okul çağı çocukları

MAKALE
OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI
ve BESLENME SORUNLARI
*Dr. F. Serdar GÜREL
*Aile Hekimliği Uzmanı
16
Doğumdan itibaren davranışsal ve bilişsel gelişim beslenmeden dorudan
etkilenir. Yetersiz ve dengesiz beslenme çocuğun davranışlarını, okul başarısını
ve bilişsel gelişiminin tamamını etkiler (1, 2, 3, 4).
Literatür incelendiğinde okul beslenmesinde düzenlenme yapılmasının ve
öğrencilerin daha sağlıklı beslenmesinin en önemli gerekçesi öğrencilerin okula
öğrenmeye hazır olarak gelmeleri ve daha sonraki hayatlarında sağlıklı
beslenme tutumunu kazanmaları olduğu düşünülebilir.
Okulda verilen sağlık eğitimleri yaşam boyu sürecek sağlıklı beslenme
alışkanlıklarının oluşmasına önemli etkiler gösterir (5). Beslenme şekillerinin
'önlenebilir' hastalıklara ve erken ölümlere neden olması nedeni ile okullarda
beslenme eğitimi vermeleri önerilmektedir (1,6).
Amerika Birleşik Devletleri'nde 2000 yılı itibarı ile okul müfredatlarının
içinde bir beslenme eğitiminin entegrasyonu mecbur tutulmuştur (7). Bunun
nedeni sağlığa olumlu etkilerinin yanında beslenmenin zekaya ve öğrenme
yeteneğine de olumlu etkilerinin gösterilmiş olmasıdır (8).
Beslenme eğitimi ile ilgili rehberler sağlıklı beslenme davranışının tam olarak
geliştirilebilmesi için çok geniş önerileri içermektedirler. Bu öneriler arasında
bulunan okul yemekhanesinde dengeli ve sağlıklı yiyeceklerin verilmesinin
etkili sonuçlar verdiğini gösteren bilimsel araştırmalar vardır (9, 10-21).
Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3
Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları
Bu gün birçok ülkede insanlar sağlıklı beslenme
rehberlerinin önerdiklerinin çok dışında beslenmektedirler (22,23,24,25). Çocuklar ve adölesanlar çok
fazla yağ (özellikle doymuş yağ) ve tuz tüketirken, çok az
sebze, meyve ve kalsiyum almaktadırlar (26-30). Çocuklar aldıkları enerjinin %35'inden fazlasını yağdan almaktadırlar (26,29,30,31,32). Sadece çocukların %15'İ önerilen miktar olan %30 ve altında yağdan gelen enerji ile
beslenmektedirler (33). Çocukların yarısı gün içinde yağ,
şeker ve tuz dışında herhangi bir şey içermeyen sağlıksız
yiyecekleri atıştırmaktadırlar (34).
Yapılan araştırmalar çocukların sadece 3-4 porsiyon
yağsız sebze veya meyve tükettiğini göstermektedir
(35,36). Kız çocuklarının gerekli demir ve kalsiyum miktarlarını almaktan çok uzak bir beslenme şekline sahip
oldukları da ifade edilmektedir (27,30). Çocukların beslenme şekilleri kiçik yaşlardan başlayarak enerji olarak
yeterli olsa da esansiyel besinlerin yeterli alınımını
sağlamamaktadır (37). Çocukların beslenme şekilleri özellikle kalsiyum, demir ve çinko açısından yetersizlik
olabileceğini göstermektedir (38).
Sabah kahvaltısı yapan çocukların iş yapma
sürelerinin arttığı ve hafızalarının güçlendiği gösterilmiştir (39,40). Okula aç gelen öğrencilerin dikkat süreleri azalmıştır ve kahvaltı yapan arkadaşları kadar uzun
süre dikkatlerini toparlayamazlar. Öğretmenler beslenme ile ilgili olabilecek düşük dikkat süresi, uygunsuz sınıf
davranışları, huzursuzluk, hiperaktivite ve çocukların
beceri konusunda düşük düzeylere inmelerinden
giderek daha fazla şikayet etmektedirler (41).
Çocuklar ve adölesanlar yağın ve kolesterolün zararlı
olduğunu bilmekle beraber hangi yiyeceklerin gerçek
anlamda yağlı, yüksek kolesterol içerikli, yüksek tuzlu
veya yüksek lif içerikli olduğu konusunda bilgileri yoktur
(34,42,43,44). Çocukların iyi beslenmenin gerekliliği
konusunda bilgileri olmakla beraber hangi yiyeceklerin
kendileri için iyi olduğunu seçebilme konusunda
becerileri ve istekleri yoktur (45,46).
Çocuklarda sağlık, büyüme ve zeka gelişimine
beslenmenin etkisi çeşitli faktörler üzerinden gerçekleşmektedir. Bu faktörler temel olarak yetersiz beslenme,
fazla beslenme ve düzensiz beslenme ve bunların etkileri şeklinde incelenebilir.
Okullarda verilecek beslenme eğitimi, gençlerin
sağlık, büyüme ve zeka gelişimini etkileyecek beslenme
şekillerinin geliştirilmesini sağlayabilir. Sağlıksız beslenmenin yetersiz beslenme, demir eksikliği anemisi, şiş-
manlık ve obezite gibi akut etkileri bulunmaktadır.
Çocukların Karşılaştıkları Beslenme ile İlgili
Sorunlar
A. Beslenmenin Yetersiz Olduğu Durumlar
Genel Olarak Yetersiz Beslenme
Orta derecede bir yetersiz beslenme bile çocukların
bilişsel gelişimlerinde ve okul başarılarında uzun süreli
etkiler yaratabilmektedir (47 yerine J Pediatr
Gastroenterol Nutr. 2006 Dec;43 Suppl 3:S8-12. Causes
of nutrition-related public health problems of preschool
children: available diet. Allen LH.). Kronik bir şekilde
yetersiz beslenen çocuklar, özellikle dil yeteneği gibi bazı
testlerde daha düşük notlar almaktadırlar (48). Çocuklar
aç kaldıklarında veya yetersiz beslendiklerinde
enfeksiyonlara karşı dirençleri azalmakta dolayısıyla da
diğer çocuklara kıyasla daha çabuk hastalanmakta,
dersleri kaçırmakta ve sınıfın gerisine düşmektedirler
(48). Bu çocuklar daha çabuk öfkelenip, konsantrasyon
güçlüğü çektikleri için öğrenmeleri zorlaşır ve enerjileri
daha düşük olduğu için de fiziksel aktiviteleri kısıtlıdır
(49). Amerika Birleşik Devletlerinde bir yıl içinde
milyonlarca çocuğun açlıkla karşı karşıya kalacağı tahmin
edilmektedir ancak açlığı tanımlayacak veya ölçecek
bilimsel ortak bir karara henüz varılamamıştır (50).
Sabah kahvaltısının atlanması çocukların problem
çözme becerisini olumsuz yönde etkilemektedir. Düşük
gelir seviyesinden gelen ilkokul öğrencilerinden “Okul
Sabah Kahvaltısı Programı”na katılanların katılmayanlara
oranla sınav sonuçları daha yüksek olduğu ve
devamsızlıklarının azaldığı bulunmuştur.
Gençlerde Yeterli Beslenmeyi Teşvik Eden
Stratejiler:
Gıda destek programların katılımının sağlanması (ör:
Okul Kahvaltı Programı, Okul Öğlen Yemeği Programı,
Yaz Gıda Programı ve Çocuk ve Erişkin Bakımı Gıda
Programı)
Veli ve bakıcılara topluma dayalı ilave yiyecek
programlarını önermek
Öğrencileri ve ailelerini sabah kahvaltısı yapmanın
önemi konusunda eğitmek
Demir Eksikliği Anemisi
Demir eksikliği anemisi en sık görülen anemi
sebebidir (51). Demir eksikliği vücudun, kanda oksijen
taşıyan hemoglobini üretme yeteneğini azaltır. Bu da
Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3
17
MAKALE
yorgunluğa, dikkat süresinin kısalmasına, çalışma
kapasitesinin azalmasına, enfeksiyonlara direncin
düşmesine ve bilişsel performansın azalmasına yol açar
(51,52). Okul çağındaki genç kızlar demir eksikliği
açısından büyük risk altındadır. İlkokul çağındaki
çocukların yaklaşık %1'inde ve 12-19 yaş arası ergenliğe
girmiş kız çocukların %2-4'ünde demir eksikliği anemisi
bulunmaktadır (53). Demir eksikliğini önlemek için
çocuklar ve adölesanlar demir ve demirin emilimini
kolaylaştıran C vitamini içeren gıdalardan yeterli
miktarlarda yemelidirler (51).
Kalsiyum Eksikliği
Kemikler yaklaşık 20 yaşlarında en yüksek mineral
dansitesine ulaşırlar ve yaklaşık 17 yaşına kadar kemik
yoğunluğu %90'lara ulaşır (54,55). Amerika Birleşik
Devletleri'nde (ABD) bulunan 10 milyon osteoporozlu
hastada her yıl yaklaşık 1,5 milyon kırık görülmektedir
(54). Uzmanlar kalsiyum tüketiminin bu şekilde devam
etmesi durumunda 2030 yılında ABD'deki osteoporozlu
hasta sayısının 40 milyona çıkacağını öngörmektedirler
(1). Kalsiyumun hangi yiyeceklerle sağlanabildiği ve bu
yiyeceklerin ne kadar tüketilmesi gerektiği konusunda
çocukların eğitim almaları bu açıdan önemlidir. Süt
ürünlerinin çok önemli kalsiyum kaynağı olmalarına
rağmen son 20 yılda süt ürünü tüketimi %40 oranında
düşmüştür (56). Bu oranın düşüşündeki en büyük
etkenlerden biri gazlı içeceklerin tüketiminin %300
oranında artmasıdır (56). Özellikle okullarda gazlı
içeceklerin tüketimlerini azaltılması süt ürünlerinin
tüketimini arttırabilir. Ayrıca okul yemekhanesinde süt
grubu gıdaların her öğünde tüketilmesi de çocukların
kalsiyum içeren yiyecekleri tüketmeye alışmalarını
sağlayabilir.
B. Beslenmenin Fazla Olduğu Durumlar
Diş Çürükleri
Diş çürükleri belki de tüm bu hastalıklar içinde en sık
karşılaşılanıdır (6, 57). 5-17 yaş arası gençlerin
%50,1'inde ve 17 yaşındaki gençlerin %84,4'ünde görülmektedir (58). Diş sorunları ve diş tedavileri nedeniyle her
yıl 50 milyon okul saati kaçırılmaktadır (59). Diş çürükleri
ilerleyicidir ve tedavi edilmezse akut enfeksiyonlara, ağrıya, pahalı tedavilere ve diş kayıplarına yol açar. Şeker tüketimi ile diş çürükleri arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır (59). Diş çürüklerini önlemek için çocuklar ve
adölesanlar flor içeren sular içmeli, florlu diş macunları
kullanmalı, düzenli olarak diş fırçalamalı, çürüklere dolgu
yapılmalı ve şeker tüketimi azaltılmalıdır (57).
Fazla Kilo ve Obezite
Fazla Kilo ve obezite çocuklar ve adölesanlar arasında
artmaktadır (60-64). Şişmanlığın 6-17 yaş çocuklar arasında görülme sıklığı, son 30 yılda iki katına çıkmıştır. Bu artış
özellikle 1970'lerin sonundan itibaren olmuştur. ABD'de
Yaklaşık 4,7 milyon (%11) 6-17 yaş arası çocuk ciddi şekilde şişmandır. Ülkemizde obezite 1990-2000 yılları
arasında artış göstermiş ve ortalama olarak 7-18 yaş grubu
çocukların %15'i obezdir (65). Gençlerdeki obezite
yüksek kan kolesterolü ve yüksek kan basıncı ile ilişkili ve
Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları
bazı çok obez gençler solunum hastalıkları, ortopedik
rahatsızlıklar ve hiperinsülinemi gibi ciddi sağlık sorunlarına sahiplerdir. Çocukluk ve adölesan çağı boyunca
şişman olmak yetişkinlikte karşılaşılan hastalıklarda artmaya neden olmaktadır. Dahası, obez çocuklar ve adölesanlar sıklıkla yaşıtları tarafından dışlanıyorlar ve yetişkinler tarafından ayrıma uğruyorlar. Bu durum onlarda
psikolojik strese, vücut imaj algısının bozulmasına ve
kendilerine olan saygının azalmasına yol açıyor.
Obeziteyi önlemek ve azaltmak için fiziksel aktivite artışı
ve uygun kalori alımı önerilmektedir. CDC'nin okullar ve
toplum için sağlık programı gençlerde fiziksel aktiviteyi
artırma yolları önermektedir (66).
C. Beslenme Şeklinin Bozuk Olduğu Durumlar
Uygunsuz Sebze ve Meyve Tüketimi
Beslenme önerilerinde sebze ve meyve tüketiminin
en az 5 porsiyon olması gerektiği ifade edilmesine karşın
yapılan araştırmalar çocukların sadece %3'ünün 3 porsiyondan daha fazla sebze ve meyve tükettiğini göstermektedir (1). Özellikle erkek çocuklarında müdahalelere rağmen sebze tüketimi artmamaktadır (67).
Vejetaryen Beslenme
Vejetaryen beslenme şekilleri eğer doğru düzenlenirse zararsız olabilirler (1). Hem vejetaryen ve hem de
vejetaryen olmayan beslenme şekilleri zararlı ve yararlı
olma potansiyeline sahiptirler (68). Vejetaryenlerin karşılaşacakları beslenme sorunları arasında enerji, protein,
vitamin B12, D vitamini, kalsiyum ve bakır eksiklikleri
vardır.
Güvenilir Olmayan Kilo Verme Yöntemleri
Pek çok kişi güvenilir olmayan kilo verme yöntemlerini denemektedir. Çok uzun süreler yiyecek alımını
kısıtlamak büyüme ve cinsel gelişim geriliğine neden
olmaktadır (69). Bir çalışmada, diyet yapan veya
kilosunu sorun eden genç kızlarda sigaraya başlama
yaşının daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Başka bir
çalışmada ise pek çok lise öğrencisi kızın sigarayı bir iştah
azaltma ve kilo verme yöntemi olarak kullandıklarını ortaya koymuştur (70). Çocuklar arasında bile kilo vermek
için çok zararlı olabilecek yöntemler denendiği rapor
edilmiştir (71,72). Bazı rekabete dayanan sporları veya
dansları yapan gençlerde güvenilir olmayan kilo kontrol
metotları daha sık görülmektedir (73). 810. sınıflardaki
çocukları içeren ulusal bir araştırmada, çocukların
%32'sinin öğün atladığını, %22'sinin aç gezdiğini, %7'sinin
ilaç aldığını, %5'inin yemeklerden sonra kustuğunu ve
%3'ünün kilo kaybetmek için laksatif (müshil) kullandığını
ortaya koymuştur (34). Çocuklar ve adölesanlar güvenilir
olmayan kilo kaybı yöntemlerinin tehlikelerini ve sağlıklı
bir kiloyu korumanın yollarını öğrenmelidir. Bilişsel
yaklaşım çocukların sadece kilo vermelerini değil aynı
zamanda daha sağlıklı bir vücut algısı geliştirmelerini de
sağlar (74). Zayıf olmakla ilgili önyargılar yıkılmalı ve
gençlerin sağlıklı bir vücut imajı geliştirmeleri
sağlanmalıdır (75).
Yeme Bozuklukları
Yeme bozuklukları (ör: anorexia nervosa ve bulimia
nervosa) yeme davranışı ile ilgili aşırı rahatsızlıkların
bulunduğu psikolojik bozukluklardır. Anorexia nervosa
kişinin normal bir vücut kilosuna sahip olmayı reddettiği;
bulimia nervosa ise tekrarlayan ataklar halinde aşırı
yemek yenilmesini takiben kişinin kendisini kusmaya
zorladığı bir hastalıktır (76). Yeme bozuklukları genellikle
adölesan çağında başlar ve %90 kızlarda görülür (76).
Anorexia nervosa ve bulimia nervosa adölesan ve genç
erişkin kadınların %3'ünü etkileyebilmektedir ve anorexia
nervosa insidansı son yıllarda artış göstermektedir (76).
Normal yeme düzeni olan adölesanlara kıyasla, yeme
bozuklukları olanların özsaygılarında azalma, olumsuz
vücut imajı, yetersizlik duygusu, anksiyete, sosyal
disfonksiyon, depresyon ve huysuzluk daha sık
görülmektedir (77). Yeme bozuklukları psikiyatrik
hastalıklar başta olmak pek çok ciddi komplikasyona
neden olmaktadır (78). Yeme bozukluğu olan kişiler
acilen tıbbi ve psikolojik tedavi almalıdır.
KAYNAKLAR:
1.
American Academy of Pediatrics, School Health Policy and Practice, 6th edition,
ISBN: 1-58110-094-9, Chapter 7, Nutrition, Dietary Practices and School
Food Service Programs, 145- 165.
2.
Schoenthaler SJ, Bier ID, Young K, Nichols D, Jansenns S: The effect of vitaminmineral supplementation on the intelligence of American schoolchildren: a
randomized, double-blind placebo controled trial. J Altern Complement Med
2000, 6(1):19-29.
3.
Schoenthaler SJ, Bier ID: The effect of vitamin-mineral supplementation on
juvenile delinquency among American school-children: a randomized,
double-blind placebo-controlled trial. J Altern Complement Med 2000,
6(1):7-17.
4.
Benton D, Ruffin MP, Lassel T, Nabb S, Messaoudi M, Vinoy S, Desor D, Lang V:
The delivery rate of dietary carbohydrates affects improve dietary habits, school
attention and social behaviour among students in a lower secondary school.
Psychopharmacology 2003, 166:86-90.
Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3
19
MAKALE
5.
Pinki Sahota, Mary C J Rudolf, Rachael Dixey, Andrew J Hill, Julian H Barth,
Janet Cade. Evaluation of implementation and effect of primary school based
intervention to reduce risk factors for obesity BMJ 2001;323:1027 ( 3
November )
6.
Public Health Service. Healthy people 2000: national health promotion and
disease prevention objectives. Full report, with commentary. Washington, DC:
US Department of Health and Human Services, Public Health Service, 1991.
DHHS publication no. (PHS) 91-50212.
7.
Mandell RJ, ed. The strategic plan for nutrition education: promoting healthy
eating habits for our children. Washington, DC: US Department of Agriculture,
Food and Nutrition Service, Nutrition and Technical Services Division, 1993.
8.
Lawrence J Whalley, Helen C Fox, Klaus W Wahle, John M Starr and Ian J Deary
Cognitive aging, childhood intelligence, and the use of food supplements:
1,2,3
possible involvement of n3 fatty acids American Journal of Clinical Nutrition,
Vol. 80, No. 6, 1650-1657, December 2004
9.
Osganian SK, Hoelscher DM, Zive M, Mitchell PD, Snyder P, Webber LS,
Maintenance of effects of the eat smart school food service program: results
from the CATCH-ON study. Health Educ Behav. 2003 Aug;30(4):418-33
10. American Cancer Society. Changing the course: a manual for school
foodservice providers. Atlanta: American Cancer Society, 1990.
11. American Heart Association. Lower fat and cholesterol easily and economically
with Healthy School Lunch. Dallas, TX: American Heart Association, 1992.
12. Ellison RC, Capper AL, Goldberg RJ, Witschi JC, Stare FJ. The environmental
component: changing school food service to promote cardiovascular health.
Health Educ Q 1989; 16(2):285-97.
13. Gregoire MB, Sneed J. Standards for nutrition integrity. Sch Food Serv Res Rev
1994;18(2):106-11.
14. Nicklas TA, Forcier JE, Farris RP, Hunter SM, Webber LS, Berenson GS. Heart
Smart School Lunch Program: a vehicle for cardiovascular health promotion.
Am J Health Promotion 1989; 4(2):91-100.
15. Nicklas TA, Stone E, Montgomery D, et al. Meeting the dietary goals for school
meals by the year 2000: The CATCH Eat Smart school nutrition program. J
Health Educ 1994; 25(5):299-307.
16. Raizman DJ, Montgomery DH, Osganian SK, et al. CATCH: food service
program process evaluation in a multicenter trial. Health Educ Q 1994 ;(suppl
2):S51-S71.
17. School Food Service Foundation. The healthy E.D.G.E. in schools: eating,
dietary guidelines and education. Sch Food Serv J 1991; 45(3 suppl):1-21.
18. Simons-Morton BG, Parcel GS, Baranowski T, Forthofer R, O'Hara NM.
Promoting physical activity and a healthful diet among children: results of a
school-based intervention study. Am J Public Health 1991;81(8):986-91.
19. Himes JH, Ring K, Gittelsohn J, Cunningham-Sabo L, Weber J, Thompson J,
Harnack L, Suchindran C. Links Impact of the Pathways intervention on dietary
intakes of American Indian schoolchildren. Prev Med. 2003 Dec;37(6 Pt
2):S55-61.
20. US Department of Agriculture. Building for the future: nutrition guidance for the
child nutrition programs. Washington, DC: US Department of Agriculture,
Food and Nutrition Service, 1992.
26. Devaney BL, Gordon AR, Burghardt JA. Dietary intakes of students. Am J Clin
Nutr 1995; 61(1 suppl):205S-212S.
27. Alaimo K, McDowell MA, Briefel RR, et al. Dietary intake of vitamins,
minerals, and fiber of persons ages 2 months and over in the United States:
third National Health and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91.
Hyattsville, MD: US Department of Health and Human Services, Public
Health Service, CDC, 1994. (Advance data from vital and health statistics;
no. 258.) DHHS publication no. (PHS) 95-1250.
28. Kann L, Warren CW, Harris WA, et al. Youth risk behavior surveillance -United States, 1993. MMWR 1995; 44(SS-1):1-56.
29. McDowell MA, Briefel RR, Alaimo K, et al. Energy and macronutrient intakes
of persons ages 2 months and over in the United States: third National Health
and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91. Hyattsville, MD: US
Department of Health and Human Services, Public Health Service, CDC,
1994. (Advance data from vital and health statistics; no. 255.) DHHS
publication no. (PHS) 95-1250.
30. Tippett KS, Mickle SJ, Goldman JD, et al. Food and nutrient intakes by
individuals in the United States, 1 day, 1989-91. Beltsville, MD: US
Department of Agriculture, Agricultural Research Service, Beltsville Human
Nutrition Research Center, 1995. Nationwide Food Surveys report no. 91-2.
31. Royo-Bordonada MA, Gorgojo L, Martin-Moreno JM, Spanish children's
diet: compliance with nutrient and food intake guidelines. Eur J Clin Nutr.
2003 Aug;57(8):930-9
32. Munoz KA, Krebs-Smith SM, Ballard-Barbash R, Food intakes of US children
and adolescents compared with recommendations. Pediatrics. 1997
Sep;100(3 Pt 1):323-9
33. Lewis CJ, Crane NT, Moore BJ, Hubbard VS. Healthy People 2000: report on
the 1994 nutrition progress review. Nutr Today 1994; 29(6):6-14.
34. American School Health Association, Association for the Advancement of
Health Education, and the Society for Public Health Education. The National
Adolescent Student Health Survey: a report on the health of America's youth.
Oakland, CA: Third Party Publishing, 1989.
35. Hampl JS, Taylor CA, Johnston CS. Intakes of vitamin C, vegetables and fruits:
which schoolchildren are at risk? J Am Coll Nutr. 1999 Dec;18(6):582-90.
36. Krebs-Smith SM, Cook DA, Subar AF, Cleveland L, Friday J, Kahle LL. Fruit
and vegetable intakes of children and adolescents in the United States. Arch
Pediatr Adolesc Med 1996; 150:81-6.
37. Takyi EE Nutritional status and nutrient intake of preschool children in
northern Ghana. East Afr Med J. 1999 Sep;76(9):510-5.
38. Cruz JA Dietary habits and nutritional status in adolescents over Europe-Southern Europe. Eur J Clin Nutr. 2000 Mar;54 Suppl 1:S29-35.
39. Muthayya S, Thomas T, Srinivasan K, Consumption of a mid-morning snack
improves memory but not attention in school children. Physiol Behav. 2006
Oct 31; [Epub ahead of print]
21. Whitaker RC, Wright JA, Finch AJ, Psaty BM. An environmental intervention to
reduce dietary fat in school lunches. Pediatrics 1993; 91(6):1107-11.
40. Benton D, Jarvis M. The role of breakfast and a mid-morning snack on the
ability of children to concentrate at school Physiol Behav. 2006 Oct 30; [Epub
ahead of print]
22. Sofi F, Innocenti G, Dini C, Low adherence of a clinically healthy Italian
population to nutritional recommendations for primary prevention of chronic
diseases. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2006 Sep;16(6):436-44. Epub 2006
Jan
41. Siega-Riz AM, Popkin BM, Carson T. Trends in breakfast consumption for
children in the United States from 1965-1991. Am J Clin Nutr.
1998;67(suppl):748-756.
23. Barbagallo CM, Cavera G, Sapienza M, Nutritional characteristics of a rural
Southern Italy population: the Ventimiglia di Sicilia Project. J Am Coll Nutr.
2002 Dec;21(6):523-9
24. Nasreddine L, Hwalla N, Sibai A, Food consumption patterns in an adult urban
population in Beirut, Lebanon Public Health Nutr. 2006 Apr;9(2):194-203
20
25. Tur JA, Romaguera D, Pons A. Food consumption patterns in a
mediterranean region: does the mediterranean diet still exist? Ann Nutr
Metab. 2004;48(3):193-201. Epub 2004 Jul
Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3
42. Moreno NP, Denk JP, Roberts JK, An approach to improving science
knowledge about energy balance and nutrition among elementary- and
middle-school students. Cell Biol Educ. 2004 Summer;3(2):122-30.
43. Murphy AS, Youatt JP, Hoerr SL, Sawyer CA, Andrews SL. Nutrition education
needs and learning preferences of Michigan students in grades 5, 8, and 11.
J Sch Health 1994; 64(7):273-8.
Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları
44. Resnicow K, Reinhardt J. What do children know about fat, fiber, and
cholesterol? A survey of 5,116 primary and secondary school students. J Nutr
Educ 1991; 23(2):65-71.
45. Peltzer K. Nutrition knowledge and food choice among black students in South
Africa. Cent Afr J Med. 2002 Jan-Feb;48(1-2):4-8.
46. Story M, Resnick MD. Adolescents' views on food and nutrition. J Nutr Educ
1986; 18(4):188-92.
47. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006 Dec;43 Suppl 3:S8-12. Causes of nutritionrelated public health problems of preschool children: available diet. Allen LH.
61. Kelishadi R. Childhood Overweight, Obesity, and the Metabolic Syndrome in
Developing Countries. Epidemiol Rev. 2007
62. Ogden CL, Carroll MD, Curtin LR, McDowell MA, Tabak CJ, Flegal KM.
Prevalence of Overweight and Obesity in the United States, 1999-2004.
JAMA. 2006;295:15491555. doi: 10.1001/jama.295.13.1549.
63. Tremblay MS, Katzmarzyk PT, Willms JD. Temporal trends in overweight and
obesity in Canada, 1981-1996. Int J Obes Relat Metab Disord.
2002;26:538543. doi: 10.1038/sj.ijo.0801923.
48. Hinton AW, Heimindinger J, Foerster SB. Position of the American Dietetic
Association: domestic hunger and inadequate access to food. J Am Diet Assoc
1990;90(10):1437-41.
64. Venn AJ, Thomson RJ, Schmidt MD, Cleland VJ, Curry BA, Gennat HC, Dwyer
T. Overweight and obesity from childhood to adulthood: a follow-up of
participants in the 1985 Australian Schools Health and Fitness Survey. The
Medical journal of Australia. 2007;186:458-460.
49. Troccoli KB. Eat to learn, learn to eat: the link between nutrition and learning in
children. Washington, DC: National Health/Education Consortium, 1993.
(National Health/Education Consortium occasional paper no. 7.)
65. Atabek ME, Pirgon O, Kurtoglu S. Prevalence of metabolic syndrome in obese
Turkish children and adolescents. Diabetes Res Clin Pract. 2006
Jun;72(3):315-21. Epub 2005 Dec.
50. Food Research and Action Center. Community Childhood Hunger
Identification Project: a survey of childhood hunger in the United States.
Washington, DC: Food Research and Action Center, 1991.
66. CDC. Guidelines for school and community health programs to promote
physical activity among youth. MMWR (in press).
51. Public Health Service. The Surgeon General's report on nutrition and health.
Washington, DC: US Department of Health and Human Services, Public Health
Service, 1988. DHHS publication no. (PHS) 88-50210.
52. Pollitt E. Iron deficiency and cognitive function. Annu Rev Nutr 1993;13:52137.
53. Dallman PR, Looker AC, Carroll M, Johnson CL. Influence of age on laboratory
criteria for the diagnosis of iron deficiency and iron deficiency anemia in infants
and children. In: Hallburg L, ed. Proceedings of the symposium on iron
nutrition in health and disease. London: John Libbey & Co. (in press).
54. Golden NH. Osteoporosis Prevention: a pediatric challenge. Arch Pediatr
Adolesc Med. 2000; 154:542-543.
67. Perry CL, Bishop DB, Taylor G, et al. Changing fruit and vegetable
consumption among children: the 5-a-Day Power Plus Program in St. Paul,
Minnesota. Am J Public Health. 1998;88:603-609.
68. American Dietetic Association Web Site. Available at:
http://www.eatright.org/
69. Lifshitz F, Moses N. Nutritional dwarfing: growth, dieting, and fear of obesity.
J Am Coll Nutr 1988;7(5):367-76.
70. Tomeo CA, Field AE, Berkey CS, Colditz GA, Frazier AL.Weight concerns,
weight control behaviors, and smoking initiation. Pediatrics. 1999 Oct;104(4
Pt 1):918-24.
71. Maloney MJ, McGuire J, Daniels SR, Specker B. Dieting behavior and eating
attitudes in children. Pediatrics 1989;84(3):482-9.
55. Bonjour JP, Thientz G, Buchs B, Slosman D, Rizzoli R. Critical years and stages of
puberty for spinal and femoral bone mass accumulation during adolescence. J
Clin Endocrinol Metab. 1991;7:555-563.
72. Mellin LM. Responding to disordered eating in children and adolescents.
Nutr News 1988;51(2):5-7.
56. Calvadini C, Siega-Riz AM, Popkin BM. US adolescent food intake trends from
1965 to 1996. Arch Dis Child. 2000;83:18-24.
73. Beals KA, Manore MM. The prevalence and consequences of subclinical
eating disorders in female athletes. Int J Sport Nutr 1994;4:175-95.
57. Edelstein BL, Douglass CW, Dispelling the myth that 50 percent of US school
children have never had a cavity. Public Health Rep. 1995;110:522-530.
74. Barton SB, Walker LL, Lambert G, Cognitive change in obese adolescents
losing weight. Obes Res. 2004 Feb;12(2):313-9.
58. Crockett SJ, Mullis RM, Perry CL. Parent nutrition education: a conceptual
model. J Sch Health 1988; 58(2):53-7.
75. Collins ME. Promoting healthy body image through the comprehensive
school health program. J Health Educ 1991;22(5):297- 302.
59. Hearn MD, Bigelow C, Nader PR, et al. Involving families in cardiovascular
health promotion: the CATCH Feasibility Study. J Health Educ 1992; 23(1):2231.
76. American Psychiatric Association Task Force on DSM-IV. Diagnostic and
statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American
Psychiatric Association, 1994.
60. CDC. Prevalence of overweight among adolescents -- United States, 1988-91.
MMWR 1994;43(44):818-21.
77. Trowbridge F, Collins B. Measuring dietary behaviors among adolescents.
Public Health Rep 1993;108(suppl 1):37-41.
78. Herzog DB, Copeland PM. Eating disorders. N Engl J Med
1985;313(5):295-303.
Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3
21