulacak
olan Preblending ünitesi ile sağlanması planlanmaktadır. Preblending ünitesi kapalı olarak
inşa edileceğinden böylece tozsuzlaştırma da sağlanmış olacaktır.
Fabrika alanında kapalı kömür stokholü mevcut olup depolama burada
yapılmaktadır. Yatırım kapsamında stokholden kaynaklanan tozu önlemek için
torbalı filtrenin kullanılması planlamaktadır.
I.6. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve
Arazinin Tanımlanması
Limak Ergani Çimento Fabrikası Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı
yatırımı mevcut fabrika alanı içerisinde gerçekleştirilecek olup, faaliyet alanının mülkiyeti
faaliyet sahibine aittir.
Fabrikanın hemen doğusundan Diyarbakır-Elazığ Karayolu geçmektedir. Yolun
karşı tarafında fabrikaya ait lojman ve sosyal tesisler bulunmaktadır.
Limak Ergani Çimento Fabrikası Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Şirinevler
Mahallesi’nde L43 a3 Pafta, 2 Ada, 7-8-9-11 Nolu Parseller; 339 Ada, 21 Nolu Parsel; 378
Ada, 2-3-13 Nolu Parseller; 382 Ada, 4-5-6-7-8-9-10 Nolu Parseller; 384 Ada, 1-62-65-6667-68-69-70 Nolu Parseller; 526 Ada, 1-2 Nolu Parseller; 527 Ada, 6 Nolu Parsellerde
407.007 m2’lik (40,7 ha) açık alan içersinde 35.337 m2’lik kapalı alan üzerinde kuruludur.
Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet Belgeleri Ek 7’de
verilmektedir.
29
Faaliyet alanının işaretlendiği Uydu Fotoğrafı Ek 2’de, 1/25.000 Ölçekli
Topoğrafik Harita Ek 3’te, Genel Yerleşim Planı Ek 4’te, fabrika yerine ait fotoğraflar Ek
5’te verilmiştir.
Fabrika Ergani ilçe merkezinin kuşuçumu 2 km. Kuzeybatı’sında yer almaktadır.
Fabrika alanına en yakın yerleşim yerleri; kuşuçumu 640 m. doğuda bulunan Papazgöl
Mahallesi, 780 m. Güneydoğu’da bulunan Kemertaş Mahallesi, 1.170 m. Güneybatı’sında
bulunan Bahçekaşı Mahallesi, 1,230 m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Saray Mahallesi, 2.770
m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Gülberan Mahallesi, 3.550 m. Kuzey’inde bulunan
Kavurmaküpü Köyü, 4.120 m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Boğazköy, 5.470 m.
Kuzeydoğu’sunda bulunan Sabırlı Mahallesi, 5.810 m. Güneybatı’sında bulunan Ortaağaç
Köyü’dür.
Söz konusu çimento fabrikası Diyarbakır İl Merkezi’ne yaklaşık 60 km. mesafede
yer almaktadır.
Fabrikanın yakınında 8. Bölge Sınırı-Ergani-Diyarbakır Devlet Yolu geçmektedir.
885-11 K.K. Nolu yolun 12+000 km.si üzerinde kurulu bulunan çimento fabrikasına T.C.
Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü tarafından
düzenlenen 22.12.2010 tarihli “Geçiş Yolu İzin Belgesi” verilmiştir. Belge Ek 24’te
sunulmaktadır.
Diyarbakır Valiliği İl Tarım Müdürlüğü görüş yazısı Ek 35’te sunulmuştur.
I.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin
Miktar ve Özellikleri
Projenin inşaat ve montaj aşamasında 1 adet 8 tonluk kule vinç, 4 adet 40 tonluk
high-up, 5 adet 80-120 tonluk mobil vinç, 1 adet loder, 1 adet paletli ekskavatör, 1 adet
lastik tekerli ekskavatör, 2 adet kamyon, 1 adet fore kazık makinesi, 8 adet hazır beton
mikseri, 2 adet beton pompasının kullanılması planlanmaktadır. Fabrikada ayrıca binek
jeep, pick–up gibi araçlar kullanılacaktır. Fabrika sahasında ihtiyaç duyulacak olan iş
makinası ve kamyon gibi araçlarla yapılacak faaliyetlerde firmaya ait iş makineleri
kullanılacak ya da dışarıdan hizmet olarak satın alınacaktır. Yatırım sonrasında da mevcut
araçlar kullanılmaya devam edilecek olup fabrika bünyesinde yer alan ve ilave edilecek
ünitelere ilişkin bilgiler Bölüm I.2. de verilmiştir.
I.8. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin
Değerlendirilmesi
Proje Yerinin Seçiliş Nedenleri
Limak Ergani Çimento Fabrikası Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı
yatırımı, mevcut fabrika alanı içersinde yapılacaktır. Çimento fabrikasına hammadde
sağlayan ocakların yakın olmasından dolayı hammadde nakliye masrafları minimum
düzeyde tutulmuş olacaktır. Çünkü klinker üretiminde kullanılan teknoloji gereği su ve
karbondioksit kayıpları sebebiyle, hammadde olarak kullanılan kalkerin ancak % 60’ı
klinkere dönüşmektedir. Tesisin hammadde kaynaklarına uzak bir noktada kurulması
durumunda ocak sahasından üretilecek kalkerin ancak % 60’ı klinkere dönüşecek, üretim
30
esnasında meydana gelen su ve karbondioksit kayıpları sebebiyle buharlaşan % 40’lık
kısım gereksiz bir şekilde nakliye edilmiş olacaktır.
Klinker üretiminde ise ülkemizde ve Dünya’da yaygın olarak kullanılmakta olan
kuru proses teknolojisi tercih edilmiştir.
Teknoloji Alternatifleri
Çimento üretim prosesleri klinkerin elde ediliş biçimine göre farklılık
göstermektedir. Klinker üretiminde başlıca dört ana teknoloji mevcuttur. Bunlar;
Yaş Proses
Yarı Yaş Proses
Yarı Kuru Proses
Kuru Proses
Şekil 9 Klinker
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından 2000 yılında
yayınlanan Taş ve Toprağa Dayalı Ürünler Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’ nda;
[...] Çimento üretim metod ve teknolojisinde en önemli farklılıklar fırın ünitelerinde
kendini göstermektedir. Elektrik enerjisi tüketiminde yaş metodun 20 kws/ton çimento
mertebelerinde bir avantaj göstermesine karşın, kuru metot ısı enerjisi tüketiminde yaş
metodun 1.450-1.650 kcal/kg klinker tüketimine 700-900 kcal/kg klinker ısı enerjisi
tüketimi ile üstünlük göstermektedir.
Yaş sistemde, gerekli tahsisler yapıldıktan ve homojenize edildikten sonra zincirli
uzun fırınlara sevk edilen çamur giriş tarafındaki zincir bölgesinde rutubetini kaybeder,
orta bölgede kalsine olur çıkış tarafındaki sinter bölgesinde klinkerize olur ve soğutucuya
dökülür. Bu sistem ancak hammaddenin çok rutubetli ve sedimanter marn ve kilden
oluşması halinde ekonomik olabilir. Ülkemizde yaş fırınların çoğunluğu 1965-1973 yılları
arasında üretim kapasitelerinin arttırılması amacı ile 1974 yılından itibaren yakıt tasarrufu
sağlamak amacı ile kuru sisteme çevrilmişlerdir. Halen ülkemizde yaş sistemde küçük
kapasiteli 2 fırın faaliyetini sürdürmektedir.
Yarı kuru metot, Lepol sisteminde farin eğik bir döner tabak üzerinde % 14-16
rutubetli granül hale getirilmekte, sevk edildiği hareketli ızgarada rutubetini kaybederek
kısmen kalsine olmakta ve takiben kısa döner fırında önce kalsinasyon tamamlanmakta,
sonra da klinkerizasyon gerçekleşmektedir.
31
Kuru sistemli çimento üretiminde ise konkasörde kırılmış hammadde, farin
değirmeninde öğütülerek homojene edilir. Öğütme işlemi sırasında farin, fırından alınan
yanma gazları ile kurutulur. Kurutma ve ısıtma işlemleri yaş ve yarı yaş sistemden farklı
olarak döner fırında yapılmamaktadır. Bu nedenle fırın boyu diğerlerine göre kısadır. Kuru
sistem fırınlarda yalnızca kalsinasyon ve sinterleme işlemleri yapılmaktadır. Ön ısıtıcı
ünitesinde döner fırın çıkışındaki gaz siklon kademelerinden geçerken enerjisini vererek
soğur, homojene edilmiş farin ise ters istikamette geçerken enerji ile ısınır ve kısmen
kalsine olur. Kademe sayısı 4 veya daha fazla olabilmektedir. Kademe sayısı arttıkça ısı
tasarrufu artar. Kuru sistem fırınların ön kalsinasyon sistemini de içermesi halinde yakıt
döner fırından başka kalsinatörde de yakılmaktadır. Kalsinatöre sekonder hava olarak
soğutmadan sıcak gaz alınmaktadır. Ön ısıtıcılı kuru sistem döner fırında fırına girişteki
kalsinasyon derecesi en fazla % 40 iken, ön kalsinasyonlu sistemlerde bu değer % 80-90
oranına kadar ulaşmaktadır. Ön kalsinasyonlu döner fırınlarda kalsinatörde düşük kalorili
kömür kullanımı sağlanabildiği gibi ısı tüketimi düşer (% 5-10 m) ve fırın kapasitesi artar.
Yaş sistem fırınları, kuru sisteme tahvillerinde çok defa 1 veya 2 siklon kademeli ön
ısıtıcılar tercih edilmektedir [...] denilmektedir.
Sonuç olarak hammadde vasfı, yüksek kükürt içeriğine sahip yakıtların
kullanılabilecek olması, yaş sisteme göre daha düşük ısı enerjisi tüketimi dolayısı ile proje
için Avrupa’da ve Türkiye’de yaygın bir şekilde kullanılmakta olan kuru proses teknolojisi
seçilmiştir.
BÖLÜM II.PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
II.1. Bölgeye İlişkin Varsa 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 Ölçekli Yürürlükte
Bulunan Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası
İle Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve Faaliyet Alanının
Plan Üzerinde İşaretlenmesi
verilmektedir. Gerçekleştirilmesi planlanan faaliyet de aynı alan içersinde yapılacaktır.
Topoğrafik Harita Ek 3’te, fabrika yerine ait fotoğraflar Ek 5’te verilmiştir.
Projeye ait yürürlükte olan onaylı 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı
bulunmamaktadır.
Fabrikanın kurulu bulunduğu ve yeni yatırımın gerçekleştirileceği parsellerin
bulunduğu 1/1.000 Ölçekli uygulama imar planı ve 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı
GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Kararı ile onanmıştır ve sanayi alanı olarak
belirlenmiştir. 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planı Ek 22’de ve Ergani Belediye Görüş
yazısı Ek 23’ te sunulmuştur.
32
II.2. 1/25.000 ve 1/5.000’lik Hâlihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli
1 km’ lik Yarıçap Üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem
Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi Alanları, Ulaşım
Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma Alanları, Diğer Stratejik
Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen Alanlarının Gösterimi
Faaliyet alanı merkezli 1 km’lik yarıçap üzerinde yerüstü suları, köy yerleşik ve
sanayi alanları, ulaşım ağı, enerji nakil hatları ve stratejik bölgelerin gösterildiği Faaliyet
Merkezli Harita Ek 18’de sunulmaktadır.
II.3. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal
Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki
Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve
Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Sızdırmasız
Fosseptik, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye Binalarının Gösterilmesi)
Fabrikaya ait tüm üniteler ile idari ve sosyal tesislerin, teknik altyapı ünitelerinin ve
diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının gösterildiği Çimento Fabrikası Genel
Yerleşim Planı Ek 4’te sunulmaktadır.
Planlanan modernizasyon yatırımı ve kapasite artırımı faaliyeti kapsamında
kurulacak olan ünite inşaat alanlarına ait bilgiler aşağıda yer almaktadır.
•
Konkasör (Kırıcı) Binası
Taşıyıcı sistem
: Betonarme karkas
Çatı yapısı
: Çelik konstrüksiyon üzeri sac kaplama
Dış cephe kaplaması : Briket duvar üzeri sıva ve boya
İç Cephe kaplaması : Sıva üzeri badana ya da boya
Doğramalar
: PVC ve demir profil
Zemin kaplaması
: Şap veya beton kaplama
Aydınlatma
: Floresan ampül
Yol seviyesi altındaki kat sayısı ve toplam yükseklik
: 2 kat h:10,40 m
Yol seviyesi üstündeki kat sayısı ve toplam yükseklik
: 1 kat h:12,20 m
Taban oturum alanı
: 266 m2
Yol seviyesi altındaki kapalı alan
: 2 x 266 = 532 m2
Yol seviyesi üstündeki kapalı alan
: 1 x 266 = 266 m2
Toplam Kapalı Alan : 798 m2
•
Hammadde Hazırlama (Preblending) Binası
Çapı 87 m, yarım küre şeklinde, çepeçevre 36 adet kolon arasında betonarme
perdeli, uzay çatıyı taşıyan çelik konstrüksiyonlu bir yapıdır. Orta merkez yüksekliği 29,35
m, dış kenarların yüksekliği 5,75m.
Taşıyıcı sistem
Çatı yapısı
Aydınlatma
Taban oturum alanı
: Betonarme karkas-çelik karkas
: Uzay çatı sistemi üzeri sac kaplama
: Floresan ampül
: 5.942 m2
Toplam Kapalı Alan : 5.942 m2
33
•
Farin Değirmeni Binası
Taşıyıcı sistem
Çatı yapısı
Dış cephe kaplaması
İç Cephe kaplaması
Doğramalar
Zemin kaplaması
Aydınlatma
Yapı yüksekliği
Taban oturum alanı
Kapalı alan
: Betonarme karkas-çelik karkas
: Betonarme teras
: Briket duvar üzeri sıva ve boya
: Sıva üzeri badana ya da boya
: Demir profil
: Floresan ampül
: 37,50 m
: 656 m2
:(253x5)+(196x3) = 1.853 m2
Ek Yapılar :
4 kattan müteşekkir, 27,50 m yüksekliğinde, Farin siklonları binası kapalı alanı :
290x4= 1.160m2
Toplam Kapalı Alan : 3.013m2
•
Hammadde Bunkeri Binası
Taşıyıcı sistem
Çatı yapısı
Doğramalar
Zemin kaplaması
Aydınlatma
Yapı yüksekliği
Taban oturum alanı
Kat sayısı
Kapalı alan
•
: Betonarme karkas
: Çelik konstrüksiyon üzeri çatı kaplama
: Betonarme perde üzeri sıva ve boya
: Betonarme perde üzeri badana ya da boya
: Demir profil
: Floresan ampül
: 18,50 m
: 213 m2
:2
: 2 x 213 = 426 m2
Farin/Fırın Torbalı Filtresi
4,50 m çapında 90 m yüksekliğinde betonarme kuleden oluşmaktadır.
Taşıyıcı sistem
: Betonarme karkas
Yapı yüksekliği
: 90 m
Farin Fırın Torbalı Filtresi :
Filtre Yüksekliği (Gövde) : 22 m
Filtrenin Kapladığı Alan
: 225 m2
Taban oturum alanı
: 39 m2
•
Önısıtıcı Binası
Taşıyıcı sistem
Çatı yapısı
Doğramalar
Zemin kaplaması
: Betonarme karkas
: Betonarme teras
: Betonarme perde üzeri boya
: Betonarme perde üzeri badana ya da boya
: Demir profil
34
Aydınlatma
Yapı yüksekliği
Taban oturum alanı
Kat sayısı
Kapalı alan
: Floresan ampül
: 96,20 m
: 350 m2
:8
: 8 x 350 = 2.800 m2
Toplam Kapalı Alan : 2.800 m2
•
Trafo Binası
Taşıyıcı sistem
: Betonarme karkas
Çatı yapısı
: Ahşap oturtma çatı üzeri sac kaplama
Dış cephe kaplaması : Briket duvar üzeri sıva ve boya
İç Cephe kaplaması : Sıva üzeri badana ya da boya
Doğramalar
: PVC ve demir profil
Zemin kaplaması
: Karo veya seramik kaplama
Aydınlatma
: Floresan ampül
Yol seviyesi altındaki kat sayısı ve toplam yükseklik : 1 kat h : 3 m
Yol seviyesi üstündeki kat sayısı ve toplam yükseklik : 1 kat h : 5 m
Taban oturum alanı : 278 m2
Yol seviyesi altındaki kapalı alan : 1 x 278 = 278 m2
Yol seviyesi üstündeki kapalı alan : 1 x 278= 278 m2
Genel Toplam Kapalı Alan : 13.561 m2
II.4. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait
Panoromik Fotoğrafların Eklenmesi
Topoğrafik Harita Ek 3’te, genel yerleşim planı Ek 4’te, fabrika yerine ait fotoğraflar Ek
5’te verilmiştir.
35
Tablo 7 ÇED Alanı Sınır Koordinatları
6o’lik UTM Koordinatları
Coğrafik Koordinatlar
Nokta No
Y (Sağa)
X (Yukarı)
Nokta No
Y (Sağa)
X (Yukarı)
1. Nokta
565336
4236879
1. Nokta
38,2760234
39,7467226
2. Nokta
565291
4236885
2. Nokta
38,2760807
39,7462088
3. Nokta
565292
4236896
3. Nokta
38,2761798
39,7462212
4. Nokta
565287
4236897
4. Nokta
38,2761892
39,7461642
5. Nokta
565285
4236897
5. Nokta
38,2761893
39,7461413
6. Nokta
565280
4236897
6. Nokta
38,2761897
39,7460841
7. Nokta
565279
4236886
7. Nokta
38,2760906
39,7460717
8. Nokta
565237
4236892
8. Nokta
38,2761477
39,7455921
9. Nokta
565201
4236885
9. Nokta
38,2760873
39,7451799
10. Nokta
565098
4236924
10. Nokta
38,2764462
39,7440060
11. Nokta
565072
4236932
11. Nokta
38,2765202
39,7437095
12. Nokta
564994
4236976
12. Nokta
38,2769223
39,7428219
13. Nokta
564959
4237004
13. Nokta
38,2771772
39,7424243
14. Nokta
564884
4237051
14. Nokta
38,2776062
39,7415712
15. Nokta
564853
4237069
15. Nokta
38,2777706
39,7412185
16. Nokta
564814
4237092
16. Nokta
38,2779807
39,7407747
17. Nokta
564808
4237100
17. Nokta
38,2780532
39,7407069
18. Nokta
564760
4237128
18. Nokta
38,2783090
39,7401607
19. Nokta
564698
4237191
19. Nokta
38,2788812
39,7394577
20. Nokta
564650
4237239
20. Nokta
38,2793172
39,7389133
21. Nokta
564616
4237258
21. Nokta
38,2794909
39,7385263
22. Nokta
564682
4237512
22. Nokta
38,2817751
39,7393041
23. Nokta
564719
4237526
23. Nokta
38,2818986
39,7397284
24. Nokta
564739
4237539
24. Nokta
38,2820143
39,7399582
25. Nokta
564762
4237550
25. Nokta
38,2821118
39,7402222
26. Nokta
564778
4237559
26. Nokta
38,2821917
39,7404059
27. Nokta
564808
4237552
27. Nokta
38,2821265
39,7407483
28. Nokta
564826
4237554
28. Nokta
38,2821432
39,7409542
29. Nokta
564853
4237563
29. Nokta
38,2822224
39,7412638
30. Nokta
564880
4237585
30. Nokta
38,2824187
39,7415745
31. Nokta
564896
4237606
31. Nokta
38,2826068
39,7417593
32. Nokta
565321
4236994
32. Nokta
38,2770608
39,7465618
36
BÖLÜM III. PROJE YERİ ve ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL
ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların
Kullanımı)
III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve Çalışma Alanı Stratigrafik Jeoloji,
Jeomorfoloji, Yapısal Jeoloji, Benzersiz Oluşumlar, Mineral Kaynaklar, Heyelan,
Çığ, Sel, Kaya Düşmesi, Jeoteknik Değerlendirme (Mühendislik Jeolojisi, Stabilite,
Zemin Emniyeti), 1/25.000’lik Harita ve Kesitler, (Genel Jeoloji Başlığı Altında
Bölgenin Genel Jeoloji Haritası, İnceleme Alanının Jeolojisi Başlığı Altında
Stratigrafik Kesit Konulması)
Bölgesel jeoloji ve inceleme alanı jeolojik özellikleri detaylı olarak aşağıda
verilmiştir. Faaliyet yerinin gösterildiği 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası Ek 19 ’da
sunulmaktadır.
Genel Jeoloji
Bölgesel Jeolojik Özellikler
İnceleme alanında Jeolojik birimler otokton ve allokton olmak üzere iki kısımda
incelenir.
a)Otokton Birimler
Midyat Grubu :
İsmini Mardin’in Midyat İlçesinden almıştır. Alton üste doğu Gercüş Formasyonu
ve Gaziantep Formasyonu olmak üzere ikiye ayrılır. Alt Eosen yaşlı Gercüş Formasyonu
kırmızı, pembe, mor renkli konglomera, kumtaşı, çamurtaşı ile temsil edilir. Tane boyutu
1-3 cm’den oluşan çakıl Eosen yaşlı Gaziantep formasyonu bulunur. Killi-kumlu, tebeşirli
kireç taşlarından oluşan birim kirli beyaz, krem renk tonuna sahiptir. Bal fasilli ve karstik
yapılara sahiptir.
Fırat Formasyonu :
Alt Miyosen yaşlı formasyon daha çok pembe, krem renkli sert kristalize
kireçtaşlarından oluşur. Resifal kireçtaşı litolojisinde olan birim, bol alg-mercan ve
kavkılıdır. Taban kısımlarında yerel olarak çakıllı kireçtaşı seviyesi gözlenir.
Lice Formasyonu :
İnceleme alanında çok geniş alanlar kaplayan birim, Alt Miyosen yaşındadır.
Kumlu, Killi ve kireçtaşı bantları içermektedir. Kalınlığı 1000 m2‘ye kadar varan istifle
fosil gözlenmektedir.
Şelmo Formasyonu :
Üst Miyosen yaşlı formasyon tutturulmamış çakıltaşı, kiltaşı ardalanmasından
oluşur. Bol çapraz tabakalı olan birim, gri- beyaz renklidir.
37
b) Allokton Birimler
Karadut Karmaşığı :
Kretase yaşlı Karadut formasyonu krem, kirli beyaz gri renkli kumtaşı, kiltaşı
ortalamasından oluşur. Yer yer dört yumrulu kumlu kireçtaşı tabakaları da mevcuttur.
Tanelerde derecelenme ve çimentolaşma mevcuttur.
Koçali Karmaşığı :
Juro-alt kretese yaşlı Koçali Karmaşığı olarak adlandırılanlar, birim serpantinit,
gabro, bazalt tüt ve piroklastlardan oluşur. Genelde yeşil renk tonlarına sahiptir. Kalınlığı
300 m. civarındadır.
Çüngüş Formasyonu :
Eosen-Alt Miyosen yaşlı formasyonun litolofisi kumtaşı-kiltaşı ardalaşmasından
oluşur. Gri, krem renginde karbonat çimentolu olup, ince katmanlıdır. Tabaka duruşları
kısa mesafede sıkça değişmektedir. Kil taşlarının yoğun olduğu kısımların topografyası
fazlaca düzleşmiştir.
Pötürge Metomorfitleri :
Adını Malatya’nın Pötürge ilçesinde alan birim gnays, şilt litolojisindedir.
Metamorfiklerin tepe kısımlarında kristalize beyaz mermerler bulunun. Krem, bej renk
tonlarına sahip üstü geniş alanlara yayılmıştır.
Metemorfizma ve Mağmatizma:
Diyarbakır İli’nde gerçekleşen volkanik oluşumlar yaklaşık 10.000 km2’lik bir
alana yayılan volkanikler bazalt litolojisinde olup, yer yer piroklastikler şeklinde çıkış
yerleri hakimdir. Ana çıkış yerleri K-G açılma çatlağı şeklinde olan Karacadağ civarıdır.
Bu bazaltlar orta miyosenden itibaren Arap plakası ile Anadolu plakasının çarpışması
sırasında sıkışma sonucu kuvver dinyelemesine bağlı olarak polisen K-G yönlü impaktejen
türlü riftlerden monta yükselimi vasıtasıyla meydana gelen kıtasel plato bazaltlarıdır.
Bunları oluşturan ana mağma, üst montonun kısmı ergimesi sonucu meydana gelmiştir.
Kuzey kısımlarda ise bitli, metomortizlerinin devamı olan pötürge metomortikleri bulunur.
Oldukça kıvrımlı, ezilmiş, kayak topluluğuna sahip bu metomortikler bol kıvrım ve
olaylara sahiptir.
Tektonik ve Paleocografya
İlde gerçekleşen tektonik faaliyetler; Jeolojik süreç içinde çalışma alanımız ve
yakın çevresi önemli tektonik olaylara maruz kalmıştır. Bunun sonucu olarak pek çok
tektonik yapı gelmiştir. Gelişen bu yapılar Anadolu levhası ile Arabistan levhalarının üst
kretose'den günümüze değil birbirleriyle olan karşılıklı hareketlerin sonucudur. Çalışma
alanı geneli Güneydoğu Anadolu kurum kuşağı içerisinde yer alır. Kuzey alanlarda
Güneydoğu Anadolu bindirme kuşağına yaklaşıldığından tektonik yapılarda artış gözlenir.
Bölgede en önemli kurumlanma olayı, orta-üst miyosen döneminde Arap ve Anadolu
levhalarının çarpışmaya başlaması sonucu meydana gelmiştir. Bu kıvrımlanma sonucu,
38
yaşlı yaşlı birimler ile üste gelen genç birimler hep birlikte kıvrımlanmış ve bölgenin
bugünkü kıvrımlı topoğrafyası meydana gelmiştir.
İlde ve çevresinde özellikle tortul kayaçlar içinde çok sayıda fosil tespit edilmiştir.
Örnek olarak numulit assilina, miogypsina, alveolina gibi fosiller gösterilebilir.
İnceleme Alanı Jeolojik Özellikleri
Etüt alanı ve çevresi;jeolojik süreç içerisinde önemli tektonik olaylara maruz
kalmıştır. Bunun sonucunda pek çok tektonik yapı gelmiştir.Gelişen bu yapıların Anadolu
levhası ve Arap Levhalarının üst kretaseden günümüze değin birbirleriyle olan karşılıklı
hareketlerin sonucudur.
Bölgede en önemli kıvrımlanma olayı Orta Üst Miyosen döneminde Arap ve
Anadolu levhalarının çarpışmaya başlaması sonucunda meydana gelmiştir.Bu kıvamlanma
sonucu yaşlı birimler hep birlikte kıvamlanmış ve bölgenin bu günkü kıvrımlı topografyası
meydana gelmiştir.Diyarbakır bazaltları üzerinde önemli bir kırık hattı gelişmemiştir.
Çalışma alam ve bölgenin geneli, Güneydoğu Anadolu Bindirme hattının
güneyindeki, kenar kıvrımları kuşağında yer alır. Genelde kuzey alanlarda ana bindirme
kuşağına yaklaştıkça tektonik yapılarda artış gözlenir. Güney alanlar nispeten daha sakin
olup, tektonik yapılar kıvrımlar şeklindedir. Bölgede; Bindirmeler, Ekaylar, Antiklinaller
ve Senklinaller ilginç gelişmeler göstermektedir. Kuzeyden gelen etken kuvvetler,
formasyonların doğu-batı istikametinde kırılma ve birbirleri üzerine bindirmelerine sebep
olmuştur.
Ergani ilçesinin kuzeyinde; Eosen kireçtaşlan Alt Miyosen fîlişleri üzerine şarye
olmuşlardır. Bu bindirme hattı batıda Ergani dolaylarından, doğuda Lice ilçesine doğru
uzanır. Dice'den sonra iki üç sıra halinde doğuya doğru devam eden bindirme faylarının
başka faylarla kesilip atıldıkları görülür. Güneydeki Alt Miyosen çökellerinde tektonik
yapılar, Antiklinal ve Senklinal kıvrımlar şeklindedir. Kıvrım eksenleri genellikle NE-SW
istikametindedir.(İmamoğlu 1993) Faaliyet alanı jeoloji haritası Ek 19’da sunulmuştur.
Ergani İlçesi ve Çevresinde mostra veren belli başlı jeolojik birimler; geniş bir
alanda tersiyer, daha küçük bir alanda ise Mesozoik yaşlı formasyonlar şeklinde mostra
vermektedir. Bu formasyonlar aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.1
1
LİMAK Ergani çimento fabrikası, kapalı Klinker Stokholü, TEKNİK ETÜT RAPORU
39
Şekil 10 Bölgesel Stratigrafik Kesit
40
III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu
III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını Gibi
7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar)
Heyelan ve Çığlar:
İl, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunduğundan karasal iklime sahiptir. Bu
bakımdan fazla yağış almadığından ve geçmiş dönemlerde yapılan orman tahribatı
nedeniyle bitki örtüsü bakımından fakirdir. Ayrıca merkezde bulunan Karacadağ'ın
volkanik etkilerinden dolayı yüzeyde bazalt bir tabaka bulunmaktadır. Yağışların fazla
olmamasıyla birlikte ilçelerimizin bazılarında (Kulp, Lice, Hani, Çermik, Çüngüş) heyelan
ve kaya düşmesi afetleri zaman zaman meydana gelmektedir.
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nce zaman zaman oluşan bu olaylara yerinde
müdahale edilerek gerek hak sahibi çalışmaları gerekse etüt çalışmaları, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı’nca koordineli olarak yapılmaktadır.
Seller:
Diyarbakır havzasında fazla yağış olmadığı için taşkınlıklar pek görünmez.
Bununla beraber normal iklim alınımlarına göre sel afeti olmaktadır. Bunun nedeni il ve
ilçe merkezlerinde altyapı yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.
Orman ve Otlak Yangınları:
İlde orman yangınları pek görünmez. Ancak İlde yaz aylarında anız yangınları çok
yaygın olarak yapılmaktadır. Son yıllarda anız yakılması yasaklanmış olup, bu yasaklara
uyulması için ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde denetimler yapılmaktadır.
Fırtınalar:
İlde kış mevsiminin belirli zamanlarında şiddetli rüzgârlar sık olmamakla beraber
meydana gelmekte ve herhangi bir afet fırtınası olayına rastlanmamıştır.
Etüt edilen parsel ve yakın çevresinin; 7269 Sayılı Yasa gereği İnceleme alanı
heyelan, kaya düşmesi, su baskım ve kayma tehlikesi gibi özellikler arz etmemektedir.1
1
LİMAK Ergani çimento fabrikası, kapalı Klinker Stokholü, TEKNİK ETÜT RAPORU SF:18
41
III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay
Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve Etkileri,
İnceleme Alanı ve Çevresinin Diri Fay Haritasında Yeri Belirlenerek İnceleme
Alanının Kaçıncı Derece Deprem Bölgesinde Yer Aldığı ve Yapılacak Yapıların İlgili
Deprem Yönetmeliğine Göre İncelenmesi, Son Dönemlerdeki Depremler, Türkiye
Deprem Bölgesi Haritasının Eklenmesi)
İl dahilinde muhtemel afet taraması ve tespitleri büyük ölçüde tamamlanmıştır.
Hazırlanan jeolojik etüt raporları doğrultusunda afet alanlarının tespiti yapılıp İmar planı
olan yerlerde İmar Planlarına, Bayındırlık ve İskân Bakanlığının Bakanlar Kuruluna teklifi
üzerine Bakanlar Kurulunca bu alanlarla ilgili olarak Afete Maruz Bölge kararı alınmış ve
mahallinde ilan edilmiştir.
T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve Bakanlar Kurulu’nun
18.04.1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş olan Türkiye Deprem
Bölgeleri Haritası’na göre fabrika alanının da içinde bulunduğu Diyarbakır İli, Ergani
İlçesi, I. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Diyarbakır ili deprem haritası aşağıdaki
şekilde sunulmaktadır.
Şekil 11 Diyarbakır İli Deprem Haritası (www.deprem.gov.tr)
Etüt alanına en yakın fay sistemi kuzey yönünde yaklaşık 10-15 km. uzaklıkta yer
alan yer yer DB yer yer GB-KD doğrultulu uzanan Güneydoğu Anadolu bindirme
kuşağıdır.Bir bölgenin depremselliği hesaplanırken; depreme neden olabilecek fayın;
varlığı, cinsi, niteliği, boyu, doğrultusu ile birlikte deprem periyotları, bölgenin fay zonuna
olan uzaklığı ve zemin özellikleri birlikte ele alınıp değerlendirilmelidir.
42
Güneydoğu Anadolu Bindirmesi / Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı (BZKK):1
Etüt alanını etkileyebilecek fay; Ergani ilçesine yaklaşık 15 km mesafede ilçenin
kuzeyinden geçen Tetis Denizi tabanının Avrasya Plakası altına dalarak yitiminden
sonra, kıta-kıta çarpışması sınırında gelişen bir yapı olan Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı
(BZKK), Güneydoğu Anadolu Bölgesinin kuzey kenarı boyunca gelişmiştir. Bu
bindirme fayı, İran’daki Zagros Bindirme Kuşağı’nın devamı şeklinde olup, doğudan
batıya doğru Hakkari, Beytüşşebap, Narlı, Pervari güneyi, Kozluk, Kulp, Lice kuzeyi,
Ergani kuzeyi, Çüngüş ve Çelikhan’dan geçer. Bu kesimde, DAFZ tarafından atıma
uğrayan BZKK, Gölbaşı kuzeyinde tekrar ortaya çıkmaktadır. Batıya doğru iki
bindirme halinde devam eden BZKK’nın bir kolu Kahramanmaraş’tan, diğer kolu da
daha kuzeyden geçip, Andırın doğusunda güneye dönerek belirsizleşir.
Şekil 12 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Fay Haritası
Hakkâri–Narlı yöresinde Yüksekova karmaşığı, Narlı–Kulp–Lice yöresinde
Bitlis metamorfikleri, Ergani–Çüngüş yöresinde Maden karmaşığı, Çüngüş–Çelikhan
yöresinde Pötürge metamorfikleri, daha batıda ise Engizek Grubu, Arap Plakası
üzerindeki çökellere bindirmektedirler. Anadolu Plakası ile Arabistan Plakası
arasındaki ilk kıta-kıta çarpışması Bitlis metamorfikleri boyunca meydana gelmiştir.
Hazro yöresinde Paleosen öncesinde, Mardin- Derik yöresinde ise Eosen öncesinde, bu
çarpışmaya paralel yapılar.
Diyarbakır ili Ergani ilçesi, Afet İşleri Genel Müdürlüğü deprem haritasına göre 1.
Derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Çalışma alanı ve yakın çevresinde son yüzyıllık
bir dönemde meydana gelen depremler incelendiğinde , bu depremlerin, en önemlisinin
Lice depremi olduğu görülür. Lice depremi 06.04.1976 yılında meydana gelmiş olup
1
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ ve YAKIN YÖRESİNİN DEPREMSELLİĞİ
D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 9, 93-103 (2007)
43
Rihter ölçeğine göre 6.6 magnitütünde olmuştur.( Demirtaş, R.). En son 1 mayıs 2003
tarihinde günün saat 03,27 de Doğu Anadolu bölgesinde yer alan Bingöl İli’nde Mw; 6.4
büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Dış merkez üssü Bingöl şehrinin 15 km.
kuzeyine rastlayan, orta büyüklükteki bu depremde Güneydoğu ve Doğu Karadeniz
yöresinde olmak üzere 176 yurttaşımız hayatım kaybetmiş, 500 den fazla kişide
yaralanmıştır.Depremde Bingöl Kent merkezinde bazı binalar tamamen yıkılmış çok
sayıda binada ise; orta ve ağır hasar gelişmiştir. BİNGÖL’de meydana gelen bu deprem;
yıkıcı sonuçlara neden olup; yatılı bölge İÖO yıkılmış ve yüzlerce insanın ölmesine sebep
olmuştur.
Bunun yanında GABK ve DAF Fayları boyunca küçük magnitütlü depremler sıkça
meydana gelmektedir. Doğu Anadolu Fay kuşağı (DAF) etüt alanına yaklaşık 35-40 km.,
bindirme kuşağı ( GABK) ise yaklaşık 10-15 km. uzaklıkta yer almaktadır.
Tablo 8 Bölgede meydana gelen önemli depremler
Kaynak: Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü-2009
Bölgenin Depremselliği;
Yerleşim Yeri
Diyarbakır (M)
Mermer
Pirinçlik
Bismil
Salat
Tepe
Çermik
Yoğun
Çınar
Ovabağ
Çüngüş
Dicle
Eğil
Ergani
Ahmetli
Hani
Hazro
Deprem Bölgesi
2
2
2
2
2
2
1
1
2
2
2
1
1
1
1
1
1
44
Kocaköy
Kulp
Ağaçlı
Akçasır
Hamzalı
Silvan
Bağdere
Çatakköprü
1
1
1
1
1
1
1
1
Kaynak: Bayındırlık ve İskan il Müdürlüğü-2009
14 Temmuz 2007 tarih ve 26582 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ile 06.03.2007 tarih ve
26454 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde
Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik’in (Değişiklik: 26.02.2007 tarih ve 26454 sayılı
Resmi Gazete) hükümlerine uyulacaktır.
Faaliyet alanına ait 15.03.2007 tarihinde TMMOB Gaziantep Jeoloji Mühendisleri
Odası İl temsilciliğince onaylanan Limak Madencilik Yapı Çimento San. Ve Tic. A.Ş.
Diyarbakır Ergani İmar Planına Altlık Oluşturacak Plana Esas Gözlemsel Zemin Etüt
Raporu Ek 21’de sunulmaktadır. Proje sahasına ait Diri Fay Haritası Ek 20’de
sunulmaktadır.
Proje alanında imara esas jeoteknik- jeofizik etüt çalışmaları ve sismik çalışmalar
ilgili şartnamelere uygun olarak faaliyet sahibi tarafından yaptırılacaktır.
III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve
Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (Sahanın Genel
Karakteri, Yeraltı Su Seviyesi, Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu, Mevcut Her
Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu)
İnceleme alanı çevresinde açılan sondajlarda, yeraltı suyunun 150-200 m civarında
olduğu gözlenmiştir. Bu değerler mevsimsel olarak değişmektedir.
Bölgenin jeolojik yapısı incelendiğinde memba niteliğindeki kaynakların
Karacadağ bölgesindeki bazalt formasyonundan beslendiği anlaşılmaktadır. Bazaltların
normal bir yer altı su napı yoktur. Ancak damar halindeki bazalt çatlaklarının eklem ve
çatlaklarına bağlı olarak batı istikametindeki yayvan vadilerle beslenen mevzi suların
oluşturduğu bir yeraltı mevcuttur. Bu nedenle açılan kuyulardaki yer altı suyu derinliği 2–
10 m arasındadır.
Şelmo Formasyonu genellikle kili, siltli kumtaşı ve çakıl taşı marnlı seviyelerin
ardalanmasından oluşmuştur. Hakim litoloji kil olup, genelde geçirimsiz bir birim
oluşturmuştur. Kuzeyde Deve geçidi deresi, güneyde Havar çayı vadilerinde bazalt örtüsü
altında görülmeleri Karacadağ volkanikleri altında sürekli yayıldığını göstermektedir. Bu
formasyon az da olsa altı suyu taşımaktadır. Şelmo formasyonunun yer altı su tablasının
ortalama statik seviyesi 5–15 m. arasındadır ve yeraltı su tablası genelde topoğrafyaya
uygunluk göstermektedir.
Midyat formasyonu kireçtaşı yapısındadır. Bazalt örtüsünün altındaki Şelmo sonra
yer yer çakıltaşlı marnlı yapıdaki Çermik formasyonun altında yer almaktadır. Bu
45
formasyon Akifer yapısındadır. Diyarbakır İli’nde acil içme suyu kapsamında Dicle nehri
kıyısında Hamidiye mevkiinde açılan derin içme suyu kuyularında statik seviyenin 25–30
m. olduğu gözlenmiş, bu da akifer basıncının yüksek olduğunu göstermektedir.
Fabrikanın içme ve kullanma suyu ve diğer amaçlı su ihtiyacı, fabrika ve lojman
sahasında farklı koordinatlarda bulunan DSİ Genel Müdürlüğü X. Bölge Müdürlüğü’nün
izni ile açılmış 8 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır. Yeraltısuyu kullanma
belgeleri ile içme ve kullanma suyu analiz raporu Ek 9’da verilmiştir.
Yeraltı ve Yerüstü Suları
Diyarbakır çevresindeki yeraltı su kaynakları iki ayrı akifer şeklindedir. Bunlar
üstte bazalt ve derinlerdeki kalker akiferdir. (yaklaşık 300 m derinlikte ). Üstteki akiferin
ortalama 0–60 m arasında değişir. Kentdeki yer altı sularının doğal drenaj sistemleri, bazalt
ve kalker akifer için farklıdır. Bazalt akiferin drenaj alanı Karacadağ’ın tepesinden Dicle
Vadisi’ne kadar olan sahadır. Kalker akifer drenaj alanı ise Diyarbakır’ın yaklaşık 30–35
km. kuzeyinden itibaren yayılım gösteren Silvan-Midyat formasyonu ile Diyarbakır’ın 25–
30 km. güneyinden itibaren yayılım gösteren Midyat formasyonudur.
Su Kaynakları Potansiyeli
Yerüstü Suyu Toplamı
: 6905 hm3
Dicle Havzasından
: 6520 hm3
Fırat Havzasından
: 385 hm3
Yeraltı Suyu
: 350 hm3
Toplam Su Potansiyeli
: 7255 hm3
Dicle nehri Akışı
: 7128 hm3
Sinek Çayı Akışı (Fırat’tan) : 200 hm3
: 7328 hm3
Toplam Su Akışı
III.4. Alana ve Yakın Çevresine İlişkin Hidrolojik Özelliklerin Verilmesi,
Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına
Mesafeleri ve Debileri
Proje sahası Büyük Akarsular Havzası Haritasında da görüldüğü gibi Fırat-Dicle
Havzasında ( Dicle Nehri ve Kolları Batı Bölümü ) bulunmaktadır.
46
Kaynak:EİE
Şekil 13 Büyük Akarsu Havzaları Haritası
Proje sahasının da içinde bulunduğu Fırat-Dicle Havzasında ( Dicle Nehri ve
Kolları Batı Bölümü ) ait harita aşağıdaki şekilde sunulmaktadır.
Kaynak:EİE
Şekil 14 Fırat-Dicle Havzasında ( Dicle Nehri ve Kolları Batı Bölümü )Ait Harita
47
III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre
Mesafesi
Diyarbakır İli’nde yer alan bazı göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlar
aşağıda detaylandırılmıştır.
Akarsular
Diyarbakır’daki Akarsular (Yukarı Dicle Havzası) etüt sahası doğar. Hepsi
birleşerek tek bir noktada ovayı terk eder. En önemli akarsu Dicle nehri olup, diğerleri
onun kollarıdırlar.
Etüt sahasının kuzeybatısında Hazar Gölü yakınlarından doğan Maden Çayı ile,
kuzeydeki Altıkardaş Dağı eteklerinden nehrini meydana getirirler. Önceleri güneye doğru
akan Dicle Nehri, Diyarbakır’ın hemen doğusundan geçerek Fabrika köyü civarında
doğuya doğru yönelir ve ovayı doğu-batı yönünde kat eder. Dicle Nehri, batıdan
Devegeçidi ( Furtaşko ) Çayı ve Fabrika (Dankıran) Deresi’ni, güneyden Karasu, Göksu,
Seyhan ve Savur Çayları’nı, kuzeyden ise Ambar Çayı, Kuru Çay, Pamuk Çayı, Salat Çayı,
ve en önemlisi Batman Çayı’nı alır. Bu kollardan Batman Çayı hariç, diğerlerinin suyu
yazın çok azalır. Batman Çayı ise, Dicle’nin en büyük kolu olup, etüt sahasının
kuzeydoğusundan doğar. Malabadi köprüsünden itibaren ovaya dahil olur. Güneye doğru
akarak Zivi Köyü yakınlarında Dicle’ye karışır. Bu nokta aynı zamanda Dicle Nehri’nin
etüt sahasını terk ettiği yerdir. Bu noktadan itibaren Dicle Nehri’nin drenaj alanı etüt
sahasının alanına eşit olup, 20.000 km2’ye yakındır. Yapılan ölçümlere göre, Dicle Nehri,
Batman Çayı’nı da aldıktan sonra etüt sahasını terk ederken, 18,956 m3/sn su akıtmaktadır.
Göller, Göletler ve Rezervuarlar
Diyarbakır İli'nde doğal göl yoktur. Fakat ırmakların üzerinde yapılmış ve
yapılmakta olan Barajlarla Diyarbakır yakında çok önemli bir 'Göller Yöresi' olmak
durumundadır. Devegeçidi Baraj Gölü İlin ilk yapay su birikintisidir. Karakaya Baraj Gölü,
Atatürk Baraj Gölü, Kral kızı Baraj Gölü, Dicle Baraj Gölü, Göksu Baraj Gölü bunların en
önemlileridir. Barajlar İl ekonomisine büyük yararlar sağlayacaktır. Baraj gölleri de halkın
eğlence, dinlence gereksinimini karşılayacak ve turizm, Rekreasyonel hareketler canlılık
kazanacaktır. Baraj göllerinin oluşturduğu bu geniş su yüzeyleri buharlaşmayı arttıracağı
için iklim özelliklerinde değişmeler de beklenebilir.
İlde mevcut olan Göletlerin toplam rezervuar yüzeyleri 127 ha. olup, göletlerle
ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.
Ortaviran Göleti: Diyarbakır'ın 50 Km. güneyinde ve Çınar İlçesi'nde bağlı
Ortaviran Köyü'nün 1.5 km batısında olup,Gölün rezervuar yüzeyi 28 ha.'dır. Gölet,
Mardin -Mazıdağı yöresinin sularını toplamaktadır. Aşağı Ortaviran, Yukarı Ortaviran,
Lüküs, Gölkesen ve Curan Köylerinin içme suyunu sağlayan gölet ayrıca 125 hektarlık
alanı sulamaktadır.
Gözegöl Göleti : Diyarbakır'ın batısında kente 25 km uzaklıkta olup, Gölün
rezervuar yüzeyi 65 ha.'dır. Dengecük, Bücük, Gürzo, Demalan, Cankatran ve Hestiyan
yörelerinde 550 hektar alanı sular. Ayrıca büyükbaş hayvanların içme suyu gereksinimini
de bu gölet karşılar.
48
Kurtkaya Göleti : 1970'de yapılmış olup, Gölün rezervuar yüzeyi 5 ha.'dır. Gölet
9.000 ha'lık bir alanı sular.
İlde bulunan diğer göletler ise; Beşpınar Göleti; Gölün rezervuar yüzeyi 5,5 ha.'dır.
Kabaklı Göleti; Gölün rezervuar yüzeyi 6 ha.'dır. Halilan Göleti (Çermik); Gölün rezervuar
yüzeyi 17,5 ha.'dır. Künreş Göletidir (Çınar); Gölün rezervuar yüzeyi 4,5 ha.'dır.
İçme Suyu Temin Edilecek Olan Kaynaklar:
Dicle Barajı: Diyarbakır 2025 yılı projeksiyonuna göre planlanan Dicle Baraj
Gölünün arıtması tamamlanmış olup, arıtmadan kazanılan su şehir suyu dağıtım sistemine
bağlanmıştır. Barajdan arta kalan su, Diyarbakır, Ergani, Çınar ve Bismil ovalarında
yaklaşık 130.000 ha araziyi sulayacaktır.
Habaş Pınarı: İlin yaklaşık 35 km güney batısında Karacadağ eteklerinde bulunan
bir kaynaktır. Bu kaynak bazalt formasyonu kaynaklı olup, anılan bölgede yüzeyden
akmaktadır. İdaremiz bölgeye ait kamulaştırma, proje inşaatı gibi çalışmaların hazırlığına
başlamıştır.
İl Sınırları Dahilindeki Barajlar
Baraj Rezervuarı Yüzeyleri
Atatürk Barajı
Batman Barajı
Devegeçidi Barajı
Dicle Baraji
Dibni Barajı
Dilaver Barajı
Ergani Barajı
Göksu Barajı
Ilısu Barajı
Karakaya Barajı
Kale Barajı
Kıbrıs Barajı
Kralkızı Barajı
Kolluder Barajı
Lice-Hani Barajı
Oyuklu Barajı
Silvan Barajı ve ara depolamalar
: 50.272 ha
: 2.452 ha (81.700 ha)
: 3.100 ha
: 3.214 ha
: 2.650 ha
: 4.160 ha
: 71 ha
: 89 ha
: 390 ha
: 3.750 ha
: 1868 ha (29.800 ha)
: 960 ha
: 152 ha
: 6000 ha
: 273 ha
: 340 ha
: 45 ha
: 20.758 ha
Sulak Alanlar
Sözleşmenin1 amacı bakımından, doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları
durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme
devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere
canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile
1
3958 sayılı Kanunla uygun bulunup 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Özellikle
Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme (Ramsar Sözleşmesi)"
49
bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru kalan yerlere ekolojik
açıdan sulak alanlar denir.1
III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları
Tablo 9 Diyarbakır içme suyu kaynaklarının adı, kaynak yeri, bağlı olduğu bölge
S. N.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Kaynağın Adı
Gözeli
Gözeli
Yeniköy
Hamidiye
Toplu Konut
Koşuyolu
Azizye
Orman Fidanlığı
Sanayi Sitesi
Nesrin Küme
Sümer Park
Benusen
DDY
Eski Tekel İçki Fab.
Tekel Yaprak Tütün
Anzele
İçkile
Alipınar
Kaynağın Türü
Derin Kuyu
Kaptaj
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Derin Kuyu
Keson Kuyu
Derin Kuyu
Keson Kuyu
Keson Kuyu
Derin Kuyu
Kaynak
Kaynak
Kaynak
Kaynağın Yeri
İlin 13 km. batısında
İlin 13 km. batısında
Hava Kuv.Kuzey sınırına par. Şeh.Mrk
İlin 4 km.Kuzeydoğusunda dicle neh.pa
İlin 6 km. kuzeyinde
Şehir Bağlar Semtinin Merkezinde
İlin kuzeyinde Sanayi Bölgesinde
Şehir Mrk.'den Elazığ yolu 6 km'de
Sümer Halı Fab. Şehir Merkezi
Şehrin güneyinde gecekondu Böl.
Şehir Merkezi DDY Gar sahasında
Hastaneler mevkii
Elağız yolu 5.km'de
Şehir merkezi çift kapı mevkii
İlin eski şehir merkezi ilin doğusunda
Şehir merkezi, ilin merkezi
Kaynak: DİSKİ Genel Müdürlüğü
İçme suyu kaynaklarına ait debi verileri aşağıdaki gibidir.
1) Gözeli 1. Toplama deposu ( Eski depo )
Ölçü Tarihi
Debi
01.06.1999
0,248 ( 248 lt/s )
2) Gözeli üst toplama deposu ( Yeni depo )
01.06.1999
0,387 ( 387 lt/s
Not: Bir adet kuyu çalışmıyor.
3) Şehir içi toplama ( Eski Tofaş Toptancılar sitesi yanı )
04.06.1999
0,595 ( 595 lt/s )
4) Anzele
02.06.1999
0,135 (135 lt/s ) (**)
5) İçkale
1
2872 Sayılı Çevre Kanunu ve Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği
50
02.06.1999
Ölçülemedi. (**)
6) Alipınar
02.06.1999
Ölçü anında kuru. (*)
7) Hamidiye
01.06.1999
0,147 (147 lt/s ) (*)
8) Yeniköy
02.06.1999
Kuyu, alet ile ölçülemedi. (***)
9) Sanayi sitesi
02.06.1999
Kuyu, alet ile ölçülemedi. (*)
10) Eski Tekel içki fabrika kesonu
02.06.1999
Kuyu, alet ile ölçülemedi. (*)
Kaynak: DİSK Genel Müdürlüğü
(*) Kullanım Dışı
(**) Hevsel Bahçelerinin sulanmasında kullanılmaktadır.
(***) Yeşil alan sulamasında kullanılmaktadır.
Rapora esas proje alanı; içme kullanma suyu temin edilen baraj, göl koruma
alanında kalmamaktadır.
III.5. Flora ve Fauna [Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Türler, Endemik
Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla
Koruma Altına Alınan Türler, Bu Çalışmaların Hangi Dönemde Yapıldığı, Nadir ve
Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin
Belirlenen Koruma Kararları ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book’ a Göre
İrdelenmesi, Flora Tablosunun Oluşturulması, Av Hayvanları ve Bunların
Popülasyonu İle Yaşama Ortamları, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre
İncelenmesi, Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi Kapsamında
Bulunan Türlerin Belirlenmesi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin
Alınması Gereken Koruma Önlemleri (Flora-Fauna Tespitinin Kim Tarafından,
Hangi Tarihlerde Yapıldığının Belirtilmesi)]
Flora ve Faunası
Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılımları homojen değildir. Fauna ve flora
belirli fiziksel ve biyotik faktörler altında farklı ekosistemlere özgü olarak yayılış ve
51
dağılım gösterirler. Buna bağlı olarak Biyocoğrafik veya Zoocoğrafik alanlar kendine has
fauna ve flora elemanlarına sahiptir1.
Flora
Rapora konu sahada yer alan fabrika, 1984 yılından beri işletilmekte olup, alanda
doğal vejetasyon örtüsü yerine faaliyet sahibinin üniteler arasında yapmış olduğu
ağaçlandırmalar yeşil dokuyu oluşturmaktadır.
Süregelen çevre düzenlemeleri ile fabrikanın daha estetik bir görünüm kazanması
için yaklaşık 70.000 m2 alan yeşillendirilmiştir. 30 farklı türden oluşan toplam 16.429 adet
ağaç dikimi gerçekleştirilmiştir.
Proje alanı flora bölgeleri dikkate alındığında İran-Turan Fitocoğrafya Bölgesi’ne
girmektedir. P.H. Davis’in (Flora of Turkey and The East Aegean Islands) grid sistemi
açısından bakıldığında ise B–7 karesinde bulunmaktadır.
Şekil 15 Proje alanının gösterildiği Türkiye bitki coğrafyası haritası (Kaynak: Doğa Derneği)
Proje yeri ve yakın çevresinin florasını tespit edebilmek amacıyla arazi çalışması
yapılmış ve çalışma literatür taraması ile desteklenmiştir. Yapılan literatür çalışması
sonucunda, alanda olması muhtemel 63 bitki türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 29’u İranTuran elementi, 3’ ü Doğu Akdeniz elementi, 1’i Akdeniz elementi ve 30’u ise fitocoğrafik
bölgesi bilinmeyenler ile kozmopolit türledir. Literatür taramasında tespit edilen bitkiler;
IUCN kategorileri açısından incelendiğinde hiçbirisinin tehlike kategorisinde olmadığı
görülmüştür. Ayrıca faaliyet alanında, Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını
Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) Ek-I kapsamında koruma altına alınmış bir bitki
türüne rastlanmamıştır. Proje alanına ait görüntüler ile proje alanı ve yakın çevresine ait
flora tablosu aşağıdadır.
1
.(N. Yiğit, F.Saygılı, E.Çolak, M. Sozen, A.Karataş Kuş Bilimi, Ankara 2008)
52
Şekil 16 Proje alanına ait görüntü
Şekil 17 Faaliyet alanında yapılan ağaçlandırma çalışması
FİTOCOĞRA
FİK BÖLGE
ENDEMİZM
BERN
TEHLİKE
KATEGORİSİ
TESPİT
ŞEKLİ
Bağlar, yol kenarları.
İranTuran
-
-
-
L
-
Kuru kayalar ve tepe
bölgeleri, tarlalar.
İranTuran
-
-
-
L
,
G
HABİTAT
Tatarcık
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA
ADI
Tablo 10 Proje alanı ve yakın çevresinde bulunması muhtemel bitki türleri
AMARYLLİDACE
AE
Ixiolirion
tataricum
APİACEAE
Actinolema
eryngioides
53
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
L
,
G
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
,
G
İranTuran
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
HABİTAT
FİTOCOĞRA
FİK BÖLGE
TESPİT
ŞEKLİ
-
Pimpinella
kotschyana
Kuru açık habitatlar.
Tarlalar, yamaçlar.
-
TEHLİKE
KATEGORİSİ
-
BERN
-
ENDEMİZM
Bupleurum
brevicaule
Bupleurum
kurdicum
Orlaya
daucoides
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA
ADI
Çalı,
yamaçlar,
tarlalar.
Taşlı yerler, step.
İranTuran
İranTuran
Akdeni
z
İranTuran
ASTERACEAE
Carthamus
persicus
Centaurea
balsamita
Centaurea
polypodiifolia
Cnicus
benedictus
Cymbolaena
griffithii
-
Step, nadas tarla.
-
Step, nadas tarla.
-
Kayalık yamaç, step.
Şevketibos
tan
-
Çalılık, tepelik step,
yol kenarı.
Taşlık ve çalılık
yamaç, step, kum.
Logfia davisii
-
Kurak çıplak alan,
tepe yamacı.
-
Ekili
alan,
yol
kenarı,
kayalık
yamaç.
Yol kenarı, boş alan.
İranTuran
İranTuran
İranTuran
BORAGİNACEAE
BRASSİCACEAE
Conringia
perfoliata
Lepidium
ruderale
Lepidium
sativum
Sinapis
arvensis
Kerdeme
Boş alan.
Hardal otu
Yol kenarı, boş alan.
Arenaria
leptoclados
-
Kuru hafif topraklar.
Helianthemum
salicifolium
-
Kireçtaşı
çalılık, step.
Cephalaria
setosa
-
Kenarlar, çakıllı ve
taşlı yerler.
İranTuran
-
-
-
L
-
Kayalık yerler
çorak araziler.
İranTuran
-
-
-
L
,
G
-
-
-
L
-
-
-
L
CARYOPHYLLAC
EAE
CİSTACEAE
kurak
DİPSACACEAE
FABACEAE
Astragalus
aduncus
Astragalus
microcephalus
Lathyrus
boissieri
Boz geven
-
ve
Bozkır.
Bozkır, tahıl
nadas tarlaları.
ve
İranTuran
İranTuran
54
Trifolium
echinatum
Trifolium
haussknechtii
Trifolium
resupinatum
Vicia noeana
Sepik
Çeti
-
-
-
HABİTAT
Dağlık yamaçlar ve
çayırlıklar.
Kuru yerler
Kuru çorak yerler.
Çalılık
arasında,
çorak yerler.
Çimenlik
bozkır.
Tarlalar,
kenarları,
yerler.
Tahrip
bozkır.
yerler,
yol
çorak
edilmiş
TESPİT
ŞEKLİ
Lotus
corniculatus
Lotus gebelia
Prosopis
farcta
Bazalt topraklarda,
kayalık
yerlerde,
bağlarda.
Bozkır,
tepe
kenarları.
TEHLİKE
KATEGORİSİ
Lotus aegaeus
nadas
BERN
-
Tahıl
ve
tarlaları.
ENDEMİZM
Lens
montbretii
-
FİTOCOĞRA
FİK BÖLGE
Lathyrus
gorgoni
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA
ADI
D.
Akdeni
z
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
,
G
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
-
L
,
G
İranTuran
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
L
-
-
-
-
L
,
G
İranTuran
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
D.
Akdeni
z
İranTuran
IRİDACEAE
Crocus
pallasii
Iris persica
Iris reticulata
Bivok
Nevruz
çiçeği
Meşe
navruzu
Açıkta taşlı yerler,
dağınık koru ve
çalılıklar.
Taşlı
açıklıklar,
çalılık.
Quercus çalılıkları.
İranTuran
İranTuran
LAMİACEAE
Yer çamı
Ajuga
chamaepitys
Moluccella
laevis
Salvia
montbretii
Teucrium
multicaule
Teucrium
parviflorum
Ziziphora
capitata
-
-
-
Dağ
reyhanı
Taşlı
yamaçlar
bozkır bağlar, nadas
tarlaları çorak ve
çakıllı yerler.
Çorak
araziler,
bağlar.
Kalkerli yamaçlar,
Quercus
brantii
çalısı.
Bozkır,
çalılık
yerler,
nadas
tarlaları.
Nadas tarlaları, mısır
tarlaları ve çorak
yerler.
Kuru açık yerler,
taşlı
yamaçlar,
kayalık, bozkır.
LİNACEAE
55
-
Alcea
hohenackeri
Hatmi
Fraxinus
angustifolia
-
Genellikle
kurak,
kayalık yerler.
Şahtere
otu
Boş alan, yol kenarı.
TESPİT
ŞEKLİ
Linum
mucronatum
TEHLİKE
KATEGORİSİ
Tahrip edilmiş step,
nadas tarlalar, yol
kenarları.
Kayalık yamaçlar,
nadas tarlalar.
BERN
Zeyrek
ENDEMİZM
HABİTAT
FİTOCOĞRA
FİK BÖLGE
Linum
austriacum
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA
ADI
-
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
,
G
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
-
-
-
-
L
,
G
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
İranTuran
-
-
-
L
-
-
-
-
L
-
-
-
-
L
D.
Akdeni
z
-
-
-
L
MALVACEAE
Yamaçlar,
tarlalar, step.
nadas
OLEACEAE
PAPAVERACEAE
Fumaria
cilicica
-
Hypecoum
imberbe
Bozuk alan,
ekili alan.
Roemeria
hybrida
-
Bozuk alan,
bağ.
tarla,
Aegilops
biuncialis
-
Step, tarla kenarı.
POACEAE
Aegilops
columnaris
Bromus
lanceolatus
Bromus
sterilis
Heterantheliu
m piliferum
Psilurus
incurvus
Taeniatherum
caputmedusae
Zea mays
-
Çakıllı
arazi,
ekilmeyen araziler.
-
-
-
Çorak yerler, tarla
kenarları.
Tarım arazilerinde
arsız bitki.
Ekilmeyen araziler.
Meşe çalılığı, taşlık
yamaçlar,
nadas
arazileri.
Step, nadas arazisi,
çöplük,
yol
kenarları.
Kültür, terkedilmiş
tarlalar içinde.
RANUNCULACEA
E
Adonis
eriocalycina
Nigella
arvensis
Keklik
gözü
-
Ekin tarla, nadas
tarla.
Step, boş yer, tarla.
Amygdalus
communis
-
Doğal,
yamaçlar.
-
Step, kayalık alanlar,
bağlar, tarlalar.
ROSACEAE
kuru
RUBİACEAE
Crucianella
macrostachya
56
FİTOCOĞRA
FİK BÖLGE
ENDEMİZM
BERN
TEHLİKE
KATEGORİSİ
TESPİT
ŞEKLİ
-
-
-
-
L
Kaba, tahrip edilmiş
arazi.
-
-
-
-
L
,
G
Taşlık alan yamaç.
-
-
-
-
L
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA
ADI
SOLANACEAE
Datura
stramonium
Boru
çiçeği
Tarlalar,
çorak
yerler, yol kenarları.
-
VERBENACEAE
Verbena
officinalis
VİOLACEAE
Viola modesta
Kısaltmalar
KAYNAK
L – Literatür
G – Gözlem
D – Duyum
Endemizm Durumu
- Endemik Değil
E - Endemik
Fitocoğrafik Bölge
Akdeniz. - Akdeniz Elementi
D. Akdeniz. - Doğu Akdeniz Elementi
İran.-Turan. - İran-Turan Elementi
Avrupa.-Sibirya . - Avrupa-Sibirya Elementi
(-) - Geniş Yayılışlı veya Bilinmeyen
Menekşe
Tehlike Sınıfları (IUCN)
RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş
CR (Critically endangered) - Çok tehlikede
EN (Endangered) - Tehlikede
VU (Vulnerable) - Zarar görebilir
NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir
LC (Least concern) - En az endişe verici
DD (Data deficient) - Veri yetersiz
NA (Not applicable) - Uygulanabilir değil
NE (Not evaluated) - Değerlendirilmeyen
Literatür
AKMAN, Y. 1995, Türkiye Orman Vejetasyonu, Ank. Üniv. Fen Fakültesi Botanik A.B.D., Ankara.
ATALAY, İ. 1994, Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Ü. Basımevi, İzmir.
BAYTOP, T. 1994, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, T.D.K. Basımevi, Ankara.
DAVIS, P.H. 1965–1985, Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol. 1–9, Edinburgh University Press, Edinburgh.
DAVIS, P.H. et all 1988, Flora of Turkey and East Aegean Islands, (Supplement), Vol. 10, Edinburg University Press, Edinburgh.
EKİM, T. ve ark. 2000, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, T.T.K.Derneği, Ankara.
GÜNER, A. ve ark. 2000, Flora of Turkey and East Aegean Islands, (Supplement 2), Vol. 11, Edinburg University Press, Edinburgh.
http://bioces.tubitak.gov.tr (Türkiye Taksonomik Tür Veri Tabanı - TÜBİTAK)
http://www.herb.gazi.edu.tr (Gazi Ü. Biyoloji Bölümü Herbaryumu Veri Tabanı)
http://www.tubitak.gov.tr/tubives/index.php (Türkiye Bitkileri Veri Servisi – TÜBİTAK)
http://www.iucnredlist.org/
Türkiye’nin çalıları ve ağaçları(Necati Güvenç Mamıkoğlu)
Fauna
Bilindiği gibi Omurgalı Hayvanlar faunası, sistematik olarak 4 büyük sınıf altında
toplanır. Bunlar İki yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvanlardır.
Ülkemiz Asya ile Avrupa arasındaki konumu sebebiyle birçok farklı hayvan türü
barındırır. Bunun sebebi farklı iklim özelliklerinde coğrafi bölgelere sahip olmasıdır. Farklı
iklim ve besin ihtiyacı olan birçok hayvan türü kendisine uygun yaşam alanı
bulabilmektedir.
Aşağıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre
Mevzuatı Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern
Sözleşmesi) ve ekleri ile Kiziroğlu (2008) tarafından hazırlanan “Türkiye Kuşları Kırmızı
Listesi” (Species List in Red Data Book) , Demirsoy “Genel Zoocoğrafya ve Türkiye
Zoocoğrafyası” , A.Demirsoy Türkiye Omurgalıları “Memeliler”, “Sürüngenler” ve
“Amfibiler” ve İbrahim Baran’ın “Türkiye’nin Amfibi ve Sürüngenleri kaynakları
57
incelenmiştir.Çalışmalar sonucunda bu alanda saptanan fauna elemanlarının habitatları,
ulusal ve uluslararası korunma durumlarını gösteren envanter tablolar oluşturulmuştur.
Tehlike dereceleri ve bunlarla ilgili koruma statüleri Bern Sözleşmesi kapsamındaki Ek
listeler (Ek–II: kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri, Ek–III: korunan fauna
türleri) ile IUCN (Uluslar arası Doğayı Koruma Birliği) tarafından hazırlanmış olan Red
Data Book`a göre belirlenmiştir.
Ikiyaşamlılar (Amfibiler)
İkiyaşamlılar bir memeli hayvan gibi suyla tamamen ilişkilerini kesememişlerdir.
Bu nedenle bunlara iki yaşamlı (suda ve karada) manasına gelen amfibiler denilmektedir.
Amfibi türleri kurak yerlerde yaşayamazlar, böyle yerlerde bulunan türler ancak toprak içi
ve taş altlarında ve benzeri nemli kısımlarda görülür, yalnız yağmurlu zamanlarda ve
geceleri dışarıya çıkarlar. Kurbağalar sudan karaya geçen ilk omurgalı sınıfı olduklarından
anatomik yapılarında önemli değişiklikler olmuştur. Kurbağalar kuraklık ve tuzluluğa
dayanamazlar. Bu nedenle amfibi türleri yalnızca tatlı sularda yaşarlar, denizde
bulunmazlar.1 Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve
habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel Amphibia (ikiyaşamlı)
türleri
listelenmiştir.
KAYNAK
-
EK II
-
L
LC
EK II
-
L
BERN
MAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
POPULASYON
DURUMU
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
FAMİLYA VE
TÜR ADI
Tablo 11 Proje alanı ve etki alanında bulunan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel
Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri
Takım: ANURA
Fam: Bufonidae
Bufo viridis
Fam:Hylidae
Hyla
arborea
Gece
kurbağası
Taş altı, toprak içi
1
Yaprak
Kurbağaları
arborea Ağaç
kurbağası
Ağaçlar, Ağaçsı bitkiler,
Nadiren küçük bitkiler
-
Kısaltmalar
Kaynak
L – Literatür
G – Gözlem
D – Duyum
Populasyon Yoğunluğu
3 - Çok Bol
1
(İ.Baran Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri)
58
Kısaltmalar
2 – Bol
1 – Nadir
0 – Yok
Avrupa’ nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern)
Literatür
Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species) Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri
1 : Çevre ve Orman Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları
DEMİRSOY, A. Amfibiler, Meteksan A.Ş., Ankara
DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve
Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara
YİĞİT, N. ve ark. 2002, Çevresel Etki
Değerlendirme "ÇED", Kılavuz, Ankara
Tübitak yayınları Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri
2 : Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları
http://tr.wikipedia.org
3 : Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları
http://amphibiaweb.org
Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması gereken hayvan türleri
2011-2012 Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK)
Sürüngenler (Reptilia)
Sürüngen türlerinin yaşadıkları habitatlar, türlere göre farklılık gösterir. Bazı türler
karada, bazı türler de suda yaşar. Yarı sucul olan türlerde mevcuttur. Sürüngenlerden
bazıları yer altında, bazıları da ağaçlarda yaşar. Taş duvar ve evlerin tavanlarında yaşayan
türlerde mevcuttur.1 Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve
habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri listelenmiştir.
REPTİLİA
CHELONIA
Sürüngenler
Kaplumbağalar
SQUAMATA
Pullular
LACERTILIA
Kertenkeleler
GEKKONİDAE
Ev kelerleri
Cyrtopodion heterocercus
Mardin keleri
Seyrek
bitkili
taşlık
ve
kayalıklarda
EKIII
KAYNAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
MAK
BERN
POPULASYON
DURUMU
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
FAMİLYA VE
TÜR ADI
Tablo 12 Proje alanı ve etki alanında bulunan ve habitat özelliği nedeniyle alanda
bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türler
1
L
LC
Kaya kelerleri
AGAMİDAE
Laudakia ruderata
1
Bozkır keleri
Az bitkili çöl veya
çölümsü
step
bölgelerde taşlı ve
topraklı ortamlarda
yaşar.
3
EKIII
1
-
L
(İ.Baran Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri)
59
KAYNAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
MAK
BERN
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
FAMİLYA VE
TÜR ADI
POPULASYON
DURUMU
LACERTİDAE
Lacerta cappadocica
-
AMPHİSBAENİDAE
Kör kertenkeleler
Blanus strauchi
Kör kertenkele
OPHIDIA
Seyrek
bitkili
taşlık
ve
kayalıklarda, taş
yığınlarının
olduğu kısımlarda
1
Seyrek bitkili ve
çalılık kısımlarda
taş
altları
ile
toprak
içinde
yaşar.
-
Seyrek bitkili açık
arazi
2
EKIII
1
LC
L
LC
L
-
L
LC
L
-
L
-
L
Yılanlar
TYPHLOPİDAE
Typhlops vermicularis
Kör yılan
EKIII
1
EKIII
1
EKIII
1
EKIII
1
COLUBRİDAE
Eirenis rothi Van
Eirenis coronella
Rhynchocalamus satunini
Kudüs yılanı
Halkalı yılan
Toprak yılanı
Az bitkili taşlık
kısımlarda,
taş
altlarında.
Seyrek bitkili açık
ve taşlık arazide,
taş altlarında
Kurak az bitkili
taşlık steplerde
1
2
1
VİPERİDAE
Vipera ammodytes
Vipera lebetina
Boynuzlu engerek
Alçak
bitkilerle
kuru
kısımlar
boylu
örtülü
taşlık
Koca engerek
Kısaltmalar
-
EK II
1
LC
L
-
EK II
1
-
L
Kaynak
L – Literatür
G – Gözlem
D – Duyum
3 - Çok Bol
2 – Bol
1 – Nadir
0 – Yok
Literatür
DEMİRSOY, A. 1996, Sürüngenler, Meteksan
A.Ş., Ankara
60
Kısaltmalar
Tübitak yayınları Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri
2011-2012 Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK)
Kuşlar (Aves)
Kuşların büyük çoğunluğu uçma ve yüksek hareket yeteneğinde olan hayvanlardır
ve buna bağlı olarak kısa ve uzun mesafelerde yer değiştirebilirler. Bu özelliklerin bir
sonucu olarak bütün zoocoğrafik bölgelerde kuşlara rastlamak olanaklıdır. Geniş alanlara
yayılmaları farklı habitatlara uyum sağlamalarına neden olmuştur. Geniş alanlara yayılma
veya farklı habitatlara uyum sağlama, aslında birçok kuşun sahip olduğu ekolojik
toleranslardan kaynaklanmaktadır. 1Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki
alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel kuş (aves) türleri
listelenmiştir.
RDB
BERN
MAK
STATÜ
KAYNAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
TÜR ADI
FAMİLYA ADI
Tablo 13 Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan, Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel
Kuş (Aves) Türleri
A.3
EK III
1
Y
L,
D
TKM:
FALCONİFORME
S
FAM:
ACCİPİTRİDAE
Accipiter
nisus
1
Atmaca
Geniş çayır,
bozkırlar,
çıplak
kayalıklar
haricinde
ibreli
ve
yaprak döker
açık ve kapalı
ormanlar,
ağaçlı
bozkırlarda,
tarım arazisi
LC
(N. Yiğit, F.Saygılı, E.Çolak, M. Sozen, A.Karataş Kuş Bilimi Kitabı, Ankara 2008)
61
MAK
STATÜ
KAYNAK
A.2 EK III
1
Y
L
Şahin
Açık alanlara,
tarım alanların
a, meralara ve
bataklıklara ya
kın ormanlık a
lanlar
LC
A.3 EK III
1
Y
L
Yılan
Kartalı
Açık ve ekili
araziler, kıraç,
taşlık çalılık
bölgeler
ve
kurak bölgeler
LC
A.4 EK III
1
Y
L
Falco
tinnunculu
s
Kerkenez
Belli
habitata
bağımlı
değiller
LC
A.4 EK III
1
Y
L
Falco
subbuteo
Delice
Doğan
Açık
arazilerde,
otlak alanlar
LC
A.3.
EK III
1
1
Y
L
Columba
livia
Kaya
Güvercin
i
Kırlarda,
tarlalarda ve
kayalıklarda
yaşar.
LC
A.5
3
Y
L,
G
Buteo
buteo
Circaetus
gallicus
BERN
HABİTAT
LC
Accipiter
brevipes
RDB
TÜRKÇE ADI
Yaz
Atmacası
Geniş yapraklı
açıklıklı
ormanlar,
ağaçlık nehir
vadileri,
kavaklıklar.
Yoğun
ormanları
kullanmaz
TÜR ADI
FAMİLYA ADI
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
FAM:
FALCONİDAE
bir
TKM:COLUMBİ
FORMES
FAM:
COLUMBİDAE
EK III
62
STATÜ
KAYNAK
LC
A.5
EK III
2
Y
L,
G
Streptopeli
a turtur
Üveyik
Orman
kenarları,
ağaçlıklı açık
arazi
LC
A.3.
1
EK III
3
G
L
Galerida
cristata
Tepeli
Toygar
Açık, ağaçsız
kuru
bölgelerde,
tarlalarda
görülmektedir.
LC
A.3
EK III
2
Y
L
Taşlık, çıplak,
kuru,
açık
araziler,
tercihen kurak
topraklar,
tuzlu alanlarda
yaşar
LC
A.3
EK III
1
Y
L
Kızıl
Sırtlı
Örümcek
kuşu
Çalılık açık
arazileri ve bu
tip arazi
kenarlarındaki
çitler
LC
A.3
EK III
1
G
L
Kuyrukk
akan
Ağaçsız ve
taşlık açık
arazide;
tundra, kayalık
yamaç,
turbalık, mera,
ağaçsız tepe,
engebeli otlak
ve kumullar
LC
A.3
EK II
1
G
L
BERN
Kumru
Streptopeli
a decaocto
RDB
MAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
Aslında bir kır
kuşu.
İnsan
yerleşimlerine
sonradan
uyum
sağlamıştır
TÜR ADI
FAMİLYA ADI
TKM:PASSERİF
ORMES
FAM:
ALAUDİDAE
Calandrell
a rufescens
Çorak
Toygarı
FAM: LANİİDAE
Lanius
collurio
FAM:
MUSCİCAPİDAE
Oenanthe
oenanthe
63
RDB
BERN
MAK
STATÜ
KAYNAK
TEHLİKE
KATEGORİSİ
IUCN
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
Kurak, çalılık
bölgelerde
LC
A.2
EK II
1
G
L
Kızılgerd
an
Ormanlarda,
ağaçlıklarda
ve bahçelerde
LC
A.3
EK II
1
Y
L
Coturnix
coturnix
Bıldırcın
Tarım alanları,
çayırlar,
bozkır ve yarı
çöller
LC
A.3
EK III
3
Y
L
Upupa
epops
İbibik
Açık kısa
bitkili alanlar
A.2
EK III
1
G
G
TÜR ADI
FAMİLYA ADI
Oenanthe
hispanica
Erithacus
rubecula
Kara
Kulaklı
Kuyrukk
akan
TKM:
GALLİFORMES
PHASİANİDAE
TKM:CORACİİF
ORMES
UPUPİDAE
Kısaltmalar
Statü
Y – Yerli
G – Göçmen
T – Transit
KZ - Kış ziyaretçisi
BG - Bölgeler arası göç
YG - Yükselti göçmeni
Red Data Book’ a Göre Tehlike Altındaki Kuş Kategorileri (RDB)
A-1 : Soyu tükenmiş veya tükenme tehlikesi bulunan türler
A-1-2 : Küçük populasyonlar halinde yaşama savaşı veren türler (1-25 çift)
A-2 : Yayılış alanlarında tehlike altında olan türler (26-50 çift)
A-3 : Bazı bölgelerde çok nadir görülen türler (51-500 çift)
A-4 : Sayılarının azaldığı bölgelerde tehdit altına girebilecek türler (501-5000 çift)
A-1’ : Türkiyeyi kışlak olarak kullanan, üremeyen ve birinci dereceden tehdit altındaki türler
A-2’ ve A-3’ : Türkiyede üremeyen, geçici olarak ülkemize gelen, transit göçen yada kışlayan türler
2011-2012 Merkez Av Komisyonu Kararları MAK)
Literatür
LC
3 - Çok Bol
2 – Bol
1 – Nadir
0 – Yok
Kaynak
L – Literatür
G – Gözlem
D – Duyum
Avrupa’ nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını
Koruma Sözleşmesi (Bern)
Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species)
Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri
Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması
gereken hayvan türleri
BOYLA, K.A. 1995, Türkiye ve Avrupa’ nın Kuşları, D.H.K.Derneği, Ankara
DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara
DEMİRSOY, A Türkiye Omurgalıları “Memeliler”,”Sürüngenler” ve “Amfibiler”
Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi / İlhami kiziroğlu
www.worldbirds.org/ www.trakus.org
http://www.iucnredlist.org/
64
Memeliler (Mammalia)
Türkiye konumu itibariyle birçok memeli hayvan türü barındırır. Ülkemizde yer
alan başlıca memeli hayvanlardan en büyük grubu kemirgenler ile geviş getirenler
oluşturur Kendi içinde böcekçiller, yarasalar, tavşanımsılar, kemiriciler, etçiller, çift
toynaklılar olmak üzere türlere ayrılan bu grup içinde belli başlı hayvanlar ise kirpiler,
köstebekler, fareler, yarasalar yanında, kurt, çakal, tilki, sansar, ayı, domuz, geyik,
gelincik, sırtlan, dağ keçileri, tavşanlar, sincaplardır. Aşağıdaki tabloda söz konusu proje
alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel memeli
türleri listelenmiştir.
ERINACEIDAE
Kirpiler
Erinaceus concolor
Kirpi
MİCROCHİROPTERA
Böcekçil
yarasalar
Vespertiolinidae
Düzburun
yarasalar
Nyctalus noctula
Fundalıklar
çalılıklar
ve
-
LC
-
1
Akşamcı yarasa
Her tarafta, orman ve
dışı alanlarda
-
LC
-
1
Pipistrellus kuhli
Beyaz yakalıklı
yarasa
Ev çatılarında
2
-
-
1
MYOMORPHA
Fare
benzeri
sincaplar
Spalacidae
Körfareler
Spalax leucodon
Körfare
Verimli alanlarda, bağ
ve bahçelerde
-
DD
-
-
Spalax ehrenbergi
Güney körfaresi
Bağ
ve
alanlarda
DD
-
-
CARNIVORA
Karasal yırtıcılar
Canidae
Köpekler
Canis familiaris
Evcil köpek
-
-
-
Her yerde
bahçelik
3
KAYNAK
MAK
BERN
IUCN
POPULASYON
YOĞUNLUĞU
HABİTAT
TÜRKÇE ADI
FAMİLYA VE
TÜR ADI
Tablo 14 Proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel
memeli (Mammalia) türleri
L,D
L
L
L
L
L,G
65
Kısaltmalar
2011- 2012 Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK)
3: Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları
Kaynak
L - Literatür
G - Gözlem
D - Duyum
3 - Çok Bol
2 - Bol
1 - Nadir
0 - Yok
Literatür
DEMİRSOY, A. 1996, Memeliler, Meteksan A.Ş.,
Ankara
www.tramem.org
Rapora konu sahada yer alan fabrika, 1984 yılından beri işletilmekte olup,
çevredeki doğal ortamlarından, faaliyet alanına girebilecek olan fauna türlerine herhangi
bir zarar verilmemesi konusunda faaliyet sahibi tarafından projede çalışacak personele
gerekli uyarılar yapılacaktır.
Proje yeri ve çevresinde koruma altına alınmış türlere rastlanıldığı taktirde, Bern
Sözleşmesi Madde 6 ve Madde 7 hükümlerine uygun hareket edilecektir. Ayrıca Merkez
Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir. Yapılan çalışmalar sonucunda proje
yeri ve çevresinde endemik bir türe rastlanmamıştır.
EK-II: Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak
(Madde - 6);
• Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,
• Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip
etmek,
• Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme,
geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,
• Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa
bu yumurtaları alıkoymak,
• Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti
yasaktır.
EK-III: Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (Madde - 7);
• Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,
• Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun
durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya,
66
• Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde
bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.
• Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili
Yönetmeliklere uyulacaktır.
Merkez Av Komisyonu (M.A.K.) Kapsamında Faunistik Analiz
Proje kapsamında tespit edilen türler için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2011-2012
Merkez Av Komisyonu (M.A.K) Kararları Ek Listeleri kapsamında bulunan türler
aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
2011-2012 Merkez Av Komisyonu Ek Listeleri
•EK Liste 1 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban
hayvanları
•EK Liste 2 Merkez Av Komisyonu’nca koruma altına alınan av hayvanları
•EK Liste 3 Merkez Av Komisyonu’nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av
hayvanları
Proje yeri veya çevresinde koruma altına alınmış herhangi bir tür tespit edildiği
takdirde ulusal mevzuat ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümlerine
uygun olarak gerekli önlemler alınacak ve söz konusu türler korunacaktır. 2011–2012
Merkez Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir.
III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler
Bölgenin Genel İklim Koşulları
Proje sahası Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Diyarbakır İli, Ergani İlçesi
Şirinevler Mahallesi’nde yer almaktadır. Diyarbakır İli’nde sert kara iklimiyle yarı kurak
yayla iklimi hüküm sürer. Yazlar çok sıcak, kurak ve uzun, kışlar soğuk ve az yağışlı
geçer. Güneydoğu Toroslar kuzeyden gelen soğuk rüzgârları kestiği için Doğu Anadolu’ya
nazaran kışları daha az soğuktur.
Meteorolojik verilerin derlenmesinde kullanılan Ergani Meteoroloji İstasyonu’na
ait Meteorolojik Bülten, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri ve
Yağış Şiddet Süre Tekekkür Eğrisi Ek 39’da verilmiştir.
Basınç Dağılımı
Ergani Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1975–2010 yılları arası yıllık
ortalama basınç 909,71 hPa, maksimum basınçların ortalaması yıllık 1041,7 hPa, minimum
basınçların ortalaması yıllık 986,2 hPa’dir.
67
Tablo 15 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Uzun Yıllar Ortalaması Basınç Değerleri (hPa)
1
2
Ortalama
Basınç
913.4 911.5
(hPa)
Maksimum
Basınç
926.1 924.0
(hPa)
Minimum
Basınç
895.6 893.2
(hPa)
Kaynak: [DMİ]
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yıllık
910.1
909.4
908.8
905.9
903.4
904.8
908.7
912.5
913.9
914.1
909,71
922.5
918.6
917.9
913.6
910.6
911.1
916.1
921.4
924.5
923.7
926,1
893.6
897.8
898.4
896.4
897.1
896.1
901.7
900.5
897.9
894.6
893,2
930
920
Ortalama Basınç (hPa)
910
900
Maksimum Basınçların
Ortalaması (hPa)
890
Minimum Basınçların
Ortalaması (hPa)
880
870
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Aylar
Şekil 18 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Basınç Değerleri Grafiği
Sıcaklık Dağılımı
ortalama sıcaklık 16 ºC, maksimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 21,3 ºC, minimum
sıcaklıkların ortalaması yıllık 11,1 ºC, 1975–2010 yılları arası gözlem kayıtlarına göre
maksimum sıcaklık 44,9 ºC ile 12.08.2006’da, minimum sıcaklık -18 ºC ile 28.12.1992’de
ölçülmüştür. Aylık ortalama sıcaklığın en düşük olduğu ay 2,3 ºC ile Ocak ayı, aylık
ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu ay ise 30,7 ºC ile Temmuz ayıdır.
Tablo 16 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Sıcaklık Değerleri Tablosu
Ortalama Sıcaklık (ºC)
Maksimum Sıcaklıkların
Ortalaması (ºC)
Minimum Sıcaklıkların
Ortalaması (ºC)
Kaynak: [DMİ]
1
2.3
2
3.6
3
8.2
4
13.8
5
19.5
6
25.9
7
30.7
8
30.3
9
25.2
10
17.8
11
10.0
12
4.5
Yıllık
16.0
6.1
7.6
12.8
19.0
25.0
31.7
36.9
36.9
32.0
24.1
15.2
8.5
21.3
-0.6
0.2
4.0
9.0
13.9
19.5
24.1
23.9
18.8
12.7
6.1
1.6
11.1
68
Tablo 17 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Sıcaklık Değerleri Tablosu
1
2
Maksimum
Sıcaklık Günü
9
11
Maksimum
Sıcaklık Yılı
2010 2001
Maksimum
Sıcaklık (°C)
17.2 18.7
Kaynak: [DMİ]
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yıllık
24
23
31
14
30
12
3
1
19
4
12
2008
2008
1990
2010
2000
2006
2007
2002
2010
2010
2006
27.4
34.7
35.4
41.2
44.2
44.9
41.7
35.3
26.0
24.8
44.9
12
Yıllık
Tablo 18 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Minimum Sıcaklık Değerleri Tablosu
1
2
Minimum
Sıcaklık Günü
10
7
Minimum
2007 1997
Sıcaklık Yılı
Minimum
Sıcaklık (°C)
-12.0 -12.6
Kaynak: [DMİ]
3
4
5
6
7
8
9
10
11
2
5
3
2
4
23
29
30
29
28
28
1985
2004
1991
1978
1975
1976
2009
2003
2004
1992
1992
-10.7
-2.5
4.5
9.6
11.3
16.0
8.9
0.7
-6.2
-18.0
-18.0
40
35
Ortalama Sıcaklık
(ºC)
30
Sıcaklık
25
Maksimum
Sıcaklıkların
Ortalaması (ºC)
Minimum
Sıcaklıkların
Ortalaması (ºC)
20
15
10
5
0
1
-5
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 19 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Aylık Sıcaklık Değerleri Grafiği
Yağış Dağılımı
Ergani Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975–2010) gözlem kayıtlarına göre
ortalama toplam yağış miktarı yıllık 764.5 mm, en yüksek aylık ortalama toplam yağış
miktarı 122.1 mm ile Aralık ayında, en düşük aylık ortalama toplam yağış miktarı 0,8 mm
ile Temmuz ayında, günlük en çok yağış miktarı ise 106.1 mm ile Aralık ayındadır.
Tablo 19 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yağış Değerleri Tablosu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yıllık
Toplam Yağış
Ortalaması (mm)
118.1
118.1
104.9
85.6
53.2
12.8
0.8
1.3
5.7
53.6
88.3
122.1
764.5
Maksimum Yağış
(mm)
83.0
100.6
76.3
55.0
44.9
35.3
3.7
7.0
26.0
73.3
86.3
106.1
106.1
Kaynak: [DMİ]
69
140
Yağış Miktarı
120
100
80
Toplam Yağış Ortalaması
(mm)
60
Maksimum Yağış (mm)
40
20
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 20 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yağış Değerleri Grafiği
Standart zamandında 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 90,12
mm’dir. Yağış bertaraf kanalları, yer altı sistemleri, yerüstü yapıları bu değere (90,12 mm)
göre yapılacaktır.
Nem Dağılımı
Ergani Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama nispi nem % 50.4 en yüksek aylık ortalama nispi nem % 68.5 ile Aralık
ayında, en düşük aylık ortalama nispi nem % 27.8 ile Temmuz ayındadır.
Tablo 20 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Nispi Nem Değerleri Tablosu
1
Ortalama Nem (%)
67.0
Minimum Nem (%)
7
Kaynak: [DMİ]
2
64.4
5
3
58.8
2
4
57.5
3
5
49.5
4
6
34.2
2
7
27.8
2
8
29.0
2
9
35.0
2
10
50.8
2
11
62.1
3
12
68.5
8
80
70
60
Nem
50
Ortalama Nem (%)
40
Minimum Nem (%)
30
20
10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Aylar
Şekil 21 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Nispi Nem Değerleri Grafiği
70
Yıllık
50.4
2
Buharlaşma Durumu
yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması toplam 1613,7 mm ile Temmuz ayında, günlük
maksimum açık yüzey buharlaşması ise 20,6 mm ile Temmuz ayındadır.
Tablo 21 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Buharlaşma Değerleri Tablosu
1
2
3
Ortalama Açık Yüzey
Buharlaşması(mm)
Maksimum Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
Kaynak: [DMİ]
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yıllık
94.4
167.7
280.1
369.5
358.3
227.7
116.0
1613.7
13.8
10.5
17.7
20.6
18.8
16.0
10.3
20.6
400
Buharlaşma
350
300
Ortalama Açık Yüzey
Buharlaşması(mm)
250
200
Maksimum Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
150
100
50
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 22 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Açık Yüzey Buharlaşması Değerleri Grafiği
Sayılı Günler Dağılımı
yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 18, yıllık ortalama kar örtülü gün sayısı 17.9, en
yüksek kar örtülü gün sayısı 6,7 ile Ocak ayında, yıllık maksimum kar kalınlığı 66 cm,
yıllık ortalama sisli günler sayısı 3,7, en yüksek ortalama sisli gün sayısı 1,2 ile Aralık
ayında, yıllık ortalama dolulu günler sayısı 3,1, en yüksek ortalama dolulu gün sayısı 0,8
ile Nisan ayında, yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 16,6, yıllık ortalama orajlı gün sayısı
12, en yüksek ortalama orajlı gün sayısı 3,1 ile Mayıs ayındadır.
Tablo 22 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Sayılı Günler Dağılımı Tablosu
Kar Yağışlı Günler Sayısı
Kar Örtülü Günler Sayısı
Sisli Günler Sayısı Ortalaması
Dolulu Günler Sayısı Ortalaması
Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması
Orajlı Günler Sayısı Ortalaması
Kaynak: [DMİ]
1
6.3
6.7
1.1
0.1
6.1
0.1
2
5.6
6.2
0.8
0.3
2.6
0.4
3
1.8
1.6
0.1
0.5
0.8
0.8
4
0.5
0.0
0.8
0.1
2.6
5
0.0
6
0.1
0.7
0.2
3.1
1.6
7
0.3
8
0.6
9
10
0.3
0.1
0.1
0.7
1.3
11
0.6
0.5
0.5
0.1
1.6
0.4
12
2.8
2.9
1.2
0.2
5.4
0.1
Yıllık
18
17.9
3.7
3.1
16.6
12
71
Maksimum Kar Kalınlığı
maksimum kar kalınlığı 66 cm’ dir.
Tablo 23 Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri
1
55
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
2
66
3
23
4
5
6
7
8
9
10
11
41
12
29
Yıllık
66
Bölgenin Yıllık, Mevsimlik ve Aylık Rüzgâr Yönü Dağılımı
1975–2010 yılları arası yönlere göre rüzgârın esme sayıları toplamı aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
Tablo 24 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları
Toplamı Değerleri
Yön
1
2
N
599
398
NNE
667
823
NE
1420 1228
ENE
3188 3099
E
2079 1868
ESE
1825 1847
SE
1012
665
SSE
1440 1180
S
352
285
SSW
939
924
SW
388
341
WSW
413
396
W
213
215
WNW
694
695
NW
1748 1888
NNW 1965 1818
Kaynak: [DMİ]
3
608
695
1362
2522
1893
2224
1164
1212
303
1201
519
518
256
906
2194
1847
4
249
572
894
2258
1715
2296
1129
1503
456
1557
748
702
272
837
1489
1685
5
551
657
1147
1852
1357
2070
1297
1388
386
1405
668
689
332
1129
2064
2278
6
1231
1329
657
1215
567
1363
624
798
231
945
481
653
240
1092
3336
4561
7
1671
1272
726
1308
676
1252
901
820
146
783
501
597
297
862
3664
4878
8
1325
1152
537
1373
838
1773
906
973
208
1045
694
763
349
944
3080
4284
9
977
590
577
1310
918
1599
979
952
350
1481
922
821
502
923
2302
3364
10
635
952
885
2616
1654
2527
1139
1406
289
1202
466
679
242
808
1499
2228
11
481
550
868
2730
2011
2474
1207
1401
283
1047
338
408
174
806
1498
1862
12
352
605
1085
3397
2072
2527
1070
1238
367
851
369
361
179
573
1615
1717
Yıllık
9.077
9.864
11.386
26.868
17.648
23.777
12.093
14.311
3.656
13.380
6.435
7.000
3.271
10.269
26.377
32.487
72
N
NNW40000
NNE
NE
30000
NW
20000
WNW
ENE
10000
W
E
0
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
Şekil 23 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı (Yıllık)
Ergani Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre 1.
derecede hakim rüzgar yönü (NNW) Kuzeykuzeybatı, 2. derecede hakim rüzgar yönü
(ENE) Doğukuzeydoğu, 3. derecede hakim rüzgar yönü (NW) Kuzeybatı’dır.
N
NNW 4000
NW
NE
3000
2000
WNW
ENE
WNW
1000
E
0
WSW
ESE
SW
W
WSW
SW
SSW
SSE
WNW
WSW
2000
NW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Mart Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
N
ENE
E
0
WSW
ESE
SE
SSE
NNW 5000
NNE
3000
NE
3000
ENE
WNW
2000
1000
W
NNE
4000
NW
NE
2000
WNW
E
0
N
NNW 4000
NNE
NE
SW
SSW
ESE
Şubat Ayı Esme Sayılarına Göre
Rüzgâr Diyagramı
1000
W
W
ENE
1000
SSE
N
3000
E
NE
2000
S
Ocak Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
4000
WNW
SE
S
NNW
NW
ENE
NNE
3000
NW
0
SE
SSW
NNW 4000
NNE
NE
2000
1000
W
N
N
NNW 4000
3000
NW
NNE
ENE
1000
0
WSW
SW
E
W
ESE
WSW
SE
SSW
SSE
E
0
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
S
S
Nisan Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Mayıs Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Haziran Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
73
N
NNW 5000
4000
NW
WNW
W
3000
2000
1000
0
N
NNW 5000
4000
NW
NNE
NE
E
WSW
W
ESE
SW
SSW
3000
2000
1000
0
WNW
ENE
N
ENE
E
WSW
SE
SSE
NNW 4000
3000
NW
NNE
NE
2000
WNW
SE
ENE
1000
W
ESE
SW
SSW
NNE
NE
E
0
WSW
ESE
SW
SSW
SSE
SE
SSE
S
S
S
Temmuz Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Ağustos Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Eylül Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
N
NNW
NW
WNW
W
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
N
N
NNE
NE
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
NNW 3000
2500
NW
2000
1500
WNW
1000
500
0
W
ENE
E
NE
WNW
ENE
1000
E
0
WSW
ESE
SW
SE
SSE
SE
SSW
SSE
S
S
S
NNE
2000
W
ESE
SW
SSW
SE
Ekim Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
NNE
NE
WSW
SSE
NNW 4000
NW
3000
Kasım Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Aralık Ayı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr
Diyagramı
Şekil 24 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramları (Aylık)
Tablo 25 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı
Yön
Kış
N
1349
NNE
2095
NE
3733
ENE
9684
E
6019
ESE
6199
SE
2747
SSE
3858
S
1004
SSW
2714
SW
1098
WSW 1170
W
607
WNW 1962
NW
5251
NNW 5500
Kaynak: [DMİ]
İlkbahar
1408
1924
3403
6632
4965
6590
3590
4103
1145
4163
1935
1909
860
2872
5747
5810
Yaz
4227
3753
1920
3896
2081
4388
2431
2591
585
2773
1676
2013
886
2898
10080
13723
Sonbahar
2093
2092
2330
6656
4583
6600
3325
3759
922
3730
1726
1908
918
2537
5299
7454
74
N
NNW10000
8000
6000
4000
2000
0
NW
WNW
W
N
NNW 7000
NNE
NE
NW
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
WNW
W
NNE
NE
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
SE
SSE
S
S
Kış Mevsimi Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar
Diyagramı
İlkbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar
Diyagramı
N
NNW14000
NW
WNW
W
N
NNW 8000
7000
6000
NW
NNE
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
WNW
W
NNE
NE
5000
4000
3000
2000
1000
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
S
Yaz Mevsimi Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar
Diyagramı
Sonbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar
Diyagramı
Şekil 25 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere ve Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramları
yönlere göre rüzgârın ortalama hızları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
75
Tablo 26 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Yönlere ve Esme Hızlarına Göre Ortalama Rüzgâr Hız
Değerleri Tablosu
Yön
1
N
4.4
NNE
2.4
NE
2.3
ENE
1.9
E
1.8
ESE
1.3
SE
1.1
SSE
0.8
S
0.9
SSW
0.9
SW
0.9
WSW 1.1
W
1.4
WNW 2.1
NW
3.4
NNW 3.6
Kaynak: [DMİ]
2
4.2
2.6
2.7
2.1
2.0
1.5
1.3
0.9
1.1
1.0
1.2
1.3
1.6
2.3
3.2
3.5
3
3.3
2.6
2.7
2.1
2.0
1.7
1.5
1.2
1.5
1.4
1.7
1.8
1.9
2.3
3.1
3.1
4
2.8
2.2
2.4
1.9
2.0
1.6
1.7
1.3
1.7
1.7
2.0
1.9
2.0
2.1
2.6
2.6
5
2.9
2.2
2.3
1.8
1.7
1.4
1.4
1.2
1.7
1.8
2.0
2.1
2.1
2.3
2.8
2.8
6
3.7
2.9
2.6
1.8
1.7
1.5
1.6
1.3
1.7
1.8
2.3
2.2
2.3
2.6
3.3
3.6
7
4.1
3.0
2.5
1.9
1.8
1.7
1.8
1.4
1.7
1.7
2.0
2.2
2.0
2.4
3.2
4.0
8
4.2
2.7
2.5
1.6
1.5
1.4
1.6
1.2
1.5
1.6
2.1
2.0
1.8
2.2
3.1
3.7
9
3.3
2.2
1.8
1.4
1.3
1.1
1.3
1.1
1.2
1.6
2.0
1.9
1.9
2.1
2.9
3.2
10
2.9
2.2
2.1
1.5
1.4
1.3
1.3
1.0
1.3
1.3
1.6
1.5
1.6
2.0
2.7
2.7
11
3.2
2.0
2.0
1.6
1.5
1.3
1.2
0.9
1.0
1.0
1.1
1.2
1.3
1.9
2.8
2.8
12
3.1
2.3
2.3
1.8
1.8
1.3
1.3
0.8
0.8
0.9
1.0
1.1
1.2
1.7
3.1
3.0
Yıllık
3.5
2.4
2.35
1,78
1,7
1,4
1.4
1,1
1,34
1,4
1,6
1,7
1.7
2.2
3
3.2
N
NNW
4
NNE
3
NW
NE
2
WNW
ENE
1
0
W
E
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 26 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Rüzgâr Diyagramı (Yıllık)
Tablo 27 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın
Ortalama Hızı Değerleri Tablosu
Yön
Kış
N
3.9
NNE
2.4
NE
2.4
ENE
1.9
E
1.9
ESE
1.4
SE
1.2
SSE
0.8
S
0.9
SSW
0.9
SW
1.0
WSW
1.2
W
1.4
WNW 2.0
NW
3.2
NNW
3.4
Kaynak: [DMİ]
İlkbahar
3.0
2.3
2.5
1.9
1.9
1.6
1.5
1.2
1.6
1.6
1.9
1.9
2.0
2.2
2.8
2.8
Yaz
4.0
2.9
2.5
1.8
1.7
1.5
1.7
1.3
1.6
1.7
2.1
2.1
2.0
2.4
3.2
3.8
Sonbahar
3.1
2.1
2.0
1.5
1.4
1.2
1.3
1.0
1.2
1.3
1.6
1.5
1.6
2.0
2.8
2.9
76
N
NNW
4.0
N
3.0
NW
NNW
NNE
2.0
WNW
1.0
ENE
1.0
0.0
W
NE
2.0
WNW
ENE
NNE
3.0
NW
NE
4.0
WSW
SW
E
W
ESE
WSW
SE
SSW
0.0
E
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
SSE
S
Kış Mevsimi Esme Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı
İlkbahar Mevsimi Esme Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı
N
NNW
NW
WNW
W
5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
0.0
N
NNW
NNE
NE
2.0
WNW
ENE
NNE
3.0
NW
NE
4.0
ENE
1.0
WSW
SW
E
W
ESE
WSW
SE
SSW
0.0
E
ESE
SW
SE
SSW
SSE
SSE
S
S
Yaz Mevsimi Esme Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı
Sonbahar Mevsimi Esme Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı
Şekil 27 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Mevsimlere ve Ortalama Rüzgar Hızına Göre
Rüzgar Diyagramları
Ortalama Rüzgar Hızı
ortalama rüzgâr hızı 1,84 m/sn’dir.
Tablo 28 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Ortalama Rüzgâr Hızı Tablosu
Ortalama Rüzgâr Hızı (m-sec)
Kaynak: [DMİ]
1
1.8
2
1.9
3
1.9
4
1.6
5
1.7
6
2.3
7
2.5
8
2.2
9
1.7
10
1.5
11
1.4
12
1.6
Yıllık
1,84
77
Ortalama Rüzgar
3
2.5
2
Ortalama Rüzgâr Hızı (msec)
1.5
1
0.5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 28 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği
Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı
yıllık ortalama fırtınalı gün sayısı 14,9’dur. Yıllık ortalama kuvvetli rüzgârlı günler sayısı
71,9’dur, Ortalama kuvvetli rüzgârlı gün sayısının en fazla olduğu ay 9,8 ile Haziran
ayıdır.
Tablo 29 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri
Tablosu
Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması
Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı
Ortalaması
Kaynak: [DMİ]
1
1.4
2
1.3
3
1.1
4
0.6
5
0.7
6
1.4
7
1.9
8
1.1
9
0.8
10
0.5
11
0.6
12
0.5
Yıllık
14.9
4.5
4.1
5.5
5.3
6.6
9.2
9.8
8.8
6.6
4.1
3.4
4.0
71.9
Gün Sayısı Ortalaması
12
10
8
Fırtınalı Günler Sayısı
Ortalaması
6
Kuvvetli Rüzgârlı Günler
Sayısı Ortalaması
4
2
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 29 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı
Değerleri Grafiği
78
Rüzgâr Dağılımı (Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgâr Yönü Dağılımı, Yönlere Göre
Rüzgâr Hızı, Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı ve Grafiği, En Hızlı Esen Rüzgâr
Yön ve Hızı, Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı)
En Hızlı Esen Rüzgâr Yönü ve Hızı
maksimum rüzgârın yönü NNW (Kuzeykuzeybatı), maksimum rüzgârın hızı ise
29 m/sn’dir.
Tablo 30 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Rüzgarın Yönü ve Hızı Değerleri Tablosu
1
2
3
Maksimum
Rüzgar
Yönü
Maksimum
Rüzgâr Hızı
(m_sec)
4
5
6
7
8
9
10
NNW
SSW
NNE
NNE
NNW
29.0
25.0
27.3
28.0
22.8
11
12
Yıllık
SW
NNW
NNW
25.0
25.5
29.0
Kaynak: [DMİ]
35
30
Rüzgar Hızı
25
20
Maksimum Rüzgâr Hızı
(m_sec)
15
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
Aylar
Şekil 30 Ergani Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975–2010) Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği
III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı,
Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Toprak Koruma Projesinin
Yapılması, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.)
Genel Toprak Yapısı
İklim topoğrafya ve ana madde farklılıkları nedeniyle Diyarbakır'da çeşitli büyük
toprak grupları olmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden yoksun
bazı arazi tipleri de görülmektedir.
79
Alüvyon Topraklar:
Bu topraklar akarsular tarafından taşınıp depolanan materyal üzerinde oluşan ( A )
C profili genç topraklardır. Mineral bileşimleri akarsu havzasının litolojik bileşimi ile
jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişim bağlı olup heterojendir. Profillerinde
horizonlaşma ya hiç yok ya da çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar
görülür. Çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireççe zengindir. Alüvyal toprakları,
bünyelerine veya bulundukları bölgelere yahut evrim devlerine göre sınıflandırılırlar.
Bunlarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçit yapar. İnce bünyeli ve taban suyu
yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzey namlı ve organik maddece zengindir. Alt
toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyelikler iyi drene
olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır.
Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken
topraklardır. Alüvyon topraklar Diyarbakır İli’nde daha çok Dicle Nehri ve Batman Çayı
boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları 28.328 hektardır. Bunun 27.935 hektarı I. Sınıf,
368 hektarı II. Sınıf, 25 hektarı III. Sınıf arazilerdir. Diyarbakır İli’ndeki alüvyal
toprakların tuzluluk ve alkalilik sorun yoktur.
Kolüvyal Topraklar:
Genellikle dik eğimlerin eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yer çekimi,
toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak birikmiş materyaller üzerinde
oluşmuş ( A ) C profili genç topraklardır. Ayrıca özellikleri bakımından daha çok
çevredeki yukarı arazi topraklarına benzerlerse de ana materyalde derecelenme ya hiç ya
da yetersizdir. Profilde yağışın veya yüzey akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre
değişik parça büyüklüğü içeren katlar görülür. Bu katlar alüvyal topraklarda olduğu gibi
birbirine paralel olmayıp düzensizdir. Dik eğimliler ve vadi ağızlarında bulunanlar
çoğunlukla az topraklı olup, kabataş ve molozlarla parçaların çapları küçülür. Eğimin çok
azaldığı yerlerde parçaların çapları küçülüp alüvyon parçaları düzeyine geleceğinden bu
gibi yerlerde kolüvyal topraklar geçişli olarak alüvyol topraklara karışır.
Bunlarda eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru artmaktadır. Ara sıra
taşkına maruz kalırlarsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir. Tuzluluk ve sodiklik
gibi sorunları yoktur. Kolüvyol topraklar Diyarbakır İli’nin her yerinde özellikle küçük
akarsu vadilerinde bulunmaktadır. Yağışın yeterli olması veya sulanmaları halinde
verimleri yüksektir. Toplam alanları 21.032 hektardır.
Kahverengi Orman Toprakları:
Kahverengi Orman toprakları kireçce zengin ana madde üzerinde oluşur. Profilleri
A ( B ) C şeklinde olup Horizonlar birbirine tedricen geçiş yapar. A horizonlar çok
gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverengi ve dağılgandır. Gözenekli veya
granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötr'dür. B horizonunun
rengi açık kahverengi ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyonu A horizonundaki gibidir.
Yapı granüler kil birikmesi olabilir. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun
aşağı kısımlarında CaCO3 bulunur. Kahverengi orman toprakları genellikle geniş yapraklı
orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve
biraz da podzollaşmadır. Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılır.
Tarıma alınmış olanların verimleri iyidir. Kahverengi orman topraklarına Diyarbakır'ın her
80
ilçesinde rastlanmaktadır. Bunun 86.568 hektarı I. - IV. Sınıfları, diğerleri VI. - VII.
Sınıflardadır. Eğimleri yüksek buna bağlı olarak derinlikleri sığ, yer - yer çok sığ'dır.
Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları:
A ( B ) C profilli topraklardır. A horizonu iyi oluşmuş ve gözenekli bir yapısı
vardır. ( B ) horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya koyu kahverengi granüler veya
yuvarlak köşeli blok yapıdadır. ( B ) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Kireçsiz
kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. Bu
topraklar Çüngüş ilçesinde bulunmaktadır. Toplam alanı 251 hektardır.
Kahverengi Topraklar:
Çeşitli ana maddelerden oluşan ABC profilli topraklardır. Oluşumlarında
kalsifikasyon rol oynar. Bu işlem sonucu profillerinde çok miktarda kalsiyum bulunur.
Erozyona uğrayanlarında A ve C horizonu kahverengi veya grimsi kahverengi 10-15 cm.
kalınlığında ve granüler yapıdadır. Organik madde içeriği ortadadır. Reaksiyonu nötr veya
kalevidir. B. Horizonu açık kahverengiden koyu kahverengiye değişir ve kaba yuvarlak
köşeli blok yapıdadır. Bu horizon tedrici olarak soluk kahverengi veya grimsi, çok kireçli
ana maddeye geçit yapar. Kahverengi topraklarda bütün profil kireçlidir. B. Horizonunun
altında beyazımsı ve çoğunlukla sertleşmiş kireç birikme katı yer alır. Bu topraklar yazın
uzun periyotlar kuru kalır ve bu periyotlarda kimyasal ve biyolojik etkinlikler yavaştır.
Kahverengi topraklar Merkez, Bismil, Dicle, Hazro, Lice, Silvan İlçelerinde
bulunmaktadır. Toplam alanları 197,312 hektardır. Eğimleri genellikle dik ve çok dik olup,
derinlikleri genellikle sığdır.
Kırmızı Kahverengi Topraklar:
Solunum rengi hariç, hemen bütün özellikleri kahverengi toprakların aynı veya
benzeridir. A horizonu tipik olarak kırmızımsı kahverengi veya kırmızı ve yumuşak
kıvamdadır. B horizonu kırmızı veya kırmızımsı kahverengi, daha ağır bünyeli ve oldukça
sıkıdır. B horizonu bulunur. Beyazımsı olan bu horizon yumuşak veya çimentolaşmış
olabilir. Kırmızımsı kahverengi toprakları çeşitli ana maddeler üzerinde oluşur. Doğal bitki
örtüsü uzunca otlar ve çalılarda doğal drenajları iyidir. Bu topraklar Merkez, Bismil,
Çermik, Çınar, Dicle, Ergani, ilçelerinde bulunur. Toplam alanları 307.508 hektardır.
Bazaltik Topraklar:
Bu toprakların özellikleri bir dereceye kadar, benzer iklim koşullarında kireçtaşı
üzerinde oluşmuş topraklarınkine benzemektedir. Ağır killi topraklardır ve profilleri iyi
gelişmemiştir. A horizonunun yapısı granülerden blok'a kadar değişim B horizonu
genellikle daha ağır bünyeli ve blok yapıdadır. Bazaltik topraklarda nötr ile orta kalevi
arasında değişir. Fiziksel özellikleri kötü olduğundan verimleri düşüktür. Diyarbakır'da bu
topraklar Merkez, Çermik, Çınar, Dicle ve Ergani İlçelerinde bulunur. Eğimleri dik veya
çok dik buna bağlı olarak derinlikleri sığ veya çok sığdır. Bu toprakların % 38'i taşlı, %
13'ü kayalıdır. Bu toprakların % 63'ü toprak işlemeli tarıma uygundur.
Çıplak Kaya ve Molozlar:
Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert
kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundurlar. Bazen arasında
81
toprak bulunan kaya çatlaklarında veya topraklı küçük ceplerde yetişen çok seyrek orman
ağaçları çalı ve otlar bulunabilir. Diyarbakır genelinde bu tip arazilerin toplam alanı 42.439
hektardır. Bu alan il genel alanının % 2,8'ini oluşturur.
Irmak Taşkın Yatakları:
Akarsuların normal yatakları dışında feyezan halinde iken yayıldıkları alanlardır.
Genellikle kumlu, çakıllı ve molozlu malzeme ile kapatırlar. Taşkın sular ile sık-sık
yıkanmaya maruz kaldıklarından toprak materyali ihtiva etmezler ve bu nedenle arazi tipi
olarak nitelendirilirler. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerlerinde doğal bitki örtüsü de
yoktur. Diyarbakır'da bu tür arazilerin toplam alanı 16.054 hektardır. İl Genel yüz
ölçümünün % 1 'ini meydana getirirler.
Tablo 31 Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Sınıfları ( Hektar )
Büyük
Toprak
Grubu
Arazi Sınıfları ( Hektar )
I
II
III
IV
V
Toplam
VI
VII
VIII
Alüvyal Topraklar
27.935
1.368
25
29.328
Kolüvyal
Topraklar
Kahverengi
Orman Top.
Kireçsiz Kah.
Orman Top.
Kahverengi
Topraklar
Kırmızımsı ah.
Topraklar
Bazalt Topraklar
2.075
13.006
4.482
1.338
100
31
21.032
1.785
19.775
34.354
30.654
115.555
398.949
601.072
251
251
19.917
32.004
197.317
33.061
40.435
307.508
64.916
44.487
295.060
4.746
24.316
43.112
73.222
59.370
85.555
36.529
51.643
48.235
65.217
29.648
42.557
915
Irmak Yatakları
16.054
16.054
Çıplak kaya ve
Molozlar
Toplam
42.439
42.439
58.493
1.510.961
144.146 209.237
148.150
199.414
915
233.549
516.157
KAYNAK: MTA Bölge Müdürlüğü Envanter Çalışmaları İl Tarım Müdürlüğü Envanter Çalışmaları
İlde tarım toprakları Dicle Irmağı'na dere ve çayların vadilerinde zincirleme bir sıra
oluşturur. Büyük bir bölümü alüvyal vadi tabanlarından oluşur. %10' un üstünde olan tarım
toprakları dalgalı platolara, dağlık ve tepelik alanlara yayılmış durumdadır. Mermer, Hani
ve Lice ovaları gibi küçük düzlüklerin dışında kalan ovaların büyük bir bölümünde
topraklar killi olup, Dicle vadisinde yer yer orta ve hafif yapıda topraklara rastlanır.
Islakken çok yapışkan olan bu topraklar nemli iken dağılabilir yapıdadır. Nadas alanlarında
yağışlardan sonra yüzey 3-4 cm. kalınlığında bir kabuk bağlar. Bununla birlikte kolaylıkla
kırılarak tanecikli bir nitelik alırlar. Kireç oranları genellikle iyi ise de üstteki kirecin tümü
ya da bir bölümü yıkanmıştır. Mermer ovası engebeli dağlık bir alan olup ana madde yer
yer kalkerli kumlu ya da siltli kildir. Kireçtaşı bakımından genellikle derin, geçirgenlikleri
iyi, içerdikleri organik madde oranı düşüktür. Kalker bir taban üzerinde oluşan Lice ve
Hani ovalarının toprakları kahverengi orman toprakları grubuna girer.
82
Diyarbakır havzasında yer alan tarıma elverişli bu topraklar arasında özellikleri
bakımından önemli farklar görülür.
Yapılan analiz sonucunda il topraklarının killi - tınılı, killi - siltli olduğu tespit
edilmiştir. İl tarım topraklarında yapılan analizler sonucunda tuzluluk ve alkalilik
sorununun olmadığı görülmektedir. Ayrıca toprakların orta kireçli olduğu ve organik
madde bakımından zayıf olduğu tespit edilmiştir. İl’e ait topraklarda yapılan pH, tuz, kireç
ve organik madde analiz sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 32 Diyarbakır topraklarına ait pH, Tuz Organik Madde, Kireç Analiz sonuçları
İstasyon No
Organik Madde (%)
PH
1
1.88
7.90
2
0.77
7.95
3
3.28
7.65
4
1.12
7.70
5
2.30
7.85
6
1.12
7.15
7
1.26
7.25
8
1.40
7.35
9
2.24
7.40
10
2.24
7.45
11
0.77
7.45
Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü envanter çalışmaları
Tuz (%)
0.021
0.035
0.031
0.038
0.040
0.039
0.040
0.035
0.048
0.020
0.027
Kireç (%)
2.29
2.46
1.26
1.71
11.38
8.56
15.24
13.68
12.30
19.75
10.17
Arazi Sınıfları
Tablo 33 Diyarbakır İli Genelinin Arazi Kabiliyet Sınıfları Dağılımı
ARAZİ SINIFLAMASI
I. SINIF ARAZİ
II. SINIF ARAZİ
III. SINIF ARAZİ
IV. SINIF ARAZİ
V.VI.VII.VIII SINIF ARAZİ
YERLEŞİM SAHASI
SU YÜZEYİ
TOPLAM
Kaynak:Tarım İl Müdürlüğü
ALAN (Da.)
1.252.860
1.913.670
1.552.230
1.828.170
8.393.790
337.184
277.096
15.555.000
Kullanma kabiliyeti sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar sınırlandırmaları
I.sınıftan VII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. İlk dört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi
altında, yöreye adapte olmuş kültür bitkileri ile orman mera ve çayır bitkilerini iyi bir
şekilde yetiştirme tekniğine sahiptir. V., VI., VII.sınıflar adapte olmuş yerli bitkilerin
gelişmesine elverişlidir. Bunlardan V. ve VI. sınıflarda toprak ve su koruma önlemleri
alındığı takdirde bazı özel bitkiler de yetiştirilebilir. VIII. sınıf arazilerde çok etkin ve
pahalı ıslah çalışmaları ile ürün alınabilirse de, mevcut piyasa koşullarında elde edilerek
ürün yatırım harcamalarını karşılayamaz.
Sınıf I
Arazilerin yayılma alanı toplam 144.146 hektar olup, İl yüzölçümünün % 9,5 ini
teşkil etmektedir. Bu sınıf arazilerin % 19,3'ü alüvyon, % l,4'ü kolüvyal, % 1,2'si
kahverengi orman, % 3,2'si kahverengi, % 41'i kırmızımsı kahverengi, % 33,4'ü bazaltik
83
büyük toprak grubundadır. Hepsi % 2'den daha küçük eğimli olan I. sınıf arazilerin %
90,4'ü derin % 9,6'sı orta derindir. Bu arazilerin 115.088 hektarı kuru tarımda 28.853
hektarı sulu tarımda 174 hektarı bağ bahçe, 31 hektarı çayır mera olarak kullanılmaktadır.
Sınıf II
Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya toprak işleme sırasında hava ve su
ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak
idaresini gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamaca kolaydır. Bu topraklar kültür
bitkileri, toprakların sınırlandırmaları hafif eğim, orta derecede su ve rüzgâr erozyonuna
maruzluk veya geçmişteki orta derecedeki erozyonun olumsuz etkileri, idealden daha az
toprak derinliği, biraz elverişsiz toprak yapısı ve işlenebilirliği, hafiften ortaya kadar
değişen, kolayca düzeltilebilen fakat yine de görülebilir, tuzluluk veya sodiklik, arasıra
görülen taşkın zararları, drenajla düzeltilebilecek fakat sürekli olarak orta derecede bir
sınırlandırma şeklinde var olan yaşlık ve toprak kullanma ve idaresi üzerindeki hafif
iklimsel sınırlandırmaların tek tek veya kombinasyon halindeki etkilerini içerir.
Bu sınıftaki topraklar gerek kültür bitkilerinin seçimi ve gerekse amenajman uygulamaları bakımından I. sınıf topraklardan daha az serbestlik sağlar. Bu grup topraklar özel
toprak koruyucu bitki yetiştirme sistemleri toprak koruma uygulamaları, su kontrol yapıları
veya kültür bitkileri için kullanıldıklarında uygun işleme yöntemleri gerektirirler.
Diyarbakır İli’nde, II. sınıf araziler 203.237 hektarlık yüzölçümleri ile % 13.8 lik
bir oran teşkil etmektedir. Bu arazilerin % 0,6 sı alüvyol, % 6,2 si kalüvyal, % 9,4 ü
kahverengi orman, % 11,6 sı kahverengi % 40,8'i kırmızımsı kahverengi, % 31,1'i bazaltik
topraklardır. Bu arazilerin % 37,7 sinde eğim % 0-2 kalan kısmında % 2 - 6 arasındadır.
Toprakların %41,21'i derin % 49,5'i orta derin, diğerleri sığ profilli'dir. Büyük bir kısmında
hafif ve orta şiddette erozyon hüküm sürmektedir.
Bu arazilerin 210.907 hektarında kuru tarım, 44.380 hektarında sulu tarım
yapılmaktadır. 1508 hektar bağ - bahçe 1257 hektar çayır-mera, 127 hektar yerleşim
alanıdır.
Sınıf III
Bu sınıftaki topraklar II. sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptir. Kültür
bitkileri tarımına alınabilecekleri gibi çayır, mera ve orman arazisi olarak da
kullanılabilirler; fakat sınırlandırmalar bitki seçimleri, ekim dikim hasat zamanını ve ürün
miktarını etkiler. III. sınıf arazilerde şu sınırlandırmaların bir veya birkaçı bulunabilir. Orta
derecede eğim, şiddetli su veya rüzgâr erozyonuna maruzluk, veya geçmişteki erozyonun
şiddetli olumsuz etkileri, ürüne zarar veren sık taşkınlar, alt toprakta çok yavaş gerginlik,
drenajdan sonraki yaşlık veya bir süre devam eden göllenme, sığ kök bölgesi, düşük
rutubet tutma kapasitesi, kolayca düzeltilemeyen düşük verimlilik ve orta derecede
tuzluluk veya sodiklik. Bu sınıftaki yaş veya yavaş geçirgen; fakat hemen hemen düz
toprakların çoğu, işlendiğinde drenaj ve toprağın yapısı ile işlenebilirliğini sürdürecek bir
ürün yetiştirme sistemini gerektirir. Balçıklaşmayı önlemek ve geçirgenliği düzeltmek için
böyle topraklara organik madde ilave etmek ve yaş olduklarında işlemeden kaçınmak
gerekir. Sulanan alanlardaki III. sınıf arazi topraklarının bir kısmı yüksek taban suyu yavaş
geçirgenlik tuz veya sodyum birikmesinden dolayı sınırlı olarak kullanılabilmektedir.
84
III. sınıf araziler 148.150 hektar yüzölçümleriyle % 9,8 lik bir orana sahiptir. Bu
arazilerin, % 3'ü kalüvyol, % 23'ü kahverengi orman. % 29'u kahverengi % 24,6 sı
kırmızımsı kahverengi, % 20'si bazaltik topraklardır. Bu sınıfın % 47,5'ini hafif, % 43'ünü
orta % 9,4 ünü düzdüze yakın eğimli topraklar oluşturmaktadır. % 3,4 ünde toprak derin,
% 52 sinde orta derin, % 44 ünde sığ, geri kalan kısmında çok sığdır. Bu sınıftaki toprakların % 93,7'si orta şiddette erozyona maruz kalmıştır.
Sınıf IV
Bu sınıftaki toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III. sınıftakinden daha fazla
ve bitki seçimi daha sınırlıdır. İşlendiklerinde daha dikkatli bir idare gerektirirler. Koruma
önlemlerinin alınması ve muhafazası daha da zordur. Çayır mera ve orman için
kullanabilecekleri gibi gerekli önlemlerin alınması halinde iklime adapte olmuş tarla veya
bahçe bitkilerinden bazıları için de kullanılabilirler. Bu sınıf topraklarda dik eğim, şiddetli
su veya rüzgar erozyonuna maruzluk, geçmişteki erozyonun şiddetli olumsuz etkileri, sığ
toprak, düşük nem tutma kapasitesi, ürüne zarar veren sık taşkınlar, uzun süren göllenme
veya yaşlık şiddetli tuzluluk ve sodiklik, gibi özelliklerinden bir veya bir kaçının sürekli
etkilemesi sonucu kültür bitkileri için kullanım sınırlıdır.
Diyarbakır İli’nde IV. sınıf araziler 199.414 hektarlık bir yüzölçümüne ve % 12,8
lik bir orana sahiptir. Bu sınıfın % 0,6'sı kalüvyol % 15,3'ü (kahverengi orman, % 36,7'sı
kahverengi % 26'sı kırmızımsı kahverengi, % 21,3'ü bazaltik topraklardır. Bu sınıf
arazilerin % 2,4'ü düz % 25,4'ü hafif, % 68,6'sı orta, % 3,6'sı dik eğime sahiptir.
Toprakların %0,6’sı derin, % 4,6'sı orta, % 83.8’i sığ, % 9,1'i çok sığ profile sahiptir.
Toprakların % 2,8'i hafif % 69.3'ü orta şiddette %27,8'i şiddetli erozyona maruz kalmıştır.
Sınıf V
Beşinci sınıf araziler yetişecek bitki cinsini sınırlayan ve kültür bitkilerinin normal
gelişmesini önleyen sınırlandırmalara sahiptir. Topografya yönünden hemen hemen
düzdür. Topraklar ya sık sık sel basması nedeniyle sürekli olarak yaş ya da çok taşlı veya
kayalıdır. Sık sık taşkınlara maruz kalan taban arazilerle düz düze yakın eğime sahip çok
taşlı veya orta derecede kayalı araziler yada drenaj bakımından kültür bitkileri tarımına
elverişli olmayan, fakat suyu seven ot ve ağaçların yetişmesine uygun göllenme alanları bu
sınıfa örnek olarak gösterilebilir. Tarla ve bahçe bitkileri kültürüne uygun olmamakla
birlikte, çayır ıslahı yapmak veya uygun ağaç türleri yetiştirilerek bu arazilerden kazanç
sağlamak mümkündür. Bu sınıfta Diyarbakır'da 915 hektar arazi hastalanmıştır.
Sınıf VI
Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları gerektiğinde tohumlama kireçleme,
gübreleme ve kontur karıkları drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su
kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki
toprakların dik eğim, ciddi eğim zararları, geçmişteki erozyonun olumsuz etkileri, taşlılık,
sığ kök bölgesi, aşırı yaşlık veya taşkın, düşük rutubet kapasitesi, tuzluluk veya sodiklik
gibi düzeltilemeyecek sürekli sınırlandırmaları vardır. Bu sınırlandırmalardan bir veya
birden fazlasının bulunduğu topraklarda kültür bitkilerinin yetiştirilmesi uygun değildir.
Ancak mera ve orman için kullanılabilirler. Diyarbakır İli’nde 233.549 hektarlık
yüzölçümüyle VI. sınıf topraklar '% 15.4 lük bir orana sahiptir. Bunun % 49.4'ü kahverengi
orman %5,8'i kahverengi, % 14,1’i kırmızımsı kahverengi, % 27,8'i bazaltik topraklardır.
85
Bu sınıf arazilerin % 0,3'ü düz, % 6,2'si hafif % 62,2'si orta % 31,2'si dik eğime sahiptirler. Ayrıca %0,15'i derin, % 0.4 orta derin % 46,2'si sığ ve % 53,1'i çok sığ toprak
derinliğine sahiptir. Bu toprakların % 89,4'ü şiddetli, % 10,1'i orta şiddetli erozyona maruz
kalmışlardır.
VI. Sınıf arazilerin 13.588 hektarı kuru tarımda, 18.507 hektarı bağ - bahçe 134.25
hektarı çayır-mera, 67.178 hektarı orman funda olarak kullanılmaktadır.
Sınıf VII
Bu sınıfa giren topraklar çok dik eğim, erezyon, toprak sığlığı, taşlılık, yaşlık,
tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesin engelleyen çok şiddetli
sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları,
drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmeli gibi iyileştirme koruma
ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır ve mera ıslahı için kullanılma
olanakları da oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri
korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı, hatta istisnai bazı hallerde
kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursada bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir
özellik sayılmaz.
Diyarbakır İli’nde bu sınıf araziler 516.157 hektarlık yüzölçümü ile % 34 lik bir
orana sahiptir. Bunun % 77'3'ü kahverengi orman % 6,2'si kahverengi % 7,8'i kırmızımsı
kahverengi % 8,6'sı bazaltik topraklardır. Bu sınıftaki arazilerin % 0,32'si düz % 1,1’i hafif
% 13.1 orta, % 85,4'ü dik eğime sahiptir. Profilleri ise % 98'inde dik eğime sahiptir.
Profilleri ise % 98'inde çok sığ, % 2 sinde sığ'dir. Erozyon % 0,8 inde orta. % 25.5 inde
şiddetli, % 73,6 s:nda çok şiddetlidir.
Bu sınıftaki arazilerin 840 hektarında kuru tarım 1533 hektarında bağ - bahçe tarımı
yapılmaktadır. 209.130 hektarlık arazi çayır-mera 304.554 hektarlık arazi orman, funda'dır.
Sınıf VIII
Bu sınıf arazilerin erozyon, yaşlık, taşlılık, kayalık, düşük nem kapasitesi, tuzluluk
ve sodiklik gibi kısıtlayıcılardan bir veya bir kaçının önlenemeyecek derecedeki şiddetli
sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetiştirilmesine uygun değildir.
Çok aşınmış araziler, kumsallar, kayalıklar, ırmak yatakları, maden işletmesi yapılan eski
ocak ve artık alanları bu sınıfa girerler. Bu sınıf alt sınıflara ayrılmamıştır. Bitki
yetiştirilmesine elverişli olmayanlarda yaban hayatı için ve dinlenme yeri olarak
kullanılabilirler.
VIII. sınıf araziler Diyarbakır İli’nde 58.493 hektarlık bir yüzölçümüyle % 3,87 lik
bir yüzölçümle % 3,87 lik bir orana sahiptirler. Bunun 16.054 hektarı ırmak ve taşkın
yatakları, 42.439 hektarı çıplak kaya ve molozlar olarak haritalanmıştır.
Çayır ve Meraların Varlığı
İlde çayır ve meralar toplamı 1.546.400 dekarlık alanı kaplamaktadır. Bunun en
büyük bölümü Çınar, Ergani ve Merkez İlçelerinde bulunmaktadır. İlde çayır ve meralar
yeterli değildir. Ekilen yem bitkileri ise çok sınırlıdır. Büyük boyutlarda bozulmuş olan
86
bölgemiz meralarının ıslahı teknik çalışmalarla çok zordur. Tek çözüm ise ekstansif
hayvancılıktan entansif hayvancılığa geçmektir. Yapılan çalışmalarla yem bitkilerin ıslahı
ve ekiminde nispi bir başarı sağlanmış olmakla beraber yeterli değildir.
Tablo 34 Diyarbakır ili çayır / mera ve orman varlığı
İLÇELER
BUCAK
SAYISI
MEZRA
SAYISI
KÖY SAYISI
3
228
MERKEZ
3
86
BİSMİL
2
38
ÇERMİK
2
77
ÇINAR
1
32
ÇUNGUŞ
1
54
DİCLE
1
23
EĞİL
2
101
ERGANİ
1
36
HANİ
1
38
HAZRO
1
11
KOCAKOY
4
119
KULP
2
109
LİCE
1
70
SİLVAN
25
1022
TOPLAM
Kaynak: Diyarbakır Orman İşletme Müdürlüğü
141
108
75
86
37
27
23
78
18
24
10
50
56
77
810
ÇAYIR / MERA
ALANI
ORMAN ALANI
179.920
94.000
16.000
516.000
22.000
10.000
51.000
390.400
8.000
16.000
12.080
73.000
64.000
94.000
1.546.400
69.598
—
124.000
160.000
100.000
370.000
108.212
220.000
251.000
95.000
18.190
720.000
483.000
221.000
2.940.000
Yatırım kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında, 1380 Sayılı Su Ürünleri
Kanunu kapsamında kanunun su ürünleri ve su kirliliği ile ilgili hükümlerine uyulacaktır.
III.8. Tarım ve Hayvancılık, (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru
Tarım Arazilerin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları,
Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları)
Genel Tarımsal Yapı
Yüzölçümü 15.355.000’de olan Diyarbakır İli topraklarının 779.797 ha 'ı tarım
alanı, 230.092 ha'ı çayır ve mera, 265.365 ha'ı orman, 294.142 ha 'ı da tarıma elverişsiz
alandır. Diyarbakır ilindeki tarım işletmelerinin %50'sinde yalnız bitkisel üretim, %45'
inde bitkisel ve hayvansal üretim, %5'inde ise sadece Hayvansal üretim faaliyeti
yapılmaktadır.
Tablo 35 Arazi Dağılımı
Cinsi
Tarım Alanı
Çayır-Mera
Orman
Tarıma Elverişsiz
Alan
Toplam
Miktarı (Ha.)
684.289
230.092
335.094
%
44
15
22
301.717
19
1.555.527
100
Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü, 2009
İlde genellikle tarla tarımı yapılmakta olup, sulu tarım alanının az olması nedeniyle
arazinin bir bölümü nadasa bırakılmaktadır. İli kapsayan GAP Projesinin bağlaması ile
birlikte yapılacak sulu tarımda hem nadas olayının ortadan kalkacağı hem de ikinci ürün
ekiminin gündeme gireceği ve dolayısıyla üretimin artacağı planlanmaktadır. Köylerdeki
87
nüfusla birlikte il ve ilçe merkezlerinde ya ayan nüfusun büyük bir kısmı tarım ve
hayvancılıkla direkt ya da dolaylı olarak ilgilenmektedir. İlin sahip olduğu 15.355 km2'lik
alanın % 52 'si olan 534.576 hektar tarım alanında 50.212 aile tarımsal faaliyette
bulunmaktadır.
Tablo 36 GAP'ta Tarımsal Sulama
PROJE ADI
SULAMA ALANI (Da.)
A- FIRAT HAVZASI
Aşağı Fırat Bölgesi
7.062.810
Karakaya Barajı ve HES
-
Sınır Fırat Projesi
-
Suruç Baziki Projesi
1.465.000
Adıyaman Kahta Projesi
778.240
Adıyaman Göksu - Araban Projesi
715.980
Gaziantep Projesi
890.000
ALT TOPLAM
10.912.080
B- DİCLE HAVZASI
Kıralkızı Dicle Projesi
Batman Projesi
Batman - Silvan Projesi
1.260.800
377.440
2.570.000
Garzan Projesi
600.000
Ilısı Baraj HES
-
Cizre Projesi
1.210.000
ALT TOPLAM
6.018.240
GENEL TOPLAM
16.930.270
GAP'ın Dicle Havzası Projesinden Kıralkızı - Dicle, Batman, Batman - Silvan
Projeleri ili kapsamaktadır. İlde GAP ve diğer sulama projeleri ile sulanacak alanlar
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
88
Tablo 37 GAP Sulama Proje Alanları
PROJE ADI
SULAMA ALANI (Da.)
DİCLE SULAMASI
1.260.800
SAHİL
187.580
BATMAN-SİLVAN SULAMASI
2.570.000
BATMAN
SULAMASI
SAĞ
ÇINAR DİLAVER
49.410
ÇERMİK KALE
104.760
ERGANİ SALLAR
12.000
HALEN SULANAN ALAN
915.246
GENEL TOPLAM
5.099.796
İlde halen % 11.1 olan sulu tarım alanı GAP ile %64'e yükselecektir. Diyarbakır'da
sulu arazinin az olması sebze-meyve ve bağ-bahçe üretimini olumsuz yönde
etkilemektedir. Mevcut bulunan sebzelik ve bahçeler sadece Dicle Nehri etrafında az
miktarda bulunmaktadır.
Diyarbakır'ın toplam 684.289 hektarlık tarım arazisinin 69.453 hektarı
sulanabilecek durumdadır. Geriye kalan 606.717 hektarlık alanda kuru tarım
yapılmaktadır.
Tablo 38 Toplam Tarım Alanının Sulama Durumu
Sulama Durumu
Alan ( ha. )
TOPLAM TARIM ALANI
695.973
TOPLAM SULAMA ALANI
114.662
DEVLET SULAMASI
34.614
HALK SULAMASI
80.048
Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü, 2009
Diyarbakır'a toprak-insan ilişkisi yönünden bakıldığında topraklarımızın, % 44'ü
tarımsal faaliyetlere elverişli olmakla beraber kırsal alan da yaşayan çiftçi ailelerin 545'i
topraksızdır. Türkiye genelinde olduğu gibi Diyarbakır ilindeki tarım işletmeleri, hızlı
nüfus artışı ve artan nüfusun tarım dışı sektörde istihdam edilmesi zorunluluğuna karşılık
bu sektörlerde iş gücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde arttırılamaması; tarımın
gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin
bölünmesi gibi nedenlerle giderek küçülmüştür. Bu durum tarımsal faaliyetlerde ve
bölgemizin kalkınmasında engelleyici rolleri meydana getirmektedir.
89
Tarımsal Üretim
Diyarbakır İli’ndeki tarım işletmelerinin %25'inde yalnız bitkisel üretim, %61' inde
bitkisel ve hayvansal üretim, %14'ünde ise sadece hayvansal üretim faaliyeti
yapılmaktadır.
Türkiye genelinde olduğu gibi Diyarbakır İli’ndeki tarım işletmeleri, hızlı nüfus
artışı ve artan nüfusun tarım dışı sektörde istihdam edilmesi zorunluluğuna karşılık bu
sektörlerde işgücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde arttırılamaması; tarımın gelişim
hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi
gibi nedenlerle giderek küçülmüştür.
Yağışın yıllık toplamının azlığı ve mevsimlere göre dağılışındaki dengesizlik
nedeniyle, ilde kuru tarım sistemi hakimdir. Bitkisel üretim tahıllar üzerinde yoğunlaşmış
olup, tahıl yetiştirmede tahıl + ikinci ürün ekim sistemi uygulanmaktadır. Diyarbakır'da
toplam 684.289 ha tarım arazisi mevcut olup, tarım arazilerinin kullanım durumlarına göre
dağılımı aşağıdaki tablodadır.
Tablo 39 Diyarbakır İli’nde önde gelen ürünlerde üretim miktarları (Ton) Diyarbakır İli 2009 Yılı Önde Gelen
Ürünlerin Üretim Değerleri
ÜRÜNLER
ALAN (da) ÜRETİM (ton)
Buğday
VERİM
(kg/da)
TÜRKİYE
VERİM(kg/da)
4.222.264
1606.675
381
220
Arpa
537.006
182.969
341
222
Mercimek
438.031
59.921
137
142
Pamuk
240.443
102.249
425
429
Mısır(Dane)
128.126
140.163
1.094
684
Üzüm (Sofralık)
170.843
110.070
671
1.226
Kaynak:TUİK 2009
Tablo 40 Diyarbakır İli 2009 yılı Sebze Üretim Değerleri
ÜRÜNLER
DOMATES (Sofralık)
ALAN (da) ÜRETİM
(ton)
TÜRKİYE ÜRETİMİ
(TON)
22.109
66.196
6.971.650
PATLICAN
7.546
19.129
863.737
HIYAR
9.360
23.520
1.528.124
BİBER(sivri ve dolmalık)
9.421
12.639
727.190
T.FASULYE
2.279
1.750
519.968
T.SOĞAN
1.684
2.505
185.140
T.SARIMSAK
470
280
23.905
KAVUN
19.870
56.691
1.661.136
KARPUZ
47.040
210.001
3.796.680
Kaynak:TUİK 2009
90
Tablo 41 İl’de Üretimi Yapılan Tarla Ürünleri
Alan (hektar)
Ürünler
Ekilen
Verim
(Kg/Ha)
Üretim
(Ton)
Fiyat
(YTL/Kg)
Hasat
Edilen
TOPLAM
672.276
668.638
-
1.484.661
Tahıllar
485.607
Buğday
323.270
Arpa
482.818
-
1.394.376
-
321.654
2.849
916.392
0,36
150.470
149.345
2.684
400.842
0,27
Çavdar
-
-
-
-
-
Yulaf
-
-
-
-
-
Kaplıca
-
-
-
-
-
-
9.009
8.999
7.766
69.886
0,22
Darı
1.295
1.262
2.067
2.608
-
Çeltik
1.563
1.558
3.480
4.648
0,85
Kuruyemiş
-
-
-
-
-
Mahlut
-
-
-
-
-
114.550
114.518
-
150.930
-
Bakla
-
-
-
-
-
Bezelye
-
-
-
-
-
23.888
23.888
1.692
40.418
0,90
180
160
2833
453
1,00
Mercimek (y)
-
-
-
-
-
Mercimek (k)
89.727
89.720
1.218
109.278
0,60
-
-
-
-
-
Fiğ (Ot )
245
240
1.000
240
Burçak (Dane)
510
510
1.067
541
-
Buy
-
-
-
-
-
Mürdümük
-
-
-
-
-
Endüstriyel bitkiler
-
-
-
222.783
-
3.860
3.860
1.450
5.597
2,85
80
80
60.000
4.800
-
Keten (lif)
-
-
-
-
-
Kenevir (lif)
-
-
-
-
-
Haşhaş
-
-
-
-
-
58.420
58.380
3.638
212.386
0,66
Pamuk(saf)
-
-
-
-
-
Anason
-
-
-
-
-
Kırmızı biber
-
-
-
-
-
Kimyon
-
-
-
-
-
Acı bakla
-
-
-
-
-
Şerbetçi otu
-
-
-
-
-
Mısır (Dane)
Baklagiller
Nohut
Fasulye (Kuru)
Börülce
Tütün
Şeker pancarı
Pamuk(kütlü)
91
Yaşlı tohumlar
-
2.913
-
2.441
-
306
306
480
147
2,75
2.612
2.607
880
2.294
0,48
Keten(tohum)
-
-
-
-
-
Kenevir(tohum)
-
-
-
-
-
Haşhaş (tohum)
-
-
-
-
-
Çiğit
-
-
-
-
Yerfıstığı
-
-
-
-
-
Soya
-
-
-
-
-
Aspir
-
-
-
-
-
Kolza
-
-
-
-
-
Yumru bitkiler
-
1.069
-
15.557
-
Soğan(kuru)
658
658
15.356
12.903
0,25
Sarımsak(kuru)
351
351
5.938
2.084
1,80
60
60
9.500
570
0,30
-
-
-
-
-
Susam
Ayçiçeği
Patates
Hayvan pancarı
Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2008
Diyarbakır'da toplam 846.850 ha tarım arazisi mevcut olup, tarım arazilerinin
kullanım durumlarına göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 42 Diyarbakır İli Tarım Arazileri Dağılımı
ARAZİNİN CİNSİ
TARLA ALANI
MİKTARI (ha.)
TARIM
ARAZİSİNE
ORANI (%)
651.408
93
MEYVELİK
7.835
1
SEBZELİK
18.965
3
BAG
17.765
3
695.923
100
TOPLAM TARIM ARAZİSİ
İl’de yetiştirilen buğday çeşidi makarnalık ve ekmeklik, arpa ise yemlik çeşidi
olarak üretilmektedir. Çeltik olarak yöresel Karacadağ çeşidi üretilmektedir. Tahıllar genel
olarak Toprak Mahsulleri Ofisi, Un fabrikaları ve tüccarlar tarafından alıcı bulmaktadır.
Ürünlerin, miktar, değer ve pazarlanması ile ilgili veriler aşağıda verilmiştir. Kuru tarımın
en büyük bölümünü hububat tarımı oluşturmaktadır.
92
Tablo 43 Diyarbakır İli’nde Hububat Üretim Miktarı(Ton)
İLÇELER
Buğday
Arpa
Mısır
Darı
Çeltik
Üretim (Ton)
Üretim (Ton)
Üretim (Ton)
Üretim (Ton) Üretim (Ton)
MERKEZ
269.178
117.924
4.200
-
2.137,5
BİSMİL
199.500
82.500
31.500
-
-
ÇERMİK
ÇINAR
ÇÜNGÜŞ
DİCLE
47.400
7.800
300
44
882
225.000
42.000
2.000
-
1.959
4.185
1.650
175
-
-
37.280
8.750
105
108,75
-
27.220
4.500
-
67,5
-
113.600
42.900
1.200
1.575
1.250
HANİ
40.680
5.619,75
26,65
-
-
HAZRO
KOCAKOY
34.400
42.000
12.150
5.200
500
410
-
95,34
707,85
EĞİL
ERGANİ
KULP
25.320
8.800
451
30
-
LİCE
25,925
3.327,6
-
-
-
SİLVAN
TOPLAM
204.750
34.000
18.600
-
-
1.296.438
377.121,35
59.467,6 5
1.825,25
7.031,69
Kaynak:Tarım İl Müdürlüğü, 2008
Hayvansal üretimin gelişmiş olduğu ülkelerde yem bitkileri, ekili alanların % 2530'unu teşkil ederken, bu oran ülkemizde ancak % 3,25 dolayındadır. Bu durum yem
bitkileri yetiştiriciliğinin yetersizliğinin açık bir ifadesidir. Yem bitkileri ekili alanları
itibariyle bölgeler bazında karşılaştırılacak olursa; Fiğ üretim alanlarının büyük kısmı
Bismil-Merkez-Ergani de bulunmaktadır.
Tablo 44 Diyarbakır İli 2008 Yılı Yem Bitkileri üretiminin Dağılımı
İLÇELER
TOPLAM EKİLEN ÜRÜN (DA)
YONCA
KORUNGA
FİĞ
SİLAJLIK MISIR
16.318
85.800
-
ÇINAR
-
-
189.277
-
DİCLE
-
-
7.094.645
82.496
BİSMİL
ÇERMİK
2.033.638
295.000
2.056.106
-
-
-
1.749.299
50.104
27.778
-
3.880.551
256.409
705.035
-
9.549.238
293.063
-
-
411.800
680.477
520.751
-
KULP
433.931
438.805
840.381
464.170
LİCE
31.837
-
2.060.000
41.515
MERKEZ
59.668
-
2.294.648
2.238.519
-
-
5.924.259
3.454.464
1.360.367
438.805
37.003.213
9.457.597
EĞİL
ERGANİ
HANİ
HAZRO
KOCAKÖY
SİLVAN
TOPLAM
Kaynak:Tarım İl Müdürlüğü, 2008, Yem Bitkileri Desteklemesi
Bölgede üretimi yapılan pamuk ürününün alımı Çukobirlik, çırçır fabrikaları
tarafından yapılmakta, tütün alımı, ise Tekel idaresince yapılmakta, çok cüzi bir miktarı
üretici kendi içimi için ayırmaktadır. Şeker pancarı İlde yalnız Bismil İlçesinde
93
üretilmekte, ürünü Elazığ Şeker Fabrikasına satılmaktadır Üretilen ayçiçeği ise Karadeniz
Birlik tarafından , susam ve diğer ürünler genel olarak iç piyasada ve tüccarlar tarafından
alınmaktadır İl’de üretimi yapılmakta olan endüstriyel bitki türlerine ait veriler tabloda
verilmiştir.
Diyarbakır İli’nde endüstri bitkilerinden Pamuk ekiminin Merkez-Bismil-ÇınarEğil-Silvan da yoğunlaştığı görülmektedir Bismil-Kulp-Lice-Silvan'da ise tütün ekimi çok
az bir alanda gerçekleştirilmektedir.
Tablo 45 Diyarbakır İli 2008 Yılı Endüstri Bitkileri üretiminin Dağılımı
PAMUK
İLÇELER
TÜTÜN
ÜRET İM (ton)
ALAN (da)
ALAN (da)
ÜRETİ M
(ton)
BİSMİL
60.000
24.000
2.500
325
ÇERMİK
12.000
4.500
0
0
ÇINAR
46.000
20.700
0
0
ÇÜNGÜŞ
0
0
0
0
DİCLE
0
0
0
0
14.500
5.800
0
0
9.000
4.140
0
0
900
351
0
0
0
0
1.300
182
KOCAKÖY
330
148,5
500
65
KULP
300
120
3.500
350
0
0
2500
337,5
EĞİL
ERGANİ
HANİ
HAZRO
LİCE
922
424,12
780
117
2.241
896,4
0
0
KAYAPINAR
SUR
13.750
29.000
6.118,7 5
12.905
0
0
0
0
YENİŞEHİR
51.500
22.145
0
0
SİLVAN
BAĞLAR
Kaynak:TUİK 2009
Tabloda görüldüğü üzere Diyarbakır'da tütün üretim miktarı diğer ürünlere göre
düşüktür. Üretilen Tütün'ün hemen hemen tamamı Bismil-Hazro-Kulp-Lice ve Silvan'da
olup, toplam 3.333,2 ton'dur. Pamuk üretiminin tamamına yakın bir kısmı Merkez-BismilÇınar'da yoğunlaşmış olup; Kulp ve Dicle de az miktarda üretilmektedir Toplam üretilen
Pamuk miktarı 226.973,5 ton'dur.
İlde üretimi yapılan meyve çeşitlerinin miktar, değer ve pazarlanması ile ilgili
veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
94
Tablo 46 İlde Üretimi Yapılan Meyveler
ÜRÜN
TOPLU
MEYVELİKLERiN
KAPLADIĞI
ALAN
(Da.)
MEYVE
VEREN AĞAÇ
SAYISI
(Adet )
ÜRETİM
(Ton)
ANTEPFISTIĞI
4.380
79.180
577,31
BADEM
4.796
147.225
2.099,87
CEVİZ
3.018
71.858
2.042,35
ELMA (Golden)
959
15.335
377,88
ELMA (Starking)
114
4.280
98,32
ELMA (Amasya)
92
2.343
53,06
ELMA (Diğer)
3.170
46.599
1.206,40
ARMUT
5.316
86.000
2.017,33
AYVA
1.029
19.290
501,82
ERİK
3.276
63.730
1.105,45
KAYISI
2.668
57.805
1.172,79
K RAZ
1.303
30.525
450,38
868
19.960
350,47
ŞEFTALİ
160
3.000
54
VİŞNE
1.251
24.450
334,81
DUT
7.693
270.870
3.706,27
İNCİR
1.702
48.409
790,31
ZERDAL
2.252
50.070
1.031,30
198.980
181.860
115.668
UZUM ( Şaraplık )
10.450
9.040
7.010
UZUM (Kurutmalık )
24.690
18.225
2.805
40
-
-
NAR
UZUM (Sofralık)
ZEYTİN
Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2009
Tablo 47 Üretimi yapılan sebze çeşitlerinin miktar, değer ve pazarlanması ve dağılımı
ÜRÜNLER
ALAN (da)
ÜRETİM (ton)
TÜRKİYE ÜRETİMİ (TON)
22.109
66.196
6.971.650
PATLICAN
7.546
19.129
863.737
HIYAR
9.360
23.520
1.528.124
BİBER(sivri ve dolmalık)
9.421
12.639
727.190
T.FASULYE
2.279
1.750
519.968
T.SOGAN
1.684
2.505
185.140
470
280
23.905
KAVUN
19.870
56.691
1.661.136
KARPUZ
47.040
210.001
3.796.680
DOMATES (Sofralık)
T.SARIMSAK
Kaynak:TUİK 2009
95
Tablo 48 Diyarbakır İli İlçeler Bazında Sebze Üretim Alanları (2009)
İLÇELER
BİSMİL
Üretim Alanı (da)
2.920
40.550
ÇERMİK
6.874
ÇINAR
ÇÜNGÜŞ
29.370
DİCLE
26.821
EĞİL
13.875
ERGANİ
36.850
HANİ
17.010
8.901
HAZRO
470
KOCAKÖY
KULP
17.990
LİCE
36.247
SİLVAN
17.884
28
BAĞLAR
KAYAPINAR
302
SUR
781
YENİŞEHİR
359
257.232
TOPLAM
Kaynak: TUİK 2009
Diyarbakır ilinde sebze üretimi tabloda görüldüğü gibi Kavun,Karpuz,
Domates ve Hıyar ağırlıklı yapılmaktadır Bu sebzelerin üretimi
özellikle Merkez-Bismil-Çınar-
Ergani-Silvan ve Çermik-Çüngüş 'te yoğunlaşmaktadır Diyarbakır ilinde yetiştirilen
tüm sebzelerin üretim alan toplamları 2.933 ha.' dır. Sebze üretimi de meyve üretimi de
daha fazla ek gelir getirici ve öz tüketim amacıyla yapılmaktadır.
Hayvansal Üretim
Diyarbakır İli’ndeki tarım işletmelerinin %50'sinde yalnız bitkisel üretim, %45'
inde bitkisel ve hayvansal üretim, %5'inde ise sadece Hayvansal üretim faaliyeti
yapılmaktadır.
Tablo 49 Genel Hayvan Varlığı(2009)
CİNSİ
MİKTARI (adet)
SIĞIR
214.701
KOYUN
466.693
KIL KEÇİSİ
145.065
FENNİ KOVAN
64.388
YERLİ KOVAN
2.866
Kaynak:TUİK 2009
96
Tablo 50 Yıllara Göre Hayvan Varlığı Karşılaştırması
CİNSİ
MİKTAR (Adet)
BÜYÜKBAŞ
Yerli Sığır
Melez Sığır
116.735
67.088
27.128
3.750
K.Irkı Sığır
Manda
KÜÇÜKBAŞ
Koyun
466.693
Keçi
145.065
KANATLI
Tavuk
404.800
Hindi
59.603
Kaz
15.536
Ördek
13.730
ARI KOVANI
64.388
2.866
Fenni Kovan
Yerli Kovan
Kaynak:TUİK 2009
Tablo 51 2008 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı 2008 Yılı Et Ve Deri Üretimi
HAYVAN
TÜRLERİ
KESİLEN HAYVAN
SAYISI (BAŞ)
ET ÜRETİMİ (TON)
DERİ ÜRETİMİ
(ADET)
661.995
8.760
661.995
2.373
41
2.373
-
-
-
46.227
9.477
46.227
Manda
-
-
-
Deve
-
-
-
Domuz
-
-
-
710.595
18.278
710.595
Koyum
Kıl Keçisi
Tiftik Keçisi
Sığır
TOPLAM
Tablo 52 İl’de Büyükbaş Hayvan Varlığı
CİNSİ
MİKTAR (Adet)
BÜYÜKBAŞ
Yerli Sığır
116.735
Melez Sığır
67.088
K.Irkı Sığır
27.128
Manda
3.750
Kaynak:TUİK 2009
97
Tablo 53 İl’de Yetiştirilen Büyükbaş Hayvan Türleri
Hayvanlar
Sayı
Fiyat (YTL/baş)
Değer (YTL)
Pazarlana
nın değeri
(YTL)
27.096.000
-
Sığır
Sığır(ku1tur)
248.072
11.290
2.400,00
Sığır (kültür
melezi)
Sığır (yer1i)
51.941
2.100,00
109.076.100
184.841
1.940,00
358.591.540
-
Dana (kültür)
2.753
900,00
2.477.700
-
Dana (kültür
melezi)
Dana (yerli)
14.129
860,00
12.150.940
33.371
730,00
24.360.830
-
Manda
3.721
-
-
-
Manda
2.272
1.300,00
2.953.600
-
1.049
800,00
839.200
-
19
-
-
-
-
Manda
yavrusu
Deve
Domuz
Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü
Tablo 54 İl’de Elde Edilen Hayvansal Ürünler
Hayvansal ürünler
Miktar (ton)
Fiyat (TL/kg)
Değer (YTL)
Süt
213.645
595.447
Pazarlananın Değeri
(YTL)
127.214.319
75.245.112
İnek sütü
179.681
579.975
104.210.488
63.568.398
Manda sütü
1.613
579.975
935.500
196.455
Et
9.854
7.353.185
72.458.284
68.567.170
Sığır eti
5.876
7.341.000
43.135.716
41.410.287
Manda eti
4
7.000.000
28.000
28.000
Deve eti
-
-
-
-
Domuz eti
-
-
-
-
440.791
9.642.158
4.250.177
4.250.177
47.035
26.046.000
1.225.074
1.225.074
21
13.620.000
286
286
Deri
Sığır derisi
Manda derisi
Tablo 55 İl’de Küçükbaş Hayvan Varlığı
KÜÇÜKBAŞ
MİKTARI( Adet )
Koyun
466.693
Keçi
145.065
Kaynak:TUİK 2009
Tablo 56 İl’de Küçükbaş Hayvancılıktan Elde Edilen Hayvansal Ürünler
Hayvansal ürünler
Süt
Koyun sütü
Kı1 keçisi sütü
Tiftik keçisi sütü
Miktar (ton)
Fiyat (TL/kg)
Değer (YTL)
Pazarlananın değeri
(YTL)
127.214.319
75.245.112
213.645
595.447
24.288
682.153
16.568.132
9.775.198
8.063
682.153
5.500.200
1.705.062
-
-
-
-
98
Et
9.854
7.353.185
72.458.284
68.567.170
Koyun eti
3.883
7.370.000
28.617.710
26.614.470
91
7.438.000
676.858
514.412
Kıl keçisi eti
-
-
-
-
Deri
440.791
9.642.158
4.250.177
4.250.177
Koyun derisi
Kı1 keçisi derisi
386.389
7.346
7.745.000
4.388.000
2.992.583
32.234
2.992.583
32.234
1.259
2.439.088
3.070.812
1.873.195
89
787.500
70.088
65.882
-
-
-
-
Tiftik keçisi eti
Tiftik keçisi derisi
Yapağı
Kıl
Tiftik
III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı
Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları,
Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı
Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları,
Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel
Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları,
Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların
Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Olası Etkileri1
Proje alanının yer aldığı Diyarbakır il sınırları içerisinde 2873 Sayılı Milli Parklar
Kanunu'nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen
"Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları
bulunmamaktadır.
Şekil 31 Proje alanının gösterildiği korunan alanlar haritası
(Kaynak:http://geodata.cob.gov.tr/geodata10/index.aspx)
1
Diyarbakır İl Çevre Durum Raporu 2009
99
Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar
-9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. maddesinde
tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar",
"Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları",
İl sınırları dahilinde milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı, tabiat koruma alanı
bulunmamaktadır.
-1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Çevre ve Orman
Bakanlığı’nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları",
İl’de Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme alanları
bulunmamaktadır.
-21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu’nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1,
2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma
Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun
(2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin
Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili
maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar,
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Diyarbakır surları
burçların büyüklüğü ve yüksekliği itibariyle birinci, uzunluğu bakımından Çin Seddinden
sonra dünyada ikinci olarak bilinmektedir. Surlarda dört ana kapı (Dağkapı, Urfakapı,
Mardinkapı ve Yenikapı) ayrıca surların üzerinde 82 burç vardır.
Diyarbakır İl merkezinde bulunan tarihi Diyarbakır Surları’nın etrafı surların
koruma alanı veya koruma bandı olarak belirlenmiştir. Sit türleri kentsel sit, doğal sit,
arkeolojik sit, tarihi sit alanlarıdır. Kentsel ve yöresel nitelikleri, mimari ve sanat tarihi
açısından gösterdikleri fiziksel özellikleri ve bu özellikleri ile oluşan çevrenin dönemin
sosyoekonomik, sosyokültürel yapılanmasını, yaşam biçimini yansıtarak bir arada
bulunduran ve bu açılardan doku bütünlüğü gösteren alanlar kentsel sit alanlarıdır.
Diyarbakır Sur içi bölgesi kentsel sit alanıdır.
-Çayönü: Arkeolojik Sit
Diyarbakır'ın 65 kilometre kuzey batısında, Ergani yakınlarında, Sinek Çayı
kıyısında yer alan eski bir yerleşim merkezidir.
-Çermik Kaplıcaları: Doğal Sit
Çermik İlçesinin 3 km. doğusunda yer alan kaplıca, Türkiye’nin en önemli
kaynakları arasındadır.
-Dakyanus Harebeleri ve Eshab-I Kehf Mağaraları: Tarihi Sit
Efsanesi tüm dünyaca bilinen, çeşitli ülke ve şehirlerin sahip çıktığı Eshab-ı Kehf
(Yedi Uyuyanlar) Mağarası'nın aslı, yine efsanede adı geçen Dakyanus Şehri ile birlikte
Diyarbakır'ın Lice İlçesi yakınındadır.
-Güvercinlikler:
Dicle boyundaki köylerin birçoğunda ev sayısı kadar güvercinlik (Borhane) vardır.
100
-22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su
Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları,
Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları
İl sınırları dahilinde avlanmanın tamamen yasaklandığı sular bulunmamaktadır.
Sulak Alanlar
Sulak alanlar, doğal ya da yapay, sürekli ya da geçici, durgun ya da akar, tatlı, acı
ya da tuzlu bütün sular ile bataklık, sazlık, ıslak çayır ve turbalıkları kapsamaktadır. İl’de
bu kapsamda değerlendirilebilecek önemli akarsular, göletler ve baraj gölleri mevcuttur.
Bu rezervuarlarla ilgili koruma ve yönetim planlama çalışmaları devam etmektedir.
1- Göletler :
-Beşpınar Göleti: Diyarbakır İli, Çınar İlçesi sınırları içinde
-Ortaviran Göleti: Çınar İlçesi,
-Kabaklı Göleti: Diyarbakır’a 10 km. uzaklıkta
-Gözegöl Göleti: Diyarbakır’a 21 km. uzaklıkta
-Halilan Göleti: Çermik İlçesi sınırlarında Çoruk Deresi üzerinde
-Künreş Göleti: Çınar İlçesi
-Kurtkayası Göleti: Diyarbakır
-Batman-Silvan: Silvan İlçesi
Sabun Gölü Soğan Gölü, Arık Gölü Bismil İlçesi
2- Nehirler :
-Dicle Nehri
3- Barajlar :
-Atatürk Barajı: 2.452 ha (81 700 ha). Proje alanının Atatürk Barajı’ na uzaklığı
yaklaşık olarak kuş uçuşu 50 km’ dir.
-Batman Barajı: 3.100 ha. Proje alanının Batman Barajı’ na uzaklığı yaklaşık olarak
kuş uçuşu 114 km’ dir.
-Devegeçidi Barajı: 3.214 ha. Proje alanının Devegeçidi Barajı’ na uzaklığı
-Dicle Baraji: 2.650 ha. Proje alanının Dicle Barajı’ na uzaklığı yaklaşık olarak kuş
uçuşu 39 km’dir.
-Göksu Barajı: 390 ha. Proje alanının Göksu Barajı’ na uzaklığı yaklaşık olarak kuş
uçuşu 90 km’ dir.
-Karakaya Barajı: 1868 ha (29 800 ha). Proje alanının Karakaya Barajı’ na uzaklığı
-Kralkızı Barajı: 6000 ha. Proje alanının Kralkızı Barajı’ na uzaklığı yaklaşık olarak
kuş uçuşu 13 km’ dir.
4-Çay ve Dereler
-Kulp Çayı
101
-Sarım Çayı
-Devegeçidi Deresi
-Berklin Çayı
-Çermik Çayı
-Ambar Çayı
-Batman Çayı
GAP Bölgesi’nde İşletmeye Açılmış Olan Baraj Gölleri
Adı
İli
Nehir
Yüzey Alanı(Ha)
Havzası
Kıralkızı
Dicle
Diyarbakır
5 750
Batman
Dicle
Diyarbakır
4 925
Devegeçidi Dicle
Diyarbakır
3 214
Dicle
Dicle
Diyarbakır
2 400
Göksu
Dicle
Diyarbakır
390
-17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nde belirtilen alanlar.
İl’de bu kapsamda belirtilen sulak alanlarla ilgili çalışmalar devam etmektedir.
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli
alanlar
İlde Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli
Alanlar kapsamına giren bir alan bulunmamaktadır.
-17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
"Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak
Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına
alınmış alanlar.
Çalışmalar devam etmektedir.
Korunması gereken alanlar
-Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya
düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar,
biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik
ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar.
İlde Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz
Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar
bulunmamaktadır.
1-Toy (Otis tarda): Nesli tükenme aşamasında olan toy bölgede özellikle Bismil
civarında bulunmaktadır.
102
2- Leylek (Ciconia ciconia): Diyarbakır’da Dicle Nehri ile nehri besleyen küçük dereler
ve kollarında, 250 civarında yuvadan oluşan önemli leylek populasyonları vardır. Sadece
Bismil bölgesinde 30 km lik yol boyunca 53 yuva tespit edilmiştir. 2006 yılı Ağustos ayında,
Devegeçidi baraj gölü civarında 350 birey kaydedilmiştir.
3- Fırat Yumuşak kabuklu Kaplumbağası (Rafetus euphraticus): Fırat kaplumbağası,
Trionychidae familyasından, dibi çamurlu göl ve nehirlerde yaşayan bir kaplumbağa türüdür.
Türkiye'de Fırat ve Dicle Nehirleri ile kollarında görülürler. Fırat Nehri’nde nesli yok olma
sürecine girmiştir. Küresel ölçekte nesli yüksek tehlike altındadır.
III.10. Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları,
Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma
ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerin İrdelenmesi ve
Alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya Mesafesinin Belirtilmesi)
Diyarbakır'ın İl genelindeki orman alanın genel alana oranı %24.3 'tür. Bu ülke
genelindeki arzulanan %25 orana çok yakındır. Ancak yöremizde var olan ormanlar
çoğunlukla bozuk karakter taşıyan ormanlar olduğundan rehabilitasyon zarureti vardır.
Orman yapısı, ağırlıklı olarak mazı meşesi adı verilen türden oluşmaktadır. Yüksek
kesimlerde aşırı soğuklara dayanıklı ardıçlar ön plana geçer.
Diyarbakır Orman İşletme Müdürlüğünün saha döküm verileri şöyledir:
Normal Koru
:-
Bozuk Koru
:-
Normal Baltalık
: 71.609 Ha.
Bozuk Baltalık
: 269.998 Ha.
Açıklık Alan
: 1.123.366 Ha.
Genel Alan
: 1.464.973 Ha.
İl ormanlarında normal koruluk yoktur. Meşe dışında, ormanların ana ağaç yapısını,
ardıç, karaçam, söğüt, çınar, ceviz, kavak ve menengiç gibi türler oluşturmaktadır.
Diyarbakır İli’nde orman funda olarak kullanılan arazilerin toplam alanı 384.662
hektardır. Bunun % 0,2'si düz % 1,7'si hatit % 18,1 'i orta, % 79,3 'i dik eğime sahip olup,
% 1,3 'ü orta, % 4,9 'u sığ, % 93,6 'sı toprak derinliğine sahiptir. Bağ-Bahçe arazilerinin
toplam yüz ölçümü 28,705 hektardır. (Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü )
Orman Genel Müdürlüğü Elazığ Orman Bölge Müdürlüğü’nün proje ile ilgili görüş
yazısı Ek 37’de sunulmuştur. İlgili yazının ekinde yer alan “Ergani Sekisi Orman
Amenajman Haritası”nda faaliyet alanının civarında ormanlık alana rastlanmamıştır.
Ancak faaliyetin ormanlar üzerine muhtemel olumsuz etkilerini önlemek amacıyla
toz yayan üniteler torbalı filtre veya elektro filtreler ile donatılacaktır. Üretilen maddeler
kapalı hacimlerde depolanacak veya aynı etkiyi sağlayan tedbirlerle depolama ve
103
yüklemede toz emisyonu önlenecektir. Konveyör ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri
üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapatılacaktır. Savurma yapılmadan
boşaltma ve doldurma yapılacaktır. Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü
10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılacaktır. Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza
edilecektir. Fabrika içerisindeki yollar betonla kaplı olup, düzenli olarak temizlenecektir.
Toz emisyonunu önlemek için toz biçimindeki emisyonu tutan filtreler kapalı sistemlerde
boşaltılacak veya boşaltma sırasında nemlendirilecektir.
Ayrıca inşaat esnasında oluşacak kazı fazlası pasa, atık veya herhangi bir malzeme
orman alanlarına dökülmeyecektir.
Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler
Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında çıkması muhtemel yangınlara karşı,
08.09.1956 tarih ve 9402 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6831 Sayılı
Orman Kanunu’nun orman yangınlarının önlenmesi ve söndürülmesi ile ilgili hükümlerine
riayet edilecek olup, çalışacak personele orman yangınlarını önleyici bilgi ve tedbirler
konusunda bilgiler verilecektir. Çevreye gerekli uyarı levhaları konulacaktır.
Proje kapsamında proje alanı veya ünite yerleşim alanında muhtemel bir yangına
karşı bir yangın söndürme tertibatı oluşturulacaktır. Bu tertibat yangın suyu deposu, pompa
ve hidrantlarından oluşacaktır.
Acil müdahale ile;
Yangını gören ilk şahıs en yakın alarm düğmesine basarak sistemi alarma
geçirecektir.
İtfaiyeye haber verilecektir.
Yangının çıktığı noktaya köpük yapıcı cihazlar hızlı ve emniyetli olarak
getirilecektir.
Yangın motopompları çalıştırılacaktır.
Tesisat emniyeti ve kapı güvenliği sağlanacaktır.
Yangın ekiplerinde görevli olmayan personel, toplanma noktalarında
toplanacaktır.
Yangın merkez ofisteki görevli temas birimine rapor edilecektir.
Yaralılara ilk yardım sağlanacaktır.
Fabrikada meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla
seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü’nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri
ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. Kısım’ının iş yerlerinde yangına karşı
alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. Bölüm’ünde yer alan hükümler doğrultusunda temin
edilecek, yerleştirilecek, muhafaza ve kontrol edilecek ve kullanılacaktır.
104
III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi
(Toprak, Hava, Su ve Radyoaktif vb. Kirlilik Açısından Değerlendirmenin Yapılması,
Varsa Analiz Sonuçlarının Eklenmesi)
Hava Kirliliği
Hava kirliliğini meydana getiren kirleticiler aşağıdaki şekilde sınıflanabilir.
Kaynaktan Çıkışlarına Göre Kirleticiler
• Primer Kirleticiler: Bunlar kaynaktan doğrudan doğruya çıkan bileşiklerdir.
Kükürtdioksit (SO2), Hidrojen Sülfür (H2S), Azotmonoksit (NO), Azotdioksit (NO2),
Karbonmonoksit (CO), Karbondioksit (CO2), Hidrojen Florür (HF), partiküller vb.
• Sekonder Kirleticiler: Atmosferde sonradan oluşan kirletici bileşiklerdir.
Kükürttrioksit (SO3), sülfürik asit (H2SO4), aldehitler, ketonlar, asitler, endüstriyel
duman vb.
Kaynaklarına Göre Kirleticiler
• Doğal Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Deniz yosunlarının ortama verdiği
gazlar, yanardağ veya orman yangınlarından atmosfere yayılan zararlı bileşikler,
doğadaki biyolojik değişimler sırasında açığa çıkan karbon oksitler, metan, vb.
• Yapay Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Fosil kaynaklı yakıtların (odun,
kömür, benzin, fuel-oil gibi) yanması sonucunda ortaya çıkan partiküller,
kükürtdioksit, azotoksitleri, karbonoksitleri, kurşun, hidrokarbonlar vb.
Kimyasal Yapılarına Göre Kirleticiler
• İnorganik Gazlar: Azotoksitleri, karbonoksitleri, kükürtoksitleri, diğer
anorganikler (florür, klorür, amonyak vb.)
• Organik Gazlar: Hidrokarbonlar, aldehitler, ketonlar ve diğer organikler
• Partiküller: Katı partiküller (toz, duman, kül, karbon, kurşun, asbest), sıvı
partiküller (sis, duman, yağ ve asitler)
Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar
Bilindiği üzere motorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonlar hava kirliliğinde
önemli bir yer tutmaktadır. Egzozlardan yayılan CO ( % 70–90), No ( % 40–70),
Hidrokarbonların (% 50) ve Pb (% 100) emisyonlardan hava kirliliğinin % 35 ‘i
oluşturmaktadır.
İlde 2009 yılı itibariyle trafiğe kayıtlı motorlu taşıtların sayısı, 91.286 adettir.
İlde şehir trafiği azaltacak çevre yolları olmayışı kent merkezinde yoğun trafik
yaşamasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda hava kalitesi egzoz gazlarından belirgin
bir şekilde olumsuz etkilenmektedir.
105
Kükürtdioksit Konsantrasyonu
Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından kükürtdioksit için belirlenen sınır değerler; yıllık
ortalama maksimum değer 50 µg/m3, 24 saatlik ortalama maksimum değer 125 µg/m3, 10
dakikalık ortalama maksimum değer 500 µg/m3 dür.
Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nde kükürtdioksit için KVS sınır değeri
genel yerleşim yerlerinde 400 µg/m3 olarak verilmiştir.
Partiküler Madde Konsatrasyonu
Havadaki partikül maddeler (PM); ısınma, motorlu taşıtlar ve endüstriyel tesislerde
katı/sıvı yakıtların yakılması ile bazı endüstriyel tesislerde üretim işlemi esnasında
oluşmaktadır. Karbon içeren yakıtların tam yanmaması sonucu duman oluşur.
Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nde partikül madde için KVS sınır değeri
genel yerleşim yerlerinde 300 µg/m3 olarak verilmiştir.
Diyarbakır İl merkezinde yapılan partiküler madde ölçüm sonuçları aşağıdaki
tabloda verilmektedir.
Tablo 57 2008-2009 Yıllarına Ait Hava Kalitesi Parametrelerin Değerleri
AYLAR
Ocak 2005
Ölç.İst.Sa Ölç.Yap
yısı
Gün
Sayısı
Ortalama
En Düşük
SO2
SO2
PM
En Yüksek
PM SO2
KVS Değerlerinin
Aşıldığı Gün Sayısı
PM
SO2>0300 PM>0300
Ocak 2008
1
31
29
81
3
55
86
130
Şubat 2008
1
29
7
-
7
-
7
-
Mart 2008
1
31
18
81
7
47
32
139
Nisan 2008
1
30
9
76
5
34
21
288
Mayıs 2008
1
31
7
-
6
-
9
-
Haziran 2008
1
30
-
-
-
-
-
-
Temmuz 2008
1
31
-
41
-
34
-
50
Ağustos 2008
1
31
-
-
-
-
-
-
Eylül 2008
1
30
2
53
1
35
5
80
Ekim 2008
1
31
4
73
2
22
9
178
Kasım 2008
1
30
9
79
2
44
31
118
Aralık 2008
1
31
9
98
3
50
38
236
Ocak 2009
1
30
18
105
2
48
84
175
Şubat 2009
1
27
11
104
2
48
25
268
Mart 2009
1
30
6
90
1
31
18
301
Nisan 2009
1
29
4
58
3
19
8
151
Mayıs 2009
1
30
3
80
2
36
5
488
Haziran 2009
1
25
2
85
1
37
6
248
106
Temmuz 2009
1
30
3
66
1
47
3
88
Ağustos 2009
1
0
-
-
-
-
-
-
Eylül 2009
1
0
-
-
-
-
-
-
0
-
-
-
-
-
-
Kasım 2009
1
1
14
-
73
-
41
-
130
Aralık 2009
1
30
24
81
12
50
48
160
Ekim 2009
Karbonmonooksit Emisyonları
Karbonmonoksit, yakıt içindeki karbonun eksik yanması ile, yani yanma
bölümünde yeterli hava olmadığı zaman meydana gelmektedir. Dünya Sağlık Teşkilatı
tarafından karbonmonoksit için 15 dakikalık süre için sınır değer 100.000 µg/m3 ve 8
saatlik süre için sınır değer 10.000 µg/m3 dür.
Ülkemizde karbon monoksitin uzun vadeli sınır değeri 10.000 µg/m³, kısa vadeli
sınırdeğeri 30.000 µg/ m³’tür.
Diyarbakır ilinde CO-CO2 ölçümleri egzoz emisyon ölçüm istasyonumuzda
yapılmaktadır.
Azot Oksit (NOx) Emisyonları
Azot oksitlerin iki önemli kaynağı vardır. Bunlardan birincisi; katı, sıvı veya gaz
yakıt kullanan termik santraller, ikincisi ulaşımdır. Trafiğin yoğun olduğu bölgelerde azot
oksit konsantrasyonu genel olarak yüksek olmaktadır. Azot oksit gazları rüzgar yardımı ile
atmosferde çok uzun mesafelere taşınabilir.
Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından azot oksitler için 1 saatlik temas süresindeki sınır
değer 200 µg/m3 ve 1 yıllık temas süresindeki sınır değer 40 µg/m3 dür.
Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları
Kirletici gazlar içinde hidrokarbonun % 62,4’ü trafikten kaynaklanmaktadır.
Hidrokarbonun kısa vadeli sınır değeri 140-280 mikrogram/m³ ‘tür. Kurşunun uzun vadeli
sınır değeri 2 mikrogram/m³‘tür.
Hidrokarbonlar, havadaki diğer kirleticilerin birbirleri arasındaki reaksiyonlarda rol
oynamaları nedeni ile kirletici olarak önem kazanmaktadır. HC'lar hava sıcaklığının
yüksek olduğu zamanlarda ve gün ışığının etkisi ile azotoksitle reaksiyona girerek yer
seviyesinde ozon oluşumunu sağlamaktadırlar. Yer seviyesindeki ozon, stratosfer
seviyesindeki ozon tabakasından farklı olarak insan sağlığı ve doğa için yararlı bir gaz
değildir. Yer seviyesi ozonunun oluşması, birçok sağlık problemine, madde bozulmalarına,
canlı ve bitki örtüsünde zararlara sebebiyet vermektedir.
Çimento üretim teknolojisi gereği fabrikanın en önemli çevresel etkisi, yanma olayı
sonucu bacalar vasıtası ile atmosfere bırakılacak olan gaz ve toz emisyonlarıdır. Bu
emisyonlar içerisinde en önemli parametreler ise havada asılı partiküler madde ve çöken
toz emisyonları olacaktır.
107
Bu kapsamda emisyon faktörleri yardımıyla gerekli hesaplamalar gerçekleştirilecek
ve oluşması muhtemel kütlesel emisyon debilerinin 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği’nde verilen sınır değerden yüksek olması durumunda hava kirlenmesine katkı
değerlerinin hesaplanmasına gidilecektir.
Fabrikanın “A Grubu Emisyon İzin Belgesi” Ek 32’de verilmiştir. Kapasite artışı
sonucunda emisyon ölçümleri yenilenerek Çevre İzni başvurusunda bulunulacaktır.
Fabrikada yapılacak kapasite artışı sonucunda ortaya çıkacak emisyon değerleri ve
hava kalitesi durumu Ek 40’ ta verilen Hava Kalitesi Modelleme Raporu’nda
verilmektedir.
Fabrikadan kaynaklanan ve ormanlık sahalara muhtemel olumsuz etkisi olabilecek
PM, CO, SOx ve COx emisyonları Ek 40’ ta detaylı bir şekilde irdelenmiş olup bütün
emisyonların ilgili yönetmelik sınır değerlerinin altında kaldığı görülmüştür.
Modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı inşaatı tamamlanıp işletmeye geçildikten
sonra emisyonlarla ilgili T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yeterlik almış akredite
laboratuarlara ölçümleri yaptırılacak ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan emisyon
izin belgesi yenilemesi yapılacaktır. Emisyon izin belgesi Ek 32’de sunulmaktadır. Daha
sonra emisyonlar Yönetmelikte istenilen sürelerde yeniden akretide laboratuarlara
ölçtürülerek düzenli olarak Valiliğe sunulacaktır.
Su Kirliliği
Tesiste kuru proses ile üretim yapılmakta olduğundan proseste yatak soğutma suyu
kullanılmaktadır. Soğutma suyu pompa yardımıyla kapalı devre içerisinde sisteme
verilmektedir. Söz konusu sistemin kapalı devre olması sebebiyle herhangi bir proses atık
suyu oluşmadığından alıcı ortama herhangi bir endüstriyel atıksu deşarjı kesinlikle
yapılmamaktadır. Sistemde ısınan su toplanmakta, mevcut reküperasyon havuzunda
soğutularak tekrar kullanılmaktadır.
Yatırımın inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu
kullanımı sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksuların mevcut evsel nitelikli atıksu arıtma
tesisinde arıtılması planlanmaktadır. Deşarj izin belgesi Ek 11’de verilmektedir. Mevcut
arıtma tesisinin kapasitesinin yetmemesi durumunda kapasitesi artırılacak veya ilave
arıtma tesisi kurulacaktır.
Toprak Kirliliği
Planlanan yatırımın inşaat ve montaj aşamasında modernizasyon yapılacak üniteler
ile yeni kurulacak ünitelerde temel kazıları ve arazi düzenlemeleri kapsamında hafriyat
işlemleri gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda toplanacak bitkisel toprak bahçe, yeşil alan ve
benzeri çalışmalarda tekrar üst toprak olarak kullanılacak ve depolama sahalarına
kesinlikle
gönderilmeyecektir.
Bitkisel
toprak
dışındaki
hafriyat
toprağı
kimyasal/pişebilirlik özellikleri dikkate alınarak üretim prosesinde katkı maddesi olarak
kullanılacak, kullanılamayacak özellikte olan malzeme ise dolgu, rekreasyon ve benzeri
amaçlarla kullanılacaktır.
108
Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı faaliyetinin yakın civardaki tarım
arazilerine etkisini ve mevcut toprak yapısını değiştirecek miktarda kireç birikiminin olup
olmadığını belirleyebilmek amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar
Genel Müdürlüğü Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne hakim
rüzgar yönü dikkate alınarak fabrikanın çevresinde 4 noktadan alınan toprak numuneleri
üzerinde 30.06.2011 tarihinde % Kireç analizi yaptırılmıştır. Numunelerin analiz
sonuçlarını içeren resmi rapor Ek 38’de sunulmuştur. Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğü’nün gerekli gördüğü durumlarda ekte sunulan analiz raporları referans alınarak,
toprak analiz raporları tekrar yaptırılacaktır.
Proje kapsamında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara
Dair Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
BÖLÜM IV.A. PROJENİN
ALINACAK ÖNLEMLER
ÖNEMLİ
ÇEVRESEL
ETKİLERİ
ve
(Bu bölümde faaliyetin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır;
bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve
teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır.)
IV.A.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini
Amacıyla Elden Çıkarılmış Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım
Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Civardaki Tarım Alanlarına Olabilecek Etkileri
ve Alınan Önlemler
Fabrikanın mevcutta dikili tarım alanlarına etkisini belirleyebilmek amacıyla Tarım
ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Güneydoğu Anadolu
Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne hakim rüzgar yönü dikkate alınarak
fabrikanın çevresinde 4 noktadan alınan toprak numuneleri üzerinde 30.06.2011 tarihinde
% Kireç analizi yaptırılmıştır. Numunelerin analiz sonuçlarını içeren resmi rapor Ek 38’de
sunulmuştur.
Ayrıca planlanan yeni yatırım ile fabrikada yapılacak olan modernizasyon
çalışmaları ile üretim ileriki yıllarda daha sağlıklı bir şekilde devam ettirilecek ve
fabrikanın mevcut durumu en iyi hale getirilmiş olunacaktır. Toz kontrolünü sağlayan
mevcut elektrofiltreler ile torbalı filtrelerin yenilenmesi gibi planlanan projenin çevresel
etkilerini daha da azaltan önlemler alınacaktır.
Faaliyet alanı, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 4342 sayılı Mera Kanunu
kapsamına girmemektedir.
109
Yatırımın civardaki tarım arazileri üzerine olabilecek en önemli çevresel etkisi,
üretim esnasında gerçekleştirilen yanma olayı sonucu atmosfere bırakılan PM, CO, SOx ve
NOx emisyonları olacaktır.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği1 kapsamında tesis bünyesi
elektro filtre ve torbalı filtrelerle donatılacak ve 10.02.1993 tarihinde imzalanmış Çimento
Sanayi Çevre Deklerasyonu’ndan sonra yapılacak yeni üretim ünitesi ilaveleri için atık
gazlardaki toz emisyon değeri 50 mg/Nm3 değerini, azotoksit (azotdioksit cinsinden)
emisyonu 800 mg/Nm3 değerini, kükürtdioksit emisyonu da kuru bazda 300 mg/Nm3
değerini
aşmayacaktır.
Bunun
yanı
sıra
aşağıda
belirtilen
önlemler
uygulanmaktadır/uygulanacaktır.
1
Yukarıda bahsi geçen sınır değerlerin sağlanması amacıyla toz yayan üniteler
torbalı filtre veya elektro filtreler ile donatılmış olup, ayrıca modernizasyon
çalışmaları kapsamında farin/fırın elektrofiltresi torbalı filtreye dönüştürülecek,
klinker soğutma ünitesi elektro filtresi ile birlikte tamamen modernize
edilecektir.
Mevcut hammadde stokholü kapalı olup tozsuzlaştırma işlemi kırılma
ünitesinde ve bant yolları dökülüşlerinde pülverize su verme sistemiyle
sağlanmaktadır. Aynı zamanda yeni yatırım ile kurulacak olan Preblending
ünitesi kapalı olarak inşa edileceğinden tozsuzlaştırma da sağlanmış olacaktır.
Çimento ve farin stokları tamamen kapalı silolarda depolanmaktadır. Klinker
malzemesi kapalı hacimlerde depolanmakta olup, ayrıca yeni bir kapalı klinker
stokholü de inşa edilecektir. Stokhollerin tozsuzlaştırılması jet-plus tip filtre ile
torbalı filtrelerle sağlanacaktır.
Süregelen çevre düzenlemeleri ile fabrikanın daha estetik bir görünüm
kazanması için yaklaşık 70.000 m2 alan yeşillendirilmiştir. 30 farklı türden
oluşan toplam 16.429 adet ağaç dikimi gerçekleştirilmiştir. Ayrıca fabrika
yerleşim sahasına, toz ve gürültü emisyonlarını önleyici ve rüzgar kesici
özellikteki ağaçlar dikilmesi planlanmaktadır.
Konveyör ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri üzerine malzeme boşalttığı
bağlantı kısımlarının üstü kapalı olacaktır.
Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacaktır.
Hammadde, katkı maddeleri ve üretilen ürünlerin taşınmasında malzeme üstü
naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle
kapatılacaktır. Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza edilecektir.
Fabrika içerisindeki yollar betonla kaplı olup, fabrika sahası ve çevresi düzenli
olarak temizlenmektedir. Yollar özellikle sıcak hava koşullarında sulanacaktır.
Fabrikada tozlanmayı önlemek için gereken yerlerde basınçlı hava ile su
püskürtülerek tozların tamamı nemlendirilecek, kırılan malzemenin yapışması
sağlanacak ve böylece tozlanma önlenecektir.
Toz emisyonunu önlemek için toz biçimindeki emisyonu tutan filtreler kapalı
sistemlerde boşaltılacak veya boşaltma sırasında nemlendirilecektir.
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), e]
110
IVA.2. Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne
Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemelerin
Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin
Kullanılacakları
Yatırım kapsamında mevcut ünitelere ilave olarak kurulması planlanan üniteler ile
modernize edilecek ünitelerin temel kazıları ve arazi düzenlemeleri için toplamda yaklaşık
27.335 m3 toprağın hafriyata tabi tutulacağı varsayılmaktadır. Üniteler için ayrı ayrı
hafriyat miktarları aşağıda verilmektedir.
Tablo 58 Temel Kazıları ve Arazi Düzenlemeleri Kapsamında Oluşacak Hafriyat Miktarları
Ünite
Preblending Ünitesi
Konkasör Binası
Farin Değirmeni Binası
Hammadde Bunkeri
Önısıtıcı Ünitesi Binası
Farin/Fırın Torbalı
Filtresi
Kömür Değirmeni
VSK Seperatör
Roller Pres
Trafo Binası
Kablo ve Tesisat
Kanalları
Toplam
Hafriyat Miktarı (m3)
2.950
9.770
2.000
650
5.000
675
640
200
400
500
1.050
3.500
27.335
Bu kapsamda toplanacak bitkisel toprak bahçe, yeşil alan ve benzeri çalışmalarda
tekrar üst toprak olarak kullanılacak ve depolama sahalarına kesinlikle gönderilmeyecektir.
Bitkisel toprak dışındaki hafriyat toprağı kimyasal/pişebilirlik özellikleri dikkate alınarak
üretim prosesinde katkı maddesi olarak kullanılacak, kullanılamayacak özellikte olan
malzeme ise dolgu, rekreasyon ve benzeri amaçlarla kullanılacaktır.
Hafriyat, inşaat, tamirat ve tadilat gibi işlemler sırasında oluşacak gürültü kirliliği
ile ilgili olarak Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği1
esaslarına uyulacak, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği2’nde belirtilen hava kalitesi standartları sağlanacaktır.
Ayrıca planlanan projenin inşaat ve montaj aşamasında aşağıda belirtilen önlemler
alınacaktır.
Faaliyet sahibi hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre ve insan
sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), f]
2
111
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği1 hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek
şekilde atık yönetimini sağlayacaktır.
Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının oluşumu, taşınması ve
depolanması aşamalarında gerekli izinler ve onaylar alınacaktır.
Faaliyetler sırasında hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları bileşenlerine göre
ayrı toplanacak, geri kazanılacak, biriktirilecek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli
ve yabancı madde bulundurulmayacaktır.
Atıklar geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki yerlere dökülmeyecektir.
Atıkların yönetimi amacıyla yapılacak harcamalar karşılanacaktır.
Atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında meydana
gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak
kirlilik giderilecektir.
Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında gürültü ve görüntü kirliliği ile toz
emisyonlarını azaltacak tedbirler alınacak ve faaliyet alanının çevresi
kapatılacaktır.
Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunacak ve
olabilecek erozyona karşı önlem alınacaktır.
Hafriyat alanı yanında bina, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon
tesisleri/sistemleri, kaldırım ve yol kaplaması gibi yapılar mevcut olursa bunlar
korunacak, olabilecek hasar ve erozyona karşı önlem alınacaktır.
Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanacaktır.
Bitkisel toprak, derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden
kullanılmak üzere yığılacaktır.
Bitkisel toprağın depolanacağı yer % 5’den fazla eğimli olmayacaktır.
Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın
kalitesi korunacaktır.
Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılacak olursa yüzeyinin çabuk gelişen
bitkiler ile örtülmesi temin edilecektir.
Projenin inşaat aşamasında yapılacak hafriyat çalışması ile ilgili toz hesabı Ek
40’ta yer alan Hava Kalitesi Modelleme Raporu içerisinde detaylı bir şekilde irdelenmiş
olup bütün emisyonların ilgili yönetmelik sınır değerlerinin altında kaldığı görülmüştür.
IV.A.3. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler
Fabrika içerisindeki tüm yollar betonarme kaplı olup fabrika yerleşim sahasına
düşen yağış sularının güvenli bir şekilde uzaklaştırılması yağmur suyu toplama kanalları
ile rögarla sağlanmaktadır. Kanalizasyon ve Yağmur Suyu Drenaj Hatları Planı Ek 29’de
sunulmaktadır. Ayrıca taşkın esnasında mevcut sistem yeterli olmadığı takdirde standart
zamanda 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 90,12 mm’dir. Yağış
bertaraf kanalları, yer altı sistemleri, yerüstü yapıları bu değere göre yapılacaktır.
Fabrika yerleşim alanı, DSİ 10. Bölge (Diyarbakır) Müdürlüğü’nün sınırları
içerisinde yapılmış veya yapılması planlanan herhangi bir içme kullanma suyu temin
edilen baraj, göl, koruma alanı kapsamında yer almamaktadır.
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), d]
112
Ayrıca Diyarbakır-Elazığ Karayolu üzerinde yer alan menfezin girişinde; bir ızgara
sistemi kurulacak ve öncesinde çökeltme havuzu oluşturularak, üst havzadan gelen rusubat
tutulacak ve belli aralıklarla havuz temizlenecektir. Menfez girişini tıkayacak ve suyun
akışına engel olacak çöp, moloz ve hafriyat gibi malzemenin bu alana dökülmesi
engellenecek ve takibi yapılacaktır. Bu hususta sorumluluk faaliyet sahibine aittir.
Fabrika çıkışında yer alan Sallar Köyü yolu üzerindeki menfez, Ek 9’da bulunan
hidrolik kesitlere uygun olarak ıslah edilecek ve menfezden sonra derenin akışı güvenle
sağlanacaktır. Bu konudaki çalışmalar DSİ 10. Bölge (Diyarbakır) Müdürlüğü kontrolü
altında yapılacaktır.
IV.A.4. Yerleşimler (İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler,
Alınacak Önlemler ve Mesafeleri)
Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir.
Fabrika Ergani ilçe merkezinin kuşuçumu 2 km. Kuzeybatı’sında yer almaktadır.
Fabrika alanına en yakın yerleşim yerleri; kuşuçumu 640 m. doğuda bulunan Papazgöl
Mahallesi, 780 m. Güneydoğu’da bulunan Kemertaş Mahallesi, 1.170 m. Güneybatı’sında
bulunan Bahçekaşı Mahallesi, 1,230 m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Saray Mahallesi, 2.770
m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Gülberan Mahallesi, 3.550 m. Kuzey’inde bulunan
Kavurmaküpü Köyü, 4.120 m. Kuzeydoğu’sunda bulunan Boğazköy, 5.470 m.
Kuzeydoğu’sunda bulunan Sabırlı Mahallesi, 5.810 m. Güneybatı’sında bulunan Ortaağaç
Köyü’dür.
Projenin yerleşim yerlerine olabilecek olumsuz etkileri ise gürültü, PM, CO, SOx,
NOx emisyonları ile nakliye amacıyla kullanılacak araçların hareketinden kaynaklanacak
trafik yüküdür.
Söz konusu fabrika için gürültü ölçümleri yapılmış olup Gürültü Ölçüm Raporu Ek
31’de sunulmuştur.
Faaliyet kapsamında gürültüye sebep olan üniteler için 04.06.2010 tarih ve 27601
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında gerekli önlemler alınacaktır.
PM, CO, SOx ve NOx emisyonlarının önlenmesine yönelik olarak Bölüm IV.A.1’de
de anlatıldığı şekilde gerekli önlemler alınacak ve Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği1’nde yer alan ilgili sınır değerlere uyulacaktır.
1
113
IV.A.5. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam,
Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi)
Diyarbakır ekonomik yapısının geri kalmışlığına karşın nüfus 1 milyonu aşan iller
arasında yer almaktadır. Diyarbakır kentinde büyük nüfus toplanması dışında İlde nüfus
dağılımını belirleyen en önemli etkin çevre koşullarıdır.
İl kırsal kesiminde mezralar şeklindeki küçük yerleşme biçimi yaygındır. Bunun
nedenleri yörede göçebe ve yarı göçebe yaşamın önemli olması, feodal yapının belli
ölçülerde sürmesi, topografik yapı, ulaşım ağının yetersizliği ve tarımsal üretimin
gelişmemiş olmasıdır.
İl’de nüfus (yerleşim) tarıma elverişli toprakların, sulama olanaklarının ve uygun
iklim koşullarının bulunduğu alanlarda toplanmıştır.
Ovalarda kurulmuş, halka hem tarla tarımı, hem hayvancılık, hem de bağcılıkla
geçiren köyler daha fazla nüfusludur.
Tablo 59 İlçelere göre şehir ve köy nüfusları
İlçe
Şehir
Köy
334.954
327.504
7.450
Bağlar
109.359
56.390
52.969
Bismil
194.601
185.626
8.975
Kayapınar
135.446
107.345
28.101
Sur
186.901
178.972
7.929
Yenişehir
50.961
17.520
33.441
Çermik
65.964
11.936
54.028
Çınar
13.837
2.781
11.056
Çüngüş
44.265
10.219
34.046
Dicle
23.688
5.529
18.159
Eğil
111.921
62.287
49.634
Ergani
32.320
8.778
23.542
Hani
18.798
5.277
13.521
Hazro
15.718
5.884
9.834
Kocaköy
36.588
10.616
25.972
Kulp
31.251
12.111
19.140
Lice
86.256
42.736
43.520
Silvan
1.492.828 1.051.511 441.317
TOPLAM
Kaynak: TÜİK, 2009 ADNKS Veri Tabanı
İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları
Diyarbakır İli ve ilçelerinin 2000 yılına ait nüfus yoğunluklarını gösteren sayısal
değerler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Bu tablo verilerine göre nüfusu en yoğun ilçe
Merkez olup yoğunluğu 318 kişi/km2, en az yoğunluğa sahip ilçe ise 24 kişi/km2 ile Lice
İlçesi’dir.
114
Tablo 60 Diyarbakır İli ve İlçelerine Ait Nüfus, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunlukları (2000)
İlçe
MERKEZ
BİSMİL
ÇERMİK
ÇINAR
ÇUNGUŞ
DİCLE
EĞİL
ERGANİ
HANİ
HAZRO
KOCAKOY
KULP
LİCE
SİLVAN
TOPLAM
Toplam
(kişi)
Şehir nüfusu
(kişi)
721.463
126.885
46.050
58.583
15.521
39.861
21.631
87.467
31.794
18.755
13.069
40.454
24.877
116.298
1.362.708
545.983
61.182
15.843
13.282
4.708
9.861
4.827
47.333
10.918
6.189
5.678
15.825
11.927
64.136
817.692
Köy nüfusu
(kişi)
175.480
65.703
30.207
45.301
10.813
30.000
16.804
40.134
20.876
12.566
7.391
24.629
12.950
52.162
545.016
Yüzölçümü
(km2)
Yoğunluk
(kişi/km2)
2.267
1.737
944
1.990
465
705
499
1.429
413
425
151
1.610
1.026
1.397
15.058
318
73
49
29
33
57
43
61
77
44
87
25
24
83
90
Kaynak: TÜİK 2000 Genel Nüfus Sayımı
Göç kişi veya kişilerin yerleşmek kastı veya niyeti ile ikametgahlarını
değiştirmeleridir. Göç olgusu hiçbir zaman bir nüfus sayımı ile elde edilebilecek bir husus
değildir. Göç hususu başladığında veya bittiği anda tespit edilmelidir. Bu tespitin
yapılmasını temin edecek yürürlükte kanunlar var ise de bu kanunlar işlememektedir. Bu
nedenle bu konudaki bilgi boşluğu nüfus sayımında sorulan ikametgah soruları ile elde
edilmeye çalışılmaktadır. Buna da iç göç denilmektedir. Göç özel yetiştirilmiş anketörlerce
nüfus sayımına bağlı kalmadan ayrı bir anket yolu ile bilgi toplanması gereken bir olgudur.
Göç edenlerin sayısal miktarı yıllık elde edilmelidir.
Göçte, göç basamakları vardır. Bunlar;
1. Köyden en yakın ilçe merkezine ya da il merkezine ya da metropollere göç,
2. ilçe merkezinden en yakın il merkezine ya da metropol şehirlere göç,
3. il merkezinden en yakın il merkezine ya da metropol şehirlere göçtür.
Göç olgusunda, göre gelinen yer kadar göçe başlanan yer de önemlidir. Göç gerek
miktar gerekse nicelik yönünden bir yerin nüfusunun artırır veya azaltır ve o yerin
demografik yapısını bozar. Bu nedenle bütün dünyada göçler yıllık olarak takip edilir.
İlde son yıllarda göç gerçeği; düzensiz ve kaçak yapılaşma, altyapı gibi bir çok
çevre sorununa neden olarak yapılan planların işlerliğini kaybetmesine neden olmakta ve
planlar gerçekleştirme aşamasına gelemeden revizyon çalışmaları başlatılmaktadır; ancak
halen ilde devlet tarafından yapılmış bir göç çalışması mevcut değildir. Kimi dernekler
tarafından bu konuda yürütülen çalışmalar bulunmakla birlikte bunlar resmen geçerli kabul
edilmemektedir.
Proje kapsamında planlanan modernizasyon çalışmalarının inşaat ve montaj
aşamasında ilave olarak 80 kişinin istihdam edilmesi öngörülmektedir.
115
Fabrika mevcut 210 personel ile üretim çalışmalarına devam etmektedir. Planlanan
yatırımın işletme aşamasında ilave 10 kişi ile birlikte toplamda 220 personelin istihdam
edilmesi planlanmaktadır.
Projenin çeşitli aşamalarında gerek duyulacak personel istihdamının yöreden temin
edilecek olması bölgenin istihdam olanaklarının arttırılması açısından büyük önem
taşımaktadır.
IV.A.6. Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı
Söz konusu yatırım ile tesisin güç ihtiyacı da artacağından trafo merkezinde
bulunan 25 MVA 154/34,5 KV trafonun 50 MVA gücünde trafo ile değiştirilmesi
planlanmaktadır. Bunun için de TEİAŞ nezdinde girişimlerde bulunulacaktır. Ayrıca
mevcut kapalı şalt tesisinde bulunan 2 adet 10-12,5 MVA 34,5/6,3 KV trafolara ilave
olarak aynı güçte 1 adet trafo daha kurulması planlanmaktadır. Fabrika alanına ait
Elektrifikasyon Planı Ek 28’de sunulmuştur.
IV.A.7. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi
Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan
Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak
Atık suların Cins ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar,
(Burada gerekli izinler alınmalı ve izin belgeleri ayrıca sızdırmasız fosseptiğin vaziyet
planı rapora eklenmelidir.)
Su Temini
sahasında farklı koordinatlarda bulunan DSİ 10. Bölge (Diyarbakır) Müdürlüğü’nün izni
ile açılmış 8 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır. 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik”
kapsamında T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü Müdürlüğü’nce
içme ve kullanma suyu analiz raporu yapılmış olup, yeraltı suyu kullanma belgeleri ile
analiz raporları Ek 9’da sunulmuştur.
İçilebilecek özelliğe sahip sular 1 adet 350 tonluk beton havuz ve 1 adet 1000
tonluk içme suyu tankında stoklanmaktadır. Depolanan sular klorlanarak 2 adet 220’şer
tonluk yer altı su deposunda stoklanmaktadır.
Daha sert ve içilmeyecek özelliklere sahip sular ise proses, kullanım ve bahçe
sulama gibi amaçlarda kullanılmak üzere 1000 tonluk bahçe suyu tankına sevk
edilmektedir. Proses kullanım suları; su yumuşatma cihazlarından geçirilmek suretiyle
kireç seviyeleri minimuma indirilmiştir.
116
Su Kullanımı
İnşaat ve Montaj Aşamasında,
Yatırımın inşaat ve montaj aşamasında ilave 80 kişi ile birlikte toplamda 290
kişinin çalıştırılması planlanmakta olup kişi başına düşen su ihtiyacı 150 lt/kişi-gün1 kabul
edilmiştir.
290 kişi x 150 lt/kişi-gün
=43,5 m3 /gün olacaktır.
3
1.000 lt/m
İşletme Aşamasında,
İşletme aşamasında ilave 10 kişi ile birlikte toplamda 220 kişinin çalıştırılması
planlanmakta olup, su tüketimi;
220 kişi x 150 lt/kişi-gün
=33 m3 /gün olacaktır.
1.000 lt/m 3
Proseste Su Kullanımı;
Tesiste kuru proses ile üretim yapılmakta olduğundan proseste 72 m3/saat debiye
sahip yatak soğutma suyu kullanılmaktadır. Soğutma suyu 150 m3’lük pompa yardımıyla
kapalı devre içerisinde sisteme verilmektedir. Söz konusu sistemin kapalı devre olması
sebebiyle herhangi bir proses atık suyu oluşmadığından alıcı ortama herhangi bir
endüstriyel atıksu deşarjı kesinlikle yapılmamaktadır. Sistemde ısınan su toplanmakta,
mevcut reküperasyon havuzunda soğutularak tekrar kullanılmaktadır. Buharlaşmadan
dolayı eksilen su ise sisteme tekrar ilave edilmektedir.
Diğer Amaçlı Su Kullanımı;
Fabrikada konkasör ünitesinde tozu önlemek için malzeme kırma işlemlerinin
hemen sonrasında pulvarize su verilmektedir. Mevcut ve yeni kurulması planlanan
konkasör ünitesinde toz oluşumunu önlemek amacıyla günde yaklaşık 5 m3 su
kullanılacağı öngörülmektedir; ancak kullanılan su buharlaşacağı için atıksu
oluşmayacaktır.
Fabrika alanı içerisindeki yollar beton kaplı olup yollar düzenli olarak
temizlenmektedir, özellikle sıcak hava koşullarında sulanmaktadır. Yolların sulanması için
günlük ortalama 20 m3 su kullanılmaktadır. Toz çıkışını önlemek için kullanılan su
buharlaşacağı için atıksu oluşmayacaktır.
Fabrikada yangın suyu kullanımı için yaklaşık 20 m3’lük epoks boyalı su tankları
yangın suyu rezervi olarak kullanılacaktır.
1
Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye Ortalama Evsel Su Tüketim Miktarı, Kasım 2004
117
Tablo 61 Fabrikanın İnşaat ve İşletme Aşamasında Su Kullanımı
Su Kullanımı
Miktar
İnşaat ve Montaj Aşamasında Personelden
Kaynaklı Su Kullanımı
43,5 m3/gün
İşletme Aşamasında Personelden Kaynaklı Su
Kullanımı
33 m3/gün
Konkasör Ünitesinde Tozumayı Önlemek İçin
Su Kullanımı
5 m3/gün
Yolların Sulanması İçin Su Kullanımı
20 m3/gün
Tablo 62 Fabrika Sahası İçerisinde Yer Alan Derin Su Kuyusu Kapasiteleri
Kuyu
1
2
3
4
5
6
7
8
Kapasite (ton/gün)
95
132
132
86,4
151,20
400
1122
1555
Fabrikanın içme ve kullanma suyu ve diğer amaçlı su ihtiyacı, DSİ 10. Bölge
(Diyarbakır) Müdürlüğü’nün izni ile açılmış 8 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır.
Atıksu Oluşumu
Faaliyet kapsamında inşaat ve montaj aşamasında kullanılacak suyun 1/1 oranında
geri döneceği kabul edilirse oluşacak atık su miktarı yine 43,5 m3/gün ve işletme
aşamasında kullanılacak suyun 1/1 oranında geri döneceği kabul edilirse oluşacak atık su
miktarı yine 33 m3/gün olacaktır.
Çalışacak personelin içme ve kullanma suyu kullanımı sonucu oluşacak evsel
nitelikli atık sular, fabrikada mevcut olan arıtma tesisine gönderilecektir.
Planlanan yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli
atıksular arıtıldıktan sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği1’nde verilen alıcı ortama
deşarj standartlarını sağladıktan sonra SKKY’nin 28. maddesine uygun olarak ve SKKY
Teknik Usuller Tebliği’ne göre gerekli standart değerleri sağlanacak şekilde arıtıldıktan
sonra fabrika alanında yer alan ağaç ve bahçelerin sulanmasında kullanılacaktır.
Sulama suyuna ihtiyaç olmadığı dönemlerde ise arıtılmış su yağmur sularını taşıyan
mevcut kanala deşarj edilecektir. Söz konusu kanal ile faaliyetin inşaat ve işletme
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), b]
118
aşamasında personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular mevcut atıksu arıtma tesisinde
arıtıldıktan sonra fabrika güneyinde bulunan kuru dere yatağına deşarj edilecektir. Deşarj
izin belgesi Ek 11’de verilmektedir.
Arıtma Tesisin Tanıtımı ve Çalışma Şekli
Atıksu Arıtma Tesisi dizaynı yapılırken, evsel atıksular için en yaygın kullanım
alanı olan Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi tercih edilmiştir.
Sistemin çalışma şekli aşağıda anlatılmıştır:
Limak Ergani Çimento’dan kaynaklanan evsel atık sular arıtma tesisi önünde
yapılacak olan atıksu terfi rögarında (dengeleme tankı) toplanır. Atıksu dengeleme tankına
gelmeden önce ızgaradan geçirilir. Daha sonra dengeleme tankından dalgıç tip fosseptik
pompası ile tesis girişine pompalanır.
Atıksuyla birlikte gelebilecek olan ve tesis ekipmanlarına zarar verebilecek büyük
inorganik maddeler (naylon, bez vs.) bu ızgarada tutulacak ve böylelikle tesis içine girişi
engellenecektir.
Biyolojik atıksu arıtma ünitesi havalandırma ünitesi, çöktürme ünitesi, fazla çamur
ünitesi ile dezenfeksiyon ünitesinden oluşmaktadır. Biyolojik arıtma ile fiziksel ve
kimyasal yollarla sudan ayrılmayan organik maddeler mikroorganizmalar tarafından besi
maddesi olarak kullanılıp parçalanmakta ve Karbondioksit (CO2) ve Su ( H2O) son
ürünlerine dönüşerek yeni mikroorganizmalar oluşmaktadır. Biyolojik arıtma sistemi
olarak Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Prosesi seçilmiştir.
Havalandırma bölümüne manevra odasına yerleştirilen bir adet blower vasıtası ile
hava temin edilir. Atıksuya verilen hava, atıksu içinde habbeli tanecikler oluşturarak
uniform bir arıtma sağlanmasında etkili olur. Sistemin hava ihtiyacını karşılayan blower
elektrik panosu içerisindeki zaman saati üzerinden ayarlanarak kumanda edilir.
Havalandırılan atıksu havalandırma tankını takip eden çökeltme tankına cazibeyle alınır.
Çökeltme tankında suyun akış hızı düşürülerek suyun durulması sağlanır. Çökeltme
havuzu, arıtılmış su çıkış savakları ve “air lift” sistemiyle teçhiz edilmiştir. Çökeltme
havuzunda durultulan su, çökeltme havuzundaki savaklardan arıtılmış su olarak çıkar.
Çökeltme tankı tabanına çöken aktif çamur ise blowerdan beslenen air lift (geri devir)
pompa ile havalandırma tankına geri döndürülür.
Çökeltme havuzu çıkışında şaşırtma perdeli klor temas tankı mevcuttur. Burada
arıtılmış suya otomatik klor dozaj pompası ile klor dozajı yapılır. Böylelikle arıtılmış su
içerisinde bulunan patalojik mikroorganizmalar zararsız hale getirilir. Dozaj pompası
yalnızca tesisten su çıkışı olduğu zamanlarda çalışarak, işletme maliyetini azaltır.
Sistemdeki bütün mekanik ekipmanlar elektrik panosundan kontrol edilir.
Sistemdeki blower, zaman saati ayarlanarak otomatik olarak devreye girer ve çıkar.
Manevra (makine) odasında bir adet blower, bir adet klor dozaj pompası, klor tankı
ve elektrik kuvvet-kumanda panosu bulunmaktadır. Sisteme monte edilen blower teorik
olarak en düşük gürültü seviyesinde çalışan blowerdan seçilmiştir.
119
Tablo 63 Arıtma Tesisi Kapasite Durumu
Arıtmaya Esas Değerler
Tesis Nüfusu
300 kişi
Tesis Mevcut Eşdeğer Nüfus
210 kişi
Tesis Kapasite Artırımı Nüfus
290 kişi
Kişi Başına Alınan Debi
0.14 m3 /gün
Tesis Atıksu Debisi
42 m3 /gün
Tesise Kapasite Artırımı Sonucunda
Gelecek Atıksu Debisi
40.6 m3 /gün
Tabloda görüldüğü gibi kapasite artırımı sonucunda oluşacak evsel nitelikli atıksu
miktarındaki artış neticesinde, mevcut arıtma tesisinin kapasitesi yetecektir.
Ergani Çimento Fabrikası Atıksu Arıtma Tesisi Akış Diyagramı Ek 10’da
sunulmuştur.
IV.A.8. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri,
Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda
Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak Emisyonlar ve Alınacak
Önlemler
Planlanan modernizasyon yatırımı ile kilogram klinker başına harcanacak olan ısıl
enerji miktarının 820 kcal/kg-klinker seviyesinden 740 kcal/kg-klinker seviyesine düşeceği
öngörülmektedir.
Mevcutta kullanılan yakıt cinsi ve miktarları:
%100 Linyit kömürü kullanılması durumunda;
782.000 ton/yıl x 820 kcal/kg / 6.000 kcal =106.873 ton/yıl (kuru)
782.000 ton/yıl x 820 kcal/kg / 7.500 kcal = 85.500 ton/yıl (kuru)
Tesiste mevcut durumda ortalama % 100 petrokok kömürü kullanılmaktadır.
Modernizasyon ve kapasite artışı sonunda kullanılacak yakıt cinsi ve miktarları:
Yeni yatırım kapsamında %100 petrokok kömürünün kullanılması planlanmaktadır.
1.700.000 ton/yıl x 740 kcal/kg / 7.500 kcal = 167.733 ton/yıl (kuru)
Faaliyet ünitelerinde kullanılacak yakma sistemleri, oluşacak emisyonlar ve
alınacak önlemlere ilişkin detaylı değerlendirmeler, yanma sonucu ortaya çıkacak
emisyonların dağılımına ilişkin modelleme sonuçları ile birlikte Ek 40’ta verilen Hava
Kalitesi Modelleme Raporu’nda belirtilmiştir.
120
Üretimde yakıt olarak kullanılacak olan kömür prosesin güvenliği ve klinker
kalitesinin sağlanması amacıyla yüksek kalorili ve % 5 kükürt oranını geçmeyecek şekilde
ithal kömür kullanılacaktır. Kömürün yakılması sonucu kalan kül ve % 5’in altında kalan
kükürt klinker bünyesinde kalmaktadır. Yakıtın yanması sonucu kül katı atık ve kükürt
emisyonu baca gazı olarak dışarı atılmamakta ve Yönetmelik sınır değerlerin altında
kalmaktadır. Kömür Analiz Raporu Ek 27’de sunulmuştur.
Faaliyet kapsamında ek yakıt olarak tehlikeli atık kullanılmayacaktır. İleride
çimento fabrikasında ek yakıt olarak tehlikeli atığın kullanılmasının planlanması halinde
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisans alınacaktır.
IV.A.9. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının, Torbalı Jet-Plus Ve
Elektro Filtrelerin Kapasiteleri ve Yerlerinin Gösterilmesi
Tesis Ana Filtreleri şunlardır;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Döner Fırın Ana Bacası G1
Döner Fırın Ana Bacası G2
Kömür Değirmeni Bacası
Klinker Soğutma Ünitesi Bacası
1 No’lu Çimento Değirmeni Bacası
2 No’lu Çimento Değirmeni Bacası
Farin Homojene Silo Üstü 1 Bacası
Farin Schenck Üstü Bacası
1 No’lu Paketleme Kantar Üstü Bacası
Paketleme Silo Üstü Bacası
Çimento Değirmeni Bunker Üstü Bacası
Döner Fırın Kovalı Bant Bacası
Konkasör Torbalı Filtre Bacası
Fabrika bünyesinde yer alan ve ilave olarak kurulması planlanan torbalı, jet filtre ve
elektrofiltrelerin yerlerinin gösterildiği Genel Yerleşim Planı Ek 4’de verilmektedir.
Ayrıca Farin-Fırın elektro filtresi yapılacak bir modernizasyonla torbalı filtreye
dönüştürülecektir.
Fabrikada enerji dalgalanmaları veya kısa süreli enerji kesilmeleri sonucu devre dışı
kalabilecek filtrelerin devre dışı kalmasını engellemek için teknoloji takip edilecek ve
uygun teçhizat ve sistem kullanılarak gerekli önlemler alınacaktır.
Torbalı filtrelerin toz tutma verimleri %100'e yakındır, yakıt dalgalanmalarında
işletmesel kolaylık sağlamaktadır, enerji dalgalanmalarından bağımsız olarak çalışma ve
sürekli filtrasyon imkanı sağlamaktadır. Bakımı kolay ve güvenlidir, tozun geri kazanım
miktarı daha fazla ve daha hızlı olmaktadır.
121
IV.A.10. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Üretim Nedeni İle
Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Gürültüyü
Azaltmak İçin Alınacak Önlemler, Akustik Rapor
Ergani Çimento Fabrikası, 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği, “Ek VII. Gürültü Kontrol İzin Belgesine Tabi İşletmelerin Listesi Liste
A.3.Mineral, İnşaat Malzemeleri Endüstrisi, Madde 3.2. Günlük kapasitesi 500 tondan
fazla olan döner fırınlarda çimento klinkeri üretme tesisleri” bendine tabidir.
Söz konusu fabrikaya ait İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Ek 33’de sunulmuştur.
Ayrıca gürültü ölçümleri yapılmış olup Gürültü Ölçüm Raporu Ek 31’de
sunulmuştur.
Ayrıca çalışan personelin inşaat ve işletme aşamasında işçi sağlığı ve iş güvenliğini
sağlamak amacıyla 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine uyulacak olup 11.01.1974 tarih ve
14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü kapsamında çalışanlara her türlü kişisel koruyucu ekipmanlar verilecek ve
kullanmaları sağlanacaktır.
Tesis bünyesinde yüksek düzeyde gürültüye sebep olan üniteler kapalı mekânlar
içerisine yerleştirilecek olup yine araç ve ekipmanların düzenli olarak bakımları
gerçekleştirilecektir.
Faaliyet kapsamında gürültüye sebep olan üniteler için 07.03.2008 tarih ve 26809
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında gerekli önlemler alınacaktır.
IV.A.11. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Meydana
Gelebilecek Katı, Tehlikeli (Atık Yağ, vs.) ve Tıbbi Atıkların Cinsi, Miktarı ve
Özellikleri, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği (Atıklarla İlgili Gerekli İzinler Alınmalı ve
İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir)
Katı Atıklar
İnşaat ve Montaj Aşaması
Yatırımın inşaat ve montaj aşamasında ilave 80 kişi ile birlikte toplamda 290
kişinin çalıştırılması planlanmakta olup kişi başına düşen ortalama katı atık üretim miktarı
1,15 kg/kişi-gün1 kabul edilmiştir.
Bu durumda yatırımın inşaat ve montaj aşamasında oluşacak katı atık miktarı;
290 kişi x 1,15 kg/kişi-gün = 333,5 kg/gün olacaktır.
1
Devlet İstatistik Enstitüsü, 2001, Çevre İstatistikleri Hane Halkı Katı Atık Kompozisyon Araştırması ve
Eğilim Anketi, Ankara
122
İşletme Aşaması
Yatırımın işletme aşamasında ilave 10 kişi ile birlikte toplamda 220 kişinin
çalışması öngörülmektedir. İşletme aşamasında oluşacak katı atık miktarı;
Bu durumda yatırımın işletme aşamasında oluşacak katı atık miktarı;
220 kişi x 1,15 kg/kişi-gün = 253 kg/gün olacaktır.
Fabrikanın işletme aşamasında oluşacak toz elektrofiltre ve torbalı filtrelerde
tutulup biriktirilip sistemde tekrar kullanılacağından dolayı işlem sonrası ekstra bir katı
atık oluşmayacaktır.
Evsel katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel atıklardan değerlendirilebilir olanlar
(cam, kağıt, plastik vb.) ayrı konteynırlarda biriktirilerek geri kazanım firmalarına
verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan organik atıklar ise ayrı konteynırlarda
biriktirilerek Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği1 hükümleri doğrultusunda bertaraf
edilmek üzere Ergani Belediyesi’ne verilecektir. Evsel Katı Atık Bertaraf Protokolü Ek
15’de verilmiştir.
Tehlikeli Atıklar ve Atık Yağlar
Hafriyat, inşaat, tamirat ve tadilat gibi işlemler sırasında oluşabilecek boya,
florasan ve benzeri tehlikeli atıklar, araçlardan ve makinelerden kaynaklanan atık yağlar
diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak, fabrikada bulunan tehlikeli atık geçici deposunda
depolanmaktadır. Söz konusu depolama alanı üstü ve yanları kapalı, sızdırmasız zemine
sahiptir. Yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli
atıklar, mutlaka palet üzerinde, zemine değmeden tehlikeli atığın cinsine göre bigbaglarda,
plastik veya sac variller içerisinde biriktirilecek ve depolanacaktır. Geçici Atık Depolama
İzni Ek 14’de verilmiştir.
Atık yağlar ile kontamine atıklar, yakmada kullanılmak üzere Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak lisanslı tehlikeli atık taşıma araçları ile
Siirt’te bulunan Limak Kurtalan Çimento Fabrikası’na ve Limak Gaziantep Çimento
Fabrikası’na gönderilmektedir. Ayrıca kontamine olmuş ambalajlar da lisanslı diğer
firmalara gönderilmektedir.
Yatırımın inşaat ve işletme aşamasında araçlardan ve makinelerden kaynaklanacak
atık yağlar dolayısıyla oluşacak kirlenmenin önlenebilmesi amacıyla yağ değişimleri
esnasında Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği2, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği3
hükümleri doğrultusunda gerekli tüm önlemler alınacaktır. Ayrıca makinelerin günlük,
haftalık ve aylık bakımları düzenli bir biçimde yapılarak yağ sızmaları önlenecektir.
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), c]
2
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), i]
3
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), g]
123
Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında araçlardan ve makinelerden
kaynaklanacak atık yağlar dolayısıyla oluşacak kirlenmenin önlenebilmesi amacıyla yağ
değişimleri esnasında Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği1 ve Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği’ne göre gerekli önlemler alınarak değişimler yapılacak, sızdırmasız
kaplarda veya varillerde biriktirilecektir. Ayrıca makinelerin günlük, haftalık ve aylık
bakımları düzenli bir biçimde yapılacaktır. Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında
Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği2 hükümleri gereği toprakta herhangi bir kirliliğe
neden olunmayacaktır.
Ayrıca tesiste kullanılmış bitkisel atık yağlar, Bitkisel Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliği3 hükümlerine göre bertaraf için T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından
lisanslandırılmış tesislere verilecektir.
Atık Beyan Formu Ek 12’de, Atık Yönetim Planı ise Ek 13’de sunulmuştur.
Ambalaj Atıkları
Fabrikada oluşacak ambalaj atıkları (cam, kağıt, plastik, çimento torbası vb.) evsel
katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel atıklardan ayrı olarak, ayrı konteynırlarda
biriktirilerek Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği4 hükümleri doğrultusunda Çevre
Bakanlığı’ndan lisanslı toplama ayrıştırma veya lisanslı geri kazanım firmalarına
verilecektir.
Tıbbi Atık
Umumi Hıfzısıhha Kanunu5’nun 180. maddesi uyarınca “Devamlı olarak en az elli
işçi çalıştıran bütün iş sahipleri, işçilerin sıhhi ahvaline bakmak üzere bir veya müteaddit
tabibin sıhhî murakabesini temine ve hastalarını tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta
veya kaza ihtimali çok olan işlerde tabip daimi olarak iş mahallerinde yahut civarında
bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve kasabalar haricinde bulunan
yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta odası ve ilk yardım vasıtalarını ihzar ederler. Yüzden
beş yüze kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş yüzden yukarı
amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabı ile hastane açmaya mecburdurlar.”
Yatırım kapsamında Limak Ergani Çimento Fabrikası’nda inşaat ve montaj
aşamasında 290 kişinin, işletme aşamasında 220 kişinin istihdam edilmesi
öngörülmektedir. 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu’nun 81. Maddesi gereği devamlı olarak en az 50 işçi
çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında
kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin
sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), i]
2
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), m]
3
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), j]
4
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), n]
5
[UHK]
124
işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi
çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
Bu doğrultuda inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin sağlık durumunun
denetlenmesi ve ilk yardım ve acil tedavi gibi sağlık hizmetlerinin verilmesi için tesis
içersinde revir ünitesi ve sağlık görevlisi bulunmaktadır. 14.03.2011 tarihinde Dr. Onur
İZCİ ile İşyeri Hekilmliği Sözleşmesi imzanlanmıştır. Söz konusu sözleşme Ek 17’de
sunulmuştur. Projede yer alan tesisler ve revir ünitesinde ilkyardım çantası ve diğer acil
durum ekipmanı sürekli olarak bulundurulmaktadır.
Ayrıca;
-
Personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayan kuyuların
düzenli olarak klorlanması ve tüketime verilen suyun 0.3-0,5 ppm
düzeyinde olması sağlanacaktır.
-
Ergani Belediye Meclisi’nin kararı ile yarıçapı 1000 m olarak
belirlenen ve onanan sağlık koruma bandı mesafesi korunacaktır.
-
Her türlü iş kazasının önlenmesi amacıyla çalışma alanlarına uyarıcı
levhalar konulacak ve çalışanlar ilgili her konuda bilgilendirilecektir.
-
Çalışanlara yılda bir defa solunum fonksiyon testi, işitme düzeyi testi
ve akciğer grafisi testi yaptırılacaktır.
-
Sosyal tesislerde çalışan personelin 6 ayda bir portör muayeneleri
yaptırılacaktır.
Bu doğrultuda, revirden kaynaklı ortalama 1-2 kg/ay civarında tıbbi atık oluşumu
söz konusu olup Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği1 kapsamında bu atıklar evsel katı
atıklardan ayrı olarak toplanmakta ve özel Tıbbi Atık Toplama araçları ile fabrikadan
alınarak Ergani Belediyesi Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinde bertarafı
sağlanmaktadır. Ergani Belediyesi ile yapılan Tıbbı Atık bertarafı protokolü Ek 16 ’da
sunulmuştur.
Atık Pil ve Akümülatörler
Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel atık pil ve
akümülatörler, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği2 doğrultusunda fabrika
sahasında yer alacak tehlikeli atık kumbaralarında ayrı olarak toplanacak; bunun mümkün
olmaması durumunda atık piller evsel atıklardan ayrı toplanarak, pil ürünlerinin dağıtımını
ve satışını yapan işletmelerin veya belediyelerin toplama noktalarına teslim edilecektir.
Çalışan iş makinelerinden oluşması muhtemel atık aküler, ilgili satıcılardan yenileri
alınırken eskileri teslim edilecektir.
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), o]
2
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), l]
125
Ömrünü Tamamlamış Lastikler
Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel ömrünü
tamamlamış lastikler, diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak; taşınması, geçici
depolanması, geri kazanılması, ve bertarafı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği1 hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
IV.A.12. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak
Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları,
Depolanmaları ve Kullanımları
Planlanan yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında parlayıcı, patlayıcı,
tehlikeli ve toksik madde depolanmayacak ve kullanılmayacaktır.
IV.A.13. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve
Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler
İş sağlığı ve güvenliği şirket politikasının önemli bir parçasıdır ve en az verimlilik,
etkinlik, kalite ve çevre kadar önemlidir.
Yatırımın inşaat aşamasında gerçekleştirilecek olan hafriyat, saha düzenleme,
elektrifikasyon, inşaat ve montaj gibi işlemler özellikle işçi sağlığı ve iş güvenliği
açısından risk taşımakta olup işletme aşamasında ise özellikle hareketli büyük parçaların
hareketi, yüksek sıcaklık ihtiva eden üniteler, gürültü ve emisyonlar diğer risk taşıyan
faktörlerdir.
Her türlü iş kazasının önlenmesi amacıyla çalışma alanlarına uyarıcı levhalar
konulacak ve çalışanların ilgili her konuda eğitilmesi sağlanacaktır. Yatırımın inşaat ve
işletme aşamasında da işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla İş Kanunu2
hükümlerine uyulacak olup İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü3 kapsamında çalışanlara
baret, koruyucu gözlük, toz maskesi, başlık vb. her türlü kişisel korunma amacı verilecek
ve kullanmaları sağlanacaktır.
Ayrıca inşaat aşamasında Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
hükümlerine uyulacaktır.
Fabrikada meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu
amaçla seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü’nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri
ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. Kısım’nın iş yerlerinde yangına karşı
alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. Bölüm’ ünde yer alan hükümler doğrultusunda temin
edilmiş ve yerleştirilmiştir. Muhafaza ve kontrol edilerek kullanılacaktır.
1
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), p]
2
[İŞK]
3
[İSİG]
126
Fabrika içerisine yetkisiz kişilerin girmesi kesinlikle engellenmekte olup bu konuda
gerekli güvenlik tedbirleri alınmıştır. Ancak sabotaj gibi herhangi bir durum ile karşı
karşıya kalınması durumunda en yakın güvenlik birimine haber verilecektir.
İşletme aşamasında atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında
meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak
kirlilik giderilecektir.
Yürürlükte olan çimento standartlarına uygunluk ve müşteri memnuniyeti dikkate
alınarak, hammadde ocaklarından müşteriye kadar tüm aşamalarda kaliteli üretim ve
hizmet anlayışı tüm çalışanlar tarafından benimsenmiştir. Bu çerçevede TS EN ISO
9001:2008, ISO 14001:2004 ve OHSAS 18001:2007 Belgeleri alınmış olup Ek 25’te
sunulmuştur.
IV.A.14. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma
Güzergahı, Şekli, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi
Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre
Konumu, Faaliyet İçin Kullanılacak Araçları Kaldırıp Kaldıramayacağı, Yapılması
Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.)
Hammadde ve katkı maddelerinin fabrikaya getirilmesi ve fabrikada üretilen
çimentonun torbalı veya dökme olarak piyasaya sunulması amacıyla kullanılan ulaşım
güzergahı Ek 17’de sunulan Faaliyet Merkezli Harita’da gösterilmiştir. Faaliyet
kapsamında bölgesel ulaşım ağları konusunda herhangi bir problem görülmemektedir.
Fabrikanın yakınında 8. Bölge Sınırı-Ergani-Diyarbakır Devlet Yolu geçmektedir.
885-11 K.K. Nolu yolun 12+000 km.si üzerinde kurulu bulunan çimento fabrikasına T.C.
Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü tarafından
düzenlenen 22.12.2010 tarihli “Geçiş Yolu İzin Belgesi” verilmiştir. Belge Ek 24’te
sunulmaktadır.
Fabrikada üretilecek çimentonun nakliyesini yapacak kamyonlar Ergani-Diyarbakır
karayolunu kullanacaklardır. Ergani-Diyarbakır karayolu ile tüm noktalara ulaşım kolayca
sağlanmaktadır. Ulaşım için kullanılan tüm yollar her mevsim ulaşımı sağlayabilecek
özellik ve kapasitededir.
Fabrikada üretilecek 1.117.143 ton/yıl çimentonun nakliyesini gerçekleştirecek
araçlardan kaynaklanacak trafik yükü aşağıda hesaplanmıştır.
Bu malzemelerin taşınması için 33 ton yüklü ve 10 ton yüksüz ağırlığa sahip
kamyonların kullanılacağı kabul edilmiştir.
Yatırımın işletme aşamasında ürünlerin nakliyesi sırasında meydana gelecek trafik
yükü;
Sefer Sayısı =
Nakliye Edilecek Miktar (ton/yıl)
Araç Taşıma Kapasitesi (ton/sefer)
Sefer Sayısı =
1.117.143 ton/yıl
≅ 148 sefer/gün olacaktır.
23 ton/sefer x 330 gün/yıl
127
Şekil 32 Trafik Hacim Haritası (2010)
Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve
Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları
Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında Ergani – Diyarbakır Karayolu’ndaki trafik
hacmi;
Otomobil
: 3.443 taşıt/gün
Orta Yüklü Ticari Taşıt
: 389 taşıt/gün
Otobüs
: 77 taşıt/gün
Kamyon
: 1.182 taşıt/gün
Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork : 250 taşıt/gün
Toplam
: 5.341 taşıt/gün olarak verilmiştir.
Ergani – Diyarbakır Karayolu’ndaki toplam taşıt hacmi 5.341 taşıt/gün olup
yatırımın işletmeye geçmesinden sonra getireceği 148 taşıt/gün’lük ilave yük ile toplam
taşıt hacminin 5.489 taşıt/gün olması beklenmektedir. Sonuç olarak faaliyet, Ergani –
Diyarbakır Karayolu’nun mevcut taşıt hacmini % 2,8 oranında artıracaktır.
Bu oran çok yüksek miktarlarda olmayıp faaliyet ile oluşacak olan trafik yükü
mevcut yolun kapasitesini büyük oranda etkilemeyecektir.
Yatırım kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında kullanılacak yollarda 2918
sayılı “Karayolları Trafik Kanunu” ve Karayolları ile ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve
yönetmeliklere uyulacaktır.
Yatırım kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında malzemelerin taşınması
sırasında karayollarına zarar verilmeyecektir, verilmesi durumunda zarar Karayolları 9.
128
Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde faaliyet sahibi tarafından
karşılanacaktır.
Faaliyet kapsamında yapılacak sevk ve nakliye işlemlerinde hız ve tonaj
uygulamalarına uyulacaktır.
Ayrıca proje kapsamında tüm ulaşımın mevcut yollardan yapılmasına ve trafik
kurallarına uyulmasına dikkat edilecektir.
Yatırım kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında yola giriş ve çıkışlarda trafik
güvenliği açısından her türlü önlem Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü’nün görüşleri
doğrultusunda faaliyet sahibi tarafından alınacaktır.
Proje kapsamında kurulacak tüm tesislere ve yapılara ilişkin yer planlanmasında
15.05.1997 Tarih ve 22990 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Karayolları Kenarında
Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır ve
Karayolu Kamulaştırma Sınırı çekme paylarına dikkat edilecektir.
Sınırları belirtilmiş olan yolun 60 m. olan kamulaştırma genişliğinin korunması
amacıyla gerekli çalışmalar yapılmış olup, kamulaştırma koridoru terk edilmiştir ve bu alan
içersinde hiçbir proje yapılmayacaktır. Ayrıca planlanan yatırım ile kamulaştırma sınırına
minimum 15 m. yapı yaklaşım mesafesine dikkat edilecektir. Ocak çıkışı gibi yeni yola
giriş çıkış noktalarında Karayolları Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü’nden izin
alınacaktır.
Faaliyet ile ilgili olarak Ulaştırma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü
Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü’nün Görüşü alınmış olup Ek 36’da sunulmaktadır.
IV.A.15. Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi (Tesis İzni ve
Açılma Ruhsatı İle İlgili Bilgilerin ve Taahhüdün Yer Alması)
10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İş Yeri Açma ve
Çalıştırma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmek” 28. Maddesi’nce gayri sıhhi müesseselerin,
tesiste yapılan bir değişiklik neticesinde bir alt sınıfa geçen tesislerin yeniden ruhsat alması
gerekmez. Ancak gayri sıhhi müesseselerin yeniden sınıflandırılmasında yapılan değişiklik
neticesinde üst sınıfa geçmiş olan tesislerin bir yıl içinde yeni sınıfa göre açılma ruhsatı
alması zorunludur. Ergani Çimento Fabrikası 1. Sınıf Gayrisıhhi Müessese sınıfında
olduğundan ve bir üst sınıfa geçmesi söz konusu olmadığından, yapılacak kapasite artırımı
için yeniden işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınması gerekmemektedir. Bu konu ile ilgili
Diyarbakır İl Özel İdaresi’ne başvuruda bulunulacak ve görüşü alınacaktır.
Proje için sağlık koruma bandı mesafesi, 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmelik ve 13.04.2007 tarih ve 26492 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik’te belirtilen inceleme kurullarınca işletmelerin çevre ve toplum sağlığına
yapacağı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenmektedir.
Ergani Belediye Meclisi’nin kararı ile sağlık koruma bandı mesafesi yarıçapı 1000
m olarak belirlenmiş ve onanmıştır. Yetkili makamca onaylanan sağlık koruma bandı ilgili
İmar Müdürlüğü veya ilgili kurumca korunmaktadır.
129
IV.A.16. Acil Eylem Planı (Ünitelerde Meydana Gelebilecek Muhtemel Kaza,
Toz Tutma Ünitelerinin Devre Dışı Kalması, Yangın, Deprem, Sel ve Sabotaja Karşı
Alınması Gerekli Önlemler)
Acil eylem planları genel olarak tesiste meydana gelebilecek kaza, yangın, güvenlik
gibi konuları kapsamaktadır.
Gerek inşaat, gerek işletme aşamalarında çalışanların sağlık ve güvenliklerini
korumak için İş Kanunu1’na istinaden hazırlanıp yayımlanmış olan ve yürürlükte bulunan
mevzuata göre önlemler alınacaktır. Ayrıca tesiste meydana gelecek iş kazalarına karşı da
revirde gerekli teçhizat bulundurulacaktır.
Fabrikada, senede bir kere döner fırın durdurulacak ve içerisindeki ısıya dayanıklı
malzemeden zarar görenler değiştirilecektir. Fabrikadaki elektro filtreler yılda 1 kere, toz
filtreler ise ayda 1 kez olmak üzere bakıma tabi tutulabilecektir. Fabrikadaki
elektrofiltrelerde arıza durumu için 1 adet fazladan kamara bulundurulacaktır. Arıza
durumunda elektrofiltrelerde arızalı kamara devreden çıkarılmakta ve diğer kamaralar aynı
oranda tozu tutmaktadırlar. Bu arada diğer kamara değiştirilerek arıza giderilmiş
olmaktadır. Tüm sistem sadece elektrofiltrelerden birinin bozulması sonucu otomatik
olarak duracaktır. Bu durum elektrofiltrenin bakımı zamanında yapıldığı takdirde pek
mümkün görülmemektedir. Baca gazı analiz cihazı, fırından gelip ön ısıtıcıya geçen yanma
gazlarından sürekli numune alarak CO ve O2 analizi yapmaktadır. Analiz sonuçlarını fırın
kumanda odasında bulunan bilgisayara aktarmaktadır. CO ve O2’nin asgari ve azami
sınırları tespit edilecek olup bunların dışına çıkıldığında bilgisayar kontrol sistemine
gerekli uyarılar yapılacak ve normal sınırlar içine dönülmesini sağlayacaktır. Ayrıca bütün
müdahalelere rağmen CO azami sınırı aşıldığında elektrofiltre yüksek gerilim trafoları
kesici şalterlerini otomatik olarak açıp toplayarak tesisi devreden çıkaracaktır. Böylece CO
infilakı ve dolayısıyla ön ısıtıcı, farin değirmeni, soğutma kulesi, elektrofiltre ve fanları
koruma altına alınmış olmaktadır.
İşletmede çalışacak işçiler için İş Kanunu2 ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü3’nün ilgili hükümleri yerine getirilecektir.
Fabrikada meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla
seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü4’nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik
tedbirleri ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. Kısım’ının iş yerlerinde yangına
karşı alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. Bölüm’ünde yer alan hükümler doğrultusunda
temin edilecek, yerleştirilecek, muhafaza ve kontrol edilerek kullanılacaktır.
Yatırımın inşaat ve montaj aşamasında 06.03.2006 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
1
[İŞK]
2
[İŞK]
3
[İSİG]
4
[İSİG]
130
Yönetmelik” hükümlerine riayet edilecektir. Vuku bulabilecek herhangi bir depreme karşı
güvenlik önlemleri geliştirilecek ve bu konuda personelin eğitilmesi sağlanacaktır.
Fabrika içerisine yetkisiz kişilerin girmesi kesinlikle engellenecek olup bu konuda
gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. Ancak sabotaj gibi herhangi bir durum ile karşı
karşıya kalınması durumunda en yakın güvenlik birimine haber verilecektir.
Yürürlükte olan çimento standartlarına uygunluk ve müşteri memnuniyeti dikkate
alınarak, üretimin tüm aşamalarında kaliteli üretim ve hizmet anlayışı tüm çalışanlar
tarafından benimsenmiştir. Kalite Yönetim Sistemi kapsamında hazırlanan Acil Durum
Planı Ek 30’da sunulmaktadır.
Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında ÇED Raporu’nda verilen tüm
taahhütlere uyulacaktır.
IV.A.17. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve
Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler (Arazi Islahı, İşletme Sonu ve Uzun Süreli Saha
Bakım Programı, Rehabilitasyon ve Rekreasyon Çalışmaları, Mevcut Yeraltı ve
Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri ve İzlenmesi)
Rekreasyon Çalışmaları
Ülkemizdeki çimento fabrikaları çok uzun süre faaliyet gösterebilmektedirler.
Çimento teknolojisindeki gelişmeler, daha çok fabrikaların çevre üzerindeki etkilerini
azaltmaya yönelik teçhizatların geliştirilmesi (filtreler vb.) ve maliyetleri azaltıcı (enerji
tüketimi vb.) teknolojik gelişmelerden oluşmaktadır. Tesislerdeki makine ve ekipmanlar
eskidikçe, gelişen teknoloji ile birlikte makine ve ekipmanlar yenilenebilmekte ve tesisin
ömrü uzatılabilmektedir. Böylelikle zamana göre daha ekonomik ve modern tesisler halini
alabilmektedir.
Ülkemizde çimento sektörü Cumhuriyetin ilk kuruluş yıllarında Atatürk’ün emriyle
Ankara’da kuruldu. O günlerden Devlet kurumu ÇİSAN’ın özelleştirilmesine kadar geçen
1. dönemde fabrikalarda filtre yatırımları yok veya oldukça yetersizdi. Bu nedenle çok
büyük çevre kirliliği meydana getirmekteydi. Çimento sektörünün kötü imajı günümüze bu
dönemden miras kalmıştır diyebiliriz. Devletin elindeki çimento fabrikalarının
özelleştirilmeleri sonucu 2. dönem dediğimiz bu dönemde filtresiz çalışan ve emisyon izni
olmayan çimento fabrikası kalmamıştır. Ancak bu defa fabrika içi taşıma, hammadde,
mamul klinker stok sahaları açık olduğu için rüzgara bağlı belli dönemlerde tozumadan
kaynaklı çevresel etki oluşturabilmektedir. Bugünlerde yeni planlanan çimento fabrikaları
ile 3. dönem diyebileceğimiz yeni tesis dizaynları ortaya çıkmaya başlamıştır.
Yönetmelikte istenilen 150 mikrogram/m3 seviyesinin çok altında 50 mikrogram/m3 limit
değerinin altında filtre çıkış dizaynları, bütün hammadde, mamül madde, klinker kapalı
stok sahaları ve kapalı konveyör bantlı taşıma sistemleri projelendirilmeye başlanılmıştır.
Söz konusu fabrikanın modernizasyon çalışmalarında da tüm bu teknolojik gelişmelerin en
son hali dikkate alınmaktadır.
Faaliyetin sona ermesi ile tesisten atmosfere emisyon verilmeyecektir. İşletme
dönemi sonrasında, tesisin sökülüp kaldırılması öngörüldüğü taktirde, fabrika sahası günün
koşullarına göre yeniden düzenlenip başka bir kullanıma (konut, sanayi vb.) sunulabilir.
131
Arazi Islahı
Proje sahasındaki arazi ıslahı çalışmaları, faaliyetin durdurulup tesis ünite
binalarının yıkılmasından hemen sonra başlayacaktır. Ayrıca, tesise ait kullanılabilir
parçalarının satımından bir gelir elde edilebileceği tahmin edilmektedir.
Arazi ıslahı çalışmaları, alan tesviyesi, şekillendirilmesi ve teraslama işlemlerini
kapsamaktadır. Ayrıca bu çalışmalar sırasında yüzey drenajı kontrol edilecektir. Bu amaçla
yağışlarla oluşabilecek yüzey akışının proje sahasında problem oluşturmasını engellemek
için gerekli yerlere drenaj kanalları açılarak hendekler oluşturulması planlanmaktadır.
Arazi ıslah çalışmaları sonucu kademeli hale gelen arazi, diğer uygulamalara uygun hale
geçecektir.
Proje alanında planlanan alanda çalışmaların sona ermesinden sonra gerekli olan
çevre düzenlemesi yapılarak buraların mümkün olduğu ölçüde ağaçlandırılması ve çevreye
uyumlu hale getirilmesi planlanmaktadır.
132
BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI
Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu
Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler
Halkın Katılımı ve Bilgilendirilmesi Toplantısı; T.C. Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’nın belirlediği 17.02.2011 tarihinde; Diyarbakır İl Çevre ve Şehircilik
Müdürlüğü’nce tutanak altına alınarak, belirlenen Diyarbakır Yolu 2 km. Baturay Sitesi
Karşısı Şadi Düğün Salonu’nda Saat 14.30’da Ulusal Gazete’de ve iki Yerel Gazete’de ilan
duyuruları sonucunda yapılmıştır. Faaliyetin ve çevresel etkilerinin anlatıldığı bu
toplantıya halkın katılımını sağlamak amacıyla bir yerel ve bir ulusal gazeteye verilen
Gazete İlanları Ek 41’de sunulmaktadır.
Söz konusu toplantıda yöre halkı, Serdar Mühendislik Çevre ve Atık Yönetimi İnş.
Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. ve faaliyet sahibi tarafından bilgilendirilmiştir. Faaliyetin
çevresel etkileri ve bununla ilgili olarak alınacak önlemler hakkında detaylı bilgiler
verilmiştir. Halkın toplantıya katılımı sağlanmış olup, daha çok fabrikadan kaynaklanan
tozun yakın civardaki tarım arazilerine olan etkileri ve planlanan modernizasyon yatırımı
ile alınacak önlemler sayesinde faaliyetin olumsuz çevresel etkilerinin en aza indirgeneceği
dile getirilmiştir. Ayrıca toplantıya katılım sağlayan halkın iş ve istihdam talepleri
olmuştur.
Halkın katılımı toplantısından fotoğraflar aşağıda sunulmaktadır.
133
Şekil 33 Halkın Katılımı Toplantısına Ait Fotoğraflar
Bu toplantıdan sonra 24.02.2011 tarihinde gerçekleştirilen Bilgilendirme, Kapsam
ve Özel Format Belirleme Toplantısı’ndan sonra T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED
ve Planma Genel Müdürlüğü’nce faaliyete özgü özel format verilmiş olup bu rapor söz
konusu format doğrultusunda hazırlanmıştır.
134
BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN
EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ
(Bu bölümde projenin genel özeti yapılarak ilgili yönetmeliklere uyacağının
taahhüdünün verilmesi. Tesisten kaynaklanacak gaz ve toz emisyonlarının, atık
suyun, katı atık ve gürültünün ölçüm ve izleme parametrelerinin oluşturulması)
Proje, Limak Çimento San. ve Tic. A.Ş. tarafından Diyarbakır İli, Ergani İlçesi,
Şirinevler Mahallesi’nde gerçekleştirilmesi planlanan Ergani Çimento Fabrikası
Modernizasyon Yatırımı ve Kapasite Artırımı’na ilişkindir.
etmektedir. Fabrikada CEM I 42.5 N Portland Çimento, CEM IV/B (P) 32.5 R Portland
yapılmaktadır.
Fabrikada portland çimento ile katkılı çimento üretilmekte ve satışı torbalı ve
dökme çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Faaliyet sahibi Ergani ve çevresinin artan
çimento talebi ile gelişen ihracat talebini karşılamayı, Güney Doğu Anadolu Bölgesi başta
olmak üzere özellikle yakın çevredeki illere daha düşük maliyetlerde kaliteli ürün arz
etmeyi, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye katkıda bulunmayı
hedeflemektedir.
Ergani Çimento Fabrikası L43 a3 Pafta, 2 Ada, 7-8-9-11 Nolu Parseller; 339 Ada,
Nolu Parsellerde 407.007 m2’lik (40,7 ha) açık alan içersinde 35.337 m2’lik kapalı alan
üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir.
Fabrika 1 adet üretim hattı ile 782.000 ton/yıl klinker, 1.117.143 ton/yıl çimento
öğütme kapasitesine sahiptir. Kapasite artırımının aynı üretim hattı üzerinde
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Tesiste yılda 12 ay, 340 gün, 3 vardiya üzerinden
günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda bir defa 1 ay bakım
yapılmaktadır.
Planlanan modernizasyon çalışmalarının inşaat ve montaj aşamasında ilave olarak
80 kişinin istihdam edilmesi öngörülmektedir. Fabrika mevcut 210 personel ile üretim
çalışmalarına devam etmektedir. Planlanan yatırımın işletme aşamasında ilave 10 kişi ile
birlikte toplamda 220 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır.
“ÇED Olumlu” kararının alınması durumunda zamanlama tablosundan da
görüldüğü üzere yatırımın inşaat çalışmaları tamamlandıktan sonra yaklaşık 18 aylık
sürede montaj ve devreye alma çalışmalarının yapılması planlanmaktadır. Bu süre
içersinde mevcut önısıtıcı siklonlar ile yeni kurulacak önısıtıcı siklonların mal akış
135
borularının birbirlerine bağlantısı ve yeni klinker soğutmanın montajının yapılması için
yaklaşık 3 aylık sürede mevcut klinker üretiminin durması gerekecektir.
sahasında farklı koordinatlarda bulunan DSİ Genel Müdürlüğü X. Bölge Müdürlüğü’nün
izni ile açılmış 8 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır.
Yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında faaliyet alanı ve çevresindeki akar
ve kuru dere yataklarına zarar verilmeyecek, dere yataklarına pasa malzeme atılmayacak,
dere yatakları değiştirilmeyecek, oluşabilecek çevre kirliliği engellenecektir.
İş bu ÇED raporunda belirtilen yüzeysel ve yer altı sularının korunmasına yönelik
gerekli tedbirler alınacak olup bu konuda verilen taahhütlere mutlaka uyulacaktır.
Bölgedeki tarım ve hayvancılık ile ağaçlandırma çalışmalarını olumsuz yönde
etkileyecek tüm faaliyetlerden kaçınılacaktır.
Fabrikanın mevcutta dikili tarım alanlarına etkisini belirleyebilmek amacıyla Tarım
ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Güneydoğu Anadolu
Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne hakim rüzgar yönü dikkate alınarak
fabrikanın çevresinde 4 noktadan alınan toprak numuneleri üzerinde 30.06.2011 tarihinde
% Kireç analizi yaptırılmıştır. Böylece fabrika alanı yakın çevresi topraklarının verimlilik
analizi yapılmıştır. Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı faaliyetinin yakın
civardaki tarım arazilerine etkisini ve mevcut toprak yapısını değiştirecek miktarda kireç
birikiminin olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla 3 yılda bir toprakta % Kireç Analizi
yapılarak Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne ve ÇED Yönetmeliği’nin 18.
Maddesi’ne göre İzleme Raporlarında sunulacaktır.
18.12.2009 tarih ve 27436 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
Yeterlik Belgesi Tebliği hükümleri doğrultusunda ÇED Olumlu Belgesi’nin alımından
sonra, tesis işletmeye geçene kadar İnceleme Değerlendirme Komisyonu tarafından
belirlenen 6 aylık periyotlarla, projenin gerçekleşmesi ile ilgili yapılan işlemler Tebliğin
Ek 4’ünde yer alan “ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırımın İnşaat Dönemi
İzleme-Kontrol Formu” üzerinde doldurularak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki
Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’ne sunulacaktır.
Katı, sıvı, gaz atıklar ile gürültü ve görüntü kirliliği yönünden ÇED raporunda yer
alan taahhütlere mutlaka uyulacaktır.
Çimento fabrikasının inşaat, montaj ve işletme dönemindeki oluşacak çevresel
etkiler 2872 sayılı Çevre Kanunu’na istinaden çıkartılan başta hava kirliliği, su kirliliği ve
atıklar ile ilgili Yönetmelikler gereği değerlendirilmiş ve yapılan hesaplamalar sonucunda
gerekli limit değerlerin altında kalındığı görülmüştür. Emisyonların hesaplanarak
meteorolojik verilerin ışığında yapılan hava kalitesi dağılım modellemesinde belirlenen
etki alanında hava kalitesindeki uzun vadeli sınır değerler ve kısa vadeli sınır değerlerin
altında kalındığı ve hava emisyonlarının kabul edilebilir sınırlar içinde kalındığı tespit
edilmiştir.
136
Sonuç olarak; projenin gerçekleşmesinde çevresel etkilerinin kabul edilebilir
sınırlar içinde kaldığı anlaşılmakta ve bölgeye sağlayacağı katma değer nedeniyle olumlu
olacağı düşünülmektedir.
Faaliyet kapsamında projenin inşaat, montaj, işletme ve işletme faaliyete
kapandıktan sonraki dönemlerde ÇED Raporu’nda belirtilen taahhütlere ve
1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu,
4857 sayılı İş Kanunu,
167 sayılı Yer Altı Suları Kanunu,
4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu,
2872 sayılı Çevre Kanunu, 5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan tüzük ve yönetmelikler ile ilgili
mevzuata;
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği,
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve
27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 07.02.2009
tarih ve 27134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan
Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 30.03.2010 tarih ve
27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü
Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
137
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği,
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği,
09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği,
10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmeliği ve 13.04.2007 tarih ve 26492 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma
Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı 22.02.1992 tarih ve 21150 sayılı - 02.11.1994 tarih ve 22099 sayılı - 15.09.1998
tarih ve 23464 sayılı - 18.08.1999 tarih ve 23790 sayılı - 29.04.2000 tarih ve
24034 sayılı - 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik,
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik,
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Su Kirlili ği Kontrolü Yönetmeli ğ i, 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 30.03.2010 tarih
ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü
İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik,
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 30.03.2010 tarih
ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik,
Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği,
Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin Kontrolü Yönetmeliği,
138
Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü
Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve
27537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin
Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik,
11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü,
İşletme Belgesi Hakkında Yönetmelik,
29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre kanununca
alınması gereken izin ve lisanslar hakkında yönetmelik ve 24.02.2010 tarih ve
27503 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre kanununca
alınması gereken izin ve lisanslar hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına
dair yönetmelik, 25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak
yürürlüğe giren Çevre kanununca alınması gereken izin ve lisanslar hakkında
yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik,
Diğer mer’i mevzuat hükümlerine uyulacaktır.
139
EKLER
Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan
Bilgi, Belge ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar
Raporun hazırlanmasında kullanılan ve çeşitli kuruluşlardan sağlanan bilgi, belge
ve dokümanlar ekte verilmiştir.
Ek 1
Ek 2
Ek 3
Ek 4
Ek 5
Ek 6
Ek 7
Ek 8
Ek 9
Ek 10
Ek 11
Ek 12
Ek 13
Ek 14
Ek 15
Ek 16
Ek 17
Ek 18
Ek 19
Ek 20
Ek 21
Ek 22
Ek 23
Ek 24
Ek 25
Ek 26
Ek 27
Ek 28
Ek 29
Ek 30
Ek 31
Ek 32
Ek 33
Ek 34
Ek 35
Ek 36
Ek 37
Ek 38
Üretim Akım Şeması
Uydu Fotoğrafı
1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita
Genel Yerleşim Planı
Faliyet Alanı Fotoğrafları
ÇED Kapsamdışı Kararı
Mülkiyet Belgeleri
Kapasite Raporu
Yeraltı Suyu Kullanma Belgeleri İle İçme ve Kullanma Suyu Analiz
Raporu
Atıksu Arıtma Tesisi Akış Diyagramı
Deşarj İzin Belgesi
Atık Beyan Formu
Atık Yönetim Planı
Geçici Atık Depolama İzni
Evsel Katı Atık Bertaraf Protokolü
Tıbbi Atık Bertaraf Protokolü
İşyeri Hekimliği Sözleşmesi
Faaliyet Merkezli Harita
1/25.000 Ölçekli Jeoloji Haritası
Diri Fay Haritası
Zemin Etüt Raporu
1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı
Ergani Belediyesi Görüş Yazısı
Yol Geçiş İzin Belgesi
ISO 9001:2008, ISO 14001:2004 ve OHSAS 18001:2007 Belgeleri
Çimento Kimyasal Analiz Raporu
Kömür Analiz Raporu
Elektrifikasyon Planı
Kanalizasyon ve Yağmur Suyu Drenaj Hatları Planı
Acil Durum Planı
Gürültü Ölçüm Raporu
Emisyon İzin Belgesi
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı
Sanayi Sicil Belgesi
Diyarbakır İl Tarım Müdürlüğü Görüş Yazısı
Karayolları Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü Görüş Yazısı
Orman Genel Müdürlüğü Görüş yazısı
Toprak Analiz Raporu
140
Ek 39
Ek 40
Ek 41
Meteorolojik Bülten, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış
Değerleri Tablosu, Yağış Şiddet – Süre – Tekerrür Eğrileri
Hava Kalitesi Modelleme Raporu
Gazete İlanları
141
NOTLAR ve KAYNAKLAR
[AFET] T.C Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 02.09.1997 tarih ve 23098 sayılı Resmi
Gazete, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ve 14.07.2007 tarih ve
26582 sayılı Resmi Gazete, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik,
Ankara
[AKMAN] AKMAN, Y., 1995, Türkiye Orman Vejetasyonu, Ankara Üniversitesi Fen
Fakültesi Botanik A.B.D., Ankara
[ATALAY] ATALAY, İ., 1994, Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi
Basımevi, İzmir
[BAYTOP] BAYTOP, T. 1994, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, T.D.K. Basımevi, Ankara
[BOYLA] BOYLA, K.A. 1995, Türkiye ve Avrupa'nın Kuşları, D.H.K.Derneği, Ankara
[CİTEPA-CORINAİR], Citepa-Corinair İnventory, Default Emission Factors Handbook
(Secand Edition), CEC-DGXI, 1992
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), a] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), b] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 24.04.2011 tarih ve 27914 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), c] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği; 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), d] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), e] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 10.10.2011 tarih ve 28080 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), f] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, 27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), g] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği;
04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı Resmi Gazete, Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 30.03.2010 tarih ve 27537
sayılı Resmi Gazete, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik, Ankara
142
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), h] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
26.11.2005 tarih ve 26005 sayılı Resmi Gazete, Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde
Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi
Gazete, Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), i] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği;
31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazete, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi
Gazete, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), j] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete, Bitkisel Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete, Bitkisel Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), k] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete, Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin
Kontrolü Yönetmeliği, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), l] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü
Yönetmeliği, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete, Atık Pil ve Akümülatörlerin
Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), m] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), n] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), o] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), p] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete, Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete, Ömrünü Tamamlamış
Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), r] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), s] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
13.01.2005 tarih ve 25699 sayılı Resmi Gazete, Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği ve 07.02.2009 tarih ve 27134 sayılı Resmi Gazete, Isınmadan
Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), t] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani
Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi
143
Gazete’de yayımlanan İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’ te Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇOB), u] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre kanununca alınması
gereken izin ve lisanslar hakkında yönetmelik, 16.08.2011 tarih ve 28027 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan Çevre kanununca alınması gereken izin ve lisanslar hakkında
yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ankara
[DAVIS] DAVIS, P.H. 1965–1985, Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol. 1–9,
Edinburgh University Press, Edinburgh
[DAVIS] DAVIS, P.H. et all 1988, Flora of Turkey and East Aegean Islands,
(Supplement), Vol. 10, Edinburg University Press, Edinburgh
[DEMIRSOY] DEMİRSOY, A. 1996, Amfibiler, Sürüngenler, Memeliler, Meteksan A.Ş.,
Ankara
[DEMIRSOY] DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası,
Meteksan A.Ş., Ankara
[DEPREM] T.C Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 06.03.2006 tarihli Resmi Gazete, Deprem
Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, Ankara
[DİE] Devlet İstatistik Ensitütüsü, 2004, 2004 Yılı Belediye Katı Atık İstatistikleri
Anketi, Ankara
[DSİ] Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2010, DSİ Resmi İnternet Sitesi
http://www.dsi.gov.tr , Ankara
[DMİ] T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 19752009, Diyarbakır (Ergani) Meteoroloji İstasyonu Verileri, Ankara
[DPT] T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, 2000, Taş ve Toprağa
Dayalı Ürünler Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu
[EKİM] EKİM, T. ve ark., 2000, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını
Koruma Derneği, Ankara
[EPA, a] U.S. Environmental Protection Agency, Resmi İnternet Sitesi
(http://www.epa.gov/ scram001/dispersion_alt.htm), A.B.D.
[EPA, b] U.S. Environmental Protection Agency, Office of Air and Radiation, Office of
Air Quality Planning and Standards, Ocak 1995, Compilation of Air Pollutant Emission
Factors, 13-2-3 Heavy construction Operations, Research Triangle Park, NC 27711,
A.B.D.
[GSM] 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete, İşyeri Açma ve Çalışma
Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ve 13.04.2007 tarih ve 26492 sayılı Resmi Gazete, İşyeri
Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik, Ankara
[GÜNER] GÜNER, A. ve ark., 2000, Flora of Turkey and East Aegean Islands,
(Supplement 2), Vol. 11, Edinburg University Press, Edinburgh/İngiltere
[İÇOM] T.C. Diyarbakır Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009, Diyarbakır İl
Çevre Durum Raporu, Diyarbakır
[İSİG] 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü, Ankara
[İŞK] T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi
Gazete, 4857 sayılı İş Kanunu, Ankara
[KAK] T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 11.07.2003 tarih ve 25165 sayılı Resmi Gazete,
4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu, Ankara
[KİZİROĞLU] KİZİROĞLU, İ. 2008, Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi, OGM Basımevi,
Ankara
144
[ROSELAAR] ROSELAAR, C.S. 1995, Songbirds of Turkey, Pica Press, U.K.
[TÇMB] Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği, TÇMB Resmi İnternet Sitesi,
http://www.tcma.org.tr
[THBB] Prof. Dr. Turhan Y. Erdoğan, Betonu Oluşturan Malzemeler-Çimentolar, Türkiye
Hazır Beton Birliği
[UHK] 06.05.1930 tarih ve 1489 sayılı Resmi Gazete, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha
Kanunu, Ankara
[USEPA] Compilation of Pollutant Emission Factor, Stationariy Point and Area Sources,
1995
[YAS] T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 23.12.1960 tarih ve 10688 sayılı Resmi
Gazete, 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun, Ankara
[YİĞİT] YİĞİT, N. ve ark., 2002, Çevresel Etki Değerlendirme “ÇED”, Kılavuz, Ankara
http://bioces.tubitak.gov.tr (Türkiye Taksonomik Tür Veri Tabanı - TÜBİTAK)
http://www.herb.gazi.edu.tr (Gazi Ü. Biyoloji Bölümü Herbaryumu Veri Tabanı)
http://www.tubitak.gov.tr/tubives/index.php (Türkiye Bitkileri Veri Servisi - TÜBİTAK)
145
YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ KAPSAMINDA ÇALIŞTIRILMASI TAAHHÜT
EDİLEN PERSONEL TABLOSU
Projenin Adı
Proje Sahibi
Projenin Mevkii
Yeterlik Belge No
Tebliğin İlgili Maddesi
Kapsamında
Çalıştırılacak Personel
Çevre Mühendisi
(Madde 5/1-a)
Mühendislik veya
mimarlık fakülteleri veya
fakülte veya akademi
veya dört yıllık yüksek
okul veya fen veya
edebiyat fakültelerinin
................ mezunu
personel
(Madde 5/1-b)
Rapor Koordinatörü
(Madde 5/1-c)
Madde 5/1-ç
Kapsamındaki Personeller
Ergani Çimento Fabrikası Modernizasyon Yatırımı
ve Kapasite Artırımı
Limak Çimento San. ve Tic. A.Ş.
Diyarbakır İli, Ergani İlçesi, Şirinevler Mahallesi
03
Adı-Soyadı
Mesleği
Sorumlu
Olduğu Bölüm,
Sayfa, bölüm,
ekler vb.
Erkan SEDEF
Çevre
Mühendisi
Bölüm I. ve II.
Mehtap DİLEK
Jeoloji
Mühendisi
Bölüm III.
Öznur TUĞCU
Peyzaj
Yüksek
Mimarı
Bölüm III.
Eyüp KAYA
İşletme
Tüm Bölümler
Hacer GEDELİ
Çevre
Mühendisi
Bölüm I. ve IV.
Hatice
ABDELAL
Çevre
Mühendisi
Bölüm I. ve IV.
Seda Fahriye
YAVAŞOĞLU
Çevre
Mühendisi
Tüm Bölümler
Ayşe BAYTIN
Maden
Mühendisi
Bölüm II
Burcu ÇİMEN
Biyolog
Bölüm III.
Betül YILMAZ
Çevre
Mühendisi
Bölüm I. ve IV.
Mehmet Ali
TUNÇ
Hidrojeoloji
Mühendisi
Bölüm III.
Volkan Mehmet
DENİZ
Çevre
Mühendisi
Bölüm I. ve III.
İmzası
146
147

ERGANİ ÇİMENTO FABRİKASI MODERNİZASYON YATIRIMI ve

Transkript

Benzer belgeler

STROCHEM 109 CAM TUĞLA YAPIŞTIRMA HARCI Ürün

TÇMB`den Haberler Bülteni - Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği

Basın Bilgi Notu - Türkiye`nin Mühendis Kızları

TÇMB`den Haberler Bülteni

ÇİMENTONUN HİDRATASYONU

Erdoğan-Barzani sazları eşliğinde Şiwan-Tatlıses