LENFÖDEMDE KOMPRESYON TEDAVİSİ Prof. Dr. Türkan

LENFÖDEMDE KOMPRESYON TEDAVİSİ Prof. Dr. Türkan Akbayrak, Fizyoterapist* Yrd. Doç. Dr. Serap Kaya, Fizyoterapist* * Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü. Kompresyon tedavisinde amaç ödemli saha üzerinde eksternal (dış) bir basınç sağlamaktır. Lenfödem tedavisinde en yaygın kullanılan ve en etkin tedavi yöntemi kompleks boşaltıcı fizyoterapidir. Kompresyon tedavisi ise kompleks boşaltıcı fizyoterapinin iki fazının da temel komponentidir. Kompresyon tedavisinin tipi ve düzeyi ödemin lokalizasyonuna, genişliğine, ciddiyetine, hastanın basıncı tolere ve idare etme yeteneğine ve hastanın seçimlerine bağlıdır. Kompresyon tedavisi: 1. Efektif ultrafiltrasyon basıncını azaltır; 2. Venöz ve lenfatik drenajı artırır; 3. Venöz pompa fonksiyonunu iyileştirir; 4. Terapatik sonuçların korunmasını sağlar ve 5. Fibrotik değişiklikler olan dokuları gevşetir. Kompresyon tedavisi kompresyon bandajları, kompresyon çorapları veya giysileri, kompresyon pedleri, pnömatik kompresyon cihazları veya özel kompresyon giysileri ile yapılır. Kompresyon bandajları uzatılabilirlik açısından elastik olmayan bandajlar, kısa çekişli bandajlar, orta çekişli bandajlar ve uzun çekişli bandajlar olarak ayrılmaktadır. Yapışkanlık açısından ise adeziv olmayan bandajlar, koheziv bandajlar ve adeziv bandajlar olarak ayrılmaktadır. Lenfödem tedavisinde kısa çekişli elastik olmayan ve adeziv olmayan bandajlar kullanılmalıdır. Özel durumlarda koheziv ve adeziv bandajlar da kullanılabilir. Resim 1 Resim 2 Resim 3 Resim 4 Resim 1,2,3,4: Üst Ekstremite Kompresyon Bandajı Uygulaması Kompresyon çorapları ödem redüksiyonunu korumak ve derinin elastik yetersizliğini kompanse etmek için kullanılmaktadır. Kompresyon çorapları her lenfödem tedavisi sonrası muhakkak kullanılmalıdır ve mümkünse bu çoraplar kişiye özel olarak üretilmelidir. Kompresyon çoraplarının kullanımı ve tedavi başarısında hastanın uyum ve işbirliği önemlidir. Hastanın LÖ derecesine göre 25-­‐46 mm Hg arası basınçlı kompresyon çorabı uygulaması başarılı dekonjestif fizyoterapi sonrasında sıvının yeniden birikmesini önler. Hem kompresyon çoraplarında hem de bandajda elde edilen kompresyon düzeyi bandaj veya çorabın fiziksel özelliklerine ve yapısına, uygulanan ekstremitenin büyüklüğü ve şekline ve giyen kişinin aktivite düzeyine bağlıdır. Kompresyon çoraplarının kullanımını etkileyen klinik faktörler; hastanın becerisi, derinin elastikiyeti, sahada şekil bozukluğu, hastanın takip ve kendi kendini idare yeteneği ve hastanın kompresyon çorabını tolere etme yeteneği olarak sınıflandırılabilir. Kompresyon pedleri seçici olarak belirli sahalarda kompresyon uygulanmak istendiğinde kullanılabilir. Bu pedler bütün halde veya kesilerek bandaj veya çorap altına kullanılabilir. Yine hastanın durumu, tercihleri ve maliyet gözönüne alınarak önerilebilecek özel kompresyon ürünleri vardır. Kompresyon bandajının kesin kontraendikasyonları; kardiyak ödem, arteriyel hastalıklar, skleroderma ve sudeck atrofisi iken; göreceli kontraendikasyonları yüksek kan basıncı, koroner skleroz/anjina pectoris ve kalp ritm bozukluğudur. Pnömatik kompresyon cihazları kompleks boşaltıcı fizyoterapiyi destekleyici olarak kullanılabilir, ancak ilave etkinliği gösterilmemiştir. Aksine proksimale göllenmeye neden olabilmektedirler. Pnömatik kompresyon uygulaması sonrasında mutlaka manuel lenf drenajı veya self-­‐drenajla sıvı sağlam taraflara yönlendirilmeli, ve kompresyon tedavisi (giysi veya bandaj uygulaması ile) uygulanmalıdır Yeni nesil pnömatik kompresyon pompaları proksimal bölgeye göllenmeleri önleyici görülmemektedir. oldukları Pnömatik için kompresyon kullanımları tedavisi sakıncalı self-­‐drenajı yapamayan, limitli mobilitesi olan veya bakıcı desteği olmayan hastalarda kompresyon tedavisinde faydalı bir tamamlayıcı olabilir. Dokunun elestikiyetinin kontrolü ile tedaviye devam edilebilir. Sonuç olarak kompresyon tedavisine karar vermede ödemin yeri, şekli, şiddeti, klinisyenin bilgi ve deneyimi, hastanın tıbbi durumu, tercihleri, uyum düzeyi ve ekonomik durumu, kompresyon ürünlerinin etkinliği, maliyeti ve bu ürünlere erişebilirlik önem arzetmektedir. KAYNAKLAR 1. Michael Földi, Ethel Földi. Földi’s Textbook of Lymphology, Second Edition, December 2006, © Elsevier GmbH, Munich, Germany. 2. İnci Yüksel, Türkan Akbayrak. Masaj Teknikleri, 2. Baskı, 2010, Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti., ISBN: 978-­‐605-­‐5868-­‐84-­‐0. 3. Kaya S, Akbayrak T, Bakar Y, Topuz S. Effects of Complex Decongestive Physiotherapy on an Older Female Patient with Psoriasis-­‐Related Primary Lymphedema, Top in Geriatr Reh., 2010; 26(2): 171-­‐175. 4. Pekyavaş NÖ, Tunay VB, Akbayrak T, Kaya S, Karataş M. Complex decongestive therapy and taping for patients with postmastectomy lymphedema: a randomized controlled study, Eur J Oncol Nurs., 2014; 18(6): 585-­‐90.