GenelBilgi - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

KIRGIZİSTAN
İçindekiler
KIRGIZİSTAN
1.
Coğrafi Verileri ................................................................................................................................. 2
1.1.
Konumu ................................................................................................................................... 2
1.2.
Yüzölçümü ............................................................................................................................... 2
1.3.
Sınırları ve Komşuları ............................................................................................................... 2
1.4.
Arazi Yapısı............................................................................................................................... 3
1.5.
İklimi ........................................................................................................................................ 3
1.6.
Arazi Kullanımı ......................................................................................................................... 4
1.7.
Diğer İlgili Konular ................................................................................................................... 4
2.
Nüfus Bilgileri .................................................................................................................................. 4
3.
Ekonomik Göstergeler ..................................................................................................................... 4
4.
3.1.
Ekonomiye Genel Bakış ........................................................................................................... 4
3.2.
Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı .............................................................................................. 6
3.3.
Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri .................................................................................... 6
3.4.
İthalat ve İhracat Ürünleri ....................................................................................................... 7
3.5.
Diğer İlgili Konular ................................................................................................................... 7
Ormancılık Yapısı ............................................................................................................................. 7
4.1.
Ormancılık Teşkilat Yapısı ........................................................................................................ 7
4.2.
Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler) ............................... 8
4.3.
Ormancılığın Ekonomideki Payı ............................................................................................... 9
4.4.
Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü .......................................................................................... 9
4.5.
Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri .......................................................... 9
4.5.1.
Orman Fakülteleri ............................................................................................................ 9
4.5.2.
Ormancılık Araştırma Enstitüleri ..................................................................................... 9
5.
Korunan Alanlar ............................................................................................................................. 11
6.
Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar ......................... 11
7.
6.1.
Ulusal Odak Noktaları ............................................................................................................ 11
6.2.
Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları ................................................................................ 12
Uluslararası İlişkiler........................................................................................................................ 14
7.1.
Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar ................................................................. 14
7.2.
Uluslararası Projeler .............................................................................................................. 23
8.
Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz .................................................................................................... 23
9.
Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetleri (GZFT Analizi olarak) ......... 28
1
1. Coğrafi Verileri
1.1.
Konumu
1.2.
Yüzölçümü
199.951 km²
1.3.
Sınırları ve Komşuları
Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan; batıda Özbekistan; güneybatıda
Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir. Sınırlarının toplam uzunluğu 3878 km. dir.
Bunun;
1. ÇHC ile 858 km,
2. KAZAKİSTAN ile 1051 km,
3. TACİKİSTAN ile 870 km,
4. ÖZBEKİSTAN ile 1099 km. dir.
Kırgızistan'ın güneyinde, Tacikistan ve Özbekistan ile sahip bulunulan ortak sınır bölgesi ayrı bir özellik
arz etmektedir. Bir taraftan sınır çizgileri iç içe geçirilmiş, diğer taraftan Kırgızistan hudutları içinde
kalan ve bir adedi Tacikistan ‘a , iki adedi Özbekistan ‘a ait olan toplam üç anklav ( cep )
oluşturulmuştur. Bu anklavlardan doğuda bulunan ŞAHMERDAN ve SOH Özbekistan'a, batıda bulunan
VAROH ise Tacikistan ‘ a aittir.
Anavatan ile doğrudan fiziki bağlantısı bulunmayan anklavlarda yaşayan halk ilgili ülkenin
vatandaşlarıdır.
2
1.4.
Arazi Yapısı
Kırgızistan, Orta Asya'da, Çin Halk Cumhuriyeti'nin batısında karayla çevrili bir ülkedir. Orta Asya'nın
yeni bağımsız ülkelerinin en küçüğü olan Kırgızistan, yaklaşık 198,500 kilometrekarelik yüzölçümüyle
Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. Milli toprakları
yaklaşık olarak doğudan batıya 900 kilometre, kuzeyden güneye 410 kilometre halinde erişmektedir.
Kırgızistan, güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti, kuzeyde ve batıda Kazakistan, güneyde ve batıda da
Özbekistan ve Tacikistan ile sınırlıdır. Orta Asya'nın Stanilist bölümünün beş cumhuriyete ayrılmasının
bir sonucu olarak çok sayıda etnik Kırgız, Kırgızistan'da yaşamamaktadır. Hukuken Kırgızistan
topraklarının bir parçası ancak coğrafi olarak buradan birkaç kilometre uzakta ikisi Özbekistan'da biri
Tacikistan'da bulunan üç kuşatılmış bölge tanınmaktadır.
Kırgızistan arazisinde bir arada milli toprakların %65'ini işgal etmekte olan Tanrı ve Pamir Dağları
sistemleri hüküm sürmektedir. Tanrı Dağları sisteminin Alay sahası bölümü, ülkenin güneybatısından
doğusuna doğru hilal şeklinde hüküm sürmektedir ve ana Tian Shan sahası doğuda Çin içine girerek
Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne erişmeden önce, güney Kırgızistan ve Çin arasındaki sınır boyunca
ilerler. Kırgızistan'ın ortalama rakımı 7.439 metrelik Cenğiş Çokusu tepesi ile Oş yakınındaki 394
metrelik Fergana Vadisi arasında 2.750 metredir. Ülkenin hemen hemen %90'ı deniz seviyesine göre
1500 metreden daha yüksektedir.
NEHİRLERİ
Ülkede 1582 nehir mevcuttur. Bunlardan üçü 200 km. den daha uzun, 27'si 100 – 200 km
uzunluğunda, 10 nehir ise 100 km uzunluğundadır. Yüksek dağlardan çıkan düzensiz ve yüksek akış
hızına sahip olan nehirler ulaşıma elverişli değildir. Elektrik enerjisi üretimi için kullanılan NARIN ( SIR
DARYA ), TAR, KURŞAB, TALAS, ALAY, ÇUY ve KIZILSU başlıca nehirleridir.
GÖLLERİ
Ülkede yüzlerce ırmağın oluşturduğu 3000'e yakın göl mevcut olup, bunların en büyük ve derini ISSIKGÖL'dür. 6202 km² genişliği ile dünyanın 2nci en büyük gölüdür. Bunun dışında SON GÖLÜ, NARIN
GÖLÜ ülkenin önemli gölleri arasındadır.
1.5.
İklimi
Kırgızistan, yüksek Tanrı Dağlarında kuru kıtasal (karasal) kutupsal; güneybatı (Fergana Vadisi)'nda
subtropikal; kuzey dağ eteklerinde ılıman bir iklime sahiptir. Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve yüksek
bir araziye sahip olması iklimi büyük ölçüde etkiler. Dağların etekleri sıcak çöl rüzgârları tesirindedir.
Yüksek bölgelerde soğuk bir iklim hâkimdir. Arada kalan bölgede bol yağışlı bir iklim görülür. Batı ve
kuzeydeki sıradağlar yılda ortalama 600-900 mm, güney etekleri 200-335 mm, yüksek vadiler ise 100150 mm civarında yağış alır. Yaz ile kış, gündüz ile gece arasında ısı farkı çok fazladır.
Kışlar soğuk ve karlıdır. Kar genellikle KASIM sonu yağar ve MART sonuna kadar etraf karlarla kaplıdır.
Kış aylarında geceleri hava sıcaklığı - 30 ° : -35 ° C'ye kadar düştüğü görülmektedir. Yaz aylarında hava
sıcaklığı Ankara'daki sıcaklıkla benzerlik göstermektedir.
3
1.6.
Arazi Kullanımı
Tarıma uygun topraklar:% 7, daimi ekilebilen:% 0, otlaklar:% 44, ormanlık arazi:% 4, diğer:% 45 (1993
verilerine göre). Ayrıca Kırgızistan'da dünyanın en büyük doğal ceviz ormanı, Celal-Abad ilinde,
Arslanbob'da yer alır.
1.7.
Diğer İlgili Konular
2. Nüfus Bilgileri
2005 Dünya Almanağı verilerine göre Kırgızistan nüfusu 5,210,450'dur. Bu nüfusun %34.4'ü 0-15 yaş,
%6.2'si ise 65 yaş ve üzeridir. Kırgızistan'da halkın %63.9'u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde
yaşar. Ülkede kilometrekare başına 29 insan düşer.
Kırgızistan’ın 2012 yılındaki nüfusu 5.496.000 olarak tahmin edilmiştir.
Kırgızistan nüfusunun çoğunluğunu yerli halk Kırgızlar oluşturur(%64.9). Diğer etnik gruplar içinde en
büyük oran Özbekler (13.8%) ve Ruslar (%12.5)’dır. Küçük gruplar ise Tatarlar (%1.9), Uygurlar
(%1.1), Kazaklar (%0.7) ve Ukraynalılardır (%0.5).
3. Ekonomik Göstergeler
3.1.
Ekonomiye Genel Bakış
Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır. Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım
ekonomisi hâkimdir. Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve
meyvedir. Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır. En çok küçükbaş
hayvan beslenir.
Kırgızistan'da 1970'li yıllarda çeşitli madenler çıkarılmaya başlanınca maden sektörü büyük hızla
gelişmiştir. Makine, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır.
Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli ölçüde katkıda bulunur.
Ülkede 600 civarında sanayi kuruluşu vardır.
Ülkede son yıllarda doğal güzelliklerin etkisi ile turizm faaliyetleri de hızlanmakta ve bu da ülke
ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır.
Kırgızistan belki de Türk Dünyasındaki en fakir ülkedir. Sanayi kuruluşları 1000'i geçmemektedir. 600
civarındadır. Ayrıca, çıkan iç isyanlar (Bakiyev hükümetinin düşüp Roza Otunbayeva'nın hükümete
geçmesi) da ekonomiyi zayıflatmıştır.
1998 Rusya Krizi'nin olumsuz yansımaları giderek azalmakla birlikte hâlen yaşanmaktadır. Halkın %
23’ünün uluslararası standartlara göre yoksulluk sınırları altında yaşadığı uluslararası kuruluş
raporlarında belirtilmektedir. Gelir dağılımındaki adaletsizlikler sosyal yaşamı da etkilemektedir.
Ekonomideki sıkıntıların kısa vadede giderilmesi beklenmemektedir.
4
Kırgız Cumhuriyeti’nin ekonomisi ağırlıklı olarak tarım, sanayi ve ticarete dayanmaktadır. Tarım
sektörü Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın %20’sini oluşturmakta, faal işgücünün de çoğunluğu tarım
sektöründe istihdam edilmektedir.
Ülkedeki sanayi sektörünün önemli bir bölümünü de tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesine
dayalı gıda sanayi, tekstil, deri-kürk ve benzeri ürünlerin üretimine dayalı hafif sanayi
oluşturmaktadır.
Kırgızistan yaklaşık 890 dolar olan kişi başı yıllık gelir ortalaması ile fakir ülkeler grubunda yer
almaktadır.
2010 Nisan ayındaki halk hareketi ve özellikle 2010 Haziran’da ülkenin güney bölgesinde yaşanan
müessif olayların ardından devlet bütçesi ancak bağışçı ülkelerce sağlanan dış yardımlar ve hibeler ile
denkleştirilmeye çalışılmıştır.
Özel sektörün de doğrudan etkilendiği söz konusu olaylar neticesinde Kırgız ekonomisi bir önceki yıla
nazaran bir daralma yaşamış ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2010 yılı sonunda 2009 yılına göre % 1,4
azalarak 4.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı sonunda enflasyon oranı da bir önceki yıla kıyasla yaklaşık 12 puan artarak % 19,2 olarak
belirlenmiştir.
Öte yandan, dış borç yükü Kırgız ekonomisinin başlıca sorunlarından biri olmaya devam etmektedir.
2010 itibarıyla toplam dış borç 2,644 milyar dolar olarak belirlenmiştir.
1995-2010 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım istatistiklerine göre Kırgızistan’a yaklaşık
3,819 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım yapılmıştır.
GSMH: 4.6 Milyar ABD Doları (2010 yılı sonu)
Kişi başına GSHMH: 2100 ABD Doları
Enflasyon oranı : % 19.2
İşsizlik Oranı : % 8.6
Asgari Ücret: 220 ABD Doları
İhracatı: Yaklaşık 1 milyar ABD Doları
İhraç Ürünleri: Pamuk, yün, et, tütün, altın, cıva, uranyum, elektrik enerjisi, küçük makinalar,
ayakkabı ürünleri
İthalatı: 1.5 milyar ABD Doları
İhraç Partnerleri: Almanya % 28.7, Özbekistan % 17.7, RF % 12.9, ÇHC % 8.7, Kazakistan % 6.6
İthal Partnerleri: Rusya % 23.9, Özbekistan % 13.5, Kazakistan % 10.3, ABD % 9,7, Türkiye % 4.8
Dış Borç Toplamı: 3.601 milyar ABD Doları (2011 sonu tahmini)
Kalkınma Hızı : % 12
5
Para Birimi: Som
1 ABD Doları ≈ 46.20 (2012 tahmini)
1 ABD Doları ≈ 46.05 (2011 tahmini)
1 ABD Doları ≈ 45.966 (2010 tahmini)
3.2.
Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
K.C. Milli İstatistik Komitesi verilerine göre 2009 yılı itibariyle işsiz statüsüyle resmi kayda geçen kişi
sayısı 63.200’dür. Geçen yıl verilerine kıyasla 2009 yılında işsizlik oranındaki azalma %7,6’dır. Kayıtlı
işsizlerin %52,7’si kadındır. Kırsal kesimde uzun dönemli işsizlik %70 dolaylarındadır. Hasat
dönemlerinde bu oran düşmektedir.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) verilerine göreyse, iş bulma kurumlarına kayıtlı kişi sayısı
67.200’dür.
Tarım: %48
Endüstri: %12.5
Hizmet sektörü: %39.5 (2005 tahmini rakamları)
3.3.
Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
Tarım: Tarım sektörü, Kırgızistan ekonomisinde önemli bir ağırlığa sahiptir. 2009 yılı GSYH’sının
%24,8’sini oluşturmaktadır. Tarım sektöründe 2009 yılında %7,4’lük bir büyüme olmuştur.
Kırgızistan Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra tarım üretimini artırmayı başarabilmiş olan tek ülkedir.
Kırgızistan’daki zirai üretimin yüzde 40’ı özel sektöre ait çiftlikler tarafından gerçekleştirilmektedir ve
devletin üretimdeki payı sadece yüzde 5’tir. Geri kalan üretim ailelere ait tarlalarda yapılmaktadır.
Sanayi sektöründeki gerileme nedeniyle oluşan işsizlik, büyük ölçüde tarım sektörü tarafından
istihdam edilmektedir.
Tahıl üretimi ve özellikle buğday üretimi tarımsal üretimin yaklaşık yarısını teşkil etmektedir. Bu
alanda uygulanan ithal ikameci politikalar nedeniyle tahıl üretimi tek başına Kırgız GSYİH’sinin yüzde
10’unu karşılar duruma gelmiştir. Ülkede üretilen diğer başlıca tarım ürünleri ise pamuk, tütün, şeker
pancarı, meyve ve sebzedir.
Kırgızistan, Sovyetler Birliği’nin dağılması ile birlikte daha önce diğer Sovyet Cumhuriyetlerinden
sağladığı gübre ve zirai makine-ekipman parçalarının temininde zorlanmaya başlamıştır. Bu nedenle,
bağımsızlığın ilk yıllarında tarımsal üretim önemli oranda gerilemiştir. Devlet, gerekli gübre ve
ekipman parçalarını diğer ülkelerden sağlamaya çalışmakla birlikte, bunların Sovyet dönemine göre
çok daha pahalı olması sebebiyle beklenen sonuç alınamamıştır. Yatırımların eksikliği ise yeni tarımsal
teknolojilerin uygulanmasına imkan vermemektedir.
6
Zirai üretim ve verimlilikte yaşanan düşüşler, çiftçilerin gelirlerinin düşük düzeyde gerçekleşmesine,
doğal kaynakların tahrip olmasına, sulama sistemi, teşvikler ve toprak mülkiyeti sisteminin yeterince
gelişmemiş olmasına bağlanmaktadır.
3.4.
İthalat ve İhracat Ürünleri
İhracat: 2.278 milyar $ (2011 tahmini)
Dünya ülkeleri arasında ihracat sıralaması: 136. sırada - 1.779 milyar $ (2010 tahmini)
İhraç maddeleri: Altın, pamuk, yün, kıyafet, et, tütün, cıva, uranyum, hidroelektrik, makine, ayakkabı
İhracat ortakları: Özbekistan 25.4%, Rusya 22.2%, Kazakistan 20.1%, Çin 7.8%, UAE 5.5%, Afganistan
5%, Türkiye 4.2% (2011)
İthalat: 3.947 milyar $ (2011 tahmini)
Dünya ülkeleri arasında ithalat sıralaması: 135. Sırada - 2.981 milyar $ (2010 tahmini)
İthalat maddeleri: Petrol ve doğalgaz, makine ve ekipmanlar, kimyasallar, gıda malzemeleri
İthalat ortakları: Çin 59.8%, Rusya 13.9%, Kazakistan 5.2% (2011)
3.5.
Diğer İlgili Konular
Ülkenin dağlık yapısından ötürü ulaşım büyük ölçüde kısıtlanmıştır. Yollar, yüksekliği 2000 metre ve
üzerini bulabilen rakımlar ve dik vadilerden dolayı sık sık viraj yapmak durumundadır. Kış boyunca
ulaşım ülkenin kimi yüksek rakımlı ve tenha bölgelerinde hemen hemen imkânsızdır. Bunun yanında
ulaşımı güçleştiren diğer etmenlerden biri de kara ve demiryolunun bugün uluslararası sınırlarla
kesilmesidir. Bu da, yolların kapalı olmadığı yerlerde birçok zaman alıcı formalite gerektirdiğinden pek
tercih edilmemektedir. Ülkede geziler ya da kısa ulaşımda atlar da kullanılabilir.
4. Ormancılık Yapısı
4.1.
Ormancılık Teşkilat Yapısı
Kırgızistan’da ormanlar, Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı, Başkanlık Dairesi, yerel yönetim
ve yerel kamu yönetim birimlerince yönetilmektedir. Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı
düzenli olarak 774.000 hektar orman ve çalılık alanın içinde olduğu ve ek olarak 721.000 hektar
korunan alanın olduğu toplam 2.676.000 hektar alanı izlemektedir. Orman araştırmaları ve
envanterleri ulusal verilerde herhangi bir düzensizliğe yol açmaması açısından yerel yöneticiler veya
kamu yönetim birimlerince yürütülmez. Çevre Koruma ve Orman Ekosistemlerinin Geliştirilmesi yedi
bölgeye ayrılmıştır: Chui-Bişkek, Oş, Issık-Kul, Talas, Celal-Abad, Narın, Batken.
Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Müdürü: Arstanbek Davletkeldiev
Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Müdür Yardımcısı: Abdymital Chyngojoev
([email protected])
Ajansın adres bilgileri:
7
720001, 228 Toktogul str., Bishkek c.,
Tel: +996 (312) 35 27 27
Fax: +996 (312) 35 31 02
Kurumsal yeniden yapılanma kronolojisi
Orman Ekonomisi Bakanlığı
Tarım ve Tedarik Bakanlığı
Bakanlar Kurulu bünyesinde Orman ve Çevre Koruma Müdürlüğü Bölümü
Bakanlar Kurulu bünyesinde Devlet Ormancılık Komitesi (örgütün adı, bu
süre içinde yedi kez değişti)
Çevre Koruma Devlet Komitesi içindeki Orman Departmanı
Devlet Orman Ajansı
Çevre Koruma ve Acil Durum Bakanlığı bünyesinde Orman Geliştirme
Bölümü
Cumhurbaşkanı İdaresi bünyesinde Devlet Orman Hizmetleri
Hükümet bünyesinde Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı
4.2.
1947-1952
1952-1960
1960-1966
1966-1994
1994-1995
1996
2001-2002
2002-2005
2005-günümüze
Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı
Ürünler)
Kırgızistan’da ormanların yaklaşık %90’ı deniz seviyesinden 700-3000 metre yüksekliktedir. Toplam
nüfusun %65’i kırsal alanda ormanlara yakın yerlerde veya ormanların içinde yaşamaktadır. Bu
toplulukların yaşamı ormanlar ve ormanlardan elde edilen kaynaklara bağlıdır. Kırgızistan’da
ormanlar; ceviz, iğneli türler, ardıç ve nehir kıyısında yetişen türlerden oluşmaktadır.
Bu bağlamda, temel olarak ormanlardan elde edilen ürünler yakacak odun, hayvancılık faaliyetleri,
süt ürünleri, yiyecek bitkileri, hayvan derisi, gübre, kereste, süs ürünleri, yapı malzemeleri, yem ve
baldır. Ormanlardan elde edilen hizmetler ise, iş imkanı, toprak ve su üretimi, gölgelik, eko turizm,
avcılık, balıkçılık, eğitim ve araştırma, dinsel ve tinsel hizmetlerdir.
Ayrıca kadınların ve çocukların ürün hasadında, yapı inşasında, süt ürünlerinin üretiminde, arıcılık ve
hayvancılık faaliyetlerinde yer aldıkları gözlemlenmiştir.
Ulusal değerler
Ladin - Picea
Schrenkiana
Ardıç (var. tree) Juniperus
turkestanica
Ceviz - Juglans
Akçaağaç - Acer
turkestanica
Ardıç (var.
creeping) Juniperus
turkestanica
Köknar – Abies
spp.
1990
11.49
Orman varlığı (milyon metreküp)
2000
2005
14.46
15.94
3.17
3.64
3.87
2.25
1.06
2.69
1.18
2.91
1.25
0.75
0.75
0.75
0.30
0.55
0.68
8
Kavak – Populus
spp.
Elma – Malus spp.
Huş – Betula spp.
Çam – Pinus spp.
Diğer türler
TOPLAM
0.19
0.50
0.65
0.33
0.28
0.08
1.99
21.89
0.42
0.32
0.29
2.46
27.26
0.47
0.34
0.39
2.69
29.94
Odun dışı ürünler
Ceviz ağaçları
Şamfıstığı ağaçları
Badem ağaçları
Elma ağaçları
Kayısı ağaçları
Kiraz ve erik ağaçları
Alıç
Akdiken çalıları
4.3.
Alan (ha)
35,000
33,000
1,600
16,700
1,000
400
2,500
3,600
Ormancılığın Ekonomideki Payı
2009 yılında tarım, hayvancılık, avcılık ve ormancılık sektörlerinde toplam üretim değeri 1.011,3
milyon ABD Doları olup, geçmiş yılın aynı dönemine kıyasla %7,4’lük artış gözlenmiştir.
4.4.
Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
Veri bulunamamıştır.
4.5.
Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
4.5.1. Orman Fakülteleri
Kırgızistan’da orman fakültesi bulunmamaktadır. Ziraat fakültesi altında ormancılık (orman bilimleri)
eğitimi veren dört adet meslek yüksekokulu bulunmaktadır.
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
-
ORMAN VE CEVİZ ISLAHI ENSTİTÜSÜ
Enstitü Başkanı
Oleg Kolov (Müdür)
Adres
15, Karagachev Rosha, Bishkek, 720015, Kyrgyzstan
Telefon
Fax
+(83312) 27 9187
+(83312) 27 9634
-
ORMAN VE CEVİZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
Enstitü Başkanı
9
Dr. B. I. Venglovski (Müdür)
Adres
FRI, Forest and Walnut Research Institute, 15 Karagachovaya roscha, 720071 Bishkek, Kyrgyzstan.
Telefon
Fax
996 312 279 082
996 312 279 082
Email
[email protected]
-
BİYOSFER ENSTİTÜSÜ
Enstitü Başkanı
Dr. Toromamat Rahmanov (Müdür)
Adres
228. Toktogul. Str. 720001 BISHKEK, Kyrgyzstan
Telefon
Fax
+996-312-611396
+996-312-611395
Email
URL
[email protected]
http://academ.aknet.kg/institutes/biosphere.htm
-
KIRGIZ TARIM ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
Enstitü Başkanı
Jamin Akimaliev (Müdür)
Adres
73/1, Timur Frunze Str., 720027, Bishkek, Kyrgyzstan
10
Telefon
Fax
(996 312)64 71 54
(996 312)64 79 07
Email
URL
[email protected]
http://www.cac-biodiversity.org/
-
ORMAN ENSTİTÜSÜ
5. Korunan Alanlar
Ulusal Düzeyde
Korunan
orman
alanları
Orman Alanı
(1000 hektar)
Orman Alanı (1000 hektar)
1993
1998
2003
2008
1990
2000
2005
2010
9.8
45.2
50.3
71.7
Veri yok
38.2
58.9
80.3
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer
Aldığı Kurumlar
Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı
UNCCD’ye akredite olan STK’lar
CAMP Alatoo Public Foundation
Ecological Movement of Kyrgyzstan "Aleyne"
Social Fund "Socium" of Support and Realization Youth's Initiatives
SOS-Land
6.1.
Ulusal Odak Noktaları
UNCCD Odak Noktası
11
Mr. Duysheev Nurlan Arstanbekovich
Ministry of Agriculture
Bishkek
Kyrgyzstan
Tel: (996 312) 62 36 16
Fax: (996 312) 623 632
unccd.kg(at)mail.ru
UNFCCC ve UNCBD Odak Noktası
Mr. Sabir Atadjanov,
Director State Agency on Environment Protection and Forestry (SAEPF)
228 Tokrogul Street Bishkek
Tel: (996-312) 54-5282
Fax: (996-312) 35-3102
[email protected]
6.2.
Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
Ulusal Ormancılık Politikası ve Ulusal Eylem Planı 2006-2010
Ceviz Ormanları Eylem Planı
Ulusal Çevre Eylem Planı
Ulusal Bioçeşitlilik Stratejisi Eylem Planı 1998
POLİTİKALAR
1.
Yeni Ulusal Ormancılık Politikası üzerine
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
2.
Ulusal Politika Geliştirme Kavramı
(konsepti)
3.
Ulusal Program "LES" (Orman)
4.
Ormancılık Sektörünün Gelişimi Kavramı
(konsepti)
Devlet Programı “LES” (Orman)
5.
Kararname # 300,
6 Ekim 1998
1998
1998
# 281 Ormancılık
Devlet Programının
Onaylanmasına Dair,
13 Temmuz 1995
31 Mayıs, 1999 tarihli
# 298,
17 Kasım 2001 tarihli
#715
12
1995-2000
1999
2000-2005
6.
7.
Orman Sektöründe Kalkınma Kavramı
Ulusal Orman Programı
8.
Orman Sektörü Geliştirme Ulusal Eylem
Planı 2006-2010
9.
Orman Kanunu İcra ve Yönetişim Eylem
Planı
# 256, 14 Nisan 2004
Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi # 858.
25 Kasım 2004
Hükümet Kararları
#693, 27 Eylül 2006 ve
Hükümet Kararları
#145, 11 Nisan 2008
2009
2005-2025
2005-2015
8 Temmuz 1999,
Temmuz 2007
tarihinde son
değişiklikler ile
2 Haziran 1999,
5 Aralık 2003 tarihinde
son değişiklikler ile
N 200, Ağustos 2008
2007
2006-2010
2009
MEVZUAT
1.
Orman Kanunu
2.
Arazi Kanunu
3.
Fauna ve Flora Kullanım Taban Ücretleri
Hakkında Kanun
Özel İzne dayanarak Fauna ve Flora
Kaynakları Özel Kullanımı için Ödeme
Usulleri Hükümet Kararı
Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı
hakkında Hükümet Kararı
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Ormanlarda Sebep Olunan Hasar
Sorumluluğu Üzerine Hükümet Kararı
Toplum Tabanlı Orman Amenajman
Yönetmeliği Onaylanmasına Dair Hükümet
Kararı
Çevre Koruma ve Ormancılık Ulusal ve
Yerel Fon Fon Kurulması ve Kullanılması
Hakkında Yönetmelik hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
İlaç yapımında kullanmak için, yenilebilir
bitkilerin ve Mantarların Toplama Kuralları
hakkında Hükümet Kararı
SFF toprakları üzerinde yetişen Özellikle
değerli kerestenin, işlenmesi ve
pazarlaması üzerine Moratoryum hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Orman Sektöründe Kolluk ve Yönetim
Güçlendirilmesi Eylem Planı hakkında
Hükümet Kararı
Orman, Flora ve Faunaya verilen Zararlar
1999
2010 yılında revize
edilmiştir
N 306, 13 Haziran 2011
18 Temmuz 2011
tarihli N 788,
18 Aralık 2009 tarihli
değişiklikler N395
N 403, 17 Ağustos
1992
N 377, 27 Temmuz
2001, 3 Ağustos 2002
tarihinde güncellendi,
N 482, 19 Ekim 2007
N 263, 17 Mayıs 2006
2009
N 288, 6 Haziran 2011
2011
Kararname N 331,
28 Haziran 2006
3 Senelik
N 534, 15 Ağustos
2009
N 13/189, 8 Ekim 2008
13
2006
13.
14.
için ceza kurundaki değişiklikler üzerine
SAEPF emri
Orman İzleme Süreci hakkında Hükümet
Kararı
Ulusal Orman Envanteri Sonuçlarının
Onaylanmasına Dair Hükümet Kararı
N 335, 3 Haziran 2009
N 407, 26 Temmuz
2011
7. Uluslararası İlişkiler
7.1.
Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar
Taraf olduğu uluslararası anlaşmalar: Hava Kirliliği, Biyoçeşitlilik, İklim Değişikliği, İklim DeğişikliğiKyoto Protokolü, Çölleşmeyle Mücadele, Tehlikeli Atıklar, Ozon Tabakasının Korunması, Sulak Alanlar.
Kırgızistan, diğer Orta Asya Ülkeleri ile mukayese edildiğinde, güçlü ekonomik kaynaklara
sahip bulunmaması sebebiyle, daima hassas dengeler politikası izlemek zorunluluğu içindedir.
Kırgızistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Akayev’in bölgede işbirliğini, ticareti, ulaşımı ve kültürel
etkileşimi ön plana çıkartan “İpek Yolu Diplomasisi”ne atfettiği önem, esasında Kırgızistan’ın
varlığını ve gelişmesini ancak komşuları ile barış ve dayanışma içinde ve bölgesel işbirliği
aracılığıyla gerçekleştirebileceği stratejisinden kaynaklanmaktadır. Ancak SSCB’nin gerek
sınırlar gerek etnik yapı ve üretim kaynaklarının kullanımı açısından bölgede bıraktığı karmaşık
miras ve komşu ülkelerdeki istikrarsızlık dönemin Cumhurbaşkanı Akayev’in bu stratejisini
sürekli zorlamış ve Kırgızistan’ın istikrarlı bir ülke olarak gelişmesini güçleştirmiştir.
Kırgızistan bağımsızlığından bu yana dış politika seçenekleri geliştirmede ciddi çaba
sarfetmektedir. Bununla birlikte bulunduğu istikrarsız coğrafya, ülke içindeki etnik farklılık,
ekonomisi ve savunmasındaki zayıflık Kırgızistan’ın BDT çevresi dışına çıkmasına pek olanak
vermemektedir.
Çok Taraflı İlişkiler
Kırgızistan 178 ülke tarafından tanınmış olup 100 ülke ile diplomatik ilişki kurmuş durumdadır.
Kırgızistan’ın üye olduğu bazı uluslararası kuruluşlar aşağıda belirtilmektedir:
BM, AGİT, Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyi (AAOK), ECO, İKÖ, Dünya Bankası, IMF, ILO,
14
Avrupa Kalkınma ve İmar Bankası (EBRD), Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO),
UNIDO, WHO, UNESCO, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), İslam Kalkınma Bankası,
Uluslararası Enerji Ajansı, Asya Kalkınma Bankası, BM Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal
Komisyonu (ESCAP), Dünya Ticaret Örgütü, Bağlantısızlar Örgütü (gözlemci). Kırgızistan
ayrıca, Kazakistan’ın girişimiyle başlatılmış olan AİGAÖK üyesidir.
Şanghay Beşlisi oluşumu ile başlayan, 14-15 Haziran 2001'de Şanghay'da ve altıncı kez biraraya
gelen, Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kazakistan
Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, dönemin Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev,
Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahmanov’un oluşturduğu "Beşli", Özbekistan Devlet
Başkanı İslam Kerimov’un da aralarına katılmasıyla Şanghay Beşlisi Mekanizması'nın Şanghay
İşbirliği Örgütü'ne dönüştürüldüğünü açıkladılar ve zirve deklerasyonunun yanısıra "Terörizm,
Bölücülük ve Aşırı Akımlara Darbe İndirmekle İlgili Şanghay Anlaşması"nı imzaladılar.
Kırgızistan'da Faaliyet Gösteren Uluslararası Organizasyonlar:
ADB, EBRD, EU-TACIS, GTZ, IMF, IOM, Japanese Center, Swiss Coordination Office, TICA,
UNDP, UNICEF, USAID, WHO, UNHCR, UNESCO, ILO, World Bank, ICRK, ACCELS,
USIA, OSCE
İkili İlişkiler
Kırgızistan komşusu bulunduğu devletlerle iyi münasebetler ihdas etmeye ve bu dostane ilişkileri
sürdürmeye, karşılıklı ticareti ve işbirliğini geliştirmeye gayret göstermektedir.
Bu çerçevede, Kırgızistan kuzeyindeki güçlü komşusu Kazakistan ile ilişkilerine özel bir değer
vermekte, bu ülkeyi, siyasi geleceğini bağladığı BDT’na yegane çıkış kapısı olarak görmektedir.
Kırgızistan ile Kazakistan arasında yakın siyasi ilişkiler bulunmakta ve ekonomik ilişkilerin
geliştirilmesine çalışılmaktadır.
Özbekistan ile ortak sınıra sahip olan Kırgızistan bu ülke ile ilişkilerinde temkinli ve işbirliğini
geliştirmeye özen gösteren bir politika izlemektedir. Kırgızistan’ın doğalgaz bakımından bu
ülkeye bağımlı olması, coğrafi yapıdan kaynaklanan sınır sorunları ve ülkede yaşayan Özbek
15
nüfusun varlığı ilişkilerin seyrini etkilemektedir.
Kırgızistan doğalgaz ve petrol karşılığında Özbekistan’a su ve elektrik sağlamaktadır. Ancak
Özbekistan, doğalgaz boru hattındaki arızaları veya Kırgızistan’ın doğalgaz borcunu gerekçe
göstererek zaman zaman doğalgaz sevkiyatını durdurmaktadır. Buna karşılık Kırgızistan da
enerji açığını kapatmak amacıyla, Kırgızistan içerisinde elektrik kullanımının arttırıldığını ileri
sürerek Özbekistan’a yeterince su ve elektrik temin edemeyeceği yolunda açıklamalarda
bulunmaktadır.
Kırgızistan toprakları içerisinde bulunan Sokh Bölgesi Kırgızistan-Özbekistan ilişkilerinde pürüz
oluşturmaya devam etmektedir. Kırgız ve Özbek Başbakanları arasında 26 Şubat 2001 tarihinde
Sokh Bölgesi konusunda bir Memorandum imzalanmıştır. Memorandum’da Sokh Bölgesi’ne
kadar uzanan yolun Özbekistan’a devredilmesi karşılığında Özbekistan’ın aynı miktarda başka
bir toprak parçasını Kırgızistan’a vereceği hükmü yer almıştır. Ancak, sözkonusu Memorandum
Kırgız Parlamentosu’nda ciddi eleştirilere hedef olmuştur. Bu çerçevede Kırgız Yasama Meclisi
Memorandum’un Kırgız Anayasası’nın 55.maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmesi
gerektiği yönünde görüş bildirmiş, Kırgız Cumhuriyeti Başbakanı ise, konuya ilişkin olarak
yaptığı açıklamada Memorandum’un bağlayıcı bir özelliği bulunmayan bir niyet beyanı
olduğunu ifadeyle, Memorandum’un eleştirilen maddesinin (Kırgızistan topraklarında yer alan
Sokh Bölgesi’nin aynı miktarda toprak karşılığında Özbekistan’a devri) karşılıklı tedbirlerin eş
zamanlı olarak uygulanmasıyla hayata geçirilebileceğini belirtmiştir.
Tacikistan ile sınırı bulunan Kırgızistan’da terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı, organize suçlar,
yasadışı göç ve köktendinci hareketler gibi tehditlerin bu ülkedeki siyasi istikrarsızlıktan
kaynaklandığı düşünülmekte ve Tacikistan’daki iç istikrarsızlığı bir tehdit olarak
algılanmaktadır. Ayrıca Tacikistan topraklarını kullanarak ülkeye giren Afganistan mahreçli
uyuşturucu kaçakçılığı Kırgızistan’ı hem geçiş ülkesi hem de tüketim bağımlılığı açısından
etkilemektedir. Öte yandan, gerek Kırgızistan’ın güneyindeki Tacik nüfus, gerek Tacikistan’ın
kuzeyindeki Kırgız nüfus iki ülkeyi etnik gruplar arası ilişkilerde daha tutarlı ve temkinli
davranmaya sevketmektedir. Kırgız ve Tacik asıllı pek çok Tacikistan vatandaşının göçmen
16
mülteci olarak bulunduğu Kırgızistan’ın özellikle ekonomik şartlarını zorlamaktadır. Bu
nedenle, Kırgızistan, Tacikistan’daki barış ve istikrara büyük önem vermektedir.
Kırgızistan komşusu Çin’i milyarı aşan nüfusu ve tarihi köklere dayanan bir güvensizlik
oluşturması nedeniyle en büyük ve yakın tehlike olarak görmekle birlikte, temkinli, mesafeli,
ancak giderek gelişen iyi komşuluk ilişkilerini sürdürmeye özen göstermektedir. Kırgızistan Çin
Halk Cumhuriyeti ile tesis ettiği ve geliştirmeyi planladığı işbirliği mekanizmalarının daha
ziyade ekonomik ve ticaret ağırlıklı olmasına önem atfetmekte ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin
hassasiyet duyduğu konularda bu ülkeyi rahatsız edecek her türlü tutum ve davranıştan
kaçınmaya çalışmaktadır.
Öte yandan Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu yakınlaşması bölgede olabilecek
çatışma riskini azalttığı ve Kırgızistan’ı bu iki devlet arasında bir taraf tutma mecburiyetiyle
yüzyüze bırakmadığı için desteklenmektedir. Bu çerçevede Şanghay İşbirliği Örgütü bu iki
devleti ortak bir platformda buluşturan ve işbirliğini ön plana çıkartan önemli bir mekanizma
olması sebebiyle Kırgızistan’dan destek görmektedir.
Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti pazarına açılmak isteyen Batılı uluslararası şirketlerin
Kırgızistan’ın demokratikleşme ve serbest piyasa ekonomisine geçiş konusunda yeterince
ilerlemesi halinde, Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılacak ticaret ve yatırımlarda serbest bölge
olarak kullanmak istedikleri bilinmektedir.
ABD’nin Orta Asya Ülkeleri içinde ilişkilerini en çok geliştirmeye önem verdiği ülkelerin
başında Kırgızistan gelmektedir. ABD yardım, kredi ve hibeleri yüksek miktarlarda
Kırgızistan’a verilmektedir. Ayrıca, ABD, Dünya Bankası ve IMF gibi uluslararası kuruluşların
Kırgızistan’a sağladıkları desteği arttırmalarını da teşvik etmektedir. Ekonomik, askeri, eğitim
gibi başlıca konularda kurulan ilişkiler ve işbirliği çerçevesinde Kırgızistan’da kurulu bulunan
değişik kurumlar aracılığı ile öğrencilerin ABD’de eğitim görmeleri sağlanmaktadır. 2001
yılında yapılan anlaşma çerçevesinde, başkent Bişkek’e yaklaşık 35 km uzaklıkta bulunan Manas
Havaalanı yanında ABD’nin bir askeri üssü bulunmaktadır.
Afganistan’ın kuzeyinde bulunan Bağımsız Devletler Topluluğu, 11 Eylül 2001 tarihinden bu
17
yana ilgi odağı haline gelmiştir. Afganistan’a giden Amerikan askerleri ve yardım konvoyları bu
bölgeden geçmektedir ve bu ülkeler arasında, bir dağ ülkesi olan Kırgızistan da ABD için önemli
bir noktada bulunmaktadır. Özbekistan ve Tacikistan’ın yanı sıra 4,5 milyon nüfuslu
Kırgızistan, uluslararası teröre karşı yürütülen savaşta ABD’nin yanında olduğunu duyurmuştur.
Afganistan’a doğrudan sınırı olmasa da stratejik açından önemli bir noktada bulunan
Kırgızistan’ın, ABD’ye her türlü desteği vermeye hazır olduğunu açıklamasının bir nedeni ise bu
ülkenin kökten dincilerle yıllardır başının dertte olmasıdır.
Ekonomi ve güvenlik bakımından SSCB zamanında oluşturulan ve bağımsızlıktan sonra da
kırılamayan Rusya’ya bağımlılık ve ülkedeki Rus azınlığın mevcudiyeti Rusya Federasyonu’nu
Kırgızistan’ın dış ilişkilerinde birinci öncelikli yeri işgal etmesini zorunlu kılmaktadır.
Kırgızistan güvenliğini Rusya ile sıkı bir işbirliğinde görmektedir. Rusya’nın savunma
şemsiyesine sığınmak suretiyle, kısıtlı kaynaklarını askeri harcamalara yöneltmek yerine
ekonomik amaçlara tahsis etmeyi tercih etmektedir. Rusya’nın başkent Bişkek yakınlarında bir
askeri üssü bulunmaktadır.
Kırgızistan İran ile kurmuş olduğu diplomatik ve ekonomik ilişkilerinde İran yönetiminin kökten
dinci niteliğinden çekinmesi dolayısıyla temkinli davranmaktadır.
Kırgızistan Bakan ve Bakan Yardımcısı düzeyinde KKTC’ye ziyarette bulunan nadir
ülkelerdendir. 1993 yılında iki ülke arasında “Kültür Alanında İşbirliği Protokolü”
imzalanmıştır.
Kırgızistan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ni tanımıştır. Güney Kıbrıs’ın Rusya’daki Büyükelçisi
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’na güven mektubunu sunmuştur. Böylelikle Kırgızistan da
diğer BDT ülkeleri gibi Rusya’daki Güney Kıbrıs Büyükelçiliği’ne akredite edilmiştir.
Kırgızistan halen Güney Kıbrıs’ta Büyükelçilik açmayı planlamamaktadır.
Yukarıda belirtilen ülkeler dışında Japonya, İngiltere, Almanya Federal Cumhuriyeti gibi bazı
başka ülkelerle de kayda değer ikili ilişkiler kurmuş durumdadır.
Türkiye 16 Aralık 1991 tarihinde Kırgızistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuştur.
Kırgızistan ile Türkiye arasında bugüne kadar çeşitli alanlarda ilişkilerin ve işbirliğinin esaslarını
18
düzenleyen pek çok anlaşma ve protokol imzalanmıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler her alanda
gelişmeye devam etmektedir. Türkiye-Kırgızistan ilişkileri hakkında ileriki bölümlerde daha
ayrıntılı bilgiler verilecektir.
”İpek Yolu Diplomasisi” Doktrini
Kırgız Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Askar Akayev’in “İpek Yolu Diplomasisi” doktrini,
küreselleşen dünyada coğrafi sınırlarının çizilmesi olanaksız olan İpek Yolu’ndaki, başta Orta
Asya ülkeleri olmak üzere bütün Asya ülkelerinin dünya ile entegrasyonları ve bölge ülkeleri
arasında barış ve işbirliğinin tesis edilmesi için, çok yönlü olanaklar sağlayacağını ileri sürmekte
ve ülkesinin izleyeceği dış politikanın ana hatlarını çizmektedir.
“İpek Yolu Diplomasisi” doktrini, genel anlamıyla, Kırgız Cumhuriyeti’nin dış politikasında
küreselleşmeyi bütünüyle benimsediğini, politikanın esasının hoşgörü olduğu gerçeğinden
hareketle, hiçbir şeyin karşısında olmadığını, dünyanın kullandığı tüm olanaklardan
yararlanmayı ve dünya ile bütünleşmeyi amaçladığını ve özellikle totaliter rejimleri
benimsemediğini ifade etmektedir.
Tarihi yazgının iradesiyle Kırgızistan topraklarından Büyük İpek Yolu’nun ana arterleri
geçmiştir. Askar Akayev’in doktrininde ifadesini bulan üç bininci yılların arifesinde Büyük İpek
Yolu’nun canlandırılması fikri uluslararası platformda büyük bir destek görmekte ve yankı
bulmaktadır; çünkü İpek Yolu uzun yıllar boyunca ülkeler ve medeniyetler arasında bağlantı
kuran bir köprü rolü üstlenmiştir.
TÜRKİYE-KIRGIZİSTAN İLİŞKİLERİ
Siyasi İlişkiler
Türkiye 16 Aralık 1991 tarihinde Kırgızistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuştur.
Kırgızistan ile Türkiye arasında imzalanan 29 Ocak 1992 tarihli Diplomatik İlişkilerin Tesisine
İlişkin Protokol gereği, T.C.Büyükelçiliği faaliyete geçmiş, Kırgızistan Büyükelçiliği ise, 31
Ekim 1992 tarihinde Ankara’da faaliyetlerine başlamıştır.
Türkiye Cumhuriyeti, Kırgızistan’ın tanınması, uluslararası ve bölgesel kuruluşlara katılması
veya işbirliğinin pekiştirilmesi, üçüncü ülkelerin ve uluslararası kuruluşların destek ve
19
yardımlarının sağlanması gibi konularda girişimlerde bulunmuştur.
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Askar Akayev Türkiye’ye ilk resmi ziyaretini diğer Orta
Asya Türk Cumhuriyetleri Devlet Başkanları ile birlikte 1991 yılı sonbaharında
gerçekleştirmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti ile Kırgız Cumhuriyeti arasında, bağımsızlıktan sonra başta
Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakan düzeyinde olmak üzere çeşitli düzeylerde karşılıklı
ziyaretler yapılmış, çeşitli alanlarda ilişkilerin ve işbirliğinin esaslarını düzenleyen pek çok
anlaşma ve protokol imzalanmıştır. İki ülke arasındaki karşılıklı ziyaretler devam etmekte,
kurulu mekanizmalar işletilmekte ve ilişkiler her alanda gelişmeye devam etmektedir.
Ekonomik ve Ticari İlişkiler
Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 29 Mayıs 1991 tarihinde Ankara’da
imzalanan “Ekonomik ve Ticari İşbirliğine Dair Protokol” çerçevesinde başlayan ekonomik ve
ticari ilişkiler başlangıç tarihinden bu yana önemli gelişme göstermiştir.
Türkiye Cumhuriyeti ve Kırgız Cumhuriyeti Arasında İmzalanan Ticari ve Ekonomik
Nitelikli Anlaşma ve Protokoller
● Ekonomik ve Ticari İşbirliğine İlişkin Protokol ((23 Aralık 1991)
● Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (Bişkek-28 Nisan 1992)
● Karma Ekonomik Komisyon Kurulmasına Dair Anlaşma (Bişkek-1995)
● Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Ticaret ve
Ekonomik İşbirliği Anlaşması (Ankara-1997)
● Türkiye-Kırgızistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Protokolü (14 Ekim
1997)
● Türkiye Cumhuriyeti ile Kırgız Cumhuriyeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde
Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması (Ankara02 Temmuz 1999)
● Türkiye-Kırgızistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) II. Dönem Protokolü (13 Nisan
2001)
20
● Türkiye-Kırgızistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) III. Dönem Protokolü (14
Mayıs 2003)
Dış Ticaret
Kırgızistan ile 1992 yılında 3.2 milyon ABD Doları olan ticaret hacmimiz, 1997’de 57.1 milyon
ABD Doları’na ulaşmıştır. Türkiye’nin Kırgız Cumhuriyeti’ne ihracatı 1995-1997 yılları
arasında artış eğilimi göstermiş, ancak Rusya Krizi sonucu 1998 yılından itibaren büyük ölçüde
gerilemiştir. Söz konusu gerileme 2001 yılında sona ermiş ve 2002 yılında bu ülke ile ticaretimiz
hızla yükselmeye başlamıştır. İhracatımız bu dönemde 2001 senesine oranla yüzde 36.5,
ithalatımız ise yüzde 149.7 oranında artmış, 2003 yılında ihracattaki artış hız kazanırken, ithalat
azalmıştır. İhracattaki artış yüzde 69.6 olarak gerçekleşmiş, ithalat yüzde 32.9 oranında
azalmıştır. 2003 yılında Türkiye’nin Kırgızistan’a halı ve plastik ürünler ihracatında büyük bir
artış görülmektedir. Bu artış 2004 yılında hız kazanmış ve Türkiye’nin Kırgızistan’a ihracatı bir
önceki yıla göre yüzde 78’lik bir artış göstermiştir.
2004 yılı itibariyle Kırgızistan’a ihracatımızdaki başlıca kalemler; halılar, kıymetli taşlar,
metaller, plastikler, kazanlar, makineler, mobilyalar, şeker ve şeker ürünleri, elektrikli makineler,
örme giyim eşyası, kakao ve kakao müsth. ve özel dokunmuş mensucattır.
Başlıca ithalat kalemleri ise; yenilen sebzeler, ham postlar, örme giyim eşyası, yenilen meyveler,
yağlı tohum ve meyveler, diğer hayvansal ürünler, adi metallerden aletler, örülmemiş giyim
eşyası, ipek ve sentetik suni devamsız liflerdir.
İnşaat, Taahhüt ve Yatırımlar
Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın verilerine göre, 2004 yılının başı itibariyle Kırgızistan’da 13 Türk
müteahhitlik firması toplam 330.6 milyon ABD Doları değerinde 19 proje tamamlamışlardır.
Bunlar arasında; Manas Enternasyonal Havaalanı, Bişkek Coca-Cola Fabrikası, Hotel Bişkek
Pınara ve Bişkek-Oş Karayolu rehabilitasyon projesi bulunmaktadır. Enka, Entes, Sistem, Üçgen
ve Garanti-Koza Kırgızistan’da faal olan Türk müteahhitlik firmalarıdır.
21
Türkiye’de Kırgızistan sermayeli 6 firma kayıtlıdır. Bu firmaların toplam sermayesi 345 bin
ABD Dolarıdır ve bunun içerisinde yabancı sermaye payı yüzde 74.17’dir.
Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın verilerine göre, Kırgızistan’daki Türk yatırımlarının toplam tutarı
ise, 2002 yılı itibariyle yaklaşık 75 milyon ABD Doları tutarındadır.. Yatırım alanları arasında
otelcilik, gıda ve içecek üretimi, bankacılık, mobilya, çay paketleme, plastik, eğitim ve inşaat
bulunmaktadır.
-Sistem Mühendislik, Bişkek’te inşaatını 1995’te tamamladığı 4 yıldızlı Hotel Bişkek Pınara için
aynı zamanda yatırım da yapmış, otelin yüzde 50 ortağı olmuş ve oteli Kırgız ortağı ile birlikte
işletmektedir.
-Demir Kyrgyz International Bank (DKIB), Kırgızistan’ın en büyük üç bankasından biri olup,
aynı zamanda ülkedeki ilk uluslararası ticari banka olma özelliğini taşımaktadır. 1997 yılında
bankacılık lisansını alan DKIB’nin ödenmiş sermayesi 3 milyar ABD Doları olup, hissedarları
%70 ile Tasarruf Mevduatları Sigorta Fonu (Türkiye), yüzde 15 ile Uluslararası Finans Kurumu
(IFC) ‘dur.
-Coca-Cola Bişkek, Anadolu Grubu’nun yüzde 90 hissesine sahip olduğu bir ortak teşebbüsüdür.
Diğer ortak ise, Coca-Cola Corporation’dır. Üretim ve şişelemenin yanı sıra firma iki dağıtım
merkezi aracılığıyla doğrudan dağıtım da yapabilmektedir. 233 parekende satış nokrasında
ürünlerini sunan firmanın Bişkek’teki fabrikası yılda 39 milyon tonluk üretim kapasitesine
sahiptir.
-Çay üretimi ve paketlemesi konusunda faaliyet gösteren Beta Grubu, Orta Asya
cumhuriyetlerinde önemli pazar payına sahiptir. Grup, Kırgızistan’daki ilk yatırımını Bişkek’teki
faaliyete geçirdiği paketleme tesisleri ile yapmıştır. 2000 yılında ise Beta Grubu, “Beta Store”
isimli bir alışveriş ve “Beta Gourmet” adında bir lokanta ile yatırımlarını çeşitlendirmiştir.
-Plaskap firması 1998 yılında Bişkek’te hizmete sokmuş olduğu fabrikada karbonatlı ve
karbonatsız içecek şişeleri için plastik kapak üretmektedir.
-Kırgızistan’daki diğer Türk yatırımları arasında Çelebi İnşaat’ın PVC ürünleri üretimi ve Burç
Ltd.nin et ürünleri işleme tesisleri sayılabilir.
22
Eximbank Kredileri
İki ülke hükümetleri arasında imzalanan 28.04.1992 tarihli Mutabakat Zaptı kapsamında
National Bank of the Kyrgyz Republic (NBK)e 75 milyon ABD Doları tutarında mal ve proje
kredisi açılmış ve toplam 48.13 milyon ABD Dolarlık kullandırım gerçekleştirilmiştir. Geri
ödemelerde yaşanan problemler nedeniyle, 43.57 milyon ABD Doları tutarındaki tüm alacaklar
konsolide edilerek 2020 yılına kadar geri ödenecek şekilde ertelenmiştir.
2002 yılı Paris Kulübü Protokolü neticesinde, IMF’nin 3 yıllık programı döneminde NBK’nın
vadesi gelen 5.13 milyon ABD Doları tutarındaki borcunun 20 yıl süreyle ertelenmesine karar
verilmiştir. 10-11 Mart 2005 tarihlerinde Kırgız Cumhuriyeti’nin borçlarının yeniden
yapılandırılmasına yönelik toplanan II.Paris Kulübü toplantısında varılan mutabakat neticesinde,
NBK’nın 01.03.2005 tarihi itibariyle toplam borcunun ertelenmesine karar verilmiştir.
Bu kredi çerçevesinde bugüne kadar, bir otel ve bir trafo merkezi inşası ile zirai ilaçlar, kürk
fabrikası için kimyasal madde, mobilya fabrikası makineleri, ekmek fırınları, telekomünikasyon
sistemleri, otobüs, minibüs, araba ve haberleşme cihazlarının ihracatının finansmanı
sağlanmıştır.
Türk-Kırgız İş Konseyi
Türk-Kırgız İş Konseyi 25 Aralık 1991 tarihinde Türk-Avrasya İş Konseyleri çerçevesinde
kurulmuştur.
7.2.
Uluslararası Projeler
Kırgız-İsviçre Ormancılık Sektörü Destek Programı (1995)
Issık-Kul Biyosfer Rezervi Projesi (1995)
Batı Tien Shan’daki GEF Sınıraşan Biyoçeşitlilik Projesi (GEF Projesi-1999)
Issık Gölü bölgesindeki Balıkçı Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı fidanlıkta JICA’nın sulama kanalı
projesi (2006)
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
2006 - Kırgızistan’da Celal-Abad ve Özgen Bölgelerinde ceviz ve meyve ormanlarındaki L. Dispar
zararını ve söz konusu zararlıyla mücadele yöntemlerini belirlemek üzere Türkiye’den bir teknik ekip
bölgeye görevlendirilmiştir. Ekip çalışmaları sonucu zarar görmüş 25 bin hektar sahada mücadele
çalışması yapılmasına karar verilmiştir.
23
Yırtıcı böcek üretimi ve ormanlarımız konusunda bilgi almak üzere Kırgızistan’dan ülkemize bir heyet
gelmiştir.
Avrasya ülkelerine yönelik çevre ve orman konulu faaliyetlerde teknik yardım ve işbirliği yapılmasına
dair protokol kapsamında, Kırgızistan’da karşılaşılan ormancılık problemlerini yerinde görmek ve
çözüm üretmek; orman koruma ve hastalıklarla mücadele ile orman planlama esas ve kriterleri
(Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri) konularında çalışma yapmak üzere OGM’den bir heyet
Kırgızistan’a görevlendirilmiştir.
2007 - TİKA ile işbirliği çerçevesinde orman zararlılarıyla mücadele amacıyla 777.335 ABD doları
değerinde bir proje tanzim edilmiştir. Proje kapsamında; 111.800 $ ABD doları değerindeki malzeme
OGM tarafından hibe edilmiş ve Kırgızistan’a gönderilmiştir. 2007 yılında Celal-Abad ve Özgen
Bölgelerinde 5.480 hektar sahada ilaçlı mücadele çalışması yapılmış ve % 70 oranında başarı
sağlanmıştır.
Celal-Abad ve Özgen Bölgelerinde iki yeni laboratuar tesisi ve bir eski laboratuarın modernize
edilmesi işlemleri TİKA tarafından gerçekleştirilmiştir.
11-12 Aralık 2007 tarihlerinde "Bişkek Dağlık Bölgelerde Sürdürülebilir Kalkınma Problemleri ve
Açılımları" başlıklı uluslararası konferansa Bakanlığımızdan katılım sağlanmıştır.
2007 - Bakanlığımız ile Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT-ECO) işbirliği çerçevesinde, 21-25 Mayıs 2007
tarihleri arasında Malatya'da gerçekleştirilen "Havza Rehabilitasyonu" konulu seminere
Kırgızistan'dan Chyngyz SATARBEKOV ve Talant SYDYKBAEV katılım sağlamıştır.
2008 - 12 Kasım 2008 tarihinde FAO Alt Bölge Ofisindeki bir toplantıya katılmak üzere ülkemize gelen
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan Orman Genel Müdürleri, OGM’ye bir nezaket
ziyaretinde bulunmuştur.
2008 yılında yırtıcı böceklerle ilgili eğitim almak üzere Kırgızistan’dan gelen üç kişilik heyete 20 gün
süreyle eğitim verilmiştir.
2008 yılında zararlıyla havadan mücadeleye esas olmak üzere; zararlının yaptığı zararın alan tatbiki
haritalandırmasını yapmak ve söz konusu böceğin biyolojik evresini incelemek amacıyla Türkiye’den
üç kişilik bir teknik heyet görevlendirilmiştir.
2009 - 16-22 Mart 2009 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen 5. Dünya Su Forumu kapsamında,
Türkiye’ye komşu ülkeler coğrafyasında bölgesel hazırlık toplantılarının üçüncüsü 28-29 Mayıs 2008
tarihlerinde Bakanımız Sayın Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun başkanlığında bir heyetin katılımı ile
Kırgızistan’ın Bişkek kentinde gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaret kapsamında Bakanımız, Kırgızistan Tarım
ve Su Kaynakları Bakanı Sn. Arstanbek NOGAYEV, Başbakan Birinci Yardımcısı Sn. İskenderbek
AİDARALİEV ve Kırgızistan Çevre ve Ormancılık Ajansı Başkanı Sayın Arstanbek DAVLETKELDİYEV ile
ayrı ayrı görüşmüştür.
5. Dünya Su Forumu’na Kırgızistan Başbakanı Sayın İgor ÇUDINOV ile üst düzey bürokrat ve
parlamenterleri de kapsayan 71 kişilik bir heyet ile yoğun bir katılım olmuştur.
T.C. Cumhurbaşkanı Sayın Abdullah Gül, 26-28 Mayıs 2009 tarihlerinde Kırgızistan’a gerçekleştirdikleri
resmi ziyaret sırasında, "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti Arasında
Çevre Koruma Alanında İşbirliği Anlaşması" 27 Mayıs 2009 tarihinde Bişkek’te imzalanmıştır.
24
Kırgızistan ile ayrıca Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) kapsamında işbirliği yürütülmektedir.
TİKA işbirliği dahilinde yürütülen ve Kırgızistan’da ceviz ve meyve ormanlarında zarara sebep olan
“Sünger Örücü Zararlısı ile Mücadele Projesi” kapsamında Bakanlığımızdan bir uzman Kırgızistan’da
açılmış olan böcek üretim laboratuvarlarının çalışmasına refakat etmek ve Kırgız uzmanlarını
bilgilendirmek üzere 10-23 Mayıs 2009 tarihleri arasında Kırgızistan’da görevlendirilmiştir. Ziyaret
sonrası hazırlanan rapor doğrultusunda Kırgızistan’dan gelen 4 kişilik bir heyete İzmit Kavak ve Hızlı
Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü tarafından 31 Mayıs-6 Haziran 2009 tarihleri arasında
“Ormancılıkta GPS Kullanımı“ eğitimi verilmiştir.
ÇEM ile TİKA arasında 2009 – 2012 yıllarını kapsayan ve “Arazi Rehabilitasyonu / Çölleşme ile
Mücadele ve Ormancılık” konulu bölgesel işbirliği projesi kapsamında 10-15 Ağustos 2009 tarihleri
arasında Amasya'da gerçekleştirilen "Katılımcı ve Entegre Havza Yönetimi Teknikleri" konulu eğitim
programına Kırgızistan Tarım ve Su Kaynakları Bakanlığından Baş Uzman Asyl Korokhaevna
KALCHAEVA ve Sulama Araştırma Enstitüsü'nden Gulmira AKMATALIEVNA katılım sağlamıştır.
2010 - Kırgız Cumhuriyeti Çevre ve Ormancılık Kurumu’nun Coğrafi Bilgi Sistemleri, veri tabanı
yönetimi, kapasite geliştirilmesi ve orman izleme sistemlerinin ormancılık politikalarına entegrasyonu
ile strateji geliştirilmesi hususlarında 2010 yılında bilgi talepleri olmuştur. Bakanlığımızın Orman
Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan bilgi notu muhatabına iletilmiştir.
ÇEM ile TİKA işbirliği ile gerçekleştirilen “Arazi Rehabilitasyonu / Çölleşme ile Mücadele ve Ormancılık
(2009 – 2012)” konulu bölgesel proje kapsamında, 18-22 Ekim 2010 tarihleri arasında Denizli’de
gerçekleştirilen "Ağaçlandırma, Erozyon Kontrolü ve Rehabilitasyon Teknikleri" konulu eğitim
programına Kırgızistan’dan Elmira KACHİBEKOVA ve Janyl DOORANKULOVA katılım sağlamıştır.
2011 - “Arazi Rehabilitasyonu / Çölleşme ile Mücadele ve Ormancılık (2009 – 2012)” konulu bölgesel
proje kapsamında, 31-04 Ekim 2011 tarihleri arasında Eskişehir ve Manisa'da gerçekleştirilen "Tohum
ve Fidan üretim Teknikleri" konulu eğitim programına Kırgızistan'dan Mira DZHUNUSOVA ve Aksar
TULOBAEV katılım sağlamıştır.
12 Şubat 2011 tarihinde Kırgızistan tarafının kavak ve söğüt ağaçlarının korunmasına ve
yetiştirilmesine yönelik proje önerisi Bakanlığımıza iletilmiştir. Bakanlığımız tarafından, projenin Türk
ve Kırgız uzmanlar ile birlikte değerlendirilmesinin uygun olacağı mütalaa edilmiş ve bu kapsamda
hızlı gelişen türler ve fidancılık konusunda teknik incelemelerde bulunmak ve kurulacak merkeze ve
fidanlıklara ilişkin fizibilite raporu hazırlamak üzere Bakanlığımızdan iki kişilik bir heyet 20-26 Haziran
2011 tarihlerinde Kırgızistan’da teknik incelemelerde bulunmuştur.
Kırgızistan'ın da aralarında yer aldığı ve Azerbaycan, Tacikistan, Özbekistan ve Türkiye'nin (Çölleşme
ve Erozyon Mücadele Genel Müdürlüğü-ÇEM) projeye ortağı olduğu, ayrıca projenin Türkiye İşbirliği
ve Kalkınma Ajansı (TİKA) ve BM Gıda ver Tarım Teşkilatı (FAO) tarafından desteklendiği; "Orta Asya
ve Kafkaslarda Dağlık Havzaların Sürdürülebilir Yönetimi için Kapasite Geliştirme" başlıklı bir proje
tasarlanmıştır. Projenin süresi 24 ay olarak öngörülmüş, bütçesi ise: FAO-Türkiye İşbirliği Programı:
Nakit 300.000 ABD Doları; TİKA: Ayni 200.000 ABD Doları; ÇEM: Ayni 200.000 ABD Doları; ve Ülkeler:
79.775 ABD Doları olarak belirlenmiştir. Haziran 2012 itibariyle, projenin başlaması için TİKA'nın onayı
beklenmektedir. TİKA’nın sağlayacağı katkının bir kısmının (60 bin – 80 bin dolar) bir pilot projede
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
2012 - Kırgızistan ile karşılıklı görüş alışverişi sonucunda hazırlanan ve son olarak T.C. Dışişleri
Bakanlığının görüşleri de alınarak revize edilen, ülkemiz ile Kırgızistan arasında “Ormancılık”, “Su” ve
25
“Meteoroloji” alanında işbirliği anlaşmaları muhatabına iletilmek üzere Şubat 2012 tarihi itibarı ile
Dışişleri Bakanlığımıza iletilmiştir. 1
16 Ağustos 1995 tarihinde imzalanan “Ticari ve Ekonomik İşbirliği Konularında Türk-Kırgız Karma
Ekonomik Komisyonu Kurulmasına Dair Anlaşma” uyarınca kurulan Türk-Kırgız Hükümetlerarası
Karma Ekonomik Komisyonu’nun VI. Dönem Toplantısı 1-4 Nisan 2012 tarihleri arasında Kırgızistan'ın
Bişkek kentinde gerçekleştirilmiş ve toplantı sonucunda iki ülke arasında "Türk-Kırgız Hükümetlerarası
Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Altıncı Dönem Toplantısı Protokolü" imzalanmıştır.
Toplantıda Türk heyeti başkanlığı Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ tarafından yapılmış ve heyette
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı M. Mustafa Gözkükara
tarafından temsil edilmiştir.
Toplantı sonucunda iki ülke arasında imzalanan protokolün Genel Müdürlüğümüz ilgilendiren bölümü
aşağıda yer almaktadır:
"18. Orman ve Su İşleri
18.1. Taraflar;

Toprakta suyun muhafazasını artıran arazi kullanım tekniklerinin geliştirilmesi, kuraklığa
dayanıklı ve az su tüketen bitki çeşitlerinin belirlenmesi ve nitelikli tohumların üretilmesi,
kurak dönemlerde ortaya çıkabilecek sorunların giderilmesi,
 İçme suyu alanında kayıpların önlenmesi ve sağlıklı su temini,
 Bu alanlarda bilgi, deneyim ve uzman değişimi, orman inceleme gezileri ve eğitim
programları düzenlenmesi,
 Çölleşme ile mücadele, havza rehabilitasyonu, erozyon kontrolü, kumul tespiti,
ağaçlandırma, fidan ve tohum yetiştirme teknikleri,
 Milli park planlama ve korunan alanlarda ekoturizm uygulamaları konularında bilgi
paylaşımı ve uzman değişimi,
alanlarında işbirliği ve ortak çalışmalar yapılması hususlarında mutabık kalmışlardır.
18.2. Taraflar ayrıca, ormancılık sorunlarına çözüm üretilmesi amacıyla aşağıdaki
alanlarda ortak projelerin yapılması imkânlarının araştırılması hususunda
anlaşmışlardır:




Ormanlarda ve ağaçlık alanlardaki kaynakların sürdürülebilir yönetiminin
güçlendirilmesi amacıyla stratejiler geliştirme,
Ormansızlaşmanın azaltılması ve takibi için ormancılık politikalarını kuvvetlendirme,
Kurumsal ve teknik kapasite geliştirilme,
Orman zararlılarına karşı yırtıcı böcek üretimi için laboratuar kurma ve zararlılarla
mekanik yolla mücadele,
Sözkonusu KEK toplantısı esnasında, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığının Kırgız tarafına, orman, su ve
meteoroloji alanlarında, ayrı ayrı başlıklar halinde birer mutabakat zaptı imzalanmasının teklif etmiş,
bununla birlikte Kırgız tarafı "orman" konusunun "çevre" başlığı altında imzalanmasını önermiştir. T.C.
Dışişleri Bakanlığı; Bakanlıkların zaman zaman ayrılması ve zaman zaman birleşmesi nedeniyle orman, su
ve meteoroloji konularında ayrı ayrı mutabakat zaptı düzenlenmesini istemiştir. Ülkemizin orman
konusunda önemli tecrübe birikiminin olması ve orman konularının çok ayrıntılı bir şekilde yazılmasına
ihtiyaç duyulması nedeniyle T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, bilhassa orman konusunda, ayrı bir
mutabakat zabtının düzenlenmesini talep etmiştir.
1
26
 Odun dışı orman ürünlerini pazarlanma ve değerlendirilme,
 Kent ormancılığı ve rekreasyon alanlarını geliştirilme."
Toplantı esnasında ve aralarında üzerinde durulan ve Genel Müdürlüğümüzü ilgilendiren hususlar ise
aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Kırgızistan'ın ormanları odun üretimi için kullanılmamaktadır. Ormanlar üzerindeki baskıyı
azaltmak için daha önce ülkemiz tarafından geliştirilen ve kısaca "Kavakçılık Projesi" olarak
adlandırılan projenin TİKA ile birlikte hayata geçirilmesi talep edilmiştir.
 Kırgız tarafı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü ile birlikte ortak proje geliştirme
isteğini dile getirmiştir.
 Kırgız tarafı, sosyal içerikli ormancılık projelerinin (örneğin kent ormanlarının kurulması konulu
projelerin) birlikte geliştirilmesini talep etmiştir.
Toplantı haricinde gerçekleştirilen faaliyetler aşağıdaki şekildedir:

Türk heyeti tarafından Manas Üniversitesi Rektörlüğü ziyaret edilmiştir. Üniversite rektörü
tarafından, Bişkek'te bir "ormancılık yüksek okulu"nun kurulması çalışmalarının başlatıldığı ifade
edilmiştir.
***
Türkiye (ÇEM) ile FAO tarafından ortaklaşa düzenlenen ve kurak ve yarı-kurak alanlar için bir orman
restorasyon izleme aracı oluşturmayı amaçlayan ilk uluslararası uzman danışmanlık toplantısı (“Kurak
Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Orman Ekosistemlerinin Oluşturulması” Çalıştayı) 28-31
Mayıs 2012 tarihleri arasında Konya’da düzenlenmiş ve çalıştaya Kırgızistan Çevre Koruma ve
Ormancılık Devlet Teşkilatı, Orman Kaynakları İzleme Bölümü Başkanı Venera SURAPPAEVA
([email protected] - [email protected]) katılım sağlamıştır.
"Arazi Rehabilitasyonu / Çölleşme ile Mücadele ve Ormancılık” konulu bölgesel projesi kapsamında,
13-18 Haziran 2012 tarihleri arasında Ankara ve Konya'da gerçekleştirilen "Çölleşme ile Mücadelede
STK'ların Rolü" konulu eğitim programı ve çalıştaya Kırgızistan'dan CAMP Alatoo Halk Derneği'nden
Azamat Turganbekovich ISAKOV ve Egemenlik Halk Derneği'nden Temirlan SARLYBEKUULU katılım
sağlamıştır.
***
3-7 Eylül 2012 tarihleri arasında ÇEM Genel Müdürü Hanifi AVCI başkanlığında beş kişilik bir Türk
heyeti2 Kırgızistan'a resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ziyaret esnasında aşağıda proje başlıkları
Kırgızistan temsilcileri ile görüşülmüştür.





Kırgız Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Müdürü Sayın Baianbek Kadyrov
tarafından Sayın Bakanımız Prof. Dr. Veysel EROĞLU’na hitaben yazılan mektup ile teklif edilen
“Kavak ve Söğüt Türlerinin Yetiştirilmesi İçin Bişkek’te Bir Araştırma ve Üretim Merkezi Kurulması
Projesi”,
Orman Zararlılarına Karşı Yırtıcı Böcek Üretimi ve Mekanik Haşere Kontrolü İçin Bir Laboratuar
Kurulması Projesi,
Eğitim Programlarını Hayata Geçirmek İçin Bilgi, Deneyim ve Uzman Değişimi Projesi,
Özel Ağaçlandırma ve Rekreasyon Alanlarının Geliştirilmesi Projesi,
Çölleşme ile Mücadele, Su Havzalarının Rehabilitasyonu, Erozyon Kontrolü, Kumlu Toprakların
Heyetin diğer üyeleri: M. Abdullah YURTOĞLU - ÇEM Uzman Yardımcısı; İbrahim YÜZER - OGM Daire
Başkanı; Süleyman Memiş - OGM Araştırma Müdürü; Sibel Güneği – TIKA uzmanı şeklindedir.
2
27


Tespiti, Fidan ve Fide Üretimi ve Dikimi Projesi,
“Su Güvenliğini Artırmak için Teknolojilerin Geliştirilmesi, Kuraklığa Dayanıklı Bitki Türlerinin
Tespiti, Özel Tohumların Yetiştirilmesi, Kuraklık Esnasında Karşılaşılabilecek Muhtemel
Problemler”
Kırgızistan-Türkiye Manası Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Askarbek TÜLÖBAYEV
tarafından hazırlanıp e.posta ile ÇEM Genel Müdürlüğüne iletilen “Batı Isık Gölü Bölgesi
Degradasyonu Önleme Projesi” teklifi.
9. Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü
Faaliyetleri (GZFT Analizi olarak)
Güçlü Yönler:





Ceviz ormanları hakkında güçlü koordinasyon ve bilgi aktarımı olması.
Ülkede su sıkıntısı bulunmaması.
Türki Cumhuriyetlerinden olması.
SSCB döneminden kalma alt yapının temel teşkil edebilecek olması.
Güvenlik sorununun olmaması.
Zayıf Yönler:









Kaynakların sınırlı olması
Teknik eleman (Türkiye’den gideceklerin de Kırgızistan’da çok fazla kalmak istememeleri).
Nüfusun ağırlıklı olarak tek bir kente toplanması (Bişkek).
Güvenilir orman envanter bilgilerinin bulunmaması.
Uzman yetersizliği.
Yerel yönetimlerin ormanla ilgili faaliyetlerde uzmanlık, bilgi ve deneyim eksikliği.
Yerel yönetimler ve ormancılık organları arasında koordinasyon yok.
Yeni araştırmaların eksikliği.
Yabancı dil bilen teknik eleman azlığı, çevirmen ihtiyacı.
Fırsatlar:



Coğrafik şartların uygunluğu nedeniyle özellikle havza, erozyonla mücadele ve ağaçlandırma
pilot projelerinin kolay uygulanabilir olması.
Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı yetkilileriyle olan yakın ilişkiler.
TIKA ofisinin bulunması.
Tehditler:



Projelerde çalışacak olan teknik personelin sürekliliği.
Projelerde kullanılacak olan ekipmanların bakım, yedek parça vs. gibi ihtiyaçlarının
karşılanmasının zorluğu, projelerin süresinin bu sebeplerle uzayabileceği.
Ülkede yönetimsel bazda istikrar olmaması, hükümetlerin hızlı değişimleri.
28

Görevlilerin kurumlar arasında sık yer değiştirmeleri, muhatapların hızlı değişmesi.
29