elfa metal`de faalġyet tabanlı malġyet muhasebe sġstemġnġn

,
Çankaya Üniversitesi
Endüstri Mühendisliği
ELFA METAL’DE FAALĠYET
TABANLI MALĠYET
MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN
KURULMASI
EMREM SULTAN ER-FATMA ÖZGE YILDIRIM
Çankaya Üniversitesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü
ġEREF BEYANNAMESĠ
Sunmakta olduğumuz bu raporun belirtilen kısımları haricinde, tamamen kendi eserimiz
olduğunu beyan ederiz.
Tarih: 06.02.2011
Grup üyelerinin adları ve soyadları
Ġmzalar
Emrem Sultan ER
_____________________
Fatma Özge YILDIRIM
_____________________
ii
ÖZET
ELFA METAL’DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET
MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI
Emrem Sultan ER, Fatma Özge YILDIRIM
Endüstri Mühendisliği Bölümü
Ocak 2011, 56 Sayfa
Projemiz Çankaya Üniversitesi ile Ostim iĢbirliği ile yürütülen çalıĢmanın bir parçasıdır.
Projemizin amacı, maliyet muhasebesi sistemindeki eksiklikleri gidererek küçük ve orta
büyüklükteki iĢletmelerde verimliliği arttırma amacı taĢımaktadır. Çoğu iĢletmelerin maliyet
muhasebesi baĢarılı yapılmamakta ve doğru maliyet değerleri tespit edilememektedir. Bu
nedenlerden dolayı iĢletmelerin kar, zarar ve ürün maliyet hesaplarında yanlıĢlıklar ortaya
çıkmaktadır.
Bu projenin çalıĢmaları, öncelikli olarak Elfa Metal‟in mevcut maliyet muhasebe sistemi
incelenmesiyle baĢlayıp, ardından problemin belirlenmesiyle ve belirlenen probleme yönelik
yapılan çalıĢmalarla devam etmektedir. Firma yöneticilerinin verdiği önceliklerinden yola
çıkarak maliyet muhasebe sisteminin iyileĢtirilmesi ve üretim iĢlemlerinin (kaynaklı imalat ve
boyama) birim fiyatlarının tam olarak belirlenmesi için çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu çalıĢmaların
sonunda tutarlı bir maliyet hesaplamasına sahip olacak olan firma ürün maliyetini daha iyi bir
Ģekilde belirleyebilir. Bu iyileĢtirme, firmanın daha bilinçli hareket etmesini sağlayarak
rekabet avantajı sağlayacaktır.
Raporumuza iĢletme hakkında genel bilgi verilerek baĢlandı. Firmanın ürünleri, tedarik
sistemi, üretim sistemi anlatılarak devam edilmiĢ ve mevcut sistem detaylı bir Ģekilde
incelenerek, problemin aksaklıkları ve problem belirlenmiĢ, firmaya uygun maliyet muhasebe
sistemi seçilmiĢ ve taslak model oluĢturulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Maliyet Muhasebe Sistemi, Birim Maliyet, Direkt Maliyet, Endirekt
Maliyet, Maliyet Dağıtımı.
iii
ABSTRACT
IMPLEMANTATION OF ACTIVITY BASED COSTING
SYSTEM IN ELFA METAL
Emrem Sultan ER, Fatma Özge YILDIRIM
Department of Industrial Engineering
January 2011, 56 Pages
The project is part of the study that was conducted in cooperation with Ostim with Çankaya
University. Aim of project is reducing lacks in cost accounting to increase productivity in
middle or small size firms. Many firms‟ cost accounting is made inaccurately and true value
of unit cost can‟t be determined. Because of it, cost, profit, selling price and calculations
include some errors.
In this Project, making an examination cost accounting of Elfa Metal, defining the problem,
symptoms and according to this problem studies go on. Based on managers‟ priorities, studies
are made about improving cost accounting and calculating unit cost of products accurately in
welding and painting departments. At the end of studies, firm can determine product costs
better. Thanks to these improvements, firm can act in a more informed. Also improvements in
cost accounting provide a competitive advantage. Report starts with giving information about
the firm.
In this project, general information about the company, products, supply chain, production
were given. Moreover, current cost accounting system was analyzed. By the light of this,
symptoms and problem were determined. Finally, appropriate cost accounting system was
selected and model was developed.
Keywords: Cost Accounting System, Unit Cost, Direct Cost, Indirect Cost, Cost Allocation.
iv
ĠÇĠNDEKĠLER
ġEREF BEYANNAMESĠ ......................................................................................................... ĠĠ
ÖZET ........................................................................................................................................ ĠĠĠ
ABSTRACT ............................................................................................................................. ĠV
ĠÇĠNDEKĠLER .......................................................................................................................... V
ġEKĠLLER LĠSTESĠ.................................................................................................................. 1
TABLOLAR LĠSTESĠ ............................................................................................................... 2
1. BÖLÜM ................................................................................................................................. 3
GĠRĠġ ......................................................................................................................................... 3
2.BÖLÜM .................................................................................................................................. 5
FĠRMA HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER ............................................................................... 5
2.1 ÜRETĠM SĠSTEMĠ ................................................................................................................ 6
2.2 MALZEME TAġIMA SĠSTEMĠ ............................................................................................... 7
2.3 TEDARĠK ZĠNCĠRĠ YÖNETĠMĠ .............................................................................................. 8
3.BÖLÜM ................................................................................................................................ 10
MĠKRO SĠSTEM ANALĠZĠ .................................................................................................... 10
3.1 ELFA METAL‟ĠN MEVCUT MALĠYET SĠSTEMĠ .................................................................. 10
3.2 BULGULAR ...................................................................................................................... 11
3.3 PROBLEMĠN TANĠMĠ ......................................................................................................... 11
3.4 HEDEFLERĠMĠZ ................................................................................................................ 11
3.5 KRĠTĠK BAġARI FAKTÖRLERĠ ........................................................................................... 12
4. BÖLÜM ............................................................................................................................... 13
LĠTERATÜR ARAġTIRMASI................................................................................................ 13
4.1 ELFA ĠÇĠN ÖNERĠLEN MALĠYET HESAPLAMA YÖNTEMĠ: FAALĠYET TABANLI MALĠYET
SĠSTEMĠ ................................................................................................................................. 13
v
4.2 FAALĠYET TABANLI MALĠYET SĠSTEMĠNĠN UYGULANMASI ............................................. 14
4.3 ELFA METAL‟ĠN DĠREKT VE ENDĠREKT MALĠYETLERĠ .................................................... 15
4.4 KONTROL EDĠLEBĠLEN VE EDĠLEMEYEN FAKTÖRLER ..................................................... 17
4.5 MODEL ............................................................................................................................ 18
4.6 RĠSK ANALĠZĠ .................................................................................................................. 24
5. BÖLÜM ............................................................................................................................... 25
ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ...................................................................................................... 25
5.1 OYUNCAK VERĠLERLE YAPILAN ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ................................................. 25
5.2 FAALĠYET KATSAYILARININ BELĠRLENMESĠ .................................................................... 29
5.3 FAALĠYET MALĠYETLERĠNĠN HESAPLANMASI .................................................................. 31
5.4 DAĞITIM ORANLARININ HESAPLANMASI......................................................................... 33
5.5 DĠRSEK KM‟NĠN BĠRĠM MALĠYETĠNĠN HESAPLANMASI ................................................... 38
6. BÖLÜM ............................................................................................................................... 39
KARAR DESTEK SĠSTEMĠ .................................................................................................. 39
BÖLÜM 7 ................................................................................................................................ 46
SONUÇ .................................................................................................................................... 46
REFERANSLAR……………………………………………………………………………..47
EKLER ..................................................................................................................................... 48
vi
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil 1 Üretim AkıĢ ġeması ............................................................................................. 7
ġekil 2 Tedarik Zinciri ...................................................................................................... 9
ġekil 3 Faaliyet Tabanlı Maliyet Sisteminin Uygulanması ............................................ 15
ġekil 4 Faaliyet Havuzları ve Tahsisi Bazlar.................................................................. 19
ġekil 5 Dirsek KM .......................................................................................................... 26
ġekil 6 Ana Menü ........................................................................................................... 40
ġekil 7 MüĢteriler Ekranı ................................................................................................ 41
ġekil 8 Hidromek Ürün Listesi Ekranı ........................................................................... 42
ġekil 9 Dirsek KM için Direkt Maliyet Ekranı............................................................... 43
ġekil 10 Dirsek Km Malzeme Listesi Ekranı ................................................................. 44
ġekil 11 Dirsek KM Direkt ĠĢçi Maliyeti ....................................................................... 45
1
TABLOLAR LĠSTESĠ
Tablo 1 Direkt/Endirekt Maliyetlerin ve DeğiĢken/Sabit Maliyetlerin Sınıflandırılması
........................................................................................................................................ 17
Tablo 2 Elfa Metal‟in Endirekt Maliyet Kalemleri ........................................................ 20
Tablo 3 Dirsek KM için Direkt Malzeme Maliyeti ........................................................ 26
Tablo 4 Dirsek KM için Direkt ĠĢçilik Maliyeti ............................................................. 27
Tablo 5 Dirsek KM için Direkt Elektrik Maliyeti .......................................................... 28
Tablo 6 Dirsek Km‟nin Direkt Maliyeti ......................................................................... 29
Tablo 7 Faaliyet Katsayıları Tablosu ............................................................................. 30
Tablo 8 Maliyet kalemlerinin Toplam Maliyetleri ......................................................... 31
Tablo 9 Dirsek KM için Harcanan ĠĢçilik ve Makine Süresi ......................................... 34
2
1. BÖLÜM
GĠRĠġ
Bu proje Ostim Sanayi Bölgesi‟ndeki orta ve küçük ölçekli iĢletmelerin ilerlemesi için
yapılan bir anlaĢma kapsamındadır.
Bu proje kapsamında, Elfa Metal‟in maliyet muhasebesindeki eksiklikleri gidermek
amacıyla maliyet muhasebe sistemini yenilenmesi üzerine çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu
raporda Elfa Metal hakkında genel bilgiler verilmiĢ, mevcut maliyet hesaplama sistemi
anlatılmıĢ, problem tanımlanmıĢ, buna bağlı bulgular, kritik baĢarı faktörleri,
amaçlarımız açıklanmıĢtır. Problemin matematiksel formülü oluĢturulmuĢtur.
ÇalıĢmamız, Elfa Metal Fabrikası için düzgün bir maliyet muhasebe sistemi kurmayı
hedeflemiĢtir. Bunun sonucunda firmanın düzensiz olan maliyet muhasebe sistemini
iyileĢtirmiĢ olacağız. Raporumuz yedi bölümden oluĢmaktadır.
Ġlk bölümde, raporumuzun içeriği hakkında bilgi verilmiĢtir.
Ġkinci bölümde, Elfa Metal hakkında genel bilgiler, üretim sistemi, tedarik zinciri
yönetimi, malzeme taĢıma yönetimi ayrıntılı Ģekilde anlatılmıĢtır.
Üçüncü bölümde, mikro sistem analizi altında, mevcut maliyet sistemi hakkında bilgi
verilmiĢtir. Bunun sonucunda problemimiz tanımlanmıĢtır ve buna bağlı olarak
problemin belirtileri, kritik baĢarı faktörleri ve amaçlarımız belirlenmiĢtir.
Dördüncü bölümde, literatür araĢtırması yapılmıĢ ve bunun sonucunda problemimize en
uygun maliyet muhasebe sistemi seçilmiĢtir. Diğer sistemlerle özellikleri karĢılaĢtırılıp,
neden bu sistemi seçtiğimiz detaylı bir Ģekilde anlatılmıĢtır. Buna bağlı olarak yeni
maliyet muhasebe sistemimizin matematiksel model kurulmuĢtur. Faaliyet tabanlı
3
maliyet sisteminin ilk basamağı olan direkt ve endirekt maliyetlerin ayrılması firmamıza
uygun olarak yapılmıĢ olup direkt ve endirekt maliyetler sınıflandırılmıĢtır. Daha sonra
kontrol edilebilir ve kontrol edilemeyen faktörler belirlenmiĢ, sistemin risk analizi
yapılmıĢtır. Faaliyet tabanlı maliyet sistemine göre aktiviteler ve aktivite havuzları
oluĢturulmuĢtur.
Bununla
birlikte,
Elfa
Metal‟in
endirekt
maliyet
kalemleri
gösterilmiĢtir.
BeĢinci bölümde, çözüm metodolojisi ve oyuncak verilerle sistemimizin uygulanması
açıklanmıĢtır.
Altıncı bölüm Karar Destek Sistemi‟ni içermektedir. Bu bölümde model ve sistem
arasındaki bağlantıyı kuracak bir veritabanı oluĢturulmuĢtur. Bu sistem Visual Studio,
MS Access programları kullanılarak bilgisayara aktarılmıĢtır.
Son olarak ise sonuç bölümü yazılarak raporda yapılanlar özetlenmiĢtir.
4
2.BÖLÜM
FĠRMA HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER
Elfa Metal Makine Sanayi Ticaret Ltd. ġti. (Elfa Metal) 1980 yılında Ostim Organize
Sanayi Bölgesinde güç panelleri ve metal mutfak dolapları üretmek için kurulmuĢtur.
Elfa Metal, metal parçaların iĢlenmesi ve montajı konusunda 45 kiĢilik çalıĢan
kadrosuyla profesyonelleĢmiĢ olup günümüzde Hidromek baĢta olmak üzere birçok
firma için çeĢitli metal parçalar üretmektedir.
Elfa Metal, farklı metal parçaları hammadde olarak kullanmakta ve farklı süreçlerden
sonra bu parçaları farklı ara ürünlere çevirmektedir. Firmada hammadde olarak, metal
levhalar, borular, miller, somunlar, cıvatalar ve sarf malzemeler kullanılmaktadır. Bu
hammaddeler lazer kesim, büküm, talaĢlı imalat, kaynak ve boya süreçlerinden
geçirilmekte ve müĢteri ihtiyaçlarına göre farklı ürünler üretilmektedir. Bu ürünlere
örnek olarak ekskavatör parçaları, kazıcı-yükleyici parçaları, traktör parçaları, jeneratör
kabinleri ve makine parçaları verilebilir. Firma üretimini atölye tipi üretim ortamında
gerçekleĢtirmekte ve üretim sistemine bağlı olarak süreç yerleşim planında
çalıĢmaktadır.
Elfa Metal sipariĢ üzerine çalıĢan bir firma olduğu için hammadde tedariklerini
sipariĢlere göre yapmaktadır. Bu da stok maliyetini en aza indirmektedir. Firmada
kullanılan hammaddeler üretimi etkileme durumlarına göre iki ana gruba ayrılmıĢtır.
Üretimi direkt olarak etkileyen hammaddeler kritik hammaddeler, üretimi endirekt
olarak etkileyen hammaddeler ise genel hammaddeler olarak sınıflandırılmıĢtır. Firmada
kritik hammaddeler için stok seviyeleri belirlenmiĢ olup, malzemenin stok miktarı kritik
seviyenin altına düĢtüğü zaman sipariĢ verilmektedir. Üretimi endirekt olarak etkileyen
hammaddeler müĢteri sipariĢlerine göre temin edilmektedir.
5
2.1 Üretim Sistemi
Elfa Metal de beĢ ayrı üretim departmanı bulunmaktadır. Bunlar, Laser Kesim
Departmanı, Büküm Departmanı, TalaĢlı Ġmalat Departmanı, Kaynak Departmanı ve
son olarak Boya Departmanı‟dır. Ürün akıĢları ve üretim planlama Üretim Planlama
Departmanı tarafından yapılıp, üretim departmanlarına gönderilir. Firmada üretim,
müĢteriden sipariĢ alındıktan sonra hammaddelerin tedarikçilerden tedarik edilmesiyle
baĢlamaktadır. Firmanın üretim akıĢ Ģeması ġekil 1‟de görülmektedir. Ürünlerin dizaynı
müĢteriler tarafından Elfa Metal‟e gönderilir. Alınan metal saclar ilk önce Laser Kesim
Departmanı‟na gelir, saclar kalınlıklarına göre burada sınıflandırılırlar ve sacların
partiler halinde kesim iĢlemi yapılır. Kesimi yapılan saclar ara ürün Ģeklinde
depolanırlar. Çünkü, firmada çekme sistemi uygulanmaktadır. Çekme sistemine göre bir
sonraki istasyon ara ürünü kendi üretim planına, hızına, miktarına ve zamanına göre
stoktan çeker. Daha sonra üretim akıĢına göre parçalar bir sonraki istasyona (bükme,
talaĢlı imalat, kaynak) geçer. Ġkinci istasyon olan bükme departmanında parçalar teknik
resime uygun Ģekilde bükülürler. TalaĢlı Ġmalat Departmanı‟nda parçalara öğütme,
tornalama ve delme iĢlemleri uygulanabilmektedir. Sonraki istasyon olan kaynak
bölümünde, ürünün bütün alt parçaları kaynaklı montaj yapılarak birleĢtirilmekte ve ana
ürün oluĢturulmaktadır. Son istasyon olan boya iĢleminden önce bütün parçalar Kalite
Kontrol Departmanı‟nda kalite kontrolden geçmektedir. Eğer üretimde bir hata tespit
edilirse ve bu hata giderilebilecek düzeyde ise ürün sisteme tekrardan gönderilir ve geri
iĢlemesi yapılır. Fakat, ürün tekrardan iĢlenebilecek düzeyde değil ise atık olarak
atılmaktadır. Boya Departmanı‟nda diğer departmanlara göre değiĢik bir sistem
uygulanmaktadır. Boya istasyonunda her gün farklı bir renk uygulanır. Bunlar sarı, mat
siyah ve parlak siyahtır. Boyahaneye gelen ürünün rengi o gün boyanan renk değil ise
ürün uygun gün gelene kadar bekler. Boya iĢlemi de tamamlandıktan sonra ürün
sevkiyata hazır hale gelir.
Elfa Metal‟de partiler halinde üretim sistemi uygulanmaktadır. Bu sisteme göre ürünler
partiler halinde iĢlenmekte ve istasyonlar arasındaki transferleri partiler halinde
gerçekleĢmektedir.
6
Sipariş
Hammadde
CNC Laser
Kesim
Ara Stok
Bükme
Talaşlı
İmalat
Talaşlı
İmalat
Kaynak
Kaynak
Evet
Kaynak
Kalite
Kontrol
Red
Geri
İşleme
Kabul
Hayır
Boya
Atık
Son Ürün
Müşteri
ġekil 1 Üretim AkıĢ ġeması
2.2 Malzeme TaĢıma Sistemi
Fabrikada malzemelerin taĢınması için çeĢitli taĢıma ekipmanları kullanılmaktadır.
Bunlar raf sistemi, palet, kasa, forklift aracı, asansör ve vinçlerdir. Saclar kalınlıklarına
göre raf sisteminde saklanır. Sacların taĢınması forkliftler tarafından sağlanmaktadır.
ĠĢlem sırasında ve sonunda ara ürün ve son ürünler kutular içinde paletler üzerine
7
konulur. Bu palet ve kasalar departmanlar arası taĢımada kullanılır. Vinçler ise
ağırlıkları fazla olan kaynak iĢlemi görmüĢ ara ürünlerin kaynak kabinleri arasında
taĢımada kullanılır. Asansör de raflardan malzeme alımında fayda sağlamaktadır.
2.3 Tedarik Zinciri Yönetimi
Bildiğimiz üzere, tedarik zinciri yönetimi değiĢen pazar koĢullarında doğru ürünü,
doğru zamanda ve doğru yere minimum maliyetle teslim etmeyi hedeflemiĢtir. Elfa
Metal‟de bu sistem müĢterinin, talebini teknik resmiyle birlikte firmaya yollamasıyla
baĢlar. Talep alındıktan sonra buna bağlı olarak ham maddeleri araĢtırılır, iĢlem süreleri
saptanır ve maliyet hesaplaması yapılarak müĢteriye geri dönülür. MüĢteri tarafından
kabul edilirse, hammaddeler Elfa Metal‟in tedarikçilerinden sağlanır. Firmanın
tedarikçileri Hidromek, Balıkçıoğlu Metal, As Metal, Bilen Çelik, Sömel Metal,
Demirbüken Metal, MK Hidromekanik, Aca Metal, ve Ankara Alüminyum‟dur. Tedarik
edilen hammaddeler fabrikaya geldiğinde üretim baĢlar ve son ürünler ilgili müĢterilere
teslim edilir. Tedarik zinciri ġekil 2 de gösterilmektedir.
8
Hidromek
Balıkçıoğlu Metal
Bilen Çelik
Sömel Metal
SĠPARĠġ
TEDARĠKÇĠLERĠ
Demirbüken Metal
Ankara Aluminyum
Aca Metal
As Metal
ÜRETĠM
SATIġLAR
YURTĠÇĠ MÜġTERĠLER
Hidromek
Ulusoy
Erkunt
YURTDIġI MÜġTERĠLER
Areva
Tridelta
ġekil 2 Tedarik Zinciri
9
3.BÖLÜM
MĠKRO SĠSTEM ANALĠZĠ
3.1 Elfa Metal’in Mevcut Maliyet Sistemi
Bu bölümde Elfa Metal‟in mevcut maliyet sistemi anlatılmıĢtır.
 Elfa Metal direkt ve endirekt maliyetleri ayrı ayrı hesaplamamaktadır. Bütün
maliyetler tek bir havuzda toplanmaktadır.
 Direkt maliyetler ürünlere iĢçilik saati baz alınarak dağıtılmaktadır.
 Endirekt maliyetler, direkt maliyetlerin %20 si alınarak hesaplanmaktadır.
 Ürünün birim maliyeti o ürünün direkt maliyetlerine endirekt maliyetinin
eklenmesiyle bulunmaktadır.
Ürünün Birim Maliyeti=DM + DĠS + 0.2 * (DM + DĠS)
(Denk. 1)
 Ürünün satıĢ fiyatı ürünün birim maliyetinin üzerine %10 kar eklenmesiyle
hesaplanmaktadır.
Ürünün SatıĢ Fiyatı=DM + DĠS + 0.2 * (DM+DĠS) + 0.1*(1.2 * (DM+DĠS))
DM: Direkt Malzeme Maliyeti
DĠS: Direkt ĠĢçilik Maliyeti
10
(Denk. 2)
3.2 Bulgular
Firma yöneticilerinin görüĢleri ve yapılan gözlemler doğrultusunda problemin belirtileri
Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir;
 Direkt ve endirekt maliyetlerin sınıflandırılmaması,
 Kaynak ve boya bölümlerinde düzgün maliyet hesabı yapılamaması,
 Endirekt maliyetleri hesaplamak için kullanılan oranın güvenilir olmaması,
 Zaman analizlerinin eksikliği ve buna bağlı olarak birim iĢçilik maliyetinin
hesaplanamaması,
 Kalite problemlerinden doğan ekstra maliyetler,
 Hurda maliyetinin ve geri iĢleme maliyetinin birim maliyet hesabına
katılmamasıdır.
3.3 Problemin Tanimi
Bulgular ve Elfa Metal yöneticilerinin görüĢleri ıĢığında Elfa Metal‟de tespit edilen
problem Ģudur: Firma yanlıĢ bir maliyet hesaplama yöntemine sahip olduğu için birim
ürün maliyetini doğru olarak belirleyememektedir ve firmanın hesaplanan ürün
maliyetleri, gerçekleĢen maliyetten düĢük çıkmaktadır.
3.4 Hedeflerimiz
Projemizde baĢarmayı amaçladığımız hedefleri Ģöyle sırayabiliriz;
 Birim maliyetleri doğru bir Ģekilde hesaplamak,
 Firmada uygulayabileceğimiz en uygun maliyet muhasebe sistemini seçmek,
 Doğru ve modüler bir bilgisayar tabanlı maliyet muhasebe sistemi kurabilmek
11
3.5 Kritik BaĢarı Faktörleri
Bu projede hedeflerimize ulaĢabilmek için bazı kritik baĢarı faktörleri belirlenmiĢtir.
Bunlar aĢağıda maddelenmiĢtir;
 Direkt ve endirekt maliyetleri belirlemek,
 Kaynak ve boya bölümde meydana gelen ekstra maliyetleri tanımlamak,
 Derin bir literatür araĢtırması yapmak,
 Firmanın mevcut maliyet sisteminin detaylı bir Ģekilde analizini yapmak,
 Endirekt maliyetleri doğru bir Ģekilde ürünlere dağıtabilmek için uygun tahsisi
bazı belirlemek,
 Elfa Metal için en uygun maliyet muhasebe sistemine karar vermek.
12
4. BÖLÜM
LĠTERATÜR ARAġTIRMASI
4.1 Elfa Ġçin Önerilen Maliyet Hesaplama Yöntemi: Faaliyet
Tabanlı Maliyet Sistemi
Yapılan literatür araĢtırmaları sonucunda görüldü ki temel olarak üç çeĢit maliyet
sistemi vardır. Bunlar, iĢ-sipariĢ maliyet hesaplama sistemi, evre (safha) maliyet
hesaplama sistemi ve faaliyet tabanlı maliyet hesaplama sistemidir.
Faaliyet tabanlı maliyet hesaplama yöntemi ELFA için en uygun maliyet hesaplama
yöntemi
olarak
seçilmiĢtir.
Heitger(1992)
„in
Cost
Accounting
kitabındaki
araĢtırmalarımıza göre safha maliyet yönetiminin neden Elfa Metal firmasında
uygulayamayacağımızı
Ģu
açıklamalardan
anlayabiliriz.
Evre
(safha)
maliyet
yönteminde kütle halinde üretim olmalı, mal birimleri arasında standardizasyon olmalı,
belirli bir müĢterinin özel gereksinmelerine göre ayrıcalık taĢıyan birimler söz konusu
olmalı ve üretim safhaları arasında bir süreklilik gerekmektedir. Ancak, Elfa Metal
sipariĢ üstüne küçük partiler halinde çok çeĢitli ürünler üretmektedir. Bu da evre (safha)
maliyet sisteminin Elfa Metal için uygun bir sistem olmadığını göstermektedir.
Ġkinci olarak, Horngren(1997)‟nın Cost Accounting kitabından aldığımız bilgilere göre
faaliyet tabanlı maliyet sisteminde, üretimdeki endirekt maliyetler yüksek, ürün
çeĢitliliği fazla, faaliyetler çok ve üretim safhaları karıĢıktır. Faaliyete dayalı maliyet
sistemi, maliyet nesnesini etkileyen endirekt maliyetler direkt maliyetlere göre fazla
olduğunda kullanılmalıdır. Faaliyete dayalı maliyet sistemi, farklı faaliyetler için farklı
endirekt maliyet havuzları olan modern üretim sistemleri için daha uygundur. ELFA‟ da
geleneksel üretim yöntemleri kullanıldığı için ve maliyet nesnesine etki eden endirekt
maliyetler direkt maliyetlerden daha fazla olduğundan, ELFA için faaliyete dayalı
maliyet sistemi uygundur. Bütün bunların yanında, faaliyet tabanlı maliyet sistemi diğer
13
sistemlerden daha ayrıntılı ve hassas hesaplama tekniğine sahip olduğu için, firmanın
kar ve zarar durumları daha net bir Ģekilde gözlemlenebilir.
Son olarak iĢ sipariĢ maliyet hesaplama sistemi çeĢitli türde ve çoğu kez müĢterilerinin
özel istekleri ile verdikleri sipariĢler üzerine üretim yapan iĢletmelerde uygulanabilir.
Her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir.
Elfa Metal‟ de ürün çeĢitliliğinin fazla olması ve endirekt maliyetlerin iyi ayırt
edilemeyeceği sebepleri ile Elfa Metal için iĢ sipariĢ maliyet sistemi uygun değildir.
Yukarıda açıklanan sebepler nedeniyle faaliyet tabanlı maliyet sistemi; iĢ- sipariĢ
maliyet sistemi ve evre maliyet sistemiyle karĢılaĢtırıldığında, Elfa Metal için en uygun
maliyet hesaplama yöntemi olarak görülmektedir. Sonuç olarak, Elfa Metal için
faaliyete dayalı maliyet sistemi seçilmiĢtir.
4.2 Faaliyet Tabanlı Maliyet Sisteminin Uygulanması
Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi‟nin uygulanabilmesi için Horngren(2006)‟nın Cost
Accounting A Managerial Emphasis kitabında belirtilen adımların firma tarafından
izlenmesi gerekmektedir;
 Faaliyetlerin belirlenmesi
 Faaliyet havuzlarının belirlenmesi
 Faaliyet havuzlarının maliyetlerinin toplanması
 Faaliyet maliyetlerinin ürünlere dağıtılması
Bu sistem, ürünler ve faaliyetlerle ilgili veritabanı oluĢturan ve veritabanını koruyan bir
bilgi sistemidir. Faaliyet tabanlı maliyet sistemi aktivitelere göre maliyetleri tanımlar ve
çeĢitli maliyet sürücüleri kullanarak bu maliyetleri ürünlere dağıtır. Sürücüleri ürün
tüketimini yansıtır.
ġekil 3 de faaliyet tabanlı maliyet sisteminin uygulanmasını görebilirsiniz.
14
Kaynak
Sürücüleri
KAYNAKLAR
AKTĠVĠTELER
Faaliyet
Sürücüleri
BĠR
ÜRÜNÜN
MALĠYETĠ
ġekil 3 Faaliyetġekil
Tabanlı
Maliyet Sisteminin
Uygulanması
17: FTM‟nin
Uygulanması
(Garrison, Noreen, Managerial Accounting, McGraw-Hill)
4.3 Elfa Metal’in Direkt Ve Endirekt Maliyetleri
Bu bölümde Elfa Metal‟in maliyetleri direkt ve endirekt maliyetler Ģeklinde
sınıflandırılmıĢ ve bu maliyetler belirlenmiĢtir.
Direkt Maliyet: Elfa Metal‟de üretime doğrudan katılan maliyetler aĢağıda
açıklanmıĢtır:
Hammadde Maliyeti: Hammadde maliyeti Elfa Metal tarafından tedarikçilere üretimde
kullanılan hammaddeler karĢılığı ödenen paradır.
TaĢeron ĠĢlem Maliyeti: Elfa Metal‟de galvaniz kaplama iĢlemi taĢeron firmaya
yaptırılmaktadır. Bu iĢlem sonucunda taĢeron firmaya ödenen paradır.
Direkt ĠĢçilik Maliyeti: Üretime doğrudan katkısı olan iĢçilere ödenen maaĢtır.
ĠĢçilerin zorunlu sigorta giderleri bu maliyet içerisinde yer almaktadır.
Direkt Elektrik Maliyeti: Üretimde doğrudan kullanılan makinelerin harcamıĢ olduğu
elektrik maliyetidir.
Endirekt Maliyetler: Elfa Metal‟in endirekt maliyetleri aĢağıda açıklanmıĢtır:
Endirekt Elektrik, Su ve Doğal Gaz Maliyetleri: Bu maliyetler firmada elektrik, su
ve doğal gaz tüketimi sonucunda oluĢmaktadır.
Bakım Onarım Maliyeti: Bu maliyet üretimde kullanılan makine ve parçaların aylık ya
da yıllık bakımlarını içeren maliyettir.
15
TaĢıma Maliyeti: TaĢıma maliyeti, firmanın bünyesindeki araçların yakıt, sigorta ve
bakım masraflarını içermektedir.
Vergiler: Elfa Metal‟in ürettikleri ürün ve elde ettikleri gelir karĢılığında hükümete
ödedikleri paydır.
Kira: Elfa Metal‟in Ostim‟de kullandıkları tesis için tesis sahibine aylık ödedikleri
ücrettir.
Endirekt ĠĢçi Maliyeti: Bu maliyet üretime doğrudan katkısı olmayan çalıĢanlara
(sekreter, yönetici, muhasebeci, vs.) aylık ödenen maaĢtır.
Yemek, Ofis Harcamaları ve Temizlik Maliyetleri: Bu maliyetler, yemek
harcamaları, ofis harcamaları (kalem, kağıt, kartuĢ, vs.)
ve temizlik masraflarını
içermektedir.
ĠletiĢim Maliyetleri: Bu maliyet firmada iletiĢim için kullanılan telefon ve internete
aylık ödenen paradır.
Dağıtım Maliyetleri: Dağıtım maliyeti firmanın ürünleri, üretim noktasından satıĢ
noktasına getirene kadar yaptıkları masraflardır.
Reklam Maliyetleri: Reklam maliyetleri, firmanın kendi adını ve ürünlerini hedef
kitleye ulaĢtırmak için yapılan reklamlara ve ilanlara yaptıkları harcamalardır.
Sağlık Harcamaları: Firmada mesai saatleri içerisinde gerçekleĢen çeĢitli kazalar ve
yaralanmalar sonucu yapılan sağlık harcamalarıdır.
Aidat: Firmanın her ay kullandığı tesis karĢılığı ödediği katkı payı.
Temizlik: Firma da günlük yapılan temizlik iĢleri için yapılan harcamalardır.
Bu maliyetler değiĢken ve sabit maliyetler olarak Tablo 1 de sınıflandırılmıĢtır.
16
Tablo 1 Direkt/Endirekt Maliyetlerin ve DeğiĢken/Sabit Maliyetlerin
Sınıflandırılması
DĠREKT MALĠYET
D
E
Ğ
Ġ
ġ
K
E
N
S
A
B
Ġ
T
Hammadde Maliyeti
TaĢeron ĠĢlem Maliyeti
Direkt Elektrik Maliyeti
Direkt ĠĢçilik Maliyeti
ENDĠREKT MALĠYET
Elektrik, Su
Doğal Gaz
TaĢıma
Bakım-Onarım
ĠletiĢim
Kargo
Vergiler
Kira
Aidat
Endirekt ĠĢçilik
Yemek, Ofis Harcamaları
Reklam
Sağlık
Temizlik
4.4 Kontrol Edilebilen Ve Edilemeyen Faktörler
Kontrol edilebilen faktörler bir üretim veya servis sektöründe, yönetici tarafından
kontrol edilebilen, sistemde kontrol altına alınabilen faktörlerdir. Bunlar ürün, fiyat, yer
ve promosyonlar olabilir. Kontrol edilemeyen faktörler ise sistemde kontrol altına
alınamayan ve yöneticinin inisiyatifi dıĢında gerçekleĢen faktörlerdir. Bu faktörler
“çevresel faktörler” olarak adlandırılırlar. Çevresel faktörler siyasal faktörler, ekonomik
faktörler, sosyal faktörler, teknolojik faktörler, rekabet güç faktörleri ve düzenleyici güç
faktörleri gibi çeĢitli etkenleri içerir.
Elfa Metal için kontrol edilebilen ve edilemeyen faktörler aĢağıda sıralanmıĢtır:
Kontrol edilebilen faktörler;
 Yıllık üretim miktarları
 Üretim çeĢitliliği
 Üretim kalitesi
 Personel sayısı
 Hedef market
17
 Fiyat
 TaĢeronlar
 Promosyonlar
Kontrol edilemeyen faktörler;
 MüĢteri sipariĢi
 Alt yüklenici giderleri
 Hammadde kalitesi
 Hammadde maliyeti
 Endirekt üretim maliyetlerindeki değiĢim
 Vergi oranları
4.5 Model
ġimdiye kadar yapılan açıklamalar ıĢığında en uygun sistem olarak faaliyet tabanlı
maliyet sistemi seçilmiĢtir. Bu sistemin firmaya uygulanması için izlenecek yollar
detaylı bir Ģekilde açıklanmıĢtır. Bunların yanında sistemde yer alan kontrol edilebilir
ve kontrol edilemeyen faktörler belirlenmiĢ ve buna göre önlemler alınmıĢtır. Bu
bölümde ise sistemin matematiksel modeli hazırlanmıĢ ve model üzerinde çeĢitli
çalıĢmalar yapılmıĢtır. Ġlk olarak, faaliyet tabanlı maliyet sistemi için gerekli olan
faaliyetler belirlenmiĢ, faaliyetler için endirekt maliyet havuzları oluĢturulmuĢ ve bu
havuzlara en uygun tahsisi bazlar atanmıĢtır. ġekil 4‟de de görüldüğü üzere
sistemimizde dokuz tane faaliyet, dört tane faaliyet havuzu oluĢturulmuĢ ve her bir
havuz için de bir tane tahsisi baz atanmıĢtı.
18
Faaliyetler;
A1: Lazer Kesim Faaliyeti
A 2 : Bükme Faaliyeti
A 3 : Talaşlı Ġmalat Faaliyeti
A 4 : Kaynak Faaliyeti
A 5 : Boya Faaliyeti
A 6 : Yönetim Faaliyeti
A 7 : Paketleme Faaliyeti
A8 : Kalite Kontrol Faaliyeti
A 9 : Dağıtım Faaliyeti
Tahsisi Bazlar;
Makine Saati
Boyanan Yüzey Alanı (m2)
ĠĢçilik Saati
Ürün Miktarı
Lazer,
Bükme,
Talaşlı
İmalat,
Kaynak
Aktivitesi
Aktivitesi
Boyanan
Yüzey
Alanı
Makine
Saati
Paketleme,
Dağıtım
Aktivitesi
Yönetim,
Kalite
Boya
Aktivitesi
İşçilik
Saati
Ürün
Sayısı
Endirekt Maliyetler
Direkt Maliyetler
Direkt
Malzemeler
Direkt
İşçilik
Direkt Elektrik
ġekil 4 Faaliyet Havuzları ve Tahsisi
19
Endirekt Maliyet Kalemleri
Endirekt maliyet kalem numaraları k ile ifade edilmiĢtir. Örneğin, maliyet kalemi 1
elektrik harcamaları için atanmıĢtır. Maliyet kalemi 2 ise doğal gaz harcamalarını temsil
etmektedir. Hangi numaranın hangi endirekt maliyet kalemine atandığını Tablo 2 den
görebilirsiniz.
k
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Tablo 2 Elfa Metal’in Endirekt Maliyet Kalemleri
MALİYET KALEMLERİ
k
MALİYET KALEMLERİ
Elektrik
15 Seyahat Masrafları
Doğal Gaz
16 Ofis Harcamaları, Bilgisayar
Su
17 ĠletiĢim
Benzin
18 Ġnternet
Bakım Onarım
19 Kargo
Yemek
20 Vergiler
TaĢıma Masrafları
21 Banka Komisyonları
Sağlık Harcamaları
22 Sigorta Giderleri
Teknik MüĢavirlik Giderleri
23 Temizlik
DıĢarıdan Sağlanan Hizmetler
24 Amortisman
Kira
25 Endirekt ĠĢçi MaaĢları
Aidat
26 Finansman Giderleri
Paketleme Masrafları
27 Endirekt Malzemeler
Reklam
28 Diğer Giderler
Ġndeksler
i:
Ürün Tipi
i = 1, 2, ......, 2000
j:
Hammadde Tipi
j = 1, 2, ….., J
k: Endirekt Maliyet Kalem ÇeĢidi
k = 1, 2, …., 28
m: Faaliyet Havuzu
m = 1, 2, ...., 4
n: ĠĢçi ÇeĢidi
n = 1, 2, ....., 41
r: Makine ÇeĢidi
r = 1,2,……, 22
Firmanın makine ve personel listesi EKTE‟dir.
20
Parametreler
amk: k endirekt maliyet kaleminin m havuzu için katsayısı m= 1,2,3,4
Ck: k endirekt maliyet kaleminin toplam maliyeti
TICm: m maliyet havuzunun toplam endirekt maliyetleri
Mi: i ürünü için harcanan toplam makine zamanı
mi: Makine faaliyet havuzunun dağıtım oranı
Bi: i ürününün toplam boyanan yüzey alanı
bi: Boya faaliyet havuzunun dağıtım oranı
Li: i ürünü için harcanan toplam iĢçilik zamanı
li: Yönetim faaliyet havuzunun dağıtım oranı
pi: Paketleme ve dağıtım faaliyet havuzunun dağıtım oranı
Kir: i ürünü için r makinesinde harcanan makine süresi
UCi: i ürününün birim maliyeti
DLi: i ürünü için direkt iĢçilik maliyeti
DMi: i ürünü için direkt malzeme maliyeti
DEi: i ürünü için harcanan direkt elektrik maliyeti
PWir:i ürünü için kullanılan r makinesinin gücü
ICi: i ürününün endirekt maliyeti
Sin: i ürünü için n iĢçisinin harcadığı direkt iĢçilik saati
Rj: j hammaddesinin birim maliyeti
RMij: i ürünü için kullanılan j hammadde miktarı
CWn: n iĢçisinin saatlik ücreti
Qi: i ürününün aylık üretim miktarı
DC: Firmanın toplam direkt maliyeti
TCi: i ürününün aylık toplam maliyeti
TC: Firmanın aylık toplam maliyeti
21
k= 1,2,….,28
DE i
PWir * K ir
i=1, 2, ..., 2000 r=1, 2, ..., 22
(Denk. 3)
DLi
Sin *CWn
i=1, 2, ..., 2000 n=1, 2, ..., 41
(Denk. 4)
i=1, 2, ..., 2000 j=1, 2, ..., J
(Denk. 5)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 6)
DM i
RM ij * R j
2000
DC=
DLi
DM i
DE i
i=1
28
TICm
a mk *C k
m=1, 2, 3, 4
k=1, 2, ..., 28
(Denk. 7)
k=1
Qi * M i
mi
2000
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 8)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 9)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 10)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 11)
Qi * M i
i=1
Qi * Bi
bi
2000
Qi * Bi
i=1
li
Qi * Li
2000
Qi * Li
i=1
pi
Qi
2000
Qi
i=1
ICi
(TIC1 * mi ) (TIC 2 * bi ) (TIC3 *li ) (TIC 4 * p i )
Qi
UCi
(DLi
DM i
TCi
Qi * UCi
DE i ) ICi
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 12)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 13)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 14)
i=1, 2, ..., 2000
(Denk. 15)
2000
TC=
TCi
i=1
Yukarıda modelimizin indeksleri ve parametreleri tanımlanmıĢtır.
Denklem 3 bize i ürününün direkt elektrik maliyet hesaplamasını verir. Sonuç, i ürünün
iĢlendiği r makinenin gücü ile ürünün o r makinesindeki iĢlem süresinin çarpılmasıyla
bulunur.
Denklem 4 bize i ürününün direkt iĢçilik maliyet hesaplamasını verir. Sonuç, i ürünü
için harcanan toplam direkt iĢçilik saatiyle, o iĢçinin saatlik ücreti çarpılarak bulunur.
22
Denklem 5 ise i ürününün direkt malzeme maliyetini hesaplar. Bunun için, i ürünü için
harcanan j hammadde miktarı ile j hammaddesinin birim maliyeti çarpılır.
Denklem 6 ile firmanın toplam direkt maliyetleri bulunur. Her ürün için hesaplanan
direkt iĢçilik, direkt malzeme ve direkt elektrik maliyetleri toplanır.
Denklem 7 bize her bir endirekt maliyet havuzlarında yer alan faaliyetlerin endirekt
maliyetlerini verir. Bunun için, her endirekt maliyet kalemi kendi katsayısı ile çarpılarak
toplanır.
Denklem 8 makine faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, i
ürünü için harcanan toplam makine zamanıyla, i ürününün aylık toplam sipariĢ
miktarının çarpımının, firmanın aylık makine zamanına bölünmesiyle bulunur.
Denklem 9 boya faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, bir
tane i ürünün boyanan yüzey alanı ile i ürününün aylık toplam sipariĢ miktarının
çarpımının, firmanın aylık boyadığı toplam yüzey alanına bölünmesiyle bulunur.
Denklem 10 yönetim faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu
oran, i ürünü için harcanan toplam iĢçilik zamanı ile, i ürününün aylık toplam sipariĢ
miktarının çarpımının, firmanın aylık iĢçilik zamanına bölünmesiyle bulunur.
Denklem 11 paketleme ve dağıtım faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını
verir. Bu oran, i ürününün aylık toplam üretim miktarının, firmanın bir ayda ürettiği
toplam ürün sayısına bölünmesiyle bulunur.
Denklem 12 i ürününün endirekt maliyetinin hesaplanmasını verir. Bu maliyet, her bir
havuzun toplam maliyetleri ile o havuza ait dağıtım oranlarının çarpılıp toplanarak,
ürünün aylık üretim miktarına bölünmesiyle bulunur.
Denklem 13 ile ürünün bütün direkt ve endirekt maliyetlerini toplayarak birim
maliyetini buluruz.
Denklem 14 ile i ürününün aylık toplam maliyetini buluruz. Bunun için, i ürününün
aylık üretim miktarı ile i ürününün birim maliyeti çarpılır.
23
Son olarak denklem 15 firmanın aylık toplam maliyetini verir. Bunu bulabilmek için,
her ürünün aylık toplam maliyeti toplanır.
4.6 Risk Analizi
ÇalıĢmalarımız esnasında projemizin baĢarısını tehdit edebilecek unsurlar açığa
çıkmaktadır. Bunları saymak gerekirse, ilk olarak, firmanın kesim departmanı dıĢındaki
bölümler de sürekli güncellenen zaman analizlerinin olmayıĢıdır. Bunu ortadan
kaldırmak için düzenli olarak zaman analizi yapılmalı ve standart zamanlar
belirlenmelidir. Ġkinci olarak, direkt ve endirekt maliyetler tamamen ve açıkça
ayrılmalıdır. Ayrıca, dağıtım oranının doğruluğunun kesin olmayıĢı da bizim açımızdan
bir risktir. Bu riski ortadan kaldırabilmemiz için yeterli sayıda ve doğru bir Ģekilde veri
toplanmalı, zaman ölçümleri detaylı bir Ģekilde gözlenmeli ve buna bağlı olarak
endirekt maliyet havuzlarının maliyetleri doğru hesaplanmalıdır. Havuzlara uygun
olmayan dağıtım bazını atamakta ürün maliyetlerini hesaplamada yanlıĢlıklar
doğurabilir. Bu da projemizin baĢarısını önleyebilecek riskler arasındadır.
24
5. BÖLÜM
ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ
Bu bölümde çözüm metodolojisi Elfa Metal‟in gizlilik politikasından dolayı oyuncak
veriler kullanılarak uygulanmıĢtır. Hesaplamalar aĢağıda gösterildiği gibi MS Excel
kullanılarak yapılmıĢtır. Daha sonra bu veriler karar destek sistemine aktarılmıĢtır.
5.1 Oyuncak Verilerle Yapılan Çözüm Metodolojisi
Dördüncü bölümde anlatıldığı üzere, Elfa Metal için faaliyet tabanlı maliyet sistemi
seçilmiĢtir. Sistemin uygulanması detaylı Ģekilde anlatılmıĢ ve matematiksel model
oluĢturulmuĢtur. Bu bölümde ise, firmada ġekil 5‟te gösterilen dirsek KM ürünü için
tutulan oyuncak veriler ıĢığında birim maliyet hesaplaması yapılacaktır. Ürünün direkt
ve endirekt maliyetleri hesaplanmıĢ ve endirekt maliyetler ilgili faaliyet havuzlarına,
uygun katsayılar kullanılarak dağıtılmıĢtır.
Dördüncü bölümde değinildiği üzere, toplam maliyetler direkt ve endirekt maliyetleri
içerir. Direkt maliyetler ise direkt malzeme, direkt iĢçilik, taĢeron iĢçilik ve direkt
elektrik maliyetlerini içerir. AĢağıda yer alan Tablo 3, Tablo 4 ve Tablo 5‟te Dirsek KM
ürününün sırasıyla direkt malzeme, direkt iĢçilik ve direkt elektrik maliyetleri
hesaplanmıĢtır.
25
ġekil 5 Dirsek KM
Tablo 3 Dirsek KM için Direkt Malzeme Maliyeti
Hammadde
KÜTÜK
SAC( ST52)
KG fiyatı(TL)
1,8
1,35
4,9
ASTAR BOYA
6,2
SERTLEŞTİRİCİ
3,1
TİNER
SON BOYA
SERTLEŞTİRİCİ
TİNER
Dirsek KM için kullanılan
miktar (kg)
1,55
2,54
0,23
0,042
0,021
Hammadde
Maliyeti(TL)
2,79
3,429
1,127
0,2604
0,0651
0,107
0,082
0,052
0,8988
0,8364
0,2262
8,4
10,2
4,35
TOPLAM DİREKT MALZEME MALİYETİ (TL)
9,6329
Tablo 3 „de Dirsek KM‟nin hammaddeleri, hammaddelerinin kilogram fiyatları ve ürün
için kullanılan miktarları verilmiĢtir. Her bir hammaddenin maliyeti, birim fiyatı ile
kullanılan miktarı çarpılarak bulunmuĢtur. Daha sonra her bir hammaddenin maliyeti
26
toplanarak bir tane Dirsek KM ürünü için toplam direkt malzeme maliyeti
hesaplanmıĢtır.
Tablo 4 Dirsek KM için Direkt ĠĢçilik Maliyeti
İşçinin
1.
2.
3.
Saç Tutucu
Operasyonlar
Lazer
Matkap
Bükme
Kaynak
İşçi
Soner Narin
Hüseyin Ekin
Bayram Işık
Abdullah Satçelik
testere
Yüzey temizleme
Zımpara
Torna
Kaynak
Veysel Ekin
Veysel Ekin
Veysel Ekin
Refah Özcan
Abdullah Satçelik
Kenar düzeltme
Temizleme
Boyama
maskeleme
yıkama
Üçel Aydın
Üçel Aydın
İşcilik
Saatlik
süresi(dakika) Ücreti(TL)
2
5,45
2,28
2,9
3,13
1,08
2,75
3,75
İşçilik
Maliyeti(TL)
0,104333333
0,0981
0,1045
0,18125
4,9
2,9
0,3
7,4
2,8
2,29
2,29
2,29
5
3,75
0,187016667
0,110683333
0,01145
0,616666667
0,175
4
2
2,92
2,92
0,194666667
0,097333333
0,1
0,9
1,08
1,08
0,0018
0,0162
0,9
0,46
2,71
4,17
0,04065
0,03197
1
1
2,71
2,92
0,045166667
0,048666667
Dirsek Kısmı
son ürün
astar
boya
fırın
rütüş
Paketleme
Mücahit
Mücahit
Sebahattin
Dönmez
Harun Köroğlu
Engin Uluçay
Harun Karlı
ÜRÜNÜN TOPLAM İŞÇİLİK MALİYETİ
2,0654533
Tablo 4 „te Dirsek Km ürününün iĢlemleri, iĢçilerin isimleri, iĢçilik süreleri ve iĢçilerin
saatlik ücretleri verilmiĢtir. Buna bağlı olarak, saatlik ücretleri ile iĢçilik süreleri(dakika)
çarpılarak, her bir iĢçinin o ürün için dakikalık maliyetleri bulunmuĢtur. Bütün bunlar
toplanarak Dirsek KM‟nin toplam iĢçilik maliyeti elde edilmiĢtir.
27
Tablo 5 Dirsek KM için Direkt Elektrik Maliyeti
1.
Saç Tutucu
Lazer
Matkap
Bükme
Kaynak
2.
3.
Dirsek Kısmı
testere
Yüzey temizleme
Zımpara
Torna
Kaynak
Son Ürün
Kenar düzeltme
Temizleme
Boyama
maskeleme
yıkama
astar
boya
fırın
rütüş
Paketleme
Makine
Makine
gücü(kw/h) süre(dakika)
52,00
0,93
2,20
1,45
11,00
0,2
4,20
0,88
Harcanan
Elektrik
Miktarı(kw)
0,806
0,05316667
0,03666667
0,0616
Elektrik(TL)
0,001923653
0,000126891
8,75111E-05
0,000147019
3,20
13,50
3,20
22,00
4,20
2,9
1,96
0,3
2,4
0,88
0,15466667
0,441
0,016
0,88
0,0616
0,000369138
0,00105252
3,81867E-05
0,002100267
0,000147019
0,65
1,56
1,11
0,0169
4,03347E-05
0
0,9
0,98
0,46
39
0
Toplam Direkt Elektrik Maliyeti
0
0,002148
0,002338933
0,001097867
0,09308
0
0
0,1047
Üretime katılan her makinenin elektrik saati ayrıdır, bu sebeble üretime direkt katılan
elektriğin maliyeti hassas olarak hesaplanabilmektedir. Tablo 5 „de her bir operasyonda
kullanılan direkt makinelerin, güçleri kw/saat cinsinden verilmiĢtir. Bununla birlikte
makinelerin iĢlem süreleri dakika cinsinden tutulmuĢ olup, güçleri ile çarpılarak 60‟a
bölünmüĢtür. Böylelikle, makinelerin o iĢlemi gerçekleĢtirirken harcadıkları elektrik
miktarı bulunmuĢtur. Bu miktar da 1 kw/dk „nin maliyeti ( 0,00238 TL) ile çarpılarak o
makinenin direkt elektrik maliyeti hesaplanmıĢtır. Yalnız, boya bölümünün elektrik
hesabı, elektriğin birim maliyetinin ürünün o makinedeki iĢlem süresinin çarpılmasıyla
bulunur.
28
Tablo 6 Dirsek Km’nin Direkt Maliyeti
Dirsek KM'nin Toplam Direkt Malzeme Maliyeti
Dirsek KM'nin Toplam Direkt ĠĢçilik Maliyeti
Dirsek KM'nin Toplam Direkt Elektrik Maliyeti
TOPLAM DĠREKT MALĠYET
9,6329
2,0654533
0,1047
11,80 TL
Tablo 6 „da bütün direkt maliyetler toplanarak bir tane Dirsek KM ürünün toplam direkt
maliyeti bulunmuĢtur.
5.2 Faaliyet Katsayılarının Belirlenmesi
Faaliyet katsayısı, firmanın endirekt maliyet kalemleri ile faaliyet havuzları arasındaki
iliĢkiyi verir. Bizim sistemimizde her bir havuzun faaliyet katsayısı a1k, a2k, a3k ve
a4k‟dır. Bu katsayı 0< amk<1 aralığındadır. Eğer maliyet kalemi tamamen o havuzla
ilgili ise katsayı “1“ değerini alır, eğer tamamen ilgisiz ise katsayı “0” değerini alır.
Maliyet kalemi eğer birden fazla faaliyet havuzu ile ilgiliyse faaliyet katsayısı “0” ve
“1” den farklı bir değer almalıdır. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse; Aylık bakım
onarım masrafları makine havuzuna ve boyahane havuzuna Ģu Ģekilde dağıtılır. Makine
havuzundaki 4 makinenin bakım onarımı yapılırken boyahane de 1 makinenin bakım
onarımı yapılmaktadır. Böylelikle, bakım onarım katsayısı makine havuzu için 0,8
olurken boyahane için 0,2‟dir.
Tablo 7 „de maliyet kalemlerinin katsayıları teker teker dağıtılmıĢtır. Bir maliyet
kaleminin toplam maliyeti kendi katsayısı ile çarpılarak, toplam faaliyet maliyeti
bulunur. Elfa Metal için hazırlanan faaliyet katsayıları tablosu Tablo 7„ de verilmiĢtir.
29
Tablo 7 Faaliyet Katsayıları Tablosu
k
MALĠYET KALEMLERĠ
1
Elektrik (Endirekt)
Doğal Gaz
Su
Benzin
Bakım Onarım
Yemek
TaĢıma Masrafları
Sağlık Harcamaları
Teknik MüĢavirlik Giderleri
DıĢarıdan Sağlanan Hizmetler
Kira
Aidat
Paketleme Masrafları
Reklam
Seyahat Masrafları
Ofis Harcamaları, Bilgisayar
ĠletiĢim
Ġnternet
Kargo
Vergiler
Banka Komisyonları
Sigorta Giderleri
Temizlik
Amortisman
Endirekt ĠĢçi MaaĢları
Finansman Giderleri
Sarf Malzemeler
Diğer Giderler
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
k’ NIN
TOPLAM
MALĠYET
(Ci):
Makine
Faaliyeti
Katsayısı
(a1k)
Boya Faaliyeti
Katsayısı
(a2k)
Yönetim
Faaliyeti
Katsayısı
(a3k)
Paketleme ve Dağıtım
Faaliyet Katsayısı
(a4k)
C1
0
0
1
0
C2
0
0
1
0
C3
0
0
1
0
C4
0
0
0.25
0.75
C5
1
0
0
0
C6
0
0
1
0
C7
0
0
0
1
C8
0
0
1
0
C9
0
0
1
0
C10
0
0
1
0
C11
0
1
0
0
C12
0
0
1
1
C13
0
0
0
1
C14
0
0
1
0
C15
0
0
1
0
C16
0
0
1
0
C17
0
0
1
0
C18
0
0
1
0
C19
0
0
1
0
C20
0
0
1
0
C21
0
0
1
0
C22
0
0
1
0
C23
0
0
1
0
C24
0,99
0,01
0
0
C25
0
0
1
0
C26
0
0
1
0
0
0
1
0
C27
C28
30
5.3 Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması
Denklem 7 „ye göre havuzların toplam maliyetleri her bir maliyet kaleminin kendi
katsayısı ile çarpıldıktan sonra bütün kalemlerin toplanmasıyla bulunur.
28
TICm
a mk *Ck
k=1
Maliyet kalemlerinin toplam maliyetleri Tablo 8‟de ve ilgili katsayılar Tablo‟ da
verilmiĢtir. Bu iki tabloya göre faaliyetlerin toplam maliyetleri hesaplanır.
Tablo 8 Maliyet kalemlerinin Toplam Maliyetleri
k’nın Toplam
Maliyeti (TL)
(Ck):
782
1232,69
163,84
7345,78
2581,60
4086,46
2533,79
46,3
0
2568,14
2500
259,75
4356,06
0
0
1051,08
1197,54
23,58
93,6
83,15
363
19876
1.402,94
330.659,00
8600
6206,46
Makine
Havuzunun
Toplam
Maliyeti
(Ck x a1k)
0
0
0
0
2581,60
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
327.352,41
0
0
28
87.761,91
2712,76
TOTAL
487.705,43
Maliyet
Kalemleri
(k):
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Boya Havuzunun
Toplam Maliyeti
(Ck x a2k)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2500
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3.306,59
0
0
Yönetim
Havuzunun
Toplam Maliyeti
(Ck x a3k)
782
1232,69
163,84
1836,44
0
4086,46
0
46,3
0
2568,14
0
259,75
0
0
0
1051,08
1197,54
23,58
93,6
83,15
363
19876
1.402,94 TL
0
8600
6206,46
Paketleme ve
Dağıtım
Havuzunun
Toplam Maliyeti
(Ck x a3k)
0
0
0
5509,33
0
0
2533,79
0
0
0
0
0
4356,06
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
87.761,91
2712,76
0
0
329.934,01
5806,59
140347,6
12.399,18
27
31
Makine Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması
28
TIC1
a1k *Ck
k=1
TIC1
(782*0)+(1232,69* 0)+ (163,84*0) + (7345,78 * 0) + (2581,60 * 1) +...+ (2712,76 * 0)
TIC1
0 + 0 + 0 + 0 + 2581,60 +...+ 327.352,41 + ...+0
TIC1 = 329934,01 YTL olarak bulunur.
Boya Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması
28
TIC2
a 2k *Ck
k=1
TIC2 = (782 * 0) +...+ (2500 * 1)+...+ (330659 * 0,1)+...+ (2712,76 * 0)
TIC2 = 0 +...+ 2500 + ...+ 3306,59 + ...+ 0
TIC2 = 5806,59 YTL olarak bulunur.
Yönetim Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması
28
TIC3 =
a 3k *Ck
k=1
TIC3 = (782*1) + (1232,69 * 1) + (163,84*1) + (7345,78 * 0,25) + (2581,60 * 0) +...+ (2712,76 * 1)
TIC3 = 782 + 1232,69 + 163,84 + 1836,44 + ... + 2712,76
TIC3 = 140347,6 YTL olarak bulunur.
32
Paketleme ve Dağıtım Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması
28
TIC4
a 4k *Ck
k=1
TIC4 (782*0) +... + (7345,78 * 0,75) +..+ (2533,79 * 1) +...+ (4356,06 * 1) +...+ (2712,76 * 0)
TIC4 0+...+ 5509,33 +...+ 2533,79 +...+ 4356,06 +...+0
TIC4 12399,18 YTL olarak bulunur.
5.4 Dağıtım Oranlarının Hesaplanması
Bölüm 4.5‟te değinildiği üzere her bir havuz için bir tane dağıtım oranı belirlenmiĢtir.
Bunlar makine havuzu için makine saati, boya havuzu için boyanan yüzey alanı,
yönetim havuzu için iĢçilik saati ve son olarak paketleme ve dağıtım havuzu için ise
ürün miktarıdır. Bu bölümde Dirsek KM ürünü için her bir faaliyet havuzunun dağıtım
oranları hesaplanacaktır.
33
Tablo 9 Dirsek KM için Harcanan ĠĢçilik ve Makine Süresi
İşçi
Soner Narin
Hüseyin Ekin
Bayram Işık
Abdullah Satçelik
İşcilik
süresi(dakika)
2
5,45
2,28
2,9
Veysel Ekin
Veysel Ekin
Veysel Ekin
Refah Özcan
Abdullah Satçelik
4,9
2,9
0,3
7,4
2,8
2,9
1,96
0,3
2,4
0,88
4
2
1,56
1,11
Üçel Aydın
Üçel Aydın
Mücahit
Mücahit
Sebahattin Dönmez
Harun Köroğlu
0,1
0,9
0,9
0,46
Engin Uluçay
Harun Karlı
1
1
TOPLAM
41,29
Makine
süre(dakika)
0,93
1,45
0,2
0,88
0,9
0,98
0,46
39
55,91
Makine Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı
Bölüm 4.5 „te verilen denklem 8„e göre makine saati kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde
hesaplanmıĢtır. Tablo 9„da bir tane dirsek KM üretimi için harcanan toplam iĢçilik ve
makine zamanları dakika cinsinden verilmiĢtir.
34
mi
mi
i ürünü için harcanan aylık toplam makine zamanı
Fabrikada harcanan aylık toplam makine zamanı
QDirsek KM *M Dirsek KM
2000
Qi *Mi
i=1
QDirsek KM
Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı
M Dirsek KM
Dirsek KM için harcanan toplam makine zamanı
Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır.
Elfa Metal‟de aylık toplam makine saati (M dirsek KM) ise;
2 laser makinesi (2makine * 22gün * 24saat * 60dakika) = 63,360 dakika
2 bükme makinesi (2makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 21,120 dakika
15 talaşlı imalat ve el makineleri (15makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 158,400 dakika
3 kaynak makinesi (3makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 31,680 dakika
Elfa Metal de aylık toplam makine saati= (63,360 + 21,120 + 158,400 + 31,680)= 274,560 dakika
mDirsek KM
160 adet * 55,91 dak
274,560 dak
0,033 olarak bulunur.
Boya Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı
Bölüm 4.5 „de verilen denklem 9 „a göre boya yüzeyi kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde
hesaplanmıĢtır
bi
i ürünü için boyanan toplam yüzey alanı
Fabrikada aylık boyanan toplam yüzey alanları
35
bi
QDirsek KM *BDirsek KM
2000
Qi *Bi
i=1
Q Dirsek KM
Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı
BDirsek KM
Dirsek KM'nin boyanan toplam yüzey alanı (m2 )
Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır.
Elfa Metal‟de aylık boyanan toplam yüzey alanı (B dirsek KM) ise;
160 adet * 0,046079 m 2
2273,77 m 2
b Dirsek KM
0,0032 olarak bulunur.
Yönetim Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı
Bölüm 4.5„de verilen denklem 10 „e göre iĢçilik saati kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde
hesaplanmıĢtır. Tablo 9 „da bir tane dirsek KM üretimi için harcanan toplam iĢçilik
zamanları dakika cinsinden verilmiĢtir.
li
li =
i ürünü için harcanan aylık toplam iĢçilik zamanı
Fabrikada harcanan aylık toplam iĢçilik zamanı
Q Dirsek KM * L Dirsek KM
2000
Qi * Li
i=1
QDirsek KM
Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı
LDirsek KM
Dirsek KM için harcanan toplam işçilik zamanı
Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır.
Elfa Metal‟in aylık toplam çalıĢma zamanı 432,960 (41 x 22 x 8 x 60) dakika‟dır.
lDirsek KM
160 adet * 41,29 dakika
432,960 dakika
0,015 olarak bulunur.
36
Paketleme ve Dağıtım Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı
Bölüm 4.5 „de verilen denklem 11 „e göre paketleme ve dağıtım oranı aĢağıdaki Ģekilde
hesaplanmıĢtır.
pi
pi
Aylık üretilen (paketlenen ve dağıtılan) i ürünü miktarı
Fabrikada aylık toplam üretilen ve dağıtılan ürün miktarı
QDirsek KM
2000
Qi
i=1
Q Dirsek KM
Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı
Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır.
Elfa Metal‟de üretilen aylık ürün miktarı hesapların yapıldığı aralık ayı için 4074
adettir;
pDirsek KM
160 adet
4074 adet
0,033 olarak bulunur. .
37
5.5 Dirsek KM’nin Birim Maliyetinin Hesaplanması
Dirsek KM‟nin birim maliyeti denklem 12 ve 13 kullanılarak hesaplanmıĢtır.
ICi
(TIC1 *mi ) (TIC2 *bi ) (TIC3 *li ) (TIC 4 *pi )
Qi
ICDirsek KM
(TIC1 *m Dirsek KM ) (TIC2 *b Dirsek KM ) (TIC3 *lDirect KM ) (TIC4 *p Dirsek KM )
TIC1 =329.934,01
TIC2 =5806,59
TIC3 = 140347,6
TIC4 = 12399,18
m Dirsek KM = 0,033
b Dirsek KM = 0, 0032
lDirsek KM = 0,015
p Dirsek KM =0,033
[ ( 329.934,01 * 0,033) + (5806,59 * 0, 0032) + (140347,6* 0,015) + (12.399,18 * 0,033)]
= 83.8 TL olarak bulunur.
160
UCi = (DLi + DM i + DE i ) + ICi
ICDirsek KM =
UCDirsek KM = (DLDirsek KM + DM Dirsek KM + DE Dirsek KM ) + ICDirsek KM
DL Dirsek KM , DM Dirsek KM , DE Dirsek KM bölüm hesaplanmıĢtır.
DL Dirsek KM = 2,0654533 TL
DM Dirsek KM = 9,6329 TL
DE Dirsek KM = 0,1047 TL
ICDirsek KM = 83,8 TL
UCDirsek KM = 2,0654533 TL + 9,6329 TL+ 0,1047 TL + 83,8 TL
UCDirsek KM = 95 TL olarak bulunmuştur.
Firma Dirsek KM ürününün birim maliyetini 22TL olarak hesaplamaktadır. Bizim
bulduğumuz sonuç ile firmanın hesaplaması arasında %76 fark vardır. Faaliyet tabanlı
maliyet sisteminin sayesinde, firmanın maliyet hesaplama sırasında dikkate almadığı ve
ürünlere yansıtamadığı maliyetlerin yansıtılmıĢ olduğunu ve gerçek değerin 95TL
olması gerektiğini gözlemledik. Bunun fark edilmesi durumunda firmanın gerçek
maliyet üzerinden bir satıĢ fiyatı belirlemesine olanak sağlanacaktır. Ayrıca
verilerimizin gerçek olmaması ama gerçeğe yakın olması bizim gerçek maliyetimizin bu
civarda çıkacağını göstermektedir. Fakat doğrulama, geçerleme Ģuan elimizde yeterli
veri bulunmamasından dolayı yapılamamaktadır. Bu sistem 2. Dönem bütün verilerle
birlikte incelenerek doğrulama ve geçerleme yapılacaktır.
38
6. BÖLÜM
KARAR DESTEK SĠSTEMĠ
Karar destek sistemi etkileĢimli bir bilgisayar sistemi anlamına gelir. Bu sistem iĢ
amaçları için geniĢ veri tutulmasını sağlar. Destek karar sistemi alt veri tabanı ile
birlikte geniĢ veri kapsamıyla, insanların karar vermesini kolaylaĢtırır. Projemiz
kapsamında, sistemi kullanma amacımız yöneticilere kar analizi, fiyatlandırma gibi
konularda güvenilir kararlar aldırmayı sağlayıcı bir maliyet sistemi oluĢturmaktır. Elfa
Metal için en uygun maliyet sistemi faaliyet tabanlı maliyet sistemi olduğu için karar
destek sistemi faaliyet tabanlı maliyet sistemine dayanmaktadır. Karar destek sistemini
uygulayabilmek için Visual Studio programı kullanılmıĢtır. Kurulan veri tabanında
sadece bu proje için üç ürünün maliyet hesabı yapılmıĢtır. Bu ürünler Dirsek KM, Elek
ve Kondensatör‟dür. Sistem, ikinci yarıyılda tüm fabrikaya, bütün ürünler için
uygulanacaktır.
Karar destek sistemi aĢağıda ayrıntılı bir Ģekilde anlatılmaktadır.
39
ġekil 6 Ana Menü
Program açıldığında ana ekran ġekil 6‟da görüldüğü gibi kullanıcılarını ağırlıyor. Ana
ekran beĢ ana bölümden oluĢmaktadır. Bunlar;
“Firma Bilgileri”, “MüĢteriler”,
“ÇalıĢanlar”, “Genel Giderler” ve “Fiyatlandırma” butonlarıdır. Kullanıcı, “Firma
Bilgileri”ni seçtiği zaman firma hakkında bilgileri rahatlıkla görebilmektedir. Örneğin;
ġekil 7‟de görüldüğü gibi “MüĢteriler” bölümünde Elfa Metal‟in iki büyük müĢterisi
sunulmuĢtur. Bunlar “Hidromek” ve “Areva” „dır.
40
ġekil 7 MüĢteriler Ekranı
Kullanıcı Hidromek seçeneğini seçerse, ġekil 8‟deki ekran karĢısına gelecektir. Bu
ekranda Hidromek için üretilen ürünlerin listesini rahatlıkla görebilir. Projemizde
maliyet hesabının yapıldığı üç üründen ikisi Hidromek için üretilmektedir. Bunlar;
Dirsek KM ve Elek‟tir. Kullanıcı “Yeni Ürün” seçeneği ile yeni ürün ekleyebilir veya
mevcut ürün üzerinde güncelleme yapabilir.
41
ġekil 8 Hidromek Ürün Listesi Ekranı
ġekil 9 da görüldüğü üzere, mevcut ürünlerden birini seçerek ürün hakkında malzeme
listesini ve maliyetlerini, direkt iĢçi maliyetini, direkt elektrik maliyetini, ürünün birim
maliyetini ve ürün için dıĢarıya yaptırılan iĢlemler listesini görebilir. Bilgiler hakkında
güncellemeler yapılabilir. Bu listeler aynı zamanda baskı olarak alınabilir.
42
ġekil 9 Dirsek KM için Direkt Maliyet Ekranı
ġekil 10 daki gibi kullanıcı, Dirsek KM için malzeme listesini seçerse o ürünün
hammaddelerini, hammadde birim maliyetlerini, ürün için kullanılan hammadde
miktarlarını ve toplam hammadde maliyetlerini rahatça görebilir. Ayrıca bunlar
üzerinde ayrıntılı bir Ģekilde güncelleme yapabilir.
43
ġekil 10 Dirsek Km Malzeme Listesi Ekranı
ġekil 11 de görüldüğü gibi, eğer kullanıcı Dirsek Km ürünün iĢçilik sürelerini, iĢçilik
saatlik ücretlerini ve iĢçilik maliyetlerini görmek isterse Dirsek KM ürünü içerisindeki
listeden “Direkt ĠĢçi Maliyeti” seçeneğini seçmesi yeterli olacaktır.
44
ġekil 11 Dirsek KM Direkt ĠĢçi Maliyeti
Bu program Ģimdilik deneme amaçlı üç ürün üzerinde uygulanmıĢtır. Ġkinci dönemde,
firmanın tüm ürünleri bu programa dökülecektir. Ayrıca, programın tüm sayfaları rapora
eklenmemiĢtir fakat sunumda ayrıntılı bir Ģekilde incelenecektir.
45
BÖLÜM 7
SONUÇ
Rekabetin maksimum olduğu piyasadan geri kalmamak için, kar-zarar analizinin, piyasa
fiyatının belirlenmesinin doğru bir Ģekilde yapılmasının önemi büyüktür. Kàr analizinin
doğru sonuçlandırılabilmesi için birim maliyetin doğru bir Ģekilde hesaplanması gerekir.
Bundan dolayı maliyet muhasebesinin firmalar açısından değeri büyüktür.
Doğru
maliyet muhasebe sistemi, yöneticilerin kararlarını daha güvenilir bir Ģekilde almalarını
sağlar.
Sanayinin
ilerlemesi,
geliĢen
trendler
firmaların
maliyet
sistemini
etkileyebiliyor. Özellikle genel giderlerin tahsisinde sorunlar yaĢanmaktadır.
Projemizin amacı, Elfa Metal firmasına uygun, bilgisayar tabanlı, değiĢikliklere uyum
sağlayabilecek bir maliyet sistemi uygulamak ve bu sistemin sağlayacağı faydaları
firmaya aktarmak, bununla birlikte maliyet kalemlerini açığa çıkarmaktır.
Projemizin amaçlarını gerçekleĢtirebilmek için Elfa Metal firmasının mevcut sistemi
makro ve mikro açısından detaylı olarak analiz edildi. Makro sistem analizinde firma
hakkında genel bilgiler, üretim sistemi, malzeme taĢıma sistemi ve tedarik zinciri
hakkında bilgi verildi. Mikro sistem analizinde, Elfa Metal‟in mevcut maliyet sistemi,
probleme dair bulgularımız, problemimizin tanımı, kritik baĢarı faktörlerimiz,
amaçlarımız anlatıldı. Bununla birlikte literatür araĢtırması yapılarak firmada direkt ve
endirekt maliyetler sınıflandırıldı. Elfa Metal firmasına en uygun maliyet sistemi
seçildi. Seçilen sisteme göre faaliyetler belirtildi. Yeteri kadar veri toplandı ve
sistemimizin modeli oluĢturuldu. Risk analizi yapıldı. Kontrol edilebilir ve kontrol
edilemeyen faktörlerimiz belirtildi.
Son olarak bilgisayar tabanlı maliyet muhasebe sistemi kuruldu. Bu sistem, ileriki
zamanda gerçek verilerle uygulandığı zaman daha doğru sonuçlar verecektir.
Bu proje bizim için takım çalıĢmasının önemini gösterdi ve iĢ hayatımızda herhangi bir
maliyet projesinde cesaretle rol alabileceğimizi kanıtlamamızı sağladı.
46
REFERANSLAR
1. Garrison, N. Managerial Accounting. McGraw-Hill.
2. Heitger, O. &. (1992). Cost Accounting. South-Western.
3. Horngren, F. &. (1997). Cost Accounting. Prencite.
4. Horngren, T. e. (2006). Cost Accounting A Managerial Emphasis. New Jersey:
Pearson Prentice Hall.
5. Thompson, T. Management Accounting- Decision Management.
6. Alper Tunga ALKAN, Faaliyet Tabanlı Muhasebe Sistemi ve Bir Uygulama
7. Yakup Ü. & Hüseyin Ġ., Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve John Deere Örneği
8. Retrieved December 18,2010, from Web Site;
http://www.accountingformanagement.com/process_costing_system.htm
9. Retrieved December 20,2010, from Web Site;
http://accountlearning.blogspot.com/2010/10/advantages-and-disadvantages-ofjob.html
10. Retrieved November 15,2010, from Web Site;
www.elfametal.com.tr
47
EKLER
Makine Kodu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Makine İsmi
BYSPEED CNC LAZER KESİM
SİSTEMİ
BYSTAR CNC LAZER KESİM
SİSTEMİ(DÖNÜŞ AKSLI)
MATKAP /DRILLING MACHINE
MATKAP /DRILLING MACHINE
MATKAP /DRILLING MACHINE
CNC ABKANT TEZGAHI / CNC
ABKANT PRES
CNC ABKANT TEZGAHI / CNC
ABKANT PRES
CNC TORNA/ CNC LATHE
CNC TORNA/ CNC LATHE
CNC TORNA/ CNC LATHE
11
UNİVERSAL TORNA /
UNIVERSAL LATHE
12
UNİVERSAL TORNA /
UNIVERSAL LATHE
13
14
15
16
17
GAZALTI KAYNAK
MAKİNALARI / MIG WELDING
MACHINES
PUNCH/ PUNCH
EXANTRİK PRES/ EXANTRIC
PRESS (STAMPING)
FREZE / MILLING MACHINE
FREZE / MILLING MACHINE
18
GİYOTİN MAKAS/GUILLOTINE
SHEAR
19
GİYOTİN MAKAS /
GUILLOTINE SHEAR
20
MUHTELİF EL ALETLERİ
(TAŞLAMA, ZIMPARA
MAKİNASI)/ VARIOUS
HANDLING EQUIPMENT
21
22
PERÇİN VE SOMUN SIKMA
MAKİNALARI /RIVET & NUT
TIGHTEN MACHINES
ŞERİT TESTERE/ BANDSAW
48
Adı
Soyadı
1
Emel
ÖZCAN
2
5
Hasan
Cemil
Abdülmecit
Emre
DERELĠ
DĠKBASAN
KAYMAKÇI
MURAT
6
H.Levent
ÜNALAN
7
10
Harun
Cengiz
Bayram
Abdullah
KARLI
ÖZNAR
DĠKBASAN
BOZDAĞ
11
Ġhsan
GÜNEġ
12
Fatih
MURAT
13
Fatih
Mehmet
SAĞLAM
KAYMAKÇI
17
Veysel
Ahmet
Taner
EKĠN
ILGAR
MURAT
18
Veli
ġAHĠN
19
Bayram
IġIK
20
Kenan
ATA
21
Cengiz
Ġ.Leyla
Haydar
Ġbrahim
Levent
Soner
Abdullah
KUġSAN
UÇAN
CANER
YARDIMCI
MURAT
NARĠN
SATÇELĠK
Kod
3
4
8
9
14
15
16
22
23
24
25
26
27
49
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Naci
Ömer
Harun
Üçler
Mevlüt
Ġrfan
Sebehattin
Utku Çağla
Rasim
Engin
Gazi
Halit
Veysel
Emrah
Kenan
Reyyan
Ġlhan
Engin
Dursun
Hüseyin
Refah
AyĢe
50
GÜNGÖR
ÖZDEMĠR
KÖROĞLU
AYDIN
ÖZEL
ÇELĠK
DÖNMEZ
TAġYILDIZ
AKMAN
ULUÇAY
ÖZER
ÖNEL
EREL
YILMAZ
YÜCEL
KOCABAY
SELVĠ
ÖZEL
LALE
EKĠN
ÖZCAN
YILDIRIM