stent yüzey kaplama - turkinvasivecard.org

stent yüzey kaplama - turkinvasivecard.org

122
Ferhan Özmen
Stent yüzey kaplama
TGKD Cilt 17, Sayı 4
Kasım 2013:122-126
STENT YÜZEY KAPLAMA
Prof.Dr. Ferhan Özmen
İntrakoroner stentler genellikle paslanmaz çelik
yapılıdır. İntrakoroner stent materyali davranışı,
kan ve vasküler doku ile karşılıklı reaksiyonuna
bağlıdır. Stent üretimi sırasında yüzey özellikleri
üzerinde durulmaktadır. Yüzey özellikleri stent
yapımında kullanılan materyallerden bağımsızdır
ve hem kan ve hem de doku ile temasına bağlıdır.
Stent kaplama, biyolojik çevreden stenti korur.
Kaplama materyalleri tromboz ve restenoz da
Stent yapımında en sık kullanılan alaşım paslanmaz çeliktir. Stent kan ve damar dokusu için yabancı
bir maddedir. Kan ile temas etmemelidir. Özellikle
paslanmaz çelik kan ve damar duvar dokusu ile temasta kimyasal olarak etkileşir ve küçük miktarda ağır
metal iyonları salınır. Ancak bu iyonlar trombojeniktir.
Endotelizasyonda gecikme ile birlikte süratle trombüs
oluşturur1.
Paslanmaz çelik nikel, krom ve molibden gibi, ağır
metal iyonları salar. Bu iyonlar allerjiktir ve hipersensitivite reaksiyonuna sebep olur. Damar düz kas
hücreleri (SMCs) proliferasyonunu ve migrasyonuna
yol açarak restenoz gelişmesine neden olur2.
Hemo ve biyo-kompatabıl bir materyalle stent
yüzeyinin kaplanması, nikel ve krom gibi alerjik ve toksik metalik iyonlarının salınmasını engeller ve trombosit adezyonu ve aktivasyonunu azaltır3. Böylece,
inflamatuvar cevap ile trombojenesite azalır4.
Kaplamaların bir kısmı dramatik olarak protein
birikimini ve trombosit adezyonunu ve restenozu
azaltabilir veya azaltıyor görünebilir. Kaplama, stent
biyolojik çevreden korozyona karşı korur. Toksik metalik iyon salınmasına, özellikle krom ve Nikele, karşı
korur. Stent kaplamada temel prensip trombojenesiteyi ve restenozu azaltmaktır. Stent materyali, natürü
ve yüzey kaplaması in-stent restenozu ile alakalıdır.
Kaplama materyalleri, sterilizasyondan ve stent
ekspansiyonundan sonra, fizikokimyasal karekteristiklerini devam ettirmelidir5,6. Kaplamada, stent ekspanYazışma Adresi: Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
Tunalı Hilmi Caddesi No:111/4
Kavaklıdere/Ankara
e-posta: [email protected]
Tel:0312 467 5454
Geliş Tarihi:15.08.2013
Kabul Tarihi:25.09.2013
önemli rol oynar.
Stent yüzey özelliklerini şekillendirmede
organik, inorganik, doğal, sentetik veya biyolojik
materyaller kullanılmaktadır.
Anahtar kelimer: Stent yüzey kaplama, Stent
yüzey özellikleri
(Türk Girişimsel Kard. Der. 2013;17:122-126)
siyonu sonrası, adezyon, bariyer etkinliği, durabilite ve
stabilite özellikleri garanti edilmelidir.
Bu kaplamalarda, teorik olarak üstünlük söz
konusudur. Ancak, klinik çalışmalarla böyle bir üstünlük saptanamamıştır. Sonuçta, kaplama henüz bir
bilmecedir.
Yüzey materyali, tromboz ve restenozda rol oynar.
Kaba yüzeylerde trombosit yığılması farklıdır7.
Materyalden bağımsız olarak yüzey karekteristikleri de etkilidir. Çıplak metal stent yüzeyindeki,
topografik (kabalık, pürüzlülük ve porosite), özellikleri,
trombotik cevaba neden olur8. Pürüzlü veya düzgün
yüzey, kullanılan alaşımla alakalıdır. Kaba yüzeylerde
trombosit yığılması farklıdır Tablo 1.
Stent yüzeyinin, protein birikimi ve hücresel kompozisyon üzerine etkisi vardır. Yüzeyin özellikleri,
pıhtılaşma kaskadını başlatmada ve ilerlemesini sağlamada etkilidir9.
Bazı çalışmalar düzgün ve cilalanıp, parlatılmış
yüzeylerin trombus adezyonu ve neointimal büyümeyi
azalttığını göstermiştir10. Son yıllarda in vitro çalışmalar, düzgün stent yüzeyinin re-endotelizasyonu hızlandırdığını göstermiştir. İlaveten, hayvan çalışmaları,
benzer sonuçlar vermiştir11. Buna karşı stent yüzeyi ile
hastaların klinik seyri arasındaki ilişkiyi tayin etmek için
200 vakalık bir çalışmada, kaba, pürüzlü yüzeye sahip
stent implantasyonundan sonra, klasik düz stent yüzeyi
ile mukayesede, geç lümen kaybı ve anjiyografik
restenozu anlamlı şekilde artırmadığı, saptanmıştır
(%25 e karşı % 35 p=0.10)12. Stent yüzeyi, stent performansını ve biyokompatabilitesini etkilemektedir9.
Yüzey
karakteristikleri; 1-Yüzey potansiyeli,
2-Yüzey gerilimi, 3-Yüzey yapısı, 4-Yüzey enerjisi, 5Yüzey üzerinde eser iyonik komponentlerde değişiklik-
TGKD Cilt 17, Sayı 4
Kasım 2013:122-126
Ferhan Özmen
Stent yüzey kaplama
123
Tablo 1: Stent kaplama ve etkileri
Materyal
Önerilen Polimer Etkisi
Seyir
Altın
Yüzeyi düz ve Vizibilitesi
fazladır
Trombüs ve neointimal
proliferasyon artar
İridium oksit
Hidrojen peroksit yapımı artar
Karbon
Yüzey şarjını azaltır
Doğrudan endotel
Hücre kaplama
Endotel hücre tamirine yarar
Endotel hücre
Ligandları
Endotel hücre faaliyeti artar
C34 ligandları ile hücre örtülmesi
süratle artar
Mikropor poliüretan
Filmler
Endotel hücresini çeker
Trombojenesite ve neointimal
proliferasyon artar
Nanoporoz yüzey
Neointimal büyüme azalır
Debris ve trombüs oluşur
ler, 6-Yüzey oksit tabakası ve 7-Yüzey mikrogalvanik
reaksiyonlarıdır.
Yüzey enerjisi veya yüzey nemlenmesi (wettability) biyolojik kompatabiliteyi engeller. Islanma stent
yüzeyinde su damlalarının köşelerle teması ile
ölçülür ve trombojenisite riski yaratır. Yüzey enerjisi
ile ters ilişkilidir. Poliuretan polimerler, yüzey enerjisini azaltır.
Vasküler implantlar genellikle kan ve vasküler
yapılarla etkileşimlerini minimize etmek için, çeşitli
metaller tantalum, nitinol, altın, karbon gibi kullanılmıştır6. Kaplamada bir çok yöntem mevcuttur.
Stent kaplama, inorganik-organik, biyo-degredablnon-biyodegredabl, doğal-sentetiktir13. Stent kaplamada en uygun metaryeller sentetik olanlardır.
Doğal Kaplamalar: Stent yüzeyi hemo-ve biyo-kompatabıl olmalıdır. Fibrin, selüloz, albumin stent kaplamada kullanılmaktadır. Doğal olarak bulunan
albümin, fibrin kaplama ve hücre seeding denenmiştir5,14,15. Fibrin kaplama trombosis ve neointimal
hiperplazi sıklığını azalttığı gösterilmiştir5. Hiyaluronik
asit ve fibrin gibi doğal polimerlerde, stent yüzey
kaplamada kullanılmaktadır.
Fibrin, selüloz ve albumin hayvan deneylerinde
incelenmiş, fakat klinik amaçla sadece fosforilkolin
kullanılmıştır16.
Biyolojik aktif kaplamada yer alan, nikrik oksit
(NO), vasküler tonusu regüle eder. Normal endoteli
oluşturur. Trombosit ve lökosit adezyonu, vasküler
damar düz kas hücreleri migrasyonu ve proliferasyonunu azaltarak, protein ve kollagen sentezini
(tek çalışma var)
Restenoz değişmez
Düzelme yok
inhibe eder. Koroner damarda lezyon oluşumunu
azaltır. Hayvan çalışmalarında, NO donorü olarak,
sodyum nitroprussid kullanılır. Poliüretan polimer
üzerine NO kaplanır. NO kaplı stentlerle neointimal
kalınlaşmanın azaltığı gösterilmiştir17.
Stent kaplamada birçok ilaç, heparin, forskolin
(vazodilatatör ve antitrombosit), dexametazon ve taksol kullanılmıştır18.
Bir çok aktif bileşik, biyokompatabiliteyi artırmak
ve kan hücreleri ve damar duvarındaki moleküller ile
karşılıklı reaksiyona girmesini önlemek için stentlere
kaplanır. Bu hücre ve moleküllerin aktivitelerinde
önemli azalmalar olur ve stentlerin emniyet ve etkinliği artar19,20.
İlaç ile Kaplama: İlaç kaplanmanın ilk basamağı
heparin kaplı stentlerdir. Heparinin etki yolu, koagulasyon kaskadını azaltmasıdır. Böylece stent implantasyonundan sonra trombojenik riskin azalması beklenir.
Heparin kaplı stentler klinikte kullanılmış ve
fakat, heparin kaplanmamış çıplak stentlere göre
anjiyografik ve klinik fayda sağlamamıştır21. Sistemik
antikoagülasyon, stent trombozu katastrofik
sonuçları azaltmamıştır22.
Forskolin ile heparine, benzer sonuçlar alınmıştır20.
Fosforilkolin, hücre membranında doğal olarak
mevcttur. Nötraldir, zwitteriyonejik (nötr ve balans
charge) özelliğe sahiptir20. Fosforilkolin sentetik bir
polimerdir ve insan hücre membranında fosfolipid
kimyasını taklid eder. Biyokompatabldır. Hidrofobik
124
Ferhan Özmen
Stent yüzey kaplama
fosfolipiddir.
Fosforilkolinin, kan hücreleri, von Willebrand Faktör ve immün gama globulin ve fibrine cazibesi çok
azdır23. Trombosit adezyonunu, protein depozisonunu ve in-stent restenozu azaltır. Bu kaplama
endotelizasyonu etkilemez20. Trombosit aktivasyonunu azaltmak ve doku ile karşılıklı reaksiyonunu
önlemek amacıyla kullanılır. Böylece erken stent reendotelizasyonu sırasında, stent strutlarına trombosit
adezyonu kontrol altına alır ve doku reaksiyonu
azaltılır23. Aşırı doku reaksiyonuna yol açmaz. Fosforilkolin kaplı Biodivysio stentler halen klinik kullanımındadır.
CD 34 Antikor Kaplama: Endotel hücre tamirini
sağlar. Genous Bioengineered R-Stentte, luminal
yüzey, mobil CD34 antikorları ile kaplıdır. Çıplak
metal paslanmaz çelik stentin luminal yüzeyinde
immobil CD34 antikorlar endotel progenitor
hücrelere bağlanır. Stent strutları süratle bu hücrelerle kaplanır. Uzun süreli ikili antitrombosit tedaviye
gerek kalmaz, sadece bir ay kullanılır24. Endotal
progenitor hücre teknolojisi damar iyileşmesini artırır.
Böylece ST ve restenoz azalır.
PTFE Greft Kaplama: Pasif kaplamadır. Parçalanabilir çok miktarda aterotrombotik materyal içeren
dejenere safen ven graftların kaplanması ile distal
embolizasyon önlenebilir. Koroner lezyon tamamen
kaplanır. Böylece, distal embolizasyonu önlenmesinde iyi bir çözümdür. İşlem sırasında miyokard
infarktüs gelişmesinin önüne geçilir20. Restenoz oranları benzerdir25. Jomed Stentte, PTFE iki stent arasına sandviç gibi konulur. Symbiot Stentte ise, biri
stent iç yüzüne ve diğeri dış yüzüne olmak üzere
PTFE kaplanır.
İNORGANİK KAPLAMA
Stentlerin elektromekanik özelliklerini düzeltmek
amacı ile, karbon, altın, silikon karbid gibi biyokompatabl ve inert materyaller stent yüzeyine yerleştirilir.
Metal iyon releasini azaltmak için metal yüzeyinin bir
bariyerle kaplanması çalışmaları yapılmaktadır.
Altın Kaplama: Altın, inert metaldir. Stent yüzey
topografisini düzeltir. Yüksek radyovizibilite ve
biyokompotobili-teye sahiptir26. Paslanmaz çeliğe
avantajı yoktur. Çeşitli çalışmalarda çok yüksek ST
ve restenozu rapor edilmiştir27,28 (Tablo 1).
Karbon Kaplama: Karbon biyoinert, biyokompatabl
bir maddedir. Silikon karbid ile kaplanmış stent,
paslanmaz çeliğe göre potansiyel olarak daha az
trombojenik ve çok daha kompatabl materyaldir6.
TGKD Cilt 17, Sayı 4
Kasım 2013:122-126
Karbon ile kaplama, çok yüksek biyokompatabilitesinden dolayı trombosit aktivasyonunu azaltarak, akut ve subakut trombozis sıklığını azaltır.
Karbon kaplı ve kaplamasız stent yerleştirildikten
sonra mukayeseli olarak yapılan klinik ve laboratuar
çalışmalarda, inflamasyon markerleri (CRP, fibrinojen ile tümör nekrotizan faktör IL-1, IL-6, IL-8 gibi
sitokinlerin) konsantrasyonunun, inflamatuvar cevabı
etkilemediği saptanmıştır. Muhtemeldir ki, sadece
nikel ve molibdene alerjik hastalarda, inert materyalle
stent kaplama faydalı olabilir30.
Silikon karbid, stent yüzeyinin elektrokimyasal
özelliklerini değiştirme kapasitesindedir. Klinik ve
anjiyografik sonuçları silikon karbid ile kaplı stentler
çıplak metal stentten daha iyi olduğunu göstermiştir29.
İdeal yüzey, silikon karbid gibi yarı iletken
olmalıdır. Preliminer klinik çalışmalar, karbon film
kaplı karbostentin klinik ve anjiyografik başarılı
sonuçları gösterilmiştir. Karbostent konulan hastaların % 11 inde anjiyografik restenoz ve % 10 nunda
TLR saptanmıştır31. Silikon karbid ile stent kaplandığında, akut vasküler olaylar azalır32. Karbon
kaplı ve kaplanmamış stentlerde, geç lümen kaybı ve
major kardiyak olay yönünden fark bulunmamıştır. İki
yeni randomize çalışmada, anjiyografik ve klinik
seyirde daha iyi bir sonuç elde edilememiştir33.
Silikon karbid kolay kırıldığından, karbon yüzey
bombardmanı ile karbon film halinde sadece ince
tabaka halinde paslanmaz çeliğe uygulanır20.
Tantalum: Diğer bir kaplama materyali olan tantalumda, inflamatuvar reaksiyon azdır. Minimal intimal
proliferasyon ile tam endotelizasyon sağlar. Düşük
trombojenesiteye sahiptir34. Korozyon direnci
mükemmeldir. Korozyona karşı paslanmaz çeliği
korur. Stabl yüzeye sahiptir. Radyal gücü ve vizibilitesi yüksektir35.
Polimer: Bir diğer kaplama, polimerlerdir. Polimerler,
küçük tekrarlayan umitler içeren uzun-zincir
moleküllerdir. Polimerlerin, ilaç taşıma özelliği yanı
sıra, yüzey kaplama malzemesi olarak da kullanılır.
İlaçlar için rezervuar oluşturur. Kaplama matriksi
olarak önemli rol oynar. Polimerler, stent kaplamada
20 yıldır kullanılmaktadır. Polimer kaplı stentlerde
restenoz çoplak metal stentlere göre daha düşük
bulunmuştur. Ancak, polimer kaplama iki ucu keskin
kılıç gibidir. Birçok yeni kaplama malzemesi araştırılmaktadır37.
KAYNAKLAR
1.
Schoming A, Neumann FJ, Kastrati A, Schuhlen
H, Blasini R, Hadamitzky M, Walter H, ZitzmannRoth EM, Richardt G, Alt E, Schmitt C, Ulm K. A
TGKD Cilt 17, Sayı 4
Kasım 2013:122-126
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
randomized comparison of antiplatelet and anticoagulant after the placement of coronary-artery
stents. N Engl J Med 1996;334:1084-89.
Gotman I. Characteristics of metals used in
implants. J Endourol. 1997;11:383-89.
Spector M, Cease C, Tong LİX. The local tissue
response to biomaterials. Crit Rev Biol 1989;
5:269-95.
Tomai F, Ghini AS, Ferri C, Desideri G, Versaci
F, Gaspardone A, Altamura L, Magliano G, Crea
F, Chiariello L. Effects of carbon-coated coronary stents on the markers of inflammation,
thrombin generation and platelet and endothelial
activation. Ital Heart J 2003;4:23-28.
Colombo A, Hall P,Nakamura S, Almagor
Y,Maiello L, Gaglione A, Tobis JM. Intracorornary stenting without anticoagulation
accomplished with intravascular ultrasound
guidance. Circulation 1995;91:1676-88.
Sousa JE, Costa MA, Abizaid AC et al. Sustamed suppression of neointimal proliferation by
sirolimus-eluting stents: one -year angiographic
and intravascular ultrasound follow-up Cırculation 2001;104:2007-11.
Hehrlein C, Zimmermann M, Metz J, et al. Influence of surface texture and charge on the biocompatibility of endovascular stents. Coron
Artery Dis 1995;6:581-86.
Zhao H, Humbeeck J, Sohier J, Scheerder I.
Electrochemical polishing of 316L stainless steel
slotted tube coronary stents. J. Mater. Sci. Mater.
Med. 2002;13:911-16.
Huang Y, Verbeken E, Schacht E,et al. Local
during delivery using drug-eluting Stents: In: Surreys PW, Leon MB, Colombo A, Kutryk MJ, eds.
Coronary Lesions. A prognostic Approach London: Martin Dunitz, 2002; pp: 319-35.
De Scheerder I, Verbeken E, Van Humbeeck J.
Metallic surface modification. Seminars in Interventional Cardiology 1998;3:139-44.
Tim Wu and Stephen McCarthy. Coronary Arterial Drug-Eluting Stent: From Structure to Clinical. www.intechopen.com
Dibra A, Kastrati A, Mehilli J, Pache J, von
Oepen R, Dirschinger J, Schomig A. Influence of
stent surface topography on the outcomes of
patients undergoing coronary stenting: A randomized double-blind controlled trial. Catheterization and Cardiovascular Interventions.
2005;65:374-80.
Patel R.P, Patel S, Borkhataria C. Drug Eluting
Stent: A Promising Drug Delivery System. International Journal of Drug Delivery Technology
Ferhan Özmen
Stent yüzey kaplama
125
2009;1:1-8.
14. Sousa E, Costa M, Abizaid AC, et al. Lack of
neointimal proliferation after implantation of
sirolimus-coated stents in human coronary arteries Cırculation 2001;103:192-95.
15. Pypen C, Plenk H, Ebel M, et al. Characterization of microblasted and reactive ion etched surfaces on the commercially pure metals niobium,
tantalum. J Mater Sci Mater Med. 1997;8:781-84.
16. Sangiorgi G, Melzi G, Agostoni P, Cola C,
Clementi F, Romitelli P, Virmani R, Colombo A.
Engineering aspects of stents design and their
translation into clinical practice. Ann Ist Super
Sanıta 2007;43:89-100.
17. Yoon J, Wu C.J, Homme J, Tuch R.J, Wolff R.G,
Topol E.J, Lincoff A.M. Local Delivery of Nitric
Oxide from an Eluting Stent to Inhibit Neointimal
Thickening in a Porcine Coronary Injury Model.
Yonsei Medical Journal. 2002;43:242-51.
18. Haude M, Kononza TFM, Kalnins U, Erglis A,
Saunamaki K, Glogar HD, et al. Heparin-coated
stent placement fort he treatment of stenoses in
small coronary arteries of symptomatic patients.
Circulation 2003;107:1265-70.
19. Mehran R, Aymong ED, AshbyDT, Fischell T,
Withworth H Jr, Sirgrl R, Thomas W, Woıng
SC,Narasimaiah R, Lansky AJ, Leon MB. Safety
of an aspirine-alone regimen after ıntracoronary
stenting with a heparin-coated stent: final results
of the HOPE (HOPACOAT and an antithrombotic regimen of aspirin alone) study. Circulation
2003;108:1078-83.
20. Blezer R, Cahalan L, Cahalan PT, Lindhout T.
Heparin coating of tantalum coronary stents
reduces surface thrombin generation but not factor IXa generation. Blood Coagul Fibrolysis
1998;9435-40.
21. Wohrle J, Al-Khayer E, Grotzinger U, Schindler
C, Kochs M, Hombach V, Hoher M. Comparison
of the heparin coated vs the uncoated Jostent-no
influence on restenosis or clinical outcome. Eur
Heart J 2001;22:1808-16.
22. Atalar E, Haznedaroğlu İ, Aytemir K, et al. Effects
of stent coating an platelets and endothelial cells
after coronary stent implantation Clin Cardiol
2001;24:159-64.
23. Lewis A, Stratford P. Phosphorylcholne-coated
stents. J Long Term Eff Med Implant
2002;12:231-50.
24. Aoki J, Serruys PW, van Beusekom H, et al.
Endothelial progenitor cell capture by stents
coated with antibody against CD34:The
HEALING-FIM (Healthy endothelial accelerated
126
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Ferhan Özmen
Stent yüzey kaplama
lining inhibits neointimal growth-first in man)
Registry. J Am Coll Cardiol. 2005;45:1574-79.
Jürgen Haase. Stent Coatings: How to Reduce
the Biological Response to Vessel Wall Injury.
1999;12:439-42.
Reifart N, Morice MC, Silber S, Benit E, Hauptmann KE, de Sousa E, et al. The NUGGET trial:
NIR ultimate gold-gilded equivalency trial.
Catheter Cardiovasc Interv 2004;62:18-25.
Kastrati A, Schoming A, Dirschinger J, Mehilli J,
Von Welser N, Pache J, et al. Increase risk
of restenosis after placement of gold-coated
stents: results of a randomized trial comparing
gold-coated with uncoated steel stents in
patients with coronary artery disease. Circulation
2000;101:2478-83.
Mani G, Dave M, Johnson DM, et al. Drug delivery from gold and titanium surfaces using selfassembled monolayers. Biomaterials 2008;29:
4561-73.
Airoldi F, Colombo A, Tavano D, Stankovic G,
Klugman S, Paolito V, et al. Comparison of diamond-like carbon-coated stents versus uncoated
stainless steel stents in coronary artery disease.
Am J Cardiol. 2004;93:474-77.
Antoniucci D, Valenti R, Migliorini A, Moschi G,
Trapani M, Bolognese L, et al. Clinical and angiographic outcomes following elective implantation
of the carbostent in patients at high risk of
restenosis and target vessel failure. Cathet Cardiovasc Interv. 2001;54:420-26.
Unverdorben M, Sippel B, Degenhardt R, Sattler
TGKD Cilt 17, Sayı 4
Kasım 2013:122-126
32.
33.
34.
35.
36.
K, Fries R, Abt B, et al. Comparison of a silicon
carbide-coated stent versus a noncoated stent in
human beings: the Tenax versus NIR stent
study's long-term outcome. Am Heart J
2003;145:e17.
Tanajura LF, Abizaid AA, Feres F, Pinto I, Mattos
L, Staico R, et al. Randomized intravascular
ultrasound comparison between patients that
underwent amorphous hydrogenated SiliconCarbide coated stent deployment versus uncoated stent's (abstract). J Am Coll Cardiol 2003;
41:58A.
Antoniucci D, Bartorelli A, Valenti R, Montorsi P,
Santoro GM, Fabbiocchi F, et al. Clinical and
angiographic outcome after coronary stenting
with the carbostent. Am J Cardiol. 2000;85:82125.
Zitter H, Plenk Jr H. The electrochemical behavior of metallic implant materials as an indicator
of their biocompatibility. Journal of Biomedical
Materials Research. 1987;21:881-96.
Johnson PF, Bernstein JJ, Hunter G, Dawson
WW, Hench LL. An in vitro and in vivo analysis
of anodized tantalum capacitive electrodes: Corrosion response, physiology, and histology. Journal of Biomedical Materials Research. 1977;
11:637-656 J. Biomed Mater Res 1987; 21:881.
Knetsch M, Aldenhoff Y, Schraven M, et al.
Human endothelial cell attachment and proliferation on a novel vascular graft prototype. J Biomed Mater Res 2004;71:615-24.