122-109 Canada at a glance 2006 Eng.indd

122-109 Canada at a glance 2006 Eng.indd

0N[NQN
/bO5ZO\QS
Kanada
Bir BakÕúta
NÜFUS
=<=B9.A6<;
)HMMPU)H`
-HPYIHURZ
/\K
.YLH[:SH]L3HRL
(SILY[H
6U[HYPV
>PUUPWLN
)YHUKVU
;O\UKLY)H`
3HRL
:HRHRH^LH
8\tILJ -YLKLYPJ[VU
3:\WLYPVY
:\KI\Y`
3HRL6HOL
4PUULHWVSPZ
:HU-YHUJPZJV
.\SMVM
:[3H^YLUJL
8\tILJ
3HRL5PWPNVU
.YLH[:HS[
3HRL
:HS[3HRL*P[`
<:(
3/\YVU
4PS^H\RLL
*OPJHNV
;YVPZYP]PLYLZ
5VY[O)H`
4VUJ[VU
5V]H:JV[PH
/HSPMH_
4VU[YtHS
6[[H^H
2PUNZ[VU
;VYVU[V
PV
HY
36U[
)VZ[VU
9VJOLZ[LY
)\MMHSV
>PUKZVY
+L[YVP[ ,YPL
3
*SL]LSHUK
5L^@VYR
/HTPS[VU
7YPUJL,K^HYK0ZSHUK
:`KUL`
*OHYSV[[L[V^U
=\]bYNaV\[\S:NV[:Ra_\._RN`
Ana Metropol Alanlar×n×n Nüfusu
7VY[SHUK
65+
*VYULY)YVVR
9LNPUH
:WVRHUL
15-64
:[1VOUZ
:HZRH[VVU
HU
0-14
Toplam
Nüfus
3HIYHKVY*P[`
3L[OIYPKNL
:LH[[SL
4HUP[VIH
3HRL
>PUUPWLN
*HSNHY`
OPN
=\]bYNaV\[1V`a_VObaV\[Of.TR4_\b]
Yaü Gurubuna Göre Nüfus Daù×l×m×
=HUJV\]LY
5L^MV\UKSHUKHUK3HIYHKVY
;OVTWZVU
9LK+LLY
2HTSVVWZ
=PJ[VYPH
3HIYHKVY:LH
0U\RQ\HR
*O\YJOPSS
-VY[4J4\YYH`
:HZRH[JOL^HU
<UNH]H
)H`
/\KZVU)H`
,KTVU[VU
KadÕn
8PNFO
[YHP[
3HRL([OHIHZJH
7YPUJL9\WLY[
7YPUJL.LVYNL
ZVU:
9HURPU0USL[
3
=\]bYNaV\[1V`a_VObaV\[Of@Re
Cinsiyete Göre Nüfus Daù×l×m×
0XHS\P[
@LSSV^RUPML
)YP[PZO*VS\TIPH
.FO
Erkek
Toplam
Nüfus
5\UH]\[
5VY[O^LZ[;LYYP[VYPLZ
7(*0-0*
6*,(5
=\]bYNaV\[4_\daU?NaR
Nüfus
Oran×
NüfusArt×ü
Art×ü
Oran×
+H]PZ:[YHP[
7VY[9HKP\T
>OP[LOVYZL
>]^cZObW]\
Nüfus
A\aNY=\]bYNaV\[
Toplam
ToplamNüfus
Nüfus
.YLH[)LHY3HRL
@\RVU
;LYYP[VY`
.\SM
VM
(SHZRH
4PJ
0N[NQN·` a\aNY
]\]bYNaV\[
T_Rd
Of y×llar×
N[ N[[bNY
Kanada’n×n
toplam
nüfusu 2001
ile 2006
aras×nda
y×ll×k ortalama %1’in alt×nda büyüme
NcR_NTR\SYR``aUN[ORadRR[N[Q#
göstermiütir,
sanayileümiü G7 ülkeleri aras×nda ikinci
aUR`RP\[QUVTUR`aNZ\[TaUR4$V[Qb`a_VNYV`RQ
s×radad×r. A.B.D. Göçmenlik Sisteminin üst düzey
P\b[a_VR`N[QWb`aORUV[QaURB@6ZZVT_NaV\[
beceriye sahip iüçilere öncelik vererek, 2005 y×l×
ZNQRb]NO\baad\aUV_Q`\SaURV[P_RN`RV[]\]b
ortas×
ile 2006 y×l× ortas× aras×nda nüfustaki art×ü×n
YNaV\[yüzde
ORadRR[
ZVQ"
N[Qraùmen,
ZVQ#
dVaU
yaklaü×k
ikisini
oluüturmas×na
Kanada
nüfus
art×ü× oran× A.B.D. nüfus art×ü oran×n×n hemen
]_V\_VafTVcR[a\UVTU`XVYYRQd\_XR_`.PP\_QV[T
ard×ndad×r.
2006 Dünya Rekabet Gücü Y×ll×ù×’na
a\aUR#D\_YQ0\Z]RaVaVcR[R``FRN_O\\X
göre (2006 World Competitiveness Yearbook)
0N[NQNUN`aURUVTUR`a]R_PR[aNTR\SV[QVcVQbNY`
Kanada, araüt×rma yap×lan 50 ülke aras×nda en
NPUVRcV[TNaYRN`aP\YYRTR\_b[VcR_`VafRQbPNaV\[
az×ndan
yüksek okul veya üniversite eùitimi görmüü
kiüiler
bak×m×ndan en yüksek yüzdeye sahiptir.
NZ\[TaU\`R"P\b[a_VR``b_cRfRQ
5L^)Y\UZ^PJR
(;3 (5;0*
6*, (5
5PSPOUP
.POUSÏBM
7BODPVWFS
0UUBXB(BUJOFBV$BQJUBM
$BMHBSZ
&ENPOUPO
2VÏCFD
)BNJMUPO
8JOOJQFH
-POEPO
COøRAFú ÖZELLúKLERú
42<4?.=56032.AB?2@
0N[NQN
V` aUR
`RP\[Q YN_TR`a
P\b[a_f
V[ aUR d\_YQ
P\cR_V[T
R[aV_R
Yüzölçümü
bak×m×ndan
Kanada
dünyan×n
en büyük
ikinciaUR
ülkesidir;
[\_aUR_[
]N_a \SKuzey
aUR ;\_aU
.ZR_VPN[
P\[aV[R[a
RePR]abölümünü
S\_ .YN`XN aUR
Alaska d×ü×nda
Amerika
k×tas×n×n
bütün kuzey
]_\cV[PR`
\S /_VaV`U
0\YbZOVN
<[aN_V\
N_R RNPU S\b_
N` YN_TR
oluüturur (British
Columbia
veN[Q
Ontario
Eyaletlerinin
her aVZR`
biri Büyük
N`4_RNa/_VaNV[AURYN[QN_RNV`&&
Britanya’n×n dört kat×d×r). Yüzölçümü"$`^XZRePYbQV[TS_R`UdNaR_
9.093.507.- kilometre karedir
(tatl× su alanlar× hariç). Kuzey Buz denizi, Atlantik ve Pasifik
N_RN`@b__\b[QRQOfaUR._PaVP.aYN[aVPN[Q=NPV¾P<PRN[`0N[NQNUN`
Okyanuslar×yla çevrili olan Kanada
dünyan×n en uzun k×y× üeridine
aURd\_YQ·`Y\[TR`aP\N`aYV[R!
$&XZAUR`\baUR_[Z\`a]\V[a\SYN[Q
sahiptir (243.792 km). En güneydeki kara ucu, Ontario’daki Point
=\V[a=RYRRV[<[aN_V\V`SN_aUR_`\baUaUN[?\ZRdUVYRaUR[\_aUR_[Z\`a
Pele, Roma’dan daha da güneydeyken, Ellesmere Adas×’ndaki en
aV]\SYN[Q\[2YYR`ZR_R6`YN[QV`PY\`Ra\aUR;\_aU=\YR
kuzeydeki kara ucu ise Kuzey Kutbuna yak×nd×r.
0N[NQN`UN_R`NP\ZZ\[O\_QR_dVaUaURB[VaRQ@aNaR`\S.ZR_VPNaUNa
Kanada,
Amerika Birleüik Devletleri ile 8.893 km uzunluùunda ortak
`a_RaPUR`NP_\``%%&
XZ<S0N[NQN·`YN_TR`aPVaVR`$N_RdVaUV[N[
s×n×ra
sahiptir. Kanada’n×n
en büyük 20 üehrinden 17 tanesi ABD
U\b_N[QNUNYSQ_VcR\SaURB@O\_QR_
s×n×r×ndan
bir buçuk saat araba yolculuùu mesafesindedir.
6[aURPR[a_R\SaURP\b[a_faURPYVZNaRV`P\[aV[R[aNYdVaUdN_Z`bZZR_`
Ülkenin
ortas×nda karasal iklim hakimdir; yazlar× s×cak (Temmuz
7bYfNcR_NTR""0N[QP\YQ`[\dfdV[aR_`7N[bN_fNcR_NTR#a\#0
ortalamas×
15 -25 C), k×ülar× soùuk e karl×d×r (Ocak ortalamas× -16 ile –
6AURZN_VaVZRPYVZNaR`\SaURRN`aN[QdR`aP\N`a`aR[Qa\OR`\ZRdUNa
C aras×nda). Doùu ve bat× k×y×lar×n×n deniz iklimleri, k×ülar× biraz
ZVYQR_V[dV[aR_N[QP\\YR_V[`bZZR_
daha
yumuüak ve yazlar× daha soùuktur.
20<;<:60.0A6C6AF
EKONOMúK FAALúYET
6["#0N[NQN_R]\_aRQVa`[V[aUP\[`RPbaVcR
Kanada, 2005-06’da arka arkaya dokuzuncu kez
ObQTRa`b_]Yb`N[QVa`aR[aUP\[`RPbaVcRONYN[PRQ
bütçe fazlas× ve arka arkaya onuncu kez dengeli
bütçe vermiütir. Bütçe fazlas× federal hükümetin
ObQTRaAUR`b_]Yb`dN`b`RQa\O_V[TaURSRQR_NY
borcunu GSMH’nin %35’ine kadar
indirmek için
T\cR_[ZR[a·`QROaQ\d[a\
"\S41=Va`Y\dR`a
kullan×lm×üt×r; bu oran son 24 y×l içindeki en düüük
YRcRYV[!fRN_`
orand×r.
0N[NQN
N a\]
]R_S\_ZR_
NZ\[T
aUR
4$ V[
Kanada,dN`
2002-05
tarihleri
aras×nda
GSMH
olarak
G7 ülkeleri
aras×nda
en iyi
performans×
gösteren
41=
T_\daU
\cR_ aUR
"
]R_V\Q
N[Q V`
ülke olmuütur
ve dinamik
2006-08
Re]RPaRQ
a\ P\[aV[bR
Va`performans×n×
Qf[NZVP ]R_S\_ZN[PR
aras×nda da sürdürmesi beklenmektedir.
V[#%DVaU"!]R_PR[a\SVa`]\]bYNaV\[
Nüfusunun yüzde 54’ü çal×üan Kanada’n×n iügücü/
RZ]Y\fRQ
YNO\b_ S\_PR
a\ ]\]bYNaV\[
nüfus oran× 0N[NQN·`
diùer G7 ülkelerinin
önündedir.
úüsizlik
_NaV\
NURNQ%6.8
\S NYY
\aUR_
4$y×l×n
[NaV\[`
AUR
oran× _N[X`
2005 y×l×nda
olup
son 30
en düüük
oran×na yak×nd×r ve 2002 y×l× baü×nda yaklaü×k %
b[RZ]Y\fZR[a_NaRdN`#%V["_RZNV[V[T
8’den kademeli olarak azalma
göstermiütir.
PY\`Ra\aURY\dR`a_NaRV[
fRN_`N[QUNcV[T
Kanada ayr×ca G7 ülkeleri aras×nda en düüük
SNYYR[T_NQbNYYfS_\ZN_\b[Q%NaaURORTV[[V[T
genel iügücü maliyetine sahip ülkedir.
\S 0N[NQN NY`\ R[W\f` aUR Y\dR`a \cR_NYY
YNO\b_P\`a`V[aUR4$
0UN_NPaR_V`aVP`\SaUR:NV[=_\QbPaVcR@RPa\_`
Ana
Üretim Sektörlerinin Özellikleri
0N[NQN
V` Competitive
aUR Y\dR`aP\`a
4$ P\b[a_f
V[ 2006
KPMG
Alternatives
raporunda
\S $ edilen
V[Qb`a_VR`
N[NYfgRQ V[
aUR #
8=:4
analiz
17 endüstriden
12’sinde
en düüük
maliyetli
G7 ülkesi durumundad×r; bu sektörlere
0\Z]RaVaVcR.YaR_[NaVcR`_R]\_aV[PYbQV[TNR_\
uzay,
kimyasallar,
t×bbi
cihazlar,QRcVPR`
ecza,
`]NPR
PURZVPNY`elektronik,
RYRPa_\[VP`
ZRQVPNY
klinik deneyler, hassas imalet, telekomünikasyon,
]UN_ZNPRbaVPNY`PYV[VPNYa_VNY`]_RPV`V\[ZN[b
biyoteknoloji, yaz×l×m tasar×m×, Web ve multimedya
SNPab_V[T
OV\aRPU[\Y\Tf
ve
kurumsalaRYRP\ZZb[VPNaV\[`
hizmet merkezleri yer almaktad×r.
`\SadN_R QR`VT[ DRO N[Q ZbYaVZRQVN N[Q
P\_]\_NaR`R_cVPRPR[a_R`
Sektör
itibar×yla GSMH
5`]aa2][SabWQ>`]RcQbPgASQb]`
(zincirli
1997 dolarÕ, milyon $)
DIBJOFEEPMMBSTNJMMJPOTPG
Deùer
7BMVF
Mallar
sektörü
(PPETTFDUPS
Hizmetler
sektörü
4FSWJDFTTFDUPS
AURRP\[\ZfV`dRYYQVcR_`V¾RQ@R_cVPR`]_\cVQR
Ekonomisi büyük çeüitliliùe sahiptir. 2005 y×l×nda
aURT_RNaR`aP\[a_VObaV\[a\41=NPP\b[aV[TS\_
GSMH’nin
%68.9’unu oluüturan hizmetler GSMH’ye
#%&\S41=V["
en
fazla katk× saùlayan sektördür.
6[ #
dN` aUR Y\dR`aP\`a
P\b[a_f
Kanada
iü 0N[NQN
yapma maliyetleri
ac×s×ndan 2006
y×l×nda
alt×nc× defa en düüük maliyetli ülke
V[dUVPUa\Q\Ob`V[R``NZ\[TaUR4$S\_aUR
konumunu
korudu; maliyetler
Birleüik
`VeaU P\[`RPbaVcR
aVZR dVaUAmerika
P\`a` `VT[V¾PN[aYf
Devletleri ile Avrupa’n×n çok alt×ndad×r.
ORY\d aU\`R V[ aUR B[VaRQ @aNaR` N[Q 2b_\]R
5`]aa2][SabWQ>`]RcQbPg7\Rcab`g
Endüstri útibar×yla GSMH
DIBJOFEEPMMBSTNJMMJPOTPG
(zincirli 1997 dolarÕ, milyon $)
Deùer
7BMVF
TarÕm ve balÕkçÕlÕk
"HSJDVMUVSFmTIJOH
.JOJOH
Madencilik
6UJMJUJFT
AltyapÕ
.BOVGBDUVSJOH
ømalat
$POTUSVDUJPO
ønúaat
úü
Gücü ústatistikleri
(000)
:OP]c`4]`QSAbObWabWQa
UIPVTBOET
Deùer
7BMVF
ÇalÕúan
&NQMPZFE
AURP\b[a_fUN`NYN_TRV[Qb`a_VNYON`RN[QaUR
Ülke
büyük bir endüstriyel tabana sahiptir ve
imalat
sektörü 1990’l× y×llarda rekabet gücünü
ZN[bSNPab_V[T`RPa\_VZ]_\cRQVa`P\Z]RaVaVcR
Perakende ticaret
3FUBJMUSBEF
[R``Qb_V[TaUR&&`6["aURV[Qb`a_f`RPa\_
YarÕ zamanlÕ
1BSUUJNF
"ENJOJTUSBUJWF
ødari ve destek
TVQQPSU
1SPGFTTJPOBM
Profesyonel
SFMBUFE
ve ilgili
1BSUJDJQBUJPOSBUF
KatÕlÕm oranÕ
6OFNQMPZNFOUSBUF
øúsizlik oranÕ
Fiyatlar
>`WQSa
YV[X`a\RcR_f]_\cV[PVNYT\cR_[ZR[a
Toptan ticaret
8IPMFTBMFUSBEF
Tam zamanlÕ
'VMMUJNF
AURSRQR_NYT\cR_[ZR[aUN`V[cR`aRQURNcVYfV[
Federal
hükümet, e-ticareti ve e-hükümeti teüvik
aUR RYRPa_\[VP
V[S_N`a_bPab_R
a\ R[P\b_NTR
N[Q
etmek
ve kolaylaüt×rmak
için elektronik
altyap×ya
büyük
yat×r×mda bulundu. Kanada, son birkaç
SNPVYVaNaRRP\ZZR_PRN[QRT\cR_[ZR[a<cR_
y×ld×r 22 ülke (Accenture) aras×nda hükümet
aUR]N`aSRdfRN_`0N[NQNUN`_N[XRQNa\_[RN_
internet hizmetlerinde zirvede veya zirveye yak×n
aURa\]V[T\cR_[ZR[a6[aR_[Ra`R_cVPR`NZ\[T
olmuütur.
Bütün federal hükümet daireleriyle, ana
P\b[a_VR`.PPR[ab_R.YYSRQR_NYT\cR_[ZR[a
internet
sitesi (www.canada.gc.ca) yoluyla bilgi
edinmek
veya elektronik baüvuruda bulunmak
QR]N_aZR[a`PN[ORP\[aNPaRQS\_V[S\_ZNaV\[
için
irtibata geçilebiliyor; söz konusu internet
\_a\ZNXRRYRPa_\[VP¾YV[T`aU_\bTUaURZNV[
sitesinde ayr×ca her eyalet yönetimine linkler de
dRO`VaRdddPN[NQNTPPNdUVPUNY`\]_\cVQR`
verilmektedir.
5SBOTQPSUBUJPO
UlaútÕrma
Finans
'JOBODF
&NQMPZFE"OOVBMDIBOHF
ÇalÕúan
– YÕllÕk % de÷iúimi
=R_`\[NY
P\Z]baR_
\d[R_`UV]
!
2004 y×l×nda
kiüisel bilgisayara
sahipV[
olma
oran×dN`
#%&]R_
]R_`\[`
0N[NQVN[`
b`RQher
aUR
1000 kiüide
689’du.
Kanadal×lar,
2004 y×l×nda
1000 kiüiden
629’u
Ayn× y×l, V[
6[aR_[Ra
Na N
_NaRinternet
\S #&kullan×yordu.
]R_ ]R_`\[`
Kanada geniü bant abonelerine iliükin 60 ülke
için
!3\_aUR`NZRfRN_0N[NQN_N[XRQ
_QV[N
yap×lan çal×ümada her 1000 kiüi için 147’lik oranla
#P\b[a_f`abQf\SO_\NQON[Q`bO`P_VOR_`dVaU
üçüncü s×rada yer ald×. Kanadal×lar×n internet
N_NaR\S!$]R_]R_`\[`AURcNYbR\SNYY
üzerinden gerçekleütirdikleri al×üveriüin deùeri
Ob`V[R``]b_PUN`R`Of0N[NQVN[`\[aUR6[aR_[Ra
toplam 39.2 milyar$ idi; bu oran 2004 y×l×ndaki 28.3
milyar $ rakam×na
göre %38’lik bir art×ü %S_\Z
a\aNYYRQ
&/V["N[V[P_RN`R\S
göstermektedir. Perakendeci üirketlerin %42’si
%
/V[!.Z\[T_RaNVYOb`V[R``R`!
2005 y×l×nda bir internet sitesine sahipti; bu oran
UNQNdRO`VaRV["b]S_\Z
%V[!
2004 y×l×nda %38 idi.
3FDSFBUJPO
Rekreasyon
*OGPDVMUVSBM
Biliúim ve kültürel
"DDPNGPPE
Konaklama ve yiyecek
)FBMUITPDJBM
Sa÷lÕk ve sosyal
&EVDBUJPOBM
E÷itim
*OEVTUSJBMQSJDFJOEFY
Endüstriyel fiyat endeksi
1VCMJD
Kamu idaresi
BENJOJTUSBUJPO
$POTVNFSQSJDFJOEFY
Tüketici fiyat endeksi
Di÷er hizmetler
0UIFSTFSWJDFT
R^bNYYRQ%#\S41=V[PYbQR`ZV[V[TN[Q\VY
art×rm×üt×r;
2005 y×l×nda sanayi sektörü GSMH’n×n %
28.6’s×na
karü×l×k gelmektedir (buna madencilik ve
N[QTN`Rea_NPaV\[(ZN[bSNPab_V[T(P\[`a_bPaV\[
petrol
ve gaz ç×karma; imalat; inüaat ve altyap×
N[QbaVYVaVR`
dahildir).
AUR sektör
]_VZN_f
`RPa\_
]YNf`
N[ VZ]\_aN[a _\YR
Ana
önemli
bir rol
oynamaktad×r;
NPP\b[aV[TS\_\[R^bN_aR_\SRe]\_a`N[Q"%
ihracatlar×n
dörtte birini ve GSMH’nin ise %5.8’ini
oluüturmaktad×r.
Kanada’n×n kaynak sektörü
\S41=0N[NQN·`_R`\b_PR`RPa\_UN`ORP\ZR
teknolojik
olarak son derece geliümiütir; bu
Rea_RZRYfaRPU[\Y\TVPNYYfNQcN[PRQ³aUV``RPa\_·`
sektörün heyecan verici verimlilik kazan×mlar×n×n
RePVaV[T]_\QbPaVcVafTNV[`N_R\[R_RN`\[aUNa
bir nedeni de kaynak ihracatlar×n Kanada
_R`\b_PRRe]\_a`N_R`aVYYcVaNYa\aUR0N[NQVN[
ekonomisinde
hala hayati olmas×ndan
RP\[\Zf6["0N[NQVN[ZV[R_NY]_\QbPaV\[
kaynaklanmakt×r.
2005 y×l×nda Kanada maden
üretimi
(‘000
ton dN`'
olarak)
üöyle gerçekleüti:
bak×r
V[ ¶
a\[`
P\]]R_
"$ _R¾[RQ
""
573
(iülenmiü 515), nikel
182, kurüun 73 (iülenmiü
[VPXRY%YRNQ$
_R¾[RQgV[P#_R¾[RQ
110), çinko 621 (iülenmiü 723), demir filizi 30.125 ve
$ V_\[\_R "(N[QV[a\[[R`T\YQ&
(ton olarak) alt×n 119, gümüü 1.060 ve uranyum
`VYcR_Tarim
#
N[Q b_N[VbZ
#
AUR NT_VPbYab_R
12.6.
sektörü,
2005 y×l×nda
GSMH’nin
%2.2’sini
oluüturuyordu;
çiftliklerin hayvan ürünleri sat×ü×
`RPa\_a\aNYYRQ\S41=V["dVaUSN_Z
18.462m
$ ve tar×msal mahsul sat×ü× ise 13.500m $
_RPRV]a`S\_N[VZNY]_\QbPa`a\aNYYV[T%!#:
idi.
N[Q ":S\_P_\]`
AUR`RPa\_`dVaUaURUVTUR`aS\_RVT[V[cR`aZR[a
2005 y×l×nda en yüksek yabanc× yat×r×ma sahip
V["dR_R¾[N[PRN[QV[`b_N[PR%&$:
sektörler finans ve sigorta (89.107m $) ve enerji
(81.887m$) idi.
N[QR[R_Tf%%%$:
0<::2?06.9.;1/.;86;4@2?C602@
TúCARET VE BANKACILIK HúZMETLERú
0\ZZR_PVNY
Ticaret
?V`V[TRZ]Y\fZR[aN[QY\dR_aNeR`UNcR`b]
Artan istihdam ve azalan vergiler tüketici
]\_aRQT_\daUV[P\[`bZR_]b_PUN`R`@aNaV`aVP`
al×mlar×nda büyümeyi destekledi. Kanada istatistik
kurumu, Haziran 2004 tarihinde reel tüketici
0N[NQN_R]\_aRQV[7b[R!aUNa_RNYP\[`bZR_
harcamalar×n×n 2000 ile 2003 y×llar× aras×nda
%3.1
`]R[QV[TT_RdOfN[NcR_NTR\S
S_\Z
artt×ù×n× rapor etmiütir; bu rakam %2.3’lük ortalama
aU_\bTU SN`aR_aUN[NcR_NTR41=T_\daU
GSMH art×ü×ndan daha h×zl×d×r. 2005 y×l×nda toplam
\S
A\aNY_RaNVY`NYR`V["NZ\b[aRQa\
perakende
sat×ülar 368 milyar $ idi; 2004 y×l×nda
#%/N!$V[P_RN`R\cR_!AURNba\Z\
göre
%4.7 art×ü× yans×tmaktad×r. Yeni araç bayileri,
ikinci el araç tedarikçileri ve yedek parça ile
aVcR`RPa\_V[PYbQV[T[RdPN_QRNYR_``b]]YVR_`
benzin istasyonlar× dahil olmak üzere otomotiv
\Sb`RQcRUVPYR`N[Q]N_a`N[Q]Ra_\Y`aNaV\[`
sektörü toplam rakam×n yaklaü×k %24’ünü
NPP\b[aRQS\_NO\ba!\SaURa\aNYS\YY\dRQ
oluüturmakta ve bunu %17 ile süpermarketler
Of`b]R_ZN_XRa`Na$
izlemektedir.
/N[X`
Bankalar
AUR/N[X\S0N[NQNV`aURPR[a_NYON[X.PP\_QV[T
Bank of Canada ülkenin merkez bankas×d×r.
a\:\\Qf·`3V[N[PVNY@a_R[TaU?NaV[T`0N[NQVN[
Moody’nin Mali Güç Oranlar×na göre, Kanada
bankalar× kredibilite aç×s×ndan G7 ülkeleri
ON[X``aN[Q¾_`aNZ\[T4$P\b[a_VR`V[P_RQVa
aras×nda birinci
s×radad×r.
Finansal
hizmetler
d\_aUV[R``
AUR
¾[N[PVNY
`R_cVPR`
`RPa\_ V`
sektörüne alt× büyük yerli banka hakimdir: Bank of
Q\ZV[NaRQ Of `Ve YN_TR Q\ZR`aVP ON[X`' /N[X
Montreal, National Bank of Canada, Royal Bank,
\S
:\[a_RNY
/N[X
\S 0N[NQN
ScotiaBank,
TD;NaV\[NY
Bank, CIBC.
Bunlar×n
hepsinin?\fNY
/N[X
@P\aVN/N[X
A1iütirakleri
/N[X 06/0
.YY \S aUR`R
offshore
üubeleri veya
bulunmaktad×r.
Yerli bankalar×n yan×s×ra Kanada’da 70 yabanc×
UNcR\SS`U\_RO_N[PUR`\_NS¾YVNaR`6[NQQVaV\[
banka
faaliyetON[X`
göstermektedir.
a\
Q\ZR`aVP
$ S\_RVT[ ON[X` \]R_NaR
V[0N[NQN
6;0<:2
GELúR
Gayrisafi Milli Has×la
(cari fiyatlar, milyon $)
5`]aa2][SabWQ>`]RcQb
DVSSFOUQSJDFTNJMMJPOPG
Deùer
7BMVF
Piyasa
fiyatlarÕyla GSMH
(%1BUNBSLFUQSJDFT
Özel
tüketim
1SJWBUFDPOTVNQUJPO
Kamu
tüketimi
1VCMJDDPOTVNQUJPO
Brüt
sabit sermaye oluúumu
(SPTTmYFEDBQJUBMGPSNBUJPO
Hisselerdeki
de÷iúiklik
$IBOHFJOTUPDLT
Mal
ve hizmet ihracatlarÕ
&YQPSUTPGHPPETBOETFSWJDFT
Mal
ve hizmet ithalatlarÕ
*NQPSUTPGHPPETBOETFSWJDFT
?RNYV[P_RN`R\S41="
GSMH real artÕúÕ – 2005
"WFSBHF(%1(SPXUI
Ortalama GSMH ArtÕúÕ -2000-2005
DIBJOFEEPMMBST
(zincirli 1997 dolar, 2005)
Kiúi baúÕ GSMH
41=]R_PN]VaN
DVSSFOUQSJDFT
(cari fiyatlar, 2005)
YASAL ÇERÇEVE
924.93?.:2D<?8
=<96A60.93?.:2D<?8
POLúTúK ÇERÇEVE
AUR YRTNY `f`aRZ V[ >bRORP V` QVSSR_R[a S_\Z aUR _R`a \S
úngiliz hukuk sisteminden ziyade Frans×z tarz× bir sivil medeni
0N[NQNS\YY\dV[TN3_R[PU`afYRPVcVYP\QR_NaUR_aUN[/_VaV`U
hukuka
dayanan Quebec’teki yasal sistem Kanada’d×n diùer
P\ZZ\[YNd
yerlerinden
farkl×d×r.
Ulusal Yönetim
;NaV\[NY4\cR_[ZR[a
0N[NQN
V` N P\[`aVabaV\[NY
Z\[N_PUf AUR
]_VZR ZV[V`aR_
V`
Kanada meüruti
krall×kla yönetilmektedir.
Hükümetin
baü×
aURURNQ\ST\cR_[ZR[aAURYRTV`YNaVcRO_N[PUP\Z]_V`R`N[
baübakand×r. Yasama kolu bir seçilmiü Avam Kamaras×ndan ve
bir tayin edilmiü Senatodan oluüur.
RYRPaRQ5\b`R\S0\ZZ\[`N[QN[N]]\V[aRQ@R[NaR
ANe@f`aRZ
Vergi
Sistemi
0N[NQNUN`aURY\dR`aRSSRPaVcRP\_]\_NaRV[P\ZRaNe_NaR`
Kanada, G7 ülkeleri aras×nda araüt×rma ve geliütirme (Ar&Ge)
S\__R`RN_PUN[QQRcRY\]ZR[a?1\]R_NaV\[`V[aUR4$N[Q
faaliyetleri
için en düüük efektif kurumsal vergi oranlar×na ve
\[R\SaURY\dR`aP\_]\_NaRV[P\ZRaNe_NaR`S\_ZN[bSNPab_V[T
imalat
faaliyetleri için ise en düüük kurumsal gelir vergi
oranlar×na
sahiptir. Bu düüük oran Kanada’n×n beü y×ll×k vergi
\]R_NaV\[`AUV`Y\d_NaRV`aUR_R`bYa\S0N[NQN·`¾cRfRN_aNe
azal×m×
plan×ndan kaynaklanmaktad×r; bu plan, imalat ve
_RQbPaV\[]YN[dUVPUYRcRYRQaUR]YNfV[T¾RYQORadRR[aUR
hizmet sektörleri aras×ndaki oyun oran×n× düzleütirmiü ve
ZN[bSNPab_V[TN[Q`R_cVPR`RPa\_`N[Q_RQbPRQaURNcR_NTR
ortalama kurumsal vergi oran×n× ortalama Amerikan oran×n×n
P\_]\_NaRaNe_NaRa\!"]R_PR[aNTR]\V[a`ORY\daURNcR_NTR
yüzde
4.5 puan alt×na düüürmüütür. 2006 federal bütçesinde
.ZR_VPN[_NaR3V`PNYZRN`b_R`V[a_\QbPRQV[aUR#SRQR_NY
getirilen
mali önlemler, imalata iliükin bu oran avantaj×n× 2010 y×l×
itibar×yla
yükseltecektir.
Gelir ve sermaye
vergilerinin a\
ObQTRa %5.1’e
dVYY _NV`R
aUV` _NaR NQcN[aNTR
S\_ ZN[bSNPab_V[T
yan×s×ra,
hükümet ve 10 eyaletin dokuzu mallar ve hizmetler
"Of/R`VQR`V[P\ZRN[QPN]VaNYaNeR`aURSRQR_NY
üzerinden bir tüketim vergisi tahsil etmektedir. %6’l×k federal mal
T\cR_[ZR[aN[Q[V[R\SaUR]_\cV[PR`P\YYRPaNP\[`bZ]aV\[
ve
hizmetler vergisi (GST), bir tür katma deùer vergisidir.
aNe\[T\\Q`N[Q`R_cVPR`AURSRQR_NYT\\Q`N[Q`R_cVPR`
aNe4@A\S#V`Naf]R\ScNYbRNQQRQaNe
42;2?.96;3<?:.A6<;
GENEL BúLGúLER
9N[TbNTR`
Diller
3RQR_NYYfaURad\\S¾PVNYYN[TbNTR`N_R2[TYV`UN[Q3_R[PU3RQR_NYNTR[
Federal olarak úngilizce ve Frans×zca iki resmi dildir. Federal kurumlar ve baz×
PVR`N[Q`\ZR]_\cV[PR`]_\cVQROVYV[TbNY`R_cVPRAUR\S¾PVNYYN[TbNTR
eyaletler
iki dilde hizmet vermektedir. Quebec eyaletinin resmi dili
V[aUR]_\cV[PR\S>bRORPV`3_R[PU0N[NQNUN`\[R\SaURd\_YQ·`Z\`a
Frans×zcad×r.
Kanada, dünyan×n en fazla birden fazla dil konuüan
toplumlar×ndan
biri durumundad×r. Ana dil olarak 100’ün üstünde dil tespit
ZbYaVYV[TbNY`\PVRaVR`DVaU\cR_YN[TbNTR`VQR[aV¾RQN`aURZ\aUR_
edilmiütir
(Kanada ústatistik Kurumu, 2001); Kanada’da en fazla konuüulan 10
a\[TbR@aNaV`aVP`0N[NQNaURa\]`]\XR[V[0N[NQNN_R'2[TYV`U
dil: úngilizce %58.6; Frans×zca %22.6, Çince (Mandarin, Kanton, Hakka ve
"%#3_R[PU#0UV[R`RV[PYbQR`:N[QN_V[0N[a\[R`R5NXXNN[Q
diùer Çin dilleri dahil) %2.9, útalyanca %1.6, Almanca %1.5, Punjabi %0.9,
\aUR_0UV[R`RYN[TbNTR`&6aNYVN[#4R_ZN["=b[WNOV&
úspanyolca
%0.8 ve Portekizce ve Arapça birlikte %0.7.
@aN[QN_QVgNaV\[N[Q0R_aVSVPNaV\[\S=_\QbPa`
Ürünlerin Standartlaüt×r×lmas× ve Belgelendirilmesi
0N[NQNUN`[\`VT[V¾PN[a_R`a_VPaV\[`\[a_N[`SR_`\SaRPU[\Y
Kanada, teknoloji transferlerine önemli k×s×tlamalar
\Tf?RTbYNa\_fNTR[PVR`ORP\ZRV[c\YcRQVSN[V[Qb`a_f\_
getirmemektedir. Yasal düzenleme kuruluülar×, ancak bir
endüstri veya ürün (g×da, ilaçlar ve tekstil) genel düzenlemeye
]_\QbPaV``bOWRPaa\O_\NQ_RTbYNaV\[`bPUN`S\\QQ_bT`N[Q
tabi olduklar×nda ulusal kalite ve güvenlik standartlar×na
aReaVYR`V[\_QR_a\R[`b_RaURfP\Z]YfdVaU[NaV\[NY`aN[QN_Q`
uygunluklar×n× saùlamak için müdahale etmektedir. Ateüli
\S^bNYVafN[Q`NSRaf@\ZRT\\Q`N_R_R`a_VPaRQ\_]_\UVOVaRQ
silahlar ve baüka silahlar gibi baz× mallar k×s×tlanm×ü veya
`bPUN`¾_RN_Z`N[Q\aUR_dRN]\[`
yasaklanm×üt×r.
=_\aRPaV\[\S=NaR[a`N[QA_NQRZN_X`
Patentlerin ve Ticari Markalar×n Korunmas×
=NaR[a`a_NQRZN_X`P\]f_VTUa`V[Qb`a_VNYQR`VT[`V[PYbQV[T
Dinler
?RYVTV\[`
Patentler, ticari markalar, telif haklar×, endüstriyel tasar×mlar
V[aRT_NaRQPV_PbVa
a\]\T_N]UVR`
]YN[a
O_RRQR_`·
(entegre
devre topografileri
dahil) N[Q
ve bitki
×slahç×
haklar _VTUa`
N_R_RP\T[VgRQV[0N[NQNA_NQR`RP_Ra`N_RNY`\]_\aRPaRQ
Kanada’da
tan×nmaktad×r. Ticari s×rlar da eyalet yasalar×yla
korunmaktad×r.
Kan×tlanm×ü teknoloji lisans× patent haklarinin
aU_\bTU]_\cV[PVNYYNd9VPR[`V[T\S]_\cR[aRPU[\Y\Tf`]RPV¾R`
münhas×r
olup olmad×ù×n×n, kapsam olarak bölgesel veya
dURaUR_]NaR[a_VTUa`N_RRePYb`VcR\_[\[RePYb`VcR_RTV\[NY
ulusal olup olmad×ù×n×n ve teknolojiyle üretilebilen üeyler
\_[NaV\[NYV[`P\]RN[QdURaUR_aUR_RN_R_R`a_VPaV\[`\[dUNa
üzerinde
k×s×tlamalar olup olmad×ù×n×n belirtilmesini
PN[OR]_\QbPRQdVaUaURaRPU[\Y\TfAURfNY`\`]RPVSfaUR
öngörmektedir.
Bunlar ayr×ca, bir lisans×n iptaliyle
sonuçlanacak
temerrüt türlerini de belirtmektedirler.
XV[Q`\SQRSNbYa`\[]NfZR[a`aUNadVYY_R`bYaV[PN[PRYYNaV\[
?\ZN[0NaU\YVP! #(=_\aR`aN[a&(0U_V`aVN[<_aU\Q\e#(0U_V`aVN[
\SNYVPR[PR
@]N[V`U%N[Q=\_abTbR`R=\YV`UN[Q._NOVPNYY$
Roma Katolik %43.6; Protestan %29.2; H×ristiyan Ortodoks %1.6; baüka
[\a V[PYbQRQ RY`RdUR_R #( :b`YVZ ( 7RdV`U ( /bQQUV`a (
kategoriye dahil edilmeyen H×ristiyanlar %2.6; Müslüman %2.0; Yahudi %1.1;
5V[Qb(\aUR_"#([\NS¾YVNaV\[#"
Budist
%1.0; Hindu %1.0; diùerleri %5.6; dinle iliükisi olmayanlar %16.5.
Fikri
Mülkiyet
6[aRYYRPabNY=_\]R_af
0N[NQN·` YRcRY \S ]_\aRPaV\[ S\_ ]NaR[a` N[Q a_NQRZN_X`
Kanada’n×n patentler ve ticari markalar için koruma düzeyi
P\[S\_Z`a\TR[R_NY`aN[QN_Q`V[2b_\]RN[QaURB[VaRQ@aNaR`
Avrupa
ve Amerika Birleüik Devletleri’ndeki genel standartlara
0N[NQNV`N`VT[Na\_fa\aUR=N_V`0\[cR[aV\[\[6[aRYYRPabNY
uygundur.
Kanada Paris Fikri Mülkiyet sözleümesine, Uluslararas×
Patent
úübirliùi Anlaümas×na ve Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün
=_\]R_afaUR6[aR_[NaV\[NY=NaR[a0\\]R_NaV\[A_RNafN[QaUR
telif
hakk×yla ilgili anlaümalar×na imza atm×üt×r. Kanada Fikri
D\_YQ6[aRYYRPabNY=_\]R_af<_TN[V`NaV\[·`a_RNaVR`\[P\]f_VTUa
Mülkiyet Bürosu (CIPO), fikri mülkiyet tazminat taleplerinin
AUR0N[NQVN[6[aRYYRPabNY=_\]R_af<S¾PR06=<V`aURZNV[
iülenmesi ve kaydedilmesinden sorumla ana kurum
NTR[Pf_R`]\[`VOYRS\_]_\PR``V[TN[Q_RTV`aR_V[TV[aRYYRPabNY
durumundad×r;
ne var ki yürütmeye yetkili bir kurum deùildir.
CIPO,
Temmuz 2004 itibar×yla Patent úübirliùi anlaümas×
]_\]R_afPYNVZ`U\dRcR_VaV`[\aN[R[S\_PRZR[aNTR[Pf.`
çerçevesinde
bir Uluslararas× Araüt×rma Kurumu ve Uluslararas×
\S7bYf!06=<UN`\]R_NaRQN`N[6[aR_[NaV\[NY@RN_PUV[T
Ön únceleme Kurumu iületmektedir.
.baU\_VafN[Q6[aR_[NaV\[NY=_RYVZV[N_f2eNZV[V[T.baU\_Vaf
b[QR_aUR=NaR[a0\\]R_NaV\[A_RNaf
Eyalet ve Bölgesel Yönetimler
=_\cV[PVNYN[QAR__Va\_VNY4\cR_[ZR[a`
AUR_RN_R]_\cV[PR`N[QaU_RRaR__Va\_VR`dVaUaUR]_\cV[PR`
10 eyalet ve üç bölge vard×r; eyaletler doùal kaynaklar, eùitim,
UNcV[T
dVQR Wb_V`QVPaV\[
V[ ZN[f
N_RN`
N` [Nab_NY
saùl×k, doùrudan
vergilendirme,
medeni
hukuk`bPU
ve eyaletlerde
kurulu üirketler bak×m×ndan birçok alanda geniü yarg× yetkisine
_R`\b_PR`RQbPNaV\[URNYaUPN_RQV_RPaaNeNaV\[PVcVYYNdN[Q
sahiptirler. úki düzeyde hükümet (federal ve eyalet) tar×m,
]_\cV[PVNYYfV[P\_]\_NaRQP\Z]N[VR`AURad\YRcRY`\ST\cR_[
göçmenlik ve emeklilik gibi konularda yetkiyi paylaü×rlar.
ZR[aSRQR_NYN[Q]_\cV[PVNY`UN_R]\dR_V[`\ZRN_RN``bPU
Belediye yönetimleri, eyalet yarg× yetkisi alt×nda faaliyet
N`NT_VPbYab_RVZZVT_NaV\[N[Q\YQNTR]R[`V\[`:b[VPV]NY
gösterirler.
T\cR_[ZR[a`\]R_NaRb[QR_]_\cV[PVNYWb_V`QVPaV\[
Üye
Olduùu Ticari ve Ekonomik
A_NQRN[Q2P\[\ZVP<_TN[VgNaV\[
Örgütler
:RZOR_`UV]`
‘.`VN=NPV¾P2P\[\ZVP0\\]R_NaV\[
• Asya
Pasifik Ekonomik úübirliùi
‘0\ZZ\[dRNYaU
• Uluslar Topluluùu
‘4_\b]\S2VTUa4%
• Sekizler Grubu (G8)
‘6[aR_[NaV\[NY:\[RaN_f3b[Q
• Uluslararas×
Para Fonu
• La
Francophonie
‘9N3_N[P\]U\[VR
• Kuzey
Atlantik Anlaümas× Örgütü (NATO)
‘;\_aU.aYN[aVPA_RNaf<_TN[V`NaV\[
• Ekonomik úübirliùi ve Kalk×nma Örgütü
‘<_TN[V`NaV\[S\_2P\[\ZVP0\\]R_NaV\[N[Q
• Amerikan Eyaletleri Örgütü
1RcRY\]ZR[a
• Birleümiü
Milletler (ve onun yan kuruluülar×)
‘<_TN[V`NaV\[\S.ZR_VPN[@aNaR`
• Dünya
Bankas×
• Dünya
Ticaret Örgütü
‘B[VaRQ;NaV\[`N[QVa``bO`VQVN_fNTR[PVR`
‘D\_YQ/N[X
‘D\_YQA_NQR<_TN[V`NaV\[
3<?264;A?.12@A?B0AB?2
YABANCI
TúCARú YATIRIM
3\_RVT[QV_RPaV[cR`aZR[aV[0N[NQNUN`Z\_R
Kanada’da doùrudan yabanc× ticari yat×r×m,
aUN[
Q\bOYRQ
`V[PR
&&
6[P_RN`V[TYf
Z\_R
1990 y×l×ndan
beri
iki kattan
fazla
art×ü
göstermektedir. Kanada’da her geçen gün artan
S\_RVT[V[cR`aZR[aV[0N[NQNT\R`a\X[\dYRQTR
yabanc× yat×r×m elektronik, iletiüim ve kimyasallar
ON`RQV[Qb`a_VR`V[UVTUaRPUZN[bSNPab_V[T`bPU
gibi yüksek imalatta bilgiye dayal× endüstrilere
N`RYRPa_\[VP`P\ZZb[VPNaV\[`N[QPURZVPNY`
yöneliktir. Bu yat×r×m×n bir k×sm× dünyadaki en
@\ZR\SaUV`V[cR`aZR[aV`Z\aVcNaRQOf\[R\S
cömert Ar&Ge inisiyatifleriyle teüvik edilmektedir.
aURZ\`aTR[R_\b`?1V[PR[aVcR`V[aURd\_YQ
Endüstri útibar×yla D×ü
Ticaret
4]`SWU\B`ORSPg7\Rcab`g
NJMMJPOTPG
Döviz
Kurlar×
3fQVO\US@ObSa
6["Re]\_a`\ST\\Q`N[Q`R_cVPR`NPP\b[aRQ
2005
y×l×nda, mallar ve hizmetler ihracat×
S\_ %\S41=N[Q`b]]\_aRQN[R`aVZNaRQ\[R
GSMH’nin
%38’ini oluüturuyordu ve Kanada’daki
bütün
iülerin tahminen üçte birini destekliyordu.
aUV_Q\SNYY0N[NQVN[W\O`
úktisadi
ústihbarat Birimine göre, Kanada 2007 ile
0N[NQN_N[XRQ¾_`aV[aUR4$N`aUROR`a]YNPR
2011
y×llar× aras×ndaki beü y×ll×k dönemde iü yapma
V[dUVPUa\P\[QbPaOb`V[R``\cR_aUR¾cRfRN_
bak×m×ndan en iyi yer olarak G7 ülkeleri aras×nda
[R``R[cV_\[ZR[a
(milyon $)
$BO%PMMBS
QFS&VSP
Kanada Dolar× / Euro
*NQPSUT
úthalat
2005
7BMVF
Deùer
4IBSF
Oran
7BMVF
Deùer
4IBSF
Oran
0JMBOEHBTFYUSBDUJPO
Petrol
ve gaz çÕkarma
"VUPNPCJMFBOEMJHIUEVUZNPUPSWFIJDMF
Otomobil ve hafif iú motorlu taúÕt imalatÕ
NBOVGBDUVSJOH
"VUPNPCJMFBOEMJHIUEVUZNPUPSWFIJDMF
Otomobil
ve hafif iú motorlu araç
imalatÕ
NBOVGBDUVSJOH
0JMBOEHBTFYUSBDUJPO
Petrol
ve gaz çÕkarma
1FUSPMFVNSFmOFSJFT
Petrol
rafinerileri
$PNQVUFSBOEQFSJQIFSBMFRVJQNFOUNBOVGBDUVSJOH
Bilgisayar
ve çevre donanÕmÕ imalatÕ
1BQFSNJMMT
Ka÷Õt
fabrikalarÕ
0UIFSNPUPSWFIJDMFQBSUTNBOVGBDUVSJOH
Di÷er
motorlu araç parçalarÕ imalatÕ
4BXNJMMTBOEXPPEQSFTFSWBUJPO
BÕçkÕevleri
ve ahúap koruma
1IBSNBDFVUJDBMBOENFEJDJOFNBOVGBDUVSJOH
Farmasötik
ve ilaç imalatÕ
Uzay
ürünleri ve parçalarÕ imalatÕ
"FSPTQBDFQSPEVDUBOEQBSUTNBOVGBDUVSJOH
"FSPTQBDFQSPEVDUBOEQBSUTNBOVGBDUVSJOH
Uzay
ürünleri ve parçalarÕ imalatÕ
"MVNJOBBOEBMVNJOVNQSPEVDUJPO
Alumina
ve alüminyum üretim ve
BOEQSPDFTTJOH
iúleme
Motorlu araç benzinli motor ve motor parçalarÕ
NBOVGBDUVSJOH
imalat
Demir-olmayan
metal (alüminyum hariç) eritme ve
/POGFSSPVTNFUBMFYDFQUBMVNJOVN
rafinasyonDemir-olmayan metal (alüminyum hariç)
TNFMUJOHBOESFmOJOH
eritme ve rafinasyon
YarÕ iletken ve di÷er elektronik parça imalatÕ
4FNJDPOEVDUPSBOEPUIFSFMFDUSPOJD
DPNQPOFOUNBOVGBDUVSJOH
.PUPSWFIJDMFHBTPMJOFFOHJOFBOEFOHJOFQBSUT
*SPOBOETUFFMNJMMTBOEGFSSPBMMPZNBOVGBDUVSJOH
Demir
ve çelik ürünleri ve demir-alaúÕm imalatÕ
7FOFFSQMZXPPEBOEFOHJOFFSFEXPPEQSPEVDU
Kaplama,
kontrplak ve mühendislik ürünü
NBOVGBDUVSJOH
ahúap
ürün imalatÕ
0UIFSFYQPSUT
Di÷er
ihracat
/BWJHBUJPOBMNFBTVSJOHNFEJDBMBOE
Seyir, ölçüm, medikal ve kontrol cihazlarÕ
DPOUSPMJOTUSVNFOUTNBOVGBDUVSJOH
imalatÕ
Reçine
ve sentetik kauçuk imalatÕ
3FTJOBOETZOUIFUJDSVCCFSNBOVGBDUVSJOH
0UIFSJNQPSUT
Di÷er
imalatlar
4]`SWU\B`ORSPg1]c\b`g
NJMMJPOTPG
(milyon $)
Ülke útibar×yla D×ü ticaret
4]`SWU\2W`SQb7\dSab[S\bAb]QYaPg7\Rcab`g
NJMMJPOTPG
Endüstri
útibar×yla Doùrudan D×ü Ticaret
Oranlar× 2005
úçeriye
Yönelik 2005
*OXBSE
7BMVF
Deùer
*NQPSUT
úthalat
2005
4IBSF
Oran
ABD
6OJUFE4UBUFT
4IBSF
Oran
Japonya
+BQBO
Çin
$IJOB
øngiltere
6OJUFE,JOHEPN
Japonya
+BQBO
Çin
$IJOB
Meksika
.FYJDP
Meksika
.FYJDP
øngiltere
6OJUFE,JOHEPN
Almanya
(FSNBOZ
Almanya
(FSNBOZ
Güney Kore
4PVUI,PSFB
Norveç
/PSXBZ
Fransa
'SBODF
Güney Kore
4PVUI,PSFB
4IBSF
Oran
&OFSHZ
Perakende ticaret
.FUBMMJDNJOFSBMTBOENFUBMQSPEVDUT
Finans
.BDIJOFSZBOEFRVJQNFOU
Konaklama ve yiyecek
5SBOTQPSUBUJPOFRVJQNFOU
Perakende ticaret
'JOBODFBOEJOTVSBODFJOEVTUSZ
Finans
4FSWJDFTBOESFUBJMJOHJOEVTUSZ
Konaklama ve yiyecek
'PPECFWFSBHFBOEUPCBDDP
Konaklama ve yiyecek
$IFNJDBMTDIFNJDBMQSPEVDUTBOEUFYUJMFT
Perakende ticaret
&MFDUSJDBMBOEFMFDUSPOJDQSPEVDUT
Finans
$POTUSVDUJPOBOESFMBUFEBDUJWJUJFT
Konaklama ve yiyecek
0VUXBSE
D×üar×ya
Yönelik 2005
Deùer
7BMVF
Oran
4IBSF
$PNNVOJDBUJPOT
Konaklama ve yiyecek
Deùer
7BMVF
ABD
6OJUFE4UBUFT
7BMVF
Deùer
úçeriye
Yönelik 2005
*OXBSE
7BMVF
Deùer
4IBSF
Oran
(milyon $)
D×üar×ya
Yönelik 2005
0VUXBSE
Toptan ticaret
8PPEBOEQBQFSJOEVTUSZ
Ülke
útibar×yla Doùrudan D×ü TicaretNJMMJPOTPG
Oranlar× 2005
4]`SWU\2W`SQb7\dSab[S\bAb]QYaPg1]c\b`g
&YQPSUT
úhracat
2005
ABD
6OJUFE4UBUFT
Kanada Dolar× / Amerikan Dolar×
]R_V\Q $ NPP\_QV[T a\ aUR 2P\[\ZV`a
&YQPSUT
úhracat
2005
7BMVF
Deùer
$BO%PMMBS
QFS64%PMMBS
6[aRYYVTR[PR
B[Va
_N[XV[T V` ON`RQ
\[ aUR
birinci
s×radayd×.
BuAUV`
derecelendirme,
Kanada’n×n
dünya
s×n×f×nda mükemmel piyasa olanaklar×na
SNPaaUNa0N[NQNUN`d\_YQPYN``V[S_N`a_bPab_R
ve
saùlam iü ortam×na sahip olmas×ndan
RePRYYR[aZN_XRa\]]\_ab[VaVR`N[Q`\b[QOb`V
kaynaklanmaktad×r.
4IBSF
Oran
(milyon $)
ABD
6OJUFE4UBUFT
øngiltere
6OJUFE,JOHEPN
øngiltere
6OJUFE,JOHEPN
Fransa
'SBODF
Barbados
#BSCBEPT
Hollanda
/FUIFSMBOET
ørlanda
*SFMBOE
øsviçre
4XJU[FSMBOE
Bermuda
#FSNVEB
Japonya
+BQBO
Fransa
'SBODF
Almanya
(FSNBOZ
Cayman AdalarÕ
$BZNBO*TMBOET
Hong Kong
)POH,POH
Hollanda
/FUIFSMBOET
#FMHJVN
Belçika
'SBODF
Fransa
Brezilya
#SB[JM
Avustralya
"VTUSBMJB
Hollanda
/FUIFSMBOET
*UBMZ
øtalya
Lüksemburg
-VYFNCPVSH
Brezilya
#SB[JM
3FTUPGUIF8PSME
DünyanÕn di÷er ülkeleri
DünyanÕn di÷er ülkeleri
3FTUPGUIF8PSME
3FTUPGUIF8PSME
DünyanÕn di÷er ülkeleri
DünyanÕn di÷er ülkeleri
3FTUPGUIF8PSME
ULAûIM ALTYAPISI
A?.;@=<?A6;3?.@A?B0AB?2
:.?82A.002@@6/696AF
PúYASAYA ERúûEBúLúRLúK
0N[NQNV`aURa\]_N[XRQP\b[a_fV[aUR<201
Kanada, Dünya Banka Grubuna göre, bir
S\_
O\aU aUR
Y\dR`a
\Skurulmas×
]_\PRQb_R`
endüstriyel
veya
ticari[bZOR_
iületmenin
süreci
bak×m×ndan OECD ülkeleri aras×nda en düüük
N[QaUR`U\_aR`aQb_NaV\[S\_P\Z]YRaV\[
QNf`
say×da
(2)
ve en k×sa tamamlama
\S
aUR prosedüre
]_\PR`` \S
R`aNOYV`UV[T
N[ V[Qb`a_VNY \_
süresine (3 gün) sahip olarak birinci s×rada yer
P\ZZR_PVNY
Ob`V[R`` NPP\_QV[T a\ aUR D\_YQ
almaktad×r.
/N[X4_\b]
Ticari Sistem
A_NQR@f`aRZ
B[QR_aUR;\_aU.ZR_VPN[3_RRA_NQR.T_RRZR[a
Kanada, Kuzey Amerika Serbest Ticaret
;.3A.0N[NQNUN`TbN_N[aRRQNPPR``a\aUR
Anlaümas× (NAFTA) çerçevesinde Meksika dahil
olmak üzere Kuzey Amerika piyasas×na eriüimi
;\_aU.ZR_VPN[ZN_XRaV[PYbQV[T:ReVP\³\cR_
garantilemiütir,
$ üstünde41=
bir kombine
!!:
]R\]YR 16.0
dVaUtrilyon
N P\ZOV[RQ
\S \cR_
GSYIH ile 440m kiüiden fazla. NAFTA, gümrük
#a_VYYV\[ 6[ NQQVaV\[ a\ RYVZV[NaV[T aN_VSS`
tarifelerini kald×rmas×n×n yan×s×ra s×n×r kolayl×ù×;
;.3A.]_\cVQR`]_\PRQb_R`S\_O\_QR_SNPVYVaN
insanlar×n dolaü×m×; yat×r×m×n ve fikri mülkiyetin
aV\[(
Z\cRZR[a
]R_`\[[RY( V[cR`aZR[a
N[Q
korunmas×
ve ürün\S
belgelendirme
ile ilgili
prosedürler saùlamaktad×r.
Kanada,
mallar×
V[aRYYRPabNY
]_\]R_af ]_\aRPaV\[(
N[Q
]_\QbPa
s×n×fland×rmak0N[NQN
üzere Uluslararas×
Uyumlaüt×r×lm×ü
PR_aV¾PNaV\[
UN` NQ\]aRQ
aUR V[aR_[N
Kodlama Sistemi benimsemiütir. úki program,
aV\[NY
5N_Z\[VgRQ
0\QV[T
@f`aRZ
a\ PYN``VSf
ithalatç×lar×n belli durumlarda gümrük vergilerini
T\\Q`
Ad\ ]_\T_NZ`
VZ]\_aR_`
_RP\cR_
geri almalar×na
yard×mc×URY]
olmaktad×r:
Gümrük
Vergisi úade Program× ve Gümrük Muafiyet
QbaVR`]NVQV[PR_aNV[PV_PbZ`aN[PR`'aUR1baf
Program×. Bu konuda Kanada S×n×r Hizmetleri
1_NdONPX`=_\T_NZN[QaUR1baf?RYVRS=_\T_NZ
Kurumundan (CBSA) ayr×nt×l× bilgi edinilebilir.
:\_RV[S\_ZNaV\[V`NcNVYNOYRaU_\bTUaUR0N[NQN
úthalatç×lar, CBSA ile yap×lan ithalatlar× ve ticareti
/\_QR_@R_cVPR`.TR[Pf0/@.6Z]\_aR_`ZNf
yürütmek için temsilci olarak gümrük
PU\\`R
a\ b`R Pb`a\Z`
O_\XR_`
N` NTR[a` a\
komisyoncular×ndan
yararlanma
yolunu
seçebilirler.
UN[QYRVZ]\_a`N[Qa\QRNYdVaUaUR0/@.
6[cR`aZR[a@f`aRZ
Yat×r×m
Sistemi
AURPUN_aR_RQON[X`\d[aURYN_TR`aV[cR`aZR[a
Lisansl× bankalar en büyük borsa yat×r×mc×lar×na
QRNYR_`dUVPUN_RNY`\aURYN_TR`ab[QR_d_VaR_`
sahiplerdir
ve bunlar ayn× zamanda yen menkul
\S[Rd`RPb_VaVR`0N[NQNUN`aU_RR`]RPVNYVgRQ
k×ymetlere
iliükin en büyük sigortac×lar
durumundad×rlar.
Kanada,
üç AUR
tane YN_TR`a
uzmanlaüm×ü
`RPb_VaVR`a_NQV[T
ZN_XRa`
V` aUR
menkul k×ymetler ticaret borsas×na sahiptir.
A\_\[a\ @a\PX 2ePUN[TR A@E AUR :\[a_zNY
Bunlar×n en büyüùü Toronto Borsas×d×r (TSX).
2ePUN[TR`]RPVNYVgR``\YRYfV[a_NQV[TQR_VcNaVcR`
Monteal
Borsas× sadece ticari türev araçlar×
@UN_R`\SZV[V[TP\Z]N[VR`N[Q\aUR_Wb[V\_\_
üzerinde
uzmanlaüm×üt×r. Madencilik üirketlerinin
hisseleri
ve diùer
ufakN_R
veya
spekülatif
iülemler
`]RPbYNaVcR
V``bR`
TR[R_NYYf
a_NQRQ
\[TSX
aUR
Giriüim
Borsas×nda görmektedirler.
A@ECR[ab_R2ePUN[TR
Export Development Canada, Kanadal×
ihracatç×lara
ve yabanc×0N[NQN
yat×r×mc×lara
ticari finans
2e]\_a 1RcRY\]ZR[a
]_\cVQR`
a_NQR
ve risk yönetimi hizmetleri sunmaktad×r; bu
¾[N[PRN[Q_V`XZN[NTRZR[a`R_cVPR`a\0N[NQVN[
hizmetler aras×nda yabanc× al×c×lara krediler,
Re]\_aR_`N[QS\_RVT[V[cR`a\_`V[PYbQV[TY\N[`
ödememe
durumuna karü× koruyucu amaçl×
a\S\_RVT[ObfR_`NPP\b[a`_RPRVcNOYRV[`b_N[PR
Borçlular
hesaplar×n×n sigortalanmas× ve ayr×ca
baüka
finansal ürün türleri yer almaktad×r.
a\]_\aRPaNTNV[`a[\[]NfZR[aN`dRYYN`\aUR_
af]R`\S¾[N[PV[T]_\QbPa`
AN_VSS`
Tarifeler
0N[NQN UN` N UN_Z\[VgRQ aN_VSS `f`aRZ AUR
Kanada bir uyumlaüt×r×lm×ü tarife sistemine sahiptir.
ZRN[aN_VSS_NaRS\_NYYT\\Q`dN``RaNaV[
Bütün
mallar için ortalama tarife oran× 2002
%1.1
=_\QbPa`
dVaU aUR
B[VaRQBirleüik
@aNaR`
y×l×nda
olaraka_NQRQ
ayarlanm×üt×r.
Amerika
Devletleri
ve Meksika ile ticareti yap×lan ürünler
N[Q:ReVP\SNYYb[QR_aURaR_Z`\S;.3A.N[Q
NAFTA üartlar× alt×nda yer almaktad×rlar ve
Z\`aaN_VSS`dR_RRYVZV[NaRQV[!
tarifelerin çoùu 2004 y×l×nda kald×r×lm×üt×r.
4\\Q` `bOWRPa a\ ^b\aN` \_ _R`a_VPaV\[` aUNa
Bir ithalat izni gerektiren, kotalara veya
_R^bV_R N[ VZ]\_a
]R_ZVa
V[PYbQR'
aReaVYR` N[Q
k×s×tlamalara
tabi mallar
üunlar×
içermektedir:
PY\aUV[T(_Nd`aRRY(SN_Z]_\QbPa``bPUN`]\bYa_f
tekstil
ürünleri ve giysi; ham çelik; kümes
hayvanlar×,
s×ù×r
eti ve
dana eti,
süt`\ZR
RTT` ORRSyumurta,
N[Q cRNY
QNV_f
]_\QbPa`
N[Q
ürünleri
T_NV[` ve baz× tah×llar gibi çiftlik ürünleri.
0N[NQNB@/\_QR_6``bR`
Kanada-ABD
S×n×r Konular×
AUR;\_aU.ZR_VPN[ZN_XRaV``R_cVPRQaU_\bTU
Kuzay Amerika piyasas×na iyi entegre edilmiü bir
N dRYYV[aRT_NaRQ
a_N[`]\_aNaV\[
`f`aRZ
ulaü×m
sistemiyle hizmet
verilmektedir
ve bu dUVPU
sistem
V` NZ\[Ten
aUR
d\_YQ·`
OR`a .ba\ZNaRQ
]R_ZVa
dünyan×n
iyileri
aras×ndad×r.
Otomatik izin
limanlar×,
transponderVQR[aV¾PNaV\[
kimlik tan×ma sistemleri
]\_a` a_N[`]\[QR_
`f`aRZ`ve
N[Q
müüterek
iüleme merkezleri
test edilmekte
ve N[Q
W\V[a ]_\PR``V[T
PR[a_R` N_R
ORV[T aR`aRQ
mallar×n kolay dolaü×m× için konuüland×r×lmaktad×r.
QR]Y\fRQS\_RN`fZ\cRZR[a\ST\\Q`
2001
Kanada-ABD Ak×ll× S×n×r Beyannamesi
çerçevesinde geliütirilmiü olan FAST ve NEXUS
AUR
3.@A N[Q ;2EB@ ]_\T_NZ` aUNa dR_R
programlar×, iki ülke aras×nda ticaret ve yat×r×m
QRcRY\]RQ
b[QR_ aUR 0N[NQNB@
@ZN_a
ak×ü×n×
kolaylaüt×rmaktad×r.
Sonuç
olarak, bugün
/\_QR_1RPYN_NaV\[R[`b_RaUNaa_NQRN[QV[cR`a
s×n×rda
bekleme süresi ortalamas× 10 dakikan×n
alt×ndad×r;
bu, dünyan×n en verimli sistemlerinden
ZR[aP\[aV[bRa\¿\dRN`VYfORadRR[aURad\
biridir.
P\b[a_VR`.`N_R`bYaO\_QR_dNVaaVZR`a\QNf
NcR_NTRYR``aUN[ZV[baR`³\[R\SaURZ\`a
RS¾PVR[a`f`aRZ`V[aURd\_YQ
0N[NQN·`
a_bPX
NV_ N[Q
`R_cVPR`
N_R SbYYf
Kanada’n×n
kamyon,
uçak_NVY
ve tren
hizmetleri
ABD
V[aRT_NaRQdVaUB@[Rad\_X`]_\cVQV[TRS¾PVR[a
aùlar×yla tamamen entegre edilmiü olup bütün
Kuzey Amerika’daki tüketicilere ve tedarikçilere
NPPR``a\P\[`bZR_`N[Q`b]]YVR_`aU_\bTU\ba
etkili eriüim
saùlamaktad×r.
Kanada-ABD
Ak×ll×
S×n×r
;\_aU
.ZR_VPN
B[QR_ aUR
0N[NQNB@
@ZN_a
Eylem Plan× çerçevesinde, Kanada Hükümetin
/\_QR_.PaV\[=YN[0N[NQNV`d\_XV[TdVaUaUR
güvenli insan ak×ü×, güvenli mal ak×ü×, güvenli
B@
a\ve
`a_R[TaUR[
aUR 4\cR_[ZR[a·`
altyap×
bilgi paylaü×m×,
bu amaçlar×n PN]NPVaf
uygulanmas×nda koordinasyon dahil olmak üzere
a\QRYVcR_`RPb_RN[QRS¾PVR[aO\_QR_`R_cVPR`
güvenli ve verimli s×n×r hizmetleri verme
V[PYbQV[TaUR`RPb_R¿\d\S]R\]YRaUR`RPb_R
kapasitesini güçlendirmek amac×yla ABD ile
¿\d\ST\\Q``RPb_RV[S_N`a_bPab_RN[QV[S\_ZN
iübirliùi yapmaktad×r.
aV\[`UN_V[TN[QP\\_QV[NaV\[V[aURR[S\_PRZR[a
\SaUR`R\OWRPaVcR`
.`VN=NPVSVP4NaRdNf
Asya-Pasifik Kap×s×
<[
<Pa\OR_
#
=_VZR :V[V`aR_
5N_]R_
11 Ekim
2006 tarihinde
Baübakan
Harper AsyaN[[\b[PRQaUR.`VN=NPV¾P4NaRdNfN[Q0\__VQ\_
Pasifik Kap×s× ve Koridoru únisiyatifini duyurdu; bu,
Kanada’n×n
rekabetçi N[Q
6[VaVNaVcR
N[uluslararas×
V[aRT_NaRQticaretteki
`Ra \S V[cR`aZR[a
konumunu güçlendirmeye yönelik bir dizi entegre
]\YVPfZRN`b_R`aUNaV``Raa\`a_R[TaUR[0N[NQN·`
yat×r×m ve politika önlemleridir. únisiyatif önemli
P\Z]RaVaVcR]\`VaV\[V[V[aR_[NaV\[NYP\ZZR_PR
kamu yat×r×m× saùlamaktad×r; eüitli altyap×, ulaü×m
AUR6[VaVNaVcRQRYVcR_``VT[V¾PN[a[Rd]bOYVPV[cR`a
teknolojisi ve s×n×r güvenliùi projelerine yönelik ara
ZR[a³OVYYV\[\cR_NYYV[PYbQV[T
ZVYYV\[V[
projelere ait 321milyon$ dahil olmak üzere
toplam 1 milyar $.
VZZRQVNaR]_\WRPa`S\_NcN_VRaf\SV[S_N`a_bPab_R
a_N[`]\_aNaV\[ aRPU[\Y\Tf N[Q O\_QR_ `RPb_Vaf
únisiyatif, yeni ortaya ç×kan s×k×nt×lara ve birden
]_\WRPa`
fazla taü×ma arac×yla transfer noktalar×na hitap
etmeyi ve Kap×n×n ve Koridorun Kuzey Amerika ile
AUR 6[VaVNaVcR NVZ` a\ NQQ_R`` RZR_TV[T O\a
Asya aras×nda bir güvenilir, verimli ve güvenli
aYR[RPX`
N[Q ZbYaVZ\QNY
a_N[`SR_ ]\V[a`
baùlant× olarak
ününü perçinlemeye
hizmet N[Q
PRZR[a
aUR _R]baNaV\[ \S aUR 4NaRdNf N[Q
etmektedir.
0\__VQ\_N`N_RYVNOYRRS¾PVR[aN[Q`RPb_RP\[
[RPaV\[ORadRR[;\_aU.ZR_VPNN[Q.`VN
Karayollar×
?\NQ`
0N[NQNV`_N[XRQ¾_`aS\__\NQ]_\cV`V\[NZ\[T
Kanada, G7 ülkeleri aras×nda karayolu olanaù×
NYY
\S aUR 4$birinci
P\b[a_VR`
6[ !
aUR 0N[NQVN[
bak×m×ndan
s×radad×r.
2004 y×l×nda
_\NQ[Rad\_XP\[`V`aRQ\S!:XZ\S_\NQdNf`
Kanadan×n karayollar× aù× 1.4 milyon km
karayolundan oluüuyordu; bunun %85’i üehir veya
\SdUVPU%"N_Rb_ON[\_Y\PNY_b_NY_\NQ`AUR
yeral k×rsal yollard×r.
10 eyaletin
A_N[`0N[NQN
5VTUdNf
V` aUR hepsini
Y\[TR`abirbirine
UVTUdNf
baùlayan 7.821 km uzunluùundaki Trans-Kanada
V[aURd\_YQNa$%XZYV[XV[TNYY]_\cV[PR`
otoyolu dünyan×n en uzun otoyoludur. Kanada
3_RVTUaa\[[NTRPN__VRQRcR_ffRN_\[0N[NQVN[
otoyollar×nda her y×l taü×nan navlun tonaj×n×n
yaklaü×k 400
ton olduùu
UVTUdNf`
V`milyon
R`aVZNaRQ
a\ ORtahmin
PY\`R a\ !:
edilmektedir.
a\[[R`
?NVYdNf`
Demiryollar×
0N[NQN·` _NVYdNf `f`aRZ V` aUR aUV_Q YN_TR`a
Kanada’n×n demiryolu sistemi, 73.000 kilometreyle
NZ\[T
<201aras×ndaki
P\b[a_VR`üçüncü
Na $ XVY\ZRa_R`
OECD ülkeleri
en büyük
dVaU
`VT[V¾PN[a
YV[X`
V[a\linkler
aUR B[VaRQ
@aNaR`
sistemdir
ve ABD’ye
önemli
içermektedir.
Ayr×ca Kanada’n×n belli baül× limanlar×na ve iç
AUR_RV`NY`\RN`fNPPR``a\0N[NQN·`ZNW\_]\_a`
kesimlere
kamyon-demiryolu
ulaü×m hizmeti
N[Q
a\ V[aR_V\_
P\ZZb[VaVR`ikili
aU_\bTU
a_bPX_NVY
yoluyla da kolay eriüim saùlanmaktad×r. 2004
V[aR_Z\QNY`R_cVPR6[!0N[NQVN[_NVYdNf`
y×l×nda Kanada demiryollar× 260.8 milyon ton
Z\cRQ#%:a\[[R`\SS_RVTUa
navlun taü×m×üt×r.
=\_a`
Limanlar
0N[NQNUN`aURd\_YQ·`Y\[TR`aV[YN[QdNaR_dNf
Kanada, okyanus taü×mac×l×ù×na aç×k dünyan×n
\]R[
9NXR`
en
uzuna\
içsu\PRN[
yoluna`UV]]V[T³aUR
sahiptir : Great 4_RNa
Lakes/St
@a 9Nd_R[PR
@RNdNf
Lawrence
Seaway
Sistemi.@f`aRZ
Seaway, AUR
kuzey@RNdNf
Amerikan×n
endüstri kalbine doùrudan eriüim
]_\cVQR`NQV_RPa_\baRa\aURV[Qb`a_VNYURN_a\S
saùlar
ve her y×l 200 milyon tondan fazla
;\_aU.ZR_VPNN[QUN[QYR``\ZR:a\[[R`
kargonun taü×nmas×na olanak verir. Kanada’dan
\SPN_T\RNPUfRN_AUR_RN_R
P\ZZR_PVNY
ve
Kanada’dan geçen birçok mal×n
iletilmesine
]\_a`N[QUN_O\b_`UN[QYV[TZN[fT\\Q``UV]]RQ
hizmet
veren 300 ticari liman ve iskele vard×r. Belli
baül×
limanlar
aras×nda
Vancouver,
V[ N[Q
aU_\bTU
0N[NQN
:NW\_ Montreal,
]\_a` V[PYbQR
Halifax,
Port-Cartier, Sept-Iles/Pointe-Noire, Saint
CN[P\bcR_:\[a_zNY5NYVSNe=\_a0N_aVR_@R]a
John
ve Quebec üehri say×labilir. Vancouver
Ö6 YR`=\V[aR;\V_R@NV[a7\U[N[QPVaf\S>bzORP
Kanada’n×n en büyük liman× ve Asya-Pasifik
CN[P\bcR_
V` 0N[NQN·`
YN_TR`a
]\_a
N[Q aUR
bölgesine
gönderilen
mallar
için ana
terminal
ZNV[ aR_ZV[NY S\_ T\\Q` ORV[T `UV]]RQ a\ aUR
durumundad×r.
.`VN=NPV¾P_RTV\[
.V_]\_a`
Havaalanlar×
0N[NQN·` NV_
a_N[`]\_aNaV\[
Kanada’n×n
hava
ulaü×m sistemi `f`aRZ
10 büyükV[PYbQR`
ZNW\_ V[aR_[NaV\[NY
NV_]\_a`
N[Qüstünde
\cR_ uluslararas×
havaalan×ndan
ve 300’ün
küçük
havaalan×ndan
oluümaktad×r.
y×l×nda,
`ZNYYR_
\[R` 6[ "
NV_ a_NS¾P2005
a_N[`]\_aRQ
havayoluyla
yaklaü×k
olarak 83.9 milyon yolcu
ve
N]]_\eVZNaRYf%
&:]N``R[TR_`N[Q
$&ZRa_VP
1.379 ton mal taü×nm×üt×r. Toronto ülkenin en
a\[[R` \S ZR_PUN[QV`R A\_\[a\ V` aUR Ob`VR`a
yoùun iüleyen havaalan× olup bütün trafiùin
NV_]\_a üçte
V[ aUR
P\b[a_f
NPP\b[aV[T S\_ NYZ\`a
yaklaü×k
birini
üstlenmiütir.
\[RaUV_Q\SNYYa_NS¾P
=?.0A60.96;3<?:.A6<;
PRATúK
BúLGúLER
Giriú
Gereklilikleri
2[a_N[PR?R^bV_RZR[a`
AURPb__R[PfV`aUR0N[NQVN[Q\YYN_QVcVQRQV[a\PR[a`AUR_R
Para
birimi, 100 sente bölünmüü Kanada dolar×d×r. 5, 10, 20, 50 ve 100
N_R[\aR`\S""N[QQ\YYN_`(N[QP\V[`\S\[R¾cR
dolarl×k
kaù×t paralar ve bir, beü, 10, 25 ve 50 sent madeni paralar ve
ayr×ca
bir ve iki dolarl×k madeni paralar mevcuttur.
"N[Q"PR[a`N`dRYYN`\[RN[Qad\Q\YYN_P\V[`
CV`Va\_`N__VcV[TS_\ZNO_\NQ_R^bV_RNcNYVQ]N``]\_aCV`Va\_`S_\Z
Yurtd×ü×ndan
gelen ziyaretçiler bir geçerli pasaporta sahip olmal×d×rlar.
ZN[fP\b[a_VR`dVYYNY`\[RRQNARZ]\_N_f?R`VQR[a·`CV`NA?Ca\
Birçok
ülkeden gelen ziyaretçi, Kanada’ya girmek veya Kanada’dan
aktarmal×
geçiü yapmak için bir Geçici úkamet Vizesine (TRV) sahip
R[aR_\_a_N[`Va0N[NQN6aV`OR`aa\PURPXdVaUaUR[RN_R`a0N[NQVN[
olmal×d×rlar.
En iyisi bu konuyu en yak×n Kanada Konsolosluùundan
2ZON``f\_0\[`bYNaR\_PURPXaUR0VaVgR[`UV]N[Q6ZZVT_NaV\[
veya Elçiliùinden öùrenmek veya www.cic.gc.ca Vatandaül×k ve
0N[NQNdRO`VaRNa'dddPVPTPPN
Göçmenlik sitesinden öùrenmek olacakt×r.
@aN[QN_QAVZR
Standart
Saat
0N[NQNUN``VeaVZRg\[R`3_\ZaUR¾_`adRRXR[Q\S;\cRZOR_
Kanada alt× saat dilimine sahiptir. Kas×m×n birinci haftasonundan
a\aUR`RP\[QdRRXR[Q\S:N_PU`aN[QN_QaVZRN]]YVR`N`ORY\d
Mart’×n ikinci haftasonuna kadar aüaù×da belirtildiùi üekilde uygulan×r.
Y×l×n Yaz
Saati
geçerlidir
d×ü×nda).
AUR
_R`a
\S aUR
fRN_ (Saskatchewan
1NfYVTUa @NcV[T
AVZR N]]YVR` RePR]a V[
@N`XNaPURdN[
‘5\b_`ORUV[Q4:A
• GMT Standard saatinin
‘;RdS\b[QYN[QV`YN[Q
"
gerisindeki
saatler
‘Newfoundland
:N_VaVZR=_\cV[PR`!
•
(ada) 3.5
•
Eyaletleri 4
‘Deniz
2N`aR_[g\[R"
• Doùu dilimi 5
•‘0R[a_NYg\[R#
Orta dilim 6
•‘:\b[aNV[g\[R$
Daù dilimi 7
•‘=NPV¾Pg\[R%
Pasifik dilimi 8
ÇalÕúma
Saatleri
D\_XV[T5\b_`
‘/N[X`
• Bankalar
4R[R_NYYfON[X`N_R\]R[:\[QNfa\3_VQNfS_\Z%\_&NZa\#]Z
Genel
olarak bankalar Pazartesi-Cuma günleri aras×nda 08:00 veya @\ZRON[X`\_O_N[PUR`UNcRReaR[QRQU\b_`Qb_V[TaURdRRX
09:00
ile 18:00 saatleri aras×nda aç×kt×rlar. Baz× bankalar (veya
üubeleri)
hafta boyunca daha uzun saatler çal×ümakta ve Cumartesi
N[QN_R\]R[]N_a\SaURQNf\[@Nab_QNf`
günleri günün bir bölümü faaliyet göstermektedirler.
‘=bOYVP<SSVPR`
•
Resmi Daireler
<S¾PRU\b_`S\_NYYYRcRY`\ST\cR_[ZR[aaR[Qa\OR
Bütün resmi daireler için çal×üma saatleri 08:30 ile 16:30 aras×ndad×r.
%' NZ²!' ]Z
•
Dükkanlar
‘@U\]`
Al×üveriü saatleri eyaletten eyalete ve belediyeler içinde büyük farkl×l×k
@U\]]V[TU\b_`cN_fdVQRYfS_\Z]_\cV[PRa\]_\cV[PRN[QdVaUV[
göstermektedir.
Genellikle, yiyecek dükkanlar× en uzun çal×üma
Zb[VPV]NYVaVR`4R[R_NYYfS\\Q`a\_R`UNcRaURY\[TR`aU\b_`RT%NZ
saatlerine
(örn. 08:00 – 20:00) sahiptirler ve yasal tatil günleri hariç her
gün
aç×kt×rlar; büyük üehirlerde 24 saat aç×k süpermarketler,
%]ZN[QN_R\]R[QNVYfRePR]aS\_`aNaba\_fU\YVQNf`(YN_TRPVaVR`
drugstore’lar
ve marketler bulunmaktad×r.
UNcR`\ZR!U_`b]R_ZN_XRa`Q_bT`a\_R`N[QP\[cR[VR[PR`a\_R`
CNPNaV\[`N[Q5\YVQNf`
øzinler
ve Tatiller
CNPNaV\[`'4\cR_[RQOf]_\cV[PVNYYNO\b_YNd`N[Qb[V\[P\[a_NPa`
Kuzey Amerika’n×n tamam×nda konut ve ticari amaçlar için 110 volt
:N[fRZ]Y\fRR`_RPRVcR\[Yfad\dRRX`N[[bNYcNPNaV\[ObaaU\`R
elektrik kullan×lmaktad×r.
dVaUY\[TR_`R_cVPRZNf_RPRVcRS\b_\_¾cRdRRX`
5\YVQNf`'7N[bN_f`a2N`aR_3_VQNf\_:\[QNfCVPa\_VN1Nf:Nf
7bYf`a0N[NQN1Nf¾_`a:\[QNfV[@R]aRZOR_`RP\[Q:\[QNf
V[ <Pa\OR_ ;\cRZOR_ aU 1RPRZOR_ "aU N[Q #aU .QQVaV\[NY
U\YVQNf`N]]YfV[`]RPV¾P]_\cV[PR`[\aNOYf7b[R!aUV[>bRORP
N[QaUR¾_`a:\[QNfV[.bTb`aV[Z\`a]_\cV[PR`
5RNYaU0N_R@f`aRZ
Sa÷lÕk
Sistemi
0N[NQNUN`N[NaV\[NYURNYaUPN_R`f`aRZS\_PVaVgR[`N[Q]R_ZN[R[a
Kanada, vatandaülar ve daimi ikamet edenler için bir ulusal saùl×k
_R`VQR[a`AUR`f`aRZOR[R¾a`Ob`V[R``V[ad\dNf`'VaURY]`ZNV[aNV[
sistemine
sahiptir. Sistem, iü hayat×na iki üekilde fayda saùlar: saùl×kl×
NURNYaUfd\_XS\_PRN[QVaQ_N`aVPNYYf_RQbPR`RZ]Y\fRROR[R¾a
iügücünün
muhafaza edilmesine yard×mc× olur ve çal×üan sosyal
yard×m
maliyetlerini
önemli
ölçüde
azalt×r.
2006 y×l×nda,
KPMG,
yasal
P\`a` 6[
# 8=:4
`abQVRQ
aUR
P\Z]N_NaVcR
P\`a
\S `aNaba\_f
sosyal
yard×mlar×n
maliyetini
ve iüverenler taraf×ndan
sponsorluùu
OR[R¾a`
]Yb` \aUR_
RZ]Y\fR_`]\[`\_RQ
]YN[` N`
N ]R_PR[aNTR
gerçekleütirilen planlar× bordrodaki yüzde bak×m×ndan karü×laüt×ran bir
\S]Nf_\YYAUV`P_VaVPNYP\ZOV[NaV\[\SP\`a`dN`Y\dR_V[0N[NQN
çal×üma
gerçekleütirdi. Masraflar×n bu kritik kombinasyonu,
aUN[V[N[f\aUR_4$P\b[a_fAUR4\cR_[ZR[a\S0N[NQN]_\cVQR`
Kanada’da
diùer G7 ülkelerine göre daha düüüktür. Kanada
Hükümeti,
bütün Kanada Saùl×k Transferi (CHT) yoluyla eyaletlere ve
]_RQVPaNOYR`b]]\_aa\]_\cV[PR`N[QaR__Va\_VR`aU_\bTUaUR0N[NQN
bölgelere
öngörülebilir destek saùlamaktad×r. Nakit transferlerinin,
5RNYaUA_N[`SR_05A0N`Ua_N[`SR_`N_RYRTV`YNaRQa\V[P_RN`ROf
2013-14 y×l×na kadar y×ll×k yüzde 6’l×k bir artma göstermesi yasal olarak
#]R_PR[aN[[bNYYfb]a\ !AUV`ZRN[`N[NQQVaV\[NYOVYYV\[
belirlenmiütir. Bu ise, eyalet-bölge saùl×k sistemlerini destekleyici olarak
V[#$N[QOVYYV\[Z\_R\[a\]\SaUNaV[$%V[`b]]\_a
2007-08
y×llar×nda gerçekleüenin üstüne olarak 2006-07 y×llar×nda ek 1.1
\S ]_\cV[PVNYaR__Va\_VNY
`f`aRZ`
N[Q T_\dV[T
RcR_f
milyar
$ ekleme yap×lmas×URNYaU
demektir
ve bu miktar
sonraki her
y×l fRN_
artacakt×r.
CHT’ye ek olarak, 10 y×ll×k plan×n bir parças× olarak
aUR_RNSaR_6[NQQVaV\[a\aUR05A""OVYYV\[V[dNVaaVZR`_RQbPaV\[
2004-05’ten
2013-14’e kadar bekleme sürelerinin azalt×lmas× yönünde
Sb[QV[TdVYYOR]_\cVQRQa\]_\cV[PR`N[QaR__Va\_VR`S_\Z!"
5.5 milyar $ meblaù×nda fon saùlanacakt×r. 10 eyaletlere ve
a\
!N`]N_a\SaURFRN_=YN[
bölgelere saùlanacakt×r.
0\[[RPaV\[`S_\Z0N[NQN
Kanada’dan
Ba÷lantÕlar
•‘/f.V_
Havayoluyla
:\`aZNW\_V[aR_[NaV\[NYPN__VR_`UNcRQV_RPa\_P\[[RPaV[T¿VTUa`
Belli
baül× uluslararas× hava üirketleri Kanada’ya doùrudan veya
baùlant×l×
seferler düzenlemektedirler. Denizaü×r× ülkelerden uçakla
a\0N[NQNAURZNW\_Vaf\ScV`Va\_`N__VcV[T\[\cR_`RN`¿VTUa`dVYY
gelen
ziyaretçiler ülkeye genellikle Toronto, Montreal veya
R[aR_cVNA\_\[a\:\[a_zNY\_CN[P\bcR_NV_]\_a`
Vancouver havaalanlar×ndan girerler.
‘/f@RN
• Denizyoluyla
=N``R[TR_ a_NS¾P cVN `RN a\ 0N[NQN V` `\ZRdUNa YVZVaRQ Of aUR
Denizyoluyla Kanada’ya yolcu trafiùi taü×y×c×lar×n say×s× bak×m×ndan
[bZOR_\SPN__VR_`ObaaUR_RV`NSNV_NZ\b[a\SP_bV`R`UV]a_NS¾P
biraz
s×n×rl×d×r; buna karü×n yaz aylar×nda önemli miktarda yolcu gemisi
V[`bZZR_
trafiùi
olmaktad×r.
•‘/f9N[Q
Karayoluyla
Amerika
Birleüik Devletleriyle 12 büyük karayolu s×n×r geçiü noktas× ve
AUR_RN_RZNW\__\NQO\_QR_P_\``V[T`dVaUaURB[VaRQ@aNaR`N[Q
çok
say×da daha küçük nokta bulunmaktad×r. Çok say×da CBSA
NU\`a\S`ZNYYR_\[R`:N[f0/@.Pb`a\Z`\S¾PR`\SSR_`R_cVPR
gümrük görevlisi günün 24 saati hizmet vermektedir.
!U\b_`NQNf
Elektrik
AkÕmÕ
2YRPa_VPNY0b__R[a
.YY\S;\_aU.ZR_VPNb`R`c\Ya`S\_Z\`a_R`VQR[aVNYN[QP\Z
Kuzey Amerika’n×n tamam×nda konut ve ticari amaçlar için 110 volt
ZR_PVNY]b_]\`R`
elektrik
kullan×lmaktad×r.
*B[YR``\aUR_dV`R`]RPV¾RQNYYSb[Q`N_RV[0N[NQVN[Q\YYN_`
Aksi belirtilmedikçe bütün fonlar Kanada Dolar×d×r.
Kanada’da yat×r×m olanaklar× konusunda daha fazla üey öùrenmek için:
A\SV[Q\baZ\_RNO\baV[cR`aZR[a\]]\_ab[VaVR`V[0N[NQN'
dddV[cR`aV[PN[NQNTPPN
KANADA’DAKú
3212?.9 FEDERAL
HÜKÜMET
KURULUûLARI
4<C2?;:2;A
BúLGúSú
úLETúûúM
0<;A.0A@6;0.;.1.
Kanada
Hükümeti
4\cR_[ZR[a\S0N[NQN
www.canada.gc.ca
dddPN[NQNTPPN
Kanada’da
YatÕrÕm Bürosu
6[cR`aV[0N[NQN/b_RNb
e-posta:
[email protected]
2ZNVY'V[cR`aV[PN[NQN-V[aR_[NaV\[NYTPPN
www.investincanada.gc.ca
dddV[cR`aV[PN[NQNTPPN
/N[X\S0N[NQN
Bank
of Canada
dddON[X\SPN[NQNPN
www.bankofcanada.ca
0N[NQN/\_QR_@R_cVPR`.TR[Pf
Kanada
SÕnÕr Hizmetleri Kurumu
dddPO`NN`SPTPPN
www.cbsa-asfc.gc.ca
0N[NQN?RcR[bR.TR[Pf
Kanada Gümrük ve Gelir ødaresi
dddP_NN_PTPPN
www.cra-arc.gc.ca
0N[NQVN[A\b_V`Z0\ZZV``V\[
Kanada
Turizm Komisyonu
dddPN[NQNa\b_V`ZP\Z
www.canadatourism.com
0VaVgR[`UV]N[Q6ZZVT_NaV\[
dddPVPTPPN
VatandaúlÕk
ve Göçmenlik
www.cic.gc.ca
3\_RVT[.SSNV_`N[Q
6[aR_[NaV\[NYA_NQR0N[NQN
DÕúiúleri
ve UluslararasÕ Ticaret Kanada
dddV[aR_[NaV\[NYTPPN
www.international.gc.ca
5bZN[?R`\b_PR`N[Q@\PVNY
Kanada ønsan KaynaklarÕ ve Sosyal KalkÕnm.
1RcRY\]ZR[a0N[NQN
hrsdc.gc.ca
dddU_`QPTPPN
Kanada
Servis
@R_cVPR0N[NQN
www.servicecanada.gc.ca
ddd`R_cVPRPN[NQNTPPN
Kanada
UlaútÕrma
A_N[`]\_a0N[NQN
www.tc.gc.ca
dddaPTPPN
0Na;\3?"$$2=136@/;&$%##! !%
0b__R[Pf
Para
Birimi