Mayıstan itibaren gümrüklerde %100 tarama dönemi başlıyor

Mayıstan itibaren gümrüklerde %100
tarama dönemi başlıyor
“Antrepolarda memurlar da çalışacak geri dönüş yok” diyen Bakan Nurettin
Canikli, antrepolarda kamera sistemi için açılacak ihalenin şartnamesini
değiştirdiklerini söyledi. Canikli, Mayıstan itibaren gümrüklerde %100 taramaya
başlayacaklarını kaydetti
Ana Sayfa» Politika» Hükümet
12.01.2015 03:43
Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli, gümrüklerden giren çıkan bütün araçların, insanların,
eşyanın, konteynerin yüzde 100’e yakın bir şekilde denetimin yapılacağı bir sisteme geçileceğini
açıkladı. Bunun için yeni nesil X-Ray cihazları alınacağını belirten Canikli, gümrüklerde yeni
teknolojiye geçişin 2016 yılı sonuna kadar tamamlanacağını bildirdi. Gümrük ve Ticaret Bakanı
Canikli, gümrüklerde son dönemde yaşanan değişim süreci, akaryakıt kaçakçılığının önlenmesi
konusunda atılan adımlara ilişkin yapılan çalışmaları Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak ile
arkadaşımız Canan Sakarya’ya anlattı.
Gümrüklerde değişim ihtiyacı neden kaynaklandı?
Aslında gümrüklerde değişim dönüşüm 2003 yılında başladı. Biz geldikten sonra kendi bakış
açımız ve spesifik özellikleri de devreye sokarak bu dönüşüme biraz daha ivme kazandırmaya
çalıştık. Gümrük işlemleriyle ilgili iki temel hedefimiz var bir tanesi işlemlerin hızlandırılması.
Hizmetin en yüksek kalitede insanlara yeni bir maliyet yüklenmeden verilmesi. Bu yapılırken bir
de bunun güvenli olması mevzuata uygun şekilde yapılması gerekiyor. Esas amaç hızlandırılması
ama bu yapılırken güvenli olması gerekiyor. Güvenli olmasını sağlamak son derece önemli ama
bu kuralı uygularken birincisinden de taviz vermemek gerekiyor. 2002 yılında bir ihracat işlemi
başından sonuna 10 saatte gerçekleşirken şu anda 2.5 saate kadar düşmüş durumda. Daha da
düşürmeye devam edeceğiz. Bu ikisini bir arada kombine edebileceğimiz en uygun modeli
geliştirme konusunda bir çalışma yaptık. Bunun sonucunda da Türkiye’ye giren ve çıkan bütün
araçların, insanların, eşyanın, konteynerin %100’e yakın bir şekilde ama hızlı bir şekilde
denetimden geçirilmesini yeni nesil X-Ray cihazlarını kullanılarak yapılabileceğimiz sonucuna
vardık. Bugün 38 tane araç X-Ray cihazı, farklı gümrük kapılarında hizmet veriyor. Bu cihazlar
aracın içinde mevzuata aykırı bir işlem olup olmadığını tespit ediyor. Ancak mevcut X-Ray’ların
kapasiteleri böyle bir amacı gerçekleştirmek için yeterli değil çünkü günde 120 araç tarayabiliyor.
Yeni geliştirilen cihazlar var. Gelecek hafta dünyanın pek çok ülkesinden sunum için Türkiye’ye
geliyorlar. Yeni nesil X-Ray cihazları saatte 100 tarama yapabiliyor. Giren çıkan tüm eşyanın XRay’dan geçirilebilmesi, sağlıklı bir denetim için 2 milyar liraya yakın bir yatırım gerekiyordu ama
yeni nesille şu anda bu 200-250 milyon lira kadar düştü. Çalışmalara başladık, araçlar dahil özel
araçlar, kamyon, TIR’lar dahil bütün eşyayı X-Ray’dan geçirme imkanımız ortaya çıkacak.
Sistem nasıl işleyecek?
Şu anda X-Ray cihazları peronlardan sonra, peronda tescil işlemi yapılırken şüpheli görünen araç
oraya gönderiliyor. Yeni sistemde perondan önce X-Ray olacak önce taranacak, sonra perona
geçecek. Taranma sırasında görüntü 40 saniyede alınıyor, operatörün önüne düşüyor, operatör
için ayrı bir bölüm ayırıyoruz. 10-20 tane operatör, görüntüyü ekranında değerlendirecek. Araç XRay’dan geçtikten sonra diğer işlemlerin yapılması için perona geliyor. Bu da en az 10 dakika
sürüyor biz de o arada araç gümrük sahasını terk etmeden yüküyle ilgili yüzde yüz güvenliği
sağlamış oluyoruz. Türkiye’de kaçakçılık uyuşturucu dahil bu araçlarla yapılıyor. Bizim şu anda XRay tarama oranlarımız ya da Kırmızı Hat’tan geçirme oranlarımız ihracatta yüzde 6, ithalatta
yüzde 15 civarında yani yüzde 85’i taramadan hiçbir denetime tabii olmadan giriyor. Bu dünyada
da farklı değil ama bu çok tehlikeli bir oran. Türkiye diğer ülkelerden çok farklı hem gümrük
sınırlarımız çok fazla, hem de özellikle bazı eşyada konum olarak eşsiz geçiş özelliğine sahip.
Türkiye Afganistan’dan gelen Batı’ya uzanan eroin ticaretinin de, Uzakdoğu’dan gelen sentetik
uyuşturucunun da, Güney Amerika ülkelerinden gelen kokainin de geçiş ülkesi. Ayrıca sınır
ülkelerimizle Suriye, Irak, İran ile fiyat farkı çok fazla olan ürünler var mesela sigara, petrol, et,
elektronik eşya, çay, şeker gibi pek çok ürün. Dolayısıyla bütün bunlarla da baş etmek
zorundayız. O anlamda yük ağır. Teknoloji hem hızlı hem de insan faktörünü en aza indiriyor.
Burada taramada elde edilen görüntüler sadece operatörün önüne gitmiyor. Merkeze de gelecek
burada güçlü bir kumanda merkezimiz var, tamamını teknolojik olarak yapıyoruz.
Gümrüklerde başlayacak yeni projeler var mı?
Tek durak projemiz var. Bir gümrük işleminde bir araç girerken 6 işlemden geçiyor bu da 6 peron
demek yani altı peronda durması gerekiyor. Şimdi bunu teke düşürüyoruz. Eğer İçişleri
Bakanlığı’ndan pasaport kontrolü yetkisini de alabilirsek tek elemanla ve tek durakla yapacağız
alamazsak iki eleman tek durak olacak. Çok hızlı bir şekilde gümrük işlemleri yapılacak ilk
uygulamasını da şu anda Sarp, Habur ve Kapıkule’de yapıyoruz.
Gümrük kapılarının sayısını artırma konusunda bir çalışma var mı?
En çok Irak’ta ihtiyaç var, oraya üç kapı daha yapıyoruz. Bir tanesi bitti. Üzümlü açıldı. Derecik ve
Ovaköy’ü açacağız. İran’la mevcudun geliştirilmesi çalışmaları var. İkinci bir kapı var ama İran
sıcak bakmıyor. Yunanistan’la bir çalışmamız var, Pazarkule Kapısı’nın yerinin değiştirilmesi
gerekiyor. Gürcistan’la görüşmeler var Sarp çok yoğunlaştı. Ticaret güvenliği açısından alternatif
getirmek istiyoruz.
YGM'lerin yetkilerini kısıtlamaya niye ihtiyaç duyuldu?
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği (YGM) 2009 yılında uygulamaya geçti son derece iyi niyetle
yola çıkılmış. Gümrük müşavirlerinden belli niteliklere sahip olanların bu işlemleri yapmaları ve
aynı zamanda sorumlu olmaları şeklinde bir model hayata geçirilmiş. Yetkilendirilmiş gümrük
müşaviri, gümrük memurunun yaptığını yapıyor antrepodan mal giriş çıkışında nezaret ediyor,
imzası olmadan mal giriş çıkışı yapılamıyor. Yaptığı iş kamu işi, ücretini de antrepo
işletmecisinden alıyor. Antrepo mekanizmasında dört taraf var antrepoyu işleten, yetkilendirilmiş
gümrük müşaviri, devlet ve antrepoya malını getiren ithalatçı ya da ihracatçı. Bu dört tarafında
aslında menfaatlerinin birbiriyle çatışması gerekir özellikle yetkilendirilmiş gümrük müşaviri ile
antrepo işletmecisinin menfaatlerinin çatışması gerekir. Bunların ikisinin imzası gerekiyor ve
anahtarlar ikisinde bulunuyor. Teorik olarak çatışıyor gözüküyor çünkü yetkilendirilmiş gümrük
müşavirinin devlete karşı sorumluluğu var ama orada bir detay var yetkilendirilmiş gümrük
müşaviri ücretini diğer imza sahibi olan antrepo işletmecisinden alıyor. Dolayısıyla çatışması
gereken iki imza birleşiyor. Bir de yetkilendirilmiş gümrük müşaviri rekabeti ne diye yapacak, ücret
tarifesi belli, Bakanlık belirliyor. Rekabet yapacak tek bir unsur var ben sana daha iyi hizmet
veririm. İyi hizmet vermek ne demek? Nitekim bazı büyük kaçakçılık olaylarının da, et ve
ayakkabı kaçakçılıkları başta olmak üzere aslında çatışması gereken bu yetkilerin ve yetkililerin
birleşmesi nedeniyle ortaya çıktığını görüyoruz. Bunu tabii ki yetkilendirilmiş gümrük
müşavirlerinin tümü için söylemiyoruz ama et ve ayakkabı da yetkilendirilmiş gümrük
müşavirlerinin işin içinde olduğunu gördük. Bu sistemin bu şekilde yürümesi mümkün değil ve
sistemde tehlikeli bir gedik oluşturuyor, bir zafiyet var ve bunu mutlaka değiştirmemiz
gerekiyordu.
Yeminli mali müşavirlikte işleyen sistem burada niye işlemiyor?
Yeminli mali müşavirlikte devletin denetim yetkisi var ve bunu her zaman yapabilir ama antrepo
işinde sonradan yapılan denetimin hiçbir faydası yok sonradan ortaya çıkarmanız mümkün değil.
Mal geliyor tutanak düzenleniyor mal çıkıyor tutanak düzenleniyor. Bitti. Ama yeminli mali
müşavirlikte böyle değil sonradan denetim yapabilirsin dolayısıyla bu yetkinin doğrudan devlet
tarafından kullanılması gerekiyor. Bu yetkiyi devredemezsin, devretsen de bu şekilde
devredemezsin, ücretini antrepo işletmecisinden alarak bu şekilde işlemez, nitekim de işlemedi.
Şu anda 375 yetkilendirilmiş gümrük müşaviri var. 304’ü aktif durumda.
Memurun zafiyeti olmayacak mı?
Ona ilişkin de tedbirlerimiz var, sorumluluğu Bölge müdürlerine ve müdürlere veriyoruz. Ayrıca
her yıl memurlar rotasyona tabi. Sayımla devrediyorlar, ayrıca kuralları belirledik bütün
antrepolara kamera sistemi koymaları gerekiyor. Hatta eleştiriler oldu teknik şartnameye göre
sadece birkaç firma girebiliyormuş ihaleye bunu düzeltiyoruz. Bu hafta içinde pazartesi ya da salı
günü bunu tüm firmaları kapsayacak şekilde genişletiyoruz. Kapsamlı bir çalışma yaptık hemen
hemen tüm firmalarla rekabet sağlanacak. Bu haklı bir eleştiriydi.
Dahilde İşleme Rejimi konusunda yaptığınız çalışmanın sonucu nedir?
Dahilde İşleme Rejimi (DİR) ihracatı teşvik modeli. Ancak bu da çok tartışılan uygulamada
suistimale neden olan alanlardan bir tanesi yıllardır söyleniyor, doğru mu değil mi bir çalışma
başlattık. Önce Mersin’de sonra Türkiye’nin tamamında DİR kapsamında ithal edilip içinde ithal
ürün kullanılan ihraçlarla ilgili bir tespit yaptık. DİR kapsamında 2013'te toplam 32 milyar dolar
ithalat, 68 milyar dolarda ihracat yapılmış aslında sistem iyi çalışıyor. Ama bu 32 milyar dolar
ithalatın ne kadarı bu ihracatta kullanıyor ne kadarı haksız olarak içeriye alınıyor? Dedikodu çok,
fotoğrafı görmek için bir çalışma başlattık tüm DİR kapsamında yapılan ihraç ürünlerinden
numune aldık ve analize gönderdik. Sektör ayağa kalktı. Mesela tekstilde numune almak için
paketi açıyorsun ve bir ürün alıyorsun çok hassas davrandık ama bizim de bir numune almamız
ve tahlile göndermemiz lazım. Gerçekten o üründe ithal edilen ürün kullanılmış mı kullanılmamış
mı hangi oranda kullanılmış bir rakamlar geldi dehşet. 250 beyannameden 75’inde sıkıntı çıktı.
Mersin Limanı’nda aşağı yukarı 70 beyannamede 30 firmada sıkıntı çıktı. Burada asıl zararı
gerçek ihracatçı görüyor. Uygulamayı kısa tuttuk 6 gün sürdü ama gürültü 6 günlük değil 6 yıllık
gibiydi. Biz amacımıza ulaştık fotoğrafı çektik üzerine gidilmesi gereken firmaları tespit ettik
onların üzerine gidiyoruz, incelemeye sevk ettik. Orayı da temizlememiz lazım.
AŞ ve limited şirketlerde sermaye artırımı konusunda son durum nedir?
Sermayesini artırmadığı için 6102 Sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi kapsamında kaydı silinen
şirket sayıları 9 Ocak ile 11 Aralık 2014 tarihleri arasında 38’i anonim şirket, 596’sı limited şirket
olmak üzere toplam 634 olarak gerçekleşti. 5 Mayıs - 9 Ocak 2014 tarihleri arasında yine kayıtları
silinip sermayeleri kanunda öngörülen asgari tutarın altında olan şirket sayısı anonim şirketlerde
bin 453, limited şirketlerde 31 bin 558, toplamda ise 33 bin 11 oldu. Anonim ve limited şirketlerde
sermaye artırımı süresi 11 Aralıkta bitti, tekrar süre uzatımı yok.
Halkalı Gümrüğü Çatalca'ya taşınacak
Yeni teknoloji ne zaman kurulacak?
Gürbulak’ta başlayacağız. Ama elimizdeki tarama kapasitesi sınırlı olanla başlayacağız çünkü
diğerinin üretimi 6 ay sürüyor. Yurtdışından önümüzdeki hafta sunuma geliyorlar sonra ihalesini
yapacağız. 80-90 tane X-Ray almamız gerekiyor. 1.5-2 ay içinde kurmaya başlarız. Tamamı 2016
sonu itibariyle bitecek. Araçların, eşyanın tamamı X-Ray’dan geçecek. Halkalı Gümrüğü’nü
Çatalca’ya taşıyacağız. İlk % 100 tarama mayıs ayında. Devrim manasında bir gelişme olacak
hiçbir ülke gümrüklerinde %100’e yakın bir denetimle işlem gerçekleştiremedi.
İthal akaryakıtı karada vergilendirme 15 Şubat’ta
Akaryakıt kaçakçılığının önlenmesine dönük neler yapılıyor?
Gemiyle gelen kaçak akaryakıt konusunda çalışmalarımız var petrol gemi ve petrol boru hattı ile
geliyor. Denizden 6-7 km açıkta gemiler geliyor boru hattıyla karadaki depolara aktarılıyor fakat
vergilendirme içeride tankerlere yüklenirken teslimde yapılıyor. Girerken teminat alınıyor ama
dağıtıldıktan sonra izleme imkanı ortadan kalkıyor. Vergilendirmeyi artık Türkiye’de karaya
çıktıktan sonra yapacağız 15 Şubat’a kadar süre verdik, boru hattının karaya çıktığı yerde
sayaçlar olacak. Orada ölçüp orada vergilendiriyoruz, biz vergimizin hepsinin tahakkukunu
yapıyoruz ama parayı bir ay sonra tahsil ediyoruz çünkü sektöre finansman yükü gelir ve
maliyetler artar. Yaptığımız düzenleme piyasa şartlarını hiçbir şekilde etkilemeyecek Hazine
aleyhine de bir durum yaratmayacak. 15 Şubat’a kadar sayaçlar konacak. Koymazlarsa ithalat
izni vermeyeceğiz bu şekilde kaçağı ciddi şekilde minimize etmiş olacağız.
Antrepolarda YGM sorununu 3 imza ile çözdük
Yürütmeyi durdurma kararı çıktı, sistem şimdi nasıl izleyecek?
Biz önce yetkilendirilmiş gümrük müşavirliğini tamamen kaldırdık onun yerine önceden olduğu
gibi memurları monte ettik. Fakat Danıştay yürütmeyi durdurma verdi, biz buna hazırlıydık böyle
bir tahminde bulunmuştuk, B planını da hazırlamıştık. Şimdi şöyle bir model getirdik giriş çıkış
yaparken bizim memurlarımız da imzalarını atacak yani üç imza olacak. Bu işlem sırasında bizim
kamunun denetim yetkisini o anda kullanmamız gerekiyor. Mahkeme kararı çerçevesinde
yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri şu anda sistemde kalıyor, ücret almaya devam edecekler, biz
ücret almadan o hizmeti veriyoruz. Ayrıca başka bir ücret de ödenmeyecek sadece yoğun
olmayan antrepolarda idareden memur alıp getirilecekler başka bir maliyeti yok. Çok işlem hacmi
olan antrepolarda zaten sürekli eleman bulunacak. Şimdi model bu noktaya geldi ve bu modelde
esasında yetkilendirilmiş gümrük müşavirliğinin fonksiyonu gereksiz ve sisteme maliyet getiriyor.
Şu anda 375 yetkilendirilmiş gümrük müşaviri var. 304’ü aktif durumda. Şu anda özel hat kurduk,
antrepolarla ilgili bir sıkıntı olduğunda telefon edecek ve biz müdahale edeceğiz. Bu uygulamadan
sonra bazı antrepolarda da kapanma bekliyoruz. Zaten antrepolarda atıl bir kapasite var, bazı
bölgelerde kapasitenin üzerinde antrepolar açılmış rekabeti engellememek için bakanlık gerekli
izinleri vermiş ama talebin üzerinde bir yapı var.