avrupa göçmen sineması

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RADYO TELEVİZYON SİNEMA
ANABİLİM DALI
AVRUPA GÖÇMEN SİNEMASI
Doktora Tezi
ÖZGÜR YAREN
A.Ü. İLEF
KÜTÜPHANESİ
Tez Danışmanı
Doç. Dr. Nejat ULUSAY
Ankara-2007
Ö Z E T : Avrupa G ö ç m e n Sineması
Bu çalışma Avrupa genelinde göçmen sinemacıları ve filmleri konu alıyor. Çalışma
kapsamında göç, ulusal sinema, ulus aşırı sinemalar, göçmen sinema gibi kavramlar
tartışılıyor. Çalışmada Avrupa göçmen sinemasının, farklı göçmen topluluklarının göç
motiflerine göre biçimlenen üç kategori altında ele alınması öneriliyor. Aralarında belli
farklılıklar da olsa diasporik topluluklar ve sürgünler bir kategori oluştururken, diğer
kategoriler sömürge sonrası göçmenleri ve emek göçmenlerini tanımlıyor.
Bu taksonomide her kategorinin tarihsel arka planına, karakteristiğine, filmler ve
sinemacılar açısından önde gelen örneklerine yer veriliyor. 'Diaspora ve Sürgünler'de
diaspora, diasporik yaratıcılık, politik adanmışlık ve sürgün endüstrisi kavramları tartışılıyor.
Bireysel sürgün sinemacılarla birlikte, Avrupa Ermeni diasporası, diasporik sinema için bir
model olarak işleniyor. 'Sömürge Sonrası' başlığında, Fransa'daki Kuzey Afrikalılar,
İngiltere'deki Siyahlar ve Güney Asyalılar gibi sömürge sonrası göçmen topluluklar ele
almıyor. Bu bölümde (sömürgeci ya da batılı anlatıları) ters yüz etme stratejisi ve melez
kimlik troptu gibi ortak motifler, sömürge sonrası sinemanın direnişçi/mücadeleci
nosyonları olarak öneriliyor. 'Emek Göçmenleri', özellikle eşsiz bir göçmen sinema modeline
zemin oluşturan Almanya'daki Türkiye kökenli göçmen topluluğa odaklanıyor. 1970'lerdeki
'Yeni Alman Sineması' yönetmenleriyle başlayan bu model önce göçmenlerin eski yurttaşı
sinemacılarla, daha sonra, 1990'ların sonlarından itibaren yeni kuşak göçmen ve melez
sinemacılarla gelişmiştir. 'Görev sineması ve melezliğin hazları' gibi tartışmalı önermeler de
bu bölümde ele alınıyor.
Son bölümde göçmen sinema anlatısı ele almıyor ve göçmen sinema, filmlerdeki ortak
anlatısal motifler üzerinden tanımlanmaya çalışılıyor. Bu bölümde aynı zamanda deneysel
bir anlatı analizine yer veriliyor. Analiz tema, kronotop (zaman/uzam), olay örgüsü, ve
karakterler gibi klasik anlatı ögeleriyle birlikte kimlik temsilleri, dil, müzik ve trope gibi
öğelere dayanarak, Avrupa göçmen sinemasının farklı boyutlarını temsil ettiğine inanılan beş
örnek filmin (Beautiful People, Kurz und Schmerzlos, Le Haine, En Garde, Chouchou)
değerlendirilmesini içeriyor. Analizde Mihail Bahtin'in edebiyat eleştirisinde kullandığı
kronotop, tact, ayrışık dillilik, çiftseslilik, çokseslilik gibi kavramları da kullanılıyor. Sonuç
kısmında queer'lik ve göçmenlik analojik durumlar olarak öneriliyor; göçmen sinemanın
jenerik değeri ve geleceği tartışılıyor.
I
A B S T R A C T : European Migrant Cinema
This work focuses on migrant filmmakers and migrant films across Europe. Under the
title of 'European Migrant Cinema', terms such as migration, national cinema, transnational
cinemas and migrant cinema have been discussed. It has been argued that the subject matter
of this study, European migrant cinema might have been treated under three distinctive
categories which are formed according to the motive of migration in different migrant
communities. Even though there are certain differences among two groups, diasporic
communities and exiles are forming one particular categoıy whilst post-colonial migrants
and labour migrants are forming separate categories.
This taxonomy certainly includes the historical background, characteristics, and
prominent examples of films and filmmakers of each categoıy. In 'Diaspora and Exiles',
conception of diaspora, diasporic creativity, political commitment and exile industry have
been discussed. Along with individual exile filmmakers, Armenian diaspora in Europe has
been taken as a model to study on diasporic film making. In 'post-colonial', cinema of postcolonial migrant communities in Europe, such as North Africans in France, Blacks and South
Asians in Britain has been studied. In this chapter, common patterns within films such as
reversing (the colonial or Western narrations) strategy and leitmotiv of hybrid identities are
proposed as resisting/challenging notions of post-colonial migrant cinema. 'Labor migrants'
particularly focuses on Turkish originated migrant community in Germany which provides
ground for a unique migrant cinema model. Beginning in 70's with 'New German Cinema'
filmmakers, this model transforms formerly with ex-patriot filmmakers and since late 90's
with next generation migrant and hybrid filmmakers. Controversial terms such as 'cinema of
duty and pleasures of hybridity' are also discussed in this chapter.
Last chapter deals with the narration of migrant cinema and give place to efforts on
defining migrant cinema through common narrational patterns in migrant films. This chapter
also includes an experimental narrational analysis relying on classical narrational elements
such as theme, chronotope (time/space), plot, characters, together with elements of identity
representations, language, music and trope through five sample films (Beautiful People, Kurz
und Schmerzlos, Le Haine, En Garde, Chouchou) which are believed to represent different
aspects of European migrant cinema. In this analysis, concepts of Mikhail Bakhtin which are
used in his literary criticism works such as chronotope, tact, heteroglossia, dialogism and
polyphony are widely used. In epilogue, queer and migrant are proposed as analogical
identities and the generic value and the fiıture of migrant cinema have been discussed.
II