File - Master Derya Yener Muzik Dersleri

Transkript

DERYA YENER
MASTER METHOD
MUZIKTE
YENI GELISMELER
GITAR, BASGITAR, PIANO,
KEYBOARD, EAR TRAINING, VE BUTUN
NEFESLI VE YAYLI CALGILARDA
TUM STILLERDE
JAZZ,POP,ROCK,BLUES,LATIN,FOLK
LATIN JAZZ,MODERN JAZZ,PROGRESSIVE
GELENEKSEL,MODERN,FUSION
1
Method konuları
Sayfa no;
—
Teşekkür ve önsöz
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3.
—
Üç temel gamdaki akor zenginlikleri; - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5.
Akorların yapıları,çeşitlilikleri ve gamlardaki derece konumları.
—
Majör gamda her bir farklı derecelerde bulunan tonal akor - - - - - - - - - - - - 8.
karakteristikleri ve majör gamdaki derece konumları.
—
Armonik minör gamındaki her bir farklı derecelerde bulunan - - - - - - - - - - - 16.
tonal akor karakteristikleri ve akorların armonik minör
gamında tonal fonksiyondaki derece konumları.
—
Melodik minör gamındaki her bir farklı derecelerdeki tonal - - - - - - - - - - - - 22.
fonksiyondaki akor karakteristikleri ve melodik minör gamındaki
derece konumları.
—
Mod fonksiyonlu gam. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 28.
—
Pentatonik gam çeşitlilikleri. - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - 34.
—
Pentatonik gam çeşitliliklerinin ; majör gam bünyesindeki - - - - - - - - - - - - - 35.
mod fonksiyonlu derece konumları.
—
Jazz minör gamının ; majör gam bünyesindeki altere gam - - - - - - - - - - - - 37.
(optional chord scale) fonksiyonunda konumlanması.
—
Akor formuna göre doğru melodi formunun, - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - melodi formuna göre doğru akor formunun seçimi.
39.
—
Gam formu ve tonalitesi bilinmeyen spontane melodi - - - - - - - - - - - - - - ve doğaçlama formlarının ; gam ve mod analizi.
45.
—
Derece yapıları bilinmeyen akor,gam ve mod formlarında ; - - - - - - - - - - - - 54.
derece yapılarının ve böylelikle adlarının saptanması.
—
Majör gamdan orantı kurma yöntemi ile bütün çeşitli - - - - - - - - - - - - -- - yeni veya geleneksel veya sentetik tüm gam ve modların
gitar klavyesi üzerinde standart diagramlarının saptanması.
—
Orta tempo ile up tempo ve down tempo - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 64.
aralarındaki ara tempolar.
—
Kompozisyonda ; armoninin tonal ve altere akorlarının - - - - - - - - - - - - - - - 67.
(optional chord) diğer alternatif akorlarla değiştirilerek
müzikte stil değişikliği ; kompozisyon akorlarının
yalınlaşması veya yoğunlaşması
59.
2
Method konuları
Sayfa no;
—
( Hız — zaman ve mekan ) grafiği üzerinde nota yazılışı - - - - - - - - - - - - - - - 78.
ve okunuşu ; analiz ve teknik yöntem.
—
5 sesli blok akor şablonu ile gamlarda her bir derecede - - - - - - - - - - - - - - - 87.
tonal fonksiyonlu 5 sesli blok akor saptanması.
—
Vokal sound — çok seslendirme - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 91.
—
Orijinal,karmaşık,kapasiteli ve özel akorların gamlarda - - - - - - - - - - - - - - - - 100.
ve modlarda tonal fonksiyonda konumlandırılması.
—
Majör gamda 5. derecedeki tonal akor 13. lü akorun düzenli ve kademeli olarak
bütün 4.lü intervallerindeki 13.lü akorların icra edilmesi ile; - - - - - - - - - - - - - 105.
Yayinci izni olmadan fotokopi yada elektronik ve mekanik
yontemlerle cogaltilamaz.Tum haklari saklidir.
3
TEŞEKKÜR VE ÖNSÖZ
Sayın okurlar,değerli müzisyenler,sevgili sanatçılar ;
Sizlere sunduğum bu kitabım benim tüm hayatımın,varlığımın,müzik sanatına olan
sevgimin,saygımın onurlu ürünüdür.Bu kitabımda sizlere tamamen kendi özel araştırmala
rımı,saptamalarımı,derlemelerimi,konumlandırmalarımı sunuyorum.Ve sevgiyle dolu ve
müzik saygısı ile dolu onurlu çabalarımın kıvançla yarattığı yeni bulduğum teknik yöntem
leri ,ilkeleri ve saptamalarımı sevinçle tüm dünya müzisyenlerine sunuyorum.Bu kitabın
yazılmasında örnek olan yararlanılan bütün büyük sanatçılara,müzisyenlere,yazarlara ve
hararetle ciddiyetle kitabımın yazılması için teşvik eden sevgili öğrencilerime yürekten
teşekkürlerimi saygılarımı sunuyorum.Sevincimi sevinçleriyle paylaşan sevgili öğrencile
rimin; bu methodumun tampereman sistemde batı müziği eğitiminde çok önemli ilerleme
ler, yararlar ve kolaylıklar,doğruluklar sağlayacağını önemle bana hatırlatmaları bu met
hodun yazılmasındaki en önemli faktörlerdir.Methodun en önemli ve değerli özelliği met
hoddaki bütün derleme,saptama,konumlandırma,formülasyon ve teknik yöntemlerin yeni
ve bana ait olmasıdır.Ve ben bana ait olduğunu sizlere sunmakla mahcubiyet değilde
İzninizle şeref ve onur duyuyorum.Bu method benim hayatımın anlamıdır,varlığımın
amacıdır.Dünya müziğine ve müzisyenlerine bir nebze katkıda bulunabildiysem ne mutlu
bana.Methodum;bana hayatımı boşuna yaşamadığımı hissettiren yaşama sevinci veren
İç ışığımdır.
Teşekkürler tüm dünya müzisyenleri,teşekkürler tüm sanatçılar,teşekkürler müzik
sanatını alın teriyle özveriyle sırtlarında olağanüstü zorluklarla günümüze taşımış olan
büyük ustalar.Bende bu asil mirası biraz olsun deviralıp ileriye taşıyabildiysem ne mutlu
bana.Selam olsun değerleri koruyan ve sırtlarında ileriye taşıyan asil sanatçılara.Bu bilim
ve sanat mutluluğu ve iç huzuru inanın hiçbir tartımla ve kriterle ölçülemez.Bu gün
yüzlerce öğrencimin yaşadıkları kolaylıklar,başarılar,sevinçleri ve teşekkürleri ; benim
çabaları
mın uğraşılarımın başarı kanıtı ve paylaşımı olarak beni onurlandırıyor.Dünya müzik eği
timine,tampereman müzik sistemine katkıda bulunmak,çok önemli gelişmeler sağlamak
bütün zeki öğrencilerimin yürekten inandığı ve desteklediği yeni teknik yöntemler bulmak
teknoloji üretmek ve kazandırmak beni bir müzisyen ve eğitimci olarak olağanüstü onur
landırıyor.
Değerli müzisyenler,sevgili sanatçılar;
Ben Derya Yener sizlere kısaca kendimi tanıtmak istiyorum;
—
4/4/1948 Bakırköy, İstanbul,Türkiyede doğdum.
— 1965 li yıllarda çok değerli müzisyen arkadaşım şimdiki TRT Jazz müziği orkestrası
şefi o yıllarda lise arkadaşım Neşet Ruacandan esinlenerek elektrik gitar çalmaya
başladım.
— 1966 lı yıllarda Kadıköy Marmara Kolejinden mezun oldum.
— 1970 li yıllarda müzik ve gitar hocalığına başladım.
— 1973 yılında D.G.S.Akademisi yeni adıyla MİMAR SİNAN güzel sanatlar akademisin
den mezun oldum.
— Bu yıllarda yaklaşık 15 yıl profesyonel müzik sanatçısı tarzında gitarist olarak müzik
İcra ettim.
— Bu yıllarda araştırmacı,derleyici teorik ve pratik çalışmalarım başladı.Müzik ve gitar
eğitimcisi olarak dersler vermeye başladım.Yaklaşık 35 yıldan bu yana eğitimcilik
yapıyorum.Yüzlerce dünya standartlarında öğrenci yetiştirdim.
— 2000 li yıllarda Akademi İstanbul da gitar ve bas gitar hocalığı yaptım.Daha doğrusu
müzik hocalığı yaptım.
— Bütün bu süreç içersinde yüzlerce öğrencim, mutlaka method yazmam için beni
çoşkuyla sevinçle saygıyla desteklediler.Çünkü her biri dünya standartlarında
müzisyenler olarak yetişmenin eğitim kalitesi ile ilgili olduğunu idrak eden kişilerdi.
4
kazandılar.Ve hepside enstrüman eğitiminden önce veya beraber müzik eğitiminin olması
gerektiğini saygı ile idrak ettiler.Yaklaşık 35 yıldan bu yana yetiştirdiğim öğrencilerim , ver
diğim dersler,yaşadığım deneyimler, derleyici düzenleyici kişiliğim özdeyişler bulmamıda
sağladı.
Özdeyişler ; Derya Yener
Örneğin sabır,istikrarve çalışma önemini ifade eden özdeyiş;
SABRIN BİTMEDEN NE SEN SABRINI BİTİR NEDE SABRIN SENİ BİTİRSİN.
Örneğin metronomla çalışmanın,tempo düzeninin önemini, gerekliliğini ifade eden ;
ÖNCE METRONOM OL SONRA MÜZİSYEN ?
Örneğin yüksek müzikalite elde etme ve yüksek müzisyen olma ile ilgili;
İYİ İNSAN OLMADAN İYİ MÜZİSYEN OLAMAZSIN.
Örneğin müzik sanatçısının özverili,çalışkan ve inançlı olması ile ilgili;
BİR MÜZİK SEVGİN OLSUN BİRDE SICAK IHLAMURUN.
Örneğin müzisyenin ve bestecinin bulduğu müzik formlarını; yazma kolaylığı ve yansıtma
kolaylığı yanılgısına düşüp basitleştirme hatası yapmak yerine müzik formunu aynen
olduğu gibi koruyup müzik düzeyi ve kalitesini bozmadan düşürmeden yazmasının
çok önemli olduğunu ifade etmekle ilgili;
PORTEYE NOTA YAZILMAZ,NOTA PORTEYE YAZILIR.
Sevgili müzisyenler, sanatçılar ; Şu ana değin kazanmış ve uygulamış olduğum
benim diğer profesyonel ve,hoby niteliğindeki uğraşılarımı size sunuyorum;
Müzik öğretmenliği
Gitarist
Gitar öğretmenliği
Pianist
Bas gitar öğretmenliği
Bas gitarist
Piano ve keyboard öğretmenliği
Perkusyonist
Resim öğretmenliği
Enstrüman yapımcısı (luthıe)
Jazz kompozitörü
Ressam
Seramikçi
Heykeltraş
Şair
Müzik methodu yazarı, öykü yazarı
Bütün bu uğraşılar içersinden en çok sevdiğim ve kendimi bulduğum performans
JAZZ bestelemek ve icra etmek.Jazz müziğini gerçek dostum,en yakın can yoldaşım
olarak hisseden ve hiçbir arz talep kapsamında olmıyan ve hiçbir piyasa endeksinde
olmıyan gerçek sanat olan ve günümüzde klasik müzik kadar düzeyli ve kaliteli olan
JAZZ müziğine karşı sorumlu olan yüceltme ve tanıtma çabasında olan jazz müzisyeni
ve hocasıyım. Ve tanımlayamıyacağım kadar onurluyum,kıvançlıyım ve huzurluyum.
Kompozisyonlarımın (real book) ta bulunabilecek düzeyde olduğunu ve birer eser olduk
larını sevinçle söyleyen öğrencilerimin övgüleri ve destekleri; benim en değerli kazancım
ve kıvancım.Ne mutlu; beni müzisyenlerden çok daha fazla öğrencilerim takdir ediyor,
,idrak ediyor,destekliyor.Çünkü onlar beğeninin,kutlamanın zayıflık acizlik olmadığını,
sevgi ve saygının yaranma veya strateji olmadığını idrak eden gerçekten olgun
insanlar.Çok düşündürücü?Değerler boşluk yaratan rakipmidir,baskı unsurumudur?yoksa
can dostumudur,moral modelimidir?
Büyük ve yetişkin müzısyenlerde bu olgunluk bulunamıyor?Takdir ve beğeni ve
kutlama sanki adeta onları küçültüyor,rahatsız ediyor?Demekki yücelik,olgunluk başka?
Tüm dünyanın sevgili müzisyenleri,tüm dünyanın değerli sanatçıları ;
Yürekten sevgilerimi saygılarımı sunarım.
5
Araştırma,saptama,düzenleme,konumlandırma
Derya Yener
ÜÇ TEMEL GAMDAKİ AKOR ZENGİNLİKLERİ ;
AKORLARIN YAPILARI, ÇEŞİTLİLİKLERİ VE GAMLARDAKİ DERECE KONUMLARI
Sayın okurlar, değerli müzisyenler :
Bu yazacağım açıklamalar müzik sanatındaki bütün çeşitli stiller için son derece
Önemli ve gereklidir.Jazz,rock,Latin,folk,pop,blues,fusion modern,gibi bütün stillerde
Alt yapıdaki armoni kapasitesi yani bu kapasiteyi oluşturan akorların zenginliği nitelikleri
Çeşitlilikleri ve bundan dahada önemlisi akorların bulundukları gamlardaki derece konum
Larının doğru olması müziğin doğruluğu açısından estetiğin yüksek olması açısından
Olağanüstü önemlidir.Armoni değerini : armoniyi oluşturan akorların nitelikleri nicelikleri
Temaları ve çeşitlilikleri oluşturur.Esas olarak dünyada bütün çeşitli stillerde bulunan
Şarkıların,kompozisyonların altyapılarında 4 temel gam bulunur.Majör gam,armonik minör
Gamı,melodik minör gamı,ve natürel minör gamı.Fakat natürel minör gamı majör gam
bünyesinde 6. dereceler arasında mod yapısında bulunduğundan ayrıca ve farklı akor
yapılarına sahip olmayıp bünyesinde bulunduğu majör gamla aynı akorlara sahiptir.Bu
nedenle size sunucağım akor çeşitlilikleri ve zenginlikleri,konumları : üç temel gam olan
armonik minör gamı,majör gam ve melodik minör gamlarının olucaktır.Kısaca teknik
açıklama olarak : interval yapısı asimetrik olan her farklı gam formunun her bir ardışık
Derece konumlarında tonal fonksiyonda çok zengin ve nitelikli akorlar bulunur. Bunlar:
Maximum 14 veya 15 çeşitlilikte akor farklılıkları ve zenginlıkleridir..Araştırmalarım
Ve saptamalarım sonucunda bu akorların bazılarının bütün çeşitli müzik stillerinde genel
Olarak icra edildiğini fakat ne yazıkki methodlarda bulunmadığını üzüntüyle gördüm.Yani
Birçok müzisyen akorları ya yanlış konumlarda çalıyor yada çok yetersiz çalıyor.Ne yazık
Ki araştırma yaptığım bütün önemli ve esas methodlarda üç temel gamın her bir farklı
Derecesinde 2 veya 3 adet akor verilmiştir. Oysa üç temel gamın her bir farklı
derecesinde tonal nitelikte maximum 14 veya 15 sayısallıkta ve çeşitlilikte akor zenginliği
bulunur. Bu gerçek : subjektif bakışların veya düşüncesiz keyfiyetin veya sanıların belirsız
Lik ve kaos yaratmasına izin vermıyen matematiksel gerçektir.Müzik muamma değildir.
İNTERVAL YAPISI ASİMETRİK OLAN HER GAMIN HER FARKLI DERECESİNDE 14
VEYA 15 ADET TONAL FONKSİYONDA AKOR ÇEŞİTLİLİĞİ BULUNUR. Bu saptadı
ğım formulasyonda : hem matematıksel gerçek hem gamların ses sayısallığının 8
adet olması hemde akor çeşitliliklerinin sınırlı olması ,kriterlerdir. 14 veya 15 adet akorla
rın ilk sırada olanları blok akorlar diğerleri her çeşitli stillerde bulunan orijinal,özgün,popü
Ler ,modern ve akademik akor yapılarıdır.Buradaki çok önemli konu ve yarar : Bütün
ömrünü ve varlığını müzik sanatına adamış bir eğitimcinin : müzik sanatındaki akorların
bütün çeşitliliklerini ve bu çeşitliliklerin üç temel gamdaki doğru konumlarını saptamış ol
masıdır. AKORUN DOĞRU KONUMU AKORUN DOĞRU İCRASI DEMEKTİR.Konumları
nı ve çeşitliliklerini saptadığım akorlar : üç temel gamdaki tonal fonksiyondaki yani tüm
Akor ses verilerinin gam seslerinden oluştuğu gam akorlarıdır.Akorların her çeşitli müzik
Stilinde zenginlikle çeşitlilikle kapasiteyle icra edilmesi müzik düzeyi,kalitesi ve zenginliği
Açısından son derece önemlidir.Bu kapasiteyi bilgi bilinç ve akor kültürü yaratır.Yalınlık
Asla basitlik veya bilgisizlik,yetersizlik demek değildir.Müzisyen önce kapsam ve kapasite
Elde edip sonra bu genel zenginlikten arınma ve kişisel yalınlık kazanmalidır.Çünkü arın
ma veya nekadar arınma ancak zenginlik ve kapsamdan elde edilir.Üç temel gamın her
bir farklı derecesindeki derlediğim ve doğru olarak konumlandırdığım akorlar POP,JAZZ
LATİN,ROCK,LATİN JAZZ,NEW AGE, AKADEMİK,POPJAZZ,MODERN,FUSION,FOLK
Gibi bütün çeşitli stilleri kapsamaktadır.Her bir farklı derece konumlarında bulunan bütün
Farklı akorların hepsinin kendine özgü temaları,renkleri,ifadeleri vardır.Dahada önemlisi :
6
AKOR RESİMDİR,ANLAMDIR.Birbirleri ile çok benzer ve yakın gibi sanılan iki akor birbir
Lerinden çok farklı etkiler verir.Örneğin majör akor ile augmented akorları arasında 5. ve
+5 gibi tek adet derece çok farklı tema yaratır.Majör akor statik etkide iken augmented
Akoru daha dinamik etkidedir.AKORLAR MUTLAKA YAPISAL ANLAYIŞLA İDRAK
EDİLMELİDİR.HERHANGİ AKORUN HANGİ İSİMDE OLMASININ ÖNEMİ YOKTUR.
ÖNEMLİ OLAN AKORUN HANGİ YAPISAL FORMDA VE İSİMDE OLDUĞUNU BİLMEK
VE BU STANDART DERECE FORMUNUN 12 FARKLI TONDA AYNI STANDART FORM
LA BULUNDUĞUNU İDRAK ETMEKTİR.DAHADA ÖNEMLİSİ :HANGİ AKOR YAPISININ
HANGİ GAMIN HANGİ DERECE KONUMUNDA TONAL FONKSİYONDA BULUNDUĞU
NU BİLMEKTİR.ESAS SORUN ŞUDUR ? KONUMLAYAN İLE KONUMLANAN DOĞRU
LUĞU.HANGİ AKOR NERDE DOĞRU ? İşte bu gerçekler,araştırmalarım,saptamalarım
Çabalarım,,konumlandırmalarım beni son derece onurlu kıvançlı ve mutlu etmiştir.Yeni
Kuşak genç müzisyenlerin : müzığin matematiğinin,biliminin,kural ve ilkelerinin yani önce
Doğruluğunun; müziğin estetiğini, yüksek ruhunu ve kalitesini sağladığını idrak etmeleri
Gerekir.Müziğin kural,bilgi ve teknik yöntemlerinin zenginliği ; müziğin estetiğinin,ruhunun
Pratiğinin ve icrasının yüceliğini,doğruluğunu yaratır.Müziğin bilimine benim ihtiyacım
Yoktur,müziğin kuralları benim yüce ruhumla bağdaşmaz,layık değildir şeklinde hisseden
Ler korkunç ve zararlı yanılgılar içersindedirler.Doğanın en önemli kuralı ve özelliği;
herşey herşeye bağlıdır.
Akorların yapısal özelliği ve gamlardaki konumları ile ilgili örnekler ;
TON — C
C
1
D
2
E
3
F
4
G
5
A B C
6 maj7 8
1. örnek.
Maj 9. lu akor yapısının standart derece yapısı 1 3 5 maj7 9. Bu akor yapısı majör
Gamda 1. ve 4. konumlarında tonal fonksiyonda bulunur.
C maj 9
1.
Fmaj 9
4.
2. örnek.
Örneğin minör 11. li akor yapısının standart derece yapısı 1 min3 5 min7 11.
Bu akor yapısı majör gamda 2.
3. ve 6. derece konumlarında bulunur.
D —11
2.
E —11
3.
A —11
6.
3. örnek.
Örneğin maj7 (b5) li akor yapısının standart derece yapısı 1
3 b5 maj 7.
Bu akor yapısı majör gamda sadece 4. derece konumunda bulunur.
F maj 7 (b5)
4.
4. örnek
Örneğin 9.lu akor yapısının standart derece yapısı 1
3
Bu akor yapısı majör gamda sadece 5. derecede bulunur.
5
min7
G9
5.
9.
7
Armonik minör gamı standart derece yapısı;
1
C
2
D
min3
Eb
4
F
5
G
min6
Ab
maj7
B
8
C
C armonik minör gamı
5. örnek
Örneğin minör (maj 9) lu akorunun standart derece yapısı 1 min3 5 maj7 9.
Bu akor yapısı armonik minör gamında 1. derece konumunda tonal fonksiyonda
Bulunur.
C armonik minör gamında 1. derecede simge adı
C — (maj 9)
1.
6. örnek minör 6/9 akorunun standart derece yapısı 1 min3
Yapısı majör gamda sadece 2. derece konumunda bulunur.
C majör gamındaki 2. derecedeki simge adı
D — 6/9
2.
5
6
9. Bu akor
7. örnek
Örneğin minör 11 li b9 lu akor yapısı çok iyi jazz tınısı veren ve kendi
kompozisyonlarımda bulundurduğum çok beğendiğim bir akor yapısıdır.Kapasiteli ve özel
bir renge sahiptir.
Standart derece yapısı 1 min3 5 min7 (b9) 11. Buakor yapısı majör gamda
Sadece 3. derece konumunda tonal fonksiyonda bulunur.
C majör gamında simge adı
E —11 (b9)
3.
8. örnek
Örneğin 6/9 lu akor yapısının standart derece yapısı 1 3 5 6 9. Bu akor yapısı
Majör gamda 1.
4.
5. derece konumlarında bulunur.
C majör gamındaki simge adları ;
C 6/9
F 6/9
G 6/9
1.
4.
5
.
9. Örnek
Örneğin added 9. lu (b5) li akor yapısının standart derece yapısı ; 1
Akor yapısı majör gamda sadece 4. derece konumunda bulunur.
C majör gamındaki 4. derecedeki simge adı ;
F add 9 (b5)
4.
3
b5
9. Bu
10. örnek
Örneğin maj 13 lü akor yapısının standart derece yapısı ; 1 3 5 maj7 13.
Bu akor yapısı majör gamda 1. ve 4. derece konumlarında bulunur.
C majör gamındaki 1. ve 4. derecelerdeki simge adları ;
C maj 13
F maj 13
1.
4.
8
Araştırma,konumlandırma,saptama ; Derya Yener
MAJÖR GAMDA HERBİR FARKLI DERECELERDE BULUNAN TONAL AKOR
KARAKTERİSTİKLERİ VE MAJÖR GAMDAKİ DERECE KONUMLARI ;
TON C majör gamı
1
C
2
D
3
E
KONUM 1. DERECE
4
F
5
G
6
A
maj7
B
8
C
C
Bu konumdaki akor karakteristikleri
Akorun yapısal ismi
Akorun standart derece
Akorun 1. dereceki konum
yapısı
simgesi
————————————————————————————————–——————
Beşli akor
1
5
C5
Power chord
C
G
——————————————————————————————————————
Majör akor
1
3
5
C
C
E
G
——————————————————————————————————————
Majör altılı
1
3
5
6
C6
C
E
G
A
——————————————————————————————————————
Sustained 4. lü
1
4
5
C sus 4
C
F
G
——————————————————————————————————————
Added 9. lu
1
3
5
9
C add 9
C
E
G
D
——————————————————————————————————————
Majör yedili
1
3
5 maj7
C maj7
C
E
G
B
——————————————————————————————————————
Altlı dokuzlu
1
3
5
6
9
C 6/9
C
E
G
A
D
——————————————————————————————————————
Majör dokuzlu
1
3
5 maj7 9
C maj 9
C
E
G
B
D
——————————————————————————————————————
Majör onbirli
1
3
5 maj7
11
C maj 11
C
E
G
B
F
——————————————————————————————————————
Majör onüçlü
1
3
5 maj7
13
C maj 13
C
E
G
B
A
——————————————————————————————————————
Sustained 2. li
1
2
5
C sus 2
C
D
G
——————————————————————————————————————
Sustained 2, 4. lü
1
2
4
5
C sus 2,4
C
E
F
G
——————————————————————————————————————
9
KONUM 2. DERECE
D
Akorun standart derece yapısı
Akorun 2. derece
Ve sesleri
konumundaki simgesi
———————————————————————————————————————
Beşli akor
1
5
D5
Power chord
D
A
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3 5
D—
D
F
A
———————————————————————————————————————
Minör altılı
1 min3 5
6
D—6
D
F
A
B
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1 min3 5 min7
D—7
D
F
A
C
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1 min3
5
9
D—9
D
F
A
E
———————————————————————————————————————
Minör yedi dokuzlu
1 min3
5 min7 9
D — 7/9
D
F
A
C
E
———————————————————————————————————————
Minör altı dokuzlu
1 min3
5
6
9
D — 6/9
D
F
A
B
E
———————————————————————————————————————
Minör onüçlü
1
min3
5 min7 13
D — 13
D
F
A
C
B
———————————————————————————————————————
Minör onbirli
1 min3
5 min7
11
D — 11
D
F
A
C
G
———————————————————————————————————————
Minör onbirli(dokuzlu)
1 min3
5 min7 9 11
D — 11/9
D
F
A
C
E
G
———————————————————————————————————————
Minör onüç dokuzlu
1 min3 5 min7 9
13
D — 13/9
D
F
A
C
E
B
———————————————————————————————————————
10
KONUM 3. DERECE
E
Akorun 3. derece
ve sesleri
Konumundaki simgesi
———————————————————————————————————————
Beşli akor (power chord)
1
5
E5
E
B
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3
5
E—
E
G
B
———————————————————————————————————————
Minör (artmış beşli)
1 min3 +5
E —(+5)
E
G
C
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1 min3
5 min7
E—7
E
G
B D
———————————————————————————————————————
Minör (bemol 9. lu )
1 min3
5 b9
E — (b9)
E
G
B
F
———————————————————————————————————————
Minör yedili (b9) lu
1 min3
5 min7 b9
E — 7 (b9)
E
G
B
D
F
———————————————————————————————————————
Minör yedili (+5) li
1 min3 +5
min7
E — 7(+5)
E
G
C
D
———————————————————————————————————————
Minör onbirli
1
min3 5 min7 11
E — 11
E
G
B
D
A
———————————————————————————————————————
Minör onbirli (b9) lu
1
min3 5 min7 b9 11
E — 11 (b9)
E
G
B
D
F
A
———————————————————————————————————————
11
KONUM 4.
DERECE
F
Ve sesleri
Akorun 4. konumundaki
simgesi
———————————————————————————————————————————————
1
F
5
C
F5
———————————————————————————————————————————————-
Majör akor
1
3
5
F
F
A
C
———————————————————————————————————————Added 9. lu
1
3
5
9
F add 9
F
A
C
G
———————————————————————————————————————Majör altılı
1
3
5
6
F6
F
A
C
D
———————————————————————————————————————
Majör yedili
1
3
5
maj7
F maj7
F
A
C
E
———————————————————————————————————————
Majör (b5) li
1
3
b5
F (b5)
F
A
B
———————————————————————————————————————
Majör yedili (b5) li
1
3
b5 maj7
F maj7 (b5)
F
A
B
E
———————————————————————————————————————
Added 9 lu (b5)
1
3
b5
9
F add 9 (b5)
F
A
B
G
———————————————————————————————————————
Altılı (b5)
1
3
b5
6
F 6 (b5)
F
A
B
D
———————————————————————————————————————
Majör 9 lu
1
3
5
maj7 9
F maj 9
F
A
C
E
G
———————————————————————————————————————
Majör 9 lu (b5) li
1
3
b5 maj7 9
F maj 9
F
A
B
E
G
———————————————————————————————————————
Majör 6/9 lu
1
3
5
6
9
F 6/9
F
A
C
D
G
———————————————————————————————————————
Majör 6/9 lu (b5) li
1
3
b5 6
9
F 6/9 (b5)
F
A
B
D
G
———————————————————————————————————————
Majör onüçlü
1
3
5 maj7 13
F maj 13
F
A
C E
D
———————————————————————————————————————
Majör 13 lü (b5) li
1
3
b5 maj7 13
F maj 13 (b5)
F
A
B
E
D
———————————————————————————————————————
12
MAJÖR GAMDA 4. DERECEDEKİ AKORLAR İLE İLGİLİ ÖZEL NOT ;
Bu konumdaki bütün (altere 5. derecesi) bulunan akorlarda (natürel 5.) derecede gerek
Matematiksel doğruluk olarak gerek kişisel tinı tercihi olarak bulunabilir.Çünkü herhangi
Bir akorda hem altere 5. derecenin hemde natürel 5. derecenin birlikte bulunması kesinlik
Le gereksizlik veya fazlalık değildir,bu birliktelik ; özel tını ve orijinal frekans ve kişisel
Tema gereğidir.Dahada önemlisi teorik ve pratik doğruluk olarak ; Majör gamın 4. derece
konumu ; bu konumda hem natürel 5. derecenin hemde b5. derecenin her ikisininde
Tonal fonksiyonda bulunmasını onaylar.Çünkü her iki derecedeki sesler; bu akorun bulun
duğu majör gam çizgisindeki tonal gam sesleridir.
ÖRNEK; C majör gamında 4. derecede tonal fonksiyonda bulunan akorlardan birtanesi
F maj 9 (b5) dir. Akorun derece yapısı; 1 3 b5 maj7 9.
Natürel 5. C sesidir.
F A B E
G
C
Hem B hemde C sesleri ; C majör gamı sesleri tonal dereceleri olduğundan birliktelikleri
( b5 )
( 5)
teorik ve pratik olarak doğrudur.Müzisyenlerin önce teorik
doğruluk çerçevesinde kişisel arayışlarda ve kendileri olma çabalarında bulunmaları ge
rekir.
Araştırma,saptama ;Derya Yener
AKORLARDA HEM NATÜREL 5. DERECENİN HEMDE ALTERE 5.DERECENİN
(+5 veya b5 ) BİRLİKTE BULUNMASININ TEORİK VE PRATİK ÖNEMİ
Sadece majör gamın 4. derecesindeki bu akorlarda değil genel olarak bütün gamlardaki
herhangi akorda natürel 5. derece ile +5. derece veya b5. derece birlikte bulunduğunda
Çok özel tını ve farklı etki oluşur.Fakat bu özel tını 5. ile +5 veya b5. derecelerin hangi
oranda yanyana veya aralıklı olarak bulunmasınada bağlıdır.Ardışıkta olsa yanyanada
Olsa ; başarılı kişisel kurgulandırmalar akorda güzel ve özel tını elde eder.FAKAT ? her
hangi akorda; 5. derece ile altere 5. derecenin birlikte bulunabilirliği bu akorun bulunduğu
gamdaki derece konumuna bağlıdır.Gam konumu saptayıcıdır.
a). Eğer gamın söz konusu derece konumu; konumladığı akorlarda hem natürel 5.
derece hemde altere 5.dereceyi onaylıyorsa (matematiksel olarak), gamın bu konum
undaki bütün akor çeşitliliklerinde 5. ve altere 5. doğru olarak birlikte bulunabilir.
Çünkü akorda bulunan natürel 5. ile altere 5. derece her ikiside bu akorun bulunduğu
Gam çizgisindeki tonal derecelerdir.
b). Natürel 5. ile altere 5. derecenin birlikte akorda bulunması ve tınısı ; asla lüzumsuzluk
veya gereksizlik veya fazlalık değildir.Çünkü bu formda daha farklı,özel ve orijinal
tını oluşmaktadır.Tını ve frekans sanatı olan müziğin özel tınılara ihtiyacı vardır.
Yüksek müziğin sağduyulu,özverili araştırmacı özel çabalara ihtiyacı vardır.
c). Tabiiki müzisyenin; akorda (hem natürel 5. hemde altere 5.) dereceleri doğru olarak
birlikte bulundurabilmesi için şu çok önemli bilgilere sahip olması gerekir;
— Öncelikle 3 temel gamın bütün ardışık derece konumlarında hangi tonal akor
karakteristikleri vardır? Bu zenginlik ve kapasite neden çok önemlidir ?
— Ve bu konumların hangilerinde sözkonusu konum;hem natürel 5.yi hemde altere
5. dereceyi onaylar? teorik ve pratik doğruluk oluşur?
— Natürel 5. derece dışında b5. veya +5. derece hangi müzikal etkilere sahiptir?
Akora hangi tema ve rengi kazandırır?, .
13
KONUM 5. DERECE
G
Ve sesleri
Akorun 5. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
1
5
G5
G
D
———————————————————————————————————————
Majör akor
1
3
5
G
G
B
D
———————————————————————————————————————
Dominant yedili
1
3
5 min 7
G7
G
B D F
———————————————————————————————————————
Dokuzlu
1
3
5 min7 9
G9
G B
D F
A
———————————————————————————————————————
Onbirli
1
3
5 min7 11
G 11
G B
D
F
C
———————————————————————————————————————
Onbir dokuzlu
1
3
5 min7 9 11
G 11/9
G B
D F
A
C
———————————————————————————————————————
Onüçlü
1
3
5 min7 13
G 13
G B
D F
E
———————————————————————————————————————
Onüç dokuzlu
1
3
5 min7 9 13
G 13 /9
G B
D F
A E
———————————————————————————————————————
Sustained 4.lü
1
4
5
Gsus 4
G
C D
———————————————————————————————————————
Added 9. lu
1
3
5
9
G add 9
G
B
D A
———————————————————————————————————————
Majör altılı
1
3
5
6
G6
G
B
D
E
———————————————————————————————————————
Majör altı,dokuzlu
1
3
5
6 9
G 6/9
G
B
D E A
———————————————————————————————————————
Sustained 2.li
1
2
5
G sus 2
G
A
D
———————————————————————————————————————
Sustained 2. 4. lü
1
2
4
5
G sus 2,4
G
A
C
D
———————————————————————————————————————
14
KONUM 6. DERECE
A
Ve sesleri
Akorun 6. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
1
5
A5
A
E
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3 5
A—
A
C
E
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1 min3
5 min7
A —7
A
C
E
G
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1 min3
5
9
A—9
A
C
E
B
———————————————————————————————————————
Minör yedi dokuzlu
1 min3
5 min7 9
A — 7/9
A
C
E G
B
———————————————————————————————————————
Minör artmış beşli
1 min3 +5
A —(+5)
A
C
F
———————————————————————————————————————
Minör yedili artmış
1 min3 +5 min7
A —7(+5)
Beşli
A
C
F
G
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1 min3 +5
9
A —9(+5)
Artmış beşli
A
C
F
B
———————————————————————————————————————
Minör onbirli
1 min3
5 min7 11
A — 11
A C
E G
D
———————————————————————————————————————
Minör onbirli dokuzlu
1 min3
5 min7 9 11
A — 11/9
A
C
E G
B
D
———————————————————————————————————————
15
KONUM MAJ7. DERECE
B
Yapısı ve sesleri
Akorun maj7. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Minör half dim
1 min3 b5
B — (b5)
Minör b5. li
B
D
F
———————————————————————————————————————
Half diminished
1 min3 b5 min7
B —7(b5)
B
D
F A
———————————————————————————————————————
Minör onbirli (b5) li
1 min3 b5 min7 11
B — 11 (b5)
B
D
F
A
E
———————————————————————————————————————
1 min3 +5
B — (+5)
Minör augmented
B
D
G
———————————————————————————————————————
1
min3 b5 +5
B — (b5,+5)
Eksilmiş beşli
B
D
F
G
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1 min3 b5 +5 min7
B— 7(b5,+5)
Artmış beşli eksilmiş beşli B
D
F
G
A
———————————————————————————————————————
Özel not;
Majör gamın maj7. derece konumundaki bütün diatonik akor çeşitliliklerinde natürel 5.
derece bulunmaz.Fakat çok özel bir konum özelliği olarak bu konumdaki akorlarda;
b5. derece ve +5.derece hem tek olarak hemde herikisi birlikte bulunabilir.Buradaki
Form ve tını seçimi müzisyenin kişisel seçimine bağlıdır.
16
Araştırma,saptama,konumlandırma; Derya Yener
ARMONİK MİNÖR GAMINDAKİ HERBİR FARKLI DERECELERDE BULUNAN
TONAL AKOR KARAKTERİSTİKLERİ VE AKORLARIN ARMONİK MİNÖR GAMINDA
TONAL FONKSİYONDAKİ DERECE KONUMLARI
TON C ARMONİK MİNÖR GAMI
1
2 min3 4
5 min6 maj7 8
C D Eb
F
G Ab
B
C
KONUM 1. DERECE C
yapısı ve sesleri
Akorun 1. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Beşli akor
1
5
C5
Power chord
C
G
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3 5
C—
C
Eb G
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1 min3 5
9
C —9
C Eb
G
D
———————————————————————————————————————
Minör artmış 5. li
1 min3 +5
C — ( +5)
Minör augmented
C Eb
Ab
———————————————————————————————————————
Minör (majör 7.li)
1 min3 5 maj7
C —(maj7)
C
Eb
G B
———————————————————————————————————————
Minör (majör 9.lu)
1
min3 5 maj7 9
C —(maj9)
C
Eb
G B
D
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu (+5) li
1 min3 +5
9
C —9 (+5) (natürel 5.de
C Eb
Ab
D
bulunabilir)
———————————————————————————————————————
Minör (majör 11) li
1 min3 5 maj7 11
C —(maj 11)
C Eb
G B
F
———————————————————————————————————————
17
KONUM 2. DERECE D
( Bu konumdaki hiçbir akorda natürel 5. bulunmaz.)
ve sesleri
Akorun 2. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Minör b5. li
1
min3
b5
D —(b5)
Minör half dım
D
F
Ab
———————————————————————————————————————
Half dım
Minör 7.li b5. li
1
min3
b5 min7
D— 7(b5)
D
F
Ab
C
———————————————————————————————————————
Minör (b5.li b9.)lu
1
min3
b5
b9
D — (b5,b9)
D
F
Ab
Eb
———————————————————————————————————————
Minör 11.li (b5) li
1 min3 b5 min7 11
D — 11(b5)
D
F
Ab C
G
———————————————————————————————————————
KONUM ( min 3.) DERECE Eb
Ve sesleri
Akorun min3. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Augmented
1
3 +5
Eb (+5)
Majör (+ 5 ). Li
Eb G
B
———————————————————————————————————————
Majör altılı (+5.) li
1
3
+5
6
Eb 6 (+5)
Eb G
B
C
———————————————————————————————————————
Majör yedili (+5) li
1
3
+5 maj7
Eb maj7 (#5)
Eb G
B
D
———————————————————————————————————————
18
KONUM 4. DERECE
F
ve sesleri
Akorun 4. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Beşli akor
1
5
F5
F
C
———————————————————————————————————————
Minör yapı
1
min3 5
F—
F
Ab
C
———————————————————————————————————————
Minör altılı
1 min3
5
6
F—6
F
Ab
C
D
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1
min3
5 min7
F—7
F
Ab
C
Eb
————————————————————–—–—————————————————
Minör onüçlü
1
min3
5
6
min7
F — 13
F
Ab
C
D
Eb
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1
min3 5
9
F—9
F
Ab
C
G
——————————————————————————————————————–
Minör yedi,dokuzlu
1 min3
5 min7 9
F — 7/9
F
Ab
C Eb
G
———————————————————————————————————————
Minör altı dokuzlu
1 min3
5
6
9
F — 6/9
F
Ab
C
D
G
———————————————————————————————————————
Diminished
1 min3 b5
6
F dim
F
Ab
B
D
———————————————————————————————————————
Minör half dim
1
min3 b5
F —(b5)
F
Ab
B
———————————————————————————————————————
Half diminished
1
min3 b5 min7
F — 7(b5)
F
Ab
B
E
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu (b5) li
1
min3 b5
9
F —9 (b5)
F
Ab B
G
———————————————————————————————————————
Minör 7/9 lu (b5) li
1 min3 b5 min7 9
F — 7/9 (b5)
F
Ab
B
E
G
———————————————————————————————————————
Bu konumla ilgili önemli not ;
Bu konumda çok özel bir çeşitlilik olarak hem (diminished) hemde (half diminished)
yapıları beraber bulunmaktadır.Ve diğer önemli durum ise; bu konum bütün altere 5.
derecelerin bulunduğu akorlarda natürel 5. dereceninde bulunabileceğini onaylar.
19
KONUM 5. DERECE
G
Yapısı ve sesleri
Akorun 5. derece
konumundaki simgesi
—————————————————————————Beşli akor
1
5
G5
G
D
——————————————————————————————————————
Majör akor
1
3
5
G
G
B
D
——————————————————————————————————————
Augmented
1
3 +5
G (+5)
G
B Eb
———————————————————————————————————————
Dominant yedili
1
3
5 min7
G7
G
B
D F
———————————————————————————————————————
Dominant yedili
1
3 +5 min7
G 7 (+5)
artmış beşli
G
B
Eb F
———————————————————————————————————————
Majör (b9) lu
1
3
5
b9
G (b9)
G
B
D
Ab
———————————————————————————————————————
Dominant 7li (b9) lu
1
3
5 min7 b9
G 7 (b9)
G
B
D F
Ab
———————————————————————————————————————
Artmış 5.li (b9) lu
1
3
+5
b9
G (+5,b9)
G
B
Eb Ab
———————————————————————————————————————
Sustained 4. lü
1
4
5
G sus 4
G
C
D
———————————————————————————————————————
Onbirli
1
3
5 min7 11
G 11
G
B
D
F
C
———————————————————————————————————————
20
KONUM min 6. DERECE
Ab
Yapısı ve sesleri
Akorun min 6. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Power chord
1
5
Ab 5
Beşli akor
Ab
Eb
———————————————————————————————————————
Majör akor
1
3
5
Ab
Ab C
Eb
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3
5
A b—
Ab B
Eb
———————————————————————————————————————
Majör yedili
1
3
5 maj7
Ab maj7
Ab
C
Eb G
———————————————————————————————————————
Minör (maj7) li
1 min3 5 maj7
Ab — (maj7)
Ab B
Eb G
———————————————————————————————————————
Diminished
1 min3 b5
6
Ab dim
Ab B
D
F
———————————————————————————————————————
Majör (b5) li
1
3
b5
Ab (b5)
Ab C
D
———————————————————————————————————————
1
3 b5 maj7
Ab maj7 (b5)
Ab C D
G
———————————————————————————————————————
Minör (maj7, b5) li
1
min3 b5 maj7
Ab — (maj7,b5)
Ab
B
D
G
———————————————————————————————————————
Bu konumla ilgili önemli not ;
Hem majör yapı hemde minör akor yapısının birlikte bulunduğu ve dahada önemlisi hem
Majör yedili hemde minör (majör yedili) akor yapılarının birlikte bulunduğu çok özel
konumdur.Bu konumdaki akorlar ;armonik minör gamına çok yüksek estetik kazandırırlar.
Ayrıca yine çok önemli olarak ; bu konumdaki bütün altere 5. derecesi bulunan akorlarda
natürel 5. derecede doğru olarak birlikte bulunabilir ve bulunmasıda asla biçim endişesi
veya fazlalık değildir,özel tını ve tema tercihidir.
21
KONUM maj 7. DERECE
B
Ve sesleri
Akorun maj 7. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Minör (b5) li
1
min3 b5
B— (b5)
B
D
F
———————————————————————————————————————
Minör augmented
1
min3 +5
B — (+5)
B
D
G
———————————————————————————————————————
Minör ( +5,b5) li
1
min3 b5 +5
B — ( b5,+5 )
B
D
F
G
———————————————————————————————————————
Diminished akor
1
min3 b5
6
B dim
B
D
F
Ab
———————————————————————————————————————
Özel not ;
Bu konumdaki hiçbir akor çeşitliliğinde natürel 5. derece bulunmaz.
22
Araştırma,saptama,konumlandırma; Derya Yener
MELODİK MİNÖR GAMINDAKİ HERBİR FARKLI DERECELERDEKİ TONAL
FONKSİYONDAKİ AKOR KARAKTERİSTİKLERİ VE MELODİK MİNÖR GAMINDAKİ
DERECE KONUMLARI
Bu gamın diğer tanımlaması JAZZ MİNÖR gamıdır. Çıkıcı formları aynıdır,inici gam
formlarında; Jazz minör gamı aynıdır, melodik minör gamı (natürel minör gamı) formun
dadır.
MELODİK MİNÖR GAMI STANDART DERECE YAPISI ;
TON C
MELODİK MİNÖR
GAMI
1
C
2
D
min3
Eb
4
F
KONUM 1. DERECE
5
G
6
A
maj7
B
8
C
C
ve sesleri
Akorun 1. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Beşli akor
1
5
C5
C
G
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3 5
C—
C
Eb
G
———————————————————————————————————————
Minör altılı
1 min3
5
6
C—6
C
Eb
G A
———————————————————————————————————————
Minör(maj7) li
1 min3
5 maj7
C — (maj7)
C Eb
G
B
———————————————————————————————————————
Minör majör dokuzlu
1 min3
5 maj7 9
C —(maj9)
C
Eb
G
B
D
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu
1 min3
5
9
C —9
C
Eb
G
D
———————————————————————————————————————
Minör altıdokuzlu
1 min3
5
6
9
C —6/9
C
Eb
G
A
D
———————————————————————————————————————
Minör (maj 11) li
1
min3 5 maj7 11
C —(maj 11)
C
Eb G
B
F
———————————————————————————————————————
Minör (maj 13) lü
1
min3 5 maj7 13
C —(maj 13)
C
Eb
G
B
A
———————————————————————————————————————
23
KONUM 2. DERECE
D
Ve sesleri
Akorun 2. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Beşli akor
1
5
D5
D
A
———————————————————————————————————————
Minör akor
1 min3 5
D—
D
F
A
———————————————————————————————————————
Minör altılı
1 min3
5
6
D—6
D
F
A
B
———————————————————————————————————————
Minör yedili
1
min3
5 min7
D—7
D
F
A
C
———————————————————————————————————————
Minör (b 9) lu
1
min3
5
b9
D —(b9)
D
F
A
Eb
———————————————————————————————————————
Minör altılı (b9) lu
1 min3
5
6 b9
D — 6 (b9)
D
F
A
B Eb
———————————————————————————————————————
Minör 11 li
1 min3
5 min7 11
D —11
D
F
A C
G
———————————————————————————————————————
Minör onbirli (b9) lu
1 min3 5 min7 b9 11
D —11 (b9)
D F
A
C
Eb G
———————————————————————————————————————
Minör onüçlü
1 min3 5 min7 13
D — 13
D
F
A
C
B
———————————————————————————————————————
Minör onüçlü (b9) lu
1 min3 5 min7 b9 13
D — 13 (b9)
D
F
A
C
Eb B
———————————————————————————————————————
24
KONUM min3. DERECE
Eb
Ve sesleri
Akorun min3. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Augmented
1
3
+5
Eb (+5) , Eb aug
Eb
G
B
———————————————————————————————————————
Majör (b5) li
1
3
b5
Eb (b5)
Eb
G
A
———————————————————————————————————————
Majör ( +5 ,b5 ) li
1
3
b5 +5
Eb ( b5,+5)
Eb G
A
B
———————————————————————————————————————
Majör yedili (+5) li
1
3
+5 maj7
Eb maj7 (+5)
Eb G
B
D
———————————————————————————————————————
Majör yedili ( b5 ) li
1
3
b5 maj7
Eb maj7 (b5)
Eb G
A
D
———————————————————————————————————————
Majör yedili( b5 ,+5 ) li
1
3 b5 +5 maj7
Eb maj7 ( b5 ,+5 )
Eb G A
B
D
———————————————————————————————————————
Bu konumdaki tüm akorlarda natürel 5. derece bulunmaz.Fakat ; çok özel bir konum
özelliği olarak ; maj7(b5) ve maj7(+5) gibi iki çok farklı ve çok kaliteli akor aynı konumda
bulunur.
25
KONUM 4. DERECE F
Özel not ; Bu konumdaki bütün altere 5. derecenin bulunduğu akorlarda natürel 5. dere
cede birlikte bulunabilir.
Yapısı ve sesleri
Akorun 4. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Power chord
1
5
F5
Beşli akor
F
C
———————————————————————————————————————
Majör
1
3
5
F
F
A
C
———————————————————————————————————————
Dominant yedili
1
3
5 min7
F7
F
A
C Eb
———————————————————————————————————————
Added dokuzlu
1
3
5
9
F add 9
F
A
C G
———————————————————————————————————————
Altılı
1
3
5
6
F6
F
A C
D
———————————————————————————————————————
Altı dokuzlu
1
3
5
6
9
F 6/9
F
A
C
D G
———————————————————————————————————————
Dokuzlu
1
3
5 min7 9
F9
F
A
C Eb
G
———————————————————————————————————————
Majör (b5) li
1
3
b5
F (b5)
F
A
B
———————————————————————————————————————
Dominant 7.li (b5) li
1
3
b5 min7
F7 (b5)
F
A
B
Eb
———————————————————————————————————————
Added 9 lu (b5) li
1
3
b5
9
F Add 9 (b5)
F
A
B
G
———————————————————————————————————————
Dokuzlu (b5) li
1
3
b5 min7 9
F 9 (b5)
F
A
B
Eb G
———————————————————————————————————————
Altılı (b5) li
1
3
b5
6
F 6 (b5)
F
A
B
D
———————————————————————————————————————
Onüçlü
1
3
5 min7 13
F 13
F
A
C Eb
D
———————————————————————————————————————
Onüçlü (b5) li
1
3
b5 min7 13
F 13 (b5)
F
A
B Eb
D
———————————————————————————————————————
Onüç dokuzlu
1
3
5
min7 9 13
F 13 /9
26
KONUM 5. DERECE G
ve sesleri
Akorun 5. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————Power chord
1
5
G5
G
D
———————————————————————————————————————
Majör akor
1
3
5
G
G
B
D
———————————————————————————————————————
Dominant yedili
1
3
5 min7
G7
G
B
D F
———————————————————————————————————————
Dokuzlu
1
3
5 min7 9
G9
G B
D
F
A
———————————————————————————————————————
Onbirli
1
3
5 min7 11
G 11
G B
D
F
C
———————————————————————————————————————
Added 9 lu
1
3
5
9
G add 9
G
B
D
A
———————————————————————————————————————
Augmented
1
3
+5
G (+5)
G
B
Eb
———————————————————————————————————————
Dominant 7 li (+5) li
1
3
+5 min7
G 7 (+5)
G
B
Eb F
———————————————————————————————————————
Dokuzlu (+5) li
1
3 +5 min7 9
G 9 (+5)
G
B Eb
F
A
———————————————————————————————————————
Added dokuzlu (+5) li
1
3 +5
9
G add 9 (+5)
———————————————————————————————————————
Bu konumdaki altere 5. derecenin bulunduğu tüm akorlarda natürel 5. derecede
birlikte bulunabilir.
27
KONUM 6.
DERECE
A
Ve sesleri
Akorun 6. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Minör (b5) li
1
min3
b5
A — (b5)
A
C
Eb
———————————————————————————————————————
Half diminished
1
min3
b5 min7
A —7 (b5)
A
C
Eb
G
———————————————————————————————————————
Minör dokuzlu (b5) li
1
min3 b5
9
A — 9 (b5)
A
C
Eb
B
———————————————————————————————————————
Minör 11 li (b5 ) li
1 min3
b5 min7 11
A — 11 (b5)
A
C
Eb
G
D
———————————————————————————————————————
Bu konumdaki tüm akor çeşitliliklerinde natürel 5. bulunmaz.
KONUM maj 7. DERECE
B
ve sesleri
Akorun maj 7. derece
konumundaki simgesi
——————————————————————————
Minör half dim
1
min3 b5
B —( b5)
B
D
F
———————————————————————————————————————
Half diminished
1
min3 b5 min7
B — 7 (b5)
B
D
F
A
———————————————————————————————————————
Minör ( b5 , b9 ) lu
1 min3 b5 b9
B — (b5 ,b9)
B
D
F
C
———————————————————————————————————————
Minör yedili (b5 ,b9) lu
1
min3 b5 min7 b9
B — 7 (b5,b9)
B
D
F
A
C
———————————————————————————————————————
28
Araştırma,konumlandırma,teknik yöntem; Derya Yener
MOD FONKSİYONLU GAM
Mod fonksiyonlu gam; müzik sanatında ve icrasında somut olarak uygulanmış ve
duyulmuş bir olgudur.Özellikle Jazz ,Latin jazz ve popjazz stillerinde daha çok görülür.
Doğal olarak bu olgunun bu stillerde varolmasının nedeni yüksek ve özel bir olgunun
tabiatıyla yüksek ve özel platformlarda bulunmasıdır.Tabiiki birçok klasik müzik eserlerin
dede bu olguya rastladım,özellikle modern klasik bestecilerde.Fakat ne yazıkki bu olgu
nun teorik ve teknik açıklamasını hiçbir methodda rastlıyamadım.Çok yüksek ve özel
sound ,müzikalite yaratan,yüksek improvisation anlatımı,gücü oluşturan bu olguyu uzun
yıllardan bu yana çok beğenerek dinlemem ve araştırmam sonucunda methodumda
teknik yöntem ve formülasyon olarak sizlere sundum.
Bu olgunun teknik açıklaması ;
Herhangi bir özel gamın veya pentatonik gamın kendisinin dışında herhangi temel gamın
bünyesindeki herhangi MOD konumunda bulunmasıdır.Yani gam içersinde gam.Eğer
düşünülmeden düşünülürse; bu nasıl olur?iki farklı derece ve interval yapısına sahip gam
zaten birbirlerinde mod olsalar ayrıca gam olarak kabul edilmez? İki farklı interval formlu
gam nasıl olurda aynı bünyede bulunabilir? Şeklinde müzisyenlerde çelişkiler oluşur.
Buradaki gerçek şöyledir;
a). Üç temel gam bünyesinde modlar vardır.Temel gamların modları ; birer temel gam
olmayıp sadece MOD adları altındadır.
b). Burada;herhangi temel gam bünyesindeki mod ve bulunduğu temel gam söz konusu
değildir, yani bu olgu ile ilgisi yoktur.
c). MOD FONKSİYONLU GAM ; MOD OLMIYAN BİR GAMIN MOD KONUMUNDA MOD
FONKSİYONUNDA BULUNMASIDIR.Bu olgu özellikle PENTATONİK gamların ;
Temel gamların bazı modlarında MOD FONKSİYONLU olarak bulunmasıdır.Jazz
müziğinde bu estetik özellikle büyük ustalarda görülmektedir.MAJÖR PENTATONİK
ve MİNÖR PENTATONİK gamlarının MAJÖR GAM ,ARMONİK MİNÖR GAMI ve
MELODİK MİNÖR GAMININ bazı MOD konumlarında MOD FONKSİYONUNDA
bulunması bu olgunun tipik örnekleridir.Daha ilerde size sunucağım bilgilerde ;
PENTATONİK GAMların bütün çeşitliliklerinin MAJÖR GAM daki MOD fonksiyonlu
konumları olucaktır.
d). Teknik olarak; pentatonik gamların ses veya derece sayısallığı 5 olduğundan bu sayı
sallık ; pentatonik gamın interval formunun temel gamdaki moddaki interval formu ile
çakışmasını ve tam olarak uyumunu sağlar.Bazı müzisyenler bu olguyu bu estetiği
teorik araştırma yapmadan içgüdüsel olarak insiyaki olarak sezgilerle icra etmişlerdir.
Tabii önemli olan bu estetiği ; formülasyon ,genel eğitim ilkesi,ve teknik yöntem
haline dönüştürüp bütün dünya müzisyenlerine kazandırarak müzisyenlerde ne yaptı
ğını bilme duygusu,gönül rahatlığı, beyin rahatlığı yaratmaktır.Ne yazıkki günümüz
müzik dünyasında büyük müzisyenlerin çoğunluğu eğitimci değillerdir.
e). Teknik olarak; majör pentatonik ve minör pentatonik gamlarının interval formları
Majör gamın bazı derecelerindeki modların interval formları ile uyum sağlar.MOD
FONKSİYONLU GAMIN ;ÜZERİNDE BULUNDUĞU MODLA TAMAMEN AYNI İNTER
VAL YAPISINDA OLMASI ZATEN SÖZ KONUSU DEĞİLDİR.MOD FONKSİYONLU
GAM INTERVAL YAPISI İLE MOD İNTERVAL YAPISININ UYUM SAĞLAMASI BU
ESTETİĞİ OLUŞTURUR.Mod fonksiyonlu gamın SES ARALIKLARI; bulunduğu
modun SES ARALIKLARI ile uyumlu olduğunda ; MOD FONKSİYONLU GAMIN
SESLERİ ; BULUNDUĞU MODUN SESLERİNİ KAPSAR.
MOD FONKSİYONLU GAMIN SESLERİ İLE MOD SESLERİNİN TÜMÜYLE AYNI
SAYIDA OLMASI ZATEN ZATEN SÖZ KONUSU DEĞİLDİR VE BU OLGUYA TERS
29
DÜŞER. MOD FONSİYONLU GAMIN TÜM SESLERİNİN; BULUNDUĞU MODUN
SESLERİNİ KAPSAMASI BU OLGU VE ESTETİĞİ GERÇEKLEŞTİRİR.Böylelikle farklı
adlı ve interval yapılı bir gam (mod fonksiyonlu) temel gamın doğru mod konumunda
MOD FONKSİYONLU GAM olarak bulunur ve temel gama değer kazandırır.Bu olgu ve
estetik kesinlikle yüzeysel bir orijinalite,biçim endişesi veya ekstra fazlalık değildir. Öyle
sanmak çok zararlı yanılgıdır.Dünyanın en iyi bazı özel müzisyenleri bu olguyu formalite
İcabı bulundurmamışlardır.Doğadan özdeş örnek olarak ; bu olgu ve icra ; sofrada
bulunan yüksek kalitedeki çeşitlilik,çeşni ve zenginliktir.Dahada iyi bir açıklama ; hem
yüksek
çeşitlilik,çeşni zenginlik aynı sofra içinde,hemde aynı sofra içinde çeşni,çeşitlilik,zenginlik
Doğadan diğer özdeş örnekler; Örneğin sinema içinde sinema,tiyatro içinde tiyatro
estetiği ve olgusu özdeştir.
TEKNİK YÖNTEM
— Nasıl herhangi bir temel gamda mod fonksiyonlu gam elde edilicek ?
— Mod fonksiyonlu gam temel gamda nasıl konumlandırılıcak ?
— Doğruluğuna hangi teknik yöntemle karar verilicek ?
Buradaki esas amaç ve endişe ;
Müzisyenin önce mod fonksiyonlu gamın önemini ve değerini idrak edip kompozisyonların
bulunduğu temel gamlarda MOD FONKSİYONLU GAM icra etmekle ;yüksek melodi ve
doğaçlama estetiği zenginliği elde etmesidir.Bu estetiği bazı büyük müzisyenler kendi
kompozisyonlarındaki melodi ve improvisationlarında sezgisel duyumsal güvenle icra
etmektedirler. MOD FONKSİYONLU GAM ;BAZI BÜYÜK MÜZİSYENLERİN İCRA
ETTİKLERİ YÜKSEK ESTETİK YARATAN MELODİ VE DOĞAÇLAMADA ÇOK ÖZEL
PLATFORM OLUŞTURAN ÇOK DEĞERLİ OLGUDUR.
— Temel gama çeşitlilik,zenginlik kapasite kazandırır.
— Yüksek doğaçlama estetiği kazandırır.
— Müzisyende zenginlik,çeşni,orijinalite ve değerlilik duygusu yaratır.
— Gam bünyesinde gam ; icracı ve müzik dinleyicisinde hem global hem local duygu
yaratır.Hem temel gamın hemde aynı bünyede birbaşka gamın bulunması ve aynı
çizgide olması gerçekten zenginlik ve çeşitlilik duygusu verir.
TEMEL GAMDA MOD FONKSİYONLU GAM SAPTAMA VE KONUMLANDIRMA
Müzisyenin her şeyden önce minör ve majör pentatonik gamlarının; özellikle ve yaygın
olarak majör gamda mod fonksiyonlu olarak bulunduğunu bilmesi gerekir.Bu estetik
müzikte en yaygın ve ağırlıklı olarak jazz,popjazz,latin jazz,rock,fusion stillerinde bulunur.
Örneğin minör pentatonik gamı mod fonksiyonlu olarak majör gamda 2. 3. ve 6. derece
konumlarında bulunur.Diğer bir deyişle minör pentatonik gamı ; 2. derecedeki DORIAN
3. derecedeki PHRYGİAN ve 6. derecedeki AEOLİAN modlarının konumlarında bu mod
larla yaklaşık ve benzer fonksiyonda ,mod fonksiyonunda bulunur.2. ,3. , ve 6. derecede
Bulunur tanımlamasından dahada önemlisi 2. 3. ve 6. derecede hangi modların
bulunduğu ve mod fonksiyonlu gamın hangi modlarla yaklaşık ve benzer fonksiyonda
olduğudur.
Tabiiki zaten temel gam derece konumları her bir derecedeki MOD ları ifade eder.
KONUMLANDIRMADA ESAS OLAN ; ÖNCE MOD FONKSİYONLU GAMIN DERECE
YAPISINI DOĞRU OLARAK SAPTAMAK VE BU DERECE YAPISININ ; HANGİ TEMEL
GAMDAKİ HANGİ MOD SESLERİNİ KAPSADIĞINI DOĞRU OLARAK BULMAKTIR.
EĞER MOD FONKSİYONLU GAMIN TÜM SESLERİ ; BULUNDUĞU MOD KONUMUN
DAKİ SESLERDEN OLUŞUYORSA BU OLGU DOĞRU GERÇEKLEŞİR.DOĞRU KONU
MUN BULUNMASI İÇİN ;MOD FONKSİYONLU GAMIN DERECE YAPISI,TEMEL GAM
LARDAKİ FARKLI MODLARIN FARKLI DERECE YAPILARI İLE KARŞILAŞTIRILIR.
30
Örnek 1; Konumlandırma .Teknik açıklama ;
Örneğin müzisyen minör pentatonik gamını mod fonksiyonlu gam olarak majör gamda
konumlandırmak istemektedir.Uygulayacağı doğru davranış ; minör pentatonik gamının
standart derece yapısındaki derecelerin tümüyle ; majör gamın hangi modundaki derece
yapıları ile özdeş olduğunu saptamak olucaktır.Böylelikle minör pentatonik gamının
majör gamdaki mod fonksiyonlu konumları doğru olarak bulunucaktır.
BU TEKNİK UYGULAMA VE SAPTAMA; MAJÖR GAMIN 12 FARKLI
TONALİTESİNDE DEĞİŞMEZ STANDARTTIR.
—
Minör pentatonik gamının standart derece yapısı şöyledir ;
1.
—
min3.
4.
5.
min7.
8.
Bu standart derece yapısı ; majör gamın standart mod derece yapıları üzerinde
aranır ve özdeşlik saptanır.
Çok önemli teknik bilgi ;
BU TEKNİK UYGULAMA VE SAPTAMADA ; NOTALAR VEYA SESLERİN BULUN
MAYIŞI; TAMAMEN KOLAYLAŞTIRICI NET DOĞRU SONUÇ ALDIRTAN, KARIŞI
ŞIKLIK YARATMAYAN EĞİTİM DOĞRULUĞU GEREĞİDİR.
ÇÜNKÜ ; HERHANGİ GAMIN HERHANGİ İLKESİ VEYA TEKNİK YÖNTEMİ VEYA
FORMÜLASYONU ; AYNI GAM KARAKTERİSTİĞİNİN 12 FARKLI TONALİTESİN
DE DEĞİŞMEZ STANDARTTIR.AYNI UYGULAMA AYNI ŞEKİLDE 12 FARKLI
TONALİTEDE AYNEN UYGULANIR.BUNUN NEDENİ GAM YAPISININ VE
TEKNİK YÖNTEM YAPISININ 12 FARKLI TONALİTEDE STANDART OLMASIDIR.
BU NEDENLE ;
Bb veya G veya A veya F gibi notalardan çok daha önemli olan DERECE YAPILA
RININ ,GAMLARIN, MODLARIN, TEKNİK YÖNTEMLERİN, VE İLKELERİN
12 FARKLI TONALİTEDE DEĞİŞMEZ STANDART OLUŞUNUN ;OLAĞAN ÜSTÜ
EĞİTİM KOLAYLIĞI SAĞLAMASIDIR.
Majör gamdaki standart MOD DERECE YAPILARI şöyledir ;
1.derece
İONİAN
1
2
3
4
5
6
maj7
5
—
6
8
2.derece DORİAN
—————————
1 2 min3
—
—
4
—
min7
—
8.
—
3.derece PHRYGİAN .
——————————
1 b9 min3
—
—
4 5 min6 min7
— —
—
8
—
4.derece LYDİAN
1
2
3
b5
5
6
maj7
5. derece MIXOLYDIAN
1
2
3
4
5
6
min7
6.derece AEOLIAN
—————————
1
—
2
Maj 7. derece LOCRIAN
1
b9
min3
—
min3
8
8
4
—
5 min6 min7
—
—
8
—
4
b5 min6 min7
8
31
Müzisyen minör pentatonik gam derece yapısı ile majör gam mod derece yapıları
arasında sırası ile karşılaştırma yaparak özdeş form bularak ; minör pentatonik gamının
doğru MOD FONKSİYONLU konumlarını saptamış olur.
Majör ve minör pentatonik gamları ve diğer özel pentatonik gamlar en yaygın olarak
majör gamda mod fonksiyonlu olarak bulunurlar.
MAJÖR PENTATONİK GAMIN ; MAJÖR GAMDAKİ MOD FONKSİYONLU
KONUMLARI
———————————————————————————————————
Majör pentatonik gamı mod fonksiyonlu olarak majör gamda 1.
4. ve 5. derece
konumlarında bulunur.Çünkü majör pentatonik gamının standart derece yapısı ;majör
gamın 1.
4. ve 5. derecesindeki IONIAN,LYDIAN ve MIXOLYDIAN modlarındaki
derece yapılarını kapsar.Diğer hiçbir modla derece yapısı uyum sağlamaz.
Örneğin C MAJÖR gamındaki MAJÖR PENTATONİK gamların isimleri ve konumları
MAJÖR PENTATONİK GAMI standart derece yapısı ;
TON
C MAJÖR GAMI ;
1.
C
KONUM 1. DERECE
2.
D
3.
E
1.
4.
F
2.
5.
G
3.
6.
A
5.
6.
maj7.
B
8.
C
8.
C MAJÖR PENTATONİK GAMI
—————————————————-Bu konumda majör pentatonik gam dereceleri tümüyle bulunur.
Konumlayan altyapıdaki 1. dereceki IONIAN mod derece yapısı ve sesleri ;
C IONIAN
1.
2.
3.
4.
5.
6. maj7. 8.
—
— —
—
—
—
C
D
E
F
G
A
B
C
Bu nedenle pentatonik gam bu konumda konumlanır ve adını mod 1. derecesinden alır.
KONUM
4 . DERECE
1.
C
2.
D
3.
E
5.
G
6.
A
8.
C
F MAJÖR PENTATONİK GAMI
—————————————————Konumlayan altyapıdaki 4. dereceki LYDIAN mod standart derece yapısı ve sesleri ;
F LYDIAN
1
—
F
2
—
G
3
—
A
b5
B
5
—
C
6 maj 7
—
D
E
8
—
F
Bu nedenle pentatonik gam bu konumda konumlanır ve adını mod 1. derecesinden alır.
1.
F
2.
G
3.
A
5.
C
6.
D
8.
F
32
KONUM
5. DERECE G MAJÖR PENTATONİK GAMI
—————————————————Konumlayan alt yapıdaki 5. derecedeki G MIXOLYDIAN mod derece yapısı ve sesleri ;
G
A
B
C
D
E
F
G
G MIXOLYDIAN
1
2
3
4
5
6 min7 8
—
— —
—
—
—
Altları çizgili olan dereceler özdeş derecelerdir.
MOD derecelerİ altlarındaki çizgiler ; konumlanan mod fonksiyonlu pentatonik gamla
konumlayan mod derece yapıları arasındaki ortak aynı derecelerdir.
Bu nedenle pentatonik gam bu konumda konumlanır ve adını mod 1. derecesinden
alır.
G MAJÖR PENTATONİK GAMI
1.
G
2.
A
3.
B
5.
D
6.
E
8.
G
MİNÖR PENTATONİK GAMIN ; MAJÖR GAM BÜNYESİNDEKİ MOD
FONKSİYONLU KONUMLARI
———————————————————Minör pentatonik gam standart derece yapısı,altyapıdaki konumlayan majör
gamdaki modların standart derece yapıları ile karşılaştırıldığında ; MİNÖR PENTATONİK
GAMIN MAJÖR GAMDA 2.
3. ve 6. DERECE KONUMLARINDA MOD FONKSİYO
NUNDA BULUNDUĞU SAPTANIR.
TON
C MAJÖR GAMI
1.
C
2.
D
3.
E
4.
F
5.
G
6. maj 7.
A
B
8.
C
MİNÖR PENTATONİK GAMI STANDART DERECE YAPISI ;
1.
min 3.
4.
5.
min 7.
8.
KONUM 2. DERECE D MİNÖR PENTATONİK GAMI
——————————————————————————
Konumlayan altyapıdaki 2. derecedeki D DORIAN mod standart derece yapısı ve
sesleri ;
1.
2.
min 3.
4.
5.
6. min 7.
8.
D
E
F
G
A
B
C
D
——
——
—— ——
——
——
Altı çizgili dereceler özdeş ,aynı dereceleri ifade eder.
Bu nedenle minör pentatonik gamı bu konumda mod fonksiyonlu olarak konumlanır ve
ve adını mod 1. derecesinden alır.
D MİNÖR PENTATONİK GAMI ;
1.
D
min 3.
F
4.
G
5.
A
min 7.
C
8.
D
33
KONUM 3. DERECE
E MİNÖR PENTATONİK GAMI
Konumlayan altyapıdaki 3. derecedeki E PHRYGIAN MOD standart derece yapısı ve
sesleri ;
1.
b9 min 3.
4.
5. min 6. min 7. 8.
E
F
G
A
B
C
D
E
——
——
—— ——
——
——
Altları çizgili dereceler özdeş, aynı dereceleri ifade eder.
adını mod 1. derecesinden alır.
KONUM 6. DERECE
1.
E
min 3.
G
4.
A
5.
B
min 7.
D
8.
E
A MİNÖR PENTATONİK GAMI
Konumlayan altyapıdaki 6. derecedeki A AEOLIAN MOD standart derece yapısı ve
sesleri ;
1.
2. min 3.
4.
5. min 6. min 7.
8.
A
B
C
D
E
F
G
A
——
——
—— ——
——
——
Altları çizgili olan dereceler özdeş,aynı dereceleri ifade eder.
adını mod 1. derecesinden alır.
1.
A
min 3.
C
4.
D
5.
E
min 7.
G
8.
A
Buradaki önemli ve gerekli olan konu ;
Hangi mod fonksiyonlu gam hangi temel gamda hangi konumda bulunursa bulunsun
bütün derece konumlarında,bütün gam ihtimallerinde ;
—
Mutlaka mod fonksiyonlu gamların tüm sesleri ; temel gam çizgisi üzerindeki tonal
sesleri diğer bir deyişle tonal dereceleri kapsamalıdır.
—
Müzisyenlerin bu anlatım zenginliği , düzeyi arayışında ve endişesinde olması
müzikalite açısından çok önemlidir.
MOD FONKSİYONLU GAMIN ÖNEMİ VE DEĞERİ
Temel gamlarda,özel gamlarda,modlarda,özellikle en yaygın ve genel gam olan
majör gamda MOD FONKSİYONLU GAM doğru olarak konumlandırmak ve icra etmek
gerçekten ustalık,büyük müzisyenlik ve bilgelik özelliğidir.Çünkü ;
—
Bu estetiği ve olguyu uzun yıllardan bu yana büyük müzisyenler özellikle JAZZ
müzisyenleri kompozisyonlarda icra etmişlerdir.Net olarak örnek ve modeldir.
—
Kompozisyonda melodi ve doğaçlama kurulumunda geniş ve yüksek kapsamlı
altyapı platformu oluşturur.Melodi ve doğaçlama formlarında; geniş kapsam,zenginlik,
düzey,müzikalite yaratır.Müzisyenin kendisini daha geniş atmosferde hissetmesini sağlar.
— Adeta sinema içinde sinema,tiyatro içinde tiyatro şeklinde kapsam duygusu yaratır.
34
Araştırma,konumlandırma,saptama ; Derya Yener
PENTATONİK GAM ÇEŞİTLİLİKLERİ
Hepside müzikalite açısından ve tema etkisi bakımından çok özel ve değerli olan
pentatonik gamlar ;majör gam bünyesinde mod fonksiyonlu olarak icra edildiklerinde
bambaşka mistik değerler ve çok orijinal tını atmosferleri katarlar majör gama. Somut
olarak majör gamın melodi ve improvısatıon anlatımında ;mistik atmosfer,özel tınılar,
geniş kapsam, zenginlik ve ruhsal yücelikler oluşur.Gam içinde mod fonksiyonlu gam
icrası genel anlamda önemli ve değerli bir olgu olmasının yanı sıra mod fonksiyonlu gam
ların nitelikleride özellikleride ; bu bileşimin niteliğini ve müzikal düzeyini oluşturan doğal
faktörlerdir.Özellikle majör pentatonik ve minör pentatonik gamları majör gamda mod
fonksiyonlu olarak çok iyi jazz müzisyenleri tarafından improvısatıonda icra edilmiştir.
Pentatonik gamların diğer özel ve geleneksel nitelikteki çeşitlerinin majör gamdaki
mod fonksiyonlu konumlarını saptadım ve doğaçlamada icra ettiğimde çok özel ve
yüksek tınılar,temalar oluştuğunu gördüm.Bu olgu özellikle JAZZ ve JAZZFUSION stille
rinin aradığı ve istediği olgu.Çok geniş kapsam,yüksek müzikalite, mistik atmosfer,ruhsal
zenginlik,ruhsal yücelik hepsi aynı bileşimde ne kadar güzel.Dünyamız ne kadar zengin
ne kadar güzel.
PENTATONİK GAM ÇEŞİTLİLİKLERİNİN ; TAMPEREMAN MÜZİK SİSTEMİNDEKİ
STANDART DERECE YAPILARI
TON C
—
MAJÖR PENTATONİK GAMI
1.
C
2.
D
—
MİNÖR PENTATONİK GAMI
1.
C
min 3.
Eb
—
INDIAN SCALE
Pentatonik gam
1.
C
—
PELOG -- TYPE SCALE
Pentatonik gam
—
—
3.
E
5.
G
6.
A
4.
F
5.
G
min 7.
Bb
8.
C
3.
E
4.
F
5.
G
min 7.
Bb
8.
C
1.
C
3.
E
4.
F
5.
G
maj 7.
B
8.
C
HIRAJOSHI -- TYPE SCALE
Pentatonik gam
1.
C
3.
E
b5.
Gb
5.
G
maj 7.
B
8.
C
KUMOI -- TYPE SCALE
Pentatonik gam
1.
C
min 3.
Eb
4.
F
b5.
Gb
8.
C
min 7.
Bb
8.
C
35
Saptama ve konumlandırma ; Derya Yener
PENTATONİK GAM ÇEŞİTLİLİKLERİNİN ; MAJÖR GAM BÜNYESİNDEKİ
MOD FONKSİYONLU DERECE KONUMLARI
Pentatonik gam çeşitlilikleri ; kendi standart derece yapıları özelliklerine göre majör
gamın çeşitli tonal derece konumlarında MOD FONKSİYONLU GAM niteliğinde bulunur
Lar.Doğru konumlanmada esas olan ; pentatonik gamın kendi standart derece yapısında
ki tüm derece karakteristiklerinin tümüyle uyumlu olduğu bulunduğu doğru mod
konumunu doğru olarak saptamaktır.Pentatonik gam standart derece formu ; majör
gamın sırası
İle bütün ardışık mod derece formları ile karşılaştırılır ve özdeşlik bulunan doğru konum
saptanır.Bazı pentatonik gamların majör gamda sadece tek adet mod fonksiyonlu
konumu ,bazılarının ise 2 veya 3 adet mod fonksiyonlu konumları vardır.Bu tek veya
çoğul
konum sayısallığı; tamamen pentatonik gamın standart derece yapısına bağlıdır.Herhangi
pentatonik gamın 2 veya 3 gibi çoğul sayıda majör gamın mod konumunda bulunması ;
kesinlikle pentatonik gamın derece formunun her farklı majör gam moduna göre farklıla
şıcağı anlamında değildir.Aynı pentatonik gam ; 3 farklı mod konumundada aynı derece
formu ile bulunur ve interval yapısı değişmez.Zatenbu olgunun amacıve anlamıda budur.
Şimdi sizlere bütün çeşitli pentatonik gamların ; majör gamdaki mod fonksiyonlu
derece konumlarını sunuyorum.
TON
a ).
—
—
—
b ).
—
—
—
c ).
C
MAJÖR GAMI
MAJÖR PENTATONİK GAMININ ; MAJÖR GAMDAKİ MOD FONKSİYONLU
KONUMLARI ;
——————————————————————————————————
1. derecede
4. derecede
5. derecede
G MAJÖRPENTATONİK GAMI
MİNÖR PENTATONİK GAMININ ; MAJÖR GAMDAKİ MOD FONKSİYONLU
KONUMLARI ;
——————————————————————————————————
2. derecede
D MİNÖR PENTATONİK GAMI
3. derecede
6. derecede
INDIAN SCALE pentatonik gam
MAJÖR GAMDAKİ MOD FONKSİYONLU KONUMU
———————————————————————
Bu pentatonik gamın derece yapısı ; majör gam modlarından sadece MIXOLYDIAN
Mod derece yapısı ile özdeştir.Tek adet konumda bulunur.
KONUM 5. MOD G MIXOLYDIAN
1.
G
—
2.
A
3.
B
—
4.
C
—
5.
D
—
6.
E
min 7.
F
—
8.
G
—
Altları çizgili olan dereceler; pentatonik gam ile mod arasındaki özdeş olanlardır.
G INDIAN SCALE
1.
3.
4.
5.
min 7.
8.
36
d ). PELOG - TYPE SCALE pentatonik gam
———————————————————
MAJÖR GAMDAKİ MOD FONKSİYONLU KONUMU ;
Bu pentatonik gamın derece yapısı ; majör gamdaki sadece 1. derecedeki IONIAN
Mod derece yapısı ile özdeştir.Majör gamda tek adet mod konumunda bulunur.
KONUM 1. MOD C IONIAN
1.
2.
3.
4.
5.
6. maj 7. 8.
C
D
E
F
G
A
B
C
—
—
—
—
—
—
Altları çİzgili dereceler pentatonik gam ile mod arasındaki özdeş derecelerdir.
C PELOG - TYPE SCALE
1.
C
3.
E
4.
F
5.
G
maj 7.
B
8.
C
—————————————————————————————————————
e ). HIRAJOSHI - TYPE SCALE pentatonik gam
—————————————————————
Bu pentatonik gamın derece yapısı ; majör gamdaki sadece 4. derecedeki LYDIAN
Mod derece yapısı ile özdeştir. Majör gamda tek adet mod konumunda bulunur.
KONUM
4. MOD
F LYDIAN
1.
2.
3.
b5
5
6 maj 7. 8.
F
G
A
B
C
D
E
F
—
— —
—
—
—
Altları çizgili dereceler pentatonik gam ile mod arasındaki özdeş derecelerdir.
F HIRAJOSHI - TYPE SCALE
f ).
1.
F
3.
A
b5.
B
5.
C
maj 7.
E
8.
F
KUMOİ - TYPE SCALE pentatonik gam
———————————————————
Bu pentatonik gamın derece yapısı ; majör gamdaki sadece maj 7. derecedeki
LOCRIAN mod derece yapısı ile özdeştir.Majör gamda tek adet mod konumundadır.
KONUM maj 7. MOD B LOCRIAN
1.
b9. min 3. 4
b5. min 6. min 7. 8.
B
C
D
E
F
G
A
B
—
—
—
—
—
—
Altları çizgili dereceler pentatonik gam ile mod arasindaki özdeş derecelerdir..
B KUMOİ - TYPE SCALE
1.
B
min 3.
D
4.
E
b5.
F
min 7.
A
8.
B
37
Araştırma,saptama, konumlandırma
Derya Yener
JAZZ MİNÖR GAMININ ; MAJÖR GAM BÜNYESİNDEKİ ALTERE GAM
( OPTIONAL CHORD SCALE ) FONKSİYONUNDA KONUMLANMASI
Bu olgu benim açımdan ve benim değerlendirmemce çok önemlidir ve özellikle JAZZ
müziğinde yüksek sound yüksek estetik vermektedir.Uzun yıllardan bu yana spontane ola
rak majör gamdaki doğaçlama İcralarımda çoğu zaman doğaçlama formlarımın
altyapılarında altere gam fonksiyonunda ( optıonal chord scale ) JAZZ MİNÖR gamının
bulunduğunu saptadım. Bu olgu ; mental veya teorik araştırma olmaksızın tamamen
doğal ve
spontane olarak oluştu.Neden? içgüdüsel veya sezgisel olarak bu gamı majör gamda
doğal mod olarak bulunmamasına rağmen icra ettiğimi düşünüp nedenini bulduğumda
son
derece sevindirici,onur verici bir gerçek saptadım. Jazz minör gamı ; majör gamda bulu
nan v 7/ ıv , v7/v, v7/ vı ,v7/ı , v7/ıı, v7/ııı si konumlarında bulunan SUPER LOCRIAN
altere gamı ( optıonal chord scale ) ile hem aynı gam çizgisinde olan hem de yan
yana bulunan ardışık MOD karakteristikleridir. Tabii majör gamda SUPER LOCRIAN
altere gam fonksiyonunda iken ; JAZZ MİNÖR gamında doğal MODdur.Yani JAZZ
MİNÖR gamı ; majör gamdaki altere gam fonksiyonundaki SUPER LOCRIAN gamı
İle bitişik konumda ve aynı çizgide olup SUPER LOCRIAN modunun TEMEL GAMI
DIR.Yani yaklaşık ve benzer fonksiyon ve estetik sezgisel olarak elde edilmiştir.
Bu olgu ; adeta akorlarda birbirlerinin yerine icra edilen SUBSTITUDE akorlar
konusu ile özdeştir. Yanİ SUBS akor tanımı ve anlamı ile özdeş ; SUBS ALTERE
GAM .Sonuç ve özet olarak ;majör gamdaki herhangi (OPTIONAL CHORD SCALE)
Altere gam yerine ,bu gamla aynı fonksiyon ve estetikte bu altere gamın çizgisi
üzerindeki bitişik modlardan birtanesi icra edildiğinde doğru fakat daha özel ve
orijinal sound oluşur.
Tipik örnek ;
Örneğin C majör gamında V7/VI lisi konumundaki altere gamlardan en önemlisi
E SUPER LOCRIAN altere gamıdır. Bu altere gam; genel anlamda JAZZ MİNÖR
gamının Maj 7. derecesindeki doğal MODdur.YANİ HER İKİSİDE BİRBİRLERİ İLE
YAKLAŞIK VE BENZER FONKSİYON VE ESTETİĞE SAHİPTİR.
—
E SUPER LOCRIAN altere gamı C MAJÖR GAMINDA V7/VI lisi konumundadır.
—
SUPER LOCRIAN MODU ; JAZZ MİNÖR GAMINDA maj 7. derecedeki doğal
Moddur.
—
E SUPER LOCRIAN MODU F JAZZ MİNÖR GAMINDA aynı çizgide olup maj 7.
derecedeki moddur.
— Bu nedenle ; F JAZZ MİNÖR GAMI C MAJÖR GAMINDA V7/VI LİSİ KONU
MUNDA ( OPTIONAL CHORD SCALE ) ALTERE GAM OLARAK OLARAK
BULUNUR VE DOĞAÇLAMA İCRASINA YÜKSEK ESTETİK KAZANDIRIR.
Bazı büyük müzisyenlerde SUBS AKORLAR gibi SUBS ALTERE GAMLARIN
İcrası görülmektedir. JAZZ MİNÖR GAMI gibi çok değerli ve güzel bir gamın MAJÖR
GAMDA altere gam fonksiyonunda bulunması ;majör gama gerçekten yüksek
melodi ve doğaçlama estetiği kazandırmaktadır.
E SUPER LOCRIAN modu ile F JAZZ MİNÖR gamı aynı gam çizgisinde olduklarından hem çok yaklaşıkve benzer estetiktetirler hemde çok farklı temaları vardır.
Teorik doğruluğun yarattığı doğru estetikten dahada önemli olan buradaki konu;
ORİJİNAL VE FARKLI OLANIN ; ALIŞILMIŞLA AYNI DOĞRU KONUM VE FONKSİYONDA OLUP ; DAHA ÖZEL , ORİJİNAL VE FARKLI ESTETİK YARATMASIDIR.
38
Araştırma,saptama ve konumlandırma
Derya Yener
JAZZ MİNÖR GAMININ ; MAJÖR GAM BÜNYESİNDEKİ ALTERE GAM
FONKSİYONUNDAKİ ( OPTIONAL CHORD SCALE ) KONUMLARI ;
TON C MAJÖR GAMI
jazz minör altere gamın
Majör gamdaki konumu
Jazz minör altere gamın
fonksiyon konumu
Altyapı akorları
( jazz stilinde )
——————————————————————
C super locrıan ile özdeş
b9. JAZZ MİNÖR gamı
V7 / IV
C 7 (b5,+5) ,
Db JAZZ MİNÖR gamı
Dördün beş yedilisi
Gb 9 (b5)
—————————————————————————————————————
D super locrıan ile özdeş
Min 3. JAZZ MİNÖR gamı
V7 / V
D 7 ( b5,+5 ) ,
Eb JAZZ MİNÖR gamı
Beşin beş yedilisi
Ab 9 (b5)
—————————————————————————————————————
E super locrıan ile özdeş
4. JAZZ MİNÖR gamı
V7 / VI
E 7 (b5,+5) ,
F JAZZ MİNÖR gamı
Altının beş yedilisi
Bb 9 (b5)
—————————————————————————————————————
G super locrıan ile özdeş
+5. JAZZ MİNÖR gamı
V7 / I
G7 (b5,+5) ,
Ab JAZZ MİNÖR gamı
Birin beş yedilisi
Db 9 (b5)
—————————————————————————————————————
A super locrıan ile özdeş
V7 / II
A7 (b5.+5) ,
Min 7. JAZZ MİNÖR gamı
İkinin beş yedilisi
Eb 9 (b5)
Bb JAZZ MİNÖR gamı
—————————————————————————————————————
V7 / III
B7 (b5.+5),
B super locrıan ile özdeş
1. JAZZ MİNÖR gamı
Üçün beş yedilisi
F9 (b5)
C JAZZ MİNÖR gamı
Jazz minör gamı ;temel gam olarak çok güzel tınısı ve teması olan yüksek este
tiğe sahip olan gamdır.Kendi bünyesinde çok orijinal ve özel temalara sahip mod
ları vardır.Bu özel ve güzel temel gamın ; majör gam bünyesindeki altere gam
Fonksiyonunda ( optıonal chord scale) doğru konumlarını saptamak ve konum
listesi hazırlamak beni son derece sevindirdi ve onurlandırdı.Jazz minör gamının
majör gamda altere gam olarak ilk defa icra edilmesi bana ait değildir. Bazı jazz
müzisyenlerinde bu olguyu duydum ve çok beğendim.Çoğu zaman jazz minör gamı
nı bende sezgisel ve içgüdüsel olguyla kendi doğaçlamalarımda çok beğenerek
İcra ettim. Böylelikle formulasyon ve saptamanın doğal sonucu olarak
müzisyenlere ulaştırma gereği duydum.Bana ait olan ;araştırma , saptama,
formulasyon, derleme,konumlandırma ve method bilgisi haline
dönüştürmektir.Tüm dünya müzisyenlerine yararlı olması temennilerimle.
39
Araştırma,saptama ; DeryaYener
AKOR FORMUNA GÖRE DOĞRU MELODİ FORMUNUN ,
MELODİ FORMUNA GÖRE DOĞRU AKOR FORMUNUN SEÇİMİ
Bu konu,bu doğru beraberlik,bu uyum,bu fizibilite ,bu altyapı üstyapı doğru beraber
liği müzik sanatında olağan üstü önemlidir.Müziğin bütün stillerinde olağanüstü
önemlidir.Müzik sanatında kişisel seçimler,subjektif orijinaliteler,çabalar,duygusal
hamleler ;
teorik doğruluk, müzik sistematiği bilgisi ve tutarlılığı doğrultusunda olduğunda ancak
mesafe katedebilir,doğruluk kazanır.Müzik muamma değildir.Müzik sanatı ;her türlü
ehliyetsiz ,bilgisiz bende varım ataklarının yarattığı kriter ve tartım yoksunu
bulanıklık değildir,yanlışlık hiçdeğildir.Maalesef bazı kişisel methodlarda dahi aşırı
genelleme yapılmış ve akor ile melodi uyumunda maalesef yetersiz ölçütler,belirsiz
kriterler verilmiştir.Şu akor ile şu gamlar veya şu gamla şu akorlar olur şeklinde
sunum çok belirsiz , afaki ve aşırı rahatlıktır ve karışıklık yaratmaktadır.
Müzisyenin ;akor ve melodi beraberliğinde belirleyici olan hangi kriter,hangi
ölçüt doğrudur?şeklinde kendine sorması gerekmektedir.Eğer kendini keyfiyetine ,
hoşnutluluğuna ve sadece beğenilerine terk ederse müzisyen ve müziğin
biliminden ilkelerinden uzaklaşırsa bulanıklık ,karışıklık içersinde özgüvenini
kaybedip tıkanır ve tıkandırır.
Akor ve melodi uyumunda doğru birlikteliğinde kritik ve çok önemli sorular ;
—
—
—
—
—
—
—
—
Akor ve melodinin doğru birlikteliğini saptayan doğru kriter nedir ?
Akor ve melodi uyumunda genelleme doğrumudur ?
Önce akor seçimi veya önce melodi seçimi ; doğru birliktelik ve uyum sağlama kolaylığı yaratan faktör olabilirmi ?
Akorun yapısı veya gamın yapısı belirleyici faktörmüdür ?
Doğru kriter ve ölçüt ; bütün çeşitliliklerde ortak ve standartmıdır ?
Farklı müzik stillerinde müzik stilinin belirlediği farklı kritermi vardır ?
Nasıl olurda ? eğer akor ile melodi birbirlerine yakışıyor ise buna rağmen
yanlış beraberlik oluşur neden doğru kritere gerek vardır ?
Akor ile melodinin seslerinin aynı olması neden yeterli değildir ?
Esas olarak ;
—
—
—
—
SADECE AKOR FORMU ;BİRLİKTE BULUNUCAK MELODİ FORMU İÇİN
BELİRLEYİCİ KRİTER DEĞİLDİR.
SADECE MELODİ FORMU ; BİRLİKTE BULUNUCAK AKOR FORMU İÇİN
BELİRLEYİCİ KRİTER DEĞİLDİR.
HER İKİSİDE BİRBİRLERİNİN DOĞRU BİRLİKTELİĞİNİ SAPTAYAN
ÖLÇÜT VEYA KRİTERLER DEĞİLLERDİR.
EĞER MELODİ FORMU VEYA AKOR FORMU ; BİR DİĞERİNİ SAPTAYAN
SEÇİCİ UNSUR ( aynı ve ortak sesleri olması nedeniyle ) OLURSA ;
TAMAMEN KRİTERSİZ, ÖLÇÜTSÜZ, YETERSİZ VE BELİRSİZ SONUCA
VARILIR.YANİ BU BİRLİKTELİK ;GAM VEYA MOD KRİTERİNDE OLMADIĞIN
DAN,DOĞRU MÜZİK İCRASI DIŞINDA,YANİ MOD ÇİZGİSİ VE KONUMU İLE
UYUMSUZ OLARAK DAR ETÜD ÇERÇEVESİNDE, EGZERSİZ BAZINDA
KALIR. AKOR FORMU İLE MELODİ FORMUNDA ORTAK SESLER OLMASI ;
KESİNLİKLE DOĞRU MÜZİK İCRASI İÇİN YETERLİ DEĞİLDİR.
40
AKOR FORMU İLE MELODİ FORMUNUN UYUMUNU, DOĞRU BİRLİKTELİĞİNİ
SAPTAYAN DOĞRU KRİTER VE ÖLÇÜT ;
HER İKİ FORMUN HER İKİSİNİNDE BİRLİKTE BULUNDUĞU GAMDAKİ MOD
————————————————————————————————————
KONUMUDUR.DAHA BİLİMSEL DEYİŞLE ; GAMDAKİ HERHANGİ MOD;
——————————————————————————————————
BÜNYESİNDEKİ ÇİZGİSİNDEKİ MELODİ VE AKOR FORMLARINI ÜRETİR.
———————————————————————————————————AYNI MODUN ÜRETTİĞİ BÜTÜN MELODİ VE AKOR KOMBİNASYONLARI ,
———————————————————————————————————BİRLİKTELİKLERİ BİRBİRLERİ İLE UYUMLU VE DOĞRUDUR.
—————————————————————————————A).
B).
C).
D).
Saptanmış akora göre birlikte doğru seçimle saptanıcak olan doğru melodinin
formu yani sesleri ; akorun bulunduğu gamdaki aynı akorun bulunduğu mod
formundan seçilir.
Saptanmış melodi formuna göre birlikte doğru seçimle saptanıcak olan akor ;
melodinin bulunduğu gam mod konumundan ,yani modun gam derecesi
konumundaki tonal fonksiyondaki akor alternatiflerinden seçilir.
Böylelikle melodi ve akor formlarının her ikiside aynı mod bünyesinde bulun
duklarından MELODİ VE AKOR FORMLARININ hem birliktelik doğruluğu, hem
teorik doğruluk hemde pratik doğruluk oluşur.
Gerek saptanmış olan akora göre doğru seçilmesi istenen melodi formunun ,
gerekse saptanmış olan melodiye göre doğru seçilmesi istenen akor formu
nun herikisininde sesleri ; gamdaki birlikte bulundukları MOD ÇİZGİSİ üzerin
den doğru olarak seçilir.
Bu doğru seçim veya teknik yöntem sonucunda şu tablolar oluşur ;
a)
b)
c)
Akorun tüm sesleri melodi formunda bulunabilir. Bu olguda daha popüler
ve conversial sound oluşur.
Akorun tüm sesleri değilde bazı sesleri melodi formunda bulunabilir.Bu olgu
da daha akademik ve orijinal sound oluşır.
Akorun tüm sesleri dahi melodi formunda bulunmayabilir.Bu olgu çok daha
özel bir durum olup büyük müzisyenlerin uyguladıkları KOMBİNASYON
tercihidir.AYNI GAMIN ÜRETTİĞİ BÜTÜN ALTYAPI VE ÜSTYAPI DEĞERLERİ
ARASINDAKİ BÜTÜN KOMBİNASYONLAR DOĞRUDUR.Örneğin C Majör
gamında ; IV. Derecedeki F LYDIAN modunda bulunan melodi formu ile aynı
gamın diğer derecesi olan örneğin V. derecesindeki G MIXOLYDIAN konum
undaki G akorunun birlikteliği kombinasyon doğruluğudur.Bu olguda ;
AKORUN HİÇBİR SESİ MELODİ SESLERİNDE BULUNMAZ.FAKAT HEM
TEORİK HEMDE PRATİK OLARAK DOĞRUDUR. GAM BÜTÜNLÜĞÜNDEKİ
KOMBİNASYON DOĞRULUĞUDUR.
G akorunun derece yapısı ve sesleri ;
1.
3.
5.
G
B
D
Örneğin ; F LYDIAN modunda bulunan melodi formunda ise şu sesler
Olduğunu varsayalım ;
F
F
A
E
F
C
Sekizlik sekizlik sekizlik sekizlik dörtlük dörtlük
41
İşte bu akor ve melodi arasındaki seslerin tamamen farklı olması,akordaki
hiçbir sesin melodide bulunmayışı ; çoğu müzisyenlerde yanılgılar,yanlış kararlar
İcra yetersizlikleri yaratmaktadır.Bu olgu çok özel durumdur ve KOMBİNASYON
GEREĞİ ,ÖZELLİĞİ VE DOĞAL SONUCUDUR.KOMBİNASYON ÖZELLİĞİ BÜTÜN
ÇEŞİTLİ GAMLARDA VARDIR.
GENEL TANIMLAMA İLE ;
BÜTÜN ÇEŞİTLİ VE FARKLI GAMLARDA ;
GAMIN BÜNYESİNDEKİ BÜTÜN ALTYAPI VE ÜSTYAPI KOMBİNASYONLARI
DOĞRUDUR.GAMIN BÜTÜN FARKLI DERECE KONUMLARINDAKİ AYNI GAMIN
ÜRETTİĞİ BÜTÜN AKOR VE MELODİ FORMLARININ BİRLİKTELİĞİ HEM TEORİK
OLARAK HEM PRATİK OLARAK DOĞRUDUR.
Bu temel olguda özel ve ender olarak AKORUN FORMUNDAKİ HİÇBİR SES ;
beraberindeki MELODİ FORMUNDA bulunmayabilir.İşte bu özel
olgu ;müzisyenlerde
yanılgı yaratan ,icra yetersizliği yaratan durumdur.ÇOK DOĞAL OLARAK MÜZİKTE;
ZENGİN ANLATIM, KAPSAMLI İFADE,DÜZEYLİ ÇEŞNİ SUNUMU ;BİLGİ,ŞUUR VE
BİLİNÇ İSTER.
Kombinasyonlarla oluşan soundlar daha akademik,olgun ve zengin yapıdadır.
Akorun tüm seslerinin beraberindeki melodide bulunmayışı ; akor ve melodi formla
rının birbirleri ile uyumsuz,ilgisiz olduğu anlamında kesinlikle değildir.Büyük ve
usta müzisyenler bu çok özel olgununda tamamen doğru olduğunu bilmekte ve
eğitim olarak sunmaktadırlar. İşte bu çok özel olgu ile ilgili tipik kombinasyon
Örneği ;
TON F MAJÖR GAMI
Akor konumu ; II. Derecede G —
Akorun sesleri 1.
min3.
5.
G
Bb
D
Melodi konumu ; V. Derecedeki
Melodi formunun sesleri ;
C MIXOLYDIAN
C
E
F
A
C
A
Sekizlik sekizlik sekizlik sekizlik dörtlük dörtlük
Yetişmekte olan müzisyenlerin ; kombinasyon tınılarını duyum ve tahmin çok
zor olduğundan bol bol teyp veya computerde kayıt çalışmaları yaparak ,çok çeşitli
ve zengin tınılar ,kombinasyon estetikleri kazanmaları özellikle kompozitörlük
alanında çok gerekli ve yararlıdır.Günümüzün sanayi toplumunun çok sağlıksız,
çok aceleci, çok yorgun, çok sabırsız,çok elektrikli genç müzisyenlerinin alıcakları
ve yararlanıcakları en iyi ve doğru DERS ;ESKİ KUŞAKLARIN ALIN TERİ VE GÖZ
NURUDUR.
Bütün alternatiflerde doğru beraberlik saptayan ve doğru seçim yapılmasını
sağlayan doğru kriter moddur.Müzisyen kökenli ve geniş mantıkla şuurla ;
doğru saptayıcı ve kriterin mod olduğu bilinciyle ;
Ne akora göre melodi arayışında nede melodiye göre akor arayışında öncelik
birbirlerini kriter olarak görmek değildir.Yani öncelikli ve doğru endişe ;
Akorun saptadığı melodi veya melodinin saptadığı akor değil,her iki değerinde aynı
Modda bulunduklarını ve doğru birlikteliklerini saptayan doğru seçimin mod çizgi
si üzerinden yapıldığını bilmektir.HEM AKOR HEM MELODİ AYNI MODDAN SEÇİLDİ
ĞİNDE ; POPULER VE CONVERSİAL SOUND OLUŞUR.AKOR VE MELODİ ; AYNI
GAMIN FARKLI MODLARINDAN SEÇİLDİĞİNDE KOMBİNASYON ÖZELLİĞİ
OLUŞUR VE DAHA AKADEMİK,ZENGİN VE OLGUN SOUND KAZANILIR.
42
Kombinasyonda akor seçimi ;
Akor ve melodi beraberliğinde ; doğru akor seçimi kadar hangi doğru akorun
seçimide çok önemlidir.Hangi doğru akor ? tanımlaması sizi şaşırtmasın , çünkü
Burada maksimum 14 veya15 sayısallıkta DOĞRU AKOR çeşitlilikleri vardır.
Çünkü ;
İNTERVAL YAPISI ASİMETRİK OLAN BÜTÜN ÇEŞİTLİ GAM VEYA MODLARDA BULUNAN HERBİR ARDIŞIK DERECE KONUMLARINDA TONAL FONKSİYONDA MAKSİMUM 14 VEYA15 ADET TONAL AKOR ZENGİNLİKLERİ BULUNUR.
BU KAPASİTEYİ ŞU FAKTÖRLER YARATIR;
— Bütün çeşitli gam veya modlarda 8 adet ardışık ses vardır.
— Müzikte akor çeşitliliği zenginliği ve sayısallığında limit vardır.
— BU İKİ FAKTÖRÜN MATEMATİKSEL ORANLARI İLE ; GAMIN VEYA MODUN
HERBİR FARKLI DERECESİNDE FARKLI SAYISALLIKTA TONAL AKOR
ZENGİNLİKLERİ ,KAPASİTELERİ OLUŞUR.
— GAM VEYA MODDAKİ HERBİR FARKLI DERECE KONUMLARININ ;
BAZILARINDA ORTALAMA 7 VEYA 8,BAZILARINDA MİNİMUM 3 VEYA 4 ,
BAZILARINDA İSE MAKSİMUM 14 VEYA 15 ADET AKOR ZENGİNLİĞİ
BULUNUR.
— BU AKOR ZENGİNLİKLERİ ; BÜTÜN ÇEŞİTLİ MÜZİK STİLLERİNİ KAPSAR.
— MÜZİSYENİN BÖYLELİKLE ; SEVDİĞİ BEĞENDİĞİ MÜZİK STİLİNE GÖRE
SEÇECEĞİ ÇOK ZENGİN DOĞRU AKOR ÇEŞİTLİLİKLERİ VARDIR.Bütün
bu akor zenginliklerini sizlere methodumun ilk konularında ; üç temel gam
daki bütün derecelerdeki tonal akor kapasiteleri şeklinde sundum,
— GAMIN KARAKTERİSTİĞİNE GÖRE ; GAMIN HER BİR FARKLI DERECE
KONUMLARINDA FARKLI AKOR YAPILARI BULUNUR.
Kombinasyonda doğru akor seçiminin yapıldığı gam derece konumundaki
tonal akor zenginliklerini gösteren
ÖRNEK ;
TON F MAJÖR GAMI
Örneğin F Majör gamında IV.derece konumundaki tercih edilicek olan
Tonal fonksiyondaki doğru akor alternatifleri ; KONUM IV. derece Bb
Bb 5
Bb
Bb add 9
Bb 6
Bb 6/9
Bb maj7
Bb (b5)
Bb add 9 (b5)
Bb 6 (b5)
Bb maj 9
Bb maj 9 (b5)
Bb 6/9 (b5)
Bb maj 13
Bb maj 13 (b5)
Bb maj7 (b5)
Bütün bu akorların hepside çok önemli,değerli,orijinal ve müzik pratiğinde
İcra edilen,hepside kompozisyonlarda bulunan akorlardır.
Müzisyen bütün bu doğru tonal akor alternatiflerinden birtanesini kendi müzik stiline uygun olarak seçer ve gönül rahatlığı ile ve beyin rahatlığı ile
İlerler.Çünkü bu zenginliğin neden doğru olduğunu idrak etmiştir.
Diğer çok önemli konu ise ; müzisyenin bütün bu akorların tek tek hangilerinin hangi temaları ,hangi renkleri olduğunu çok iyi bilmesi gerekir.Ancak
bildiği oranda kendi müzik stiline uygun olan daha doğru akoru seçebilecek
tir.Birbirlerine çok benzer farksız gibi sanılan ve birbirleri arasında sadece
tek adet ses farkı olan iki akorda tahmin edilmeyen tema farkı etki farkı vardır.
Örneğin ; maj7 li akor ile maj7 (b5) li akoru arasında tek adet derece farkı
vardır.Fakat ( maj7) li akoru populer ve conversial alışılmış statik etki verirken maj7 (b5) li akoru flamenco soundu yani daha sıcak, dinamik ve gergin
etki verir. Örneğin majör 6/9 lu akoru genişlik,huzur,aydınlık etkisi verir.
43
AKOR VE MELODİ FORMLARININ DOĞRU BİRLİKTELİĞİNİN ; BULUNDUKLARI
MODDAN SAPTANDIĞINI GÖSTEREN TİPİK ÖRNEK ;
Teknik yöntem ve uygulama ;
TON F MAJÖR GAMI
1.
F
2.
G
3.
A
4.
Bb
5.
C
6. maj7.
D
E
8.
F
Örneğin F majör gamında V. Derece konumundaki C MIXOLYDIAN MOD formundan
birbirleriyle doğru birlikteliği olan AKOR ve MELODİ formlarının seçilmesi ;
A ). AKOR FORMUNUN SEÇİMİ ;
Majör gamda 12 tonalitede değişmez standart olarak ; V. derece konumundaki
tonal akor zenginlikleri, çeşitlilikleri,alternatifleri şöyledir ;
F MAJÖR GAMI V. DERECE C
C
C5
C add 9
Csus 2
Csus 4
C sus 2,4
C9
C 11
C 13
C 11(9)
C6
C7
C 13(9)
C 6/9
Bu konumdaki bütün bu tonal akor çeşitliliklerinin hepsi; doğru akor seçimi yapılıcak olan
tonal akor zenginlikleridir.Hepsinin konumu aynı olmasına rağmen hepsinin kendine özgü
farklı temaları vardır.Örneğin 9. lu ve 13. lü akor yapıları daha çok JAZZ soundu verir,
JAZZ stilinde bulunur.
C9
C 13 akorları seçilir.
B ). MELODİ FORMUNUN SEÇİMİ ;
Majör gamda 12 tonalitede değişmez standart olarak ; V. derecedeki MIXOLYDIAN
MOD formunun standart derece yapısı ;
1.
2. 3.
4.
5.
6. min7. 8.
F majör gamındaki V. Derecedeki C MIXOLYDIAN mod derece yapısı ve sesleri ;
1.
2.
3.
4.
5.
6. min 7.
8.
C
D
E
F
G
A
Bb
C
Melodi formunun ses verileri bu platformdan doğru olarak seçilir.Örneğin model
niteliğinde olduğundan sadece 2 mezür kapsamlı melodi örneği ;
1.
mezür
C
D
E
F
G
A
Bb
——————————————————–————artmış onaltılık artmış onaltılık artmış onaltılık dörtlük
Sekizlik
sekizlik
sekizlik
1. mezür akoru C 9
2. mezür
—
C
————————————
iki dörtlük iki dörtlük es
2. mezür akoru
C 13
Aynı derece konumundaki aynı modun saptadığı altyapı ve üstyapı değerleri
yani melodi ve akorun aynı moddan seçilmesi ; populer ,conversial,klasik stilde
tınılar ve sound verir.
Alt yapı ve üst yapı değerlerinin ,melodi ve akor formlarının ; gamın farklı
derecelerindeki farklı modlarından seçilmesi ile kombinasyon olgusu oluşur.
Aynı gamın ürettiği bütün kombinasyonlar doğrudur.Deneyimli büyük ustaların
müziklerinde;özel kombinasyonların yarattığı orijinal tınılar,yüksek estetikler vardır.
44
—
—
MODDAN VEYA GAMDAN SEÇİM YAPILMADAN ÖNCE ;
Müzisyenin beğenisi veya seçimi nedeniyle akor veya melodi formunun döküman
veya model olarak önceden bulunması halinde ; müzisyenin doğru birliktelik saptamak için ne yapacaktır? Nasıl saptama yapıcak ?
Diğer bir deyişle ; müzisyen önceden bildiği ve tanıdığı ve vazgeçmek istemediği
veya yeni bulduğu ve vazgeçmek istemediği bir akor veya melodiye hangi teknik
yöntemle birliktelik veya kombinasyon elde edicek ?
TEKNİK YÖNTEM
Gerek akorun gerekse melodi formunun daha önceden veri olarak müzisyenin
elinde bulunması ve bu verilerden birine bağlı kalarak diğer veriyi doğru ola
rak saptama yapmak istemesi halinde iki teknik yöntem şöyledir ;
VERİ OLARAK önce AKOR olması halinde ;
Müzisyen önce akorun derece yapısı analizini yapar. Akorun derece formu
doğru olarak saptandıktan sonra bu akor yapısının hangi temel gamda gamın
hangi tonal derecesi konumunda tonal fonksiyonda bulunduğu doğru olarak
saptanır. FAKAT ; BAZI AKOR YAPILARI DEĞİŞMEZ KENDİ STANDART
DERECE YAPISININ DOĞAL GEREĞİ OLARAK ; BAZI TEMEL GAMLARDA
2 VEYA 3 ADET KONUMDA TONAL FONKSİYONDA BULUNUR.
ÖRNEĞİN ; majör 6/9 AKOR YAPISI ; MAJÖR GAMDA HEM 1. derecede
hem 4. derecede hemde 5. derecede tonal fonksiyonda bulunur.
BU NEDENLE ;
Müzisyen ; akorun bulunduğu gam derecesindeki MOD konumuna göre aynı
Moddan melodi seçimini, saptamasını yapar.TABİİ AKOR VE MELODİ FORMU
AYNI MOD KONUMUNDAN SAPTANDIĞINDA POPULER SOUND OLUŞUR.
AKOR VE MELODİ FORMU FARKLI MODLARDAN SAPTANDIĞINDA ;
KOMBİNASYON OLUŞUR, DAHA AKADEMİK VE MODERN SOUND OLUŞUR.
ÖZET OLARAK ;
AKORUN TONAL FONKSİYONDA BULUNDUĞU GAM DERECESİ SAPTANIR.
AYNI DERECE KONUMUNDAKİ MODDAN AKORLA DOĞRU BİRLİKTELİĞİ
OLAN MELODİ FORMU SAPTANIR.
VERİ OLARAK önce MELODİ olması halinde ;
Müzisyen önce melodinin gam analizini yapar. Melodinin ses verilerinin hangi
gam çizgisi üzerinde olduğunu saptar. Melodi formunun hangi temel gamın
hangi Mod alanı konumunda olduğunu bulur.Böylelikle melodinin bulunduğu
MODUN ; TEMEL GAMIN HANGİ VEYA KAÇINCI DERECESİNDE OLDUĞU
SAPTANIR. MODUN BULUNDUĞU GAM DERECESİ KONUMUNDAKİ BÜTÜN
TONAL AKOR ALTERNATİFLERİ ; MÜZİSYENİN ÖNCEKİ MELODİSİ İLE
BİRLİKTE DOĞRU OLARAK SEÇİCEĞİ AKOR ALTERNATİFLERİDİR.
ÖRNEK ;
Örneğin müzisyen ; önceden bulundurduğu melodi formunu analiz yaptığında,
Örneğin A majör gamında II. derecede B dorıan modunda bulunduğunu
saptar. Ve standart olarak majör gamda II. derece konumunda hangi tonal
akor alternatifleri olduğunu bildiğinden bu konumdan seçeceği bütün akor
alternatiflerinden birtanesi doğrudur.
B5
B—
B —7
B— 11
B—6
B—9
B—6/9
B—13
B—7(9)
B— 11(9)
B— 13(9)
45
Araştırma,saptama ve teknik yöntem; Derya Yener
GAM FORMU VE TONALİTESİ BİLİNMEYEN
SPONTANE MELODİ VE DOĞAÇLAMA FORMLARININ ; GAM VE MOD ANALİZİ
Doğal ve spontane olarak yaratılmış bir melodi formunda veya doğaçlama formunda
genellikle müzikalite ve estetik düzey yüksektir.Bu olgunun en önemli nedeni ; herhangi
formel çözüm endişesi kısıtlılığı olmayışı ve müzisyenin özgür ruhla dışa yansımasıdır.
Önceden herhangi mod veya gam formu belirlenmeden ,veya gam çizgisi düşünülme
den oluşan spontane ve doğal yaratıcılıkta ; kuralsızlık veya belirsizlik veya düzensizlik
vardır gözüyle bakmak ve algılamak büyük hatadır.Yanlış algılamadır.Çünkü gerçek bir
müzisyenin veya sanatçının özünde ; bulunduğu ana değin yaratılmış ve formule edilmiş
bütün kurallar,estetikler, sanat formları,normları çeşitli oranlarda vardır.Örneğin ;
BEATLES grubu hiçbir müzik eğitimi görmeden önce dünyanın en güzel melodilerini
bulmuşlardır.Bu parametri bize şu gerçeği gösterir ; GERÇEK VE ÖZ MÜZİK EĞİTİMİ
DÜNYADA OLMAKLA VE DÜNYAYI DUYMAKLA,ÖZÜMSEMEKLE BAŞLAR , SÜRER.
Bu doğal ve spontane özgür yaratıcılığın ; çok düzeyli çok başarılı yüksek estetikli
hatta dünya çapında başarılı olması ; eğitimin öğrenimin bilginin önemsiz yararsız olduğu
veya gereksiz olduğu anlamında hiç değildir. Dikkat edilicek olunursa ; ben yani yüzlerce
dünya çapında öğrenci yetiştirmiş ve müzik kurallarını, ilkelerini, teorilerini öğreten
ve önemini gereğini yıllarca irdeleyen anlatan vurgulayan ve dünya çapında müzik methodu yazan bir öğretmen ; DOĞAL VE SPONTANE YARATICILIĞIN önemini ve değerini
ve yararını belirtiyor ve sunuyor ? Çünkü
—
Doğal ve spontane yaratıcılık ile müzik sanatının kuralları ilkeleri öğretileri ve
methodları asla birbirleri ters düşen ve karşıt olan fiiller ve kavramlar değildir.
Tam tersi birbirlerini alabildiğine tamamlayan bütün içersindeki bileşik değerlerdir.
—
Çünkü MÜZİK EĞİTİMİ ; ANA KARNINDA EMBRYO HALİNDE İKEN GEREK DIŞ
DÜNYA SESLERİNİ FREKANSLARINI DUYMAKLA ÖZÜMSEMEKLE GEREKSE
ANA KARNINDAKİ İÇ DÜNYA SESLERİNİ FREKANSLARINI DUYMAKLA BAŞ
LAR.
— ÇÜNKÜ EN ERKEN MÜZİK EĞİTİMİ ; EMBRYO HALİNDE BAŞLAR.
— ÇÜNKÜ ÖĞRETMENLERİNDE ÖĞRETMENİ DÜNYADIR.
— DÜNYADA İLK ÖNCE DÜNYA DERSHANESİNDEN DAHA ÖNCE HERHANGİ
ÖĞRETMENDEN DERS ALAN HİÇBİR ÖĞRENCİ YOKTUR.
Bütün bu sunumlardan ve spontane doğal melodi veya doğaçlamanın öneminin
vurgulanmasından sonra ; HEM MÜZİĞİN İÇİNDE OLAN HEMDE ,GEREK RESMİ
EĞİTİM BÜNYESİNDEDE, GEREK ÖZEL EĞİTİM BÜNYESİNDEDE SÜREKLİ
VAROLAN YAŞAYAN DOĞAL VE SPONTANE YARATICILIK ; OLAĞAN ÜSTÜ
ÖNEMLİDİR MÜZİĞE DEĞER KATAN DEĞERDİR.
Bu etaptaki bu gerçekten sonra SPONTANE DOĞAÇLAMA VE MELODİNİN
MÜZİK ANALİZİ,GAM ANALİZİ, FORM ANALİZİ durumu oluşur.ÇÜNKÜ;
—
—
Spontane melodi veya doğaçlama ;önceden belirlenmiş veya saptanmış gam veya
Mod formu üzerine kurulmamıştır. Müzisyen sadece hiçbir güdüm,amaç veya
hesap olmaksızın doğal olarak ıslık çalarken veya gitar çalarken veyayolda yürürken
mırıldanarak melodi veya doğaçlama formunu dışa yansıtır.İŞTE BU ÖZGÜR
DOĞAL,KİŞİLİKLİ ,MÜZİSYENİN KENDİSİ OLAN SPONTANE MÜZİK FORMLARI
MÜZİĞİN EN DEĞERLİ ÖZ DEĞERLERİDİR.çoğu müzisyende bu doğal yansıma
dan sonra kompozisyon tekniği ve düzenlemeler gelişir.
MÜZİSYENLERİN ASLA ; ÖZGÜR YANSIMALARDA, SPONTANE DOĞAÇLAMA
LARDA ( BELİRSİZLİK VARDIR, FORM YOKTUR VEYA MÜZİK DİSİPLİNİ İÇİNDE
46
DEĞİLDİR ŞEKLİNDE YANILGILAR VE ENDİŞELER İÇERSİNDE KESİNLİKLE
OLMAMALARI GEREKİR.Bu konudaki gerçek şöyledir ;
Doğal ve spontane olarak dışa yansıtılmış bütün DOĞAÇLAMA icraları mutlaka bir GAM ,
veya bir MOD veya GELENEKSEL BİR GAM DÜZENİ kapsamındadır.Çünkü GAM veya
MOD veya GELENEKSEL DÜZEN FORMLARI MÜZİSYENLERİN RUHLARINDA
BENLİKLERİNDE VARDIR.EĞER MÜZİSYEN BELİRLİ BİR DÜZEYDE İSE VE YETERLİ
BİR YETENEĞE SAHİPSE ; SPONTANE DOĞAÇLAMASINDAKİ SES VERİLERİ
MUTLAKA HERHANGİ GAM VEYA MOD KAPSAMINDA VE ÇİZGİSİ ÜZERİNDEDİR.
Bu nedenle müzisyen gönül rahatlığı ve beyin rahatlığı ile SPONTANE MELODİ
ARAYIŞLARI VE DOĞAÇLAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE SAHİP OLMALIDIR.BÖYLELİKLE
MÜZİSYEN ; KOMPOZİSYON DÜZENLEMESİ ve BESTE OLUŞTURMADA İLK
ETAPLARIN ÖZGÜRLÜKLE VE ÖZSAYGI İLE OLUŞTUĞUNU İDRAK EDİCEKTİR.
Fakat ; SPONTANE DOĞAÇLAMA VEYA MELODİ formunun GAM analizi veya
MOD analizi sanıldığı kadar kolay değildir.Ben bizzat öğrencilerimin ve müzisyenlerin
Gam analizlerinde vardıkları sonuçlardan hiçde kolay olmadığına şahit oldum.
—
—
—
—
Spontane MELODİ VEYA DOĞAÇLAMA analizinin kolay olmamasının nedenleri ;
————————————————————————————————————
Herşeyden önce melodi veya doğaçlama formlarındaki ses verilerinin nasıl GAM
formuna dönüştürüleceği ?
Spontane melodi veya doğaçlama formlarının ses verilerindeki; bemol veya diyez
karakterlerinin veya adetlerinin kesinlikle doğru kriter olamıyacağı.Çünkü MÜZİSYE
NİN BULDUĞU VEYA O ANDA İCRA ETTİĞİ SPONTANE MELODİ VEYA DOĞAÇLAMA FORMUNUN TONALİTESİ HENÜZ BİLİNMEMEKTEDİR. DAHA DOĞ
RUSU TONALİTE ÖNCEDEN BELİRLENEREK DOĞAÇLAMA SPONTANE OLA
RAK YAPILMAZ.MÜZİSYENIN DOĞAL VE SPONTANE OLARAK İCRA ETTİĞİ
DOĞAÇLAMA FORMU ; DÜNYANIN BÜTÜN GAM KARAKTERİSTİKLERİ KAPSA
MINDA VE 12 ADET FARKLI TONALİTENİN HEPSİNİN KAPSAMINDA OLABİLİR.
BU GÜN DÜNYADA ; HANGİ ADET DİYEZLİ VEYA BEMOLLÜ HANGİ GAM KARAKTERİSTİĞİNİN 12 FARKLI TONALİTEDE HANGİ DİYEZ, BEMOL DEĞİŞİK
LİKLERİNE SAHİP OLUCAĞINI ANALİZ YAPMADAN BULABİLECEK MÜZİSYEN
YOKTUR.ÇÜNKÜ ÇOK ÇEŞİTLİ ÖZELLİKTE GELENEKSEL,MODERN, TEMEL,
PENTATONİK,SENTETİK ŞEKLİNDE GAMLAR VARDIR.AYRICA BÜTÜN BU
GAMLARIN 12 FARKLI TONALİTELERDE BULUNMASI HALİNDE DİYEZ VE
BEMOL KARAKTERİSTİKLERİ DEĞİŞİR.
MÜZİSYEN SPONTANE DOĞAÇLAMA İCRA EDERKEN KESİNLİKLE ÖNCEDEN
GAM VEYA MOD VEYA HERHANGİ MODERN VEYA GELENEKSEL GAM DÜZENİ VEYATONALİTE BELİRLEMEZ. ÖNCEDEN MÜZİSYENİN ANALİZ YAPMADAN
NET OLARAK BİLDİĞİ TEK BİLGİ VARDIR O DA ŞUDUR ;
İCRA ETTİĞİ SPONTANE DOĞAÇLAMA VEYA MELODİ ; ANALİZ EDİLDİĞİNDE
DÜNYANIN BÜTÜN ÇEŞİTLİ GAM KAPSAMLARINDA OLMA İHTİMALİ VE 12
FARKLI TONALİTENİN HEPSİNDE OLMA İHTİMALİ VARDIR.
Örnek ;
Örneğin müzisyen sabahleyin camdan ilkbahar ışıklarına bakarken kendisinin dahi
farkında olmadan güdümsüz olarak doğaçlama ve melodi formları mırıldanmaya
başlar. Biraz sonra mırıldanmasının farkına varıp melodinin güzelliğini fark ettiğinde
unutmamak için hemen yanındaki küçük dijital teybe doğaçlamayı tekrar edip kayıt
eder.Ve teypteki sabitlenmiş müziği analiz ettiğinde birde bakarki ;
spontane doğaçlama formu ; Ab mıxolydıan ( b9 , b13 ) gam formu çizgisindedir.
Ancak spontane doğaçlamanın GAM analizi doğru yapılıp GAM FORMU doğru
saptandıktan sonra DOĞAÇLAMA VE MELODİ malzemesi ;KOMPOZİSYON-
47
Formu doğrultusunda mesafe kateder. Saptanan gam yani ( mixolydian b9, b13)
Mod formu ; kendisinin ürettiği altyapı ve üstyapı değerleri bünyesinde doğaçlama ve
melodiyi bütünleştirir. Böylelikle doğru yöntem ve ilerleme ile ;
GAM FORMU VE TONALİTESİ SAPTANMAMIŞ OLAN SPONTANE MELODİ VEYA
DOĞAÇLAMA FORMU ;GAM FORMU SAPTANARAK VE AYNI GAMIN ÜRETTİĞİ
ALTYAPI VE ÜSTYAPI DEĞERLERİ BÜTÜNLEŞTİRİLEREK KOMPOZİSYON
FORMUNA DÖNÜŞTÜRÜLÜR.
Bazı müzisyenler ve besteciler ; DOĞAL VE SPONTANE olarak yaratılmış ve
saptanmış MELODİ FORMLARININ müzik sanatının en önemli değerlerinden olduklarını
idrak etmişlerdir.Bütün teknolojiler,bütün düzenlemeler,bütün faktörler üstünde en önemli
ve elde edilmesi en zor olan değer müzikte ; GÜZEL VE YÜKSEK MELODİDİR.
DOĞAL VE SPONTANE OLARAK KENDİLİĞİNDEN OLUŞMUŞ,YARATILMIŞ
MELODİ ;GÜZEL VE YÜKSEK DEĞERDE MELODİDİR.
BU GERÇEK ASLA ;
ÖNCEDEN GAM VEYA MOD FORMU SAPTANARAK, GAM VEYA MOD ÇİZGİSİNDE
BESTELENMİŞ MELODİNİN GÜZEL VE YÜKSEK OLMADIĞI ANLAMINDA DEĞİLDİR.
HER İKİ OLUŞUMDADA ; MÜZİKTE EN ZOR ELDE EDİLEN EN ÖNEMLİ DEĞER ;
MELODİDİR.GÜZEL VE YÜKSEK MELODİ ; HİÇBİR TEKNOLOJİ İLE VE HİÇBİR
MENTAL VEYA FİZİKSEL ÇABA İLE ELDE EDİLEMEZ.DOĞAL VE SPONTANE
MELODİ ; MÜZİK SANATININ ELMASIDIR.BULMAK ÖYLE PEK KOLAY DEĞİLDİR.
YETERKİ BULUNSUN ,MELODİYİ YANİ ELMASI PIRLANTA FORMUNA DÖNÜŞTÜRECEK OLAN BİLGİ,DENEYİM,ŞUUR,TEKNOLOJİ,İSTİKRAR VE USTALIK GİBİ
BÜTÜN BU FAKTÖRLER ;ANA TEMA OLAN MELODİYE GEREK DUYAN GELİŞTİRİCİ FAKTÖRLERDİR.
Bütün bu önemli bilgilerin ışığında doğal olarak müzisyenin aklında şu soru aydınlanır ?
BULDUĞUM SPONTANE MELODİ FORMUNUN ; NASIL TAM ANLAMIYLA
BÜTÜN AYRINTILARI İLE HANGİ TEKNİK YÖNTEMLE GAM ANALİZİNİ NET DOĞRU
OLARAK YAPICAM ?
Araştırma,teknik yöntem ; Derya Yener
SPONTANE MELODİ VEYA DOĞAÇLAMANIN GAM ANALİZİ
TEKNİK YÖNTEM
A ). Teybe kayıt, saptama ve koruma
Spontane melodi veya doğaçlama kendiliğinden dışa yansır ve müzisyenin konu ve
mekanı değiştiğinde genellikle unutulur.Bu üzüntü verici olayı ben bazı defalar yaşa
dığım için hemen yanımda taşımak için küçük gazeteci teybi aldığımı hatırlarım.
Unutulan melodinin hangi formda olduğunu herhangi bir şekilde hatırlamak mümkün
değildir.Hatırlanan sadece unutulan melodinin çok güzel olduğudur.Yüksek ve güzel
melodinin unutulması çok büyük üzüntü ve boşluk duygusu yaratır.Bu nedenlerle
müzisyenin daima yanında cebinde taşıyabileceği küçük dijital teyp taşıması olağan
üstü önemlidir.Çünkü doğal ve spontane melodi veya doğaçlamanın ne zaman
ne şekilde oluşucağını müzisyen kendisi dahi bilemez.Saf duyum,saf duygu
ve yansıma mutlaka saptanmalıdır,kaydedilmelidir.
Teypteki ses verilerinin frekansları, notaları saptanır ve sırası ile yazılır.
B ). Ana tema
Bazen spontane yaratılmış müzik formlarında POLYTONAL YAPI vardır.Birden fazla
adet örneğin 2 veya 3 gam formunun melodinin altyapısında bulunması.Bu çoğul
altyapı daha çok çağdaş ve modern müzisyenlerde görülür.Böyle olgularda yani
48
melodinin gam analizinin zor olduğu polytonal yapılarda ;
Ya sadece ana temanın gam analizinin yapılması ile yetinilir.Yada geniş kapsamlı çaba
İle melodinin üzerinde bulunduğu bütün farklı gamların hepsinin gam analizi yapılır.
Günümüz bestecilerinin bestelerinde genellikle ve özellikle polytonal form vardır.
POLYTONAL FORM kesinlikle biçim endişesi veya yüzeysel orijinalite değildir.Doğal
olarak zengin ruhun yarattığı zenginliktir,çeşnidir,birbirleriyle uyumlu gam karakteristiklerinin armonisidir.Genellikle çağdaş müzisyenlerin eserlerinde polytonal yapı vardır ve
üst düzey estetiktir.Özet olarak ; müzisyenin bulduğu melodi formu polytonal yapıdada
olsa ve polytonal yapının analizi biraz daha karmaşık olsada ; müzisyen kapsamlı melodinin altyapısındaki bütün farklı gam karakteristiklerinin tek tek gam analizini
yaparak polytonal yapıdaki melodinin gamlarının karakteristiklerini bulur.Sadace
farklı olan gam analizi yerine gamların analizleridir.Teknik yöntem aynıdır.
C ).
Frekans artım grafiği
Doğaçlama veya melodinin gam analizinde en önemli ve kritik etaptır.Teknik yöntemin sonuç göstergesidir.Doğal melodi veya doğaçlama; frekans artım grafiğine
dönüştürülür.Spontane melodi veya doğaçlamanın bütün notaları tek tek düzgün
bir önce
lik sırasına göre pesten tize doğru frekans artım grafiğinde sıralandırılır.
—
—
Önce , melodi veya doğaçlama formunda bulunan bütün ses verilerinden hiç
bir şekilde ayrıcalık düşünmeden hangisi olursa olsun herhangi bir tanesi ;
baz olarak ilk başlangıç amacı ile seçilir. Bu seçimin mental veya duygusal
oluşu daha avantajlı olur veya daha doğru olur şeklinde yanılgıda olmaması
gerekir müzisyenin. ÇÜNKÜ MELODİ VEYA DOĞAÇLAMA FORMUNDAKİ
SES VERİLERİNDEN HANGİSİ OLURSA OLSUN ; BÜTÜN SES VERİLERİ
YİNE AYNI GAM FORMUNU VERİCEKTİR.FAKAT EĞER SES VERİLERİNDEN
ALTYAPI GAMININ 1. DERECESİNİ SEÇMİŞSE MÜZİSYEN GRAFİKTE ANA
GAM YANİ GAMIN 1. DERECELERİ ARASINDAKİ TEMEL GAM veya 1.MOD
FORMU OLUŞUR.BU SEÇİM İHTİMALİ YANİ TEMEL GAM FORMU SEÇİMİ (1/7)
DİR ÇÜNKÜ TEMEL GAM 7 FARKLI SES VERİSİNDEN OLUŞMUŞTUR.
EĞER MÜZİSYEN MELODİNİN SES VERİLERİNDEN ; 1. DERECENİN
DIŞINDA DİĞER HERHANGİ SESİ SEÇMİŞ İSE GRAFİKTE BU SEÇİLEN SESİN
1. DERECESİ OLDUĞU MOD FORMU OLUŞUCAKTIR.BU TARZDA SEÇİM
YANİ TEMEL GAMIN MODLARINDAN HERHANGİ BİRTANESİNİN SEÇİM ŞANSI
İSE (6/7) YEDİDE ALTIDIR.Çok büyük çoğunlukla 7 farklı sesten oluşan gamın
1.ses ile 8. ses veya dereceleri aynı sesler olduğundan ; 8. ses farklı bir ses
değildir sadece aynı gamın 1.oktav bitiş 2. oktav başlangıç sesidir.BU NEDEN
LE TEMEL GAMLARDA ; 1. DERECEDEKİ MOD YANİ TEMEL GAMIN KENDİSİ
DIŞINDA 6 ADET MOD VARDIR. MOD SAYISI ; TEMEL GAMIN KENDİSİDE 1.
DERECE MODU OLDUĞUNDAN TOPLAM 7 ADETTİR. 1. DERECEDEKİ TEMEL
GAMIN KENDİSİ DIŞINDA TEMEL GAM ÇİZGİSİNDE 6 ADET MOD VARDIR.
ÖZET VE SONUÇ OLARAK ; MELODİNİN HANGİ SES VERİSİ İLK BAŞLAN
GIÇ SESİ OLARAK SEÇİLİRSE SEÇİLSİN ; DAİMA GRAFİKTE AYNI GAMIN
KENDİSİ OLUŞUCAKTIR.YA TEMEL GAM YANİ 1. DERECE MODU YADA AYNI
AYNI GAMIN DİĞER 6 ADET MODUNDAN BİRTANESİ GRAFİKTE OLUŞUCAK
TIR.
Bu seçilen nota ; frekans artım grafiğinde oluşucak olan GAM veya MOD for
munun ilk notası, müzik deyimi ile GAMIN veya MODUN 1. DERECESİ
fonksiyonunda olucaktır. Standart deyimle gam veya modun KÖK derecesi
olucaktır.
49
Modun çizgisinde ilk sırada konumlandıktan sonra ; düzenli sıralama yapılır.
D ). Grafikte ses verilerinin düzenli sıralandırılışı ;
——————————————————————
Melodi veya doğaçlamanın bütün ses verileri; kromatik düzen disiplini ile yani
yarımşar ton aralık düzeni ile pesten tize doğru grafik üzerine yazılmaya başlanır.
İlk baz olarak seçilen notadan sonra ; bu notadan hemen yarım ton tizindeki ses
grafiğe yazılır.Eğer grafiğe yazılan herhangi notadan sonra bu notanın yarım ton
tizindeki nota melodi ses verilerinde yoksa bir sonraki yarım ton aralığındaki ses
grafiğe yazılır.Düzenli olarak grafikteki en tizdeki yazılan son notadan bir sonraki
Yarım ses tizdeki ses ; melodi ses verilerinden seçilip grafiğe yazılır.MELODİNİN
SES VERİLERİNDE ; KROMATİK SES SIRALAMASINDA BULUNMAYAN NOTA
GRAFİĞE YAZILMAZ, YARIM TON TİZİNDEKİ KROMATİK DÜZENDEKİ SES GRAFİ
ĞE YAZILIR.KROMATİK DÜZENLE SEÇİLEN MELODİ VERİLERİ ; GRAFİKTE
GAM VEYA MOD TABLOSU VERİR.EĞER MÜZİSYENİN MELODİ SES
VERİLERİNDEN SEÇTİĞİ SES İLERDE GRAFİKTE OLUŞUCAK GAMIN 1.
DERECESİ İSE
GRAFİKTE ; TEMEL GAM YADA TEMEL GAMIN 1. DERECE MODU OLUŞUR.
MELODİ SES VERİLERİNDEN EĞER 1. DERECE DIŞINDA DİĞER HERHANGİ DERE
CE BAZ OLARAK SEÇİLDİ İSE SEÇİLEN SES İLERDE GRAFİKTE OLUŞUCAK
TEMEL GAMIN MOD KARAKTERİSTİĞİNİ SAPTAYACAKTIR.
TEMEL GAMDA 7 ADET SES SAYISALLIĞI OLDUĞUNDAN VE 7 FARKLI MOD
TEMEL GAMDA BULUNDUĞUNDAN ;
— GRAFİKTE 1/7 ORANINDA TEMEL GAM OLUŞUR.
— GRAFİKTE 6/7 ORANINDA TEMEL GAMIN MODLARINDAN BİRTANESİ
OLUŞUR.
— TEMEL GAMIN KENDİSİ AYNI ZAMANDA 1. DERECE MODUDUR.
E ).
Melodideki kromatik sesler
——————————————
Melodinin ses verilerinde ; MELODİNİN BULUNDUĞU GAM KARAKTERİSTİĞİNDEKİ
BAZI ALTERE SESLER VEYA KROMATİK SESLER BULUNABİLİR.BU ALTERE
SESLER VEYA KROMATİK SESLER ; SPONTANE MELODİ VEYA DOĞAÇLAMA
BÜNYESİNDE ÇOK DOĞAL OLARAK ÇOĞU ZAMAN BULUNUR. ÖZELLİKLE JAZZ
STİLİ FORMLARDA VARDIR.VEYA KİŞİSEL OLARAK HERHANGİ MÜZİSYENİN
SPONTANE MELODİ FORMLARINDA AZ VEYA ÇOK ORANDA BULUNUR.
Bu türden doğal melodi formlarındaki GRAFİKTE GAM TABLOSU OLUŞTUR
MASINI ZORLAŞTIRICAK OLAN VEYA GAM FORMUNUN ELDE EDİLMESİNİ ZOR
LAŞTIRICAK OLAN GAMIN KENDİ TONAL SESLERİ ARALARINDA BULUNAN
KROMATİK VEYA ALTERE SESLER ; BELİRLİ DÜZEYDE VE YETENEKTEKİ
MÜZİSYENLER TARAFINDAN KOLAYLIKLA AYRIŞTIRILIR. VE BÖYLELİKLE
GRAFİKTE TEMEL GAM VEYA TEMEL GAMIN HERHANGİ MODU OLUŞUR.ZATEN
TABİATIYLA BU AYRIŞTIRMADAKİ BAŞARIYI ; MÜZİSYENİN BİLGİ KAPASİTESİDE
SAPTAYACAKTIR.HANGİ GAM VEYA HANGİ MODDA HANGİ TONAL DERECELER
VARDIR ?,BU GAM VE MODLARIN TONAL SESLERİ NELERDİR ?BU BİLGİLER
İYİ BİR MÜZİSYENİN TEMEL BİLGİLERİDİR.
Spontane melodi veya doğaçlamanın ses verilerinde doğal olarak ; altere ses
ler veya tonal seslerin aralarındaki kromatik sesler ; az sayıda bulunur daha doğru
deyişle melodinin bulunduğu temel gam formunu değiştiricek veya gam
algılanmasını zorlaştırıcak nitelikte ve fazlalıkta bulunmaz. Özellikle jazz stilindeki
kompozisyonlarda kromatik sesler daha fazla bulunmaktadır.
50
F ).
Grafikte gam bütünlüğü
Spontane melodi veya doğaçlamanın ses verilerinin sayısı ,daha doğrusu
birbirleri ile aynı olmıyan farklı frekanstaki seslerinin sayısı; bazen gam
bütünlüğündeki gamın bütün seslerini kapsar,bazen ise gamın toplam farklı ses
sayısından
daha az çeşitlilik ve sayıdadır. Fakat spontane melodinin ses verilerindeki farklı
frekanstaki seslerin sayısı; gam bütünlüğündeki toplam farklı ses sayısallığından
daha az olması ; GRAFİKTE GAM veya MOD BÜTÜNLÜĞÜNE ulaşılmasını
engelleyen veya zorlaştıran faktör değildir.
G ). Grafikte gam veya mod bütünlüğünü elde etmek
Bu etap teknik açıdan en kritik olanı ve saptamanın esasıdır.
— Eğer spontane melodinin farklı ses sayısı ; grafikte oluşucak gamın veya modun toplam farklı ses sayısı kadar ise ; GRAFİKTEKİ SES SIRALAMASINDA GAM
BÜTÜNLÜĞÜNE ( toplam 7 farklı ses frekansı ,8.derece 1.derece ile aynı
olduğundan farklı derece değildir. ) kolaylıkla varılır.
— Eğer spontane melodinin farklı ses sayısı ;grafikte oluşucak gamın veya modun farklı ses sayısallığından daha az ise ; GRAFİKTE YAZILMIŞ VEYA OLUŞMUŞ
OLAN SESLERİN YARATTIĞI GAM VEYA MOD DÜZENİ İLE AYNI
KARAKTERİSTİKLE DEVAM EDİLEREK GRAFİKTEKİ İLK SIRADAKİ SESLE AYNI
SESE VARILANA KADAR DEVAM EDİLEREK SESLER GRAFİĞE YAZILIR VE 1.
DERECESİ İLE 8.DE
RECESİ ARASINDAKİ TÜM SESLERİ İLE GAM VEYA MOD BÜTÜNLÜĞÜNE
VARILIR.
1. ÖRNEK VE TEKNİK YÖNTEM ;
Örneğin müzisyen bir kafeteryada otururken ve sanatla ilgili konular düşünürken hiç
farkında olmadan doğaçlama olarak mırıldanmaya başlar.Birden doğaçlama söylediğini
ve doğaçlama formlarını beğendiğini fark eder ve hemen unutmadan müzik formunu
tekrar ederek yanındaki cep teybine kaydeder.Ve kaydettiği müzik formunu kompozisyon
formuna dönüştürmek için ; teypte kayıtlı melodi formunun ses verilerini kağıt üzerinde
saptar.
—
Buradaki teknik yöntemdeki gam veya mod analizinde spontane melodi veya
doğaçlamanın notalarının süre değerleri veya porte yazılımı ; hiç önemli veya gerek
li veya sözkonusu değildir.Bu teknik yöntemde konu ve esas ; spontane melodi ve
ya doğaçlamadaki SES VERİLERİNİN HANGİ NOTALAR OLDUKLARI VE BU SES
VERİLERİNİN ; FREKANS ARTIM GRAFİĞİNDE HANGİ ÖNCELİK SIRASINDA
OLDUKLARI VE BU KURGU NEDENİYLE GRAFİKTE HANGİ GAM VEYA MOD
FORMU
NUN OLUŞMASIDIR.
—
Müzisyenin gam veya mod formunu bilmediği ;
Spontane bulduğu melodi formundaki ses verileri ; öncelik sırasına göre şöyledir;
melodi formundaki aynı sesin 2 veya 3 adet veya çoğul olması melodinin doğal
yapısı gereğidir, gam veya mod formunun saptanmasında belirleyici unsur değildir.
51
analizini yapamıyacağından bu kendisinin spontane melodi verilerini frekans artım
grafiğinde sıralandırmaya başlar.Sıralandırmak için; önce melodi ses verilerinden
herhangi birtanesini grafikte ilk sırada konumlandırmak için mental veya duygusal
olmaya gerek duymadan seçer.
Seçtiği ses örneğin Ab notasıdır.
— Ab sesi grafikte ilk sırada 1. DERECE olarak konumlanır.
— Ab den yarım ses tizdeki A notası MELODİ SES VERİLERİNDE vardır.Bu neden
Le grafiğe 2. sırada yazılır.
— Bu defa kromatik düzen gereği A dan yarım ses tizdeki Bb sesi ; melodi ses
verilerinde aranır ve bulunmadığından GRAFİĞE YAZILMAZ .
— Ve KROMATİK DÜZENDE bir üstteki yarım ton tizdeki ses olan B notası yine
MELODİ SES VERİLERİNDE bulunmadığından grafiğe yazılmaz.
— Bu defa kromatik düzen gereği B notasından yarım ton tizdeki C notası melo
di ses verilerinde bulunduğundan grafikte 3. sırada yazılır.
— BU TEKNİK YÖNTEM YANİ ; KROMATİK DÜZENLE MELODİ FORMUNDAN
SES ARANIP FREKANS ARTIM GRAFİĞİNE AKTARMA İŞLEMİ GRAFİKTEKİ
İLK SESLE AYNI SESE ULAŞILANA KADAR İLERLETİLİR VE GRAFİKTE ;
SPONTANE MELODİNİN ALTYAPISINDAKİ GAM VEYA MOD FORMU ELDE
EDİLİR.
— Eğer müzisyenin şansı olarak spontane melodi formundan ; melodinin bulun
duğu gamın 1. derecesini seçmişse müzisyen ; GRAFİKTE TEMEL GAMIN
kendisi yani 1. ve 8. dereceler arası 1. MOD veya TEMEL GAM oluşur.
— Eğer müzisyen spontane melodi formundan ; gamın 1.derecesi dışındaki diğer
derecelerden birtanesini seçmişse GRAFİKTE ; HANGİ SES SEÇİLMİŞSE
GRAFİKTE OSESİN 1.DERECESİ OLDUĞU TEMEL GAMIN ÇİZGİSİNDEKİ
MODLARDAN BİRTANESİ OLUŞUR.
— Armonik minör gamında; modların özel isimleri olmayıp;modun bulunduğu
Gam derecesi ile mod adlandırılır.
— Ab sesi baz olarak yani ilk ses olarak 1. derece olarak seçildiğinden grafikte
5. DERECESİNDEN Db ARMONİK MİNÖR MODU OLUŞUR.BU MOD FORMU
ARMONİK MİNÖR GAMINDA 5. DERECE MODU OLDUĞUNDAN TEMEL GAM;
Db ARMONİK MİNÖR GAMIDIR.Ab notası Db armonik minör gamında 5. dir.
Önemli not ;
Çok doğal olarak müzisyen ; bilgi kapsamı ,kapasitesi oranında grafikte
oluşmuş mod yapılarının neler olduğunu ,hangi temel gamın hangi derecesindeki
mod
olduğunu doğru bularak hem modun hemde temel gamın neler olduğunu doğru
olarak saptayacaktır.
Grafikte oluşmuş GAM veya MOD formunun DERECE YAPISININ SAPTANMASI ;
—————————————————————————————————
Müzisyen grafikteki GAM veya MOD FORMUNUN DERECE YAPISINI NASIL VE
NEDEN SAPTAR ?
— Önce müzisyen ; grafikte oluşmuş GAM veya MODUN 1. DERECESİNDEN
BAŞLAYAN TONALİTEDEN ORANTI KURARAK (tonalitenin tüm derecelerinden)
GAM veya MODUN kendine özgü DERECE YAPISINI saptar ve grafikte hangi GAM
veya MOD oluştuğunu doğru olarak bulur.
— Grafikteki kurgunun DERECE YAPISININ SAPTANMASI ; kurgunun hangi MOD
veya TEMEL GAM olduğunu SAPTAMAK içindir.
52
GRAFİKTE 1. ÖRNEKTEKİ MELODİNİN ; GAM VEYA MOD SAPTANMASI
Spontane melodinin ses verileri öncelik sırası ile ;
E
Eb Db Gb Gb Eb E Ab A Db
—
C
C
Db
Örneğin Ab notası baz olarak seçilir ve grafikte ilk sırada yazılır.Bu ilk yazilan
Nota; grafikte oluşucak olan GAM veya MODUN 1. derecesi olucaktır.
Ab sesinden itibaren melodinin sesleri kromatik düzenle grafiğe sıralandırılır.
Orantı kurulan
Spontane melodinin
Frekans artım grafiği
Ab TONALİTESİ
pesten tize doğru
sıralanmış sesleri
8. derece
Ab
min 7.
derece
Gb
min 6.
derece
E
5.derece
4. derece
Ab
8. derece
Db
G
maj 7. derece
Gb
min 7. dominant 7. derece
C
F
6. derece
Db
E
min 6. (+5 ,b6) derece
Eb
5. derece
D
b5. (— 5) derece
E
Db
4. derece
Eb
C
3. derece
Gb
B
min 3. derece
Gb
Bb
2. derece
Db
A
b2. (b9). derece
Eb
Ab
1.derece
E
C
A
Eb
Db
tiz
Ab
tiz
3 .derece
C
pes
pes
b9.derece
A
1.derece
Ab
oluşmuş
MOD
formu
—
—
—
—
—
—
Grafikte oluşan formun DERECE YAPISI saptandığında ; 5. DERECESİNDEN
ARMONİK MİNÖR MODU olduğu bulunur.
MODUN 1. DERECESİ OLAN ( Ab ) SESİ ; Db ARMONİK MİNÖR GAMINDA
5. DERECE OLDUĞUNDAN ; TEMEL GAM ; Db ARMONİK MİNÖR GAMIDIR.
MOD OLARAK GRAFİKTEKİ PANAROMA ; 5. DERECESİNDEN Db ARMONİK
MİNÖR MODUDUR.
5. derecesinden ARMONİK MİNÖR MODU STANDART DERECE YAPISI ;
1.
b9.
3.
4.
5. min 6. min 7.
8.
5. derecesinden Db armonik minör MODUNUN SESLERİ VE DERECE YAPISI ;
1. b9.
3.
4.
5. min 6. min 7.
8.
Ab A
C
Db
Eb
E
Gb
Ab
Bu mod formunun ( aynı derece yapısı ile) diğer özdeş isimleri vardır.
53
— Bu mod formunun yani 5. derecesinden armonik minör modunun diğer özdeş isimleri
vardır.Jazz stilinde; altere gam fonksiyonunda (optional chord scale) majör gamda çeşitli
konumlarda bulunur.Majör gamdaki altere gam olarak özdeş ismi;MIXOLYDIAN (b9,b13).
Veya TÜRK SANAT MÜZİĞİNDE HİCAZ MAKAMLARINDAN OLAN HÜMAYÜN MAKAMI
aynı standart derece yapısındadır ; 1. b9. 3. 4.
5. min 6. min 7. 8.
Bu gam formu ; armonik minör gamında 5. dereceki mod formu ile özdeştir
ETÜD VE ÖRNEK 2.
Müzisyenin bulduğu ve altyapısındaki gam veya mod formunu bulmak istediği
spontane melodi formunun ses verileri ; teyp kaydında öncelik sırasına göre şöyledir ;
Eb E E Eb C Eb E Gb G E Eb E Gb G B Bb
— Aynı çoğul sesler tek adete indirgenerek algılama kolaylığı elde edilir.
— Örneğin müzisyen; formdan yapacağı bütün baz nota seçimlerinin aynı gamın tablo
sunu ( temel gamı veya modlarını ) vericeğini bilmesine rağmen diyezsiz veya bemolsüz
nota olan örneğin B notasını grafikte baz olarak 1. sırada seçer ve grafikte gam veya
mod saptamasına başlar.
Frekans artım
Grafiği
orantı kurulan
B TONALİTESİ
B
Spontane melodinin
petsen tize doğru
Sıralanmış sesleri
8. derece
Bb maj 7. derece
tiz
8.derece
B
A
min 7. derece
Ab
6.derece
tiz
Maj 7.derece
Bb
G
min 6.(b6 +5) derece
min 6.derece
G
Gb 5. derece
5.derece
Gb
F
b5. (—5).derece
4.derece
E
E
4.derece
3. derece
Eb
Eb 3. derece
Bb
B
G
Gb
E
Eb
E
tiz
G
Gb pes
E
Eb
C
Eb
E
E
Eb
pes
b9. derece
C
D
1.derece
B
Db 2. derece
oluşmuş
Gam formu
pes
C
min 3. derece
b2. (b9).derece
B 1.derece
—
Müzisyen B sesini melodi ses verilerinden 1. derece olarak seçer.Grafikte ;
kurgulanan gam formunun derece yapısını B TONALİTESİNDEN ORANTI kurarak bulur
ve grafikteki derece yapısının B DOUBLE ARMONİK MİNÖR gamı olduğunu saptar.Bu
gamın adının double armonik minör gamı olmasının nedeni ; bünyesinde 2 adet armonik
minör gam özelliğinin bulunmasıdır.Bu gamın aynı derece yapısı olması nedeniyle diğer
özdeş ismi TÜRK SANAT MÜZİĞİNDEKİ ; ZİRGÜLELİ HİCAZ MAKAMIDIR.
54
Araştırma,saptama ve teknik yöntem ; Derya Yener
DERECE YAPILARI BİLİNMEYEN AKOR, GAM VE MOD FORMLARINDA ;
DERECE YAPILARININ ve BÖYLELİKLE ADLARININ SAPTANMASI
——————————————————————————————————
Müzisyenler müzik yaşamlarında; çoğu zaman kendi araştırmalarında veya müzisyen
arkadaşlarında,veya müzik ortamlarında birçok yeni veya modern veya sentetik özel
likte gam ,mod ve özel akorlarla karşılaşmışlardır.Maalesef yine çoğu zaman bu GAM
veya MOD veya AKORLAR ; müzisyenlerin bilgi yetersizlikleri nedeniyle ;veri veya etüd
düzeyinde kalmış ve derece yapıları bilinmediğinden daha doğrusu derece yapılarını
bilme gereği ve önemi ve yararı bilinmediğinden müzik pratiğinde doğru konumlarda
İcra edilmemiş yada hiç edilmemişlerdir.
—
—
—
—
—
—
Her çeşitli akorun kendine özgü standart derece yapısı vardır .
Akorun standart derece yapısı 12 farklı tonalitede değişmez.
Her çeşitli gamın kendine özgü standart derece yapısı vardır.
Gamın standart derece yapısı 12 farklı tonalitede değişmez.
Her çeşitli modun kendine özgü standart derece yapısı vardır.
Modun standart derece yapısı 12 farklı tonalitede değişmez.
DAHA ÖNCEDEN DERECE YAPISI SAPTANMAMIŞ OLAN HEM GAMIN HEM
AKORUN HEM MODUN STANDART DERECE YAPILARI;AYNI TEKNİK YÖNTEMLE
SAPTANIR.
A — Herhangi akorun standart derece yapısı ; bu akorun 1. derecesiyle aynı ses
ten başlayan TONALİTENİN tüm DERECELERİNDEN ORANTI kurularak doğru olarak saptanır.
B — Herhangi gamın standart derece yapısı ; bu gamın 1. derecesiyle aynı sesten
başlayan TONALİTENİN TÜM DERECELERİNDEN ORANTI kurularak doğru olarak
saptanır.
C — Herhangi modun standart derece yapısı ; bu modun 1. derecesiyle aynı sesten
başlayan TONALİTENİN TÜM DERECELERİNDEN ORANTI kurularak doğru olarak
saptanır.
Etüd ÖRNEK A).
Derece yapısı bilinmeyen,ses verileri bulunan akorun derece yapısının saptanması;
Örneğin gitarist bu örnekte yazılı olan öncelik sırasında bu ses verilerine sahip olan bir
akoru gitarında çalmakta fakat akorun ne olduğunu ve adını bilmemektedir.
Gitarist ; akorda 1. derece olarak ses verilerinden en uygun olarak Ab sesini seçer.
Akorun gitardaki formunda bulunan ses verilerinin öncelik sırası ;
Ab
Eb
G
B
Eb
Bb
1.
5. maj7. min3.
5.
9.
Orantı kurulan Ab
akorun simgesi
tonalitesinin tüm
Ab —(maj9)
derece yapısı
GRAFİĞİ ;
1.
Ab
b2.
A
9 .
2. min3.
Bb
B
3.
C
4.
Db
b5.
D
5. min6.
Eb E
6.
F
min7. maj7. 8.
Gb
G
Ab
55
Gitarist akorun ses verilerinin öncelik sırasını akorun gitardaki formundan bakarak not
almıştır.Büyük çoğunlukla gitardaki akorların seslerindeki derecelerin öncelik sırası ;
eğitimdeki veya teorideki gibi pesten tize doğru düzgün öncelik sırasında değildir.Bunun
nedeni gitarın asimetrik akort düzenidir.Akorun ses derecelerinin öncelik sırası ;
gitarda ne kadar pesten tize doğru düzgün sıralamada veya ne kadar düzensiz
karmaşık sıralamada olursa olsun her iki farklı olguda; akorun adının ve simgesinin
saptanmasını engelliyecek veya zorlaştırıcak faktör değildir.ÖNEMLİ OLAN ; hangi
öncelik sırasında olursa olsun AKORUN SES VERİLERİNİN HANGİ SESLER
OLDUKLARI VE BU SESLERİN HANGİ DERECELER OLDUKLARIDIR. ÇÜNKÜ
AKORUN YAPISINI, ADINI VE SİMGESİNİ SAPTAYAN KRİTER ; AKORUN DERECE
KARAKTERİSTİKLERİDİR.AKORUN 1. DERECESİDE AKORUN BULUN
DUĞU FREKANS ALANINI ,DİĞER DEYİŞLE TONALİTESİNİ SAPTAR.DAHA
KAPSAMLI DEYİŞLE , HERHANGİ AKORUN SES VERİLERİNİN ;AYNI AKORUN 1.
DERECESİYLE AYNI NOTADAN BAŞLAYAN TONALİTEDEN ORANTI KURULARAK DERE
CE YAPISININ SAPTANMASI ,BU AKORUN YAPISINI,ADINI VE SİMGESİNİ
ANLAMAK DEMEKTİR.
Etüd ÖRNEK A ). daki akorun seslerinin derece yapılarını saptayan müzisyen ;
Akorun (minör maj 9) lu yapısında olduğunu saptamıştır.Akorun 1. dereceside Ab oldu
ğundan akorun adı ve simgesi şöyledir;
Ab—(maj9)
1.
Ab
min 3. 5.
B
Eb
maj 7.
G
9.
Bb
Akorun derecelerinin teorideki düzgün
öncelik sırası
Akorun ses verilerinden akorun 1. derecesini tahmini olarak seçmek;
—
Doğal olarak gitarda veya pianoda veya herhangi enstrümanda elde edilen
akor formundaki ses verilerinde hiçbirinin hangi derece olduğu bilinmez.
—
Akorun derece yapısının saptanması için akorun ses verilerinden herhangi
birtanesinin 1. derece olarak kabul edilip bu 1. dereceye oranla diğer ses verileri
nin hangi dereceler olduklarının saptanması gerekir.
—
Peki akor ses verilerinden hangisi 1. derece olarak seçilicek.Doğru seçimin
kriteri varmıdır ?
—
HER HANGİ AKORUN SES VERİLERİNDEN HEPSİDE AKOR FORMUNA TEO
RİK OLARAK AD VEREBİLİR.FAKAT ; 1. DERECE OLARAK SEÇİLEN SES
VERİSİNİN HANGİSİ OLDUĞUNA BAĞLI OLARAK ;
A). YA ÇOK YALIN SADE YANİ POPULER VE STANDART AKOR ADI OLUŞUR.
B). YA SUBSTITUDE NİTELİKTE AKOR ADI OLUŞUR.
C). YA DA TEORİDE VE PRATİKTE KULLANILMAYAN ÇOK KARMAŞIK VE ÇOK
YOĞUN SİMGELİ AD OLUŞUR.
İşte burada önemli ve kritik konu ; müzisyenin bilgisi ve yeteneği paralelinde
AKORUN SES VERİLERİNDEN HANGİSİNİN AKORA EN YALIN VE STANDART
AD VERİCEĞİNİ DOĞRU TAHMİN EDEBİLMESİ, BİLEBİLMESİ,SEÇEBİLMESİDİR.
Örneğin bu örnekte müzisyenin seçtiği Ab sesi akora ; standart olan ve çok
güzel tınısı olan özellikle jazz müziğinde icra edilen min (maj 9) lu adını verir.
Fakat eğer müzisyen ses verilerinden B sesini seçmiş olursa; bu defa teorik
kapsam çerçevesinde olan fakat standart ve populer olmıyan pratikte
56
Ad ve simge oluşur. Bu defa 1. derece B sesi olduğundan B TONALİTESİNDEKİ
DERECE TABLOSUNDAN ORANTI KURULARAK diğer ses verileri
derecelendirildiğinde karmaşık ve yoğun derece formu , akor adı ve simgesi
oluşur.
B
1.
Eb
3.
G
+5
Bb
maj7
Ab
13
B maj 13 (+5)
Teorik kapsamda doğrudur fakat pratikte bu ad yalın ve sade olmadığından
kullanılmaz.
Amaç ;müzisyenin henüz adı ve simgesi saptanmamış olan akora ,akorun ses
verilerinden akora en yalın ve standart ismi vericek olan sesi 1. derece olarak
seçebilmesidir.
ETÜD ve ÖRNEK
Derece yapısı saptanmamış akorun ses verilerinin derece yapılarının
saptanması
Örneğin pianist pianosunda çok beğendiği şu akor ses verilerini icra eder ve akorun
adını saptamak için ;
— Önce akorun ses verilerinden en uygun gördüğü yani akora en yalın ve standart
İsmi verme ihtimali olan sesi 1. derece olarak seçer.
— Seçtiği 1 derece sesiyle aynı sesten başlayan TONALİTENİN DERECE TABLOSUN
DAKİ TÜM DERECELERDEN ORANTI KURARAK akorun ses verilerini doğru
olarak derecelendirir.
— Saptadığı derece yapısının oluşturduğu akor adı ve simgesini bulur.
— Eğer seçtiği baz ses karmaşık, yoğun ad ve simge oluşturduysa tekrar en yalın ve
standart ismi ,simgeyi oluşturucak olan ses verisini bulmaya çalışır.
— Müzisyen verilerden örneğin C sesini 1. derece olarak seçer.
Akorun ses verileri ;
öncelik sırasına,pianodaki pesten tize doğru dizilişine göre ;
F
G
Ab
C
E
Örneğin müzisyen C sesini 1. derece olarak
seçtiğinde şu derece yapısı ve simge oluşur ;
C
E
F
G Ab
C add ( 4,+5) Bu ad , simge yalın ve standart olmıyan
1.
3.
4.
5. +5
isim olduğundan pratikte bulunmaz bu
Nedenle müzisyen diğer başka ses verisini örneğin F sesini 1. derece olarak seçer
F
1.
G
2.
9.
Ab
min3.
C
5.
E
maj7.
F — (maj 9)
F sesinin 1. derece olması durumunda oluşan akorun adı ve yapısı biraz yoğun
olmasına rağmen özellikle JAZZ MÜZİĞİNDE bulunan ; majör dokuzlu yapısının
sadece 3. derecesinin min 3. dereceye altere edilmesi ile oluşan çok güzel ve olgun
tınısı olan min (maj 9) lu akor yapısı oluşur. Birinci derece F sesi olduğundan
akorun adı ve simgesi şöyledir ;
F —(maj 9)
57
ETÜD
3. ÖRNEK
Gitarist gitarında yine çok beğendiği şu ses verilerini araştırıp icra ettiği akorun adını
yapısını bulmaya başlar.İcra ettiği akorun ses verilerinin öncelik sırası pesten tize doğru
gitardaki klavyede şöyledir ;
A
F
G
C
E
A
—
—
Gitarist bu akor ses verilerinden örneğin A sesini 1. derece olarak seçer ve akorun
adını saptamaya çalışır.
A sesinden başlayan A tonalitesinde bu akor ses verilerinin dereceleri şöyledir ;
A
F
G
C
E
A
1.
+5 min7 min3 5.
1.
A sesi akora ad verdiğinde A —7(+5) simgesi oluşur.Bu ad ve simge populer ve
standarttır.
Bu defa gitarist F sesini 1. derece olarak seçer ve akorun yapı ve simgesini saptar.
A
3.
F
1.
G
C
E
A
F maj 9
2.
5. maj7. 3.
9.
F sesi akorda 1. derece olduğunda çok yalın populer ve standart MAJ 9. lu akor
yapısı oluşur. 1. derece F olduğundan simge ;
F maj 9 ludur.
ETÜD ve ÖRNEK.
Derece yapısı saptanmamış MOD un ses verilerinden
MOD DERECE YAPISININ SAPTANMASI
Müzisyen örneğin gitarında doğaçlama icra ederken düzgün gam formu saptar ve
bu gamın derece yapısını bulmaya çalışır.
— İcra ettiği GAM FORMUNDAKİ SES VERİLERİ KARMAŞIK VE DÜZENSİZ
OLMADIĞINDAN DİĞER DEYİŞLE ; SES VERİLERİ PESTEN TİZE DOĞRU GAM
KARAKTERİSTİĞİNDE SIRALANMIŞ OLDUĞUNDAN ; GAMIN SES VERİLERİNDEN
HERHANGİ BİRTANESİNİ 1. DERECE SESİ OLARAK SEÇME GEREĞİNİ GÖRMEZ
ÇÜNKÜ İCRA ETTİĞİ GAM FORMU DÜZGÜN GAM FORMUNDA OLUP 1. DERECESİ
GAMIN İLK SIRASINDADIR.FREKANS ARTIM GRAFİĞİN DE ; ANCAK KARMAŞIK
VE DÜZENSİZ GAM SES VERİLERİNİN ÖNCELİK SIRASI SAPTANIR.
Gamın öncelik sırasına göre ses verileri ;
A
1.
Bb
b9.
C
min3.
Db
3.
Eb
b5.
F
b13
G
min7.
A
8.
A SUPER
LOCRIAN
MODU
Pes
tiz
b 13
A
Bb
B
C
Db
D
Eb
E
F
Gb
G
Ab
A
1.
b9.
2. min3. 3.
4.
b5.
5. min6. 6. min7. maj7. 8.
Gamın 1. derecesi olan A sesi ile 1. derecesi aynı olan A tonalitesinden orantı kurulur.
Müzisyen gam derece yapısını A TONALİTESİNDEN orantı kurup saptadığında gamın;
A SUPER LOCRIAN modu olduğunu saptar.Bu mod Bb JAZZ MİNÖR gamının modudur
58
ETÜD ve ÖRNEK 1.
Derece yapısı saptanmamış GAMIN; SES VERİLERİNDEN
GAMIN DERECE YAPISININ saptanması
Çok doğal olarak bu teknik yöntem ; algılanması kolay olan temel gamlar için
gerekli olmayıp özel veya yeni veya sentetik veya modern gamlar içindir.
Örneğin müzisyen beğenerek icra ettiği fakat form adını bilmediği GAMIN DERECE
YAPISINI saptar ve böylelikle GAMIN ADINI VE TONALİTESİNİ BULUR.
— Gamın ses verileri karmaşık düzensiz olmayıp,pesten tize düzenli sıralamada oldu
ğundan frekans artım grafiğinde öncelik sırası saptanma gereği duyulmaz.Gamın ses
verilerinde ilk sırada olan ses gamın 1. derecesidir.
— Gamın 1. derecesi ile aynı notadan başlayan tonaliteden orantı kurularak gamın
derece yapısı ve böylelikle adı saptanmış olur.
Öncelik sırası ile gamın ses verileri ;
A
1.
A
1.
B
2.
C#
3.
A#
#1.
B
2.
D#
#4.
E
5.
F#
6.
C
C#
D
min3. 3.
4.
Pes
A
B
C#
G
A
min7. 8.
D#
#4
E
5.
tiz
D#
E
F#
G
A
A OVERTONE GAMI
F
b6.
F#
G
G#
6. min7. maj7.
A
8.
Müzisyen gam formunun derece yapısını saptadığında modern gamlardan olan
OVERTONE gamı olduğunu saptar.Birinci derecesi A sesi olduğundan A OVERTONE
gamı olarak adlanır.
ETÜD VE ÖRNEK 2.
Müzisyen bu defa pesten tize doğru düzgün sıralamada olan ve derece yapısını
bilmediği ilk defa icra ettiği gam formunun ses verilerinin derecelerini saptar.Böylelikle
gamın adını ve simgesini bulur.
Öncelik sırasına göre gamın ses verileri ;
F
G
A
B
C# D
E
F
F
1.
G
2.
A
3.
Pes
B
#4.
C#
#5
D
6
E
maj7.
F
8.
tiz
F
F# G
G# A
A#
B
C
C#
D
D#
E
F
1.
b2. 2. min3. 3.
4.
#4
5.
#5
6. min7. maj7. 8.
Müzisyen gam ses verilerinin derece saptamalarını yaparak gamın; yeni ve modern gam
Lardan LYDIAN AUGMENTED gamı olduğunu bulur.Gamın1. derecesi F sesi
olduğundan gamın adı ve simgesi F LYDIAN AUGMENTED olarak saptanır.
59
Araştırma,saptama,teknik yöntem; Derya Yener
MAJÖR GAMDAN ORANTI KURMA YÖNTEMİ İLE BÜTÜN ÇEŞİTLİ YENİ VEYA
GELENEKSEL VEYA SENTETİK TÜM GAM VE MODLARIN GİTAR KLAVYESİ
ÜZERİNDE STANDART DİAGRAMLARININ SAPTANMASI
Bu teknik yöntemin amacı ve yararı ; gitar klavyesi üzerinde temel gamların
bilinen alışılmış standart diagramlarının dışındaki bütün farklı,yeni veya eski,
modern veya geleneksel veya sentetik tüm çeşitli gam ve modların ; gitar klavyesi
üzerinde en kolay icra edilebilecek dört perdeli standart diagramlarının
saptanmasıdır.
Çoğunlukla öğrencilerimden ve müzisyenlerden gördüğüm yanılgılar,
zorluklar,belirsizlikler üzerine bu problemi çözme ,doğru pratisyenlik oluşturma ve
teknik yöntem bulma gereğini duydum.Bu teknik yöntemi bulmama neden olan
olumsuz
faktörleri ,yetersizlikleri ve belirsizlikleri size sunmayı gerekli ve yararlı görüyorum;
— Ne kadar gariptirki; çoğunluk öğrencilerimin gamları ve modları 4 perdeden daha
fazla sayısallıkta 5 veya 6 hatta 7,8 perdeli yani fazla perdeli STANDART OLMIYAN,
kolay olmıyan icra zorluğu olan diagramlarla icra ettiklerini senelerce gördüm ve ger
çekten hayretler içersinde kaldım.Hatta bu fazla sayısallıkta perdeli olan gam formla
rının en kolay formlar olduğunu savunan ve alışkanlıklarını terk etmek istemeyen
öğrencilerimede rastladım.
— Öğrencilerin gamları icra ederken daha önceki alışkanlıkları şartlanmaları nedeniyle
yaşadıkları zorluklar,sıkıntılar belirsizlikler olması.
— Maalesef baktığım hiçbir müzik methodunda bu problemle ilgili pratik çözüm veya
teknik yöntemin olmaması.
— Öğrencilerimin ; gitarı yani gitardaki gamları icra edicek olan 4 adet parmak sayısı
İle en uyumlu gam diagramının 4 perdeli gam diagramı olabileceğini düşünmeme
leri,ve bu yönde hiçbir çaba içinde olmamaları.
— Gamların ve modların fazla perdeli diagramlarının klavyede uzunlamasına icra edilirken elin ve parmakların sürekli aşağı yukarı asimetrik olarak hareket etmek zorun
da kalması ve çok fazla çaba çok fazla dikkat gerekmesi.Hatta bazı öğrencilerin zor
lukları tercih etmesi,zorlukları başarı sanması.Zor diagramların daha güzel olduğu
sanısı ve yanılgısı
— Öğrencilerin gitarın klavyesinde uzunlamasına fazla perdeli değilde,hem kalın hemde ince telleri kapsayan şekilde klavyede diagonal alanda 4 perdeli kolay ve stan dart diagramları bilmemeleri ve kolaylık arayışı içersinde olmamaları.
Gitar klavyesinde çok perdeli uzunlamasına diagramların; bu denli olumsuzluklarına
rağmen şu özelliğinide göz ardı etmemek gerekir.
— Gitar klavyesinde ; çok perdeli uzunlamasına gam diagramlarında ya çoğunlukla
kalın teller (E , A , D , G) yada çoğunlukla ince teller (D, G, B, E) bulunur. İşte bu sadece
kalın tellerin veya ince tellerin gam diagramında bulunması ; gamın icrasında ve tını
karakteristiğinde ; müzisyenin tercihine göre ya sadece pes frekanslar yada sadece
tiz frekanslar oluşur.Yani gamın icrasında ; sadece pes frekanslar veya sadece
tiz frekanslar bulunması ,gamın tını etkisi açısından önemsenmiyecek bir durum
değildir.Tabii kolay icra,doğru pratisyenlik,elin ve parmakların aynı diagonal alanda
statik rahatlıkta olması,gamların ve modların çok rahat icra edilmeleri gibi, standart
diagram elde etmek gibi çok önemli avantajlar yanında hangi oranda tercih edilir,
müzisyenlerin kendi tercihleridir.
Teknik yöntemi uygulamak olağanüstü kolay ve rahattır.Biraz dikkat ve sabır ve
müzik sevgisi ile müzisyen; bütün çeşitli yeni veya geleneksel veya modern veya sentetik
gam ve modların gitar klavyesi üzerinde standart ve kolay diagramlarını bulur.Bu tek-
60
TEKNİK YÖNTEM
Ön bilgi ;
Majör gamın gitardaki standart diagramı ; diğer farklı, özel veya geleneksel
veya modern veya sentetik tüm çeşitli gamların en kolay ve rahat icra
edilebilmesini
sağlayacak olan standart diagramlarının saptanması için ORANTI KURULAN BİR
KRİTERDİR,ÖLÇÜTTÜR.AMAÇ ; 4 PERDELİ MAJÖR GAM STANDART DİAGRAMINA
EN YAKIN VE EN YAKLAŞIK YİNE 4 PERDELİ STANDART DİAGRAMLARINI ELDE
ETMEKTİR DİĞER FARKLI GAMLARIN.EN KOLAY VE RAHAT GAM İCRASI 4 PER
DELİ FORM İCRASIDIR.5. PERDE İCRADA ZORLUK BAŞLATAN FAKTÖRDÜR.

4 perdeli gam diagramı elde etmek ;gam veya mod icrasında çok kolaylık ve
Pratisyenlik sağlayan amaçtır,idealdir.4 perdenin nedeni ergonomidir.Gitar klavyesi
üzerinde notaları çalan parmak sayısı 4 dür.Senkronik olarak 4 parmak sayısının
karşılığı 4 perdedir.Herbir 4 perde üzerinde konumlanan her bir 4 parmak ile doğru
pozisyon elde edilir.Bu doğru pozisyon ile şu önemli sonuçlar ve yararlar oluşur;
A) Parmaklar klavye üzerinde uzunlamasına hareket ederek gereksiz ve anlamsız
yorgunluk ve sıkıntı yaşamaz.
B) Gam ve modların 4 perdeli en kolay icra edilen standart diagramları elde edilir.
C) Asimetrik karmaşıklıklar,zorluklar,fazla perdeli gam diagramlarının icra zorluk
ları aşılmış olunur.
D) 4 parmak ile klavyede aynı 4 perde alanı içersinde diagonal alanda en kolay
İcra edilen standart diagramlar elde edilir.
Fakat bazı gam veya modların diagramlarını 4 perdeye indirgemek mümkün
değildir. Ender olarak ; 4 perdeye indigenemeyen gamlar 5 veya 6 perdeli
diagramlarla
İcra edilir.
TEKNİK YÖNTEM öncelik sırası ile ;
— Majör gamın 4 perdeli standart diagramları ; gitarda çeşitli konumlarda farklı
formlardadır. Bunun nedeni ; gitarın asimetrik akord düzenidir. Yani majör gamın
1. derecesi ; gitarın 6.telinde bulunduğunda yine 4 perdeli , 5.telinde bulunduğunda
Yine 4 perdeli diagramları vardır. FAKAT ; GİTARDA MAJÖR GAMIN 1. DERECESİ
BÜTÜN FARKLI TEL KONUMLARINDA BULUNDUĞUNDA HEPSİNDE YİNE 4 PERDE
Lİ DİAGRAMLAR OLMASINA RAĞMEN MAJÖR GAM FORMLARI ,FARKLI TEL
KONUMLARININ HEPSİNDE FARKLIDIR.
—
MAJÖR GAMIN , GİTARIN FARKLI TEL KONUMLARINDA FARKLI FORMLARI
NIN OLMASI ; TEKNİK YÖNTEMİN FARKLI OLUCAĞI VEYA DEĞİŞECEĞİ ANLAMIN
DA DEĞİLDİR.YANİ MAJÖR GAMIN HANGİ KONUMDA HANGİ FARKLI FORMU
OLURSA OLSUN ;ORANTI KURMA TEKNİK YÖNTEMİ HEPSİNDE AYNIDIR.
a)
b)
c).
d).
Önce gitarda icra edilmemiş ve standart diagramı oluşmamış ve saptanmak
istenen farklı veya özel gam seçilir.
İkinci etapta ; standart diagramının elde edilmesi istenen farklı gamın ;gitarda
İcra edileceği ve standart diagramının saptanıcağı tel konumu seçilir. Farklı
gamın 1. derecesi gitarda hangi tel üzerinde ise gamın konumu orasıdır.
Farklı gamın icra edileceği konumda altyapıda orantı kurulan kriter fonksiyon
unda MAJÖR GAM DİAGRAMI icra edilir veya düşünülür.Bu konumdaki
Majör gam diagramı; aynı konumda standart diagramı saptanıcak olan farklı
gamın orantı kurulan saptayıcı kriteridir.
Müzisyenin mutlaka gitarda standart diagramını bulmak istediği FARKLI GA
MIN KENDİ STANDART DERECE YAPISINI bilmesi gerekmektedir.Çünkü ;
Orantı kurulan faktörler ; MAJÖR GAMIN VE FARKLI GAMIN STANDART
61
e). Bu etap en önemli olduğundan ; müzisyenin şu bilinç ve anlayış içersinde
olması gerekir;
— Majör gamdaki ve farklı gamdaki aynı ve ortak dereceler saptanır.
—
Majör gamdaki ve farklı gamdaki aynı olmıyan farklı dereceler seçilir.
— Majör gamdaki ve farklı gamdaki ; aynı ve ortak dereceler altyapıdaki majör
gam formu üzerinde işaretlenir,saptanır ve aynı perde konumlarında bırakılır.
— Üst yapıda konumlanıcak ve standart diagramı saptanıcak olan farklı gamın
kendine özgü farklı derecelerinin perde konumları; kendilerine en yakın majörgam
derecelerinin perde konumlarından orantı kurularak doğru olarak saptanır. Örneğin
farklı gamdaki #5. derece majör gamda bulunmaz.Farklı gamdaki #5. dereceye en
yakın majör gam derecesi 5. derece olduğundan ;farklı gamın #5. derecesinin
perde konumu ; majör gamın 5. derecesinin bulunduğu perde konumundan orantı
kurularak saptanır. Majör gamın 5. derecesi hangi perdede ise farklı gamın #5.
derecesi hemen yanındaki bir perde tizdedir.
— Örneğin ; farklı gamda majör gamdan farklı olarak min3. ve #4. dereceler var
dır.Farklı gamın min3. derecesinin perde konumu ; kendisine en yakın majör gam
derecesi olan 3. derecenin perde konumundan orantı kurularak ;yani 3. derece
perdesinin hemen yanındaki 1 perde pesteki perde konumuna karar verilerek sapta
nır. Farklı gamın #4. derecesi perde konumu ise kendisine en yakın majör gam de
recesi olan 4. derece perde konumunun hemen 1. perde tizindeki perde
konumunda saptanır.
— Bu teknik yöntem karakteristiği ile ; en karmaşık en farklı ve yepyeni ilk defa
standart diagramı bulunucak olan bütün farklı veya özel veya sentetik tüm gamların
Gitar klavyesi üzerinde 4. PERDELİ VE İCRASI KOLAY STANDART DİAGRAMLARI
elde edilir.
— Bu teknik yöntemin mantığı,esası ve uygulaması; tampereman sistemdeki
diğer batı müziği enstrümanlarındada tamamen aynıdır. Örneğin piano veya
kemandada aynı şekilde aynı yöntem uygulanır.
Ender olarak bazı geleneksel ve özel gamların kendilerine özgü derece yapıları
nın gereği ve doğal sonucu olarak ;gitarda 4. perdeli diagram elde etmek kesinlikle
mümkün değildir.Gamın derece yapısı gereği olarak en az 5. perdeli bazende en az
6. perdeli standart diagram gereği oluşur.Bu oluşumlar çok ender ve özeldir.
Bu teknik yöntem uygulanmasında ve doğru standart diagram elde edilişinde;
farklı gamın çok karmaşık olması veya farklı gamın diyez veya bemollerinin çok
fazla olduğu karmaşık tonalitede olması hiçbir problem veya zorluk yaratmaz.
çünkü diyez veya bemollerin fazla olması veya hangileri olması veya gamın hangi
karmaşıklıkta olmasının hiçbir önemi yoktur.Burada önemli olan teknik yöntemin
esasının ve mantığının ; hem 12 farklı tonalitede değişmez aynı oluşu hemde tüm
yeni veya eski veya modern veya sentetik bütün çeşitli gam ve modlarda değişmez
aynı oluşudur.
Ve farklı gamın gitar klavyesi üzerinde hangi konumda bulunucağı veya
tonalitesinin ne olucağı şeklinde hiçbir endişe veya zorluk kaygısı müzisyende
oluşmaz.
Bu kolaylık ve rahatlık diğer batı müziği enstrümanlarındada aynen vardır.
62
ETÜD VE ÖRNEK ; 1.
Gitarist gitarında ilk defa icra ediceği ve etüd ediceği yeni gamlardan olan LYDIAN
AUGMENTED GAMININ standart diagramını saptamak için teknik yönteme başlar.
— Önce gitarında bu gamın konumlanıcağı alanı seçer.LYDIAN AUGMENTED
gamının1. derecesini gitarda 4. tel üzerinde konumlandırır.Gitar klavyesinde 4. tel
konumunda icra edilen gam veya modlarda medium frekanslar ağırlıklıdır. Klavyede
4. veya 5. tel konumunda 1. derecesi bulunan gamlarda orta frekanslar ağırlıklıdır.
Eğer gamın 1. derecesi kalın tellerden birinde bulunursa gamın tını etkisinde pes
frekanslar vardır.Eğer gamın 1. derecesi ince tellerden birinde bulunursa gamın tını
etkisi tiz frekanslar ağırlıklıdır.
— Gitarist çok diyezli veya çok bemollü tonalitenin ; gamın standart diagramının elde
edilişinde hiçbir problem veya zorluk oluşturmayacağını bildiğinden özellikle çok
Diyezli tonalite olan örneğin F# TONUNU seçer.Yani LYDIAN AUGMENTED gamı
nın 1. derecesi F# olucaktır.
— Özet olarak ; gitarist F# LYDIAN AUGMENTED gamının klavyede 4. tel üzerinde
STANDART DİAGRAMINI saptamaya başlar.
— Müzisyenin teknik yönteme başlamadan önce mutlaka Lydıan augmented
gamının standart derece yapısını bilmesi gerekmektedir.Çünkü ; kriter
fonksiyondaki majör gamın dereceleri ile diagramı saptanıcak olan farklı gamın
dereceleri
arasında orantı kurulduğunda ; her iki gamın aynı ortak dereceleri ve birbirlerinden
farklı dereceleri olduğu saptanıcaktır.
Daha kapsamlı deyişle ; müzisyenin hem majör gamın hemde farklı gamın derece
yapılarını bilmesi gerekirki orantı kurabilsin.
12 farklı tonalitede değişmez standart olarak;
Majör gamın standart derece yapısı ;
aynı ve farklı dereceler
Lydıan augmented gamının
Standart derece yapısı ;
1.
2.
1.
2.
3.
3.
4.
#4
5.
6. maj7.
8.
#5
6. maj7.
8.
Lydıan augmented gamındaki majör gamdan farklı dereceler #4 ve #5 tir.
Bu dereceler kendilerine en yakın majör gam derecelerinin perde konumlarından
orantı kurularak hemen ardışık perdelerinde konumlandırılır. Aynı ve ortak
dereceler aynı perdelerde bırakılır.Böylelikle LYDIAN AUGMENTED gamının
standart diagramı ;enkolay ve en rahat icra edilen formda 4. perdeli olarak elde
edilir.
Derecelerin tizlik ve peslik mantığı ve olgusu ile klavyede perdelerde geomet
rik anlamda tizlik ve peslik olgusu tamamen özdeştir.
ETÜD VE ÖRNEK 2.
Gitarist gitarında ilk defa icra ediceği ve etüd ediceği temel gamlardan farklı olan
SUPER LOCRIAN modunun standart diagramını bulmak için klavyede araştırmaya başlar
— Klavye konumu olarak 4. tel konumunu seçer.
— Tonalite olarak yine diyez veya bemolleri olan bir tonalite örneğin Bb seçer yani
modun 1. derecesi Bb olduğundan mod adı ; Bb SUPER LOCRIAN oluşur.
Gitarist klavyede 4. tel üzerinde Bb SUPER LOCRIAN mod standart diagramını araştırır.
Majör gam ile super locrıan mod standart derece yapıları arasındaki aynı olan ve
farklı olan dereceler şöyledir ;
Majör gam standart derece yapısı ;
1. 2. 3. 4. 5. 6. maj7. 8.
aynı ve farklı dereceler
Super locrıan mod derece yapısı ; 1. b9. min3. 3. #4 #5 min7. 8.
63
ETÜD VE ÖRNEK 1.
E
A
D
G
B
—————————–——
#4 maj7 maj7
2.
2.
————————————
8.8
F# LYDIAN AUGMENTED mod grafiği
4 perdeli standart diagramının saptanması
F# MAJÖR GAM derece simgesi
5.
———————————–
3. #5
3.
———————————–
1.
4.
6 .6.
F# LYDIAN AUGMENTED mod
derece simgesi
F# LYDIAN AUGMENTED standart derece yapısı
1.
————————————
1.
F#
2. 3.
G# A#
#4
C
#5
D
6.
D#
ETÜD VE ÖRNEK 2.
E
A
D
G
B
GRAFİK
E
maj7.
F
8.
F#
GRAFİK
E
Bb SUPER LOCRIAN mod grafiği
4 perdeli standart diagramının saptanması
Maj7
2.
5. 8. 8.
Bb SUPER LOCRIAN mod derece simgesi
min3
———————————–
3. #5
3.
Bb MAJÖR GAM derece simgesi
———————————–
1. 4.
6.
VIII.
1.
Bb
1.
———————————–b9.
#4 min7
B
Db
D
b9. min3. 3.
E
#4
Gb Ab Bb
#5 min7. 8.
Bb SUPER LOCRIAN mod derece yapısı
64
Araştırma,deney ve saptama ; Derya Yener
ORTA TEMPO İLE UP TEMPO VE DOWN TEMPO ARALARINDAKİ
ARA TEMPOLAR
A) Up tempo orta temponun katsayısal artımıdır.Örneğin 100 metronom hızının 200 e
artması. Up tempoda ; orta temponun birim değeri katsayısal olarak azalır.Up tempoda
; orta temponun birim değeri katsayısal olarak yarıya iner.Orta temponun bir biriminin
Yarısı olan sekizlik ; up tempoda bir birim olur.Metronom 100 deki 8 lik metronom 200 de
dörtlük olur.
B) Orta temponun bir birim değeri (dörtlük) down tempoda 2 birim değere çoğalır,geniş
ler.Birim değerde katsayısal olarak genişleme,katlanma.Down tempo ; orta temponun
katsayısal olarak azalmasıdır,indirgenmesidir.
UP,ORTA, DOWN VE ARA TEMPOLARIN ORAN GRAFİĞİ
Metronom 200
Up tempo
4
4
4
4
4
4
4
4
Metronom 150
ara tempo ( Üçleme )
3
üçleme
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom 100
Orta tempo
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom 75
ara tempo ( üçleme )
3
üçleme
3
üçleme
Down tempo
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom 50
Çift yönlü ok şekli 1 mezürde 4 adet bulunan 4 lük zaman değerini ifade eder.
(4 lük ) yazısıda 4 lük zaman değerini ifade eder.
—
Orta temponun bir birimi up tempoda aynı süre değeri içersinde ikiye çoğalır.
65
— Orta temponun bir birim değeri ; down tempoda aynı süre değeri içersinde yarıya
İner.
Sekizlik
=
dörtlük =
dörtlük + dörtlük
Metronom 50
metronom 100
metronom 200
Orta tempo ile orta temponun alt ve üst katsayıları aralarındaki tam yarı
değerlerdeki tempo hızları ; orta tempo ile beraber icra edilirse veya orta tempo
kriterinde mix edilirse üçleme (triole) soundu ,polyritm oluşur.
ARA TEMPO metronom 150
Orta tempo ile up tempo arasındaki ara tempo (metr. 150) ; orta tempo ile
beraber icra edilirse (aynı ve ortak startla) ÜÇLEME ,TRİOLE soundu oluşur.
— Teknik açıklama olarak ; metr. 150 ile metr. 100 beraber icra edildiğinde ;
A) Metr. 150 temponun bir mezürlük toplam değerinin üç eşit zamanı ,metr 100
orta temponun üç adet dörtlük birim toplamına yani metr 100 - orta temponun tam
dörtte üçüne konumlanır.
B) Metr 100 ün dörtlük birimleri metr 150 nin üzerinde; yani metr 100 ün üç adet
dörtlük birimi ,metr 150 nin bir mezürü üzerinde üç adet iki dörtlükten oluşan iki
Dörtlük ÜÇLEME ,TRİOLE olarak konumlanır.Metr. 100 ün üç adet dörtlüğü ; metr.
150 nin dört adet (1 mezür) dörtlüğü üzerinde üç adet ( ikilik üçleme) eşit birim
olarak konumlanır.
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom– 150 ara tempo
İki dörtlük iki dörtlük
3
iki dörtlük
Metronom-100
Orta tempo
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom 100. bir mezür.
4 lük
Metronom 150 tempo ile metronom 100 tempo aynı startla başlatılıp mix edilip
beraber icra edilip dinlenirse POLYRİTM sound oluşur.
MetronomMetronomMetronom–
Metronom–
Metronom–
200
150
100
75
50
UP TEMPO
ARA TEMPO
ORTA TEMPO
ARA TEMPO
DOWN TEMPO
66
Metronom– 75 ARA TEMPO
Orta tempo ile down tempo arasındaki ARA TEMPO ,orta tempo ile beraber
aynı startla icra edilirse ÜÇLEME SOUNDU ve POLYRİTM ESTETİĞİ oluşur.
— Metronom- 100 ile metronom– 75 beraber aynı startla icra edilirse ;
A)- Metronom- 100 ün yani orta metronom hızının düzenli periodik dörtlük
birimleri ; metronom– 75 yani ara tempo metronom hızındaki 1 mezür
çerçevesinde 6 adet eşit birim olarak konumlanır.
Bu form ; metronom- 75 tempo hızındaki bir mezür çerçevesinde iki adet dörtlük
ÜÇLEME olarak özdeş form oluşturur.Dörtlük çift üçleme oluşur.
B)- Metronom– 75 hızındaki bir mezürde ; metronom– 100 hızının dörtlük değeri,
Periodik olarak tam eşit 6 adettir.Dörtlük çift üçleme oluşur.
Metronom–100 bir mezür
Metronom– 100
Orta tempo
4 lük
4 lük
4 lük
Metronom- 75
Ara tempo
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
3
üçleme
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük
4 lük 4 lük
3
üçleme
Metronom –75 bir mezür
Aynı metronom hızında orta tempo,up tempo,down tempo ve ara tempolar
arasındaki oran grafiği
Oran grafiği
Metronom
50
metronom
75
metronom
100
metronom
150
metronom
200
Metronom
metronom
metronom
metronom
metronom
50 hızının = 75 hızının = 100 hızının = 150 hızının = 200 hızının
sekizliği
dörtlüğünün
dörtlüğü
dörtlük artı
2 adet
dörtlüğünün
dörtlüğü
2
3
1
3
fazlası
metr-150 nin 4 adet dörtlüğü = metr-100 ün 3 adet dörtlüğü = metr– 75 in 2 adet dörtlüğü
Metr-150 nin bir mezürü = metr-100 orta temponun 3 ü
Ara tempo
medium tempo
4
=
metr– 75 in
Ara tempo
2 ü.
4
67
Araştırma,saptama ve teknik yöntem ; Derya Yener
KOMPOZİSYONDA ; ARMONİNİN TONAL VE ALTERE AKORLARININ DİĞER
ALTERNATİF AKORLARLA DEĞİŞTİRİLEREK MÜZİKTE STİL DEĞİŞİKLİĞİ ;
KOMPOZİSYON AKORLARININ YALINLAŞMASI VEYA YOĞUNLAŞMASI
Ne yazıkki çok genel ve yaygın olarak bilgi mantık ve teori yetersizliği nedeniyle
değil müzisyen olmayanlar,birçok yetişmekte olan ve yetişkin ve hatta çok profesyonel
müzisyenlerden dahi ;
Kompozisyonda armoniyi oluşturan akorların diğer başka akorlarla değiştirilemiyeceği veya aynı akorların daha yalın sade yada daha komplike yoğun ve nitelikli akademik
akorlarla değiştirilemiyeceği yanılgısında ve çok zararlı bilgisizliğinde olanlara gerçekten
üzüntü ile rastladım .Bu nedenle bu problemin oluşma sebebini ve çözümünü bularak
sizlere sunma gereğini duydum.Bu dramatik konu o kadar trajik olmuşturki çok
profesyonel ve ünlü bazı müzisyenler dahi herhangi pop veya jazz kompozisyonunun
herhangi bir
akorunun yerine daha komplike veya daha yalın diğer doğru akor alternatiflerinden icra
edilmesinin ; kompozisyona ve besteciye saygısızlık veya hatalı icra veya şarkıya bağlı
kalmamak hatta solisti engellemek dahi sanabilmiştir.Tek kelime ile korkunç talihsizlik ve
bilgisizlikliktir bu.Genel anlamda benim araştırdığım,saptadığım,çözüm bulduğum ve
onur duyduğum bir method olarak sizlere sunduğum bilgilerin tümü ;uzun yıllardan
bu yana gördüğüm,yaşadığım,belirsizliklerin,yetersizliklerin problemlerin
çözümüdür.Müzik sanatı sadece doğru zamanlama değildir,doğru,geniş
kapsamlı,yüksek
ve engin bilgidir.
Önemli ve gerekli ilk bilgiler ;
A) Bütün çeşitli stillerdeki her çeşit kompozisyonda altyapıda gam karakteristiği
vardır.Kompozisyonlar genellikle majör gam üzerindedir.Daha genel deyişle kompo
zisyonların altyapılarında temel gamlar olan MAJÖR GAM,ARMONİK MİNÖR GAMI
Ve MELODİK MİNÖR GAMI bulunur.Bu olgu çok geneldir.Diğer birçok kompozisyon
Ların alt yapılarındada çok çeşitli yeni veya geleneksel veya sentetik veya modern
Gam karakteristikleri bulunur.Özet olarak; her şarkı veya kompozisyon altyapısında
gam karakteristiği vardır.
B) Her hangi gam karakteri kendi paralelinde kendi karakteristiğinin ürünü olarak
Çeşitli armoni formları üretir.Örneğin majör gamın başka armonik minör gamının
başka armoni formları vardır.
C) Her çeşitli gamın her çeşitli armonisinde aynı gamın çeşitli derecelerindeki
tonal ve altere akorlar (optional chords) vardır. Gamın armonisi gamın tonal ve
altere akorlarından oluşur.Gerek geleneksel gerek modern tüm armonilerde bu
olgu yani armoni malzemeleri bu şekildedir.
D) İnterval yapısı asimetrik olan her çeşitli gamın her farklı derecesinde bu
derece veya konumun gerektirdiği maximum 15 sayısallığında tonal akor
çeşitlilikleri
bulunur.Yani asimetrik interval formundaki gamda yan yana yedi farklı derece
konumu olduğundan ; aynı gamda ortalama 80 veya 85 sayısallığında ve hepside
geleneksel veya standart veya modern akorlar kapsamında olan tonal akor çeşitli
likleri ,zenginlikleri bulunur.
68
Örnek 1.
Örneğin majör gam karakterinde IV. derece konumunda bu konumun ürettiği şu
akor alternatifleri,zenginlikleri bulunur.
TON C Majör gamı derece konumu IV
F
Akorun simgesi
Akorun C majör gamındaki
konumu
———————————————————————————————————
Beşli akor.power chord
F5
IV
Majör
F
IV
Majör (b5) li
F (b5)
IV
Majör yedili
Fmaj7
IV
Added 9 lu
F add 9
IV
Altı dokuzlu
F 6/9
IV
Altılı
F6
IV
Fmaj7(b5)
IV
Majör dokuzlu
Fmaj 9
IV
Majör dokuzlu (b5) li
Fmaj9 (b5)
IV
Majör onüçlü
F maj 13
IV
Added 9 (b5)
F add 9 (b5)
IV
Altılı (b5) li
F 6 (b5)
IV
Majör 13 (b5) li
F maj 13 (b5)
IV
Örnek 2.
Majör gamda örneğin V. Derece konumunda değişmez standart olarak şu tonal
akor alternatifleri,zenginliklikleri bulunur;
TON F majör gamı
Derece konumu V C
akorun simgesi
Akorun F majör gamındaki
Konumu
——————————————————————————————————
Beşli akor,power chord
C5
V
Majör akor
C
V
Sustained 4 lü
C sus 4
V
Dominant 7 li
C7
V
Dokuzlu
C9
V
Onbirli
C 11
V
Onüçlü
C 13
V
Onüçdokuzlu
C 13(9)
V
Majör altılı
C6
V
Majör altı dokuzlu
C 6/9
V
Added dokuzlu
C add 9
V
Sustained 2 li
C sus2
V
Sustained 2,4 lü
C sus 2,4
V
Önemli bilgi ;
— Herhangi gamın her farklı derece konumundaki konumun gerektirdiği özel
akor yapı ve karakteristikleri aynı gamın 12 farklı tonalitesinde değişmez standarttır
— Aynı gamın bütün tonal ve altere akorlarındaki konum kuralları aynı gamın 12
farklı tonalitesinde değişmez standarttır.
69
Akorların karakteristiklerine göre gamda derece konum özellikleri
A)
Bazı akor yapıları aynı yapı ile bulunduğu gamda birkaç farklı derece
konumunda bulunur.
Örnek ; örneğin majör 6/9 lu yapısı majör gamda hem I. hem IV. hemde V.derece
konumunda bulunur.
TON C
C 6/9
F 6/9
G 6/9
I
IV
V
B) Bazı akor yapıları bulunduğu gamda sadece tek adet konumda
bulunur.Örneğin dokuzlu akor yapısı majör gamda sadece V . derecede bulunur.
Diğer hiçbir derecede bulunmaz.
Örnek ;
TON C
G9
V
C) Bazı akor yapıları bazı gamlarda bulunurken diğer gamlarda bulunmaz.
Örneğin armonik minör gamında I . derecedeki ( minör maj 9) lu akor yapısı ; majör
gamda hiçbir derecede bulunmaz.
Örnek; TON F armonik minör gamı. KONUM I. Akor; F— (maj9)
Bu yapı majör gamda hiçbir derecede bulunmaz.
D) İnterval yapısı asimetrik olan her gamın her farklı derece konumunda maksi
mum 15 sayısallığında tonal akor çeşitlilikleri ve zenginlikleri bulunur.Bu çeşitlilik
ler bütün çeşitli müzik stillerini kapsar.Örneğin aynı kompozisyon pop stilinde
başka akorlarla jazz stilinde başka akorlarla,latin stilinde başka akorlarla icra edilir.
Gamda herhangi derece konumunda akor zenginliklerine örnek ;
TON C majör gamı
konum I. Derece C
Akorun simgesi
Gam konumu
——————————————————————————————Beşli akor power
C5
I
chord
Majör akor
C
I
Sustained 4 lü
C sus 4
I
Sustained 2 li
C sus 2
I
Sustained 2,4 lü
C sus 2, 4
I
Altılı
C6
I
Altı dokuzlu
C 6/9
I
Added 9 lu
C add 9
I
Majör yedili
C maj 7
I
Majör dokuzlu
C maj 9
I
Majör onbirli
C maj 11
I
Majör onüçlü
C maj 13
I
E) Büyük çoğunlukla gamlar 8 adet sesten oluşur.Gamın 1. ve 8. dereceleri aynı
Sesler olduğundan yedi farklı derece konumunda toplam olarak maksimum 70 ile
80 adet arasında tonal akor alternatifleri,zenginlikleri bulunur.
F) Bu 70 ile 80 sayısallığındaki akorlar sadece tonal akor zenginlikleridir.Tonal
Akor yapıları dışında temel gamlarda altere akorlarda (optıonal chords)vardır.
Altere akorlarda ; altere akorlar kuralları ve konum özellikleri ile çok uzun yıllardan
70
Bu yana gamlarda,şarkılarda,kompozisyonlarda bulunmaktadır.Altere akorlar
(optıonal chords) erken klasik müzik devirlerinden itibaren müzikte icra edilmeye
başlanmıştır.
En önemli ve öz bilgi
— Her çeşitli gamın her armonisinde bulunan her tonal akor; armoninin
bulunduğu gamın karakteristik derecesinde bulunan maksimum 15 sayısallığındaki
tonal akor alternatiflerinden bir tanesidir.
İşte bu olgu,bu ilke,bu tanımlama ve realite ; anahtar cümledir.
Bu bilinçten sonra müzisyen doğru adımlar atar yani herhangi kompozisyondaki
Herhangi akorun yerine hangi yalın veya hangi komplike akorun icra edilmesinin
Doğru olduğunu net olarak bilir.Bu müzik ilkesi ,gerçeği ve net tartışılmazlığı hiçbir
çelişki veya bilgisiz yanlış yorum kabul etmez.
Müzisyen ; değiştirmek istediği akorun yerine doğru olarak seçiceği akoru;ilk
akorun bulunduğu gam derecesi konumundaki tonal akor alternatiflerinden doğru
olarak seçer.
Bu bilinçle bu gönül ve beyin rahatlığı ile müzisyen doğru teknik yöntem saye
sinde kompozisyonun armonisini bir başka müzik stiline uygulayabilir ki bu beceri
ve olgu çok önemlidir.Çünkü armoninin öz ve temel yapısı değiştirilmeden aynı armonide stil farkı elde edilmiştir.Bu teknik ve bilinç; özellikle müzisyenlik ,aranjörlük
ve bestecilikte çok önemli ve gereklidir.
Teknik yöntem ve örnek ;
Öncelik sırası ile ;
Örneğin kompozisyonun herhangi mezüründe F 6/9 akoru vardır.Ve müzisyen bu
akoru bir başka doğru akorla değiştirmek ister.Öncelik sırasına göre şu etapları uygular;
A)
Önce bu akorun bulunduğu şarkının TON ANALİZİ doğru olarak yapılır.
B)
Şarkının TONU saptanır ve örneğin C majör gamı olduğu bulunur.
C)
Majör altı dokuzlu akor yapısı ; majör gamda I.
rında tonal fonksiyonda bulunur.
D)
Fakat akorun 1. derecesi F sesi olduğundan F 6/9 akorunun C majör gamında IV. derecede tonal fonksiyonda bulunduğu saptanır.
E)
Bu nedenle, yani F 6/9 akorunun IV. DERECE konumunda olduğu doğru
olarak saptanması nedeniyle ;
Müzisyen majör gamda IV. Derece konumunda standart olarak hangi tonal
Akor alternatiflerinin bulunduğunu saptar,IV. derece akor çeşitliliklerine bakar.
F)
Majör gam IV. derece konumundan seçilen bütün akor alternatifleri ilk akorun
yerine veya aynı fonksiyonda icra edilmesi hem teorik olarak hemde pratik
olarak doğrudur. IV .derece konumunda bulunan akor zenginliklerinden tabiî ki
müzisyen kendi sevdiği müzik stiline en uygun akor karakteristiğini seçer.
Zaten herhangi gamın herhangi derecesi konumunda bulunan maksimum 15
sayısallığındaki tonal akor çeşitliliklerinin ve zenginliklerinin amacı ve yararı;
Bütün çeşitli müzik stillerindeki akor karakteristiklerini kapsaması ve müzisye
ne kendi stiline uygun akoru seçebilme imkanı vermesidir.
IV. ve V. derece konumla
71
Müzisyen örneğin POP tarzında bestelenmiş çok güzel melodik yapısı olan bir
BEATLES şarkısındaki akorların derece konumlarını bulup aynı konumlardaki tonal
Akor verilerinden JAZZ stiline uygun olan akorları seçip şarkıyı JAZZ STİLİNDE bir
JAZZ kompozisyonu haline dönüştürebilir.Zaten büyük orkestralar uzun yıllardan
bu yana bu olguyu gerçekleştirmiştir.
Fakat bu yüksek olgu ve ustalık yanlış keyfiyetle olmaz,yüksek ve doğru bilgi
İle olur.
Çok önemli ve gerekli bilgi ;
Kompozisyonlarda yalnız tonal akorlar yoktur.(Optional chords) altere akorlar
vardır.Ve altere akorlar tonal akorlardan dahada yüksek ve önemli estetiğe sahiptir
ler. Kompozisyonda bulunan altere akorlarda doğru akor değişimi nasıl olucak ?
Kompozisyonda bulunan altere akorlardada aynen tonal akorlarda olduğu gibi
konum çerçevesinde altere akor alternatifleri vardır.Ve altere akor konumunun
gerektirdiği altere akor verilerinden doğru seçim yapılır.
— Her altere akorun ; bulunduğu gam derecesi konumunda bu konumun
gerektirdiği altere akor alternatifleri vardır,aynen tonal akorlarda olduğu
gibi.Müzisyen konum disiplininde olarak;yani altere akorun bulunduğu gam
derecesi konumundaki altere akor alternatiflerinden istediğini seçerek ilk altere
akor yerine diğer doğru
altere akoru seçmiş olur.
Hem tonal akorlarda hem altere akorlarda ; akorun bulunduğu gam derecesi
konumundaki konumun gerektirdiği tonal ve altere akor verileri doğru seçimlerdir,
Müzik sanatında estetiği bozan ve engelleyen en ciddi tehlike; yanlış,bilgisiz ve
kuralsız keyfiyettir.
Altere akor seçimi ile ilgili örnek ;
TON C majör gamı
akor ;
A 7(b9)
altere akor, (optıonal chord)
Akorun simgesi
Konumu
————————————————————————————————————
Dominant 7li (b9) lu
A 7 (b9)
V 7 İkinin beş yedilisi
II
Bu akorun konum ve fonksiyon saptanması sonucunda V7 konumundaki
Altere akorlardan en populer bir tanesi olduğu saptanır.
II
Bu altere akorun modern tanımlama ile adı; Ton C olduğundan diğer adı VI.
Dominant 7 li (b9) ludur.
Bu akor yerine , bu akorun bulunduğu gam derecesi konumu olan A konumun
daki altere akor verilerinden stile uygun istenilen altere akor seçilir. Bu konum
dan yapılan bütün seçimler doğru alternatiftir.
Bu konumdaki diğer altere akor alternatifleri nelerdir ?
TON C
Konum ;
V7
ikinin beş yedilisi. VI. Dominant 7(b9) lu
II
72
TON C
konum ;
V7 / II
Altere akor (optıonal chords) alternatifleri
Altere akorun
altere akorun
altere akorun C majör
yapısal ismi
simgesi
gamındaki fonksiyon konumu
—————————————————————————————————————
Majör akor
A
V7/ II
Majör (#5)
A (#5)
V7/ II
Dominant 7 li
A7
V7/ II
Majör (b9) lu
A (b9)
V7/ II
Dominant 7(#5) li
A7 (#5)
V7/ II
Dominant 7(b5, #5) li
A7 (b5,#5)
V7/ II
Dominant 7(#5,b9) lu
A 7 (#5,b9)
V7/ II
Dominant 7(#9) lu
A 7 (#9)
V7/ II
Dominant 7 (b9,#9)
A 7 (b9,#9)
V7/ II
Dominant 7 (b5,#5,b9)
A 7 (b5,#5,b9)
V7/ II
Örneğin jazz müzisyeni kompozisyondaki A7 akorunun yerine çok daha
kapasiteli jazz akoru olan A7 (#5,b5) akorunu ; C majör gamında V7/ II
konumundaki
altere akor verilerinden seçer.Bu konumdan seçilecek olan bütün alternatif altere
akorların hepsi doğrudur. Bu denli geniş kapsamlı zengin seçim özgürlüğünü
geniş bilgi yaratmaktadır.Örneğin müzisyen pop veya folk müzisyeni ise stile
uygun olan yalın A akorunu seçer.Örneğin modern Latin jazz müzisyeni bu
konumdan
A 7(b5,#5) tonal akor tınısını tercih eder.
Tonal akor seçiminde örnek ;
Müzisyen örneğin ilk örnekteki F 6/9 akorunun yerine aynı fonksiyonda diğer
alternatif tonal akoru seçmek ister.Müzisyen ton analizi sonucunda ; F 6/9 akoru
nun C majör gamında IV. derecede tonal akor olduğunu saptar.Bu bilginin gereği
olarak müzisyen majör gamda IV. derece konumunda standart olarak hangi tonal
akor alternatifleri olduğuna bakar ve istediği stile uygun diğer tonal akoru seçer.
TON
C majör gamı
Konum; F
IV. dereceki tonal akor alternatifleri
Akorun simgesi
Beşli akor
Added 9 lu
Altılı
Majör 7 li
Majör b5 li
Majör 7 (b5) li
Added 9 (b5) li
Altılı (b5) li
Majör 9 lu
Majör 9 (b5) li
Altı dokuzlu
Altı dokuzlu (b5) li
Majör 13 lü
Majör 13 (b5)
F5
F add 9
F6
F maj 7
F (b5)
Fmaj7 (b5)
F add 9 (b5)
F 6 (b5)
F maj 9
F maj 9 (b5)
F 6/9
F 6/9 (b5)
F maj 13
F maj 13 (b5)
derece konumu
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
73
Alternatif olarak seçilip icra edilicek olan akorun ;doğru olması için ,çelişki ve
yanlış yorum ve kararsızlık yaratmaması için ilk akorun bulunduğu gam derecesi
konumundaki diğer akor alternatiflerinden seçilmesi gerekir.Bu olgu ve ilke ve
teknik yöntem hem (optıonal chords) altere akorlarda hemde tonal akorlarda aynı
Şekildedir.
Alternatif tonal akor seçimine örnek ;
Müzisyen kompozisyonda örneğin 2. mezürdeki C 6 akorunu kendi istediği
stildeki akorla değiştirmek ister.Müzisyen majör 6 lı akor yapısının majör gamda
hem I. hem IV. hemde V. derecede bulunduğunu bildiğinden konum seçimi
yapamaz. Doğru seçim yapması için kompozisyonun TON analizini yapar ve
kompozisyonun akorlarını analiz ettiğinde tonalitenin F majör gamı olduğunu ve
bu nedenle;
C6 akorunun F majör gamında V. derecede tonal fonksiyonda akor olduğunu bulur
Müzisyen diğer doğru tonal akor seçimini majör gam V. derece konumundaki
tonal akor alternatiflerinden yapıcaktır.Alternatif tonal akorun ; ilk tonal akorun
bulunduğu gamdaki aynı derece konumundaki tonal akor verilerinden seçilmesinin
en önemli nedeni ; akorun doğru olmasının yanı sıra , alternatif akorun fonksiyon
ve
temasının ilk tonal akorla aynı olmasıdır. Bu etki, tını ve tema özdeşliği çok
önemlidir.Çünkü majör gamın her farklı panaromasındaki akor etkileri,temaları
farklıdır.
Örneğin; I. ve III. derece konum akorları tonik akorlardır ve durgun statik ve huzur
lu etkileri vardır.II. ve IV. derece konum akorları subdominant akorlardır ve yarı
dinamik ve aktif etkileri vardır. V. ve maj VII. derece konum akorları ise dominant
akor
Lardır ve dinamik ve aktif etkileri vardır.İşte bu net ve çok önemli tema farklılıkları
nedeniyle ;
Alternatif akor ; ilk tonal akorun bulunduğu gam derecesi konumundaki alternatif
akorlardan seçildiğinde ,her iki akorunda etki ve fonksiyonları ve temaları ortak ve
aynı olur.
Majör gamda V. dereceki tonal akor alternatifleri ( Ton F )
Tonal akorun
Tonal akorun simgesi
Tonal akorun F majör
yapısal İsmi
gamındaki derece konumu
————————————————————————————————————
Beşli akor
C5
V
Majör akor
C
V
Sustained 4lü
C sus 4
V
Dominant 7 li
C7
V
Dokuzlu
C9
V
Onbirli
C 11
V
Onüçlü
C 13
V
Altılı
C6
V
Altı dokuzlu
C 6/9
V
Added 9 lu
C add 9
V
Onüç 9 lu
C 13 (9)
V
Sustained 2 li
C sus 2
V
Sustained 2,4 lü
C sus 2, 4
V
74
Fakat siz değerli müzisyenler ;
Sizlerinde farkında olduğu gibi hangi stildeki hangi düzeyde hangi müzisyen olursa
olsun ; mutlaka doğru akor seçimi yapan doğru müzisyen olmak çok önemli. Müzik
Sanatındaki bütün ruhsal yücelikler, güzellikler,yüksek estetikler ; doğru statik üzerine kurulur.Doğru olan güzeldir.
Modern sanatın dahi belirsiz,ilkesiz,düzensiz ve flu gibi sanılan özü ve
doğrultusunu ; klasik sanatın alınteri ve göz nuru yaratmıştır.Şu anda okuduğunuz
sizlere
sunduğum methodumdaki yeni çok önemli ve çok yararlı teknik yöntemler,bilgiler,
saptamalar ; 40 senelik müzik sevgisinin,sabrın ve çalışmanın ürünüdür.
Özel seçimler
Tonal akor yerine aynı derece konumundan yine tonal akor seçmek veya
altere akor (optional chord ) yerine aynı derece konumundan yine altere akor
seçmek ve icra etmek ; genel ve olağan doğruluk ve teknik yöntemdir.Özel anlamda
boyutta ve uygulamada ; kompozisyonun altere akorları ile tonal akorları birbirleri
İle değiştirilir.Bu olgu ustalık,deneyim ve bilgi ister.Bu işlemin amacı ve yararı ;
Yoğun, kapsamlı armoniyi yalınlaştırmak veya yalın armoniyi kapasiteli yapmaktır.
A) Aynı derece konumundaki tonal akor yine aynı konumdan altere akor ile
değiştirilir.
B) Aynı derece konumundaki altere akor (optional chord) ,yine aynı konumdan
tonal akor ile değiştirilir.Bu kombinasyonlar özel seçimlerdir.
Kompozisyonda ; altere akor yerine tonal akor seçimi
——————————————————————————Bu işlemin amacı ve yararı ;kompozisyondaki armoni akorlarının yarattığı
kapasiteli ve yoğun müzikaliteyi daha yalınlaştırmak daha sadeleştirmektir.
Örnek ;
TON F majör gamı
Geleneksel tanımlama ile V7 VI konumunda,modern tanımlama ile III. derece
konumundaki örneğin A 7(b9,#9) akoru altere akorlardan bir tanesidir.Bu altere
akor yerine yine aynı derece (A) konumundaki tonal akorlardan örneğin A — akoru
armoni etkisini daha yalınlaştırır,sadeleştirir.
Kompozisyonda ; Tonal akor yerine altere akor seçimi
——————————————————————————
Bu işlemin amacı ve yararı ; kompozisyon armonisinin yalın ve sade etkisini
daha kapasiteli daha olgun ve yüksek estetikli forma dönüştürmektir.
Örnek ;
TON C majör gamı
Örneğin C majör gamındaki VI. derecedeki tonal fonksiyondaki A — akoru ;
Yine aynı derece konumundaki A 7 (#5) altere akoru ile değiştirildiğinde ;
Armoni olgunluk,düzey ve kapsamlı anlatım kazanır.Kompozisyonda stil
değişikliği oluşur.
Sevgili öğrenciler,değerli müzisyenler ;
Takdir edersinizki ,bütün bu teknik yöntemler,uygulamalar; akor bilgileri ile akorların yapıları,konumları, çeşitlilikleri ile ilgili zengin bilgi gücü ile başarılı olur ve
uygulama gücü kazanır.Doğru adımlar doğru ve zengin bilgi ile
ilerler.Müzisyen ;gam
lardaki ve modlardaki her bir ardışık derecelerdeki birbirlerinden farklı tonal ve
altere akorların neler olduğunu bildiği oranda başarı kazanıcaktır.Bilgi kapasitesi
75
Gamlardaki tonal derece konumlarında bulunan tonal akor
zenginliklerine ve alternatiflerine örnek ;
TON C majör gamı
konum IV. Derece F.
simge
gamda derece konumu
——————————————————————————————
Beşli akor
F5
IV
Majör
F
IV
Added 9 lu
F add 9
IV
Altılı
F6
IV
Sustained 2 li
F sus 2
IV
Majör 7 li
Fmaj7
IV
Majör (b5)
F (b5)
IV
Maj7 (b5)li
F maj7(b5)
IV
Added 9 (b5) li
F add 9 (b5)
IV
Altılı (b5)
F6 (b5)
IV
Majör 9 lu
F maj9
IV
Altı dokuzlu
F 6/9
IV
Altı dokuzlu (b5) li
F 6/9 (b5)
IV
Majör 13 lü
F maj 13
IV
Majör 13 (b5) li
F maj 13 (b5)
IV
Aynı armoninin öz yapısı değiştirilmeksizin ; akorların
alternatif akorlarla değiştirilmesi ile armoninin farklı müzik stiline uygulanması.
Her karakteristik armoninin kendi özel ve orijinal kurgu formu vardır.Bu kurgu
formu; bu armoninin bulunduğu gamın karakteristik derecelerindeki tonik,dominant
ve subdominant akorların dizilişleri ile oluşur.
Örneğin majör gam armoni örnekleri ; Ton
I.
Cmaj9
I.
C 6/9
IV.
F 6/9
VI.
A— 9
V.
G13
IV.
Fmaj9
veya
V.
G 13(9)
II.
D—9
C
V.
G9
I.
Cmaj9
veya
Örneğin buradaki armoni formlarındaki
akorlar jazz stilindedir.
Aynı armoni formunda derece kurgusu ve sırası bozulmadan ,öz yapısı değiş
tirilmeden aynı armoni diğer müzik stillerine şöyle uygulanır ;
A)
B)
C)
D)
söz konusu örnek armoninin bünyesindeki gam derecesi sıralanışlarına bağlı
kalınır.
Ve aynı gam dereceleri konumlarındaki diğer akor alternatiflerinden istenilen
stile uygun olan akorlar seçilerek armoniye uygulandığında kompozisyonun
stili değişmiş olur.
Hem altere akorlarda hem tonal akorlarda ; aynı derece konumundan alternatif
akor seçimi esastır.
Bu olgu ve işlem ; ustalık,deneyim ve geniş kapsamlı akor bilgisi ister.
76
Örnek ;
Örneğin C majör gamında ve pop tarzında olan I. VI.
IV.
sinde öz form korunarak çeşitli stillerde tonal akor değişimleri ;
Folk tarzında akorlar
I.
C
VI.
A—
IV.
F
V.
G
Pop tarzında akorlar
I.
C
VI.
A— 7
IV.
Fmaj7
V.
G7
Jazz tarzında akorlar
Latin jazz tarzında akorlar
I.
C6/9
I
Cmaj 9
VI.
A—9
VI.
A— 9
IV.
F maj9
IV.
Fmaj7(b5)
V. Armoni-
V.
G 13(9)
V.
C#7(b5)
Altere akor
Kompozisyonun herhangi yalın akorunun daha zengin ve kapasiteli
Akor alternatifi ile değişimi
A)
Bu olgu ve işlem hem tonal akorlarda hem altere akorlarda gerçekleşir.
Tonal akorda örnek ;
Örneğin F majör gamında IV. derecedeki pop tarzındaki Bb akoru Jazz
Stilinde ; majör gam IV. Derece tonal akor alternatiflerinden Bb maj 9(b5) ile
değişimi ; zenginlik ve kapasite yaratır.
B)
Optional chord ,altere akorda örnek ;
Örneğin C majör gamında V7 II. konumundaki pop tarzındaki A 7 akorunun
yine aynı konumdan jazz tarzı A 7 (#5,b9) altere akoru ile değişimi ;
Zenginlik ve olgunluk yaratır.
Kompozisyonun herhangi yoğun ve kapasiteli akorunun daha yalın ve sade
Akor alternatifi ile değişimi
Bu olgu ve işlem hem tonal akorlarda hemde altere akorlarda gerçekleşir.
A)
Tonal akorda örnek ;
Örneğin ; A majör gamında II. derecedeki Latin jazz tarzındaki B — 6/9 tonal
akoru yine aynı derece konumundan B— tonal akoru ile değiştirildiğinde ;
müzik yalın ve sade folk veya pop tarzına dönüşür.
B)
Altere akorda örnek ;
Örneğin ; C majör gamında V7 VI konumundaki özellikle jazz stilinde bulu
nan E 7 (#5, b5) kapasiteli altere akor ; aynı derece konumundan daha sade
altere akor alternatifi olan örneğin E aug akoru ile değiştirilir ve yoğun altere
akor aynı fonksiyona bağlı kalınarak yalınlaştırılır.
77
Kompozisyon armonisindeki tüm akorların alternatif akorlarla değişimi ile
oluşan stil değişikliği
Örneğin model olarak ; sekiz mezürlük pop tarzındaki kompozisyonun armoni
öz yapısı değiştirilmeden akorların diğer alternatif akorlarla değişimi ile örneğin
Jazz stiline dönüştürülmesi ;
Ton F majör gamı
8 mezürlük armoni formundaki tonal ve altere akorlar ;
Folk veya pop tarzı akorlar ;
—————————————————————————————————————
I
VI
IV
V
—————————————————————————————————————
F
D—
Bb
C
—————————————————————————————————————
VI
V
IV
v7 vı
—————————————————————————————————————
D—
C aug
Bb
A7
Altere akor
Altere akor
Aynı armoni formunda JAZZ stili akor değişimleri
—————————————————————————————————————
I
VI
IV
V
—————————————————————————————————————
F 6/9
D—9
Bb maj7 (b5)
C9
—————————————————————————————————————
VI
V
IV
v7 vı
—————————————————————————————————————
D—9
C 13(b9)
Bb maj9 (b5)
A 7 (#5,b9)
Altere akor
altere akor
Çok önemli not ;
Alternatif tonal akorların seçim konumları ilk tonal akorlarla aynı derece
konumlarından olduğu gibi; alternatif altere akorlarında seçim konumları yine ilk
Altere akorlarla aynı derece konumlarından olması çok önemlidir.Bu konum
özdeşliği ; seçilen alternatif akorla ilk akor arasında fonksiyon , tema ve etki
özdeşliği sağlamak içindir.
78
Araştırma, saptama,teknik yöntem ; Derya Yener
( HIZ - ZAMAN VE MEKAN ) GRAFİĞİ ÜZERİNDE NOTA YAZILIŞI VE OKUNUŞU ;
ANALİZ VE TEKNİK YÖNTEM
Hız zaman ve mekan grafiği üzerinde yapılan nota yazımı ve okunuşu tekniği;
Yazılmış olan bir kompozisyonun nota süre değerlerinin ve yazılması istenen bir kompozisyonun nota süre değerlerinin, gerçek,orijinal ve doğru zamanlarının bulunmasını,
saptanmasını ve doğru okunmasını kapsar.
Bu teknik yöntem uygulanması ile son derece karmaşık ve doğru okunuşu, doğru
İcrası hemde doğru yazılışı çok zor olan müzik formları ; gayet kolaylıkla ve netlikle
Hız - zaman ve mekan grafiğine doğru olarak yazılmaktadır ve doğru olarak
okunmaktadır.Bu tekniğin yararını ve çok doğru zamanlama yarattığını ve net zamanlama
saptadığını; bu tekniği bulan kişi ben olduğumdan deneylerini,testlerini önce ben kendi
müzik çalışmalarımda saptadım.Yüzlerce öğrencim üzerindeki
saptamalarım ,gözlemlerim teknik yöntemin ; tartışılmaz olduğunu ve çelişkiye meydan
vermiyen net doğru sonuç aldığını kanıtlıyor.Özellikle ben bütün kompozisyonlarımın
notalarını bu teknik yöntemle yazmakla gerçekten gönül rahatlığı ve beyin rahatlığına
ulaştım.Bu teknik yöntem teknik anlatımla şu yarar ve avantajları sağlıyor;
— Müzisyen teknik uygulama sonucunda ;yanlış yaptığını net olarak anlıyor ve idrak
ediyor.
— Müzisyen teknik uygulama sonucunda ; doğru yaptığını net olarak anlıyor ve idrak
ediyor.
Çünkü teknik yöntemin kendisi müziği tartan tartı aleti,ölçüt fonksiyonunda .
Müzisyen eğer yanlış teknik uygulamışsa ; müzik yazılışının ve okunuşunun yanlış
olduğunu müzisyene gösteriyor grafik.
Müzisyen eğer doğru teknik uygulamışsa ; müzik yazılışının ve okunuşunun doğru
olduğunu müzisyene kanıtlıyor grafik.
— Teknik yöntemin esasları doğru uyguladığında müzisyen net ve tartışılmaz doğru
sonuç alıyor.
— Özellikle öğrenciler çok zor ve karmaşık müzik formlarını doğru yazabildiklerinde ve
doğru okuyabildiklerinde olağan üstü sevinç duyuyorlar ve moral kazanıyorlar.
— Bu teknik yöntemde ; grafik üzerine çok ayrıntılı ve detaylı yazılış doğru olarak
gerçekleştiğinden buna bağlı olarak okunuşta çok ayrıntılı ve detaylı ve doğru oluşuyor.
— Yeni müzik derslerine başlayan zamanlama derslerine yeni başlayan öğrenciler;
Ortalama 5 veya 6. derste standart bir jazz kompozisyonunun karmaşık ve zor müzik
formlarını doğru olarak okuyabiliyorlar ve icra edebiliyorlar.Tabii bu öğrenciler notanın
anında ve hızlı okunması ile notanın yavaşça doğru okunmasının çok farklı fiiller olduğu
nun bilincindeler.Önce notanın doğru okunuşu ve doğru yazılışı önemli ve gereklidir.
Bu teknik yöntem müzikte hızlı okuma öğretmiyor. Bu teknik yöntem müzikte
doğru okumayı ve doğru yazmayı öğretiyor.
Ve dahada önemlisi bu teknik yöntem ; müzikte okunuşun veya yazılışın
doğrumu veya yanlışmı olduğunun idrak edilmesini,anlamasını öğretiyor.
— Bu teknik yöntemde ; yoğun ,karmaşık, detaylı formların zor oldukları oranda
okunuşları veya yazılışları zor ve sıkıntılı olmuyor.Karmaşık ve detaylı müzik formlarıda
gayet kolaylıkla ve rahatlıkla okunuyor ve yazılıyor.Bu kolaylığın çok önemli nedeni
79
Çünkü , süre değerlerinin simge yazılışları ; mekansal geometrik oranlara ,
oran çizgilerine daha doğrusu oran grafiğine dönüştürüldüğünde ;
Notaların ve susların zaman algılaması, değer saptaması mukayese edilmeyecek
oranda kolaylaşıyor ve doğrulaşıyor.Yani insan psikolojisi simgeden çok daha faz
la görsel nitelikte farklı değer oranlarını ,oran grafiğini ;doğru algılıyor.
Fakat tabii bu gerçek ;porte üzerinde yazılışın simgelerle olmaması daha
doğru olur anlamında kesinlikle değildir.Simgesel yazılış değer algılaması
bakımından
pek verimli olmasada ; en yalın en sade ve minimal yazılıştır.
( Hız ,zaman ve mekan ) grafiği porte yazılışı değildir,portede simgesel yazılışı
ve okunuşu olağan üstü kolaylaştıran araçtır,ön hazırlıktır,zor başarıyı sağlayan
kolay antrenmandır .
Değerli müzisyenler ; benim bu teknik yöntemi bulup yüzlerce değerli öğrencime
öğretip net tartışılmaz başarı sağlamalarından sonra, onların samimi sevinçlerini,özgüven
lerini,teşekkürlerini ve içten kutlamalarını görmem; bu teknik yöntemi sizlere methodumda
sunmamı sağlamıştır.Gerçekten öğrencilerin başarısı ile öğretmenlerin başarısı arasında
otomasyon vardır.
Bu teknik yöntemi bulmamı sağlayan öncelikli faktör ise ;
Bestelediğim kompozisyonlarımın en iyi en doğru tam ayrıntılı ve detaylı olarak yazılması
nı sağlamak ve hissettiğim müzik formları ile yazdığım müzik formlarının özdeş olmasını
sağlamaktı.
Hız - zaman ve mekan olgusu
Hız ,zaman ve mekan otomasyonu doğada her fiilde ve olguda vardır. Bu
Otomasyon müzik sanatınında öz ve esasıdır.Hız faktörü,zaman faktörü,mesafe
faktörü.Bu üç faktörün otomasyonu müzik sanatında tartan tartı aletidir,ölçüttür.
Üç faktörden belirli 2 tanesi diğer 3. faktörü saptar.Örneğin bisikletçi eğer 20.
Km. hızla 40 dakika bisiklet sürmüşse katetdiği mesafe C dir. Veya koşucu A hız
Inda C mesafesini katetmişse geçen zaman buna bağlı olarak B dir.
Müzikte bu otomasyon özdeş olarak şöyledir;
Örneğin C sesi ; 120 metronom hızında eğer örneğin 2 mezür icra edilmişse
geçen zaman örneğin A dır. Veya F sesi 2 dakika sürecinde eğer 8 mezür
katetmişse metronom hızı bu faktörlere bağlı olarak örneğin ( B ) dir.
İşte bu bileşim bu otomasyon ; müzik yazılımında ve okunuşunda doğruyu ve
yanlışı saptayan ölçüttür,tartan tartıdır.
Teknik yöntem ve hız, zaman ve mekan grafiği
Öncelik sırasına göre ;
4
A)- Önce kağıt üzerine en yaygın ve populer tartım 4 lük olduğundan örneğin
4 lük tartımın ölçü grafiği biraz büyükçe çok düzgün olarak çizilir.Her bir dörtlük
4 mesafe cetvelle çizilerek eşit ve düzgün olarak çizilir.Dört dörtlük tartımın
ölçü grafiği olarak kenarları eşit olduğundan kare formu idealdir.
B)- İlk etapta metronom hızının değişmezliğini ve hareket simetrisini sağlamak
için grafik üzerinde sabırla ve dikkatle ince uçlu bir çubuk veya kalemle dörtlük
birimler veya mesafeler üzerinde hareket başlatılır.
C)- Bu hareket 1. dörtlükten sırası ile 2. 3. ve 4. dörtlüğe kadar çok düzgün ve
değişmez hızla devam ettirilir ve 4. dörtlük bitiminde çubuk ; 1. dörtlük
başlangıcında olduğundan çubuğun hareketi ara vermeden devam ettirilir aynı
işlem tekrarlanıp bütün mezür tekrar katedilir.Çubuğun dört dörtlük tartım grafiğini
çok düzgün değişmez hızla simetrik olarak katetme işlemi; müzisyenin değişmez
80
Simetrik hareketlerinde mükemmel bir değişmez hız elde etmesi zorunlu ve
şarttır.Ancak elde ettiğinde teknik yöntem doğru sonuç verir. Elde edemediğinde
İse teknik yöntemden doğru verim alınamaz ve yanıltıcı çelişkiler oluşur.
Zaten bilinçli bir müzisyen kendini kandırmaz yani değişmez hız elde etme becerisi
gösteremezse teknik yöntemi sürdürmekte ısrar etmez.
Müzisyen değişmez hız sağladığını nasıl anlar?
hangi kritere göre değişmez hız elde ettiğine karar verir ?
Müzisyen değişmez hız elde etmek ve elde ettiğini anlamak için sol veya sağ
ayağı ile metronom birimlerini 4. lük değerlerini vermeye ve saymaya başlar.Doğal
olarak metronomun ayakla düzgün verilmesi ile; müzisyen grafik üzerinde
değişmez sabit hız elde eder.Çubuğun değişmez hız elde etmesi demek ; çubuğun
grafik üzerindeki eşit mesafedeki 4. lük birim değerlerinin her birini eşit zamanda
katetmesi demektir.Yada diğer deyişle ; çubuğun grafikteki her bir eşit uzunluktaki
4. lük birim mesafelerini eşit zamanda katetmesi demek,çubuğun değişmez sabit
hız elde etmesi demektir. İşte bu olgu ; bu teknik yöntemin esasıdır.Değişmez sabit
hız elde edildiğinde ; notaların ve susların süre değerleri tam anlamı ile grafik üzeri
ne doğru olarak yazılıp saptanır. Ve bu doğru grafik saptama doğal olarak doğru
okuma demektir ve doğru okuma ise müziğin doğru icrası demektir.
D). Müzisyen çubuğun hız değişmezliğini elde etme başarısı göstermesi için şu
teknik konuya çok dikkat etmelidir.Kalem veya çubuk grafik üzerinde aynı hızda
hareket ettirilirken olağanüstü düzgün ve simetrik nitelikte veya eşit zamanlı dahi
olsa çubuk ; 4. lük birim çizgilerinin bitiş noktalarında yavaşlatılmamalı veya
düzgünde olsa duraksatılmamalıdır. Öğrencilerimin çoğunluğunda bu periodik
yavaş
lamaya rastladım ve fazladan artı zaman ,fazla hatalı zamanlama oluşturduğunu
söyledim .Bu çok düzgün ve çok periodikte olsa bu hatalı duraksamaların nedeni;
Müzisyenin insan olmasıdır, insanın insan olarak davranmasıdır.Yani insan her
fiilinde her zorlu işleminde,aksiyonunda kolaylaştırma, mola verme,simetrik nefes
alışlarda bulunma,periodik duraksamalarda bulunup tempo kazanma eğilimindedir.
Periodik duraksamalı,simetrik tempolu çalışma içgüdüseldir ve en ağır ve zorlu
çalışmalarda olduğu gibi bu teknik yöntemdede kolaylaştırma amacı ile vardır
müzisyende.İşte bu genel anlamda kolaylaştırıcı olan simetrik tempo kazanma
amaçlı duraksamalar bu teknik yöntem uygulanmasında ise hatalı zamanlama ,fazla
zamanlama,yanlış müzik yazılışı ve yanlış müzik okunuşu yaratır. Çünkü;
Müzisyenin burada adeta computer gibi olması gerekmektedir. Dört dörtlük ölçü
grafiğini alışılmış üst üste 4. lük birimler olarak değilde yani açılı köşeli 4lük
birimlerin yön değişimleri ile değilde ;başlangıcı ve bitişi belirlenmiş bir düz çizgi
gibi düşünüp farzedip ,1. dörtlük başlangıçından 4. dörtlük bitişine kadar bir bütün
olarak düşünmesi gerekir.Çubuk ,ancak 4. lük birim köşelerinde duraksamaksızın ;
bir mezür kapsamlı grafiğin tümünü aynı değişmez hızla katetdiğinde 4.adet 4.lük
birimlerin hepsini eşit hızda kateder ve müzik yazılımı ve grafikte saptanmış müzik
okunuşu doğru olur.
Dörtlük birim köşelerinde duraksama problemi ; her 4.lük birim köşesinde çubuğun
köşeli ve açılı yön değişimi ile değilde mümkün olduğu kadar oval dönüşle hareket
ettirilmesi ile halledilir.Önemli ve gerekli olan ; duraksama olmadan sanki eğik çiz
giymiş gibi çubuğu oval dönüşle hareket ettirmektir.
Müzisyenin mutlaka teknikyönteme başlamadan önce teknik yöntemin doğru sonuç
81
Müzisyen ;
Çubuğun grafik üzerinde hareketinde ; çubuğun 1. dörtlük tam
başlangıcındaki grafikteki konumu ile ayağındaki 1. 4.lük birim sayımının aynı
anda olduğundan ,senkronik olduğundan şüphesiz olması gerekir.
Çubuğun grafik üzerinde hareketinde ; çubuğun 4. dörtlüğün tam
başlangıcındaki grafikteki konumu ile ayağındaki 4. dörtlük birim sayımının aynı
anda olduğundan , senkronik olduğundan şüphesiz olması gerekir.Doğal olarak
çubuğun 2.
ve 3. dörtlük tam başlangıçlarındaki grafikteki konumları ile ayağın 2. ve 3. dörtlük
sayımları aynı anda olması ve senkronik olması gerekmektedir.
Müzisyen bu senkronu ancak elde ettikten sonra ancak çubuğu grafik
üzerinde eşit hızda değişmez hızda hareket ettirdiğine ikna olur.
Bir süre bu doğru teknik uygulama egzersizini yaptıktan sonra müzisyen ;
gönül ve beyin rahatlığı ile müzik yazılışlarını ve okunuşlarını grafik üzerine
uygular.
Hız - zaman ve mekan grafiğinin önemi ve yararı
Önemli olan sadece matematiksel doğruluk endişesiyle grafik üzerine nota
dekorasyonu değil ; spontan ve orijinal olan müzik formlarının en küçük kırpma
yanılgısına uğramadan gerçek ve orijinal süre değerlerinin aynen korunarak aynen
olduğu gibi mükemmel olarak grafikte ve portede saptamaktır.
Bu çok önemli olan tüm zamanların ve tüm sanatçıların sorunu ; bende bu sorunu
İrdeleyen çok beğendiğim bir özdeyiş bulmamı sağlamıştır;
( Porteye müzik yazılmaz, müzik porteye yazılır.)
E)-
Bu çok önemli etaptan sonra esas olan şu olguya varılır;
Müzisyen çubuk ile grafik üzerindeki eşit uzunluktaki 4. lük birim çizgilerini
eşit zamanlarda ve eşit hızlarda kateder.Müzisyen bu olguya vardığında ;
Grafiğe müzik yazma ve grafikten müzik okuma işlemlerinin tam anlamı ile doğru
olucağına ikna olur.
Grafikte 2 esas teknik yöntem ;
Bu teknik yöntemde 2 esas amaç ,yarar ve uygulama vardır;
—
—
Porteye henüz yazılmamış olan müzik formlarının gerçekve orijinal süre değer
lerinin grafik üzerine yazılması ve saptanması.
Porteye yazılmış olan fakat okuma yetersizliği veya zorluğu olan veya doğru
okuma çelişkileri olan karmaşık müzik formlarının grafiğe yazılarak grafikten
kolaylıkla doğru okunması.
Henüz yazılmamış olan müzik formlarının grafiğe doğru olarak yazılması
Bu işlemin amacı ve anlamı ; doğru yazma ,tam anlamı ile detaylı yazma zor
luğu veya problemi olan karmaşık ve özel zamanlamalı henüz yazılmamış müzik
formlarının ;
Tam anlamı ile tüm detayları ile doğru olarak grafiğe yazmak ve saptamaktır.
Teknik yöntem
öncelik sırası ile ;
— Önce kesinlikle grafik üzerinde hız değişmezliği elde etmek için bir süre
egzersiz yapılır.Mutlaka çubuğun grafik üzerindeki hareketleri ,ayağın periodik 4.
lük birim sayımları ile senkronik olması gereklidir.Ayrıca çubuğun 4. lük birim
82
Çubuğun köşelerde köşeli olarak değilde oval şekilde dönmesi çok önemlidir.
Bunun nedeni ; çubuğun grafik üzerinde hız değişmezliğini ve hareket bütünlüğünü
elde etmektir.Ayrıca yanlış zamanlama yaratan ; çubuğun 4.lük birim köşelerinde
periodikte olsa duraksamalarını ve hız yavaşlamalarını engellemektir.
Dört dörtlük tartım grafiği (kare formunda)
Kare formu ; 4.lük birim kenarlarının eşit uzunlukta olması nedeniyle ; ölçümün çok
detaylı olmasını ve değer oranlarının grafikte çok doğru saptanmasını sağlar.
Kare formundaki
Hız ,zaman ve mekan grafiği üzerinde çubuğun 4.lük birimler üzerinde hareket yönü
ve köşelerde değişmez hızla oval dönüşleri gösterilmiştir.
4.
grafiğin alışılmış 4/4 lük
ölçü grafiği şeklinde olmayışının
çok önemli nedeni; kenarlarının
geometrik olarak birbirleri ile eşit 1.
olmayışıdır.Ve yazılışta zamanlama
hataları kaçınılmaz olur.Karenin
kenarları ile köşegenleri ölçüleri
farklı olduğundan teknik yöntem
uygulanmasında zamanlama hataları oluşur.Teknik yöntem tamamen
matematik ve geometrik esaslarla ,
değer oranları ile bilimsel olarak
doğru sonuç aldığından; kare form
kenarları eşit olduğundan ideal
grafik olarak seçilmiştir.
2.
Bu grafikte müzik yazılışının önemi ve gereği ;
Özellikle birçok müzisyen karmaşık veya komplike veya orijinal ve özel
zamanlamalı doğru yazılışı zor olan müzik formlarını doğal olarak doğru yazmakta
ve tam detaylı yazmakta zorluk çekmekte ,doğru yazdığından çelişkileri olmaktadır.
Gerçekten müziğin tam anlamı ile detaylı olarak doğru olarak yazılması kolay
değildir,bilimsel anlayış ve bilimsel teknik yöntem gerektirir. Grafik üzerinde değer
oranlarının yazılması ve saptanması ile görsel nitelikte işlem olduğundan oranlarda
doğru algılama ve doğru icra elde edilmektedir.
Müzisyenin yazacağı müzik formunu unutmaması, yazma kolaylığı nedeniyle
değiştirmemesi,ve unutmaması içinde teyp kaydı ile saptaması ;karmaşık müzik
formlarında gerekir.Bu işlem ve teknik ; henüz porteye yazılmamış olan müzik form
larının porteye doğru zamanlama ile yazılmasını sağlamak için uygulanan önce
grafikte kolay ve doğru ve detaylı yazılışdır. Çünkü doğrudan porteye karmaşık
müziğin doğru yazılışı gerçekten kolay değildir ve çelişkiler olmaktadır.
Eğer müzisyen teknik yöntemi doğru uygulamış ise ;
Hem müziği yanlış yazdığınıda anlayabilir, hem doğru yazdığınıda anlayabilir.
Hız - zaman ve mekan grafiği ; tartan tartıdır, ölçüttür.
Bu etapta ; esas olan mükemmel ve çok hassas olan senkronu elde etmektir.
Müzisyen hafızasındaki veya teypteki müzik formlarını yavaşça metronom hızında
söylemesi ve yazması ile doğru yazılış gerçekleşir.
83
Örneğin müzisyen ; çok karmaşık ve detaylı müzik formunu grafikte yazmak
ve saptamak için uygulayacağı işlemler şöyledir ;
Esas olarak bu teknik yöntemde en önemli ve kritik işlem ;
Nota yazılışlarında ;
Müzisyen grafik üzerinde çubuğu hareket ettirmeye başlar ve bir süre hız
değişmezliği sağlamak amacı ile eşit hız egzersizi yapar.Ve starttan sonra 1.
mezürden
İtibaren çubuğun hareketi ile beraber müziğin notalarını söylemeye başlar;
Çubuk grafik üzerinde eşit hızda hareket ettirilirken ,notanın tam başlangıç
zamanında çubuk grafik çizgisi üzerinde senkronik olarak durdurulup çizgi üstüne
işaret konulur ve notanın başlangıç zaman konumu doğru olarak saptanır.Aynı
şekilde notanın tam bitiş zamanında çubuk, grafik çizgisi üzerinde senkronik olarak
durdurulup çizgi üzerine işaret konulur ve notanın bitiş zaman konumu doğru
olarak
saptanır.Notanın başlangıç ve bitiş konumları arasındaki çizgi uzunluğu ; notanın
doğru olarak detaylı gerçek zaman değerini verir.Notalarda ve suslarda bu işlem
sabırla müziğin doğru yazılışından ikna olunana kadar devam ettirilir.
Bu işlem ve saptamada hassas senkron gereklidir ve dahada önemlisi
eşit değişmez hız korunarak senkron gerekir.Notanın tam başlangıç ve bitiş
zamanlarında çubuğun mükemmel eşgüdümle ,aynı anda durdurulup grafik
çizgisinde
İşaretler konularak değer konumları saptanır.Suslar ise nötr olduğundan sessis
zaman olduğundan ;grafikte çizgi saptaması yapmadan boş bırakılır.Suslar
kendisinden bir önceki nota ile bir sonraki nota konumları arasında bulunduğundan
grafikte kendiliğinden konumlanırlar.
Susların zaman değerlerinin grafikte saptanması işlemide aynen notalarda
olduğu şekildedir.
( Hız– zaman ve mekan ) grafiğinde örnek ;
Müzisyen ;örneğin henüz porteye yazılmamış olan karmaşık ve detaylı müzik
formunu ; doğru icra etmek için ve porteye doğru ve detaylı yazması için önce
Hız - zaman ve mekan grafiğine müziği söyleyerek yazmaya başlar.
Müziği ; öncelik sırası ile çubuğun hareketi ile beraber söylemeye başlar ve
senkronik saptamalar ile müziğin değerlerini doğru olarak yazmaya başlar.
Grafiğin önemini ve yararını sunmak amacı ile müzik formu özellikle karmaşık
ve detaylı nitelikte seçilmiştir.Grafik 1. mezür kapsamlı olduğundan müzik sırası ile
mezür mezür sırası ile grafiğe yazılır.
— Müzik formundaki tüm notalar ve susların öncelik sırası ile başlangıç ve bitiş
konumları; grafik üstünde çubuk eşit hızda hareket ettirilirken çubuğun tam
zamanında durdurulup konum işaretlenmesi ile doğru olarak saptanması ile ;
Notaların ve susların tam anlamı ile detaylı ve hassas zaman değerleri grafik
üzerinde işaretlenir.
Çubuk grafik üzerinde eşit hızla hareket ettirilirken ;
Grafikteki her nota uzunlukları süresince senkronik olarak müzisyen nota seslerini
verdiğinde; notaların doğru sürelerini vermiş olur.Doğal olarak hız değişmezliğini
koruduğu ve notaların başlangıç ve bitiş konumları ile senkron sağladığı oranda
müzisyen müziği doğru okuma başarısı gösterir.
84
( Hız - zaman ve mekan grafiği ) üzerinde müzik formunun saptanması ve yazılışı
4. dörtlük
32
32
32
16
32
16
8
32
32
16
16
32
32
3. dörtlük
1. dörtlük
8
8
32
32
16
16
8
32
32
16
32
32
32
16
32
2.dörtlük
Müzisyen ; henüz porteye yazılmamış olan ve porteye doğrudan doğru yazılışı
gerçekten zor olan spontan ve özgün müziği basitleştirmeden tam anlamı ile
orijinal ve detaylı formu ile porteye yazabilme başarısı göstermek ,için önce grafik
üzerinde müziğin nota ve suslarının hassas ve doğru zaman
değerlerini ,konumlarını saptar.
Bu çok önemli hem değer hem konum saptaması şöyle oluşur;
Öncelik sırası ile ;
— Müzisyen önce metronomun 4. lük birimlerini ağır tempo ile ayakla periodik
olarak saymaya başlar ve bir süre sayıp metronom düzeni ve istikrarı elde eder.
— Ayaktaki metronom sayımıyla senkronik olarak ,metronomun 4. lük birim değerleri süresiyle ,hızıyla senkronik olarak ; çubuk grafik üzerinde çok düzenli ve
Mükemmel bir değişmeyen eşit hızda birinci 4.lükten dördüncü 4.lük yönünde
hareket ettirilir .Bir süre sabırla kare köşelerinde oval dönüşlerle duraksamaksızın
eşit hız ,değişmez hız elde edilene kadar çubuğun hareketi sürdürülür.
— Bu işlemde periodik ayak metronom sayımları tam 4. adet olup tamamlandığın
da ve birinci birim başlangıçında ; çubuk tam olarak birinci birim başlangıç
konumunda ise veya olduğunda SENKRON VE HIZ EŞİTLİĞİ doğru demektir.
Çubuğun hızı her 4. lük birim kenarında eşit demektir .Çubuk her 4. lük birim kenarı
eşit zamanda katetmiş demektir.
— Müzisyen bu gerekli senkronu ancak elde ettikten sonra ;
85
Çubuğun hareketi eşit hızda sürdürülürken ; öncelik sırası ile söylenmeye
başlanır.Teknik esas ; çubuğun eşit hızda hareketi sürdürülürken ; notanın tam
başlangıcında aynı anda çubuğu durdurup grafikte işaretleyip başlangıç konumunu
saptamak ve notanın tam bitişinde aynı anda çubuğu durdurup grafikte işaretleyip
bitiş konumunu doğru olarak saptamaktır.Susların ise zaman değerleri ve zaman
konumları otomatik olarak kendiliğinden grafikte oluşur.Nasıl oluşur ?
Suslar nötr zamanlardır ve doğal olarak iki nota arasında konumlanır.Konumu
böyle oluşur. Susun zaman değeri ise ; her iki yanındaki notaların hangi
konumlarda olduğuyla bağlantılıdır.Susun zaman değerini ve zaman
konumunu ;her iki yan
Indaki grafikteki notaların zaman değerleri ve zaman konumları saptar,yaratır.
Müzisyen örneğin porteye doğru ve detaylı olarak yazmak istediği spontan ve
orijinal müziği teknik uygulama ile önce grafiğe yazıp saptadığında grafikteki tam
ayrıntılı ,detaylı zamanlama elde edilir.
Grafikteki bu görsel nitelikteki değer oranlarını ; porteye yazmak ,simgesel
yazıya dönüştürmekle ;henüz porteye yazılmamış ve porteye doğrudan doğru
yazılışı gerçekten kolay olmıyan karmaşık ve özgün müzik ,grafikten porteye doğru
olarak aktarılmış olunur.
Benim bu teknik yöntemi buluşumu sağlayan en önemli faktör öğrencilerimin
yaşadığı doğru ve ayrıntılı yazma zorlukları kadar özellikle kendi kompozisyonları
mı tam detaylı ve hassas birimli yazma gereği ve önemini duymamdır.
Önceki sayfadaki ;
Örnek grafikteki görsel değer oranları porteye yazıldığında ;
Tam anlamı ile net ayrıntılı detaylı porte yazılışı elde edilir.
4
4
Buradaki porte yazılışındaki müzik formu ; aynen grafikteki kolay ve doğru
okuma güveni ve rahatlığı ile aynı zamanlama ile okunur.
Porteye yazılmış olan karmaşık ve detaylı müzik formunun doğru okunması
—
—
—
—
Teknik yöntem; tamamen matematik ve geometrik esaslarla ve değer oranları
İle bilimsel yöntemle işlem yapıp doğru sonuç aldığından,kare formu kenarları
mükemmel eşitlikte olduğundan ideal ölçüt grafiği olarak seçilmiştir.
Doğru zamanlama ile okuma zorluğu olan karmaşık ve detaylı müzik formunun
portedeki simgesel yazılışındaki nota ve sus süreleri ;
Öncelik sırası ile mezür mezür grafiğe değer oranları olarak kolaylıkla yazılır.
Grafiğe kolaylıkla yazılmasının nedeni ; portede zaten nota ve sus süreleri net
olarak yazılı olup aynı zamanlamanın grafiğe aktarılması gayet kolaydır.
Porteden doğru okunması zor olan ve bu nedenle kolay ve doğru okunması
amacı ile grafiğe aktarılan,yazılan karmaşık ve detaylı müzik formu ;grafikten
özgüvenle ve beyin rahatlığı ile doğru olarak okunmuş olunur.
Grafikten okuma teknik yöntemi ;
Önce müzisyen ayakla periodik metronom birimlerini, 4. lük birimlerini bir süre
86
—
Müzisyen grafikteki yazılmış olan müzik formunun nota ve sus sürelerini ;
öncelik sırası ile önce görsel grafik ve oran olarak algılar.
— Bu teknik yöntemde ; hem grafikten yazılı olan müziği okumada hemde henüz
grafiğe yazılmamış olan müziği grafiğe yazma ve okuma işlemlerinde esaslar ve
teknik uygulamalardaki mantık aynıdır.
— Önce çubuk grafikte eşit hızda ve ağır metronom hızında hareket ettirilirken
Müzisyen grafikte sırası ile notanın tam başlangıç konumunda notanın frekan
sı önemli olmaksızın sadecenotanın süresini herhangi sesle söylemeye başlar.
Çünkü burada önemli olan esas konu;
Notanın doğru zamanlamasıdır,süresinin grafikte doğru saptanması ve
okunmasıdır.Notanın frekansının burada önemi ve fonksiyonu yoktur,zaten portede
yazılıdır ve saptama problemi yoktur .
— Notanın sesi metronom disiplininde söylemeye devam ettirilir ve notanın
grafik çizgisindeki tam bitiş konumunda nota sesi durdurulur.Müzisyenin
metronom disiplini ile çubuğu grafik çizgisi üzerinde hareket ettirirken ;
Notanın tam başlangıç konumu ile tam bitiş konumu arasındaki nota çizgisi
Sürecindeki söyleme süresi ,notanın tartışılmaz doğru süresidir, doğru zaman
lamasıdır. Grafikteki diğer notalarında süreleri aynı işlemle ,teknikle bulunur.
— Susların ise süreleri söylenmediğinden doğru zamanlama ile boş bırakma
Süresi yani söylememe süresi nasıl saptanır ?
Susların süreleri doğal ve kendiliğinden grafikte oluşur çünkü herhangi sus
kendisinden bir önceki nota ile kendisinden bir sonraki nota arasında konum
landığından ; herhangi susun süre değerini ve grafikteki zaman konumunu
aynı susun öncesindeki ve sonrasındaki notaların grafikteki zaman konumları
saptar. Zaten suslar nötr zamanlar olduklarından ; müzisyen grafikteki notala
rı nasıl çizgi uzunlukları disiplininde doğru okuyorsa ,suslarıda aynen grafikteki çizgisizlik uzunlukları disiplininde doğru olarak okur yani boş bırakır.
Hem notaların hem susların okunuşu ve yazılışı ;
Mükemmel senkronla yani çubuğun grafikteki bütün 4. lük birimlerdeki eşit hızının
değişmez hızının ,ayakla sayılan metronom temposu ile temponun 4. lük birim
sayımları ile senkronize olması ile elde edilir.
Grafikteki yazma ve okuma işlemlerinin doğru olması için önemli konular;
—
—
—
—
—
—
—
—
Çubuğun grafik köşelerinde dik açılı ve periodikte olsa duraksamalı dönüşleri
hatalı zamanlama yaratır.
Çubuk grafiğin köşelerinde kenarlardaki hızı ile aynı hızda hareket ettirilme
lidir.Çubuğun hızını grafik köşelerinde oval dönüşlerle hareket ettirerek
korumaya çalışılmalıdır.
Ayakla sayılan tempo 4. lük birimleri metronom disiplininde ve mükemmel
liğinde olmalıdır.
Müzisyen yorulmadığı ve başarılı olduğu oranda grafik işlemini sürdürmelidir.
Yorulduğu ve algılama zorluğu başladığında işlemi bırakmalıdır.
Müzisyen ; en karmaşık ve zor zamanlamalı müzik formlarının dahi gayet kolay
lıkla ve rahatlıkla doğru olarak yazma ve okuma başarısı gösterildiğinden
özgüven duymalıdır.
Çubuğun hız değişmezliği ,eşit hızı olağanüstü önemlidir.
Nota başlangıç ve bitişlerinde ; gerek yazımda gerek okumada mükemmel
Senkron ,tam zamanında saptama olağanüstü önemlidir.
Sabırla,konsantrasyonla,istikrar ile,sevgiyle,saygıyla,müzik sanatına sorumlu
lukla,bilimin sanatın can dostu olduğunu bilmenin özgüveni ile.
87
Düzenleme, araştırma,saptama ; Derya Yener
5 SESLİ BLOK AKOR ŞABLONU İLE GAMLARDA HER BİR DERECEDE
TONAL FONKSİYONLU 5 SESLİ BLOK AKOR SAPTANMASI
Değerli müzisyenler; bu araştırma ve saptamayı yapmamın ve size sunmamın çok
önemli nedenleri bulunuyor.Bu nedenler şöyle;
— Uzun yıllardan bu yana baktığım ve araştırdığım müzik methodlarında maalesef bu
bu konuya rastlamadım.
— Oysa 5 sesli blok akorlar özellikle JAZZ müziğinde genellikle bulunan uzun yıllardan
bu yana kompozisyonlarda ve genel müzik türlerinde bulunan ve dinlediğimiz akorlardır ve bazı müzisyenlerin uzun yıllardan bu yana icra ettikleri akorlardır.
— Methodlarda eğitim olarak bulunmaması ; 5 sesli akorları icra eden müzisyenlerin
genellikle eğitimci olmadıkları ile ilgilidir.
— Bu saptamayı ve araştırmayı yapmamın en önemli nedeni ise;
Olağan üstü güzel tınlayan ,olgun ve yüksek temaya sahip olan , müziğe
düzey kazandıran ,kapasiteli yapıda olan 5 sesli akorun ; hangi formülasyonla
hangi gam karakteristiğinde hangi derece konumlarında tonal fonksiyonda
bulunabilirliğini net müzik ilkesi ile netleştirmek ve ancak böylelikle müzisyen
lere net ve doğru bilgi olarak kazandırmanın gereğini ve önemini duymamdır.
5 sesli blok akor
Gamlarda 3 veya 4 sesli blok akorlar , blok akor şablonlarının gamın herbir
Derecesine uygulanması ile elde edilen gamın tonal fonksiyonlu akorlarıdır.Blok
akorlar gamda genel ve populer anlamda icra edilir.Genellikle bütün gamlarda
genel icra olarak 3 veya 4 sesli blok akorlar icra edilmektedir.5 sesli blok akor ise
bazı müzisyenler tarafından özellikle jazz müzisyenleri tarafından icra edilmektedir.
Gamlarda 5 sesli akor 5 sesli blok akor şablonu ile elde edilir ve 3 veya 4 sesli blok
akordan çok daha fazla kapasite,düzey ve olgunluğa sahiptir.
5 sesli blok akorun önemi
—
—
—
—
Bünyesinde 5 adet ses bulunur. Bu sesler akorda armonik sesler olduğundan
yüksek tını estetiği ,olgun ifade yaratır.
Müziğe kapasite ,olgunluk,düzey ve yüksek müzikalite kazandırır.
Enstrümanda icra edilmesi zor olmadığından kolay icra ile yüksek verim
elde edilir.
Kompozisyonda yoğun verimli ve kapasiteli altyapı oluşturduğundan ;
Üst yapıda daha güzel daha kaliteli ve daha düzeyli melodi kuruluşu sağlar.
5 sesli blok akor şablonu
— Her şeyden önce müzisyenler gönül rahatlığı ve beyin rahatlığı içersinde
olmalıdır.Çünkü bütün çeşitli gamlardaki bütün derece konumlarına uygulanan
3 sesli veya 4 sesli veya 5 sesli blok akor şablonları uygulandıkları gamlarda;
tartışılmaz net doğru akorlar elde ederler.Hiçbir yanlış yorum veya keyfiyet oluşmaz . 3 sesli şablon 3 sesli blok akor, 4 sesli şablon 4 sesli blok akor,5 sesli şablon
5 sesli blok akor elde eder.
— 5 sesli blok akor şablonunda ; 5 eşit aralıklı geometrik düzenli 5 adet çizgi
vardır. Bu 5 adet çizgi gamın çeşitli panaromalarında blok akor yapısı oluşturan
5 adet akor verisi elde eder.Bu sesler gamdaki armonik seslerdir.
88
5 sesli blok akor şablonunun geometrik formu
C
D
E
F
G
A
B
C
D
Bu geometrik eşit aralıklı akor ses verisi saptayan 5 adet çizgi ; gamda armonik ses
verileri hizalarında bulunucak formda düzenlenmiştir.Her bir çizgi aralarındada 1 er adet
gam derecesi veya tonal derecesi boşlukta bulunur.Bu şablon geometrik formu hem 3
sesli hem 4 sesli hemde 5 sesli blok akor şablonunda aynı şekildedir.5 sesli şablon ;
istenilen gamın istenilen tonal derecesine uygulandığında o derece konumunda 5 sesli
blok
akor elde edilir.3 veya 4 veya 5 sesli bütün blok akor şablonları daima her gamda her
derecesinde daima akor tınısı ve estetiği yaratan armonik sesler elde eder. 3 veya 4
sesli veya 5 sesli blok akor şablonları akorlar başlangıçında ; müzisyen hatalarını
sıfıra indiren, müzisyenin bütün çelişkilerini sıfıra indiren,kişisel yanlış tercih
hatalarını engelleyen akor seçimleri konusunda en iyi ve en doğruyu öğreten
eğitimcidir.
Çünkü müzisyen hata yapabilir fakat akor şablonları hata yapmaz. Mutlaka her gam
daki her derece konumunda kesinlikle doğru akoru elde eder. Hemde 3 sesli ve 4
sesli ve 5 sesli şeklindeki zenginlikle müzisyene doğruyu verir.Müzisyene doğru
Akor elde etmenin özgüvenini ve kıvancını kazandırır.Müzisyen yanılabilir,şablon
yanılmaz.Fakat en dramatik yanılgı; şablon benim yüce ruhuma layık değildir,
Şablon müziğin ruhuna ve estetiğine ters düşer veya şablon sadece matematiktir
Şeklindeki zihniyettir,düşünce zafiyetidir.Müzik sanatında güzeli ;doğru
yaratır.Kişisel özgürlükler ve estetikler ; statiği doğru olan zeminde dimdik
ayaktadır.
1. örnek ;
Örneğin müzisyen , A majör gamının 2. derecesinde 5 sesli blok akor şablonu ile
5 sesli blok akoru saptamak ister.5 sesli blok akor şablonunun çizgi aralığı kapasitesi 2
oktav olduğundan altyapıdaki gam 2 oktav yazılır.Zaten akorun kapasiteli olmasının nede
ni akorun temel üçlüsüne 2. oktavdan ilave edilen derece zenginlikleridir.
— Şablonun ilk çizgisi A majör gamının 2. derecesi hizasına konumlandırılır.Bu konum
landırma 2. derece konumunda blok akor tınısı ve estetiği veren 5 adet armonik ses
verisi elde edilmiş demektir.
— Şablonun ilk çizgisi daima gamda hangi derece konumundan blok akor elde edile
cekse o derece konumunda hizalandırılır.Şablon o derece konumundan ; şablon
kaç sesli ise aynı adet sesli blok akor elde eder.
Ton
A majör gamı
2 oktavlık form
1
A
2
B
5
E
3
C#
4
D
6
F#
maj7 8
G# A
B
C#
D
E
F#
G#
A
5 sesli blok akor şablonun A majör gamı 2. derece konumundaki elde ettiği akor
Ses verileri ; şablonun çizgileri hizalarındaki armonik seslerdir.
B
D
F#
A
C#
89
—
—
Şablonun ilk çizgisi gamda hangi derece konumunda ise o konumdaki blok
akor saptanır.
Şablon kaç sesli ise aynı adet sesli blok akor elde edilir.
—
Şablon hangi gamda hangi derece konumunda olursa olsun daima şablonun
ilk çizgisindeki gam sesi, o derece konumundaki blok akorun 1. derecesidir.
—
B ütün çeşitli gamlarda ve derece konumlarında ortak ve standart olarak ;
Şablonun ilk çizgisindeki gam sesi akorun 1. derecesidir . Şablonun diğer
çizgilerindeki gam ses verileri doğru derecelendirilmeleri gerekirki o konumda
ki blok akorun adı ve simgesi doğru olarak saptanabilsin.
—
Şablon hangi gamda hangi derece konumunda olursa olsun ;
Söz konusu gam derecesi konumundaki şablonun elde ettiği ses verileri ;
Şablonun 1.çizgisindeki sesle yada akorun 1. derecesiyle aynı notadan
başlayan TONALİTEDEN orantı kurularak doğru olarak derecelendirilir.
Saptanan derecelerin özellikleri akorun ad ve simgesini saptar.
Örneğin örnekte A majör gamında 2. derecedeki akor adı ve yapısı bulunmak
İstenmektedir ;
A majör gamında 2. derece B sesidir. Bu nedenle bu konumdaki 5 sesli blok
akorun ses verileri ; şablonun ilk çizgisi B sesinde olduğundan yani akorun
1. derecesi B sesi olduğundan B tonalitesinin derecelerinden orantı kurula
rak doğru olarak derecelendirilir.
5 sesli blok akor şablonunun A majör gamında 2 . dereceden elde ettiği ses
verileri ;
2.
A B C# D E F# G# A B C# D E F# G# A
B
1.
D
?
F#
?
A
?
C#
?
akorun simgesi ?
Daima akorun bünyesindeki ses verileri akorun 1. derecesinden başlayan
Tonaliteden orantı kurularak bulunur.Ve akorun adı ve simgesinin doğru
olarak saptanması için derecelerinin doğru olarak saptanması gerekir.
B tonalitesinden orantı kurulduğunda ; 1. derecesi B sesi olan ve A majör
gamında 2. derecede bulunan akorun ses verileri şöyle saptanır ;
1.
B
B
1
C
#1
min3.
D
5.
F#
min7. 9
A
C#
B — 7/9
C#
D
D# E
F
F#
G
G# A
A#
B
6 min7 maj7 8
2 min3 3
4
#4
5
#5
(9)
Orantı kurulduğunda ; akor ses verileri 1. min3. 5. min7. 9. olarak
Saptandığından ve bu derece yapısı ( minör 7 (9) ) lu yapısını verdiğinden ve
akorun 1. derecesi B sesi olduğundan akorun ad ve simgesi şöyledir; B — 7/9
90
2. örnek ;
Örneğin müzisyen F armonik minör gamında min 3. derece konumunda hangi 5
sesli blok akor bulunduğunu saptamak ister. 5 sesli blok akor şablonunu min 3. derece
konumuna konumlandırır.Şablonun elde ettiği armonik ses verileri şöyledir;
1.
F
F
G
F armonik minör gamı
min3.
4
5
Ab
Bb
C
2.
G
min3
Ab
Bb
1.
C
Db
?
E
F
?
min 6
Db
G
Ab
maj7
E
Bb
?
?
8
F
C
Db
E
F
Simge ?
Şablonun ilk çizgisindeki gam sesi otomatik olarak o konumdaki 5 sesli blok akorun
1. derecesidir.
5 sesli blok akor şablonunun F armonik minör gamında min 3. derece konumunda
elde ettiği 5 adet armonik sesi şablonun çizgileri saptar.
Ve müzisyen bu konumdaki 5 sesli blok akorun adını ve simgesini doğru olarak
saptamak için , şablonun diğer çizgilerindeki ses verilerinin derecelerini ; akorun 1.
derecesiyle aynı sesden başlayan Ab TONALİTESİNDEN orantı kurarak bulur.
1.
Ab
Ab
1.
A
#1.
Bb
2.
9
3.
C
B
C
min3. 3.
#5.
E
Db
4.
maj7.
G
D
#4.
Eb
5.
9.
Bb
E
#5.
Ab maj9 (#5)
F
6.
Gb
G
Ab
min7. maj7. 8.
Ab Tonalitesi
F armonik minör gamında min3. derecedeki Ab sesiyle aynı sesden başlayan Ab
TONALİTESİNDEN orantı kurulduğunda ve akor ses verilerinin dereceleri saptandığında;
5 sesli blok akorun derece yapısının ;( majör 9 lu #5 ) li olduğu saptanır.Akorunda 1.
derecesi Ab olduğundan akor simgesi ; Ab maj 9 (#5)
Müzisyenlerin teknik yöntemleri doğru algılaması ve doğru uygulaması
çok önemli olduğu gibi,akor alternatiflerinin,çeşitliliklerinin hangi yapılarda olduğu
nu bilmesi ve hangi derece yapısının hangi akor adını ve simgesini oluşturduğunu
veya hangi akor yapısında hangi dereceler bulunduğunu bilmeside çok önemli ve
gereklidir. Müzisyenlerin altyapıda akor kapasitelerine ,akor zenginliklerine sahip
olması ; mutlak olarak üst yapıda başarı ve düzey kazanmalarını sağlar.
91
Düzenleme,saptama, teknik yöntem ; Derya Yener
VOKAL SOUND — ÇOK SESLENDİRME
Değerli müzisyenler,öğrenciler;
2000 li yıllarda Akademi İstanbulda öğretmenlik yaptığım zamanlarda öğrencilerime
öğrettiğim bu teknik yöntem ile öğrencilerim olağan üstü karmaşık ve yoğun müzik form
larını çok sesli forma doğru olarak hiçbir tartışma ve çelişkiye sebeb olmadan
dönüştürdüler.Ve son derece karmaşık ve doğru olarak çok seslendirilmesi imkansız gibi
görünen
müziğin çok sesli formunu doğru olarak icra ettiklerinde müzikten yüksek tad aldılar.
Bu olguda ; çok seslendirmeye uygun değil gibi görünen veya çok seslendirilmesi
doğru ve teknik olarak imkansız gibi sanılan bazı müzik formlarının çok seslendirildiğinde
olağanüstü güzel tınladığını ve yüksek müzikalite verdiğini müzisyenlere yüksek tad ver
diğini gördüm. Ve öğretmenleri olan bende bu teknik yöntemi bulan kişi olarak en az onlar
kadar yüksek müzikalite ve kıvanç yaşadım.
Bu yaşadığım olguda şu sonuçlara vardım.
— karmaşık ve yoğun kapasiteli müzik formlarının ; çok sesliliğe uygun olmaması sanı
sı veya düşüncesinden çok, çok seslendirme tekniğinde zorluk veya yetersizlik kar
maşık müzik formlarının çok seslendirilmesini engellemiştir.Kolay müzik için herhan
gi teknik dahi uygulamadan müzisyen sezgi ve duyumu ile çok seslendirme kolay ve
doğru olarak yapabilir.Fakat yetenek ve duyumun ve sezginin yetmediği noktada
Bilimsel method ve teknik ; müzisyenlerin can dostu olarak doğruyu sunar.
Müzisyen yanılabilir fakat bilimsel teknik yöntem yanılmaz.
Burada çok çok önemli bir realite oluşuyor ;
Bilimsel çok seslendirme teknik yöntemi; teknik anlamda hem karmaşık ve
zor müzik formlarının doğru olarak çok seslendirilmesini sağlıyor ,hemde aynı
zamanda müzikalite ve estetik anlamında ; karmaşık ve yoğun müzik formla
rındada çok yüksek müzikalite ve estetik yarattığını kanıtlıyor.
Özellikle modern jazz ve progressive tarzlarda çok önemli estetik formlar
veriyor. Yine özellikle etnik jazz tarzındada veya progressive tarzlardada çok
yüksek sound veriyor.
Kapsamlı ön bilgi,
Teknik anlamda ; dünyanın bütün çeşitli gamlarında ve modlarında çok
seslendirme teknik yöntemi uygulanıp hem teorik hem pratik olarak; çok olağan ve
çok
doğru olarak vokal sound estetiği ve zenginliği sağlanır.
Teknik anlamda ; interval yapısı asimetrik olan her çeşitli gam ve modda çok
Seslendirme teknik yöntemi rahatlıkla ve doğru olarak uygulanıp vokal sound este
tiği elde edilir,yeterki müzisyen mimar olsun.
Dünyanın en zor ve karmaşık gamları veya modlarındaki çok komplike ve çok
karmaşık , yani yetenek veya sezgilerle ,duyumlarla doğru olarak çok
seslendirilmesi mümkün olmıyan çok kapasiteli melodi formlarının ;
Bu teknik doğru uygulandığında hiçbir eleştirmenin veya sezgisel analizin hiçbir
şekilde çelişki ve yanılgı duyamıyacağı şekilde tamamen doğru olarak çok
seslendirme ile vokal soundları elde edilir.
Hiçbir teknik hata ve çelişki veya yetersizlik olmadan en karmaşık ve zengin
melodi formunun tamamen doğru olarak diğer 2. 3. 4. vokal melodi formlarının
elde edilmesi icracı veya besteci bütün müzisyenlerde yüksek gönül rahatlığı
92
Müziğin ruhunu ve estetiğini yüksek kılan ; önce müziğin statiği ve doğruluğudur.
Statiği ve matematiği yanlış olan estetik ne kadar estetiktir.
Böylelikle her karmaşık veya özel veya yalın veya geleneksel veya modern her
çeşitli interval yapısındaki bütün gamlarda ve modlarda vokal sound çok sesli
kapasite ve zenginlik sağlanır.
Bu estetik yapı sadece günümüzün çağdaş veya modern müzik stillerinde
değil populer ve geleneksel müzik stillerindede çok önemli ve yüksek estetik
sağlar.
Vokal sound müzikte ; derinlik ,boyut, ve perspektif oluşturur. Dünyamızda interval
yapısı asimetrik olup ve komasız seslerden oluşan tampereman sisteme uygun her
türlü gam ve mod formu modern veya geleneksel tarzdada olsa çok seslendirme
oluştuğunda yüksek müzik estetiği ve boyut kazanır.
Tabiiki teknik olarak ; çok seslendirilmesi için geleneksel gamın tampereman
sistemde etüd edilen ve uygulanan komasız seslerden oluşan derece ve interval
formu olması gerekmektedir.
Vokal sound önemi ve fonksiyonu
Çok sesli müzik formu ; derinlik,zenginlik,boyut ve perspektif duygusu verir.
Yüksek müzikalite kazandırır.Melodinin mekan ve hacim ve mimari içersinde bulun
ması duygusu verdiğinden çok önemli ve değerlidir.Net olarak melodinin ve
müziğin kendi mekanında ,kendi boyutunda veya kendi mimarisinde bulunduğu
duygu
su ve etkisini verir. Çünkü teknik ve teorik gerçek olarak temel melodiye eşlik eden
diğer 2. 3. ve 4. üncü vokal melodi formlarının tümü temel melodinin bulunduğu
Gam karakteristiğinin diğer interval alanlarındadır veya gamın çizgisi üzerindedir.
Yani vokal melodi formları bulundukları gamın karakteristiğini tümüyle
vermektedirler.
Bütün müzisyenlerin ; vokal sound estetiği ve yapısının şimdiye değin icra
etmiş oldukları bazı şarkılara özgü ve sadece o şarkılarda bulunan bloke edilmiş
ve sadece o şarkıların özelliği ve orijinalitesi sanmaması ve bu yanılgıda olmaması
gereklidir.Maalesef bu yanılgıda olan bazı müzisyenler tanımış oldum.
Vokal sound , çok seslendirme tekniği ;
İnterval yapısı asimetrik olan ve sesleri komasız seslerden oluşan tampereman
Sisteme uygun olan bütün gam ve modlarda ve geleneksel gamlarda uygulanır.
Çok seslendirme teknik yöntemi ;
Öncelik sırası ile uygulama;
A)
B)
C)
Müzisyen önce çok seslendirilmesi gereken temel melodinin bulunduğu gam
karakteristiğini çok doğru saptaması gereklidir.Önce melodinin gam analizi
yapılır.Eğer gam analizi doğru yapılamayıp gam yanlış saptanmışsa bütün
çabalar ve vokal sound formları hatalı ve yanlış olur.Melodinin hangi gamda
bulunduğu çok doğru saptanmalıdır.
Melodinin saptanan gamı 2 oktav bütünlüğünde sesleri ve dereceleri yazılır ve
Saptanır.Önce teorik saptama yazılımda saptama ve netlik ilk etaptır.
Gamlarda ve modlarda 3 , 4, ve 5 sesli blok akorlar elde eden 3 veya 4 veya
5 sesli akor şablonlarının ,bütün farklı derece konumlarındaki bütün şablon
çizgileri hizalarındaki bütün ses verileri birbirleri ile doğru ve güzel tınlayan
Armonik seslerdir.
93
oluşturan seçim ve saptamalardır.
D)
Blok akor şablonunun her bir yan yana çizgilerinin uygulandığı gam konumlar
ındaki elde ettiği ses verileri ; ana melodiye eşlik edicek olan diğer vokal
melodi formlarının başlangıç konumları ve kriterleridir.
—
Bütün vokal melodi formlarının ilk sesleri ; akor şablonunun gamda saptadığı
Armonik seslerden itibaren konumlanır.Yani gamdaki bütün armonik sesler ;
bütün vokal sound formlarının ilk sesleridir.
Olağan üstü yetenekli ve sezgileri çok güçlü olan müzisyenler dahi karmaşık
melodi formlarında yanılmaktadır.Fakat şablon ve teknik yöntem asla yanılmaz
mutlaka net ve doğru vokal melodi seslerini saptar.
E)
Bu bilinç ve aşama ve saptamadan sonra müzisyen ,bütün armonik seslerin
konumlarındaki bütün 2. 3. ve 4. üncü vokal sound melodi formlarının 1.çiz
gideki ana melodi kriterinde ve paralelinde saptanacağı şuuruna ulaşır.
1. şablon çizgisi konumundaki melodi formu nasıl olursa olsun diğer armonik
Ses konumlarındaki vokal melodi formları tamamen aynı form ve paralelde
olması gereklidir.
Böylelikle bu etapta çok önemli ve gerekli olan saptama ana melodinin form
saptanmasıdırki bu form tamamen aynı sistemle diğer konumlara doğru olarak
aktarılsın.
F)
Gam veya mod asimetrik interval yapısında olduğundan ;
—
—
—
Ana melodinin interval formuna bağlı kalıp diğer armonik seslere transpoze
etmek hatalı ve yanlış sonuç verir.
Ana melodinin derece formuna bağlı kalıp diğer armonik seslere transpoze
etmek yine hatalı ve yanlış sonuç verir.
Çünkü her iki yanlış yöntemdede ; gamın çizgisi dışına çıkılır ve altere sesler
oluşur.
Ana melodide doğru form saptanması ;
Ana melodinin vokal soundlarını saptama amacı ile diğer armonik ses
konumlarına doğru transpoze etmek için interval formuna ve derece formuna bağlı
kalın
maz. ANA MELODİNİN MATEMATİKSEL ÖNCELİK SIRASI FORMUNA BAĞLI KALI
NIR.Ana melodinin seslerinin öncelik sırası formunun oktav grafiği disiplininde
doğru saptanması ve diğer armonik ses konumlarına aynı formda uygulanması
tamamen doğru saptama sağlar.Ana melodinin ses frekanslarının grafik formu
veya matematiksel öncelik sırası formu diğer armonik ses konumlarındaki farklı
İnterval panaromalarına uygulanmakla ana melodinin doğru transformasyonu
gerçekleştirilir.
G) Önce ana melodinin ilk notası saptanır.Ve ana melodinin ilk notası ile aynı
olan gam sesi veya derecesi saptanır. Yani melodinin ilk notasının gamda hangi
Ses olduğu saptanır.Sonra gamda armonik sesleri elde eden blok akor şablonunun
birinci çizgisi ; ana melodinin ilk notasının gamda bulunduğu aynı özdeş
derecesine uygulanır,konumlandırılır.3 veya 4 veya 5 sesli akor şablonunun bu
konumda
94
formlarının ilk notaları ,ana melodinin ilk notasının gamdaki özdeş sesine konum
landırılmış akor şablonunun elde ettiği diğer armonik ses konumlarından itibaren
konumlanır.
H) Ana melodinin matematiksel öncelik sırası formu mutlaka oktav disiplini ile
Saptanmalıdır.Çünkü örneğin pes oktavdaki do notası diğer alanlara aktarılışında
tiz oktavda yazılır veya icra edilirse tamamen farklı ve hatalı melodi
transformasyonu oluşur. Melodinin formu ve etkisi istenmiyen şekilde değişmiş
olur.
Ana melodinin form saptanması ;
A) Önce ana melodinin ilk notası (0) nötr frekans yüksekliği olarak saptanır.
Böylelikle melodideki bütün nota kombinasyonları ve bütün farklı frekans yüksek
liklerinin tizde ve peste melodinin ilk notası kriterinde doğru frekansları gösteren
form grafiği saptanır.
Ana melodideki doğru frekans form grafiği aynen diğer armonik ses verileri konum
larına uygulanır ve ana melodi transformasyon kazanır.
Doğadan özdeş örnek olarak;
Ana melodinin transformasyonu;
Tamamen öz yapısı değişmeyen doğadaki tırtılın bütün farklı doğa altyapılarında
bulunduğu alt yapı ile aynı paralelde anatomik form kazanması ile özdeştir.
B) Ana melodinin ilk notasına yani (0) nötr frekans yüksekliğine oranla diğer
tizdeki sesler (+ 1) (+2) veya (+5) şeklinde ,pesteki seslerde düzenli sıralama
kriterinde (— 1) veya (—2) veya (—4) şeklinde matematiksel öncelik sıraları doğru
olarak saptanır.Bu doğru saptamalar ANA MELODİNİN FREKANS FORM
GRAFİĞİDİR.Gerçekte ana melodinin matematiksel öncelik sırası formu ile frekans
form
grafiği aynı formu veren aynı tanımlamalardır.
C) Ana melodi frekans form grafiği tamamen aynı mantık ve sistem ile bütün
çeşitli gam ve modlarda diğer armonik ses konumlarına tamamen doğru olarak
uygulanır ve tamamen doğru diğer vokal melodi formları elde edilir ve saptanır.
D) Müzisyenlerin gerçekte ;vokal sound estetiği ve yapısının ,blok akorlar elde
eden akor şablonlarının elde ettiği bütün blok akorların sonsuz çeşitlemelerle
melodi zenginliklerine ulaştığını bilmesi önemlidir gereklidir.
E) Teknik yöntemin doğru özümsenmesi ve doğru uygulanması ; kesinlikle sezgi
yanılgısına veya bazı yeteneklerin bilimin ve matematiğin duygulara karşıt güç
veya duygular için sanat için negatif olduğu yanılgılarına izin vermez ve onların
Sanat ve bilimin bütün olduğunu anlamalarını sağlar.Ve bilimin bütün sanatların
bütün sanatçıların can dostu olduğunu idrak etmelerini sağlar,
95
Transformasyon ve vokal melodi formlarının saptanması
Örnek,model ve uygulama ;
Değerli öğrenciler, müzisyenler ;
Hiçbir karmaşık gam veya mod veya hiçbir karmaşık melodi formunun; teknik
yöntem doğru uygulandığında ve bilinç olduğunda hiçbir zorluk ve problem oluştur
muyacağı gerçeğini kanıtlama amacı ile hem gam karakteristiğini hem melodi
formunu yoğun ,zengin ve kapasiteli olarak veriyorum.
— Hiçbir (#) veya (b) leri fazla olan karmaşık tonaliteler hiçbir problem oluştur
maz.Çünkü objeler ne kadar komplike ve ne kadar karmaşık olurlarsa olsunlar
doğru fotoğrafçı ve doğru objektif için hiçbir saptama problemi ve ayrıcalığı
yoktur.Yeterki müzisyen mimar olsun. Çok önemli ve gerekli olan; müzikte
zorlukları,karmaşıklıkları,problemleri,belirsizlikleri gideren teknoloji bulmaktır.
1. vokal melodinin bulunduğu gam karakteristiği
Eb double harmonik minör gamı
Bu gam formunun diğer özdeş ismi Türk sanat müziğinde Zirgüleli Hicaz
makamıdır.Tamamen aynı derece ve interval yapılarına sahiptirler.
Standart derece yapısı ;
Eb
1.
E
b9.
( b2.)
G
3.
Ab
4.
Bb
5.
B
b13.
( b6 )
D
maj7.
Eb
8.
A)
Gamın 2 oktavlık platformu üzerinde ana melodi konumlandırılır.Ana
melodinin ilk notasının gam üzerinde hangi ses olduğu saptanır.
B)
Ve ana melodinin ilk notası (0) nötr frekans yüksekliği olarak kabul edilip bu
nötr frekans yüksekliğinin yani ana melodinin ilk notasının oranında ve krite
rinde ana melodinin diğer tizdeki ve pesteki bütün sesleri, matematiksel önce
lik sırası disiplininde (+) ve (—) yükseklik diğer anlamda öncelik sırası tanım
lamaları ile saptanır.
C)
Bu etaptan sonra ana melodinin notalarının frekans grafiği formu, aynen olduğu gibi aynı teknik yöntem ve uygulama ile akor şablonunun gamda elde etti
ği diğer armonik ses verilerinin konumlarına uygulanır.
Bu etapta önce gamda armonik sesleri elde eden blok akor şablonunun ilk
çizgisinin ,ana melodinin ilk notasının gamdaki aynı derece konumuna konum
landırılması gereklidir.Böylelikle ana melodiye eşlik eden diğer vokal melodi
lerin ilk seslerinin gamdaki şablonun diğer çizgilerindeki armonik ses konum
ları doğru olarak saptanıcaktır.
Ana melodi ve frekans formu ;
Ana melodinin frekans grafiği formu ile aynı melodinin matematiksel öncelik
sırası formu tamamen aynı tanımlama ve saptamalardır.Çünkü düzenli olarak ana
melodinin notalarındaki öncelik sırası sayıları tamamen notaların frekans yüksek
liklerini verir.
Teknik yöntem uygulamasında ,hiçbir karmaşık veya kapasiteli melodi
96
formunun hiçbir ayrıcalık ve problem oluşturmadığını kanıtlama amacı ile karmaşık
ve zengin yapıda 2 mezür kapsamlı bir ana melodi örneği veriyorum.
Ana melodi — 1. vokal melodi formu 2 mezür form
Eb double harmonik minör gamı
—2
Eb
—1
E
1. oktav
0
+1
G
Ab
1.vokal
sound
konumu
G
—
Eb zirgüleli Hicaz makamı
2. oktav
+2
Bb
+3
B
2.vokal
sound
konumu
Bb
+4
D
+5
Eb
+6
E
3.vokal
sound
konumu
D
G
Ab
Bb
B
D
Eb
4.vokal
sound
konumu
E
Ana melodinin ilk notasının gamda 3. derece konumundaki G notası olarak
özdeşliği saptanır.
— 4 sesli blok akor şablonunun ilk çizgisi gamda G notası üzerine konumlan
dırılır. Ve 2. vokal melodinin ilk notasının Bb , 3. vokal melodinin D ve 4. vokal
melodinin ise E notasından itibaren form saptamalarının yapılacağı anlaşılır.
— 2 mezür kapasitesindeki ana melodi formunu ;
vokal sound yapı ve estetiğine uygun olup olmaması endişesinden çok ,teknik
yöntem uygulamasında,karmaşık ve zengin melodinin hiçbir problem veya hata
veya zorluk oluşturmayacağı gerçeğini kanıtlamak ve eğitim başarısı amacı ile
özellikle kapasiteli ve zengin yapıda veriyorum.
1. vokal melodinin yani ana melodinin frekans grafiği saptanması
—
Ana melodinin ilk sıradaki notası G (0) frekans yüksekliğinde varsayılır.Diğer
tizdeki ve pesteki bütün sesler (+) ve (—) yüksekliklerle saptanıp grafik oluşur.
1. mezür
G
0
Ab
+1
Bb D Eb D
+2 +4 +5 +4
2. mezür
B Bb
+3 +2
Ab
+1
G
0
Bb
+2
B
+3
Bb
+2
Ab
+1
Bb
+2
Vokal melodinin (+) ve (—) yüksekliklerindeki seslerinin frekans grafiği , vokal
melodinin ilk sıradaki (0) nötr yüksekliğindeki ilk sesinin frekans yüksekliği kriterin
de saptanır.Bu saptama teknik yönteminin mantığı ,sistemi ve uygulaması aynen
olduğu gibi bütün vokal melodilerin hepsinde aynı şekilde uygulanır ve diğer vokal
melodiler doğru olarak saptanır.
97
Ana melodinin frekans grafik formu aynen şablonun diğer çizgilerindeki armonik
Ses konumlarına uygulandığında diğer 2. ve 3. ve 4. ve 5. vokal melodi formları
tamamen doğru olarak saptanır.
— Doğada mimari stiline uygun olan malzeme seçimleri çok önemli ve gerekli
olduğu gibi çok seslendirme teknik yöntem ve estetik yapısına uygun olan melodi
formlarını seçmek önemlidir.Teknik anlamda tampereman sisteme uygun dünyanın
bütün melodileri çok seslendirilir.Fakat stil ve malzeme uyumu anlamında ; vokal
Sound stiline uygun olan melodi formları vardır.
Ana melodi frekans grafiğinden
2 . vokal melodi form saptanması ;
1. mezür
0
+1 +2
+4
+5
Diğer bütün 2. 3.
+4
2. mezür
+3
+2
+1
0
+2
+3
+2
+1
+2
4. ve 5. vokal melodilerin özdeş frekans grafiği
2. Vokal melodi form saptanması
Ana melodi frekans grafiğinin 2. armonik ses konumundaki Bb konumuna
uygulanması ile 2. vokal melodi elde edilir. Bb sesinin bu defa (0) nötr frekans
yüksekliğinde varsayılıp ana melodi frekans grafiğinin bu konuma uygulanıp 2.
vokal melodi formunun saptanması. Saptama ; Bb notasının (0) nötr yükseklik
kabul edilip düzenli ve ardışık olarak tizindeki ve pesindeki Eb Double harmonik
minör gamının seslerinin frekans yüksekliklerinin sayılandırılması ile oluşur.
Eb
—4
1. oktav
E
G
Ab Bb
—3 —2 —1 0
G
1.vokal
sound
B
+1
Bb
2.vokal
sound
D
+2
2. oktav
Eb E
G Ab Bb B
+3 +4 +5 +6 +7 +8
D
3.vokal
sound
E
4.vokal
sound
Doğal ve genel olarak 2. vokal melodi 1. vokal melodiden daha tizde
konumlandırılır ve icra edilir.
D
Eb
98
3. Vokal melodi form saptanması
Ana melodi frekans grafiği 3. armonik ses konumuna uygulanması ;
Bu defa D sesi (0) nötr frekans yüksekliğinde varsayılır ve Eb double harmonik
Minör gamının düzenli ve ardışık olan bütün tizdeki ve pesteki sesleri D sesinden
İtibaren (+) ve (—) yükseklikler veya frekanslar olarak saptanır. 3. vokal melodi
formu bu platform üzerinden orantı kurularak saptanır.
1. oktav
Eb
E G Ab Bb B
—6 —5 —4 —3 —2 —1
2. oktav
G Ab Bb
+3 +4 +5
D
0
Eb E
+1 +2
D
3. vokal melodi konumu
B
+6
D
+7
Eb
+8
(+) ve (—) sayı tanımlamaları ; vokal melodi frekans formunun tamamen doğru
olarak saptanmasını sağlayan ,altyapıdaki gam platformunun düzenli ve ardışık
notalarının frekans yüksekliklerini veren tanımlamalardır.
Ana melodi frekans grafiği ;
1. mezür
0
+1
+2
+4
+5
2. mezür
+4
+3
+2
+1
0
+2
+3
+2
+1
+2
3. vokal melodi formu
Doğal ve genel olarak 3. vokal melodi formu 1. ve 2. vokal melodilerin daha
tizinde konumlandırılır ve icra edilir.Özel ve kişisel olarak 1. 2. 3. ve 4.üncü
vokal melodi formları doğal oktav konumlarından farklı olarak birbirleri arasında
farklı ve çok çeşitli oktav konumlarında olduklarında çok özel ve orijinal vokal
sound estetikleri oluşmaktadır.
Vokal melodilerde çeşitlemeler
Ana melodi frekans grafiği veya matematiksel öncelik sırası formu ve teknik
yöntem ve saptamalar aynı mantık ,sistem ve uygulama ile tampereman sisteme
uygun olan bütün çeşitli gamlara ,modlara ve geleneksel gamlara veya modern
gamlara uygulandığında önce teorik olarak ,bilimsel olarak,matematiksel olarak
doğru vokal sound zenginlikleri ve yüksek çok sesli müzik estetiği oluşur. Doğru
teori ve matematikten sonra mutlak olarak doğru pratik ve icra oluşur.
— Vokal sound estetik ve yapısında 4. vokal melodininde bulunması ,ana melodi
algılanmasını daha azaltan fakat vokal sound estetiği ve yapısını ve çok seslilik
karakteristiğini tam anlamı ile veren akademik sanat düzeyi ve etkisi oluşturur.
99
— Sadece 1. 2. ve 3.üncü vokal melodilerin birlikte oluşturduğu vokal estetiği
Popüler ve conversial müzik stillerini oluşturur.
— Ardışık armonik ses konumlarındaki yan yana 2 adet vokal melodiler ;
Örneğin sadece 1. ve 2. veya sadece 2. ve 3. veya sadece 3. ile 4. vokal melodilerin
böyle az sayısallıkta tercih edilmelerinin genel nedeni ;
daha çok yoğun ve komplike formlu melodilerde dahada yorucu veya karmaşık
yoğunluk oluşmaması amacı iledir. Örneğin 1. 2. 3. ve 4 üncü vokal melodilerin
hepsinin , yoğun ve karmaşık zamanlamalı melodi formunda uygulanması aşırı
yoğunluk yaratır. Tabii bu olgu genel ve populer olgudur. Özel seçimler ise usta
ve özel müzisyenlerin seçimleridir.
— Ardışık olmıyan uzak intervalli armonik ses konumlarındaki ,örneğin 1. ile 3.
veya 1. ile 4.üncü vokal melodilerin veya 2. ile 4.üncü vokal melodilerin birlikte
kombine edilmesi; daha modern ve çağdaş vokal sound estetikleri oluşturur.
— Hem farklı derece konumlarındaki farklı vokal melodilerin kombinasyonları ,
hemde vokal melodilerin çeşitli oktav kombinasyonları çok özel ve orijinal yüksek
müzik estetiği oluşturur.Yeterki müzisyen mimar olsun.
Vokal sound elde eden teknik yöntem ve uygulama dünyanın bütün çeşitli
gam ve mod karakteristiklerinde oniki farklı tonalitede değişmez standart olarak
uygulanarak olağan üstü karmaşık ve kapasiteli melodi formlarında dahi tamamen
doğru vokal sound estetiği ve yapısı oluşturur.
Vokal sound estetiğinde dünyada en iyi örnekler olarak size ;
Beatles, Chicago, Swingle singers,Crosby Stills Nash and Young, Modern folk
Üçlüsü, Bee Gees, Los maçukambos, Los Paraguayos gibi ciddi ve yüksek müzik
yapan grupları örnek olarak veriyorum.
Sizlerinde doğru ve disiplinli armonik sesler intervallerinde doğru ve güzel
çok sesliliklere ,sevgi ve saygı tınılarına ulaşmanızı yürekten umut ederim.
Hepinize yüksek başarılar dilerim.
Sevgilerimle, saygılarımla.
100
Araştırma,saptama teknik yöntem ; Derya Yener
ORİJİNAL,KARMAŞIK VE ÖZEL AKORLARIN GAMLARDA VE MODLARDA
TONAL FONKSİYONDA KONUMLANDIRILMASI
Değerli müzisyenler ve öğrenciler;
Uzun yıllardan bu yana değil komplike ve özel akorların gamlarda doğru
konumlarının bulunması ,standart ve populer hatta basit yalın akorların dahi gamlarda
doğru konumlarını saptayamama ve bunun doğal sonucu olarak akorların yanlış
konumlarda yanlış keyfiyetle icra edildiklerini nedenlerini hep düşünerek gördüm.
Maalesef birçok öğrenci ve müzisyende akor konusunda ; yapı ve konum anlamında
düşünce ,ilgi,araştırma ve doğruyu saptama çabası bulunmuyor. Doğru yapı ve konumun;
konumlayan ve konumlanan özdeşliğine bağlı olduğu düşünülmüyor.Hatta dahada
dramatik ve üzücü olan ; bazı profesyonel ünlü müzisyenlerden dahi ,kompozisyon
içersindeki herhangi akorun veya tüm akorlarının kesinlikle değiştirilemeyeceği katı
yargısında olanlarınada hayretler içersinde rastladım.Çoğunlukla müzisyenler akorları
yapısal mantık ve gözle algılamıyorlar.Genellikle herhangi biraz özel veya orijinal akorun
sadece bulunduğu şarkıda olduğu sanısı ve yanılgısı var.Gerçekten 40 yıllık öğretmenlik
hayatımda akorlar konusunda yaşadığım ve gördüğüm en genel ve yoğun olay;
müzisyenlerin öğrencilerin ,şarkıların akorlarını hiçbir yorum yapmadan,hiçbir analiz
yapmadan, hiçbir yalınlaştırmada bulunmadan,hiçbir kapasite artımında bulunmadan
sadece icra etmeleridir.
Akor ve konumu
Akorun konumu ; akorun derece yapısına bağlı olarak bulunduğu gam
karakteristiğinde doğru gam derecesi konumunda bulunması demektir.
Akorun bulunduğu gamdaki bulunduğu gam derecesi konumunda tonal
fonksiyonda olması çok önemli ilke ve özdeşlik koşullarına bağlıdır.
Gerek çok yalın ve sade akorlarda gerek standart ve populer akorlarda
gerekse çok özel ve orijinal akorlarda tüm akor çeşitliliklerinde ;
Akorun yapısı ile bulunduğu gamdaki bulunduğu gam derecesi yapısı uygun
olduğunda ,akor doğru olarak o konumda tonal fonksiyonda bulunur.Konumlayan
ve
konumlanan özdeşliği ve uyumu gereklidir.Müzikteki bu olgu tamamen doğayla
özdeştir ve doğada sonsuz örnekler vardır. Örneğin ;
Gitar kılıfındadır,ayakkabı ayaktadır,gözlük gözdedir,hoparlör hoparlör
yuvasındadır,fakat piano damda değildir veya gemi tren yolunda değildir. Akor
yapısı ve gamdaki derece konumu ; tamamen doğadaki örneklerle
özdeştir.Gerçekte bütün müzik İlke ve olgularının doğada mükemmel özdeş
örnekleri vardır yıllardır öğrencilerime bu özdeş örnekleri vermekteyim.Müziğin
kendisi doğadır .
Orijinal ve özel akorların, gam veya modda tonal fonksiyonda
konum saptanması ;
Herşeyden önce müzisyen şu bilgiye sahip olmalıdır;
Orijinal veya karmaşık veya özel veya yoğun akorlarında gam veya modda doğru
derece konumunu bulma işlemi ve teknik yöntemi ; aynen hiçbir farklılık olmaksızın
tamamen standart veya populer akorların gam veya moddaki doğru derece konum
larını bulma teknik yöntemi ile aynıdır.
101
— Doğal olarak özel ve orijinal akorda standart akordan daha yoğun özel ve daha
fazla sayısallıkta dereceler vardır. Örneğin (majör 6) lı akor yapısında 1. 3. 5. 6.
dereceleri var iken örneğin (majör 9 lu b5) li akor yapısında şu standart dereceler
vardır ; 1. 3. b5. maj7. 9. Örneğin daha özel bir jazz akoru olan (minör 11li
b9) lu akorunun standart derece yapısı şöyledir; 1. min3. 5. min7. b9. 11.
— Herhangi özel veya yalın veya populer veya geleneksel nitelikte olan herçeşit
Akor yapılarında değişmez aynı standart ilke olarak;
Herhangi akorun kendine özgü standart derecelerinin karşılıklarındaki sesler ;
Bu akorun 1. derecesiyle aynı notadan başlayan TONALİTEDEN ORANTI kurularak
doğru olarak saptanır.Akor dereceleri ile tonalitedeki aynı dereceler
karşılıklarındaki sesler ; akorun derecelerindeki saptanmak istenen seslerdir.
— Veya herhangi akorun saptanmış ses verileri var ise bu seslerin derece yapıla
rı saptanmak isteniyor ise işlem şöyledir ;
Akorun 1. derecesiyle aynı notadan başlayan TONALİTEDEN ORANTI kurularak
akorun seslerinin doğru olarak dereceleri bulunur.Akorun sesleri ile aynı olan TON
SESLERİNİN DERECELERİ neler ise ,akordaki aynı sesler aynı derecelerdir.
Esas ve olgu olarak bir bütün olan bu iki bilgi bütün stillerdeki müzisyenler
İçin çok önemlidir.Orijinal ve özel bir akorun herhangi gamda veya modda doğru
olarak konumlandırılması için 2 ana işlem vardır;
A)
Ortak derece yapısı saptanması ile ;
Müzisyen; konumlandırmak istediği özel akorun standart derece yapısındaki
derecelerle aynı derecelerin bulunduğu MOD DERECE YAPISINI yani GAMDAKİ
UYGUN MODU bulduğunda sözkonusu özel akoru GAMDA doğru konumlandırmış
demektir.Özel akor ;kendi derecelerini kapsayan MODUN BULUNDUĞU GAM
DERECESİ KONUMUNDA DOĞRU KONUMDADIR.
Örnek ;
Örneğin müzisyen (majör 6/9 lu b5) li gibi yoğun ve nitelikli bir akorun doğru
konumunu majör gamda bulmak ister.
Bu akor yapısının standart derece yapısı şöyledir ;
1.
3.
b5.
6.
9.
Müzisyen ,majör gamda sırası ile bu akorda bulunan tüm derecelerin
bulunduğu MOD derece yapılarını araştırır.Ve müzisyen , majör gamda (majör 6/9
lu b5) li akor derecelerinin tümüyle ; sadece IV. derecedeki LYDIAN MOD
yapısında bulunduğunu saptar. Böylelikle (majör 6/9 lu b5) li akor yapısının majör
gamda 12 farklı
tonalitede değişmez standart olarak sadece IV. DERECE KONUMUNDA tonal
fonksiyonda bulunduğu saptanır.
Tonalite örneği
1.
3.
b5.
6.
9.
F 6/9 (b5)
Tonalite C majör gamı
F
A
B
D
G
C majör gamında ;
IV. derecedeki F LYDIAN MOD
F
G
A
B
C
D
E
F
derece yapısı ve sesleri
1.
2.
3.
b5. 5.
6. maj7. 8.
102
B)
Ortak interval yapısı saptanması ile ;
Müzisyen ; gamdaki doğru derece konumunu bulmak istediği özel akorun
standart interval formu ile aynı interval formunun bulunduğu uygun MOD FORMU
bulduğunda sözkonusu özel akoru gamda doğru olarak konumlandırmış demektir.
Özel akor ; kendi interval formu ile uygun interval formunun bulunduğu
MODUN ,GAM DERECESİ KONUMUNDA doğru konumdadır.
Örneğin ;
9 lu akor yapısının interval formu ; majör gamda sadece 5. derece konumunda
ki MIXOLYDIAN MOD formunda bulunduğundan ;
9 lu akor majör gamda sadece 5. derece konumunda tonal fonksiyonda bulunur.
C Majör gamında G 9 lu. A majör gamında E 9 lu. B majör gamında F# 9 lu.
V.
V.
V.
9 lu akor yapısının standart interval yapısı
G
1.
B
3.
2
D
5.
1,1/2
F
min7.
1,1/2
A
9.
9. lu akor interval formu
2
Aynı ortak intervaller
2
1
G
1
1
A
2
B
3
1,1/2
1,1/2
1/2
1
C
D
4
5
1
2
1/2
E
6
1
1
F
G
A
min7 8
9
(1) (2)
G MIXOLYDIAN mod
derece yapısı ve
sesleri
Özel akordaki interval formu; altyapıdaki MOD bünyesinde aynen
bulunuyorsa ,özel akor altyapıdaki modun bulunduğu gam derecesinde tonal
fonksiyonda
bulunur.
Örnek ; ( minör 11 li b9 ) lu akorunun majör gamda konumlandırılması ;
Örneğin müzisyen çok orijinal ve özel bir jazz akoru olan ( minör 11 li b9 ) lu
akorunun majör gamdaki tonal fonksiyondaki konumunu ortak interval arama
işlemi ile araştırmaya başlar ve şu etapları takip eder.
— Önce minör ( 11 li b9 ) lu akorunun standart interval yapısını saptar.
— Ve öncelik sırası ile majör gamdaki bütün MODLARIN bünyelerinde akorun
interval formuyla aynı İnterval formunu araştırır.
— Müzisyen her bir majör gam modlarında yaptığı ortak interval form arayışında ;
Minör 11 li b9 lu akorunun interval formunun ,majör gamda sadece 3. derece
konumundaki PHRYGIAN MOD İNTERVAL FORMUNDA bulunduğunu saptar.
— Ve bu saptama; (minör 11 li b9) lu akor yapısının majör gamda 12 farklı
tonalitede değişmez standart olarak sadece 3. derece konumunda tonal
103
Minör 11li (b9) lu akorun standart interval ve derece yapısı ;
E
1.
G
min3.
B
5.
D
min7.
F
b9.
A
11.
TON C majör gamı
E — 11 (b9)
1,1/2
2
1,1/2
1,1/2
2
Ortak ve aynı intervaller
E
1.
1,1/2
2
1,1/2
1,1/2
2
1/2
1
1
1
1/2
1
1
1/2
1
1
F
G
A
B
C
D
E
F
G
A
b9.
min3. 4.
5. min6. min7. 8.
b9
11
1. oktav
2. oktav
E phrygian mod derece ve interval yapısı
Diğer örnek ;
Ortak derece yapısı saptanması ile özel ve kapasiteli bir akorun gamda tonal
fonksiyonda doğru konumunun bulunması ;
Müzisyen örneğin tınısını çok beğendiği ve çok kapasiteli ve yoğun bir akor
olan F maj 9 (b5) akorunun C majör gamında tonal fonksiyonda doğru konumunu
bulmaya çalışır.
— Önce maj 9 lu (b5) li akorunun standart derece yapısı saptanır;
F
1.
A
3.
B
b5.
E
maj7.
G
9.
1.
3.
b5.
maj7.
9.
Standart derece yapısı
Ve sırası ile majör gamda bulunan bütün modların derece yapılarına bakılarak;
1. 3. b5. maj7. ve 9. derecelerin tümüyle C majör gamında sadece IV.derece
konumundaki F LYDIAN MOD DERECE yapısında bulunduğu saptanır.
Bu saptama ; 12 farklı tonalitede değişmez standart olarak ( maj 9 lu b5) li
akor yapısının majör gamda IV. DERECE KONUMUNDA tonal fonksiyonda bu
lunduğunu kanıtlar.
TON C majör gamı
—
F
1.
A
3.
B
b5.
E
maj7.
G
9.
F maj 9 (b5)
Ortak ve aynı dereceler
F
1.
G
2.
A
B
3.
b5.
1. oktav
C
5.
D
6.
E
maj7.
F
8.
G
9.
A
B
2. oktav
F lydian mod 2 oktavlık formu
C
D
E
F
104
Örnek ;
Ortak derece yapısı saptanması ile orijinal ve kapasiteli bir akorun ,
Gamdaki tonal fonksiyondaki konumunun bulunması ;
Örneğin müzisyen yine çok özel,orijinal ve güzel tınlayan bir jazz akoru olan
Minör (maj9) lu akor yapısının ;bu defa Armonik minör gamında tonal fonksiyonlu
konumunu araştırmaya başlar.
—
Önce minör (maj 9) lu akor yapısının standart derece yapısı saptanır ;
12 tonda değişmeyen
1.
min3.
5.
maj7.
9.
standart derece yapısı
—
Bu akorun standart tüm dereceleri ile, Armonik minör gamında bulunan sırası
İle bütün modlarda özdeş aynı dereceler ortak dereceler bakıldığında;
Armonik minör gamında 1. derecedeki modda yani gamın esas formunda
Bu akorun derecelerinin tümüyle bulunduğu saptanır.Bu saptama ;
Akorun derecelerinin tümüyle bulunduğu MODUN GAMDAKİ DERECESİ , aynı
akorun GAMDAKİ TONAL FONKSİYONLU DERECE KONUMUDUR.
Minör (maj 9) lu akor yapısı 12 farklı tonalitede değişmez standart olarak
Armonik minör gamında 1.derecede tonal fonksiyonda bulunur.
TON C armonik minör gamı
C
1.
Eb
min3.
G
5.
B
maj7.
D
9.
akorun simgesi
C — (maj 9)
ortak ve aynı dereceler
C
1.
D
2.
(9)
Eb
min3.
F
4.
G
5.
Ab
min6.
B
maj7.
C
8.
C armonik minör gamının standart derece yapısı ve sesleri
—
Armonik minör gamında bulunan modların özel ve farklı isimleri bulunmaz.
Armonik minör gamındaki her bir farklı mod , gamdaki bulunduğu derece
adı ile adlandırılmıştır.
Örneğin bu örnekteki C armonik minör gamındaki 1. derecedeki mod ismi;
1. derecesinden C armonik minör modudur.
1. derecedeki armonik minör modu aynı zamanda 1. ve 8. dereceler arasında
olduğundan gamın esas formu yani kendi formudur.
Diğer örnekler ;
4. derecesinden Ab armonik minör modu veya ,
2. derecesinden F# armonik minör modu veya,
min3. derecesinden B armonik minör modu v.s.
105
Teknik yöntem ,saptama ve formülasyon ; Derya Yener
MAJÖR GAMDA 5. DERECE KONUMUNDAKİ TONAL
FONKSİYONDAKİ 13 LÜ AKORUN; DÜZENLİ VE KADEMELİ
OLARAK 4.LÜ İNTERVALLERİNDEKİ 13.LÜ AKORLARIN İCRASI İLE;
(OPTIONALCHORDS)
Majör gam karakteristiğinde 5. derece konumunda bulunan tonal
fonksiyondaki 13. lü akor yapısının düzenli ve kademeli olarak elde edilen
herbir 4.lü intervallerindeki 13.lü akor yapıları; ilk 13.lü akor konumunda
diğer kapsamlı altere akor (optıonal chords) karakteristiklerini tınılarını verir.
Saptanan bütün 4. lü intervallerdeki 13.lü akorlar; majör gamdaki ilk 13.lü
akor konumundaki diğer doğru kapsamlı altere akor (optıonal chords) tınılarını
ve karakteristik etkilerini verir.Bu altere akorlar majör gam 5. derece genel altere
akorlarından daha özel daha yoğun altere dereceleri kapsayan özel kapasiteli
altere akorlardır.(optıonal chords).
Bu olgu majör gamda 12 farklı tonalitede standarttır aynıdır.
Teknik yöntem ; Ton C
C majör gamı çizgisinde 5. derece konumundaki dominant yapıdaki tonal
akorlardan birtaneside G 13.lü akor yapısıdır.Bu konumdaki tonal G13.lü akorun
önce 4.lü intervalindeki C13.lü akor bulunur.Ve her elde edilen 13.lü akorun
düzenli olarak 4.lü intervallerindeki 13.lü akorlar ;
Majör gam karakteristiğinde 5.derece konumundaki kapasiteli ve özel nitelikteki
altere akor fonksiyonundadırlar,(optıonal chords).Bu özel altere akor tınıları daha
çok popjazz,modern ,latin jazz,Jazz , fusion,modern jazz stillerinde icra edilir.
V.
C
D
G 13
E
F
G
A
G 13
C 13
4.int.
B
F 13
4.int.
C
Bb 13
4.int.
Eb 13
4.int.
Ab 13
4.int.
G13 lü akorunun düzenli olarak bütün 4.lü intervallerindeki 13.lü akorların tümü
ve sesleri ;G root sesine göre adlandırıldığında özel ve modern stillerde icra
edilen 5. derecedeki altere akorların karakteristik dereceleri olarak görülür.
(optional chords).
C13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları ( 11,#9,13,9)
F 13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları (11,min7,9,#5)
Bb13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları (min7,b9,#9)
Eb 13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları (#5,#9,b5,11)
Ab 13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları (#5,11,min7,b9)
Db 13 akorundaki seslerin G root sesine göre derece adları (b5,b9,3,min7,#9)
106
Bu teknik yöntemin ve buluşun pratik anlamda müzikalite anlamında
İcra anlamında yararı önemlidir.Çünkü icracı ;herhangi tonda majör gam 5.
derecede çeşitli kapasiteli ve özel altere akorlar (tercihli akorlar,optıonal chords)
İcra etmek istediğinde pratik olarak icra teknik zorluğu bulunmayan ilk 13 lü
akorun bütün kademeli 4.lü intervallerindeki 13.lü akorları icra ederek pratik
olarak ve kolaylıkla 5.derecede altere akor karakteristiklerini icra etmiş olucaktır.
Bütün 4.lü intervallerdeki akorların hepsinin aynı 13.lü akor olması müzisyende
asla monotonluk ve tekrarlama yanılgısı yaratmamalıdır çünkü;
— İlk 13 lü akorun düzenli 4.lü intervallerindeki bütün 13.lü akorlar;ilk 13.lü
akorun root derecesine göre adlandırıldığında hepsi bambaşka adlı özel ve
modern nitelikte fakat hepside konum doğruluğunda olan altere akorlar olduğu
görülücektir.(optıonal chords)
— Elde edilmiş olan bütün altere akorların; hem adları ve simgeleri hemde yapı ve
tını estetikleri ile özellikle jazz müziğinde çok uzun yıllardan bu yana icra
edilmiş özel altere akor yapıları oldukları görülecektir.
— Burada önemli ve yararlı olan konu; özel bir teknik saptama ile majör gamda 5.
derece konumunda özel ve farklı altere akor tınıları elde edilmiş olmasıdır.
— Burada önemli ve özel olan konu; enstrümanda çok çeşitli konumlardaki çeşitli
farklı 13.lü akor diagramları ile sadece tek adet 5. derece konumundaki
doğru altere akorların elde edilmesidir.
BU TEKNİK YÖNTEM VE SAPTAMA VE FORMULASYONUN DOĞRULUĞUNUN;
MATEMATİKSEL VE BİLİMSEL OLARAK VE ARMONİ KURALLARI KRİTERİNDE
KANITLANMASI;
— Herşeyden önce majör gamda 5. derece konumunda şu altere gamlar
bulunur ve her tür müzikte icra edilir.(OPTONAL CHORD SCALES)
Mixolydıan b9 - - - - - - - - - 1 b9 3 4 5 6 min7 8
Mixolydıan b13- - - - - - - - 1 2 3 4 5 b13 min7 8
Mixolydian (b9,b13)- - - - - 1 b9 3 4 5 b13 min7 8
Mixolydian (b9,#9,b13)- - - 1 b9 #9 3 4 5 b13 min7 8 (Flamenco)
Altered mixolydıan- - - - - - 1 b9 #9 3 #4 b13 min7 8 (super locrıan)
Ve bu gamların altere dereceleri ile özdeş ve aynı olarak;
— majör gam 5.derecede bulunan bütün altere akorlarda bulunan altere derece
karakteristikleri toplam olarak şöyledir ; b9 #9 #4
b13 min7
(b5) (#5)
— MAJÖR GAMDAKİ 5. DERECE KONUMUNDAKİ 13.LÜ AKORUN DÜZENLİ
VE KADEMELİ OLARAK BÜTÜN 4.LÜ İNTERVALLERİNDE BULUNAN
13.LÜ AKORLARIN BÜNYELERİNDE BULUNAN SESLERİN ;
MAJÖR GAMIN 5. DERECESİNDEKİ İLK 13.LÜ AKORUN ROOT
DERECESİNE GÖRE DERECE SAPTAMASINI YAPTIĞIMDA BÜTÜN 13.LÜ
AKORLARIN SESLERİNİN TÜMÜYLE MAJÖR GAMIN 5.DERECESİNDE
BULUNAN ALTERE GAMLARIN (OPTIONAL CHORDS SCALES) ALTERE
DERECELERİ İLE ÖZDEŞ VE AYNI OLDUKLARINI GÖRDÜM VE SAPTAMIŞ
OLDUM.BU ÖZDEŞLİK VE AYNILIK; BÜTÜN 4.LÜ İNTERVALLERDEKİ
13.LÜ AKORLARIN MAJÖR GAM 5. DERECE ALTERE AKOR FONKSİYONLU
OLDUĞUNU ÇELİŞKİSİZ VE TARTIŞILMAZ OLARAK KANITLAR.
Bu formulasyon ve estetik saptamasına kağıt üzerinde matematiksel ve
teorik araştırmalardan önce gitar üzerinde doğal ,spontane ve sezgisel icra
ve improvısatıonlarda ulaşmış oldum.Daha sonra bu özel estetiğin ve
olgunun formulasyonu hak ettiğini,formulasyon gerektiğini saptadım.
107
Tüm dünyanın sevgili müzisyenleri,tüm dünyanın değerli sanatçıları ;
Yuksek basarilar dilerim,yürekten sevgilerimi saygılarımı sunarım.

File - Master Derya Yener Muzik Dersleri

Transkript

Benzer belgeler

Cihan Atıl Namlı Yoğunlaştırılmış Gitar Eğitim Programı Temel ve

11. Modülasyon1

A A

Örnek Sayfalar - Bülent İşbilen