docÇimento Sanayii, Çevre ve İnsan Sağlığı
download 
Şikayet Transkript
Çimento Sanayii, Çevre ve İnsan Sağlığı
Çimento Sanayii, Çevre ve İnsan Sağlığı Prof.Dr.Ali Osman Karababa Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Amaç Çimento endüstrisinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi. Ülkemizde sayıları gittikçe artan ve kuruluş yerleriyle (İzmir örneğinde Çimentaş ve Batıçim) çevre ve insan sağlığını tehdit eden çimento fabrikalarının etkileri, konuyla ilgili literatür taranarak ortaya konmaya çalışıldı. ‘Siyah giyme toz olur’ Emine Uyar Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel’in 1967 yılında, “İş için uzun mesafeleri kat etmenize gerek yok. Yanı başınıza çimento fabrikası kuruyorum” diyerek temellerini attığı BATIÇİM, çevresi için büyük bir kirlilik kaynağı oluşturuyor. http://www.evrensel.net/06/09/24/gundem.html İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi’ne ortak imzalı önergede şu görüşler dile getirildi: “Hazırlanan 25.000’lik planlarımızda İzmirimizin vizyonu, ticaret, turizm ve kültür şehri olarak düşünülmektedir. Ayrıca, EXPO 2015 fuarının İzmir’e alınması için büyük çabalar sarfedilmektedir. Yine, bir Avrupa kenti statüsündeki ilimizin doğu yakasındaki çimento fabrikaları ve taş ocaklarının, doğal yaşamı ve insan sağlığını büyük ölçüde tehdit ettiği, komisyon üyeleri olarak gezerek ve bizzat yerinde inceleme yapılarak, kentimizin kirliliğinin baş nedeni olduğu saptanmıştır. Körfezdeki kirliliğe karşı verilen mücadelenin bu alanda da etkin ve acil olarak verilmesi hususu, İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin tensiplerine arzederiz.” 11 Eylül 2006 Tarım Komisyonu Başkanı Saim Katırcıoğlu: “çimento fabrikaları ve taş ocakları konusuna bugüne değin ele alınmamasının bir eksiklik olduğunu belirterek, “Kimse cesaret etmemiş. Ama bu meclisin, bu cesareti gösterecek yüreği var. Bornova’dan geçerken kirlilikten etkilenmemek için yüzümüzü kapatıyoruz. Çimento fabrikaları makul bir sürede şehir dışına çıkarılmalı” Hızlı kentleşme Altyapı gereksinimleri Üstyapı gereksinimleri Artan çimento gereksinimi Çimento önemli bir tüketim maddesi (Marlowe, Mansfield 2002) üretim sürecinde oluşan yüksek sıcaklık, tozluluk, allerjik maddeler ve gürültü nedeniyle çalışanları ürettiği toz, baca emisyonlarındaki atık gazlar ve toksik kimyasallarla da çevreyi ve çevrede yaşayan halkı olumsuz yönde etkilemektedir Yer seçimi ¾ ¾ Çimento sanayisi genellikle hammadde kaynaklarına ve tren garı, liman vb. ulaşım kolaylığı sağlayan çıkış noktalarına yakın yerlere konuşlandırılmakta Çünkü çimento ağır bir malzemedir, kara yoluyla taşınması pahalı (Marlowe, Mansfield 2002) Türkiye ¾ ¾ ¾ ¾ 1911 yılında İstanbul – Darıca’da kurulan ve toplam 20.000 ton/yıl kapasiteli fabrika ile ülkemizde çimento sanayinin temelleri atılmış Cumhuriyetin kurulması sonrasında Ankara, Kartal ve Zeytinburnu fabrikaları işletmeye alınmış, 1950’li yıllardan sonra çimento ihtiyacını karşılamak üzere, yeni çimento fabrikaları kurularak bu sanayi dalında büyük bir gelişme yaşanmış Günümüze gelindiğinde ülkemizdeki çimento fabrikası sayısı 40’a ulaşmıştır. Türkiye’de Çimento Fabrikalarının Dağılımı Bölgeler Fabrika Öğütme tesisi Marmara 8 2 Ege 4 2 Akdeniz 4 3 Karadeniz 6 4 İç Anadolu 8 7 Doğu Anadolu 4 Güneydoğu Anadolu 6 Toplam 40 18 2005 yılı Kapasite Miktarları Marmara Ege Akdeniz Karadeniz İç Anadolu Doğu Anadolu G.Doğu Anadolu TOPLAM Klinker Kapasitesi 12.068.100 5.588.580 6.840.000 4.305.000 6.349.000 1.605.000 3.557.400 40.313.080 Çimento Kapasitesi 19.250.628 8.615.740 12.858.696 7.759.000 11.905.500 2.273.000 5.184.000 67.846.564 1.5 ton hammadde 0.3 ton hava 1 Ton Çimento 6 gigajul yakıt 0.94 ton karbondioksit ‘Toward a Sustainable Cement Industry’ Battelle, 2002 Çimento üretim üniteleri emisyon kaynağı ve emisyon türü Ocaktan çıkarma ve kırma Partikül Hammadde tozu Hammadde kurutma Partikül Hammadde tozu Hammadde öğütme, kurutma, karıştırma Partikül Hammadde tozu Döner fırın, klinker soğutma, kömür öğütme Gaz, SOx, NOx Partikül Farin, klinker ve kömür tozu Çimento Öğütme Partikül Alçı ve katkı tozu Paketleme sistemi Partikül Çimento tozu Çimento üretiminde kullanılan hammaddelerin ve yakıtların özellikleri ile üretim tekniğinin seçimi; ¾ kirletici emisyonların atmosfere yayılmasında, ¾ gerekse enerji ve yakıt kullanımı ve sarfında son derece önemli ¾ Çimento üretimiyle ilişkili temel çevre sorunları havaya verilen emisyon enerji tüketimi ¾ Atık su deşarjı genellikle sınırlı (EIPPC, 2001) ¾ Çimento endüstrisinde hammadde çıkarılması toprak kullanımını ve biyoçeşitliliği olumsuz etkilemekte (Battelle, 2002b) Bir ton çimento üretimi sırasında oluşan sera gazı düzeyi (CO2)(ton) Proses emisyonu Yakıt emisyonu Kullanılan enerjiye bağlı emisyon Çimento endüstrisi, dünya birincil enerji tüketiminin % 2’sini oluşturmakta ¾ Dünyadaki insan kaynaklı CO2 emisyonunun % 5’i çimento endüstrisi kaynaklı ¾ (Hendriks et al., 1998) Çimento üretiminin temel çevresel etkileri (Marlowe, Mansfield 2002) Hava emisyonu SOx, NOx, toz/partikül Atıkların yakıt olarak kullanımı Dioksinler, diğer klorluhidrokarbonlar ve ağır metallerin salınımı Yerel sorun Gürültü/vibrasyon, toz, görsel etkilenim Sera gazları CO2 Toprak kullanımı ve biyoçeşitlilik Tarım alanlarının işgali, hammadde çıkarılmasıyla ilişkili Çimento döner fırınlarında klinkerin pişirilmesi yüksek sıcaklıklarda (1350°C -1450°C) gerçekleştiğinden kullanılan hammaddeler yüksek kireç içerdiğinden pişirme işleminde zararlı maddeleri absorbe eder Bu nedenle, çimento döner fırınları, çevre açısından sorun oluşturan birçok atığın (ağaç, kağıt, tekstil, atık yağ, çözücü madde, plastik, lastik, ve arıtma çamuru vb.) yakılarak bertaraf edilmesinde de kullanılmakta Bu işlem beraberinde yakılan atıkların niteliğine bağlı yeni kirlenmeleri de gündeme getirmekte Alternatif yakıt girişi (atık solventler, kullanım süresi dolmuş araç lastikleri, atık plastikler, artık yağlar, toksik kimyasallar, arıtma çamurları, pestisitler, vb) Klinker fırını Birincil Enerji 1350-1450°C (fosil yakıtlar) Sıvı atık Katı atık Yıllara göre, çimento üretimi sırasında alternatif enerji kaynağı olarak kullanılan sıvı ve katı atıkların miktarları ¾ ¾ Çimento endüstrisinde kullanılan geleneksel fosil yakıtlar kömür ve ağır fueloil Yanabilir evsel atıkların ve diğer endüstrilerden kaynaklanan atıkların ve hatta tehlikeli atıkların (örneğin atık solventler, kullanım süresi dolmuş araç lastikleri, atık plastikler, artık yağlar, toksik kimyasallar, pestisitler, vb.) çimento fabrikalarında yakıt olarak kullanımı atıkların miktarının azaltılmasına ve endüstriyel atık sorununa bir çözüm olarak görülebilmesine karşın yarattığı çevresel kirlilik bu olanakla karşılaştırılamayacak kadar büyük Dünyada çimento üretiminin artmasına paralel olarak, alternatif yakıtların kullanılması sonucunda; ¾ ¾ gittikçe artan düzeylerde kalıcı organik kirleticilerin (KOK) parçalanmaya dirençli biyoakümülatif (vücutta birikme özelliği olan) toksik kimyasalların ve istenmeyen yan ürünlerinin doğaya salınımı da artmakta, çevre ve insan sağlığı açısından doğrudan ve dolaylı maruziyetler (gıda zincirine girerek) nedeniyle çok büyük zararların oluşumu riski de giderek büyümektedir. Hava kirliliği Toz ¾ Gazlar Toksik kimyasallar ¾ ¾ Asit yağmuru Azot oksitler Kükürt oksitler ¾ ¾ Su kirliliği ¾Toz, Gazlar ¾ KOK’lar ¾Ağır metaller ¾ Toprak kirliliği ¾Ağır metaller ¾KOK’lar Dioksinler Hava Su Toprak Gıda Öğrenme güçlüğü IQ düşüklüğü Tiroid hormonu azalması Hiperaktivite PCBler Var mı ? Ağır metal kirliliği kaynakları ¾ Madencilik ve sanayi üretimleri ¾ Üretim sonrası çevreye atılan atıklar ile su – gıda – hava – kirliliği Vücuda giriş yolları Solunum Sindirim Deri Vücutta birikme özelliği; biyoakümülasyon Arsenik Vanadyum Selenyum Çinko Mangan Kadmiyum Nikel Krom Bakır Cıva Kurşun Arsenik (Uzun erimli etkilenim) ¾ Cilt reaksiyonları, ciltte kalınlaşma ve renk koyulaşması, saç dökülmesi ve tırnaklarda kolay kırılmalar, cilt kanseri ¾ Kemik iliği etkilenimi sonucu kansızlık (anemi) ¾ Kalp ritim bozukluğu ¾ Kılcal damar etkilenimi sonucu dolaşım bozukluğu ve cilt renginde bozulma ve gangrenli dolaşım bozukluğu yaraları, Arsenik ¾ ¾ Cilt hasarı Kanser Arsenik (Uzun erimli etkilenim) ¾ Sarılık ile seyredebilen karaciğer ve böbrek fonksiyon bozukluğu ¾ Gözde konjunktiva ve kornea hastalıkları ¾ Ağır bronşit ¾ Cilt, karaciğer, mesane, böbrek, prostat akciğer ve solunum yolu kanserleri Arsenik (Uzun erimli etkilenim) İnsanlar için kanserojen (DSÖ-IARC, EPA) Kadmiyum (Uzun süreli ve yavaş etkilenim) ¾ Aşırı yorgunluk ¾ Solunum yolu problemleri ¾ Soluma zorluğu ¾ Böbreklerde işlev bozukluğu ¾ Sindirim sisteminde etkilenme ¾ Karaciğer zararları ¾ Böbreklerin Cd’la zarar görmesi sonrasında kemik kırıklarının kolaylaşması ¾ Olası kanserojen (DSÖ-IARC, EPA) Cıva (Uzun erimli etkilenim) Sinir sistemi etkilenimi ile beyin ve böbreklerde birikim sonucu ortaya çıkan bulgular: ¾ Davranış değişiklikleri (aşırı hassasiyet, korku ve sinirli davranışlar) ¾ El, kol, bacaklar ve başta titremeler ¾ Hafızada bozulma ve his kaybı Cıva (Uzun erimli etkilenim) ¾ Görme alanı daralması, ¾ İşitme kaybı, ¾ Konuşma bozukluğu ¾ Kaslarda koordinasyon kaybı ¾ Böbreklerdeki birikim sonrası böbreğin kanı filtre etme işlevi azalır ve bunun sonucu olarak da atılamayan cıvadan etkilenim daha da artar Solunum yoluyla alınan kurşun akciğerlerden Sindirim yoluyla alınan kurşun mide sıvısında çözülerek ve mideden emilerek Deri yoluyla az miktarda emilen kurşun ise cilt altı damarlar aracılığıyla Kana karışır Akciğer Karaciğer Dalak Kalp Böbrekler Beyin Esas yerleşim yeri kemikler ve dişler; yetişkinlerde vücuttaki kurşunun yaklaşık % 94’ü diş ve kemiklerde İdrar Dışkı Ter Kaslar Kurşun (Uzun erimli etkilenim) ¾ Hedefi öncelikle sinir sistemi ¾ Parmaklar, el ve ayak bileklerinde güçsüzlük ¾ Kan yapım sürecinin bozulması sonucu anemi (kansızlık) ¾ Kan basıncında yükselme (hipertansiyon) oluşabilir ¾ Hafıza kaybı ve konsantrasyon problemleri yaşanabilir Kurşun (Uzun erimli etkilenim) ¾ Yüksek düzeyde etkilenmede beyin ve böbrekler ve erkeklerde sperm yapımı zarar görebilir ¾ Dişetlerinde çizgilenme (Burton çizgisi) görülebilir ¾ Gebelerde bebeğin beyin gelişimine zarar verebilir ¾ Deri ve mukozalarda solukluk, genel yorgunluk ve bitkinlik, baş ve eklem ağrıları, iştahsızlık, mide-barsak bozuklukları, kabızlık, anemi (kansızlık) Antimon (Uzun erimli etkilenim) ¾ Göz, boğaz, nefes yollarında tahriş ¾ İdrar yapamama ¾ Kalp atışlarında düzensizlik ¾ Çeşitli deri hastalıkları ¾ Akciğer ve mesane kanserleri ¾ Gebelerde düşük ¾ Anne sütü ile bebeğe geçiş, benzer bulguların bebekte görülmesi Çinko ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ Çeşitli deri hastalıkları Solunum yollarında tahriş ve pnömoni Nefes almada zorluk Plörezi, kanlı balgam Tüm organlarda kanser Krom (Uzun erimli etkilenim) ¾ ¾ Alerjik akciğer hastalıkları ve astım atakları Akciğerde biriken krom Ö Bronş kanseri İnsanlar için kanserojen (DSÖ-IARC, EPA) Nikel (Uzun erimli etkilenim) ¾ Kilo kaybı ¾ Kalp ve karaciğer hasarı ¾ deride tahriş Bakır (Uzun erimli etkilenim) ¾ ¾ ¾ ¾ Tekrarlayan mide bulantıları kusma ve karın ağrıları Siroz Akciğer hasarı Hava kirliliği ¾ ¾ Partikül madde Gazlar Kükürt dioksit Azot oksitler Karbon monoksit Karbon dioksit Uçucu organik bileşikler 9 9 9 9 9 9 9 9 9 Dioksin Furan Poliklorlubifeniller Hekzaklorobenzen Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Benzen Toluen Ksilen Etilbenzen Partiküler kirlilik ¾ ¾ Partiküler kirlilik, mikroskobik düzeyde katı veya sıvı damlacıklardan oluşur ve akciğerlerimizde alveollere kadar ulaşarak ciddi sağlık sorunlarına neden olur Birçok çalışma partikül kirliliğinin kardiyovasküler sistemde değişik sağlık sorunlarına neden olduğunu göstermiştir. Partiküler madde kirliliği açısından risk grupları Solunum sistemi ¾ ¾ ¾ ¾ Burun kılları (10µ tanecikler tutulur) Üst solunum yollarının nemi ve mukus Solunum yollarındaki siliyer aktivite (10µ - 2µ tanecikler tutulur) Mukus Asılı Partiküler Madde (PM) ¾ Akut etkileri ¾ Kardiyovasküler mortalitede ¾ Hastane başvurularında artış ¾ ¾ ¾ Solunum sistemi hastalıklarında alevlenme Bronkodilatatör kullanımı ve öksürük prevalansında artış Solunum fonksiyonlarında azalma Asılı Partiküler Madde (PM) (Kronik etkileri) ¾ ¾ ¾ Solunum sistemi hastalıklarında, mortalitesinde Miyokardial infraktüsünde artış Solunum fonksiyonlarında azalma Asılı Partiküler Madde (PM) ¾ ¾ Çok düşük düzeylerde bile sağlık sorunlarına neden olur Bu nedenle hem kısa süreli hem de uzun süreli ortalama konsantrasyon için önerilen bir eşik değer yoktur Toz Ağır metaller Toksik kimyasallar Nikel Selenyum Vanadyum Bakır Çinko Arsenik Kadmiyum Kurşun Bitkinin topraktan emdiği su Krom Antimon Cıva Toz Bitki hastalıklarının artması Toz Tarımsal üretimin yok olması Toprak ekosisteminin bozulması Çimento sanayisinden kaynaklanan çevre kirliliği Bitki hastalıklarında artış Tarımsal üretimin azalması Biyoçeşitliliğin azalması Çimento sanayinde gelişen teknolojiler uyarınca; enerji ve yakıt tasarrufu sağlamak, üretim ve karlılığı artırmak kirletici emisyonları kontrol altına alabilmek amacıyla, son yıllarda çok kademeli, ön ısıtıcılı ve prekalsinasyonlu, yüksek kapasiteli döner fırınlar sistemine geçilmektedir. Sonuç ¾ ¾ ¾ Çimento endüstrisinin çevre ve insan sağlığına yoğun olumsuz etkileri var I. sınıf gayrısıhhi müesseseler grubunda olan bu tesislerin yer seçiminde çok özenli davranılması Olumsuz etkilerinin en aza indirilebilmesi için teknolojik gelişmelerden etkin biçimde yararlanılması gerekli
Benzer belgeler
Çimento Üretimi - Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği
Bir ton çimento üretimi sırasında oluşan sera gazı düzeyi (CO2)(ton)
¾ gerekse enerji ve yakıt kullanımı ve sarfında
