(!) (academia.edu)

DİLBİLİMİNE BAKIŞ
• “En eski dil” ile ilgili M.Ö.7 yy.da Mısır hükümdarı
PSAMMETİK efsanevi bir deney yapmıştır. Bu deneyden
ünlü tarihçi HEREDOT bahseder. Efsaneye göre iki
bebek kimsenin olmadığı bir yerde büyütülür. İki yıl
geçtikten sonra bebekler birden “bekos” sesini çıkarırlar.
Frigya dilinde “ekmek” anlamına gelen bu sesi çıkaran
bebekler ilk olarak “yiyecek” istemişlerdir.
• Yine Çin mitolojisine göre “su kaplumbağası”, üzerindeki
şekilleri İmparator’a öğretir ve İmparator dili kullanmaya
başlar.
• Hint mitolojisine göre Baş Tanrı, “BRAHMA VAC” adlı
yansımasıyla tüm varlıkları yaratmıştır. “VAC”, “yıldırım”
sesidir.
•
•
•
•
•
Dinlere göre;
Tevrat: İsimleri “Adem” koymuştur.
İncil: Sözcükler Tanrı’nındır, kelam(söz) Tanrı’dır.
Kur’an: Tüm sözcükler Adem’e öğretilmiştir.
Dili ele alan çalışmaların en eskileri Eski Hint’e, Eski
Yunan’ a kadar uzanır:
• Eski Hint’te HİBT + edebi dilinin en eski ürünleri olan,
dini bilgi içeren ve M.Ö. X. yy.a ait olduğu düşünülen
VEDA’LANN’ların yanlış saptanmasından ve hatalı
okunmasından kaçınılmak istenmiştir.
M.Ö. 5. yy.da Hint dil bilgini Panini, Sanskrit’le ilgili 4000
kadar kuralı ve söz varlığına ait yazıları bir araya getiren
bir dil bilgisi kitabı bırakmıştır.
• M.Ö. 4. yy.da Hint “YASKA”, Nirukta adlı bir kitapta sözcükler
ve nesneler arasında ses açısından bir ilişki olduğunu kabul
eder.
• Hintlilerin dil araştırmalarına çok önem verdiğini kanıtlayan bir
bilgi de Kuzey’de ve Güney’de “dil okulları” açmış olmalarıdır.
• Eski Yunan’da M.Ö. 6. yy.dan itibaren birçok çalışma, tartışma
yapılmıştır. Özelikle “Dil doğuştan mı, insanlar tarafından
sonradan konma mı?” tartışması önde gelmektedir.
• PLATON “Kratylos: Adların Doğruluğu”
adlı yapıtında bu tartışmayı 3 kişinin( Kratylos, Sokrates,
Hermogenes) ağzından anlatmaktadır. Platon’a göre “ad”ları ilk
veren insan değil, onun üstünde bir güç olmalıdır.
SOKRATES
Retorik (hitabet, söylev) kavramının, anlamı bakımından,
dili başkalarını ikna etmek ya da etkilemek için
kullanma sanatı; akıl yürütme, tartışma, inandırma,
söz söyleme sanatı ve benzeri kullanımlarınınolduğu
söylenebilir. Retorikin tekniklerini
(ses seçimi, ritmik periyodik cümlelervb.) ilk kez sıralayan ise
Sokrates'tir.
• Aristo, dil konularını ele alan başka bir düşünürdür. Ona
göre dil sesleri 3 türlüdür:
1) Sesliler
2) Yarı sesliler 3) Sessizler
*Sözcük türlerini ilk saptayan ve gruplandıran
ARİSTO’dur.
a) Rhema (eylem)
b) Onoma (ad)
Aristo’dan sonra zıt görüşler ortaya çıkmaya başlamıştır.
1) Analojistler: “Dil doğanın bir sunusudur.”
2) Anomalistler: “Dil yapısı kuralsızlık ilkesine göredir.”
• Yunanlılar M.S. III ve II. yy.da Mısır’da İskenderiye okulu
açarlar.
• DIONYSIOS THRAX → TEKFİNE GRAMMATİKE (Grek
Dilbilgisi) Bu kitap, kendisinden önceki ve günündeki
çalışmaların sonuçlarını bir araya getiren ve aşağı yukarı 400
yıllık çabaların ürünü sayılabilecek olan bir derlemedir.
• İskenderiyeli APOLLONİOS DYSKOLOS → Söz dizimi kitabı
yazmıştır.
• ROMALILAR’ın dil alanında çalışmaları vardır. Yunanlıların
devamı niteliğinde çalışmalar yapmışlardır.
• (MS.1 yy) VARRO → De Lingua LATİNA ( Dilbilgisi ve köken
bilgisi çalışmaları vardır.) Varro kitabında köken bilgisiyle de
uğramıştır.
• (MS.4.yy) DONATUS → Ars GRAMMATİCA’si.
• (MS.6.yy) → “İnstitutiones rerum grammaticarum.”
• Doğu dünyasında ARAPLAR da çalışmalar yapmıştır.
• 8. yy.da Basra Okulu’nda SİBEVEYHİ → El Kitab.
• TÜRKLER →11.yy.da Kaşgarlı Mahmut → Divan-ı Lügat’it Türk
(Türkçenin ilk sözlüğü)
• ORTAÇAĞ’da Batı’da;
• Alexander de VİLLA – DEF → 1199’da bir eser yazmıştır.
Ortaçağda, bir kilise dili olarak Latincenin çok geniş çevrede ve geniş
çapta öğrenilmesi sonucunda Latince okuma kitaplarına, dilbilgisi ve
sözlüklerine ağırlık verilmiştir.
• YENİÇAĞ’ da DANTE → De vulgari ejaquentials:
• Dante bu eserde dünyadaki yaratıklar arasında yalnız insanın
konuşma yeteneğine değinmez, dilin ne olduğu sorusunu Skolastik
düşünce çerçevesinde yanıtlar.
• Dante’ye göre ilk insanın dudaklarından çıkan söz İbranicedir.
• 17 yy.da dilbilgisi çalışmaları ilerleme sağlar. PORT ROYAL OKULU
bir kitap çıkarır.
• 17. yy. → FRANZ BACON (İngiliz), HERDER, HUM-BOLDT (Alman)
çalışmalar yaparlar.
• Avrupa dilleri ile Hint ve İran dilleri arasında bir akrabalık bulunduğu
saptandı: Bütün bu diller, günümüzde yok olmuş bulunan bir ana
dilden, ilkel Hint-Avrupa dilinden kaynaklanıyordu. Bu çalışmalar
aracılığıyla, dilbilim ilk kez olarak bir bilim dalı niteliği kazandı.
Ayrıntılı ve kesin incelemeler en çok sesbilgisi, yani dilin en somut
görünüşü olan seslerin incelenmesi üstünde yoğunlaştırıldı.
• Wilhelm von HUMBOLDT, Cava adasındaki Kavi dili üzerinde, dil
denen kurumun birtakım önemli niteliklerinin ortaya konulmasına da
olanak sağlamıştır. Humboldt'un, bu çalışmasında dilin bir yapıt,
yapılmış, bitmiş bir iş değil, sürekli bir eylem olduğunu ileri sürerek
ispatlamıştır. Humboldt aynı zamanda, her dilin ayrı bir içyapısı
olduğunu, ulusların dünya görüşlerinin en iyi biçimde, onların dilindeki
sözcüklerden izlenebileceğini ortaya koymuştur.
• J. G. Herder, ise dillerin doğuşu ve dillerin kaynakların üzerinde
çalışmalarda bulunmuştur.
• 18. yy.ın ilk yıllarında G.W. Leibniz dünyadaki dillerin
sınıflandırılması üzerinde çalışmış ve dilin düşünceyle ilişkisini
açıklamaya çalışmıştır. Leibniz, dilin nitelikleri ve doğuşu
üzerinde çalışmış, “Dil, düşüncenin aynasıdır.” demiştir.
• 19.yy → Franz BOPP → karşılaştırmalı dil bilimi araştırmaları
yapmıştır. Çok daha fazla sayıda Hint-Avrupa dilini incelemiştir
(daha sonra bunlara Arnavutçayı ve Keltçeyi ekledi), ama
önceliği her zaman bu dillerin biçim bilimi ve bükülgenlik
açısından incelenmesine vermiştir.
** Yine bu yüzyılda Grimm, Schleicher gibi araştırmacıların
çalışmaları sonucunda Türkçenin de içinde bulunduğu “Altay
dilleri” varlığı ortaya konmuş ve “Ural dilleri”yle arasındaki
yakınlıklar üzerinde çalışılmıştır.
Dilin kaynağı, doğuşu konusunda fikirler
üreten ve bunu özelIikle de "Kratilos Diyalogu"
adlı eserinde gösteren filozof aşağıdakiIerden
hangisidir?
A) Aristo
B) Philadelphos
C) Platon
D) Sokrates
E) Demokritos
Yanıt: C
İlk kez olarak retoriğin tekniklerini
sıralayan fiIozof aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Pericles
B) Aristo
C) Philadelphos
D) Sokrates
E) Platon
• Yanıt: D
• 20.yy → İsviçreli dilbilimci SAUSSEAURE, çok net ve önemli
çalışmalar yapmış. Çalışmalar iki öğrencisi tarafından “Cours
de linguistigue generale” adıyla yayımlanmıştır.
• SAUSSEAURE’nin dil kuramı→ YAPISAL dilbilimdir. Genel
dilbilim adı verilen ve dilin en genel niteliklerini araştıran bir
bilim dalının varlığını ilk kez belirtmiş olmasıdır. Saussure,
yapıtta, dilbilimin nesnesini (inceleme konusunu) belirlemiş ve
eş süremlilik, dizge, söz ile dil arasındaki ayrım, vb. kavramları
ortaya atmıştır. Eş süremli bakış açısı, dil yetisinde, tam
anlamıyla, konuşan kişinin davranışına denk düşer: Belli bir dili
konuşan kimselerin büyük çoğunluğu, dilin tarihi konusunda
herhangi bir bilgiden yoksundur; ama bu, onların doğru
konuşmalarını engellemez. Saussure'ün amacı, dilin nasıl
işlediğinin anlaşılmasıdır; buna ulaşmak için de tek yol, dile,
dili kullananın açısından bakmaktır.
• EŞ SÜREMLİLİK – ART SÜREMLİLİK:
• SAUSSUARE, nesnenin nasıl incelenmesi gerektiğini
belirlemek için bu iki kavramın karşıtlığını ortaya koyar.
• Art süremli çalışmada dilin geçmişine bakılır, eş süremli
çalışmada tek bir dizgeden söz edilir. Bu dizge üzerinden
betimleme yapılır.
• Art süremlilik dilin zaman içinde uğradığı değişimlere
dayanmaktadır. Eş süremlilik, dilin tarihsel süreç içindeki
belli bir zamanda belli bir dilsel toplum tarafından
konuşulan ve yazılan dile dayanmaktadır.
• Örn: edgü – eygü – eyü – eyi – iyi
Yukarıdaki sözcüğün tarihsel sürecinde bugünden eskiye
doğru yapılan çalışma art süremlilik, belli bir zamandaki
gelişim ve değişimini incelemek eş süremliliktir.
• 20. yy.da Sausseure’nin izinden giden okullar ve tezleri:
• Sausseaure’nin izinden giden ilk okul Cenevre
Okulu’dur.
• 1) CENEVRE OKULU: Tümüyle Sausseure’nin görüşleri
doğrultusunda tezlere sahiptirler.
• Ferdinand De Saussure’un görüşlerine dayanan bu
okulun üyeleri A. Seşe ve S. Balli idi.
• A. Marguerite Seşe (Sechehaye): Saussure’un
talebesidir. O, 1927 senesinde “Umumi lingustik Cenevre
Okulu” adlı makalesiyle tanınmıştır. Adından da
anlaşıldığı üzere makale Cenevre okulundan bahseder.
A.Seşe, genelde söz dizimi ile ilgilenmiş, ilmî
araştırmalarını daha çok bu konu üzerinde yapmıştır.
• Şarl Balli: (Bally, 1865-1947), Cenevre Dilcilik
Okulu’nun önde gelenlerindendir. O, her zaman hocası
Saussure’ün görüşlerine sadık kalmıştır.
• Ş. Balli, genellikle roman dillerini incelemiş, dramatik
yapı ve uslüp konularında araştırma ve tahliller
yapmıştır. “Fransız Üslup bilimi” (1909),” Dil ve hayat”
(1913), “Umumi lingustik ve Fransız dilleri meseleleri”
(1932) adlı eserler onun başlıca araştırmalarıdır. Bu
eserlerde Ş. Balli, dil bilimine bağlı bir üslup teorisi
kurmuştur. Bu teori, Ş. Balli’nin dilciliğe en büyük
katkılarındandır.
• 2) PRAG OKULU (İşlevselcilik):
• Çek bilimci Mathesius’un girişimleryle 1926 yılında
kurulmuştur. Başlıca temsilcileri Nikolay Trubetskoy ve
Roman Jakobson’dur. NİKOLAY TRUBETSKOY, bir
dilin, seslerinin karşılıklı bağıntıları açısından
incelenmesi olayını ortaya attı. Ses aykırılıklarını ortaya
çıkarmak için ikili karşıtlılardan hareket etmiştir.
• “bal”
“bel” Bu yaklaşımı ortaya atan ilk kişidir.
• Prag Okulu'nun çalışmalarını Fransa'da sürdüren Andre
Martinet, ses düzeyinde önemli sonuçlar vermiş bulunan
bakış açılarını, dilin öbür düzeylerine (biçimbilim ve
sözdizim) uyarlamaya çalıştı (dilin öğelerini bildirişim
çerçevesi içinde tanımlayan Martinet'nin geliştirdiği
kurama, işlevselcilik adı verilir).
• 3) Kopenhag Okulu (Glosematik):
• Dili matematik bir sisteme yaklaştırır. Kopenhag Okulu'nda
Louis Hjelmslev ve Knud Togeby, glosematik'i (Yunancada
"dil" anlamındaki glossa'dan) kurdular. Dilin töz
(değişmeyen) değil, biçim olduğunu savunan Saussure'e
yakın kalmayı amaç alan glosematiğe göre, dil, yalnızca
ayrılıklara dayanır; dilin kurucu öğeleri olduğu ileri
sürülenler, bağıntı demetlerinden başka şey değildir.
Glosematik böylece, bir dil cebiri kurmaya yönelmiştir.
• TÖZ + KURALLAR = DİL / BİÇİM
Glosematikçiler sadece cümleyle ilgilendiler çünkü
cümlede kurallar vardır.
Temel bir sentaktik (cümle dizini) dizilişi kabul ederler:
“ ÖZNE + NESNE + EYLEM ”
• 4) Amerikan Okulu: BOAS, SAPIR, HARRİS ve
BLOOMFİELD. ( Betimlemeli dilbilimini yerleştirdiler.)
İzledikleri yol: Kızılderililerin dillerinin incelenmesi yolu.)
• SAPIR, biçimsel ses bilimi alanında çalışmıştır. Anlamdil-düşünce ilişkisini işlemiştir. Cümle incelemelerinde 2
kavramdan bahseder:
• Soyut kavramlar: özne, nesne, yüklem
• Bağıntı bildiren kavramlar: kip, zaman, görünüş, cinsiyet
• Bloomfield, dil doğuştan değil sonradan çevrenin
etkisiyle öğrenilir, der.
• Harris, çekirdek küme ve dönüşüm kavramlarını ortaya
koymuştur. Dönüşüm, ekleme, silme ve yerine koymadır.
Buna “dağılımsal dilbilgisi” denir.
Paris Dilcilik Okulu:
Bu okulun en önde gelen temsilcileri Antoine Meillet ve onun talebesi J. Vandriyes’tir.
Antoine Meillet, (1866-1936)
XX. asır Fransa dilciliğinin başkanı olan Antoine Meillet, XIX.Asrın sonlarında ilmi
araştırmalara başlamıştır. 1906 yılında Paris dilcilik akımının başkanı ve bu kurumun
bülteninin redaktörü olmuştur.
Antoine Meillet, 24 kitabın ve 540 makalenin yazarıdır:
“ Hint-Avrupa Dillerinin Mukayeseli Ö ğ renilmesine Giri ş ” (1903), “ German Dilleri
Gurubunun Esas Hususiyetleri “ (1925), ” Tarihi Dilcilikte Mukayeseli Metod ”(1925),
“Klasik Dillerin Mukayeseli Grameri” (1925) , “Latin Dilinin Tarihi Oçerki” (1928), “Umum
Slavyan Dili” (1934) ve diğerleri onun önemli eserlerindendir.
Antoine Meillet’nin eserlerinin bibliyografyasından onun sadece Çağdaş Hint-Avrupa
dilleri ile değil klasik dillerle de ilgilendiği anlaşılmaktadır. Antoine Meillet eserlerinde
hemen hemen bütün Hint-Avrupa dillerine değinmiştir. Onun eserlerinde German ve
Slovyan dilleri, Eski Yunan, eski Ermeni, Tohar, Latin ve sair diller geni ş ö l ç üde
araştırılmıştır. Dilcilik tarihinde Antoine Meillet Hint-Avrupa dillerinin mukayeseli grameri
alan ı ndaki ara ş t ı rmalar ı yla ü nl ü d ü r. Antoine Meillet ’ nin mukayeseli gramere dair
görüşleri onun “Hint-Avrupa Dillerinin mukayeseli Öğrenilmesine Giriş” adlı büyük
eserinde yer almıştır. O, mukayeseli tarihi gramer alanında Avrupa dilciliğinin en güzel
geleneklerini devam ettirmiş ve geliştirmiştir.
Antoine Meillet, dil bilimi araştırmalarının metod ve prensipleriyle özel olarak
ilgilenmi ş tir. O, mukayeseli tarihi metotta kusurlar bulundu ğ unu s ö yler ve bu
metodun geliştirilmesini teklif ederdi. Antoine Meillet mukayeseli tarihi metodun
artık 19. asırdaki gibi uygulanmaması gerektiği görüşündeydi. Antoine Meillet,
kendi görüşüne uygun olarak birçok dil olgusunu sosyolojik açıdan izah etmeye
çalışmıştır. O, kelimelerin anlamlarının sosyolojik belirtilere göre değiştiğini
gösterirdi. Onun fikrine göre bu veya şu kelime, geniş sosyolojik bir gruptan dar
bir gruba geçtiğinde anlamı daralır. Aksine kelime dar sosyolojik gruptan geniş
gruba geçtiğinde anlamı genişler.
Sosyologizm g ö r ü ş ü , Frans ı z dilcili ğ inde Antoine Meillet ’ nin ç a ğ da ş lar ı;
F.Br ü nu, M.Grammon, A.Doza, J.Maruzo, J.Vandriyes ’ in eserleriyle devam
etmiştir. Bunlardan, J.Vandriyes’in faaliyetleri daha çok dikkat çeker.
J.Vandriyes, dilcilikte sosyologizm akımının en önemli simalarındandır. O,
klasik diller dalında uzmanlaşmıştır. O’nun Kelt diline dair araştırmaları vardır.
J.Vandriyes, genel dilcilik problemleriyle çok ilgilenmiş ve bu alanda bir çok ilmi
bildiriler yayınlamıştır. onun “Dil” adlı eserinde dilciliğin önemli problemleri ele
alınmıştır. Vandriyes, dili sosyolojik bir olay olarak görmüş ve dil olaylarının
tahliline de bu açıdan yaklaşmıştır.
VİYANA OKULU
Viyana Okulu, yeni olguculuk (neopozitivizm): 20. yy.'da Avusturya'da
M.Schlick'in öğrencilerinin kurduğu "Viyana Okulu", "Viyana Çevresi" (Wiener
Kreis) 'nde doğmuş olan felsefe akımı. "Mantıksal Olguculuk" olarak da
adlandırılır. (Kısa sürede Avrupa ve Amerika'ya yayılmış ve gelişmiştir.)
Viyana Okulunun kurucusu olan Schlick!e göre, her şeyden önce önemli olan,
bilgi kuramını kesin olarak yaşantı ve görü kavramından ayırmaktır. Bu ayırıma
dikkat etmemek insanı felsefede en büyük yanılmalara götürür. Yaşantı ve
algıda özne ile nesne karşı karşıyadır. Bilgide ise oldukça karışık bir bağlantı
vardır; "insan bir nesneyi bilir" (algıladığı biçimde) demenin bir anlamı yoktur,
tam tersine ancak şu söylenebilir: insan bir nesneyi "bir şey olarak" bilir. Bilgi
bilen özne ile bilinen nesne arasında ikili bir bağlantı değildir; özne, nesne ve
nesne olarak bilinen şey arasındaki üçlü bağlantıdır. Bilgiyi algıya benzeştirerek
bilen özne ile bilinen nesne arasındaki bağlantı olarak görmek, Schlick'in
"sezgicilik" (intuitionism) dediği felsefe doğrultularının yanılgısıdır, bunlar bilme
ile tanıma arasındaki ayırımı göremiyorlar, ona göre. Schlick şunu göstermek
ister: Bilinenin tanımış da olması zorunluluğu yoktur. Bilme ve tanımanın birlikte
gitmesi gerekmez. Buna en iyi örnek kendi ben'imiz ve onun bilinç olaylarıdır, ki
en iyi tanıdığım halde en kötü bildiğimiz şeydir; buna karşılık en az tanıdığımız
fiziksel evren üzerine en iyi bilgilere varıyoruz.
• 1957’de Rus NOAM CHOMSKY, “Syntactic Structures”
adlı yapıtında dilde söz dizimine ağırlık vermiş,
“üretimsel dil bilgisi”nin temellerini atmıştır.
• Üretimsel dil bilgisi, bir dilin üretici dil bilgisi, o dildeki dil
bilgisel cümle oluşturacak kelimelerin kombinasyonlarını
veren dizileri tahmin etmeye çalışır. Üretici dil bilgisi
yaklaşımlarının çoğu, bir cümlenin biçim bilgisel yapısını
tahmin etmeye odaklanır. Üretici (üretimsel) dil bilgisi, şu
an bile işlerliğini korumaktadır.
• Chomsky, sonraki yıllarda bu kuramı olgunlaştırmıştır.
1995'te "Minimalist Program"ı yayınlamıştır. Bu
bağlamda baş-öbek yapısı dil bilgisi, sözlüksel işlevsel
dil bilgisi, ulamsal dil bilgisi, ilişkisel dil bilgisi, ağaç-bitişik
dil bilgisi diğer önemli kuramlar olarak kabul edilebilir.
• Chomsky’ nin görüşleri dili matematiksel bir sisteme
dayandıran anlayışın devamıdır. Ona göre dil edinmek
tamamen üretici bir sürece dayalıdır. İki kavram üzerinde
durur:
• EDİNÇ: Doğuştan gelen sadece insana özgü olan ve her
insanda var olan bir yeterliliktir. Edinç konuşucuya
tümcelerin tamamını üretebilme anlayabilme olanağı
sunar. Edinçten yola çıkarak konuşucu tümcelerin dil
kurallarına uygun olup olmadığını test edebilir.
• EDİM: Bir dilin nasıl kullanıldığıdır. Edimde konuşmayı
etkileyen pek çok şey göz önünde bulundurulur. Edim, dil
yetisinin konuşucu tarafından nasıl kullanıldığıdır.
Saussure'e ait aşağıdaki görüşlerden hangisinde
yanlışlık yapılmıştır?
A) Dil bilimi art zamanlılığa gereğinden fazla
önem vermektedir.
B) Yazı dili değişmeme eğilimindedir.
C) Eş zamanlı bütün dil olguları söz tarafından
yaratılır.
D) Zaman kavramı dil biliminde özel zorluklara yol
açmaktadır.
E) Geçmişteki dil değişimlerinin art zamanlı olarak
ele alınması gerekir.
Yanıt: E
Ses birim kuramına dayanan ses bilim alanının
kurulmasına öncülük eden düşünceler
aşağıdakilerden hangisinde gelişmiştir?
A) Moskova Dil bilimi Okulu
B) Amerikan Yapısalcılık Okulu
C) Kopenhag Dil bilimi Okulu
D) Cenevre Okulu
E) Prag Okulu
Yanıt: E
Dil sorunlarını tartışan ve büyük oranda Saussure
yapısalcığına dayanan ve Mathesius, Bohumil
Trnka, Bohuslav Havranek, Roman Jakobson,
Jan Rypka gibi temsiIcilerinin olduğu dil bilimi
okulu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Prag Okulu
B) Port Royal Okulu
C) Londra Okulu
D) Kopenhag Okulu
E) Paris Okulu
Yanıt : A
Aşağıdaki kavramlardan hangisini Saussure
kazandırmamıştır?
A) Dizge
B) Dil ve söz
C) Konuşma dili
D) Ölçünlü (standart dil) yazı dili
E) Sayısal dizge
Yanıt: E
"Farsça ve Hintçe ile Avrupa dillerini karşılaştırarak
Hint-Avrupa dilleri için tam bir tarihsel-karşılaştırmalı
dil bilgisi yayımlayan,..............bu dillerdeki
kelimelerin kökenlerini belirlemeye çalıştı."
Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki isimlerden
hangisi gelmelidir?
A) Humbolt
B) Bopp
C) Grimm
D) Schlegel
E) Rask
Yanıt: B
ÖzellikIe ses bilimsel tipoloji çalışmalarına
verdikleri önemle de tanınan dil bilim okulu
hangisidir?
A) Port RoyalOkulu
B) Cenevre Okuiu
C) Prag Okulu
D) Kopenhag Okulu
E) Bergama Okulu
Yanıt: C ( TRUBETSKOY )
Noam Chomsky ve Eric Lenneberg'in dile dair temel
varsayımları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)Dil, [yalnızca] insana özgü bir yetidir.
B) Dil, sosyal ortamda taklit ya da tekrar yoluyla öğrenilir.
C) Dil ediniminin birincil sebebi, çocuğun "dil edinim aygıtı"dır.
Bu aygıt, genetik olarak aktarılmıştır ve çocuğun, hedef dilin
kurallarını keşfetmesini sağlayan dille ilgili temel ilkeleri içerir.
D) Girdi verileri, çocuğun hedef dili keşfetmesini
sağlayan "dil edinim aygıtı"nı tetiklemek için gereklidir.
E) Dil, insan zihninde bağımsız bir yeti olarak vardır.
Yanıt: B
Bu görüş SKİNNER’e aittir.
ÜNLÜ DİL BİLİMCİLER – ÖZELLİKLERİ – GÖRÜŞLERİ (ÖZET)
Leonard Bloomfield, iki Dünya savaşı arasındaki zaman diliminde Amerikan
yapısalcılığının en önemli temsilcisidir.
Franz Bopp, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusudur.
Karl Brugmann, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusu ve yeni dilbilgicilerin1870’lerin
sonunda Leipzig’de August Leskien, Karl Brugmann und Hermann Osthoff’ un
kurduğu Leipzig okulundan yeni dilbilgiciler olarak adlandırılan bir grup dil bilimci
ileri gelen temsilcilerinden biridir.
Karl Bühler dilin işlevini tarif eden Organum Modelini geliştirmiştir.
Noam Chomsky, üretici dil bilgisi ni kurmuştur.
Joseph Greenberg, dil tipolojilerine ilişkin kapsamlı araştırmalar yapmış ve dilde
tümel önerme sunmuştur. Afrika dillerinin kökenlerine göre bugünkü
sınıflandırılmasını oluşturup Amerind ile Avrasyatik makro dil ailelerini kurmuştur.
Jacob Grimm ve Wilhelm Grimm, Alman filolojisinin kurucuları olarak görülür.
Zellig S. Haris, Amerikan betimselciliğinin başyazarıdır.
Louis Hjelmslev, Kopenhag Okulu’nun baş temsilcisidir ve Glosematik kuramının
yaratıcısıdır.
Wilhelm von Humboldt, karşılaştırmalı dil bilimi kurmuştur.
William Labov, toplum dil biliminde en önemli araştırmacı kişiliklerden biridir.
George Lakoff, bilişsel dil biliminin en önemli temsilcilerinden biridir.
Roman Jakobson, Prag Okulu’nun üyesidir ve dil kazanımına ilişkin çığır aşan
araştırmalara imza atmıştır.
Antoine Meillet, Hint-Avrupa dil ailesiyle ilgilenmiştir. Ekonomiyi dilin değişiminde
itici güç olarak incelemiştir.
Hermann Osthoff, Hint- Avrupa dil ailesinin kurucusudur ve yeni dilbilgicilerin ileri
gelen temsilcilerinden biridir.
Hermann Paul, önemli bir dil kuramcısıdır ve yeni dilbilgicilerin ileri gelen
temsilcilerinden biridir.
Harm Pinkster, Dünya'da ileri gelen bir Latin dil bilimcidir.
Edward Sapir, Sapir-Whorf Hipotezine adını veren ve özellikle dil tipolojisinde
önemli bir araştırmacıdır.
Ferdinand de Saussure, Cenevre Okulu’nun ana temsilcisidir, modern dil biliminin
kurucusu olarak iki yönlü işaret kavramıyla modern dil bilimi değerlendirir.
August Schleicher, karşılaştırmalı dil araştırmalarında soyağacı kuramının
kurucusu olarak görülmektedir.
Johannes Schmidt, “Dalga Kuramı”nın kurucusudur.
Nikolai Sergejewitsch Trubetzkoy, Prag okulunun önde gelen temsilcisi ve ses
biliminin kurucusudur.
George Kingsley Zipf, Zipf Yasaları’yla nicel dil bilimi alanında çığır açan bir
araştırmacıdır.
DİLE BAKIŞ – DİL NEDİR?
• Muharrem Ergin
• Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabii bir vasıta; kendi kanunları
içinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlık; milleti birleştiren, koruyan ve
onun ortak bir malı olan sosyal bir müessese; seslerden örülmüş
muazzam bir yapı; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış bir gizli
antlaşmalar ve sözleşmeler sistemidir.
• Muharrem Ergin’e göre dilin 5 vasfı vardır:
• 1) Tabiilik 2) Canlılık 3) Millilik 4) Seslilik 5) İttifak
• Dilin genel özellikleri:
• 1) Dil canlı bir varlıktır.
4) Dil milli bir bağdır.
• 2) Dil bir kültür taşıyıcısıdır.
5) Dil milli kültürün aynasıdır.
• 3) Dil bir göstergeler dizgesidir. 6) Dil sistemli bir iletişim aracıdır.
Tahsin Banguoğlu
"Dil insanların meramlarını anlatmak için kullandıkları bir sesli işaretler
sistemidir. Elle, başla, gözle, kaşla işaretler yaparak da bazı duygularımızı,
düşünce ve dileklerimizi anlatırız. Fakat en mükemmel anlatma (expression)
vasıtamız dildir.
Konuşma (parole) kişi oğluna vergi olan ve insanı hayvandan ayıran bir
yüksek işleyiştir(function). İnsan konuşma yeteneği ile doğar. Fakat dil
doğuştan bilinmez. Çocuk içinde yaşadığı topluluğun dilini, anadilini (langue
maternelle) uzun bir çıraklık devresi süresince öğrenir. Aslında her dil
(langue) bir insanlar topluluğu arasında binyıllar boyunca gelişerek meydana
gelmiş bir sosyal kurumdur." (Tahsin Banguoğlu (1986) Türkçenin Grameri,
Ankara, s.9)
Fuat Bozkurt
Dil, evreni algılayış ve yansıtmanın ses, sözle göstergesidir. Evren sonsuz
ve devingendir. Kişioğlu evreni bilinci ile algılar, dili ile yansıtır. Kişioğlu
evreni algılama ve yansıtması ölçüsünde dili güçlüdür. Bu bakımdan dil,
kişinin evrene açılan aydınılığıdır. (Fuat Bozkurt (1995) Türkiye Türkçesi,
İstanbul, s.5)
Tahir Nejat Gencan
Duygu, düşünce ve dileklerimizi anlatmaya yarayan işaretlerin -daha çok, ses
işaretlerinin- hepsine birden dil denir... Dil, düşüncenin -daha geniş anlamıyla
iç benliğimizin- aynasıdır (Tahir Nejat Gencan (1966) Dilbilgisi, İstanbul, s.1).
Berke Vardar
Belli bir insan topluluğuna özgü, çift eklemli sesli göstergeler dizgesi. F. de
Saussure'ün yaptığı ve birçok dilbilimcinin benimsediği ayrıma göre, dil
yetisinin toplumsal ürünü olan dil, bu yetinin bireylerce kullanılabilmesini (bak.
söz) sağlayan ve toplumca benimsenmiş olan uzlaşımsal bir düzendir. Hem
gösterenlerle gösterilenlerin birleşmesiyle oluşan bir dizge, hem de bu
birleşimin ürünü olan göstergelerle bunları oluşturan ve bunların oluşturduğu
öğelerin işleyiş kurallarını içeren düzenektir. Bildirişim sağlamak aracı olarak
kullanılan ve doğal diller dışında kalan her türlü göstergeler dizgesi, anlatım
yöntemi (örn. sinema dili, arıların dili). (Berke Vardar (1998) Açıklamalı Dilbilim
Terimleri Sözlüğü, İstanbul, s.75)
Mustafa Altun
Dil, insan hayatının merkezinde yer alan ve onun kendini, evreni ve sosyal
çevresini tanımasını, insanlarla iletişim kurmasını, içinde yaşadığı toplumun
geçmiş birikimlerini edinmesini, geleceği tasarlamasını sağlayan, doğuştan
gelen, biyolojik temelleri olan, nedensiz göstergelerden örülü sesli bir bildirişim
sistemidir. Dilin hem bireysel, hem de toplumsal yönü vardır. Beynin
elektrokimyasal etkinlikleri üzerine yapılan deneysel çalışmalar da göstermiştir
ki, bireysel açıdan dil, bilişsel bir süreçtir. Ancak konuşma etkinliğinin
gerçekleşmesi için birden fazla insana ihtiyaç vardır. Bu yönüyle de dil etkinliği
toplumsal bir süreç olarak kabul edilir. Saussure'ün "parole [söz, kişisel söz]" ve
"langue [dil, toplumsal dil]", Chomsky'nin "competence [edinç, yeti, bireyin
doğuştan getirdikleri, doğuştan eğilimleri]" ve "performance [edim, dil kullanımı]"
terimleri dildeki bireysel ve toplumsal ayrımının bir göstergesidir.
Bilişselcilerin ifadesiyle dil etkinliğinin tümüyle bir bilişsel etkinlik olduğunu
düşünmek kadar, davranışçılar gibi dili sadece sözel bir davranış olarak
algılamak da kanımca dili eksik tanımlamaktır. Her iki görüşün de doğru yönleri
olmasına rağmen, iki görüşün uzlaştığı ortak ve yeni bir görüşü benimsemek
daha uygun olacaktır.
Daha uç noktada Steven Pinker, Ray Jackendoff gibi dili
evrimsel süreçle ilişkilendiren araştırmacılar olsa da, deneysel
çalışmalar onların ileri sürdükleri görüşleri tam anlamıyla
doğrular nitelikte değildir(1).
Bu açıklamaları somutlaştırmak için şöyle bir örnek verilebilir:
Türkçede 'senin, onun, sizin, onların' diyoruz da mantık gereği
'benin, bizin' diyemiyoruz. Burada da başka bir mantık işletiliyor,
fonetiğin mantığı. Yani içinde yine bir mantık var. 'B' ve 'n'
ünsüzlerinin çıkış noktalarından kaynaklanan çatışmayı
gidermek için 'mantık' gereği, zihnimiz daha yakın olan 'm'
ünsüzünü devreye sokuyor ve biz 'benim' ve 'bizim'
diyiveriyoruz. Peki zihnimiz bu işlemleri nasıl gerçekleştiriyor,
bunun böyle olması gerektiğini nereden biliyor? Chomsky'nin
'Evrensel Dil Bilgisi' dediği doğuştan getirdiğimiz ilkelerle bunu
açıklamak mümkün. Öyleyse bu kurallar dizgesi, biyolojik
doğamızın bir parçası olmalı.
Ferdinand de Saussure
Dil bir kâğıda da benzetilebilir: Düşünce kâğıdın ön yüzü,
ses ise arka yüzüdür. Kâğıdın ön yüzünü kestiniz mi, ister
istemez arka yüzünü de kesmiş olursunuz. Dilde de durum
aynı: Ne ses düşünceden ayrılabilir, ne de düşünce sesten.
(Ferdinand de Saussure (1980) Genel Dilbilim Dersleri I,
TDK, Yayınları, Ankara, s.105).
Dil, bir toplumun üyelerinin etkin konuşmalarıyla doldurulan
bir veritabanıdır. [Aynı zamanda] her beyinde potansiyel
olarak var olan ya da bireylerin bir grubunun beyninde daha
özel olarak bulunan bir dil bilgisel sistemdir. Dil, herhangi bir
konuşucu tarafından tamamlanmamıştır, aksine kesin
biçimde ortak (kollektif) olarak vardır.
Edward Sapir
"Dil, yalnızca insana özgü olan; düşüncelerin, duyguların ve isteklerin, istençle
(irade göstererek) üretilmiş semboller kullanarak iletilmesini sağlayan ve
içgüdüsel olmayan bir yöntemdir.”
"Dil, aslında kültürel ya da sosyal bir üründür ve öyle anlaşılmalıdır.”
B.F.Skinner
“Düşünen insan basit biçimde davranan insandır.“
Noam Chomsky
"Bir dil, her biri sonlu uzunlukta ve sonlu bir üyeler kümesinde oluşturulan
(sonlu ya da sonsuz) cümleler kümesidir.“
"Dil yetisi insanlara özgü bir yetidir. Tüm insanlarda var olan ve başkalarında
var olmayan, benzersiz, basit girdilerle zengin ve karmaşık dilleri ortaya
çıkartabilen bir yeti. Bu şekilde gelişen dil, bizim ortak biyolojik doğamız
doğrultusunda belirlenmiştir, düşünce ve kavrayışa derin bir biçimde nüfuz eder
ve doğamızın temel bir bölümünü oluşturur."
André Martinet
"Bir dil, insan deneyiminin her toplulukta değişik biçimde, anlamsal bir içerik
ve sessel bir anlatımla donanmış birimler, yani anlam birimler biçiminde
ayrıştırılmasını sağlayan bir bildirişim aracıdır; bu sessel anlatım da, öz
niteliği ve karşılıklı bağıntıları bir dilden öbürüne değişiklik gösteren, her dilde
belli sayıda olan ayırıcı ve ardışık birimler, yani sesbirimler biçiminde
eklemlenir..."
Michael Halliday
“Dil, bir ihtimaller dizisidir... Dil, konuşucunun bilincinin iç dünyasını da içine
alan gerçek dünya deneyimlerinden oluşan içeriğin ifade edilmesini sağlar.
[fikri ya da kavramsal işlev]...Dil, [insanın] sosyal ilişkiler kurmasını ve bunu
sürdürebilmesini sağlar. [insanlararası işlev].... Son olarak dil, kendisiyle ve
kullanılan durumlardaki özelliklerle bağlantılar yapılmasını sağlar. [metinsel
işlev]."
Steven Pinker
“Chomsky, Darwinci doğal seçiciliğin dil organının kökenini
açıklayıp açıklayamayacağıyla ilgili şüpheciliğiyle pek çok
okuyucunun aklını karıştırdı. Ben, tıpkı göz gibi, önemli
işlevleri yerine getirmek için tasarlanan dil organının
evrimsel uyum sonucunda ortaya çıktığını düşünüyorum.
Chomsky'nin dilin özelliklerinin doğasıyla ilgili varsayımları
sıklıkla anlaşılması güç formüllerle ifade edilen kelime ve
cümlelerin teknik çözümlemelerine dayanır. Onunla aynı
nesilden konuşmacıların tartışmaları üstünkörüdür ve aşırı
idealleştirilmiştir. Onun varsayımlarının çoğunu kabul etmeme
rağmen, sadece zihinle ilgili sonucu pek çok kanıtlarıyla birlikte
ikna edicidir, diye düşünüyorum."
Jerry Fodor
Chomsky ile Pinker'ın dilin doğasına yönelik görüşlerini
aşağıdaki paragrafta şöyle ayrımlamıştır:
"Chomskyan doğacılar ve hesaplamalı doğacıların [kastedilen
Steven Pinker, Henry Plotkin ve onlar gibi düşünenler] her ikisi
de görüşlerini geleneksel felsefi akılcılıktan miras almışlardır.
Ancak [bu kaynağa dayanma] sebepleri birbirinden
farklıdır. Chomsky’nin anlatımı/yorumu (ben öyle diyeceğim)
öncelikle bilginin kullanımı ve kaynaklarıyla ilgili sorulara
karşılık bulmaya çalışır, öyle ki akılcı bilgi felsefesinin
[Kartezyen düşünce] bir devamı niteliğindedir. Hesaplamalı
doğacılık ise tam aksine, öncelikle zihinsel süreçlerin
doğasına odaklanmıştır (örneğin düşünmek gibi); öyle ki akılcı
psikoloji geleneğinin bir devamıdır."
Yanıt: D
l.Saussure ll. Leibniz lll. Bopp lV. Schleicher
DİLİN TASARIM ÖZELLİKLERİ
İnsan iletişimi, diğer canlıların iletişim tarzlarından oldukça
farklıdır. Zaman, mekân, yapı, işlev ve süreç bakımından
kimi hayvanlarla iletişim benzerlikleri görülse de, ayrılan pek
çok özellik vardır. Amerikalı insan bilimci ve dil bilimci
Charles F. Hockett, insan iletişimini hayvanlardan ayıran bu
özellikleri belirlemiş ve maddeler halinde sıralamıştır:
1. Sessel-İşitsel Oluk (Vocal-Auditory Channel)
Ses, ağızdan çıkarak hava tabakasının oluşturduğu bir oluktan
geçip işitme organına ulaşır. Ancak burada dilin bu özelliğinden
hareketle konuşma yitimi olan insanların dilsiz oldukları gibi bir
sonuç çıkarılmamalıdır.
2. Yayın Gönderme-Yönlendirici İşitim (Broadcast
Transmission and Directional Reception)
Bir ileti işitme menzili sınırları içinde herhangi bir insan
tarafından duyulabilir ve sesin çıkış kaynağı ve dinleyiciye
uzaklığı kulakların yön bulma yeteneğiyle tanımlanabilir. Ses
kaynağı ile dinleyici arasındaki mesafe arttıkça, işitme
kalitesinde ve algılamada düşme meydana gelebilir. Bu açıdan,
yüz yüze iletişimde mesafenin yakınlığı, iletişimin kalitesini
artırabilmektedir.
3. Hızlı Yitim (Rapid Fading)
İşitsel işaretler geçicidir. Konuşmadan saniyeler sonra
kaybolurlar ve dinleyicinin elverişli olması beklenmez. Ancak
teknolojik ilerleme sonucu icat edilen aygıtlar, işitsel işaretlerin
kaydedilip tekrar dinlenilmesine imkân vermektedir.
4. Değiş-Tokuşedilebilirlik (Interchangeability)
Her zaman için konuşucu, dinleyiciyle karşılıklı yer
değiştirebilirler. Konuşucu daha önce aktardığı iletileri yeniden
üretebilir ve bu diğer iletilerden bağımsız olarak dinleyici
tarafından anlaşılabilir.
5. Tam Geri Bildirimli (Complete Feedback)
Konuşucu kendi sesini duyabilir ve bu sayede konuşmasını
düzelterek dinleyiciye aktarabilir. Bu, konuşma sırasında
yaşanacak yanlış anlaşılmaların da önüne geçmek için önemli
bir niteliktir.
6. Özelleştirebilirlik (Specialization)
Konuşmadaki ses dalgalarının, anlamları işaret etmekten başka bir işlevi
yoktur. Daha açıklayıcı olmak bakımından “Dur!” işaretini gösteren
metalden yapılmış ve boyanmış trafik levhası ile “dur” kelimesini
oluşturan sesler arasında bu bağlamda işlev açısından bir benzerlik
kurulabilir.
7. Anlamsallık (Semanticity)
Konuşma ögeleri, bildirişime katılanların paylaştığı sosyal, kültürel ve
fiziksel dünyanın göndergesel ilişkileri aracılığıyla anlam taşırlar.
Mesela, kitap kelimesi, kütüphaneci, öğrenci ya da akademisyen için
hem benzer, hem de ayrı anlamlar içerebilir.
8. Nedensizlik (Arbitrariness)
Anlam ile işaret arasında doğal ve zorunlu bir ilişki yoktur. Dil bilimsel
anlam bütünüyle sosyal uzlaşma konusudur. Yansıma kelimeleri bir
ölçüde bunun dışında tutabiliriz: me sesinden melemek, hav
sesinden havlamak gibi. Ancak bu kelimelerin de zamanla işaret ettikleri
ilk anlamdan uzaklaştıkları düşünülürse, bu genelleştirmenin doğru
olduğu söylenebilir.
9. Ayrıklık (Discreteness)
Bütün konuşma, konuşmayı oluşturan ses öğelerinin sonlandırılmasıyla
kesilebilir. Bilinçli olarak sesin aralıklarla telaffuz edilmesi mümkündür.
Bu özellik hayvanların bağırışlarından farklılık gösterir.
10. Yer Değiştirilebilme (Displacement)
Konuşmacı ve dinleyici, zaman ve mekandan bağımsız olarak şeyler ve
olaylar hakkında konuşabilir. Bu, insanın dil yoluyla evreni
içselleştirmesi anlamını taşımaktadır.
11. Üretilirlik / Açıklık (Productivity/Openness)
Diller, eski konuşma öğelerinden yeni ifade biçimleri üretebilecek
sonsuz bir açıklama ve anlamlandırma yeteneğine sahiptirler.
12. Geleneksel Aktarım (Traditional Transmission)
Dil, içgüdüsel değildir. Eğitim ve öğretim yoluyla nesilden nesile aktarılır.
Bu konuda farklı görüşler söz konusudur. Kimi dilciler dilin doğuştan
olduğunu savlarken (Noam Chomsky), kimi de, dilin toplum içinde
sonradan öğrenildiğini ifade etmektedir (Edward Sapir gibi)
13. Örüntüde İkilik (Duality of Patterning)
Dilin seslerinin kendiliğinden bir anlamı yoktur. Ancak
sonsuz sayıda anlamlı ifadeler üretmek için sesler farklı
biçimlerde birleştirilebilir. Mesela, gemikelimesindeki
seslerle imge kelimesini de telaffuz edebilirsiniz ya da m
ünsüzünün yerine z ünsüzünü getirdiğinizde gezi kelimesini
de üretebilirsiniz.
14. Açık Uçluluk (Prevarication)
Dilsel ileti hatalı olabilir. Bu sebeple tahmin yürütebiliriz,
hikâye anlatabiliriz, önerme oluşturabiliriz ve yalan
söyleyebiliriz. Mesela, nitelikleri aslında uygun olmayan bir
malı, uygun bir dil kullanarak alıcıyı, nitelikli bir mal olduğuna
ikna edebilirsiniz.
15. Dönüşlülük (Reflexivity)
Dil, kendi kendisini ifade edebilir. Bu, dilin üst dil
(metalanguage) işlevidir. Mesela “Dün ağız araştırmalarıyla
ilgili izlenimlerimi öğrencilerle paylaştım.” cümlesindeki ‘dün’
kelimesi zaman zarfıdır.” cümlesi gibi.
16. Öğrenirlik (Learnability)
Her hangi bir dilin konuşucusu diğer dilleri de öğrenebilir.Ana
dili Türkçe olan bir insan İngilizce, Almanca, Fransızca vb.
dilleri de sonradan öğrenebilir. Bu öğrenme, çoğunlukla ana
dili gibi doğal ortamda gerçekleşmediği için daha uzun bir
süreç gerektirebilir. İkinci dil edinimi adı verilen bu öğrenme
ile ilgili araştırmalar, uygulamalı dil biliminde değişik yöntem
ve tekniklerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
DİL-KÜLTÜR İLİŞKİSİ
• Kültür, milli hayat yansımalarının tamamı, bir milli değerler
manzumesi, bir milli cemiyetin sosyal akrabalık bağlarının
toplamıdır. (M.ERGİN) Kültürün 5 çeşidi vardır:
• 1) Fen alanında üretme, yetiştirme çalışmaları
• Bakteri kültürleri, bitki kültürleri, balık kültürleri vs.
• 2) Öğretimle ulaşılan, tahsil ve terbiye görmüşlerin yaşadığı
yüksek hayat tarzı (kültürlü aile, muhit vs.)
• 3) Genel kültür
• Kültürlü adam, tıp kültürüne sahip olma vs.
• 4) Fikir-sanat alanındaki hareketler
• Kültür kuruluşları, kültür faaliyetleri, kültür temasları vs.
• 5) Asıl kültür
• Bir milleti millet yapan tüm değerler
Kültürün Unsurları
• 1) Dil: Dil bir milletin düşünce aynasıdır, kültürün
hazinesidir, fertleri birbirine bağlayan ilk bağdır.
• 2) Örf ve Adetler: Bir milletin yazılı olmayan ya da
tamamı yazılı olmayan kanunları ve nizamlarıdır.
• 3) Dünya Görüşü: Bir milletin diğer milletlerden farklı
olan hayat felsefesidir. Askerlik, namus, kahramanlık vs.
• 4) Din: Bir milletin iman ve inanışlar dizgesidir.
• 5) Sanat: Bir milletin zevk ve duygularının şekillenişi;
güzeli yaratma, bulma tarzını ortaya koyan unsurdur.
• 6) Tarih: Bir milletin kendine has kültürünün, hayat
tarzının, çağlar içindeki fiil ve hareket haline gelmiş şekli.
DÜNYA
GENELİNDEKİ
KURAMCILAR
•Abu İshak (d. 735) dil bilgisi
•Aelfric (d.1000)
•Aitchison, Jean dil ve iletişim
•Alcuin (735-804)
•Aristotales (MÖ. 384-322) dil felsefesi
•Austin, John Langshaw (1911-1960) (!) dil felsefesi
•Balli, Charles (1865-1947)
•Barthes, Roland (1915-1980) (!) göstege bilimi, edebiyat kuramı, eleştiri
•Bartoli, Matteo (1873-1946)
•Baudrillard, Jean (1929-2007) kültür kuramı, felsefe
•Bede (672-735) tarih
•Benveniste, Èmile (1902-1976) (!) yapısal dil bilimi
•Bernstein, Basil (1924-2000)
•Bloomfield, Leonard (1887-1949) (!)
•Bopp, Franz (1791-1867) (!) insan bilimi (antropoloji)
•Bréal, Michel (1832-1915)
.Bröndal, V. (1887-1942
)
•Brugmann, F. Karl (1949-1919)
•Bühler, Karl (1879-1963)
•Carnap,Rudolf (1891-1970) (!) felsefe
•Cassirer, Ernst (1874–1945) felsefe
•Catford, John C. (Ian) (1917-2009)
•Champollion, Jean-François (1790-1832) (!)
•Chomsky, Noam (doğ.1928) (!) üretici-dönüşümcü dil bilgisi, evrensel dil
bilgisi, dil felsefesi
•Church, Alonzo (1903–1995)
•Condillac (1715-1780)
•Coseriu, Eugenio (doğ.1921)
•Courtenay, Jan Bandoin de (1845-1929)
•Dalgarno, George (1626-1687) genel dil bilimi
•Dante Alighieri (1265-1321)
•Darmesteter, Arsène (1846-1888)
•Dauzat, Albert (1877-1955)
•Davidson, Donald (1917-2003)
•Dennett, Daniel Clement (doğ. 1942)
•Derrida, Jacques (1930-2004) (!)
•Descartes (1596-1650)
•Dijk, Teun Avan (d.1943) (!)
•Dik, Simon Cornelis (1940-1995)
•Dionysios, Thrax (MÖ. 170-90)
•Donatus (350)
•Dumézil, Georges (1898-1986)
•Dummet, M.A.E.
•Eco, Umberto (doğ.1932) (!)
•Erasmus (1466-1536)
•Farâbî (ölm. 950)
•Fillmore, Charles J. (doğ. 1929)
•Firth, John Rupert (1890-1960)
•Fishman, Joshua A. (1926-)
•Fodor, Jerry Alan (1935–)
•Fouché, Pierre (1891-1967)
•Frege, Gottlob (1848-1925)
•Gadamer, Hans-Georg (1900–2002)
•Gazzali, Ebu Hamit ibn Muhammet et-Tusî (1058-1111)
•Gramsci, Antoni (1891-1937) (!)
•Gilliéron, Jules (1854-1926)
•Gödel, Kurt (1906-1978) (!)
•Godel, Robert (1902-1985)
•Greenberg, Joseph Harold (1915-2001)
•Greimas, Algirdas-Julien (1917-1992)
•Grice, Herbert Paul (1913-1988)
•Grimm, Jacob (1785-1863)
•Guillaume, Gustave (1883-1960)
•Guiraud
•Habermas, Jürgen (1929–)
•Halliday, Michael Alexander Kirkwood (doğ.1925) (!)
•Harris, Zellig Sabbetai (1909-1992)
•Hayakawa, Samuel Ichi (1906–1992) (!)
•Heidegger, Martin (1889-1976) (!)
•Herder, Johann Gottfried (1744-1803)
•Hermann, Paul (1846-1921)
•Hjelmslev, Louis (1899-1965)
•Hockett, Charles Francis (1916-2000)
•Humboldt, Wilhelm von (1767-1835)
•Hymes, Del Hathaway (d. 1927)
•İbn Cinnî
•İbn Ruşd, Ebu’l Velid Muhammad (1126–98)
•İbn Sina, Ebu ‘Ali el-Hüseyin (980–1037)
•Izutsu, Toshihiko (1914-1993)
•Jackendoff, Ray (doğ.1945) (!)
•Jacobson, Roman (1896-1982)
•Jespersen, Otto (1860-1943) (!)
•Jones, Daniel (1881-1967)
•Karsevski, S. (1884-1953)
•Korzybski, Alfred (1879-1950)
•Kripke, Saul (doğ.1940) (!)
•Kristeva, Julia (doğ.1941)
•Labov, William (1927- )
•Lacan, Jacques (1901-1981)
•Lakoff, George (doğ.1941) (!)
•Lamb, Sydney M. (doğ.1929)
•Lees, Robert (1922-1996)
•Leibniz (1646-1716)
•Lenneberg, Eric Heinz (1921-1975) (!)
•Locke, John (1632-1704)
•Lewis, David Kellog (1941-2001)
•Levi-Strauss, Claude (doğ.1908-2010)
•Lyons, John (1932- )
•Martinet, André (1908-1999) (!)
•Mathesius, Vilém (1882-1945)
•Meillet, Antoine (1866-1936) (!)
•Montague, Richard Merett (1930-1971)
•Moore, George Edward (1873-1958)
•Mukarovski, Jan (1891-1975)
•Müller, Max (1834-1898)
•Nyrop, Kristoffer (1858-1931)
•Panini (MÖ. V. ya da IV. yüzyıl)
•Passy, Paul (1859-1940)
•Paul, Hermann (1846-1921)
•Piaget, Jean (1896-1980)
•Pierce, Charles Sanders (1839-1914)
•Pinker, Steven (1954-) (!)
•Petöfi, Janos Sandor (1931-)
•Pike, Kenneth Lee (1912-2000)
•Platon (Eflatun) (MÖ. 427-348)
•Pottier, Bernard (1924-)
•Priscianus (V.-VI. yüzyıl)
•Putnam, Hilary (1926-)
•Quine, Willard Van Orman (1908-2000) (!)
•Ramus (1515-1572)
•Rask, Rasmus (1787-1832)
•Russell, Bertrand (1872-1970)
•Sampson, Geoffrey (d.1944) (!)
•Sanctius (1523-1601)
•Sapir, Edward, (1884-1939) (!)
•Saussure, Ferdinand de (1867-1913) (!)
•Scaliger (1484-1588)
•Schützenberger, Marcel-Paul (1920-1996)
•Searle, John (doğ.1932)
•Schieicher, August (1821-1868)
•Shaumyan, Sebastian Konstantinoviç (1916-)
•Skinner, Burrhus Frederick (1904–1990)
•Slobin, Daniel Isaac (1939-)
•Socrates(Sokrat) (MÖ.436-338)
•Strawson, Sir Peter Frederick (1919-2006)
•Sweet, Henry (1845-1912)
•Tarski, Alfred (1902-1983) (!)
•Tesnière, Lucien (1893-1954)
•Trask, Robert Lawrence (1944-2004)
•Trier
•Trnka, Bohumil (1895-1984)
•Trombetti, Alredo (1866-1929)
•Trubetzkoy, Nikolay S. (1890-1838)
•Ullmann (1914-1976)
•Vachek, Josef (1909-1996)
•Varro (MÖ. 116-27)
•Vendryes, Joseph (1875-1960)
•Vygotskii, Lev Semënovich (1896–1934)
•Wartburg, Walther von (1888-1971)
•Weingart, M.
•Whitney, W.D. (1827-1894)
Wilkins, Sir Charles (1749-1836)
•Whitney, William Dwight (1827-1894)
•Whorf, Benjamin Lee (1897-1941) (!)
•Wittgenstein, Ludwig Josef Johann von (1889-1951) (!)
TÜRK DİL BİLGİSİ ve TÜRK DİL BİLİMİ ALANINDAKİ KURAMCILAR
Aalto, Pentti (doğ. 1917) Fin dilci
Abik, Deniz (!)
Acar, Kenan (!)
Ağakay, Mehmet Ali (1893-1965)
Agar, Mehmet Emin (!)
Ahmed, Shawki Hassan
Akalın, Mehmet
Akalın, Şükrü Halûk (!)
Akar, Ali (!) (academia.edu)
Akar, Didar (!) söylem çözümlemesi, biçem çözümlemesi, dil ve cinsiyet,
dil edimi
Akcan, Sumru (!) ikinci dil edinimi
Akçataş, Ahmet (!)
•Aksan, Doğan (1929-2010) (!) genel dil bilimi, Türk dil bilimi, anlam bilimi
•Aksan, Mustafa (!) söz dizimi, anlam bilimi, bilişsel dil bilimi, anlam bilimi
kuramı
•Aksan, Yeşim (!) işlevsel söz dizimi, anlam bilimi, sözlüksel görünüm, edim
bilimi, bilişsel dil bilimi
•Aksoy, Ömer Asım (1898-1993) (!)
•Aktulum, Kubilay (!) metinlerarası ilişkiler
•Akyel, Ayşe Semra (!)
•Alışık, Gülşen Seyhan
•Alimov, Rysbek (academia.edu)
•Almássy, György (
•Alpaslan, Evren (!)
•Alptekin, Cem (!) ikinci dil edinimi
•Altan, Aslı (!)
•Altan, Zeynep (!) hesaplamalı dil bilimi, yapay zekâ
•Altun, Mustafa (!) anlam bilimi, terim bilimi, ana dili öğretimi, Osmanlı
Türkçesi, metin çözümleme, dil felsefesi
•Altun, Yasemin (!) bilgisayarlı dil bilimi, doğal dil işleme
•Alyılmaz, Cengiz
•Amasyalı, M. Fatih (!)
•Arat, Reşit Rahmeti (1900-1964) (!)
•Argunşah, Mustafa (!) tarihi Türk lehçeleri, Türkiye Türkçesi, çağdaş
lehçeler
•Arık, Engin (!)
•Arıkan, İbrahim (academia.edu)
•Aristov, Nikolay Aleksandroviç
•Arslan-Kechriotis, Ceyda (academia.edu)
•Arslan, M. Levent (!) ses tanıma, ses birleştirme
•Aşçı, Ufuk Deniz (!)
•Aşmarin, Nikolay İvanoviç
•Ata, Aysu (!)
•Atalay, Besim (1882-1965) (!)
•Ay, Özgür (academia.edu)
•Aydın, Erhan (!)
•Aydın, Özgür (!)
•Babel, Molly (!)
•Bajraktareviç, Fehim
•Bakırcı-Toksöz, Nesrin (!)
•Balcı, Tahir (!)
•Balım Harding, Çiğdem (!)
•Bálint, Gábor
•Bang, Wilhelm
•Banguoğlu, Tahsin (1904-1989) (!)
•Barbier de Meynard, Casimir-Adrien
•Barnes, Jonathan (!)
•Bartu, Hülya (!)
•Barutçu Özönder, F. Sema (!) eski Türkçe, Türk dilinin tarihi, dil değişmesi
•Baskakov, N. A. (1905-1996)
•Başkan, Özcan (1929-1997) (!)
•Bayraktar, Nesrin (!)
•Baytekin, Binnaz (!)
•Bayyurt, Yasemin (!) söylem çözümlemesi, kültürlerarası iletişim, yabancı
dil eğitimi
•Bazin, Louis (1930-2011)
•Benzing, Johannes (doğ. 1913)
•Bernştam, Aleksandr Natanoviç
•Berta, Árpád (1951-2008) (!)
•Bianchi, Thomas Xavier [de]
•Blau, Otto Hermann
•Boeschoten, Hendrik
•Bombaci, Alessio (1914-1979)
•Bonelli, Luigi
•Borovkov, Aleksandr Konstantinoviç
•Boz, Erdoğan (!)
•Bozkaplan, Ali Şerif (!)
•Bozkurt, Fuat
•Boztaş, İsmail (!)
•Böhtlingk, Otto von
•Brendomoen, Bernt
•Brockelmann, Carl (1868-1956)
•Budagov, Lazar Zaharoviç
•Budenz, József
•Buran, Ahmet (!)
•Bulut, Alev (!)
•Büyükkantarcıoğlu, Nalan (!) söylem çözümlemesi, toplum dil bilimi, ikinci
dil öğretimi, çeviri
•Caferoğlu, Ahmet
•Castrén, Matias A. (1813-1852)
•Ceachir, Mihail
•Cem Değer, Ayşen (!)
•Charette, Monik (!)
•Chodzko, Aleksander
•Clauson, Sir Gerard (1890-1974)
•Csató Johanson, Éva Á. (!)
•Czaplicka, Maria Antonina
•Çakır, Mustafa (!) dil bilimi, dil öğretimi, kültürler arası iletişim
•Çalışkan, Nihal (!)
•Çelik, Mehmet (!)
•Çelik Şavk, Ülkü (!)
•Daher, Ymär
•Dankoff, Robert (!)
•Davids, Arthur Lumley
•Delice, İbrahim (!) (academia.edu) söz dizimi
•Demir, Celal
•Demir, Necati (!)
•Demir, Nurettin (!)
•Demircan, Ömer (!) ses dizimi, ikinci dil öğretimi
•Demirci, Kerim (!)
•Demirezen, Mehmet (!)
•Denkel, Arda
•Deny, Jean (1979-1963)
•Deskó, Endre
•Desmaisons, Jean Jacques Pierre
•Develi, Hayati (!)
•Dilâçar, Agop (1895-1979) (!)
•Dilemre, Saim Ali (1880-1954) (!)
•Dilçin, Cem (!)
•Direnkova, Nadejda Petrovna
•Diri, Banu (!)
•Dmitriev, Nikolay Konstantinoviç (1897-1954)
•Doerfer, Gerhard (doğ. 1920)
•Donner, Kai
•Donner, Otto
•Doğan, Enfel (!) yeni Türk dili
•Drimba, Vladimir
•Dulzon, Andrey Petroviç
•Duman, Musa (!) yeni Türk dili
•Dumaresques, Daniel
•Dursunoğlu, Halit
•Eckmann, János (1905-1971)
•Egorov, Vasiliy Georgieviç
•Eker, Süer (!) academia.edu
•Emre, Ahmet Cevat
•Eraslan, Kemal (!)
•Ercilasun, Ahmet Bican (!)
•Erçetin, Gülcan (!) ikinci dil edinimi, ikinci dil eğitimi ve öğretimi
•Erdal, Marcel (!)
•Erdem, Mehmet Dursun (!)
•Eren, Hasan
•Ergin, Muharrem (1923-1995) (!)
.Ergenç, İclâl (!)
•Ergönenç Akbaba, Dilek (!)
•Erguvanlı Taylan, Eser (!)
•Ergüzel, Mehdi (!)
•Erkman, Fatma
•Erol, Sibel (!)
•Erözden, Aybars (!)
•Ersoy, Feyzi (academia.edu)
•Ertaylan, İsmail Hikmet (1889-1967) (!)
•Erten, Münir
•Eruz, Sakine (!)
•Fidan, Dilek (!)
•Filizok, Rıza (!)
•Filonenko, Viktor İosifoviç
•Foy, Karl
•Gabain, A. von (1901-1993) (!)
•Gadjanov, Dimitr
•Gemalmaz, Efrasiyap (!)
•Gencan, Tahir Nejat
•Giese, Wilhelm Friedrich Carl
•Giganov, İosif İvanoviç
•Gilson, Erika H.(!)
•Gombocz, Zoltán (1877-1935)
•Gökçe, Hülya (!)
•Göksel, Aslı (!)
•Göktürk, Akşit (!)
•GrØnbech, Kaare (1901-1957)
•Gronbech, Vilhelm Peter
•Gül, Bülent (academia.edu)
•Gülensoy, Tuncer (!)
•Gülsevin, Gürer (!)
•Gültekin, Mevlüt (!)
•Günay, V. Doğan (!)
•Güner Dilek, Figen (academia.edu)
•Günşen, Ahmet (!)
•Gürel, Ayşe (!) dil edinimi, dil yitimi
•Gürsoy Naskali, Emine (!)
•Hacıeminoğlu, Necmettin (1932-1996) (!)
•Handjeri, Alexandre
•Halasi-Kun, Tibor (1914-1991)
•Hatiboğlu, Vecihe (1916-1996) (!)
•Hayasi, Tooru
•Hazai, György (doğ. 1932)
•Haznedar, Belma (!) ikinci dil edinimi
•Heyd, Uriel
•Hindoghlou, Artin
•Hirik, Erkan (academia.edu)
•Houtsma, Martin Theodor
•Huber, Emel (!)
•İlminskiy, Nikolay İvanoviç
•İnce Özyıldırım, Işıl (!)
•İşsever, Selçuk (!) academia.edu
•Jarring, Gunnar Valfrid (doğ. 1907)
•Jireçek, Konstantin
•Johanson, Lars (doğ. 1936) (!)
•Joki, Aulis Johannes (1913-1989)
•Kaçalin, Mustafa
•Kaili, Hasan (academia.edu)
•Kakuk, Zsuzsa
•Kannisto, Artturi
•Kantarcıoğlu, S. Nalan (!)
•Kara, Mehmet (!)
•Karaağaç, Günay (!)
•Karababa, Canan (!)
•Karabulut, Ferhat (!)
•Akartürk, Karahan (!)
•Karahan, Leyla (!)
•Karakoç, Birsel (!)
•Karaörs, Metin (!)
•Karasoy, Yakup (!)
•Kargı Ölmez, Zühal (!)
•Kâşgarlı Mahmud
•Katanov, Nikolay Fedoroviç (1862-1922)
•Katarinskiy, Vasiliy Vladimiroviç
•Kavanoz, Suzan (!)
•Kaya, Ceval (!)
•Kaymaz, Zeki
•Kâzım Beğ, Mirza (1802-1870)
•Kelepir, Meltem (!)
•Kemali, Beste (academia.edu)
•Kerimloğlu, Caner (academia.edu)
•Kerslake, Celia J. (!)
•Ketrez Sözmen, Fatma Nihan (!)
•Keşli, Yeşim (!)
•Kılıç, Mehmet Akif (!) (academia.edu)
•Kırbaç, Selçuk (!)
•Kıran, Zeynel (!)
•Kilisli Muallim Rif'at Bilge (1874-1953) (!)
•Killi Yılmaz, Gülsüm (academia.edu)
•Klaproth, Heinrich Julius von
•Klements, Dmitriy Aleksandroviç
•Klements, Elizaveta Nikolaevna
•Kocabaş, Şakir (1945-2006) (!)
•Kocaman, Ahmet
•Koçoğlu, Zeynep (!)
•Kononov, Andrey Nikolayeviç (1906-1986) (!)
•Konrot, Ahmet
•Kopkallı-Yavuz, Handan (!)
•Korkmaz, Zeynep (!)
•Kornfilt, Jaklin (!)
•Kotwicz, Wladyslaw
•Kowalski, Tadeusz (1889-1948)
•Köse, Dursun (academia.edu)
•König, Güray (!)
•Kraelitz von Greifenhorst, Friedrich
•Krimskiy, Agafangel Efimoviç
•Kurultay, Turgut (!)
•Kuun, Geza (Kont)
•Küçüker, Paki (!)
•Le Coq, Albert von (1860-1930)
•Levi, Susannah V. (!) ses bilgisi
•Lewis, Geoffrey Lewis (1920-2008) (!)
•Ligeti, Lajos (1902-1987)
•Littmann, Enno
•Magnitskiy, Vasiliy Konstantinoviç
•Maksimov, Viktor Aleksandroviç
•Mallitskiy, Nikolay Gureviç
•Malov, Evfimiy Aleksandroviç
•Malov, Sergey Efimoviç (1880-1957) (!)
•Mándoky Kongur, İstván
•Mannerheim, Carl Gustav Emil
•Mansuroğlu, Mecdut
•Martı, Leyla (!) edim bilimi, toplum dil bilimi, kültürlerarası iletişim, dil
eğitimi, ikidillilik, söz eylem, direktlilik
•Martinoviç, Nikolay Nikolayeviç
•Maviş, İlknur (!)
•Maynagaşev, S. D.
•Mehmedoğlu, Alâeddin (!)
•Melioranskiy, Platon Mihayloviç (1868-1906)
•Menges, Karl Heinrich (1908-1999)
•Meninski, François Mesgnien (1623-1698)
•Merhan, Aziz (!)
•Mert, Osman (!)
•Middendorf, Alexander Theodor von
•Mikkola, Jooseppi Julius
•Miklosich, Frans
•Miyagawa, Shigeru (!)
•Moravcsik, Gyula
•Moşkov, Valentin Aleksandroviç
•Muchlinski, Antoni
•Mungan, Güler (!)
•Munkácsi, Bernát
•Müller, Friedrich Wilhelm Karl (1863-1930)
•Nakipoğlu-Demiralp, Mine (!)
•Nasilov, D.M.
•Németh, Gyula (1890-1976)
•Nevskaya, Irina
•Nielsen, Konrad Hartvig İsak Rosenvinge (1875-1953)
•Nikolskiy, Nikolay Vasileviç
•Oflazer, Kemal (!)
•Oktar, Lütfiye (!)
•Oruç Aslan, Birsel (academia.edu)
•Ozil, Şeyda (!)
•Ölmez, Mehmet (!) (academia.edu)
•Öner, Mustafa (!)
•Önler, Zafer (!)
•Öz, Hüseyin (!)
•Özçelik, Öner (!)
•Özdem, Ragıp Hulusi (1893-1943)
•Özek, Yeşim (!)
•Özkan, Abdurrahman (!)
•Özkan, Bülent (!)
•Özkan, Fatma (!)
•Özkan, Mustafa (!)
•Özmen, Mehmet (!)
•Özsoy, A. Sumru (!)
•Öztürk, Başaran, Balkız (!)
•Öztürk, İsmet (!) İngiliz dil bilimi
•Öztürk, Meral (!) İngiliz dil bilimi
•Öztürk, Rıdvan (!)
•Özyetgin, A.Melek (!) eski Türk dili
•Özyürek, Aslı (!) işaret dili
•Paasonen, Heikki
•Pavet de Courteille, Abel-Jean-Baptiste (1821-1889)
•Pedersen, Holger
•Pekacar, Çetin (!)
•Pelliot, L.
•Piekarski, Edward
•Pilten, Şahru (academia.edu)
•Poppe, Nikolas (1897-1991) (!)
•Polivanov, Evgeniy Dmitrieviç (1891-1938)
•Pomorska, Marzanna (!)
•Postel, Guillaume
•Potanin, Grigoriy Nikolaeviç
•Potapov, Leonid Pavloviç
•Pritsak, Omeljan
•Pröhle, Vilmos
•Quatremere, Etienne Marc
•Radloff, Friedrich Wilhelm (1837-1918) (!)
•Ramstedt, Gustaf John (1873-1950) (!)
•Räsänen, A. M. O. (1893-1976)
•Rasonyi, L. Nagy
•Reguly, Antal
•Redhouse, Sir J. W. (1811-1892)
•Rémusat, Jean Pierre Abel
•Repiczky, János
•Reşetov, Viktor Vasileviç
•Rhasis, Georges
•Romaskeviç, Aleksandr Aleksandroviç
•Ross, Sir Edward Denison
•Rossi, Ettore (1894-1955)
•Sablukov, Gordiy Semenoviç
•Sadiyeva, Gülmira (!)
•Salemann, Carl
•Sağol Yüksekkaya, Gülden
•Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1880-1938) (!)
•Sarı, Mustafa (!)
•Sboev, Vasiliy Afanaseviç
•Schiefner, Franz Anton
•Schmidt, Gustav Friedrich
•Schmidt, Peter
•Sebüktekin, Hikmet
•Sekowski, Józef Julian
•Selen, Nevin (1925-2005) (!)
•Sertkaya, Osman Fikri (!)
•Sezer, Engin (!)
•Sığırcı, İlhami (!)
•Sinor, Denis (!)
•Sjögren, Johann Andreas
•Soykan, Ömer Naci (!)
•Spasskiy, Grioriy İvanoviç
•Stachowski, Marek
•Stahlenberg, Philipp Johann von ( 1676-1747)
•Şahin, Hatice (!)
•Şaineanu, Lazar
•Şanlı, Cevdet
•Şapşal, Süreyya
•Şçerbak, Aleksandr Mihayloviç (1926-2008) (!)
•Şkaljiç, Abdullah
•Şemseddin Sâmi (1850-1904) (!)
•Şenöz Ayata, Canan (!)
•Şeylan, Ali (!)
•Tagliavini, Carlo
•Tas, András Róna (!)
•Tekcan, Münevver (!)
•Tekin, Şinasi (1933-2004) (!)
•Tekin, Talat (doğ. 1927) (!)
•Thomsen, Vilhelm Ludvig Peter (1842-1927)
•Thury, József
•Tietze, Andreas (1914-2003) (!)
•Timurtaş, F. Kadri (!)
•Topaloğlu, Ahmet
•Topçubaşı, Mirza Cafer
•Topbaş, Saime Seyhun (!)
•Toprak, Funda (!)
•Tooru, Hayashi
•Tören, Hatice (!)
•Tulum, Mertol (!)
•Turan, Fikret (!)
•Turan, Zikri
•Türk, Vahit
•Tryjarski, Edward (doğ.1923)
•Tschudi, Rodolf
•Tumanskiy, Aleksandr Grigoreviç
•Tumaşeva, Dilara
•Tuna, Osman Nedim (!)
•Ubryatova, Elizateva İvanovna
•Uçan, Hilmi (!) gösterge bilimi
•Uçar, Ayşegül (academia.edu)
•Uçar, Erdem (academia.edu)
•Uğurlu, Mustafa (!)
•Uras-Yılmaz, Arsun (!) karşılaştırmalı ve uygulamalı dil bilimi (FransızcaTürkçe), sözlü dilde metin çevirileri
•Usta, Halil İbrahim (!)
•Uygur, Nermi (!)
•Uzun, Gülsün Leyla (!)
•Uzun, Nadir Engin (academia.edu)
•Uçar, Şahin (!)
•Üçok, Necip (1911-1953)
•Üstünova, Kerime (!)
•Vámbéry, Armin (1832-1913)
•Vardar, Berke (1934-1989) (!)
•Vásáry, İstván
•Verbitskiy, Vasiliy İvanoviç
•Vincze, Frigyes
•Vladimirtsov, Boris Yakovieviç
•Wichmann, Yrjö
•Yadrintsev, Nikolay Mihayloviç
•Yağcıoğlu, Semiramis (!)
•Yağmur, Kutlay (!) (academia.edu)
•Yalçın, Nafi (!)
•Yaman, Ertuğrul (!)
•Yarar, Emine (!)
•Yastremskiy, Sergey
•Yazıcı, Mine (!)
•Yelten, Muhammet (!)
•Yener, Mustafa Levent (!)
•Yıldız, Cemal (!)
•Yıldız, Osman (!)
•Yıldız, Yasemin (!)
•Yılmaz, Emine (!)
•Yılmaz, Engin (!)
•Yılmaz Önder, Sevim (!)
•Yudahin, Konstantin Kuzmiç
•Yücel, Tahsin (!)
•Yüceol Özözen, Muna (!)
•Zajaczkowski, Ananiasz (1903-1970)
•Zieme, Peter
.Zülfikar, Hamza (!)