selanik eğitim tarihine katkı

SELANİK
EĞİTİM TARİHİNE KATKI
BAKİ SARISAKAL
-Selanik Köy ve Kaza Mekteplerine Muallim Tayini:
Selanik vilayeti dahilinde tesisi mukarrer olan mekteb-i ibtidai hakkında Maarif
Müdürü Saadetlü Reşid Beyefendi hazretleri hazır olduğu halde meclis-i idare-i vilayetçe
tetkikat icra ve mukarrerat-ı mukteziye ittihaz edileceğini yazmıştık.
Vilayet dâhilinde elli ve daha ziyade haneyi şamil olan kura-yı İslamiyyeden yalnız on
adedinin mektepsiz olduğu ve birçok kura-yı Müslimenin (Müslüman köyünün) de mektebi
mevcud ise de ahalisi muallim getirmeye ve idaresine gayr-ı muktedir bulunduğu
anlaşılmasıyla henüz mektebi bulunmayan merkez kazasının: (Yaylacık, Aksakallı, Adalı,
Kebir pürnar) Usturumca’nın (Sidovice) Yenice’nin (Furşar) Tikveş’in (Marina, Rüsümat)
Cuma-i Bala’nın (Corva, Simitli) karyelerine (köylerine) muallim gönderilmek üzere ahali
yardımıyla birer mektep tesis ve açılması ve mektebi mevcud olup ahalisi muallim celb
(getirmeye) ve idaresine gayr-ı mutedir bulunan Avrethisar kazasında 3, Doyran’da 4,
Usturumca 2,Yenice, Vodina 2,Tikveş 2, Kesendire 4, Gökbeli 25, Langazada 3,Serez
kazasında 3, Nevrekop 1,Demirhisar 2, Zihne 2, Petriç. 2, Drama, Praviş’te ve Sarışaban
kazalarında birer karyeye (köye) kasap vergisi zamlarından üçer yüz kuruş maaş ile dar’ülmuallimin mezunlarından birer muktedir muallim gönderilmek üzere mekteplerin mümkün
olduğu derece hıfz’ıs-sıhha (sağlığı koruma) kavaidi (kuralları) dairesinde taharet ve
nefazetleri temin olunmakla beraber harap, tamire muhtaç bulunanların ahalinin yardımı ile
bölgeleri maarif encümenlerinin taht-ı nezaretlerinde (kontrollerinde) tamiratı icra ettirilerek
gönderilecek muallimlerin tedrisatına istihzarı mahallerine tebliğ buyurulmuş olduğu gibi işbu
elli muallimin yıllık maaşları toplamı olan yüz seksen bin kuruşu vilayetin kasap vergisi
zamları fazlasıyla karşılamaya kâfi olduğundan hemen muallimlerin intihab ve tayinine
mezuniyet itası (verilmesi) hususunun da Rumeli Vilayet-i Şahanesi Müfettiş-i Umumiliği
(Rumeli Genel Müfettişliği) ile Maarif Nezaret-i Celilesine (Milli Eğitim Müdürlüğüne
bildirilmiş bulunduğu haber alınmıştır. 1
1
İkdam Gazetesi 1 Kasım 1903
Vodena:
Manzarayı tabiyesi pek latif, yüksek ağaçları, meyvesi bol, binden ziyade hanesi
bulunan bir kasabadır. Selanik’in kuzey batısında, on altı saat kadar uzaklıktadır. Kenarından
geçmekte olan Manastır Demiryolu kasabanın istidat terakki ve memuriyetini arttırmıştır.
Lakin şimendifer mevkiinden kasabaya girmek için henüz bir yol yapılmayıp, bahçeler
içinden dolambaçlı, yoğun yağış olduğu zaman geçilmesi pek güç yoldan girilmesi icap
ediyor.
Vodena
Ahval maarifi de şayanı teessüf bir haldedir. Bir Rüşti, Erkek ve kızlara mahsus ikişer
İslam mektebiyle birde Bulgar, Rum ve Sırp mektepleri vardır. Bu mekteplerde geçen
seneden fazla bir eser terakki göremedim. Kız talebeleri bir kadın tarafından kendi
hanelerinde tedris olunuyor. Kaymakam kaza İzzetlü Beyefendi ile Maarif Komisyonunun bu
hususu nazarı dikkate alarak ıslahat ve terakkiyat matlubenin vücuda getirileceği memul ve
muntazırdır. Sırp, Bulgar ve Rum mekteplerinde intizam ve terakki meşhud olmaktadır.
Sırp mektebinde küçük erkek çocuklara bir takım el işleri gösteriliyor ki bunun
fevaidinden evvelce de bahsetmiş idim.
-Kayalar:
Havası, suyu güzel, verimli bir ova üzerinde bulunan latif bir kasabadır. Etrafını bağlar
ve tarlalar çevirmiştir. Kasabanın içi o kadar muntazam değildir. Caddeleri, muntazam
çarşıları yoktur. Birkaç tüccar mağazası mevcut ise de bunlarda her vakit açık
bulundurulmayıp ancak Pazar günlerinde muamele yapmaktadırlar. Bununla beraber ahalisi
oldukça çalışkan ve ziraatla meşguldürler.
İbtidai mektebi muallimi gayuru Salih Efendi’nin ciddi himmetleri ve tecrübesi
sayesinde şayanı teşekkür bir derece-i terakkiyededir.
Talim ve tedriste ittihaz ettiği usul sayesinde dost terbiyesine mevduh olan küçücük
fikirleri aşmaya derslerini kolaylıkla belletmeye muvaffak oluyor. Tereddüt ve şüphelerini
tamamıyla izale etmedikçe derse geçmiyor.
Rüşti mektebinde ise o kadar faaliyet ve terakki görmedim. Henüz bir vekil ile idare
olunan bu mektep bir muallim asilin vürudunda İbtidai mektebine mümasil bir Darültedris
olacağı muhakkaktır.
-Selimiye Mektebi Tevzii Mükâfat Töreni:
Selanik hususi mekteplerinden olup günden güne ibraz ede gelmekte olduğu
terakkiyatı görmekle mutlu olduğumuz Selimiye Mektebi tevzii mükâfat resmi şehri
Temmuz’un on birinci Pazar günü mektebin salonunda mükemmel bir surette icra edilmiştir.
Her taraf … zafer ayeti Osmani ve yeşil dallar ve yapraklar ile tezyin olunmuş idi.
Selanik Valisi Devletlü Hacı Hasan Refik Paşa Hazretleri bizzat mektebe teşrif buyurmuşlar,
semahatlü Hakim Bey, Saadetlü Seyfullah Paşa, Saadetlü Osman Ali Bey, Saadetlü Hakkı
Bey, Saadetlü Yusuf Paşa Hazretleri Maarif Müdürü İzzetlü Reşit Beyefendi ve bir hayli
mütehizan belde ve evliya-i etfal huzurlarıyla, cemiyeti … eylemişlerdir.
Merasime Hamidiye Marşı ile başlanılmış ve marşı âli’ye müteakip 15 numaralı
Osman Efendi, müessir bir aşri şerif televat ve kıraat eylemiş ve hazarı vecd avar feyz
eylemiştir.
350 Yusuf, 340 Lütfi,195 Müfit, 353 Kadri, 35 Rafet, 25 Hüsnü, 24 İsmail Efendiler
tarafından kıraat olunan neşideleri müteakip Beşinci, Dördüncü ve Üçüncü sınıfların
mükâfatları tevzi edildi.
195 Müfit Efendi tarafından kıraat edilen bir naat şerifi hitaben umumi şakirdan
tarafından Muhammet seniye-i Hazreti padişahi muntazaman bir manzume yek avaz olarak
kıraat edilmiştir.
4 numaralı Hasan Efendi Terane-i Hayat ser levhalı bir manzume-i seniyle müteakip
bir selasetle okumuş hazarı fevkalade müteessir eylemiştir. 24 numaralı İsmail Efendinin
hazin bir seda ile kıraat eylediği gazetemizde münderiç … manzumesi fevkalade tesir
eylemiştir.
359 Tahsin Mustafa, 240 İsmail, 350 Yusuf ve 124 Ali Haydar Efendilerin kemali
muvaffakiyetle okudukları neşide-i müteakip ikinci ve birinci sınıfların mükafatları tevzi
olunmuş ve sıra ile 87 Abdülkerim, 119 Osman Kemal, 216 Nihat 353 Kadri, 204 Ali, 272
Mustafa, 359 Tahsin, ve 68 Hüsnü Efendiler tarafından mevkie münasip makale ve
manzumeler kıraat edilmiş son seneden 30 numaralı Mustafa Efendi müessir bir veda-i nutuk
eda ederek törene nihayet verilmiş Hamidiye marşına müteakip umum tarafından üç defa
“Padişahım Çok Yaşa “ duası icra kılınmıştır…
-Görice Mektebi:
Gorice, Manastır’ın 55 kilometre güney batısında Mavrova Dağının batı eteğinde
denizden 860 metre yüksekliğindedir.
Gorice cennetmekan Sultan Beyazıt Han sani Hazretleri zamanında tesis olunmuştur.
Sultan Beyazıt Han burada iken eski bir Manastır iken mübaya ile hadmetmiş ve yerine büyük
bir Cami-i şerif, medrese, imaret ve tekke bina eylemiş ve kasabanın esasını vazeylemiştir.
Görice Adriyatik ve Adalar denizi arasında ticaret nokta-i nazarınca ehemmiyetli bir noktadır.
Arazisi dağlık ve yaylalardan ibaret olup münbit ve mahsuldardır. Görice Ovası kamilen
nohut, buğday, arpa, mercimek ve saire mahsulat yetişir.
Burada her Cumartesi bir Pazar kuruluyor ki oldukça ehemmiyetlidir. Haneleri,
sokakları, çarşısı gayet muntazamdır. Havası gayet latif ise de ovanın kuzeyinde bulunan
“Mal Gölü” havayı ihlal ederek bazen Sıtmaya yol açmaktadır.
Gorice’de maarif memnuniyet verici bir derecededir. Ahalisi zeki, çalışkan ve
maarifperverdir.
Gorice Belediye Dairesi
Bir idadi, üç ibtidai, bir Arnavut ve bir Rum Mektebi ve bir Ulah mektebi mevcuttur.
İdadi mektebinde 60 kadar mevcudu olup dersler beş sınıfa taksim olunarak tedris olunuyor.
Mektep Müdürü İzzetlü Neşet Beyefendi ile heyeti talimiyeyi teşkil eden muallim efendilerin
bu muvaffakiyetlerini tebrik eder ve kendilerine alanen teşekkürü vecibeden addederim.
Numune-i Terakki Mektebi 200 mevcudu olup dört sınıf ve iki de ihtiyat sınıfı vardır.
Bu mektep on sene evvel Faziletli Müftü Efendi hazretleri tarafından tesis olunarak hususi bir
surette idare olunmaktadır.
Gorice Emir Bey Camisi
Mektep Müdürü Demir Ali Efendi namında hüsnü ahlak sahibi gayretli bir zattır.
Rum mektebi erkek ve kız ibtidai ve rüşdi ve idadi derecesinde iki mektep mevcuttur.
Bu mekteplerde 1.100 kadar etfal ve istifade etmektedir. Rumca, Türkçe, Fransızca ve fünun
lazıme tedris ediliyor. Lisani Osmani ve Fransızca muallimi mektebi Sultani şahadetnamesine
haiz Mihal Efendi ismimde bir zattır. Mektep Müdürü Anagolos Efendi hüsnü ahlak ile
temayüz etmiş gayur bir zattır. Mektepte lisanımızın terakkiyesi emrinde gösterdiği gayrete
arzı teşekkür olunur.
Ulah Mektebi: Mevcudu 50’dir. Mektep müdürünün nutkuna müteakip Türkçe
derslerinin imtihanları yapıldı. Bir sene zarfında lisanımızda olan terakkilerine hayran kaldım.
Kıraat tercüme ve imla derslerinde gösterdikleri muvaffakiyet sezavar teşekkürdür. Lisani
Osmani Vasilaki Efendinin bu babda ciddi himmetlerine alenen teşekkür ederim.
-Kesriye Mektebi:
Kesriye, Gorice’nin 45 kilometre şarki cenubisinde … olan gölün sahilinde kola
uzanmış bir şube cezirenin üzerinde bulunmaktadır. Eski ismi Kaletron’dur. Eski sur ve
kalelerinin bazı harabeleri mevcuttur. Havası kışın mütadil ise de yazın sıtma tevellüdüne
müsaittir. Kesriye’de kürkçülük sanatı pek ileri gitmiştir.
Kesriye Hacı Ahmet Paşa Medresesi
Arazisi dağlık olup batısında Gramus, güneyinde Payandoros, doğusunda Norçka
silsilelerinin etekleri uzanmıştır. Bu dağlardan inen suların bir takımı Kesriye Gölüne akar, bir
çoğu da Kesriye Gölünün ayağını alarak İncekara suyu teşkil eder ki Serfiçe sancağından
geçerek Selanik Körfezine dökülür.
-Mektebi Feyziye:
Mektebi Fevziye Sübyanının resmi tevzii mükâfat Pazar günü erkek kısmı bahçesinde
muntazaman bir surette icra olundu. Her taraf zaferi ayet ve zaferi Osmani ve envai
mazarriyat… sanayie ile tezyin olunmuş bahçenin son derecede … olan tefrişatı calip incar
takdir olmuştur.
Vali Devletlü Hacı Hasan Refik Paşa Hazretleri mektebe bizzat teşrif buyurdukları
gibi Semahatlı Hâkim Beyefendi, Saadetlü Maarif Paşa, Maliye Müfettişi Saadetlü Refet
Beyefendi, ferikanı keram, memurini azamve maarif müdürü hasafet …, müteberan belde,
müteberan ecanip ve evliya-ı etfal vücutlarıyla resmi tevzii revenkdar eylemişlerdir.
Muzika ve talebat tarafından terennüm edilen marşı Hamidi ile rasmi hüsn iptida
olundu. Talebeden birkaç hanım tarafından kıraat olunan kadumiye ile Hikmet Arif Efendinin
okuduğu arz arzı şükran serlevhalı manzumeyi müteakip müessis mektep izzetlü mümeyiz
Tevfik Efendi bir nutuk irat olunarak mektebin ibtidai küşadından bu güne kadar takip ettiği
meslek ve saye-i maarif vaye-i hazret zalilahide mazhar olduğu terakkiyat bir irade-i lisan
şükran edilmiştir.
Lebib Efendinin müessir bir surette kıraat eylediği “ Kitap Ah “ nam manzume, hele
azamet ilahiye ile aciz beşerin tesadını tasvir eden kısımda aldığı vaziyet cümleyi müteessir
eylemiştir.
Muallim Necip Efendinin mahdumu küçücük Hafi Efendi bir monolog bütün vaziyet
taflanesiyle kıraat eylemiş ve aldığı tabii vaziyetlerle hazarı o kadar hayran eylemiştir ki pek
büyük takdirata mazhar eylemiştir.
Osman Ata Efendi namında bir tiyatro aktörü namına Sezaber Efendi Kimya hakkında
bir mevzu okumuş bir yandan … selaset ve tabiyet ifadesi bir taraftan da mevzuun hüsnü
intihabı hazarı kahkahalarla güldürmüştür.
Ali Salim, Naim, Akil, Neşet ve Nihat Efendilerle, Avniye ve Melek Hanımlar
tarafından icra olunan bir mübahanede Naim Efendi’nin şiirin musikiye ricahatı iddiasına
mukabil Avniye Hanımın musikiyi tercih etmesi ve nihayet icra olunan müsabakada şiirin
musikiye ricatına görerek itiraf makhuriyete mecbur olan Avniye … bir eda ile beyan
mağlubiyeti. Naim Efendinin şiir ve edebiyat hazıramız hakkında best eylediği ciddi beyanat
hakikat sezevar takdir görülmüştür.
Abdi Neşet Efendi namında bir küçük harika-i zekâ sade etvar ile bir monolog kıraat
etmiştir ki tasvir vakada gösterdiği maharet ve iktidarı takdir etmeyen kimse kalmamıştır.
Geçen sene mektep programına ithal olunan musiki ve jimnastik dersleri hakkında
müteaddit numuneler icra olunmuş ve bu derslerden istihsal olunan muvaffakiyet bilfiil ibraz
olunmuştur. Avniye Hanımın piyano da gösterdiği iktidar şayan takdirdir.
Mektep bu sene 3’ü Rüşdi, 18’i ibtidai olmak üzere yirmi bir Efendi’ye şahadetname
ita ediyor. Rüşdi kısımdan şehadetname alan efendilerden19 numaralı Ali Salim Efendi ile 20
numaralı Ahmet Mehdi Efendiler aliyulala derecesinde şahadetname arzına ihraz
muvaffakiyet ibraz eyledikleri gibi 24 numaralı Ziya Efendi de âli derecesinde şahadetname
almıştır.
En ziyade mazhar mükâfat olanlar içinde kesbi imtiyaz edenler, Rüşdi dördüncü
seneden 19 Ali Salim, 20 Ahmet Mehti ve 24 Ziya Efendiler, Rüşdi üçüncü seneden Mehmet
Hilmi ve Murat Fevzi Efendiler, Rüşdi ikinci seneden Cemal Ahmet ve Osman Ata
Efendilerle Rüşdi birinci seneden Akil ve Hikmet Efendiler ve ibtidaiden Abdi Neşet
Efendidir.
Şehrimiz ezkiya-ı şebanından Fuat Efendinin mahdumu altı –yedi yaşlarındaki Abdi
Neşet efendi kucağında yaldızlı kitaplar olduğu halde son mükafatını aldıkta bu meşhus
zekayı tebrik için heyecana gelmemiş bir kalp tebessüm etmeyen bir çehre, yorulup
incinmemiş bir el kalmamıştır.
Okunan manzumeler içinde ruhunu en ziyade okşayan otuz, otuz beş mini mini
hanımların hep bir ağızdan melekhane bir seda ile teganni eyledikleri (Muce-i letafet) idi.
Muce-i letafet gazetemizde yayınlanan manzumelerden mürekkep olup Muallim İzzetlü Şemsi
Efendi Hazretleri tarafından maharetli bir surette bestelenerek müzika ile çocuklara talim
olunmuştur.
Şemsi Efendi hazretlerinin her sene yeni bir çığır açarak bir eser muvaffakiyet
göstermelerini takdiren muvaffakiyetlerini tebrik eyleriz.
Hüsnü ahlak, intizam ve devamdan kesbi imtiyaz edenlerle lisanı Fransevide
birinciliği kazanan efendilere Alyans Fransız Heyeti tarafından ihta olunan kitapların
dağıtımına müteakip hazar talebatın çıta desti maharetleri olan el işlerini ziyaret eylemişlerdir.
Görülen nefaset, yenilik ve maharet emsaline faik olduğunu herkes takdir ile İnas
Mektebi müdiresi Madam Kulitil’di tebrik eylemişlerdir.
Elişlerinde en ziyade ibraz muvaffakiyet edenlerin isimleri aşağıdadır:
Vilayet Mektupçusu Saadetlü Arif Beyefendinin kerimeleri Emine ve Zahiye
Hanımlar.
Mülkiye Müfettişi Saadetlü Hamdi Beyefendinin kerimesi Belkis Hanım.
Asir Muhasebecisi İzzetlü Osman Nüzhet Efendinin kerimesi Nimet Hanım.
Mektubi Mümeyyizi İzzetlü Tevfik Efendinin kerimesi Ziba Hanım.
Dava vekili İzzetlü Arif Efendinin Kerimesi Şükriye Hanım.
Merhum Recep Beyin kerimesi Edibe Hanım. Şehime hanım.
Lokantacı Mehmet Efendinin kerimesi Münire Hanım.
Tüccardan Osman Ziver Beyin kerimesi Hanım.
Kitapçı Mustafa Efendinin kerimesi Refiye Hanım.
Süleyman Ağanın kerimesi Atiye Hanım.
Telgraf Müezzii Murat Ağanın kerimesi Atiye Hanım.
Belediye Komiserlerinden Şaban Efendinin kerimesi Rasime Hanım.
Merhum Bekir Ağanın hafidesi Nayime Hanım.
Perukar Kerim Ağanın kerimesi Refiye Hanım.
Tüccardan Fikri Efendinin kerimesi Edibe Hanım.
Tüccardan İbrahim Nedim Efendinin kerimesi Saniye Hanım.
Feyzi Sübyan Encümen Heyeti keramı mehtebin şehrah terakkide pek seri adımlarla
hatve endaz tefyiz olması için daima himmet ciddiye sarfıyla hiçbir fedakarlıktan çekinmiyor.
Bu gayur ve himayetperver heyeti muhtereme ile ciddi ve yorulmaz muallimine kemali
samimiyetle arzı tebrikler eyleriz.
-Kılkış:
Kılkış
Avrethisar Selanik’in kuzeyinde bir kaza olup doğusunda Langaza, kuzeyinde
Demirhisar ve Doyran, batısında Yenice-i Vardar, güneyinde dahi Selanik kazalarıyla
çevrilidir. Merkezi Selanik’in sekiz saat kuzeyinde bulunan Kılkış kasabasıdır. Doğudan
batıya mesafesi 19 ve kuzeyden güneye 12 saatlik mesafededir. Arazisi umumiyetle dağlık
olup kuzeyinde, doğudan batıya doğru uzanan Kuriş Balkanı kazanın güney yönüne kadar
uzanır. Bu dağların arasında küçük derecikler, nehirler akar. Bunlardan Galik Nehri kazanın
bir çok sularını toplayarak güneye doğru Selanik Körfezine akar. “ Ercun, Ekşisu “ çayları ise
kazanın batısındaki Emetova Gölüne dökülürler. Bu sular kazayı mümbit hale getirir.
Arılarından iyi bal alındığı gibi mahsulât arazisinden de senevi iki bin liralık ihracat oluyor.
Kılkış’ı bu defa tarik terakkide epeyce ilerlemiş buldum. Eşraftan İzzetlü Reşit Bey’in
taht riyasetinde ve himmetmendan maariften Mal Müdürü Vasıf, Başkatip Ahmet, Reji
Müdürü İsmail Efendilerden teşkil olunan bir komisyon tarafından idare olunmak üzere
muntazam bir mektep açıldığı gibi birde Rüşdiye Mektebi açılmış derslere başlanılmıştır.
İbtidai mektebi muallimliğine Terakki Mektebinden Mihrac Hikmet Efendi, Rüştiyeye de
idadi ve Darülmualliminden mezun Osman Efendi tayin kılınmıştır. Bu efendilerin pek az bir
zamanda gösterdikleri muvaffakiyete, çocuklarda gördüğüm terakki, hüsnü ahlak ve nezakete
hayran kaldım.
Rüşdiye Mektebinde her ne kadar henüz bir sınıf açılmışsa da gelecek sene bunun
tezyit edileceği şüphesizdir.
Encümen heyeti keramıyla muallim gayurlarına arz arzı tebrikat eyler, gayretleriyle Kılkış
Mektebinin pek az bir müddet zarfında kazalarımız dahilinde bulunan bilumum mektebe
numune olacağını kuvvetle ümit eyler, her işlerinde de muvaffak olmalarını temenni eyleriz.
İbtidai mektebi talebesinden Nedim, Faik, Davut, Galip Bey, Hasan Tahsin, Şakir
Efendilerin hüsnü terbiye ve gayretleri takdire şayandır.
Bulgar Mektebi: Yedi sınıf üzerine mürettip 450 talebe vardır. Türkçe, Bulgarca ve
Fransızca tedris olunuyor. Son üç senede Türkçe tedrisi programları dahilinde ise de henüz
muallimi tayin olunmamıştır.
Kılkış
Katolik Mektebi: elli kadar mevcudu vardır. Beş sınıfı olup Türkçe, Bulgarca ve
Fransızca okutturuluyor. Türkçe muallimi Ali Efendi namında zeki bir efendidir.
Sırp Mektebi: Mevcudu kırk kadardır. Türkçe, Sırpça lisanları okutulur ise de Lisani
Osmani muallimi henüz tayin edilmediğinden Türkçe dersleri tedris edilmiyor.
-Selanik Yalılar’da Hususi Mektep:
Yalılarda Hamidiye Mahallesinde Kışla civarında muallim refaatlü Osman Süreyya
Efendi tahtı idaresinde hususi bir mektep açılıp derslere başlanıldığı haber aldık.
Osman Süreyya Efendi tecrübeli ve muktedir bir muallim olmakla beraber mükemmel
bir merba-i ahlaktır. Kendisinin vakıf temine inzimam eden ahlak hasnesi mektebin yakınen
tekâmül edeceğine inanılır. Osman Süreyya Efendi, Terakki ve Feyzi Sübyan Mekteplerinde
bir çok muktedir öğrenci yetiştirmiş, memleketimize bir çok hizmet nafıada bulunmuştur.
Bu mektep, Terakki Mektebi programını takip edeceğinden az zamanda ibraz asar
muvaffakiyet eyleyeceği şüphesizdir. Mektep henüz açıldığı halde elliye yakın öğrencisinin
olması mektebin pek seri adımlarla ilerleyeceği büyük ihtimaldir.
Yalılarda böyle büyük bir mektebe şiddetle ihtiyaç vardı. Osman Süreyya Efendi bu
ihtiyacı izale ettiği cihetle kendisine maarifi memleket medyun ve mecbur olduğumuz şükranı
arz eyler ve bu hayırlı maksadın muvaffak olmasını temenni eyleriz.
-Gümülcine:
Gümülcine 1295 sene-i Rumiyesine kadar kaza halinde bulunarak Gelibolu Sancağına
bağlı bir kaymakamlık olduğu halde daha sonra mevkiinin ehemmiyet ve nezaketine binaen
merkezi Gümülcine olmak üzere livaya bila tahvil Ahıçelebi, Darıdere, İskeçe, Sultanyeri
kasabaları da kendisine ilhak edilmiştir.
Üçüncü padişahımız Sultan Hüdavandigar Gazi tarafından Edirne şehri fethedildikten
sonra 767 tarihinde Evronos Bey marifetiyle Osmanlılara geçmiştir. Cami ve mescit şerifesi
pek çoktur.
Gümülcine
Livanın ovaya düşen mevkiinin havası mutedil ve hemen her mevki birbirine müşaba
oluyp fakat boydan boya (Buri Gölü) civarının havası şetil ve Karaağaç İskelesi dahi iyi
değildir. Bir buçuk saat mesafeden ve taht zamanında Gümülcine’ye gelen suyun temizlik ve
lezzet ve hafiflikçe o civarda emsali yok gibidir.
Rodop silsile-i cebelinde bulunan Darıdere, Eğridere, Ahiçelebi cihetlerinin havası
latiftir. Livada nehir olmayıp mevcut olanlar bir takım çay ve derelerden ibaretti.
Gümülcine’de maarif pek büyük terekkiyata mazhar olmuştur. Gerek idadi ve ibdidai
mektepleri idadi müdürü faziletli Yunus Efendi ile Arabi ve Akaid muallimi Cemaati İslamiye
Reisi Faziletlü Mehmet Efendilerin mesaileri sayesinde günden güne tarik terakkide
ilerlemektedir…
-Dimetoka:
Dimetoka kasabası Edirne’ye yedi saat mesafede güneyinde ve bir çeyrek mesafede
kuzey yönünden cari Meriç Nehrine mülhakı Kızıldeli Nehrinin sol tarafında küçük bir
tepe’nin eteğinde bulunmaktadır.
Kuzey yönünde yedi saat mesafede bulunan Edirne, Güney yönünde altı saat mesafede
olan Sofulu kasabası, Doğuda dahi üç saat mesafede Cesur Ergene kasabası ve Batıda sekiz
saat mesafede Ortaköy kasabası bulunmaktadır.
Dedeağaç’tan Edirne’ye giden şimendifer hattının doksan sekizinci kilometresine
muvazi ve bir çeyrek saat batı yönünde vaki olup atik bir sura havidir. Bu sur iki yüz ile bin
beş yüz metre meyanında bir yüksekliğe maliktir. İki kapısı olup biri güney batıya, diğer taraf
ise Güneye nazır olarak içinde şayan zikir bir zindan ile bazı ebniye-i atika harabeleri
görülmekte ve sur dahilinde bir takım ahali iskan etmektedirler.
Dimetoka kasabası ufak bir yer olmakla beraber tarih nokta-i nazarından
ehemmiyetlidir.
Dimetoka
Ehli salip Şarki Rum Devleti üzerine yürüdüğü zaman şurada burada yeniden bir takım
imparatorluklar teşkil eylediği gibi Dimetoka ve havalisi dahi kont Dosenpol’un idaresi
altında müstakil olmuş ise de sonra yine Şarki Rum devletine tabi kalmıştır. Daha sonra ismi
Dimatokus olup eski İstanbul İmparatorluğu’nun en meşhur baladından idi.
Burası Osmanlı Devletine geçtiği zaman derununa bir saray bina olunmuş ve
Edirne’de Sarayı Hümayun inşa edilinceye kadar burası payitaht hükmünü almıştır.
Osmanlı tarihinde (Demirbaş) unvanıyla meşhur olan İsveç Kralı Onikinci Şarl,
Pulatov Muharebesinde Büyük Petro’ya mağlup olarak bize iltica eylediği zaman bir müddet
Dimotoka’da misafir edilmişti. Kasaba dahilinde Cami ve mescit şerife mevcuttur. Meriç ve
Kızıldeli Nehirleri kasabaya katederler.
Nefsi Dimetoka kasabasının havası gayet latif olup suları da o nispetle leziz ve hafiftir.
Burada (Burgaca Binleri) namında bir su vardır ki (Burgaca) tabir olunan öksürüğe tutulan
çocuklar içtikte şifayap oldukları tecrübeyle sabit olduğundan zikredilen öksürüğe tutulan
çocuklara bu suyun bu sudan içirilmektedir.
Maarifi cidden metruki bir haldedir. Rüşdiye Mektebi çalışkan muallimi Faziletli
Efendinin sarf ettiği gayret sayesinde diğer kasabalardaki emsali Rüştiye Mektebine faik bir
haldedir. Kaymakam kaza İzzetli Şakir Beyefendi ile Beşinci Liva Kumandanı İsmail Paşa
Hazretlerinin terakki-i maarifin emrinde ve hususiyle Kız Mektebinin açılması ve tesisinde
müttefiken vaki olan himmeti Aliyelerine alanen arzı teşekkürat eylemeyi vazifeden
addederim.
-Gevgili:
Gevgili kasabası Selanik’e on iki saat ve demiryoluyla iki saat mesafededir. Kasaba
dahilinde 3 Cami-i şerif ve bir adet medrese mevcuttur.
Buğday, Sanka, Mısır, Alf, susam ve hububat saire ile Pamuk kazanın
mahsulatındandır.
İpekçilik, tütüncülük ve abacılık sanatları buralarda gelişmiştir. Senede üç yüz bin
kıyye koza ve yüz elli bin metre kadar aba husule gelir. Binaen aliye Gevgili’nin sanayi ve
ticareti gittikçe ilerlemektedir.
Gevgili
Maarif ciheti kaymakam kaza izzetlü Ramiz Beyefendinin mesai-i mütevelliyeleri
sayesinde sezavar şükran bir derece-i terakkiye vasıl olmuştur.
Rüşdiye Mektebinin usul tedrisi şayan takdir olup usul cedideye bihak vakıf olan
mektebi ibtidai muallimi Osman Nuri Efendinin himmetiyle mektebi ibtidaide pek büyük bir
terakkiye mazhar olmuştur.
Sırp Mektebinin Türkçe dersleri Lisani Osmani muallimi Nazmi Beyin eser gayreti
olmak üzere fevkalade terakki ettiği gibi Bulgar ve Rum Mekteplerinin dahi Lisanı Osmaniye
lüzumu vecihle ehemmiyet verdiklerini gördüm.
Terakki-i maarif hususunda subuk eden himmem Aliyelerinden dolayı gerek
Kaymakam Beyefendiyi ve gerek muallimlerini tebrik eylemeyi vazifeden addeyleriz.
-Yenicei Vardar:
Yenice-i vardar Selanik’e 9 saat mesafesinde bulunan ve oldukça gelişmiş, havası
bilanispeten latif bir kasabadır. Suyu fevkalade lezizdir. 10 adet Cami şerifi ve 9 adet mesciti
vardır.
Kasabanın ihtiyacat maişesi Gazi Evrenos merhumun evkafından olarak dört saat
mesafede bulunan Kurnoşor Balkanından getirilmiş olan leziz bir su vasıtasıyla tefsiye
kılınmaktadır ve bundan başka dört-beş yüz kadar kuyu dahi mevcut olup ahali hiçbir zaman
su sıkıntısı çekmemektedir.
Yenice-i Vardar
Dahil kazada biri Kuludi, biri Bağlıca ve biri Garumuş namlarında üç dere ceryan
ederek kasabanın yarım saat mesafesinde bulunan Yenice Gölüne dökülürler. Gölün etrafı
bataklık olduğu için kazanın havası sektedar olmaktadır.
Maarif Encümeni riyasetini kabul buyuran izzetlü kaymakam beyefendinin himmetiyle
kaza maarifi her gün yeni bir terakkiye mazhar olmaktadır.
Rüşdiye Mektebi nizam ve intizama hakkıyla imtina ettiği cihetle matlup olan
terakkiyatı ibraz edemiyorsa da İbtidai ve Kız Mektepleri muallim ve muallimelerinin sarf
edegeldikleri mesainin semeresi olarak günden güne mazhar olmaktadır.
Sırp Mektebinin Lisani Osmani derslerini bihak metruki buldum.
Rum ve Bulgar Mektepleri ise muallimlerinin muntazaman devam edememesi
yüzünden bir dereceye kadar Lisani Osmani de geri kalmıştır.
-Usturumca:
Usturumca kasabası merkez vilayete on sekiz saat mesafesi olduğu gibi şimendifer
yoluyla Hodova Şimendifer İstasyonuna beş ve oradan Selanik’e üç saat ki toplamda
Selanik’e sekiz saat mesafesi vardır.
Kasaba ile istasyon arasındaki yol gayet bozuktur. Kasaba mevkien gayet latif ve
ferahfezadır. Dört tarafı dağlar ile çevrili olduktan başka ötede beride mevcut olan şelaleler
ruhları okşar.
Usturumca kasabası hakkında tarihi malumat bilinmiyorsa da kasabanın arka cihetinde
yüksek bir tepede bulunan gayet metin bir kalenin enkazına rastlanır.
Ufak ufak şelaleler peyda ederek ceryan eden sular ovaya ulaşıncaya kadar müteaddit
pirinç değirmenlerinin çarklarını tedvir etmekte ve orada dahi ahalinin serveti olan pirinç
mazuratını ihya ettikten sonra İştip’den gelen dereye karışmaktadır.
Ormanlara gelince: Ormanlardan Balaş ve Malaş Balkanları gerçi şayanı kayt ve
tezakir ise de vesait nakliyenin fekdanından naşi bu gün bihak istifade edilmemektedir.
Merkez kazada Debbağlık, Saraçlık, Kürkçülük, Dokumacılık, Hasırcılık gibi sanayi
mevcut olup merkez kaza ile kara ahalisinin kısmı azami ziraatle ve bir kısmı da böcekçilik ve
bağcılık ile iştigal eylemektedir.
Maarif günden güne terakki etmekte ve her gün yeni bir numune-i tekamül ibraz
eylemektedir.
Kaza kaymakamı İzzetlü Mehmet Cemal Beyefendi ile Encümen Maarif Riyaseti
uhde-i liyakatlerine mevdu bulunan Maarif Reisi İzzetlü Hacı Nafi Beyin terakki-i maarif için
çalışmaları sezevar takdir ve şükrandır.
Mektepleri ziyaret ettim. İzlenimlerimi yazıyorum:
Rüşdiye Mektebi: Mevcudu 40’tır. Usul tedrisi pek muntazam değil, Çocukların
malumatları derece-i matlubeye vasıl olamamıştır. Talim ve terbiyelerine bir kat daha
ihtimam eylemek iktiza eder. Mektebin lüzumu vecihle idare olunmaması teessüfat azimedir.
Bu husus etfal memleketin perverşiyab kemal olması için hiçbir vakit … himmet
buyurmayan, kaymakam beyefendinin nazarı dikkat ve vazife şinaşelerine arz eylerim.
İbtidai Mektebi: 200’e yakın talebesi vardır. Mektepte görülen intizam, derslerdeki
ciddiyet şayanı takdirdir. Bu sene mektepçe ittihaz edilen tedbir lazıme sayesinde mektep bir
kat daha mazhar terakki olmuştur.
Gerek programların ıslahı ve gerek tedbir lazımenin ittihazı emrinde heyeti talimiyeye
ciddi yardımlarda bulunan meclisi maarif azasından Halim Bey Medresesi müderrisi Faziletlü
Hafız Şakir Efendiye arzı teşekkür etmeyi vecibeden addederim.
Mektebi İbtidai Müdürü Faziletlü Bekir Efendi ile refikai taliminden Makremetlü
Mustafa ve … Mustafa Efendilerin talim ve terbiye-i etfal hususunda vakıfhane gayretleri bu
mektebi pek yakın bir zamanda kazalarımız içinde numune-i emsal olacak bir dereceye ifrağ
edeceğine şüphe edilemez.
İbtidai Mektebinde hüsnü ahlak ve gayretle temayüz edenler:
Mehmet Bekir, Mustafa İbrahim, Sabri Zeynel, Zikri Hacı Selim, Bedrettin Reşit, Nail
Ali Rıza, Agah Şemşi, Osman Ali, Naci Talip, Mehmet İsmail, Hasan Şakir, Hasan Ahmet
Çavuş, Demir Ali Muhsin, Bekir Hacı Mustafa, Abdurrahman Kemal, Kazım Kadri, Ahmet
İbrahim, Atıf Hilmi ve Selami Haşim Efendiler.
Kız Mektebi: 150’ye yakındır. Mektep Müdürü Selanik’imizin yetiştirdiği Fatma
Hanım adında bir muallimedir. Mektepte görülen intizam ve terakkiyi, hele hanım kızların
ilmihal, imla ve sarf dersleriyle, biçki ve el işlerindeki muvaffakiyetlerine hayran oldum.
İmtihan ettiğim küçük hanım kızların nezaket ve selaset ifadeleri sual ve cevaptaki
memasereleri şayan tahsindir.
Usturumca
Mektepte akranı meyanında
temin eden hanım kızlar Hürmüz
Mehmet, Tevhide Mehmet, Emine
Ali, Ferye Ethem, Zehra Kemal,
Sakine, Ülfet Nazif, Faika Musi, Ş.
Şakir, Zekiya Şakir, Vasfiye
Maksut, Naima, Kadriye Mustafa,
Nezafet Halim, Emine ve Hadiye
Mehmet, Aliye, Zürafa, Mukaddes,
Hanife, Necmiye Şeyhi ve Aliye
Derviş Hanımlar.
Mektebin terakkisine sarfı
mesai eden İzzetlü Fatma Hanım
ile muallime-i seniyye Afetlü
Emine Hanımı tebrik eylerim.
Usturumca
-Köprülü:
Köprülü kasabasının Selanik’e otuz iki saat mesafesi vardır. Fakat Metroviçe
şimendifer hattıyla Avrupa iltisak hattı kasabanın içinden geçmekte olduğundan Köprülü ile
Selanik arasında ulaşım altı saatte sağlanır.
Sanayisi gelişmiştir. Ticaretin başlıcalar zahire, afyon, müskirat, ticaretleridir.Polçeştei
Bala köyü Balkanından doğan Topulka Deresi kasabanın on dakika aşağısındaki Vardar
Nehrine dökülür. Karların eridiği Mart ve Nisan aylarında veyahut yoğun yağmur yağdığında
suların taştığı sırada dört yerde köprü ile geçilir. Bu derenin suyu Temmuz ve Ağustos
aylarında iyice azalırsa da tamamen kurumaz.
Köprülü
Ticareti oldukça iyidir. Maarif yönünden ise diğer kasabalara nazaran metruki bir
haldedir. Masarif Encümeninden beklenen istifade görülmemekte olduğu cihetle kaymakam
gayur izzetlü beyefendinin bu vazife-i vazifeyi uhde-i liyakatlerine almaları temini
muvaffakiyet edeceğinden Kaymakamın himmeti maarif pervaneleriyle mektebin bir kat daha
kesbi intizam ve terakki edeceği ümit olunur.
Rüştiya Mektebi muallim gayyuru Abdullah Efendinin gayreti sayesinde metruki bir
haldedir. Fakat ibtidai mektebinin lüzumu derecede malumatı malumatı tahsil etmiş talebe
yetiştirememekte olması şayanı teessüftür. Bir çok efendileri imtihan ettim. Gördüğüm asarı
terakki beni memnuniyete sevk etti. Muaallimleri, tebrik eylerim.
Mektep Efendileri meyanında, sekiz-dokuz yaşlarında Hamdi Efendi namında bir
efendi gördüm ki hesap işlemlerinde gösterdiği fevkaladelikle (Küçük Ronidi) etlakına
şayestedir. Zarbın iki-üç haneli adetlerinde zihnen nihayet bir dakika zarfında neticeyi
istihraca muvafık oluyor.
Köprülüde dört adet iptida-i mektebi mevcut olup, bunlara altı yüze yakın talebe
devam etmektedir. Bu mekteplerin ıslaha muhtaç birçok yönleri vardır.
Köprülü
Bulgar Mektebi: Üç mektepde 1.100 mevcudu ve yirmi altı muallimi vardır. Türkçe,
Fransızca ve Bulgar lisanları tedris ediliyor.
Mektep Müdürü Refav Gayatof Efendidir. Lisanı Osmani Muallimi Petro Efendidir.
Bu muallimin gayretiyle Lisani Osmani hayli ilerlemiş bir vaziyettedir.
Köprülü
Köprülü
Sırp mektebi: 50 talebesi olup, beş sınıf üzerine taksim edilmiştir. Türkçe, Fransızca
ve Sırpça lisanları tedris edilmekte olup Davit Dimitruyus Efendi namında bir zatın
yönetimindedir. Lisani Osmani Muallimi Murtezi Efendi namında gayretli, çalışkan bir
efendidir.
Rum Mektebi: mevcudu 40’tır. İki sınıfta Lisani Osmani tedris Ediliyor. Türkçeleri
metrukidir.
Köprülü
-Palinga Mektebi:
Üsküp Sancağına tabi ve Üsküp’ün 75 kilometre kuzeydoğusunda bulunan bir kaza
merkezidir. Palinga kasabası Bayram Paşa merhum tarafından 1023 hicri tarihinde bina
edilmiştir. Kasabadan Eğri ve Durak dereleri doğduğundan buna nispetle kasabaya Eğridere
Palingası tesmiye olmuştur.
Kasaba güney taraflarında çıplak tepelerle çevrilmiştir. Kuzeybatı tarafları ise ağaçlar,
bağlar ve bahçeler ile çevrilidir. Havası latif, suları hafiftir. Palinganın armut ve elması
meşhurdur. Meyveler Selanik ve Avrupa’ya sevk olunur. Kasabanın arazisi ve yüksek
dağlardan ibaret olup ovası azdır. Ahalinin ticareti ekseriyetle ekinciliktir. Ormanları pek az
olup ancak ahalinin ihtiyacına kafi gelmektedir.
Kasabadan geçen Eğridere kasabanın alt taraflarından doğan dere ile birleşerek
Köprülü’de vardar nehrine karışır.
Kasabada iki Cami-i şerif vardır. Biri kasabanın banisi olan merhum Bayram Paşa
tarafından 1270 tarihinde inşa edilmiştir.
Üsküp
Bir Rüşdiye, bir İbtidai erkek ve bir Kız, Bir Bulgar ve bir Sırp mektebi vardır.
Rüşdiye Mektebinin 22 talebesi olup çalışkan muallimi Ali Efendi isimli bir zattır. Ali
Efendinin gayretleriyle mektebin günden güne terakki eylediği görülüyor.
İbtidai Mektebi, bir seneden beri yeni usul eğitim veren bu mektep bu gün 90
mevcudu ile iki sınıflıdır. Mektebin böyle az bir zamanda gösterdiğe ilerleme takdire
değerdir. Çocukların gerek terbiyelerinde gerek derslerinde görülen ilerleme muallim Hacı
Adem Efendi’nin fevkalade gayreti sayesindedir. Hacı Adem Efendiye teşekkürü bir borç
bilirim.
Bulgar Mektebi, mevcudu 150 olup, altı sınıfa taksim olunmuştur. Lisani Osmani
dersleri muallimi İbrahim Efendinin gayretiyle iyi bir haldedir.
Sırp Mektebi, Mihail Danyaloviç isimli bir müdür tarafından idare olunmaktadır.
-Preşova Mektubu:
Kosova vilayeti dahilinde Preştina Sancağına bağlı bir kaza merkezidir. Doğuda
Palinga, güneyde Kumanova, batıda Gilan kazalarıyla çevrilidir. Arazisinin büyük bir kısmı
dağlık olup ovası pek azdır. Ahalisi ekseriyetle çiftçilik ile iştigal ederler. Kasabanın en
ziyade hasıl ettiği mahsul Kenevirdir. Kenevirden yapılan urganlar Üsküp ve Selanik’e sevk
olunmaktadır. Merkez kazada ehemmiyetsiz kazalar olur. Ahalisi çoğunlukla kaza dahilinde
olan Boyanukça Pazarına giderler. Dahilinden geçen dehirlerin en büyüğü Morava Nehridir.
İki Cami-i şerif, bir rüştiye, iki ibtidai mektebi vardır. Maarifçe ıslah edilmesi gereken
bir çok yönleri vardır.
Rüştiye Mektebi: 30 mevcudu olup, İsmail Efendi namında gayretli bir zat tarafından
idare olunuyor. İsmail Efendinin gayretleriyle okulda ilerlemeler göze çarpıyor.
Gerek hüsnü ahlak ve derslerinde öne çıkan talebeler: Cavit, Şaban, Faik, Osman
Refik, Rafet, Hafız Hasan, Hüseyin ve Mehmet Hakkı Efendilerdir.
İbtidai mektebi: Şerif Efendi namında nazik, çalışkan bir zat tarafından idare olunan
bu mektebi metruki gördüm. Mevcudu 100 talebeden ibaret olup, üç sınıfa taksim edilmiştir.
Ali Sıtkı, Yusuf Ziya, İbrahim Ethem, Kenan, Hasan Nuri Efendiler gerek
derslerindeki gayretleriyle akranlarına göre üstündürler.Şerif Efendiye ibraz eylediği asarı
terekkiden dolayı tebrik eylerim.
-Karaferye:
Mayıs’ın on dördüncü Pazar günü Feyziye Sübyan Mektebi menfaatine Karaferye’ye
azimet edeceği mukarrer olan gezinti katarı sabah saat onda şehrimizden hareket edecektir.
Lokomotif vagonları çiçekler ve Osmanlı Zafer Ayetleri ile tezyin edilmiş idi. Ahali-i
hamiyetmendamızın bir nişane-i perveraneleri olmak üzere bu gezintiye iştirak eden o kadar
çok olmuştur ki vagonlarda bir tek boş yer bile kalmamıştır.
Maarifi mahalliyemizin terakkiyatına bihak hizmet edeceği bi iştibah olan böyle bir
teşebbüse iştirak eden yardımsever ahaliye arzı teşekkür eyleriz.
Tren saat onda Selanik’ten hareketle saat yarımda Karaferye’ye muvasalat eyledi.
Muvasalatı müteakip Sanayi Mektebi müzikası tarafından Hamidi Marşı terennüm olunmuş
ve Padişahım Çok Yaşa duası umum tarafından icra kılınmıştır. Kaza kaymakamu izzetlü
beyefendi mektep talebelerini bizzat istikbale tenezzül buyurdukları gibi, kasabanın
Müslüman mektep ve gayrı Müslimesi talebesi şehir haricinde misafirini istikbal ile bir çok
manzumeler ve mudciye-i padişahiler kıraat eylemişler, Feyziye Mektebi Sübyan talebesi
tarafından da aynı vecihle mukabelede bulunmuştur.
Karaferye
Jimnastik Muallimi Mösyö Gavil tarafından talebenin jimnastik ve emsali ders
ameliyesi şu bir sene zarfında iktisap ettikleri ibraz edilmiştir.
Kıraat olunan manzumeler içinde Hafi Efendinin derç sütunu iftihar eylediği
manzumesi, Apti Neşet Efendinin manoluğu ve dördüncü seneden Mümeyyiz Tevfik Efendi
mahdumu Sadullah Efendinin bizzat tertip ettiği en ziyade şayan takdir olunmuştur. Sadullah
Efendinin nutkunda şimendiferlerin faydalarından, gezintinin lüzumundan, ahalimizin
hamiyetinden, mektebin bu teşebbüsünde gördüğü hüsnü kabule karşı şükrana mecbur
olduğundan ve bu gibi terekkiyatın saiki yegânesi olan Padişah maarifperver efendimiz
hazretlerine isticlab dua eylemek bir farize-i şükür güzarı bulunduğundan bahş edilmiştir.
Kaymakam beyefendi ile ashabı alakadan İzzetlü Derviş Beyefendi ile Şükrü Beyin
mehaza ibraz eyledikleri hüsnü kabule karşı mektep namına arzı teşekküratı vecibe addederiz.
Karaferye
Bilhassa ashabı alakadan Derviş Beyefendinin
umum muallimin ve talebe ve mektep adına giden
misafirini uğurlamak hususunda gösterdiği fedakârlık
ayrıca şayan takdir ve sitayiştir.
Hususi mekteplerimizden Feyziye Terakki
Sübyan Mektebi Mayıs’ın yirmi beşinci ve mektebi
terakki İnas kısmının Haziran’ın birinci günleri
umumi imtihanları yapılacağını haber aldık.
Memleketimizin medarı iftiharı olan bu iki
mektebin her sene olduğu gibi bu sene de bu senede
pek büyük asarı terakki ibraz edecekleri şüphesiz
addeyliyoruz.
Karaferye Mektebi Rüşdiyesi Diploması
-Pirizrin Mektubu:
Pirizrin Şar Dağının kuzey batı eteğinde ve Akderin Nehrine akan Bistranca isminde
küçük bir çayın üzerinde olarak Üsküp’ün 55 kilometre kuzey batısında, Manastır’ın 140
kilometre kuzey batısında, İşkodra’nın 125 kilometre doğusunda bulunmaktadır.
Memleket tulen 6, arzen 5 saat kadar uzanan düz bir ovaya nazır olmak üzere, pek az
meyilli tepecikler üzerine bina edilmiş olduğundan manzarası gayet frehfezadır.
Arazi-i umumiye vaziyet ve tabiyat cihetlerince gayet munbit ve mahsuldar ve ziraat
olunmayan tarla hemen hiç yok gibidir.
Pirizrin’in ciheti şarkiyesinde vaki boğaz içinde ve bir çeyrek mesafede asarı atikadan
(Kız Kalesi) deniliyor. Bir kale harabesi (Kırk Beyler) mevkiinde zaman fethinden kalma bir
mağara mevcut ve işbu mağara içinde boyalı bir takım insan resimlerinden eser meşhud
olmasına nazaran bunun evvelden kalma bir mabet olması zannedilmemektedir.
Pirizrin
Maarif yönünden diğer kazalarımız maarifinden metrukidir. Bilhassa İbtidai Mektebi
Kosova vilayeti dahilinde olan kazalar mektebi ibtidaiyesi meyanında birinciliği ibraz edecek
derecede metrukidir. Bu konuda ciddi himmetler sarf etmekten usanmayan Maarif Nezareti
Reisi Faziletlü Abdülhalim Efendi Hazretlerinin himmet edegeldikleri himmet ve
maarifperverane sezavar … şükrandır.
Pirizren halkı maarifseverdir. Maarif varidatı 20.000 kuruştur. Mektebin fahri
müfettişliğini deruhte buyuran İzzetlü Kazım Efendi cidden ibrazı mesai eylemekte ve
muvaffakiyet adide istihsal eylemektedir.
Pirizrin Rüşdiye Mektebi: 100 talebesi vardır. Üç muallim tarafından idare olunuyor.
Ekser muhtaç ıslah olan bir çok cihetleri mevkii aidince nazarı dikkat ve itinayla ele alınırsa
mektebin pek büyük bir terakkiyata mazhar olacağı bi iştibahtır.
Terzi Mahallesi Mektebi: Mevcudu 150 talebeden ibarettir. Muallimievveli Abdullah
Efendi namında tecrübedide ve usül cedideye vakıf bir zattır. Abdullah Efendinin usul cedit
tedrisi tatbiki hususunda gösterdiği himmet sayesinde fevkalade muvaffakiyetler
görülmektedir.
Kibir İbtida-i Mektebi: Pirizrin İbtidai Mektebi meyanında gerek talim ve tedris ve
gerek hüsnü ahlak yönleriyle temayüz etmiş olan bu mektep Esat Efendi namında çalışkan bir
müdür vasıtasıyla idare olunmaktadır.
İlyas Koka Mektebi: 60 mevcudu vardır. Muallimi evveli Faziletlü Feyzullah Efendi
Hazretlerinin yorulmaz bir faaliyetle sarf etmekte olduğu himmetler neticesi olarak mektep
metruki bir haldedir.
Pirizrin
Katip Sinan Mahallesi Mektebi: 160 mevcudu vardır. Müdür Faziletlü Mehmet Emin
Efendi namında vazife şinas bir muallimdir. Mektep metruki bir haldedir.
Rahlin Mektebi: 70 mevcudu vardır. Müdür Faziletli Mehmet Kemal Efendinin sarf
etmekte olduğu gayretler şayanı takdir ve tebriktir.
Rum Mektebi: 75 mevcut ve iki muallimi vardır. 5 sınıfa taksim olunmuştur. Lisani
Osmani muallimi Cafer Efendi namında gayretli bir zattır.
Sırp Mektebi: Mevcudu 130’dur. Leyli olan bu mektepte İdadi derecesinde dört sınıf
vardır. Aslen Pirizrinli olan olan Şumu isimli zatın mektebe teberru eylediği büyük meblağın
varidatıyla idare olunuyor. 9 muallimi vardır.
İstifan Dimitroviç namında nazik bir müdür tarafından idare olunur. Lisani Osmani
Refaatlü Yusuf Efendi marifetiyle tedris olunmakta ve günden güne asarı muvaffakiyet
görülmektedir.
İbtidai Sırp Mektebi namıyla diğer bir mektep dahi vardır ki mevcudu dört yüzdür.
Katolik Mektebi: 50 mevcudu vardır. Bu mektepte Türkçe, İtalyanca ve Arnavutça
tedris edilir.
-İmtihan Mevsimi:
Haziran ayı mekteplilik hayatında bir galyan, bir faaliyet mevsimidir. Senenin kendine
ait mevsimi olduğu gibi mekteplerinde kendilerine mahsus mevsimleri vardır. İşte şu içinde
bulunduğumuz mevsimde çalışkan bir talebenin heyecan ile intizar eylediği mevsim
imtihandır.
Bir sene-i devriye zarfında her talebenin istidat ve iktidar fitriyesi nispetinde, iktisab,
ilim ve irfana olan heves ve rağbeti derecesinde bazel mahasal gayret eyler. Bir takımları
kendilerini mahvedercesine çalışır. Bir takımları yorulmaya bile lüzum görmeyerek kemali
rahat içinde vakit geçirir. Fakat bir defa Haziran ayı gelip de imtihanlar başladı mı çalışanların
çehresinde bir neşe, tembellerin yüzünde bir ıstırap peyda olur.
Bir gün gelir ki müdür efendi divana imtihanların başlayacağı günü ilan eder. Bu resmi
tebliğ bazıları için bazıları için bir müjde diye telakki olunurken, bir takımları tarafından da
müessif bir haber gibi kabul olunur. Mamafiye tembel ve çalışkan her talebe ciddi bir
faaliyetle dersleri tekrar etmeye başlar. Bu tekrarlamalar ne kadar da hoştur.
Sene-i dersiye zarfında çalışanlar, kitaplarla aşinalıkları olduğundan bu eskiden
öğrenilen derlerle pek çabuk kaynaşırlar. Kelimeler onlarla alelacele peyda itilaf eyler. Lakin
o biçare tembeller, o zavallı rahatperestler bir zaman mütalaasına lüzum ve ihtiyaç
görmedikleri kitapları ellerine aldılar mı, onun bir tek kelimesinin her bir harfinin müşkül bir
mesai müthiş olduğunu gördüler mi pür hareket kesilirler. Çalışanlarlarsa önlerinde açılan
müthiş girdap imtihanın kendilerini boğacağını his eylediklerinden çalışkanlara … olacak bir
kerami ile işe koyulurlar. Lakin heyhat ki bu son teşebbüsün bir semere-i muvaffakiyet
tevellüt edebilmesi müşküldür. Hele bir takımları da vardır ki nasıl sene içinde
çalışmamışlarsa yine çalışmazlar. İşte bunlar mektepli unvanına mucip mefharetiyle yad
edilmeye layık layık olmayanlardır.
Bu satırları yazarken, bu masum mektep hayatını tetkik için amele-i efkar ederken
kendimi bundan bir-iki sene oldu bir mektep rahlesinde ellerimi başıma dayamış bir kavaid
kitabının guvamazını taharriye dalmış fevkalade meşgul bir halde görüyorum.
İmtihan denildi mi muallim zai iktidar Faziletlü Cudi Efendi Hazretlerinin “ Mektep
Şarkısı “ serlevhası manzumesi hatırıma gelir:
“Tevzi-i mükafat töreni işte bu gündür.
Mekteplere işte bu gün şanlı düğündür.
Her sorudan aferin. Sevinir bundan pederler
Evladı bu gün ortaya kor türlü hünerler
Gayret edelim hep olalım bizde birinci
Şakirdin olur numaraya nispetle sevinci.”
Ekseriyet gibi bende mektep hayatını haricen olsun, dahilen olsun tetkik ve ziyaret
eylemeyi ziyadesiyle severim…
-Avrethisar:
Avrethisar İbtidai Mektebi resmi tevzi-i mükafatı Haziran’ın on sekizinci Pazar günü
icra olunmuştur.
İzzetlü Kaymakam Beyefendi Hazretleriyle Faziletlü Hakim Efendi, İlave Alayı
Kumandanı Kaymakam İzzetlü Galip Bey, mutheizan ve memurin belde ve evliya-i etfal
vücutlarıyla mektebi teşrif eylemişlerdir.
Törene Mülazım Necip Ağa zade Sırrı Efendi tarafından ateşli bir eda-i masumane ile
tilavet olunan aşri şerif ile hüsnü ibtida olundu. Muallimi evvel Hikmet Efendi tarafından
heyeti idare namına irad olunan noktadan sonra umum talebe yekzeban olarak bir medhiye-i
padişahi teganni eylediler.
Mahkeme-i Bidayet Başkatibi İzzetlü Ahmet Efendi mahdumu küçücük Şakir Efendi
tarafından şayanı istigraf bir selasetle kıraat olunan naat-ı şerifin umumun mazhar takdiri
olmuştur.
İki numaralı Rızvan Efendi Coğrafya dersi hakkında bir numune gösterdikten sonra
Kaymakam Beyzade Ruknettin Bey, Tahsil serlevhalı bir manzumenin son mısralarını
okurken o kadar büyük telakat ibraz eylemiştir ki bu küçük talebe irfanı dinledikçe müteessir
olmayan bir kalp kalmamıştır.
Daha sonra sırasıyla 7 numaralı Şakir, Davut, Ruknettin, 18 Naci, 24 Galip, 12 Hasan
Tahsin, 16 Cevat Efendiler, çeşitli derslerden numuneler gösterdikleri gibi birçok
manzumelerde kıraat eyleyerek takdire mazhar olmuşlardır.
Üçüncü seneden şahadetname almaya muvaffak olanlar: 7 numaralı Şakir Efendi fevkalade- Davut Efendi – Ali-ül ala – Rızvan Efendi – Ala18 Naci, 23 Faik, 16 Cevat, 17 Rafet ve 25 Şaban Efendiler sınıflarında temayüz
etmişlerdir.
Faziletlü Hakim Efendi Hazretleriyle muallim evvel efendi taraflarından ihda olunan
kitaplar dahi tevzi edilmiştir.
Şahadetnamelerin tevziini müteakip son seneden Şakir Efendi talebelere hitaben
maznun bir veda nutku kıraat etmiş ve Mahmut Efendinin tilavet eylediği Aşri Şerif dahi bunu
takip eylemiştir.
Avrethisar İbtidai Mektebinin küşadından beri henüz pek cüzi bir müddet olmuş iken
görülen asarı terakki hakikaten fevkaladedir. Bu konuda himmetleri subuk eden İzzetlü
Kaymakam Beyefendiye, Faziletlü Hakim Beyefendiye, ve sair eşraf v e müthizan beldeye
arzı tebrikat eylerim.
-Numune-i Gayret Mektebi:
Bundan beş sene önce (1895) Mösyö Moiz Madunyanu tarafından tesdis ve küşat
edilen bu mektep hakikaten pek metruki bir haldedir.
Mektep biri erkek, diğeri kızlara mahsus olmak üzere ikiye taksim edilmiştir.
Mektebin enbiyası vasıh ve gayet havadar olup nezafetine ziyadesiyle itina edilmektedir.
Kız ve erkek toplamı 200’e yakın talebeyi havi olup 3 sınıf ve 3 şubeye taksim edilip,
mektebin müessisi Mösyö Moiz Madunyan’n’nun taht idaresinde bulunmaktadır. Talebeyi
gerek Lisanî Osmaniden ve gerek Fransızca ve İsponyalca’dan imtihan eyledim. Lisani
Osmani muallimleri İsmail Fuat ve Hüsnü Vamık Efendilerle Lisanı Franseviyi talim eden
Mösyö Hayim Saltil ve İbrani Muallimi Mösyö Ovadya ve Arzan’un sarf ettikleri gayretler
takdire şayandır. Bu muallimlerden başka iki de muallim muavini mevcuttur.
Kız kısmı 3 sınıf ve 3 şubeye taksim edilmiştir. Mudire Matmazel Kurtuna, Dikiş
muallimesi Matmazel Raşel Madyonu, Nakış Muallimi Raşel Sarfati, Valde Sınıfı Muallimesi
Matmazel Grasya Alvenik vazifelerinde ibraz eyledikleri faaliyet ve gayret sezavar tebriktir.
Sınıflarında gerek hüsnü ahlak ve gerek derslerinde temayüz edenler:
3. senede Leon Kapon, İzak Matrasu, Baniko Seruri Efendiler, 2. senede Sabatay Levi,
Jak Saprantu, Leon Bin Davit, Mozi Bin Debu, Samuel Kohen Efendiler, 1. seneden Jak Bin
Davit, Beti Peresi, Avram Toros, Samuel Sareru, Albertu Melhu, Mişel Manu, Samuel Peres,
Alfret Sapurta Efendilerdir.
Kız kısmı üçüncü senesinde ders ve ahlak cihetleriyle temayüz edenler:
Dudusa Latil, Miryam Amon, Raşel Kohnekas, Karolina Favoranti, Bieju Muşa
hanımlarla, 2. sınıftan Algari Hasid, Rebekata İbravanel, Matild Maturasu, Grasya Hasid,
Suval Sayeas, Raşel Melhu, 1. senede Luna Tayanu, Luça Hasid Hanımlarla, Jak Bin Davit,
Santu Salatil Efendilerdir.
Gördüğüm asarı terakkiden dolayı gerek müdür ve gerek mektebin müessisi Mösyö
Moiz Madunyanu’ya ve gerek muallim efendilere, müdire ve muallime hanımlara tebriklerimi
takdim eylerim.
Nazarı celbime teessüf olan bir cihet var ise de Kız kısmında Lisanî Osmanî’nin tedris
olunmamasıdır. Numune-i Gayret Mektebinin terakkiyesinde her türlü fedakârlık ihtiyacından
çekinmeyen Müdür Mösyö Moiz Madunyanu’nun bu ciheti nazarı dikkate alacaklarını ümit
eylerim.
-Mektebi Terakki:
Mektebi Terakki İbtidai ve Rüşdi erkek kısımları resmi tevzi mükafatı Temmuz’un
onuncu Pazartesi günü kız kısmı bahçesinde icra olundu.
Üçüncü Orduyu Hümayun Müşir Vekili Saadetlü Hacı Hayri Paşa Hazretleriyle ,
Semahatlü Hakim Beyefendi Hazretleri, Ferik Hasan Tahsin, Tevfik ve Sadık Paşalar
Hazretleri, Askeri erzak müteahhitlerinden Saadetlü Yusuf Paşa, Maliye Müfettişi Saadetlü
Refet Beyefendi Hazretleri, Vilayet Mektupçusu Saadetlü Necip Bey, İzzetli Maarif Müdürü
… İzzetlü Reşit Bey ve daha bir çok vilayet erkanı ve mütehizan belde ve evliya-i etfal,
vücutlarıyla cemiyete iltihak olmuşlardı.
Törene Hamidi Marşıyla başlandı. Müteakiben merhum Halil Efendi, kerimesi meleke
hanım tarafından müessir bir seda ile bir dua-i padişahi kıraat edildi. Mektep Müdürü İzzetlü
İsmail Hakkı Efendi tarafından irat olunan nutukta mektebin tesis maksadından ve takip ettiği
meslekte naili muvaffakiyet olması için ahali-i hamiyetmendanın ibraz buyurdukları
teveccühe ve himayetten bahis eyleyerek … mektebin her sene ibraz muvaffakiyet eylemekte
olduğu bir averde-i lisanı Muhammet kılınmıştır.
Mektebin bu sene cidden büyük muvaffakiyetler ibraz eylediğini yeni çığırlar açarak
bidayet tesis ve küşadında çizdiği yol terakkiyi tamamıyla takip eylediği yapılmakta olan
imtihanlarda pek aşikar bir surette görüldüğü gibi işbu resmi tevzii mükafat ettiği bir kat daha
görüldü.
Müdüriyet nutkunu müteakip merhum Hurşit Paşa zade Rüşdi birinci seneden Muhlis
Bey’in kıraat ve tilavet eylediği aşri şerif katılımcıları vecde getirmiş ve Rüsümat
memurlarından Refaatlü Abdurrahman Bey mahdumu Şerafettin Efendinin bütün bir hilavet
masumane ile okuduğu tevhid herkesi … teessür eylemiştir. Hurdacı Ali Efendi mahdumu
Fazıl Efendi, Tecessüs hakkında bir hasbıhal yapmış, ve tabii avazıyla selaset ifadesiyle
vazifesini o derecede hüsnü ifa eylemiştir ki bu numune-i zekayı takdir etmeyen kalmamıştır.
Kabzımal Mehmet Efendi kerimesi Atiye Hanım “ Muallime olsaydım “ diye bir hasbıhal
yapmış ve Hurşit Paşa zade Muhlis Bey’in Kavaid hasbıhali bunu takip eylemiştir.
Kıraat olunan makale ve manzumeler arasında Doktor Refet Efendimi mahdumu mini
mini şefik Efendi ile refikaları tarafından Fransızca ve Türkçe olarak icra olunan Doktor adlı
makalenin ziyade mazharı takdir ve tahsin olmuştur. Hele Şefik Efendinin tam bir doktora
yakışacak surette vuzuh ifadesi tebrike şayan görülmüştür.
Dava Vekili Latif Efendi kerimesi küçücük Mahveş Hanımın masumane bir eda ile
okuduğu “ Ebeveyne Dua “ sı takdire mazhar olmuştur. Mehmet Efendi mahdumu Fahri
Efendinin kıraat eylediği efendi ile Uşak makalesinden sonra Belediye Ebesi Aliye Hanım
mahdumu İhsan Efendi, “ Mertiye Olacaktı “ ser levhalı bir manzume kıraat eylemiş daha
sonra merhum Şükrü Paşa mahdumu Naci Efendi ve refikası tarafından “ Eski ve Yeni Usul
Tedris “ ser levhalı bir mesahabe icra edilmiştir. Zibfaçe Rüsumat Başkâtibi İzzetlü N azmi
Efendi mahdum Neşet Efendi Fransızca bir nutuk irat ederek saye-i terakkiye ve … mektebe
… olan himmetinden dolayı arzı teşekkür eylemiştir.
Kitapçı Hasan Vasıf Efendi mahdumu küçücük İsmail Efendi de “ Anne “ isimli bir
manzume okumuş umumun alkışlarına mazhar olmuştur.
Şefik ve Muhlis Efendiler tarafından Fransızca olarak icra olunan “ Dişçi Masahibesi “
pek ziyade hoşa gitmiştir.
Perukâr Nuri Efendi zade Şefkati Efendinin okuduğu “Validenin Mezarı“
makalesinden sonra Maliye Müfettişi Saadetlü Refet Bey mahdumu Muvaffak Bey tarafından
refaatlü tahsiline hitaben teessürlü bir duaname okunmuş daha sonra Hukuk Reisi Faziletlü
Faik Efendi mahdumu Namık Bey tarafından fevkalade bir müessir bir dua, Şerafettin Efendi
tarafından da bir Aşri Şerif kıraat ve tilavet olunmuş gerek dua ve gerek Aşri Şerif bütün
katılımcıları vecd ve müteessir eylemiştir.
Mektebi Terakki bu sene on dört efendiye şahadetname ita eylemekle mubahi oluyor.
Bu on dört efendiden yedisi Ali-ül âla, yedisi âli derecede şahadetname ihrazına muvaffak
olmuşlardır.
159 Muvaffak, 151 Namık, 103 Ali Derviş, 7 İbrahim İhsan, 79 Neşet, 13 Mehmet
Nazım ve 30 Nail Efendiler âli-ül âla, 88 Osman Tevfik, 94 Ahmet Emin, 105 Mahmut, 54
Murtezi, 122 Edip, 89 Ömer Fevzi ve 107 Abdurrahman Efendiler âli derecede şahadetname
almışlardır.
Üçüncü Rüşdiyeden 111 Nami ve 20 Yusuf Efendiler, İkinci Rüşdiyeden 205 Fazıl,
118 Hakkı Nazmi Efendiler, Birinci Rüşdiyeden 12 Şerafettin ve 256 Hasan Hüsnü Efendiler,
Dördüncü İbtidaiden 25 Yuda ve 133 İbrahim Malik Efendiler ve Üçüncü İbtidaiden 288
Mazhar Halit, ve 41 Ruhi Efendiler, İkinci İbtidaiden Mecdi ve Halit Efendiler, Birinci
İbtidaiden 219 Numan Kemal ve 289 Ethem Halit Efendiler sınıflarında temayüz etmişlerdir.
Mektepten birincilik ve ikincilik ile mezun olan Muvaffak ve Namık Efendilere
Encümen Terakki Reisi İzzetlü Ahmet Kapancı Efendi tarafından fevkalade bir mükâfat
olmak üzere birer altın saat ihda edildiği gibi Yaveri Hazret Muşiri Refaatlü Hamdi Efendi
tarafından da küçücük Şerafettin Efendiye fevkalade sui ve gayretini teşviken bir altın saat
hediye edilmiştir.
Alyans Fransız heyeti muhteremesi tarafından Lisani Fransevide birincilik gösteren
efendilere her sene olduğu gibi bu sene dahi mükemmel kitaplar ihda edilmiştir.
Rüşdi Dördüncü seneden 159 Muvaffak, 103 Ali Derviş, Üçüncü senede 111 Nami,
145 Fahri, İkinci senede 205 Fazıl, 118 Hakkı Nazmi, Rüşdi Birinci senede 120 Şerafettin,
256 Hasan Hüsnü, Dördüncü İbtidaiden 25 Yuda, 133 İbrahim Malik, Üçüncü İbtidaiden 288
Mazhar Halit, 49 Münir Süleyman, İkinci İbtidaiden 210 Hüseyin Avni ve 26 Halit
EfendilerAlyans Fransız tarafından ihda olunan fevkalade mükafatlara mazhar olmuşlardır.
Bu çalışkan efendileri tebrik eyleriz.
Mektebi teşkil ve idaresini idame eden encümen keramını en samimi hislerimle tebrik
eder ve mektebin müdür ve muallimin çalışkan gayretlerine gösterdikleri ciddiyet ve
muhabbetlerinden dolayı teşekkürlerimi arz eylemeyi vazifeden addeyleriz…
-Koçana:
Koçana’dan Ali Kemal Efendi tarafından yazılıyor.
Koçana Mektebi İbtidaisi tevzii mükâfat resmi geçen Temmuz’un dördüncü Cuma
günü Maarif Bahçesinde icra edilmiştir. Bahçe yeşilliklerle tezyin olunduğu gibi mahal
imtihanın etrafında levhai nefise telakki edilmişti. Mirliva Saadetlü Hüseyin Paşa
Hazretleriyle kaza Kaymakamı İzzetlü Hüseyin Hüsnü Bey, ümera-i askeriye eşrafı memleket
vücutlarıyla cemiyete … olmuşlardı.
Çocukların muktesebat ilmiyeleri gösterilmiş, irad olunan bir makalede asrı hazırla,
asar salifa muvazene ve mukayese edilerek az bir zaman zarfında saye-ii Hazret Padişahide
ihraz olunan derecat terekkiyat lisanı muhamdetle beyan olunmuştur.
Koçana
Yedi Efendi yağmurun sureti husulüyle alaim sima, … suret teşkilini muhavere kılıklı
okumuş ve bu esnada ve bu esnada tahya edilen Avrupa kıtasındaki Vezüv Yanardağı’nın
kabartma yapılan bir şekil üzerinde volkanlarını karununu bilfiil hazara hazara irae ile derecei terakkiyatlarını ibraz eylemişlerdir. Bazı neşideler kıraat olunduktan sonra müntehi sınıf
talebesinden bir efendi gayet süzeşli bir vedaname kıraat ile hazarı tatlı tatlı ağlatmış ve
bunada diğer bir efendi cevap ita eylemiştir.
Mektep on beş efendiye şahadetname ita ediyor ki bunlar içerisinde Hayri Bey zade
Mustafa Nail Efendi ile Süleyman ağa zade Ömer Efendi fevkalade derece ihraz muvaffakiyet
eylemişlerdir. Tebrik ve takdir eyleriz.
Üsküp’ün yetiştirdiği ve altı-yedi senedir mektebi edibede tecrübesini itmam eyleyen
çalışkan muallim Faziletlü Hasan Efendiyi Koçana Maarifinin terakkiyesi için göstermekte
olduğu gayret ve himmetten dolayı kemali samimiyetle tebrik eyleriz. 2
2
Çocuklara Rehber 1900 (Çeşitli Sayılar)