Uzay, Havacılık ve Savunma Sektör Raporu ve Yerel Uzay

Transkript

Uzay, Havacılık ve Savunma Sektör Raporu ve
Yerel Uzay, Havacılık ve Savunma Stratejisi
www.btso.org.tr
Bu çalışma BTSO liderliğinde Pera EEMEA Büyüme Hizmetleri A.Ş. işbirliğinde hazırlanmıştır.
İÇİNDEKİLER
1. ÖNSÖZ
4
2. YÖNETİCİ ÖZETİ
5
3. SEKTÖR ANALİZİ
8
3.1
KÜRESEL EĞİLİMLER
8
3.2.
TÜRKİYE’DE MEVCUT EĞİLİMLER
13
3.3.
BURSA UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA SEKTÖRÜ
16
4. UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA KONSEY ÇALIŞMALARI
17
4.1.
ARKA PLAN
17
4.2.
BURSA UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA SEKTÖR DEĞERLENDİRMESİ
19
4.3.
KONSEY YUVARLAK MASA TOPLANTISI BULGULARI
21
4.3.1.
Gökmen Projesi Alt Projelerinin Hayata Geçirilmesi
21
4.3.2.
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründe Kümelenme Faaliyetlerinin Başlatılması
22
4.3.3.
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne Özel İhtisas Teknoloji Merkezi Kurulması
23
4.3.4.
Sektöre Yönelik İhtiyaç Analizi Yapılması
25
4.3.5.
Sektör Mevcut Durum ve İhtiyaç Analizi
26
5. EKLER
27
5.1.
2023 YILINA KADAR ÖNERİLEN FAALİYETLER
27
5.2.
ATÖLYE ÇALIŞMASI KATILIMCI LİSTESİ
31
5.3.
YUVARLAK MASA TOPLANTISI KATILIMCI LİSTESİ
33
5.4.
TOPLANTILARDAN GÖRSELLER
34
ÖNSÖZ
BTSO’nun değerli üyesi, kıymetli okurumuz;
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası ile Bursa iş dünyasını bütünleştiren, kentin ortak aklını harekete geçiren en önemli
çalışmalarımızdan biri olan sektörel konseylerimizin
kentimizin ve ülkemizin 2023 hedefleri doğrultusunda
stratejik sektörlerde belirledikleri yol haritalarını sizlerle
buluşturmayı sürdürüyoruz.
Dünya ekonomisinde söz sahibi olan ülkelerin otomotiv
ve makine sektörlerindeki tecrübeleriyle uzay, havacılık
ve savunma sanayinde de lider olmaları Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için de yol gösterici niteliktedir.
Uzay, Havacılık ve Savunma Konseyimizin çalışmaları
doğrultusunda Bursa’da otomotiv, otomotiv yan sanayi ve
makine gibi sektörlerde oluşmuş teknik altyapı ile birlikte
işbirliği kültürü ve insan kaynakları birikiminden yararlanarak kentimizin uzay, havacılık ve savunma sektöründe
ülkemizin ve yakın coğrafyamızın teknoloji ve üretim üssü
olmasını hedefliyoruz.
Bu noktada BTSO’nun 16 makro projesinden biri olan
Gökmen Projesi kapsamında otomotiv ana ve yan sanayi, makine ve tekstil sektörlerinde faaliyet gösteren 70’e
yakın firmamızı kümelenme amacıyla bir araya getirdik.
Bu konuda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın kümeleşme destek programına ve Ekonomi Bakanlığımızın
Uluslararası Rekabeti Geliştirme (Ur-Ge) destek programına da gerekli başvurularımızı yaptıktan sonra kümelenme çalışmalarımızın startını verdik.
Bakanlıklarımızın desteklerini kümelenen firmalarımızın
eğitimleri, yurt içi ve yurt dışı tanıtımları ve rekabet güçlerinin artırılması amacıyla kullanacağız.
Bir sonraki aşamada ise uzay, havacılık, savunma, otomotiv yan sanayi, teknik tekstil ve makine sektörlerine
destek verecek özel bir ihtisas teknoloji bölgesi kurmayı
amaçlıyoruz. Ayrıca, BOSB ve DOSAB’da sektöre hizmet veren firmalarımızın ihtiyaçlarına cevap verebilecek
nitelikte Ar-Ge ağırlıklı merkezleri de hayata geçirmeyi
planlıyoruz.
Gökmen Projesi kapsamındaki bir diğer çalışmamız da
çocuklarımızın ve gençlerimizin uzay ve havacılık konusundaki farkındalıklarını artırmaktır. Milli Eğitim Bakanlığı’mız ile birlikte meslek liselerimizde uzay ve havacılıkla
ilgili bölümler açıyor, özel kamplar ve kulüpler kuruyoruz.
Böylece çocuklarımızın ve gençlerimiz için yeni ufuklar
açarak Türkiye’nin Gökmen’inin Bursa’dan çıkmasını
amaçlıyoruz.
Bu duygu ve düşüncelerle sizlere ve ailelerinize başarı ve
mutluluklar temenni ediyor, işlerinizde kolaylık, kazancınızda bereket diliyorum.
Saygılarımla.
İbrahim BURKAY
BTSO Yönetim Kurulu Başkanı
2. YÖNETİCİ ÖZETİ
B
ursa Uzay, Havacılık ve Savunma Konseyi’nin genel amacı; diğer sektörlerde oluşmuş teknik alt yapı, iş birliği kültürü ve insan
kaynakları birikiminden yararlanarak ve bu birikimi sektörün ihtiyaçları
ve beklentileri doğrultusunda geliştirerek Bursa’nın uzay havacılık ve
savunma sektöründe önemli bir merkez haline gelmesini sağlamaktır.
BTSO şehrin üretim yetkinliğinden gelen rekabet gücünün günümüz
koşullarında sürdürülebilirliği adına farklılaşma ve odaklanma temelli bir
rekabet stratejisi belirlemiştir. Buna göre (a) mevcut sektörlerde değer
zincirinin üst segmentlerine doğru bir dönüşüm ve (b) sektör çeşitliğinin
arttırılması ilkesel olarak hedeflenmektedir.
Bu kapsamda 18 sektör belirlenmiştir. Sektörler için öncelikle ortak akıl
atölye çalışmaları yürütülmüş ve öneriler listesi oluşturulmuştur. Takiben
ikinci tur yuvarlak masa toplantılarında S.M.A.R.T metodolojisi (Özel,
belirli - Ölçümlenebilir - Ulaşılabilir, başarılabilir - Makul, gerçekçi - Zamanı belirlenmiş) ile ‘2015 yılı sonuna kadar tamamlanması öngörülen’
öncelikli eylemler seçilmiştir.
Gökmen Projesi, BTSO’nun hazırladığı ‘16 Makro Proje’nin önemi bir
ayağını oluşturmaktadır. Buna göre Bursa’nın uzay, havacılık ve savunma alanlarında gelişerek Türkiye’nin diğer illerine örnek teşkil etmesi
planlanmaktadır. Bu büyük proje, ayrı ayrı tamamlanması ve yürütülmesi öngörülen alt projelerden oluşmaktadır.
Gökmen Projesi tamamlandığında Bursa’nın sektörde daha güçlü bir
konuma gelebilmesi adına tüm eksik alt yapının tamamlanmış olacağı
ve şehrin hem TR41 bölgesindeki, hem de Türkiye’nin diğer kısımlarındaki illere örnek teşkil edecek bir yetkinliğe sahip olması hedeflenmektedir.
Önceliklendirme çalışması sırasında seçilen bu eylem başlığının tanımı
aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
www.btso.org.tr
5
Eylem
Sorumlu Kuruluş İlgili Paydaşlar
Gökmen Projesi Alt Projelerinin
Hayata Geçirilmesi
BTSO Uzay, Havacılık
ve Savunma Konseyi
Süre
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, T.C. Milli Eğitim
Bakanlığı, BEBKA, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Dairesi,
T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
Ana Performans Göstergesi
2015 Yılı Son
Çeyreği
Alt Projelerin Her Biri İçin İş Planlarının
Tamamlanması
Alt Performans Göstergeleri
Gökmen Projesi Yürütme Kurulu Oluşturulması
Ortak Vizyon Belgesi Hazırlanması
Her Bir Alt Proje İçin Çalışma Grubu Oluşturulması Her Bir Alt Proje İçin İş Planı Hazırlanması
F
arklı sektörlerdeki sanayi alanındaki deneyimli Bursa firmalarının,
interdisipliner bir yaklaşımla sürekli gelişen ve önem kazanmaya
başlayan uzay, havacılık ve savunma sektörüne katma değer yaratmak
üzere Bursa merkezli kümelenme faaliyetlerinin başlatılması önceliklendirilmiştir. Önceliklendirme çalışması sırasında seçilen bu eylem başlığının tanımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Eylem
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründe
Kümelenme Faaliyetlerinin Başlatılması
BTSO Uzay, Havacılık ve
Savunma Konseyi
Süre
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı, T.C. Ekonomi Bakanlığı
2014 Yılı Son Çeyreği
Kamu Desteği İçin Sözleşme
İmzalanması
Kümelenmeye Katılmak İsteyen Firmaların
Beyanlarının Toplanması
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Kümelenme Destek Programına Başvuru
Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Rekabetçiliğin
Geliştirilmesi Programına Başvuru
En Az 1 Kamu Programından
Destek Sağlanması
Ö
nceliklendirme toplantılar sırasında ortaya çıkan ilk ihtiyaç
havacılık, uzay ve savunma sektörüne özel bir ihtisas teknoloji
bölgesinin kurulmasıdır. Bu eylem sonucunda sektörde hizmet veren
firmaların ihtiyaçlarına cevap verebilecek, Ar-Ge ağırlıklı bir merkez
kurulması planlanmıştır. Önceliklendirme çalışması sırasında seçilen bu
eylem başlığının tanımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Eylem
Uzay, Havacılık ve Savunma
Sektörüne Özel İhtisas
Teknoloji Merkezi Kurulması
BTSO
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Şehir
Üniversiteleri, Kurucu firma(lar)
Süre Ana Performans Göstergesi
Belirtilen Zaman Diliminde Merkezin
Kurulması
Çalışma Grubunun Oluşturulması
6
Konu Tespiti İçin İhtiyaç Analizi Yapılması
Özel Sektör Ortaklığı Tesisi
BTSO Uzay, Havacılık ve Savunma Sektör Raporu ve Yerel Uzay, Havacılık ve Savunma Stratejisi
Kamu Desteği Başvurusu
S
ektörde hızlı ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması amacıyla
yetkinliklerin bir araya getirilip uygulamaya konulabileceği bir ortak üretim merkezi kurulması projesi yuvarlak masa toplantısının bir
diğer çıktısıdır. Önceliklendirme çalışması sırasında seçilen bu eylem
başlığının tanımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Eylem
Ortak Üretim Merkezinin
Kurulması
Savunma Konseyi
Özel Sektör Firmaları, BTSO
Üretim Yapısının Kurulması
Vizyon Çalışması Yapılması
Katılım İçin niyet Beyanları
Fizibilite Raporu Hazırlanması
Ortaklık Sözleşmesi Yapılması
K
onsey çalışmalarının sağlıklı yürütülebilmesi için
sektörün mevcut durumunun ve muhtemel ihtiyaçlarının
belirlenmesine ihtiyaç duyulmuştur. Önceliklendirme çalışması
sırasında seçilen bu eylem başlığının tanımı aşağıdaki tabloda
özetlenmiştir.
Eylem
Sektör Mevcut Durum ve
İhtiyaç Analizi Yapılması
BTSO Havacılık, Uzay
ve Savunma Konseyi
Hizmet Sağlayıcı Firma(lar)
2015 Yılı İlk Çeyreği
Sonuç Raporunun Yayınlanması
Kapsamın Belirlenmesi
Hizmet Sağlayıcının Seçimi
Saha Çalışmasının Başlaması
Sonuç Raporunun Tamamlanması
www.btso.org.tr
7
3. SEKTÖR ANALİZİ
3.1. Küresel Eğilimler
U
zay, Havacılık ve Savunma sanayileri yüksek teknolojili sektörler
olup yüksek katma değer yaratan sanayilerdir. Hava taşıtları aynı
zamanda taşıt araçları sanayi içinde birlikte yer almaktadır. Havacılık
sanayi artan ulaştırma ve taşımacılık talebi ile genişlemekte olup, yüksek teknolojili yeni nesil uçaklar ile üretim tedariki ve nihai ürün bazında
ticaret hacmi hızlı genişlemekte ve ticarette yüksek katma değer yaratmaktadır. Gelişen ülkeler için uzay, havacılık ve savunma sanayileri
önemli bir sıçrama taşı olarak görülmektedir. İleriki yıllarda sektöre dair
tahminlere göre uzay-sanayi az sayıda gelişmiş ülkenin tekelinde, yüksek teknolojiye dayalı çalışmaları ile diğer sanayi
kollarında da kullanılabilecek teknolojik buluşları sürdürecektir. Savunma sanayi, değişen ve
yenilenen savunma konseptleri içinde yüksek
teknolojili yeni yetenek ve kapasitelere sahip
3. nesil silah ve teçhizatları üretecektir. Yüksek
teknolojiye dayalı 3. nesil silahların silahlı kuvvetlerin bünyesine katılması ile önemli bir ticaret hacmi
oluşacaktır.
Küresel ölçekte en büyük büyümeyi
gerçekleştiren sektörlerin başında havacılık sektörü
gelmektedir. Artan küreselleşme
ile beraber hızlı
ve kolay ulaşım çağın en büyük
ihtiyacı haline gelmiştir. Hızla yükselen yolcu taşımacılığı ihtiyacının yanı sıra,
yük taşımacılığı da önem kazanmaktadır. Ticaretin dünyanın
her köşesine ulaşması ve lojistik sektöründeki hızlı gelişmeleri takiben,
8
havayolu ile yük taşımacılığı kritik bir rol kazanmıştır.
Havacılık sanayinde temel belirleyici
yolcu ve yük taşımacılığı gelişmeleri ve bunlara ilişkin
öngörülerdir. Airbus
firması 2013-2032 yılları
arasında dünya
genelinde yolcu sayısının yıllık ortalama
yüzde 4.9 artacağını, yük taşımacılığının
ise yıllık ortalama yüzde 5.3 artacağını
ö n g ö rmektedir. Boeing firması ise
2012-2032 yılları arasında dünya
genelinde yolcu sayısının yüzde 4.9,
kargo yük taşımacılığının yüzde 5.4 artacağını
öngörmektedir.
Bu öngörülere bağlı olarak airbus firması 20132032 yılları arasında 29.226 adet yolcu, 494
adet kargo uçağının satılacağını öngörmektedir.
Bu uçakların değeri 2.9 trilyon doları yolcu uçakları, 100 milyar doları kargo uçakları olmak üzere toplam 3. Trilyon dolardır. Boeing firması ise 2012-2032 yılları
arasında 35.280 yolcu uçağı, 2.300 kargo uçağının satılacağını
öngörmektedir. Bu uçakların değeri, 3.2 trilyon doları yolcu uçakları
ve 471 milyar doları kargo uçakları olmak üzere toplam 3.67 trilyon
dolardır. Özel jet ve ticari uçaklar ise ayrıca bir pazar oluşturmaktadır.
Kargo Uçağı Teslimat Öngörüleri, Boeing 2013-2032
KARGO UÇAK TESLİMATLARI 2013-2032
UÇAK TİPİ
2013-2032
GENİŞ>80 TON
770
ORTA 40-80 TON
590
STANDARD<80 TON
940
TOPLAM
2.300
Kaynak: Current Market Outlook 2013
Yolcu Uçağı Teslimat Öngörüleri, Boeing 2013-2032
HİZMETTEKİ YOLCU UÇAKLARI VE YENİ TESLİMATLAR TESLİMATLARI
2012-2032
UÇAK TİPİ
HİZMETTEKİ UÇAK SAYISI 2012
HİZMETTEKİ UÇAK SAYISI 2032
YENİ TESLİMATLAR
GENİŞ GÖVDELİ
780
910
760
ORTA GÖVDELİ
1.520
3.610
3.300
KÜÇÜK GÖVDELİ
2.310
5.410
4.530
TEK KORİDOR
13.040
29.130
24.670
BÖLGESEL JETLER
2.660
2.180
2.020
TOPLAM
20.310
41.240
35.280
Kaynak: Current Market Outlook 2013
A
rtan küreselleşmeyle beraber gelen ticaret trendlerindeki
değişiklikler, gelişmekte olan ülkelerin uluslararası arenada daha fazla yer almalarını ve ticari yönden zenginleşmesini
sağlamıştır. Bu nedenle gelişmekte olan ülkeler hem yük taşımacılığında, hem de yolcu taşımacılığında daha fazla faaliyet
göstermektedirler.
Bu duruma uygun olarak, gelişmekte olan ülkelerin çoğunlukta
olduğu Asya-Pasifik uçuş bölgesinin büyüklüğünün 2025 yılına
kadar yolcu ve yük taşımacılığında Kuzey Amerika ve Atlantik
uçuş bölgesinin büyüklüğünü geçeceği öngörülmektedir. Ayrıca uçuş yoğunluğunun artmasından dolayı yeni uçak talebinin
büyük bir kısmı da Asya-Pasifik bölgesinden kaynaklanacaktır.
www.btso.org.tr
9
Yeni Uçak Talebi Öngörüleri, Airbus 2013-2032
HİZMETTEKİ YOLCU UÇAKLARI VE YENİ TESLİMATLAR TESLİMATLARI
2012-2032
BÖLGE
2013-2022
2023-2032
2013-2032
AFRİKA
443
527
970
4.894
5.770
10.664
587
508
1.095
AVRUPA
3.035
2.792
5.827
LATİN AMERİKA
1.040
1.239
2.279
ORTADOĞU
1.010
989
1.999
KUZEY AMERİKA
2.968
2.553
5.521
KARGO UÇAKLARI
416
455
871
14.393
14.833
29.226
ASYA-PASİFİK
BDT
DÜNYA
Kaynak: Global Market Forecast Future Journeys 2013
S
ürdürülebilir büyüme havacılık ve uçak teknolojilerini de
şekillendirmektedir. Ar-Ge ve teknolojinin artmasıyla ve
yüksek teknolojili ürünlerin talebiyle üretimin odağı da daha
yüksek teknolojili donanımlar, hafif ve dayanıklı malzemeler,
yüksek yakıt verimliliği ve uzun uçuşlar sağlayan motorlar ile
yeni nesil uçaklara kaymıştır. Ayrıca havacılık sanayinde az sayıda üretici dünya ölçeğinde tedarik ve satış yapacaktır. Bu nedenle yukarıda belirtilenlerin önemli bir bölümü tedarik (ithalat)
ve ihracata konu olacaktır.
Uzay sanayi yüksek teknoloji odaklı çalışmaları ile önemli buluşlar yapmakta, bu buluşlar diğer alanlara transfer edilerek
uygulanmakta (elektronik posta iletişimi gibi), ülkeler arası teknolojik işbirlikleri için fırsatlar sunmakta ve teknolojik gelişmeler
10
ve buluşlar ekonomik gelişmeye katkı sağlamaktadır. Teknolojik
gelişmelerle birlikte uzay ile ilgili merakın artması ve başka dünyalar keşfetme tutkusu sayesinde kamu ve özel sektörün uzay
sanayi üzerine yatırımlarında büyük artışlar görülmektedir. Amerikan Uzay Vakfı’nın 2013 Uzay raporuna göre 2012’de küresel
uzay aktivitesi hacmi %7 büyüyerek 304.31 milyar dolar seviyesine ulaştı. Son yıllardaki gelişmelerle beraber konumun uzay
sektöründe tekel olması durumu ortadan kalkmış, yatırımların
çoğu özel sektörden gelmeye başlamıştır. Buna göre 2012 yılında uzay sektörüne yapılan yatırımların dörtte üçünden fazlası
özel sektöre aittir.
Küresel Uzay Aktivitesi, Milyar Dolar 2012
S
ektörün özel sektöre verdiği iletişim, gözlem, yayın gibi hizmetler,
uzay ekonomisinin en büyük kısmını oluşturmaktadır. Bu hizmetler 2012 yılında %6.5 büyüme göstermiştir.
Amerika Birleşik Devletleri’niın uzay sektöründeki ağırlığı devam etse
de, sektör büyümesi yavaşlamıştır. 2012 yılında Amerikan uzay sektörü %1.4 büyüme göstermiştir. Gelişmekte olan ülkelerin yatırımları
ise artmaktadır; 2012 yılında sektör Brezilya’da %27, Rusya’da %30,
Hindistan’da ise %51 büyümüştür. Yapılan tahminler doğrultusunda
Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Avrupa Birliği, Çin ve Hindistan,
ilerleyen yıllarda sektörde yönlendirici rol oynayacaklardır. Ayrıca bu
ülkelerin rekabetçiliği arttırmanın yanı sıra iş birlikleri kurarak büyümeyi
hızlandıracakları tahmin edilmiştir.
Uzay sanayindeki gelişmeler ile birlikte 2023 yılına kadar olan dönemde desteklenecek faaliyetler; iklim değişiminin izlenmesi ve çevre
yönetimi, imalat sanayine aktarılacak malzeme teknolojileri, hayvansal
ve bitkisel üretimin izlenmesi, iletişim, ulaştırma enerji madencilik alan-
larına uygulanabilecek yeni teknolojiler (kablosuz-sınırsız iletişim, güneş
enerjili yakıt motorları, güneş enerjili piller ve paneller, ay madenciliği
vb.), tıp ve sağlık alanında yeni buluşlar ve uygulamalar (atmosfer dışındaki koşullarda yeni buluşlar) olacaktır. Uzay sanayinde 2030 yılına
kadar olan programlanmış ana faaliyetlere 2015 yılında uluslar arası
uzay istasyonu inşasının tamamlanması, 2018 yılında uzay uçağının ilk
uçuşu, 2020 yılında ay üssünün faaliyete geçmesi, 2026 yılında Mars
uydusu Phoboy’a ilk insanlı uçuş ve 2030 yılında Mars’a ilk insanlı uçuş
yer almaktadır.
Dünya savaşlarından sonra Soğuk Savaş’ın bittiği 1989 yılına kadar
yükselerek gelişen savunma sanayinde, son yıllarda hızlı bir yavaşlama
görülmektedir. Amerika Birleşik Devleti’nin savunma sanayinde bütçe kısıntısına gitmek üzerine benimsediği politikayla beraber, ülkenin
savunma harcamalarında %3.3’lük bir düşüş görülmüştür. İngiltere,
Amerika ve Avrupa’nın büyük bir kısmında görülen bütçe düşüşlerine
karşılık, Brezilya, Çin, Rusya, Hindistan ve Suudi Arabistan’ın harcamalarında ufak oranlarda artış görülmüştür.
www.btso.org.tr
11
Ülkelerin Savunma Sanayi Harcamaları
Sıra
Ülke
Askeri Harcamalar
(Milyar Dolar)
Harcamalar/GSYIH
(yüzde)
Dünya Pay (yüzde)
1
ABD
682
4,4
39,0
2
Çin
166
2,0
9,5
3
Rusya
90,7
4,4
5,2
4
İngiltere
60,8
2,5
3,5
5
Japonya
59,3
1,0
3,4
6
Fransa
58,9
2,3
3,4
7
Suudi Arabistan
56,7
8,5
3,2
8
Hindistan
46,1
2,5
2,6
9
Almanya
45,8
1,4
2,6
10
İtalya
34
1,7
1,9
11
Brezilya
33,1
1,5
1,9
12
Güney Kore
31,7
2,7
1,8
13
Avustralya
26,2
1,7
1,5
14
Kanada
22,5
1,3
1,3
15
Türkiye
18,2
2,3
1,0
1.753,00
2,5
100,0
Dünya Toplamı
Kaynak: SIPRI, 2011
S
avunma harcamalarının önümüzdeki dönemde milli gelire oranla
dünya genelinde azalacağı, buna karşın silah ve teçhizat harcamalarının toplam savunma harcamaları içindeki payının artacağı öngörülmektedir. Özellikle bu pay 3. nesil silahların tedariki ile 2015 yılından
sonra daha hızlı artacaktır. 2008 yılında dünya genelinde 1.49 trilyon
dolar olan savunma harcamalarının 2023 yılında 2.5 trilyon dolara,
silah ve teçhizat harcamalarının ise 521 milyar dolardan 1.05 trilyon
dolara çıkacağı öngörülmektedir.
Savunma Sanayi Harcamaları Öngörüler
Milyar Dolar
2008
2013
2018
2023
TOPLAM SAVUNMA
HARCAMALARI
1.490
1.780
2.015
2.505
SİLAH VE TEÇHİZAT
HARCAMALARI
521
615
785
1.052
Kaynak: SIPRI, 2011
12
S
avunma sanayinde üretilen ve ticarete konu olan silah ve teçhizatlar 1989 yılında Soğuk Savaş ardından 11 Eylül sonrasında
radikal savunma yönünde önemli bir değişim göstermektedir. Bununla
beraber, yeni dönemde tüm ülkelerin savunma sanayinin tüm alanlarında üretim yapması mümkün olmayacaktır. Bu nedenle silah ve teçhizat
ticareti hem nihai ürünlerde hem de yan sanayide hızlı artacaktır. Savunma sanayinde üretim yapısı üç yönlü gelişmeye devam edecektir. Konsolidasyon satın alma ve birleşmelerle oluşmuş az sayıda ana
üretici, nitelikli Ar-Ge ve teknoloji şirketleri ile çok sayıda kalite sistem
onayına ve akredistasyona sahip tedarikçi yan sanayi üreticileri savunma sanayinde 2023 yılına kadar olan dönemde bu oyuncular arasında
işbirlikleri ve ticaret hızla artacaktır. Savunma sanayinde silah-teçhizat
ve donanımlar yüksek teknolojili üçüncü nesil eşiğinde bulunmaktadır.
Yüksek teknolojili ve tam otomatik 3. nesil silahlar 2015 yılından itibaren silahlı kuvvetlerin bünyesinde artan oranda yer almaya başlayacaktır. 3. nesil silahlar değişen tehdit algılamalarına karşı yeni yetenek ve
kapasitelere sahip olacaktır.
3.2. Türkiye’de Mevcut Eğilimler
Uluslararası platformda sektör sanayisinin teknolojik gelişmelere dayalı
olarak değişim göstermesi, ülke bazında da etki göstermektedir. Bu
bağlamda Türkiye’de de havacılık uzay ve savunma sanayinin odağı
da Ar-Ge ve teknolojiye doğru kaymaktadır. Bu duruma etki eden en
büyük etkenlerden biri, Türk Hükümeti’nin sanayinin bu yöne ilerlemesini destekleyen teşvik programları oluşturarak desteğini belirtmesidir.
Bununla beraber, özellikle savunma sanayi açısından jeopolitik konum
göz önüne alındığında, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin teknolojik gelişmeleri
takip ederek bölgedeki gücünü koruması elzemdir. Bu bağlamda Türk
savunma ve havacılık sanayii son beş yıldır, artan bir ivme ile gelişmeye
ve güçlenmeye devam etmektedir. Bu durum savunma sanayinin toplam ciro değişimleri incelenerek de görülebilir.
Türkiye Savunma Sanayi Cirosu
Yıllar
Toplam Ciro (Milyon Dolar)
% Değişim (2007'ye göre)
% Değişim (Yıllık)
2007
3.022
-
-
2008
3.112
2,98
2,98
2009
3.067
1,49
-1.45
2010
4.174
38,12
36,90
2011
4.400
45,60
5,41
2012
4.800
54,38
9
Kaynak: Savunma ve Havacılık İmalatçılar Derneği
www.btso.org.tr
13
S
on yıllarda Türkiye’de uzay, havacılık ve savunma teknolojisi
adına yapılan Ar-Ge faaliyetleri bu ihtiyaçlar doğrultusunda
hız kazanmıştır. Ar-Ge, öz kaynak harcamaları ve diğer teşvik ve
desteklerle özgün teknoloji, özgün mal ve hizmet üretiminde yakalanan
ivmenin, çıkışın sürdürüleceği beklenmektedir. Bu bağlamda sektörde,
2012 yılında, yaklaşık 200 milyon doları öz kaynaklardan olmak
üzere Ar-Ge alanında 761 milyon dolar harcanmıştır. Bu rakam
toplam cironun %16’sına tekabül etmektedir. Öz kaynak harcaması
ile yapılan Ar-Ge ise toplam cironun %4 olarak ortaya çıkmaktadır.
2008-2012 döneminde toplam artış %49.31 olurken, yıllık ortalama
artış %9,86 olarak gerçekleşmiştir. Kişi başı toplam Ar-Ge harcaması
2.306 dolar olarak hesaplanmıştır. Ar-Ge için bu ölçekte bir harcama
diğer sektörlerle karşılaştırıldığında sektör adına önemli bir farklılık
yaratmaktadır. Ciro, ihracat sonuçlarına bakıldığında, Ar-Ge’ye yapılan
destek ve teşvikler ile öz kaynaklardan yapılan harcamaların sektörün
özgün ürün ve teknolojilerini geliştirm eye aracılık ettiği ve yatırımlarda
doğru istikamette olunduğunu göstermektedir. Teknokent ve Ar-Ge
merkezlerine devletimizin yapmakta olduğu desteklerin devamı artık
tasarım ve Ar-Ge ağırlıklı bir duruma gelen sektörün gelişimini ve
geleceğini doğrudan etkileyecektir.
Ar-Ge Harcamaları (Milyon $)
S
ektörde küresel gelişmelerin yakinen takip edilmesinin getirisi
olarak uzay, havacılık ve sanayi ihracatı verilerinde de gelişme
görülmektedir. Buna göre Türk Savunma ve Havacılık Sanayi ihracatı
2008 yılına nazaran 79,81 artarak 2012 yılında 1,26 milyar dolar
olmuştur. Sektör artık teknoloji üreten ve teknoloji ihraç eden bir sektör
durumuna gelmiştir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) envanterine giren
ürün ve hizmetler dünya pazarlarında güçlü bir ordunun beğenisini
kazanmış ve harekat ortamında kanıtlanmış olarak değerlendirilerek
yoğun ilgi görmektedir. İhracatın artışındaki bir diğer etkenin de, sektör oyuncularının ürün gamlarına dahil ettikleri yeni özgün sistemlerinin
çeşitliliği ve bunun TSK envanterine alınmış olunmasının önemli olduğu
değerlendirilmektedir.
14
İhracatta dikkati çeken husus, Avrupa dışına yapılan satışlardaki artıştır.
Bu artışta havacılıkta 11 Eylül sonrası ABD ve körfez ülkelerine yapılan
satışların payı önemlidir. Avrupa ve Batı ülkelerine ihracatta genel olarak
ağırlık, alt sistemler ve bilişim alanlarında yoğunlaşmaktadır. Körfez ve
Merkezi Asya ve benzeri ülkelere satışlarda sistem seviyesi ürünlerin
yer aldığı görülmektedir. Kamu alımlarında “off-set” uygulamalarının
ısrarla uygulanması, savunma ve özellikle havacılık alanındaki ihracatımızda olumlu gelişmelere neden olmuştur ve gelecekte de olacağı
tahmin edilmektedir.
Toplam İhracat Tablosu
Yıllar
Toplam İhracat (Milyon Dolar)
% Değişim (2007'ye göre)
% Değişim (Yıllık)
2007
615
-
-
2008
784
27,48
27,48
2009
832
35,28
6,12
2010
853
38,70
2,52
2011
1.100
78,86
28,96
2012
1.262
105,20
14,73
Toplam İhracat Grafiği (Milyon Dolar)
T
ürkiye’de Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) sektörün temel yürütücüsü konumundadır. Müsteşarlığın görevleri; Türk Silahlı Kuvvetleri’nin modernizasyonu ve ulusal savunma sanayinin geliştirilmesidir. Geçen 27 yıllık süreçte farklı dönemlerde uygulanan farklı stratejiler
ile günümüze gelinmiş ve gerek kamuda gerekse savunma sanayini
geliştirmek isteyen ülkeler tarafından yapısı, politikaları ve stratejisi yakından anlaşılmaya ve öğrenilmeye çalışılan bir model kurum olmuştur.
SSM’nin çatısı altında faaliyetlerini yürüten fabrikalar ve şirketler hava
araçları, kara araçları, deniz araçları, elektronik ve yazılım, roket-füze-mühimmat ve lojistik olarak altı faaliyet alanı ile sınırlandırılabilir. Fabrika ya da şirketler temel mülkiyet yapıları itibariyle değerlendirildiğinde,
kamu kuruluşları, özel kuruluşlar ve yabancı ortaklı kuruluşlar şeklinde
üçlü bir yapı göze çarpmaktadır. Kamu kuruluşları da statüleri itibariyle
askeri fabrikalar, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), SSM ve Türk Silahlı
Kuvvetleri’ni Güçlendirme Vakfı’nın (TSKGV) ortak olduğu kuruluşlar
olarak ayrılmaktadır. SSM, sanayi derinliğini sürdürülebilirlik açısından
en önemli unsurların içinde ilk sırasında değerlendirmektedir. Günümüz savunma sanayi yapısına bakıldığında genel anlamda bir gelişme
olduğu, yan sanayi ve KOBİ’lerin savunma sanayine olan ilgisinin gün
geçtikçe arttığı görülmektedir. Bu kapsamda kümelenme çalışmaları-
nın hızlandığı ve Ankara’da başlayan bu faaliyetlerin İzmir, Eskişehir ve
İstanbul başta olmak üzere kurumsallaşarak devam ettiği gözlenmektedir.
Bunlarla ilintili olarak Türkiye’nin savunma sanayi politikası; yerli sektör
yanında yabancı sektöre de açık, dinamik bir yapıya kavuşmuş, ihracat
potansiyeline ve uluslararası rekabet imkânına sahip, yeni teknolojilere
adapte olmakta güçlük çekmeyen ve teknoloji üretebilen, teknolojik
gelişmeler karşısında kendini yenileme kabiliyeti bulunan, Türkiye ile
dost veya müttefik ülkeler arasına dengeli bir savunma sanayii iş birliğini
mümkün kılan ve değişen politik durumlardan asgari düzeyde etkilenen, mevcut imkanları azami ölçüde kullanan, entegre olmuş ve tekrar yatırımlardan arınmış, sivil amaçlarla da üretim yapabilen, alternatif
uğraşı alanlarına sahip, Türkiye’nin güvenlik politikaları meyanında taraf
olduğu ihracat denetimlerine ilişkin çok taraflı rejimlerle ilgili vecibe ve
öncelikleri destekleyen bir savunma sanayii alt yapısının oluşturulmasını
öngörmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda savunma sanayine büyük yer verilmiştir. Buna göre (a) savunma
sanayii rekabetçi bir yapıya kavuşturulması, (b) savunma sistem ve lojistik ihtiyaçlarının özgün tasarıma dayalı olarak ülke sanayisiyle bütünwww.btso.org.tr
15
leşik ve sürdürülebilir bir şekilde karşılanması, uygun teknolojilerin sivil
amaçlı kullanımı ile yerlilik oranının ve Ar-Ge’ye ayrılan payın artırılması
sağlanması, (c) belirli savunma sanayi alanlarında ağ ve kümelenme
yapıları desteklenmesi önceliklidir.
Savunma sanayinin yanı sıra, havacılık ve uzay sanayinde de geliş-
meler, 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda üzerinde durulan bir konudur.
Buna göre havacılık ve uzay sektöründe metre altı gözlem uydusu ve
alt sistemleri, haberleşme uydusu ve alt sistemleri, uydu fırlatma sistemi, uydu veri işleme, depolama ve bilgi destek sistemleri, yerli uçak ve
helikopter tasarımı ve üretimi gerçekleştirilmesi ve Türk havacılık sanayiinin uluslararası projelerden daha fazla pay almasının temini önem arz
eden faaliyetler olarak belirlenmiştir.
3.3. Bursa Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörü
T
ürkiye’de uzay, havacılık ve savunma sanayi açısından teşvikler
ve sektörün katılımı ile baş gösteren gelişmeler sayesinde önemli
gelişmeler elde edilmiştir. Bu nedenle sektörde güçlü şirketler bulunmasına rağmen üretici ve ihracatçı şirketlerin sayısı sınırlıdır ve yeni
toplulaşma içindedir.
Türkiye’de Savunma ve Havacılık Sanayi Üreticileri
16
Samsun
1 Şirket
Kocaeli
8 Şirket
Bursa
4 Şirket
Balıkesir
1 Şirket
Giresun
1 Şirket
Ankara
70 Şirket
Eskişehir
5 Şirket
İzmir
7 Şirket
Şehir bazında ele alındığında sanayinin Ankara, Eskişehir, İzmir ve İstanbul’da toplulaştığı gözlemlenmektedir. Sektörde gelen büyümeyle
beraber hızlanan kümelenme faaliyetleri de, yine bu şehirlerde yoğunlaşmaktadır. Ankara, Eskişehir ve İzmir’de uzay, havacılık ve savunma
sanayi üzerine fiili kümelenme bulunmaktadır. Bununla beraber, Kırıkkale’de bir silah organize sanayi bölgesi kurulması planlandığı bilinmektedir.
Yukarıda da görülebileceği üzere, Bursa’da sektörün üretim ve ihracat faaliyetleri henüz başlangıç aşamasındadır. Bununla beraber, gerek
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılan çalışmalar, gerekse
Bursa-Eskişehir-Bilecik Kalkınma Ajansı’nın (BEBKA) yaptığı çalışmalar, sektörün olumlu bir büyüme göstermesini destekleyici niteliktedir.
BEBKA verilerine göre, Eskişehir havacılık ve savunma konusunda
bölgede üstünlüğe sahip olmasına rağmen, şehirdeki firmalar oldukça
yaşlıdır. Bu nedenle daha genç ve dinamik şirketlere sahip Bursa’da
Ar-Ge odaklı üretime kaymak daha kolay olacaktır. Ayrıca BEBKA’nın
2014-2023 Bölge Planı’na göre Bursa’nın otomotiv, makine ve tekstil tecrübelerinin savunma sanayinde kullanılması üzerine destekleme
çalışmaları yapılacaktır. Bunun yanı sıra, Yenişehir havalimanının lojistik
açıdan güçlendirilerek savunma sanayinde ihracata kolaylık sağlanması
planlanmaktadır. Böylece Bursa’nın savunma ve havacılık sanayinde
büyümesi açısından elverişli bir ortamın ortaya çıkacağı öngörülmektedir.
İstanbul
26 Şirket
Tekirdağ
1 Şirket
Antalya
1 Şirket
İçel
1 Şirket
Türkiye’de Savunma ve Havacılık Sanayi Kümeleri
İstanbul / Tuzla
Denizcilik Kümelenmesi
Yakında faaliyete geçiyor
60 Şirket
Ankara Kümelenmeleri
1- OSSA – Savunma Sanayi Kümelenmesi
2- TEKNOKENT – Savunma Sanayi Platformu (TSSP)
3- KAZAN – Savunma ve Havacılık Kümelenme Girişimi
0SSA ve Teknokent’te 174 Şirket
İzmir
Havacılık ve Uzay Kümelenmesi
Derneği
Eskişehir
Eskişehir Savunma ve Havacılık
Kümelenmesi Derneği (ESAC)
70 Şirket
13 Şirket
Kaynak: Savunma ve Havacılık İmalatçılar Derneği Üyeleri
Bu ortamdan en faydalı biçimde yararlanılabilmesi için Bursa’da bir
kümelenme yapısının oluşturulması en uygun faaliyet olarak öngörülmektedir. Mevcut şirketlere yapılacak ihtiyaç analizi çalışmaları ile eksik
oyucular belirlenerek rekabetçiliğin artırılması ve kümelenmeye gidilmesi; daha sonrasında bu firmaların arasında ortak bir amaç belirlenerek ulusal ve küresel arenada başarılı olmaları hedef olmalıdır.
4.UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA KONSEY ÇALIŞMALARI
4.1.Arka Plan
B
ursa Ticaret ve Sanayi Odası, Uzay, Havacılık ve Savunma
Konseyi Atölye Çalışmasında, öncelikli sektörlerde sektör stratejilerini belirlemek üzere 18 konsey oluşturmuştur. Bu
konseylerin ilk toplantıları 2013 yılı Ekim ve Kasım aylarında
katılımlı atölye çalışmaları şeklinde planlanmıştır. Konseylerden
biri olan Uzay, Havacılık ve Savunma Konseyi, strateji belirlemeye yönelik ilk toplantısını 12 Ekim 2013 tarihinde Bursa’da
gerçekleştirmiştir. Atölye çalışmasına sektörde çalışan ya da
sektörle ilişkili olan firma temsilcileri ile birlikte ilgili kamu kuruluşları, üniversite ve sivil toplum örgütlerinden 30’un üzerinde
temsilci katılmıştır.
Uzay, Havacılık ve Savunma Konseyi 1. çalıştayının amaçları;
sektör stratejisine ilişkin temel amacı tespit etmek, sektörde
avantaja çevirebilecek fırsatları belirlemek ve Bursa’da sektörün
gelişimi konusundaki sorunları ortaya koymak şeklinde nitelendirilmiştir. Ayrıca, fırsatla ve sorunlara yönelik müdahale alanlarını tespit etmek, fırsat ve sorunlardan yola çıkarak faaliyetleri
belirlemek ve ortak anlayış ve bakış açısı geliştirmek de bu
amaçların arasında yer almaktadır.
Atölye çalışması yukarıda belirtilen amaçlara ulaşabilmek için
altı bölümde tasarlanmıştır.
1. Genel Amacın Tespiti: Uzay, Havacılık ve Savunma sektör
stratejisi hazırlanmasına yön göstermek üzere ve Havacılık,
Uzay ve Savunma Konseyi’nin de uzun dönemli misyonunu
ifade eden bir genel amaç ifadesi katılımcıların görüşleri
doğrultusunda kaleme alınmıştır. Buna göre, Uzay, Havacılık
ve Savunma Konseyi’nin amacı; diğer sektörlerde oluşmuş
teknik alt yapı, iş birliği kültürü ve insan kaynakları birikiminden yararlanarak ve bu birikimi sektörün ihtiyaçları ve
beklentileri doğrultusunda geliştirerek Bursa’nın uzay havacılık ve savunma sektöründe önemli bir merkez haline
gelmesini sağlamaktır.
2. Fırsatların Belirlenmesi: Yeni girilen sektörlerde fırsatların belirlenmesi strateji geliştirmenin en temel adımlarından
biridir. Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörü’nde bu tespiti
yapabilmek için katılımcılara “sektörün Bursa’da temel fırsatları/güçlü yönleri nelerdir?” sorusu yöneltilmiştir. Metaplan kart tekniği yardımı ile yürütülen çalışmada sorunlar
tespit edilmiştir. Çalışmada ortaya çıkan güçlü yan öbek
başlıkları hammadde ve malzeme, işbirliği ve kümelenme,
otomotiv tecrübesi, insan kaynakları, bilim merkezi, üniversite desteği, teknik altyapı, yazılım ve sermaye birikimi
olarak belirlenmiştir.
3. Sorunların Tespiti: Kabul edilebilir çözümlere ulaşabilmek
için sorunların doğru tespit edilmesi gereklidir. Bu amaçla, katılımcılara “Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörü’nün
Bursa’da gelişimini engelleyen/engelleyebilecek sorunlar
www.btso.org.tr
17
ve zayıflıklar nelerdir?” sorusu yöneltilmiştir. Sorun tespiti
çalışması “fırsatların belirlenmesi” çalışması ile benzer bir
yöntemle yürütülmüştür. Çalışmada ortaya çıkan sorunların
başlıkları havacılık sektörünün Bursa’da gelişmemiş olması,
ileri malzeme bilgisindeki eksikler, vizyon-siyasi irade eksikliği, üniversite kapasitesinin kullanımı ile ilgili sorunlar,
Bursa’da sektörde öncü firma olmayışı, alt yapı eksiklikleri,
teknik bilgi yetersizliği, destek sektörlerinin yetersizliği olarak sınıflandırılmıştır.
4. Müdahale Alanların Seçilmesi: Sektör stratejisinin müdahale alanlarının belirlenebilmesinde fırsatlar ve sorunlar
temel alınmıştır. Bu amaçla fırsatlar ve sorunlar önceliklendirilmiş, katılımcıların da isteği doğrultusunda ilişkili konular
bir araya getirilerek yeniden gruplandırılmıştır. Gruplama
sonrasında oluşan müdahale alanlarının başlıkları eğitim ve
insan kaynakları, vizyon ve siyasi irade, girişimcilik ve firma
vizyonu, teknik altyapı ve otomotiv tecrübesi, iş birliği ve
kümelenmedir.
5. Faaliyetlerin Belirlenmesi: Faaliyetlerin belirlenmesi
amacıyla her bir müdahale alanı için bir alt grup oluşturulmuştur. Alt gruplar öncelikli fırsat ve sorunları da dikkate
alarak faaliyetleri belirlemişlerdir. Belirlenen faaliyetlerde
dikkate alınan hususlar hedef, performans göstergeleri,
faaliyet, sorumlu kuruluş, iş birliği yapılacak kuruluşlar ve
süredir.
6. Sonuçların paylaşılması: Alt gruplarda elde edilen sonuçlar ana grupta sunularak bütün katılımcıların diğer grupların
çözüm önerilerinden haberdar olması ve katkı sağlamasına
olanak verilmiştir.
Takiben 6 Mart 2014 tarihinde bir konsey toplantısı daha düzenlenmiştir. Bu toplantıda aşağıda görseli yer alan modele
göre önceliklendirme adımı gerçekleştirilmiştir. Modelin önceliklendirmeye konu öneriler adımı için ise ilk toplantının çıktıları
kullanılmıştır.
Mevcut ve
hedeflenen
yetkinlik düzeyi
Öneriler
Önceliklendirme
Yerel, ulusal ve
uluslararas› bilgi
kaynaklar›
Gereksimler
Sektörel Strateji Geliştirme Modeli
Uygulama Planı
Gereksinim Analiz Sonuçlar›
B
una göre ilk toplantı sonucunda belirlenen öneriler içinden
eylem niteliği taşıyanlar 4 ana gruba ayrılarak katılımcılara sunulmuştur. Bu gruplar sırası ile: (a) proje, (b) faaliyet,
(c) eğitim ve (d) mevzuattır. Bu başlıklarda gruplanan eylem
niteliğindeki öneriler yuvarlak masa toplantısında katılımcılar
tarafından S.M.A.R.T [Özel, belirli - Ölçümlenebilir - Ulaşılabilir, başarılabilir - Makul, gerçekçi - Zamanı belirlenmiş]
metodolojisi çerçevesinde tartışılmıştır. Bu cihette, bazı eylem
önerileri tartışmalar sırasında birleştirilmiş, anlamları daraltılmış,
alt eylemlere bölünmüş veya ifade biçimi yeniden derlenmiştir.
18
İkinci toplantının temel hedefi BTSO yönetimince belirlendiği
üzere 2015 yılı sonuna kadar gerçekleştirilecek 3 eylemin seçilmesidir. Buna göre (a) eylem olmadığı için ikinci çalışmada
kısa listede yer almayan öneriler veya (b) zaman boyutu dikkate
alınarak ikinci çalışmada orta ve uzun vadeli olarak konumlandırılan eylemler ise bu dokümanın ekinde toplu liste halinde
sunulmuş olup BTSO’nun sektörlere ilişkin diğer çalışmalarında
girdi olarak değerlendirilecektir.
4.2. Bursa Uzay, Havacılık ve Savunma Sektör Değerlendirmesi
Uzay, Havacılık ve Savunma Konseyi 1. Çalıştayı’nda, Bursa ilinin fırsat ve sorunlarının analizi yapılmış ve aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
FIRSATLAR
Hammadde Ve Malzeme
• Çelik üreticisi olarak ham malzememizden nihai ürün yapmak
nitelikli üretim adına önemli bir özelliktir.
• Dayanıklı, özellikli kaliteli malzeme (kalite çelik) üretiyor olmak
havacılık ve savunma sanayi adına büyük bir avantajdır.
• Karbon elyaf ve kumaş üretimi yerli olarak yapılıyor. Bu havacılık
için önemli bir hammadde ve yarı mamul üretimi yapılıyor
demektir.
İş Birliği ve Kümelenme
• Bursa sanayisinin teknik ve bilgi birikiminin harekete geçirilmesi
firmaların iş birliğinin sağlanması,
• Sektörel örgüt alt yapılarının mevcut olması,
• Kendi uçağını yapmaya başlayan bir ülkede Türkiye’nin 3. büyük
sanayisi olan Bursa’da komple tasarımla uçak helikopter yapmak
ortak gelişimlerin oluşmasını sağlanması,
• Aynı bölgede pek çok farklı tipte birbirini tamamlayabilecek
yapıların olması,
• İşten anlayanların özveriyle birbirlerini desteklemeleri,
• Farklı uzmanlık gerektiren alanlarda iş birliğine uygun firmaların
bulunması,
• Halihazırda Sportif Havacılık için motor ekipman üretiminin bulunması.
Otomotiv Tecrübesi
• Teknolojinin ileri seviyede kullanılabilmesi, otomotiv ve ana yan
sanayinin gelişmiş olması,
• Otomotiv sanayi tecrübelerinin uzay havacılık ve savunma
sektörüne kolay adapte olmasını sağlaması,
• Bursa’nın gelişmiş bir otomotiv yan sanayinin olması, bu sektöre
adaptasyonun kolay olması,
• Otomotiv sektöründe birikmiş bilgi, teknoloji ve tecrübelerin
kullanıma hazır olması,
• Otomotiv sanayi ve yan sanayinin güçlü olması makine imalat
sanayinin güçlü olması.
İnsan Kaynakları
• Üretimde hazır ve gelişen açık bir fiziki ve insan alt yapısının
olması,
• Sektörün üretimini destekleyecek ekip, bilgi ve becerilerin
bulunup uygulanabilir olması,
• Öğrencilerin ve gençlerin teknolojiyi çok iyi kullanması.
Bilim Merkezi
• Bursa teknoloji ve bilim merkezinin kurulmuş olması ve bu
alanlarda geliştirilme imkanının bulunması,
• Eğitimli bir gençlik, iyi bir alt yapı ve bilim merkezinin varlığı.
Teknik Altyapı
• Yeterli seviyede teknik alt yapının olması,
• Makina sektörünün tasarım ve üretim deneyimi
• Mevcut sanayi tecrübesi teknik alt yapı ve iş gücü kapasitesi
• İmalattaki tecrübe ve bilgi birikimi,
• Uzay havacılık ve savunma sanayide üretilecek bir ürünün
üreticisinin (entegratör firma) ihtiyacı olan farklı alanlarda çalışan
yan sanayilerin Bursa’da olması ve yan sanayi kültürü ile kaliteli
üretim yapan firmaların olması güçlü yanı,
• Bursa sanayi alt yapısı ve girişimcisinin olması,
• Kalite ve bilgi birikimi olan firmaların çok sayıda olması.
Sermaye Birikimi
• Sermaye birikiminin olması.
www.btso.org.tr
19
SORUNLAR
Havacılık Sektörünün Bursa’da Gelişmemiş Olması
• Havacılık ve uzay konusunda çalışan firmaların azlığı, sivil
havacılığın zayıf olması, hava yolu ulaşımının zayıf olması,
havacılık sektöründe gerekli olan sertifikasyon sürecinin zorluğu,
• Havacılık uzay ve savunma üzerine Bursa’da aktif pazar
olmaması.
İleri Malzeme Bilgisindeki Eksiklikler
• Kaliteli yakıt ve yakıt katkılarının üretimi olmaması,
• Alüminyum, Titanyum alaşımlar üzerine yetkinliğin yeterli olmaması.
Sermaye Birikimi Eksikliği
• Ortak vizyon/odak eksikliği,
• Girişimci-yatırımcı teşviki ve AR-GE teşvikleri eksikliği,
• Uzay ve havacılık alanında devletin teşviklerinin olmayışı veya
öncülük etmeyişi,
• Hedef pazar olan kamu taleplerinin açık ve özendirici olmaması,
• Devlet teşvikleri konusunda yeterli bilgi olmaması veya
beklentilerin karşılanmaması,
• Sürdürülebilirliğin sağlanması için uzun dönemli planlama eksikliği.
Üniversite Kapasitesinin Kullanımı İle İlgili Sorunlar
• Hedef ve hedefe ulaşım stratejisinin netleşmemesi, üniversite
teknopark iş birliğinin organize olmaması,
• Bursa’daki üniversitelerde havacılık, uzay bölümlerinin olmaması.
Bursa’da Sektörde Öncü Firmaların Olmayışı
• Bursa’da havacılık sektörü için lokomotif bir firmanın (TAI benzeri)
olmaması,
• Havacılık ve uzay sanayi ana üreticilerinin kapalı yapıya sahip
olmaları,
• Bursa’da havacılık savunma alanında ana sanayi bulunmaması ,
• Ana sanayi firmalarının Bursa’ya uzak olması,
• Birbirlerini tamamlayan üreticilerin ürünlerini birleştiren üst
kuruluşun olmaması.
İşbirliğinin Oluşmamış Olması
• Akredite kuruluş olabilmek için şirketlerin bu sektörde çalışmaları
için büyüklükleri yetersiz olması,
• Ortak çalışma kültürünün zayıf olması,
• Firmalar (otomotiv) yabancı kaynaklı ana sanayi ve çok bağımlı
bağımsız hareket edebilenlerin sayısının az olması,
• Yüksek teknoloji ve deneyim gerektiren bu sektör için Bursa’da
kurumsallaşmanın olmaması,
• Bursa’da kümelenme kültürünün yeterince olmaması,
• Firmalar arasındaki iletişim eksikliği, bir araya gelememe,
• Her kuruluşun kendi başına iş yapma isteğinden dolayı ortak
girişimin olmaması.
• Firmaların kümelenmede birbirinin teknolojilerini çalma korkusu.
Karşılıklı etik ve güvenin halen tesis edilememiş olması.
Alt Yapı Eksiklikleri
• Test ve kalifikasyon alt yapısının olmaması, havacılık sektörüne
yönelik hammadde ve ana ürün üretiminin olmaması,
• Firmaların kurumsallaşma konusunda zayıf olması,
• Yazılım ve denetim sistemleri gibi uzay ve havacılık teknolojisinde
ön planda olan konularda yeterli bir alt yapının olmaması,
• Akredite bir malzeme laboratuvarının olmaması.
Sektörle İlgili Mevcut Merkezlere Uzaklık
• Ankara ve Eskişehir’e oranla lojistik ve sektörle bağlantı
konusundaki dezavantajların olması,
• Savunma sanayi merkezine olan uzaklık.
Teknik Bilgi Yetersizliği
• Teknik bilgi yetersizliği, yurtdışı ile rekabete geç kalınması,
• Bursa için yeni üretim olduğundan daha bu kültüre hazır
olunmaması,
• Ana sanayi olmayışı, sektörün gereksinimleri otomotiv ile aynı
değil, yüksek teknoloji gerektirmesi,
• Yeterli bilgi birikiminin olmaması, uzman eksikliği,
• Konu hakkında yeterli yetişmiş elemanın bulunmaması,
• Üretim modellerinin farklı olması,
• Sektördeki ana sanayilerin üreticileri teknik bakımdan
bilinçlendirilmesi eksikliği,
• Özel sektörün kurumsallaşma konusunda kararlı olmaması insan
kaynaklarını geri bildirme yerine kaybetme eğiliminde olması güç
kaybetmesi,
• Otomotiv ana sanayinin yapısı nedeniyle Ar-Ge’nin gelişmemesi.
Firmaların Girişimcilik ve Vizyon Eksikliği
• Girişimci firmaların zarar etme kuşkularının bulunması,
Destek Sektörlerinin Yetersizliği
• Bilgi teknolojileri ve hizmet sektörlerinin gelişmemiş olması,
Sektörün Yüksek Kalite Standartları
• Neler yapılabileceğinin bilinmemesi, şartnamelerin çok ortaklı
olması,
• Havacılık sektörüne girmek için istenen uzun zor süreç gerektiren
sertifikalar olması ve Bursa’da bu konuda destekleyici firma
olmaması,
• Kalite gereksinimlerinin yeterli düzeyde karşılanamaması,
• Mevcut kalite isteklerinin sınıflandırılmaması.
20
• Ar-Ge çalışmalarının uzun soluklu olması. Bazen sonuç
alınamaması riski nedeni ile ölü yatırım olarak görülmesi,
• Bursa ve Türkiye’de sanayicilerin kısa vadeli kar beklentisi,
• Tarım, tekstil ve otomotiv olarak 3 sektörde Bursa’nın güçlü
olması yeni sektör arayışını engelliyor olması.
• Firmalarımızın uzun vadeli stratejik planlarının olmaması,
• Yan sanayi mantığından sıyrılıp marka ürün üretmek konusunda
çaba ve sermaye eksikliği,
• Özel sektörün yurt dışı firmalarla değil daha kolay olanı
yurtiçindeki firmalarla rekabeti seçmesi kısa vadeli çalışması.
4.3. Konsey Yuvarlak Masa Toplantısı Bulguları
U
zay, Havacılık ve Savunma Sektör Konseyinin 1. atölye
çalışmasında 2023 yılına kadar gerçekleştirilmesi hedeflenen
23 faaliyet belirlenmiştir. Konseyin 2. tur yuvarlak masa toplantısında
‘2015 yılı sonuna kadar gerçekleştirilmesi öngörülen’ 5 eylem
seçilmiştir. Bunlar sırası ile:
• Gökmen Projesi Alt Projelerinin Hayata Geçirilmesi
• Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründe Kümelenme Faaliyetlerinin
Başlatılması
• Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne Özel İhtisas Teknoloji
Geliştirme Merkezi Kurulması
• Ortak Üretim Merkezinin Kurulması
• Sektör Mevcut Durum ve İhtiyaç Analizi
Aşağıdaki bölümde eylemler için kavramsal tasarım önerisi dünya
örnekleri de göz önünde bulundurularak sunulmuştur.
4.3.1. Gökmen Projesi Alt Projelerinin Hayata Gökmen Projesi tamamlandığında Bursa’nın sektörde daha güçlü
bir konuma gelebilmesi adına tüm eksik alt yapının tamamlanmış
Geçirilmesi
G
ökmen Projesi, BTSO’nun hazırladığı ‘16 Makro Proje’nin önemi
bir ayağını oluşturmaktadır. Buna göre Bursa’nın uzay, havacılık
ve savunma alanlarında gelişerek Türkiye’nin diğer illerine örnek teşkil
etmesi planlanmaktadır. Bu büyük proje, ayrı ayrı tamamlanması ve
yürütülmesi öngörülen alt projelerden oluşmaktadır. Bu alt projeler
sırası ile;
olacağı ve şehrin hem TR41 bölgesindeki, hem de Türkiye’nin diğer
kısımlarındaki illere örnek teşkil edecek bir yetkinliğe sahip olması
hedeflenmektedir.
aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
• Bursa’nın öncelikli teşvik bölgesi kapsamına alınması için lobi
faaliyetlerinin yapılması,
• Uzay ve Havacılık Fakültesi’nin kurularak Bursa üniversiteleri ile
dünyanın bu alandaki güçlü üniversiteleri arasında bağın kurulması,
• Gençlerde uzay ve havacılık bilincinin arttırılmasına yönelik
faaliyetlerin düzenlenmesi (uzay kampları, yarışmalar, vb),
• Eğitim kurumlarında sektöre özel dersleri konulması ve uygun
müfredat değişiklikleri,
• Meslek liselerinde ve yüksekokullarda uzay ve havacılık konusunda
teknik eleman yetiştirecek bölümlerin oluşturulmasıdır.
Eylem
Gökmen Projesi Alt
Projelerinin Hayata Geçirilmesi
Süre
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, T.C. Milli Eğitim
BTSO Havacılık, Uzay ve
Bakanlığı, BEBKA, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Dairesi
Savunma Konseyi
T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
2015 Yılı
Son Çeyreği
Alt Projelerin Her Biri İçin İş Planlarının
Tamamlanması
Gökmen Projesi Yürütme Kurulu
Oluşturulması
Ortak Vizyon Belgesi Hazırlanması
Her Bir Alt Proje İçin Çalışma Grubu
Oluşturulması
Her Bir Alt Proje İçin İş Planı
Hazırlanması
www.btso.org.tr
21
Gökmen Projesi Dahilinde Alt Başlıkların Hayata
Geçirilmesi Kavramsal Tasarımı
Gökmen Projesi’nin bir çok alt kolu olması nedeniyle, projenin en büyük
ihtiyacı güçlü bir yönetim yapısının oluşturularak kısa sürede bir çok
faaliyetin takibi ve hayata geçirilmesi olarak belirlenmiştir. Bu sebeple
ilk adım, bir yürütme kurulu oluşturulması ve bu yapıya bağlı alt çalışma
gruplarının kurulmadır.
Yürütme kurulu seviyesinde belirlenecek ortak vizyon belgesi bir
taraftan yürütme kurulunun görevini tanımlarken diğer yandan alt
çalışma gruplarının çalışmalarının da çerçevesini oluşturacaktır.
Anılan dönemde alt projelerin her biri için iş planlarının hazırlanması ve
mümkün olanların hayata geçirilmesi öngörülmektedir.
4.3.2. Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründe
Kümelenme Faaliyetlerinin Başlatılması
Farklı sektörlerdeki sanayi alanındaki deneyimli Bursa firmalarının,
interdisipliner bir yaklaşımla sürekli gelişen ve önem kazanmaya
başlayan uzay, havacılık ve savunma sektörüne katma değer
yaratmak üzere Bursa merkezli kümelenme faaliyetlerinin başlatılması
önceliklendirilmiştir.
aşağıdaki tabloda özetlenmiştir
Eylem
Sektöründe Kümelenme
Faaliyetlerinin Başlatılması
Savunma Konseyi
Süre
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve
T.C. Ekonomi Bakanlığı
2014 Yılı Son
Çeyreği
Kamu Desteği İçin Sözleşme
İmzalanması
Kümelenmeye Katılmak İsteyen
Firmaların Beyanlarının Toplanması
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Kümelenme Destek Programına Başvuru
Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Rekabetçiliğin
Geliştirilmesi Programına Başvuru
Kümelenme Kavramsal Tasarımı
Söz konusu eylemle ilgili olarak aşağıdaki adımlar tamamlanmıştır:
• T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kümelenme Destek Programı ilk çağrısına 2013 yılı sonunda çıkmıştır.
• Ana odağı inovasyon temelli dönüşüm olan program kapsamında
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası 2 proje başvurusunda bulunmuştur.
Bu projelerden birisi de Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründe
kümelenmedir. Proje halen ilgili Bakanlıkta değerlendirme aşamasındadır.
22
En Az 1 Kamu Programından Destek
Sağlanması
• Projenin temel amacı ‘Farklı sektörlerdeki sanayi alanındaki deneyimli Bursa firmalarının, interdisipliner bir yaklaşımla sürekli gelişen
ve önem kazanmaya başlayan savunma sektörüne katma değer
yaratmak üzere yönlendirilme’ olup ‘Bursa’nın 2023 yılında “Uzay,
Savunma ve Havacılık” alanında, Türkiye ve yakın coğrafyanın teknoloji ve üretim üssü haline getirilmesi’ vizyonuna hizmet etmek
üzere kurgulanmıştır.
• Proje 5 yıl olarak kurgulanmış olup toplam bütçesi 20 Milyon
TL’dir. Teklif dosyasında Bursa merkezli 57 firma niyet beyanında
bulunmuştur.
• Proje teklifinde 44 faaliyet belirlenmiş olup, öne çıkan bazı faaliyetler aşağıda belirtilmiştir:
- Hukuki yapının BTSO çatısı altında kurulması,
- Yönetişim stratejisinin belirlenmesi,
- Teknoloji Yetenek Envanteri oluşturma,
- Paydaşlar arası değer zinciri tespiti,
- Nitelikli ve ileri nitelikli iş gücü piyasasına yönelik eğitimler,
- Teknolojiye erişim yetkinliklerinin geliştirilmesi,
- Ulusal ve Uluslararası Ar-Ge ve İnovasyon Fonlarına Erişim Desteği,
- Ürün sertifikasyon ve akreditasyon ihtiyaçlarına yönelik analiz ve
eğitimler,
- Girişim hızlandırıcı programı,
- Uluslararası iş ortaklıklarının kurulması ve yeni pazarlara açılım
desteği.
• BTSO yönetimi kümelenme projesi ile T.C. Ekonomi Bakanlığı
Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi (Ur-Ge) projesini birlikte
yürüterek iki projenin birbirini beslemesini öngörmektedir. Bu kapsamda Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne yönelik bir Ur-Ge
proje teklifinin hazırlanarak Bakanlığı sunulması kararı alınmıştır.
Proje başvurusu Haziran 2014 tarihinde yapılmıştır.
4.3.3. Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne Özel
İhtisas Teknoloji Merkezi Kurulması
Ö
nceliklendirme toplantılar sırasında ortaya çıkan ilk ihtiyaç
uzay, havacılık ve savunma sektörüne özel bir ihtisas teknoloji
bölgesinin kurulmasıdır. Bu eylem sonucunda sektörde hizmet veren
firmaların ihtiyaçlarına cevap verebilecek, Ar-Ge ağırlıklı bir merkez
kurulması planlanmıştır. Önceliklendirme çalışması sırasında seçilen bu
eylem başlığının tanımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Eylem
Sektörüne Özel İhtisas
Teknoloji Merkezi Kurulması
BTSO
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı,
Şehir Üniversiteleri ,
Kurucu Firma(ları)
Belirtilen Zaman Diliminde
Merkezin Kurulması
Çalışma Grubunun
Oluşturulması
Konu Tespiti İçin İhtiyaç
Analizi Yapılması
Özel Sektör Ortaklığı Tesisi
Kamu Desteği Başvurusu
‘UK Aerodynamics’ Firması
Uzay, Havacılık ve Savunma sektörüne özel ihtisas teknoloji merkezleri
dünyanın bir çok yerinde görülmektedir. Portekiz, Brezilya, Rusya ve
daha bir çok ülkede sektöre özel hizmet veren teknoloji merkezleri
bulunmaktadır. Bunula beraber, son yıllarda aldığı teşvikler ve
yaptığı çalışmalardan ötürü, İngiltere Cranfield’da hizmet veren UK
Aerodynamics adlı merkez öne çıkmaktadır.
İngiltere ‘de uzay, havacılık ve savunma sektörü adına yapılan Ar-Ge
Çalışmalarında öncü olan merkez, ülkenin sektördeki yetkinliklerini
çalışmalarıyla korumak ve yükseltmenin yanı sıra, sektörde tasarım
ve üretimi destekleyerek istihdama katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Avrupa’nın en büyük, dünyanın en büyük ikinci havacılık sanayine ev
sahipliği yapan İngiltere’de merkez büyük bir öneme sahiptir. Merkezde
UK Aerodynamics Teknoloji Geliştirme Merkezi’nden bir kare
www.btso.org.tr
23
Merkezde üretilen Airbus A400M kanadının görüntüsü
yapılan araştırmaların çıktıları ile İngiltere’nin sanayi stratejisine katkıda
bulunulmaktadır.
Merkezde birebir araştırma çalışmaları yürütülecek sistemler henüz
kurulma aşamasında olmasına rağmen, ülke genelinde bir çok diğer
araştırma merkeziyle ortak çalışılarak ve danışmanlık yapılarak alınan
bir çok hibenin en yüksek yatırım getirisi sağlamasına çalışılmaktadır.
Sadece yerel merkezlerle değil, aynı zamanda Portekiz’deki Havacılık ve
Uzay Araştırma Merkezi (ATI) ile de çalışmakta olan merkez, son olarak
toplamda 60 Milyon Pound’luk bir bütçeye sahip olan yedi araştırma
projesi üzerinde çalışmaya başladı. İngiltere savunma stratejisinin bir
parçası olarak hayata geçen projede, yedi senenin sonunda 2 Milyar
Pound’luk bir yatırım yapılmış olması planlanmaktadır.
Bu kadar büyük yatırımlar alan merkezin başarısının arkasında devlet
desteğinin yanı sıra özel sektörle kurduğu ortaklıklar da büyük önem
taşımaktadır. Bir çok özel sektör firmasından Ar-Ge adına destek alan
merkez, 2014 senesinin ilk çeyreğinde Avrupa’daki diğer merkezlerle
ve özel sektör firmalarının birlikleriyle ortaklıklar kurarak etkinlik alanını
geliştirmeyi planlamaktadır. Bununla beraber 2010 yılında kurulan
Havacılık Büyüme Ortaklığı’nın (Aerospace Growth Partnership) kurucu
ortağı olan merkez, 80 orta ve büyük ölçekli firma ile akademi ve kamu
24
hizmetlerini bir araya getirerek sektörün büyümesine katkı sağlamak
için çalışmaktadır. Bu amaçla ayrıca 500 öğrenciye burs verilmesi
programını da yürütmektedir.
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne Özel İhtisas
Teknoloji Merkezi Kurulması Kavramsal Tasarımı
Teknoloji merkezinin kurulması üzerine öncelikli adım, projeyi yürütecek
bir çalışma grubunun oluşturulmasıdır. Daha sonra bu grupla beraber
çalışılarak teknoloji merkezinin ihtisaslaşacağı konu tespiti amacıyla
sistem ya da ürün grubu odaklı ihtiyaç analizi yapılacaktır. İhtiyaç analizi
ölçüm kriterlerine dair görselde de görüldüğü üzere, yüksek büyüme
için bir çok farklı konuda firmaların yetkinlik seviyelerinin ölçülmesi
gerekmektedir.
Bunu takiben teknoloji merkezine destek ve çeşitlilik sağlamak amacıyla
özek sektörden çeşitli firmalarla ortaklıklar kurulması planlanmaktadır.
Bu ortaklıkların kurulacağı firmaların, bir sonraki başlık altında
bahsedilecek olan “Ortak Üretim Tesisi Kurulması” projesine katılacak
olan firmalardan seçilmesi düşünülebilir. Ortaklıklar kurulduktan sonra
ise ön lobi çalışmaları yapılarak BEBKA ve BSTB gibi kuruluşlara kamu
desteği başvurusu yapılması öngörülmektedir.
4.3.4. Sektöre Yönelik İhtiyaç Analizi Yapılması
S
ektörde hızlı ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması
amacıyla yetkinliklerin bir araya getirilip uygulamaya
konulabileceği bir ortak üretim merkezi kurulması projesi
yuvarlak masa toplantısının bir diğer çıktısıdır. Önceliklendirme
çalışması sırasında seçilen bu eylem başlığının tanımı aşağıdaki
tabloda özetlenmiştir.
Eylem
Ortak Üretim Merkezinin
Kurulması
ve Savunma Konseyi
Özel Sektör Firmaları, BTSO
Üretim Yapısının Kurulması
Vizyon Çalışması Yapılması
Katılım İçin Niyet Beyanları
Fizibilite Raporu Hazırlanması
Ortaklık Sözleşmesi Yapılması
Ortak Üretim Merkezinin Kurulması Kavramsal
Tasarımlar
Bursa’nın uzay, havacılık ve savunma sektörüne dair istekli büyüme
hedeflerine ulaşabilmesi için konsey tarafından önerilen proje tasarısı,
özel sektör önderliğinde ortak üretim yapan bir yapı oluşturularak
orta vadede kamunun da bu yapıya ortak edilmesidir. Bu bağlamda
uygulanması amaçlanan planın basamakları aşağıdaki gibidir:
• İlk adım olarak bu ortak üretim merkezinin kuruluşuna dair
vizyon çalışması yapılması önerilmektedir. Buna göre öncelikle
fikir kamuoyuyla paylaşılıp devlet desteği için lobi faaliyetlerine
başlanması planlanmaktadır.
• Bu adımları takiben bir fizibilite raporu hazırlanması planlanmaktadır.
Buna göre Bursa’nın yetkinlik matrisi hazırlanacak, Pazar nişleri
belirlenecek, hedef ürün ve sistemler tespit edilecek ve hukuki
model seçilecektir.
• Son adım olarak ortaklık sözleşmesi imzalanarak üretim yapısının
fiziki olarak kurulmasıyla proje tamamlanacaktır.
• Daha sonra merkeze katılım için niyet beyanlarının hazırlanması
öngörülmektedir. Bunun için standart bir niyet beyan metni
hazırlanacak ve firmaların onayına sunulacaktır.
Ortak Üretim Merkezinin Kurulması Uygulama Planı
www.btso.org.tr
25
4.3.5. Sektör Mevcut Durum ve İhtiyaç Analizi
K
onsey çalışmalarının sağlıklı yürütülebilmesi için
sektörün mevcut durumunun ve muhtemel ihtiyaçlarının
belirlenmesine ihtiyaç duyulmuştur. Önceliklendirme çalışması
sırasında seçilen bu eylem başlığının tanımı aşağıdaki tabloda
özetlenmiştir.
Eylem
Sektör Mevcut Durum ve
İhtiyaç Analizi Yapılması
ve Savunma Konseyi
Hizmet Sağlayıcı Firma(lar)
2015 Yılı İlk Çeyreği
Sonuç Raporunun Yayınlanması
Kapsamın Belirlenmesi
Hizmet Sağlayıcının Seçimi
Saha Çalışmasının Başlaması
Sonuç Raporunun Tamamlanması
Sektör Mevcut Durum ve İhtiyaç Analizi Kavramsal
Tasarımı
Sektörel çalışmalarda sıklıkla kullanılan analiz çalışmalarından birisi
de mevcut durum ve ihtiyaç analizidir. Bu tür çalışmalar için öncelikle
kapsamın belirlenmesi elzemdir. Nihayetinde kapsam yöntemin seçimi
açısından önem arz etmektedir. Takiben ilgili hizmet sağlayıcının
seçimi gereklidir. Hizmet sağlayıcının metodolojisinin daha önce
denemiş ve uluslararası normlar ile uygun olması beklenen faydanın
sağlanması açısından elzemdir. Yöntem açısından anket yönteminin
ötesinde ilgili firma uzmanlarının saha çalışması ile firma ziyaretleri
gerçekleştirmesi daha sağlıklı sonuç vermektedir. Aşağıdaki görsel
alternatif yöntemlerden birinin eksenlerini tanımlamaktadır.
İhtiyaç Analizi Ölçüm Kriterleri
Kaynak: Pera EEMEA
26
5.EKLER
5.1. 2023 Yılına Kadar Önerilen Faaliyetler
Faaliyet 1
Proje yarışmaları, panellerin düzenlenmesi, TV programlarının yapılması uluslararası fuar ve firma ziyaretleri, Bilim ve teknoloji merkezinde uzay ve havacılıkla
ilgili bölümün açılması
Hedef
Orta ve yükseköğrenimde savunma ve havacılık konularında farkındalık oluşturmak
Sorumlu Kuruluş
Milli Eğitim Müdürlükleri, Üniversiteler
İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar
Milli Eğitim Müdürlükleri, Üniversiteler
Süre
Konu ile ilgili faaliyetlerde artış ve farkındalık artışı
Performans Göstergeleri
Sorunların çözümüne yönelik çalışmaların genişletilmesi ve ivme kazandırılması.
Faaliyet 2
Nükleer santraller için olduğu gibi uzay, havacılık ve savunma sanayi konularında
hedefe yönelik olarak yurtdışına lisansüstü öğrenci gönderilmesi
Hedef
Hedefe yönelik lisansüstü eğitimin geliştirilmesi
Sorumlu Kuruluş
YÖK, Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler
Yurtdışındaki Üniversiteler
Performans Göstergeleri
Karar alma ve çözüm sürecinin hızlandırılması
www.btso.org.tr
27
28
Faaliyet 3
Tespit edilecek öncelikli alanlarda araştırmacılara daha fazla burs ve teşvik
verilmesi
Hedef
Uzay, Havacılık ve Savunma konularında bilimsel araştırmaların araştırmacılar için daha cazip hale
getirilmesi
Sorumlu Kuruluş
Milli Eğitim Bakanlığı
Üniversiteler, Sanayi Bakanlığı, TÜBİTAK, Kalkınma Bakanlığı
Faaliyet 4
Tarama Çalışmaları yapılması bir envanter oluşturulması ve kitap haline getirilmesi
Hedef
Halen üretimi başarılabilen uzay havacılık ve savunma sanayi ürünleri yanı sıra ikinci ve üçüncü aşamada üretimi hedef alınacak olan sistem ve parçaların tespit edilmesine yönelik envanter ve eğitim
çalışmalarının yapılması
Sorumlu Kuruluş
Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Sanayi Bakanlığı, Odalar, SSM SASAD, Özel sektör
Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Sanayi Bakanlığı, Odalar, SSM SASAD, Özel sektör
Faaliyet 5
Savunma havacılık ve uzay sanayisinde kullanılan malzemelerin tespiti
Türkiye’de bu konuda çalışan firmaların envanter çalışmasının yapılması
Bu konuda faaliyet gösteren firmaların ihtiyaçları için eğitim ve destek faaliyetlerinin belirlenmesi
Hedef
Özellikle ileri malzemeler konusunda eğitim altyapısı ve üretim tekniklerinin geliştirilmesi
Sorumlu Kuruluş
Üniversiteler, Kalkınma Bakanlığı, SASAD, BTSO
Üniversiteler, Kalkınma Bakanlığı, SASAD, BTSO
Faaliyet 6
Ele alınan konularında lisansüstü çalışmalarda üniversite sanayi ortak projelerinin geliştirilmesi yazılım denetim sistemleri ve kriptoloji konularında üniversitelerin lisans ve lisansüstü seviyelerde daha ağırlıklı olarak önem verilmesi
Hedef
Lisansüstü çalışmaların geliştirilmesi
Sorumlu Kuruluş
Üniversiteler
TÜBİTAK, SSM, Sanayi Bakanlığı
Faaliyet 7
Savunma ve Havacılıkta kullanılan test analiz ve standartların belirlenmesi ve bu
konularla ilgili eğitim materyallerinin oluşturulması
Hedef
Test analiz ve standardizasyon konusunun özel bir eğitim başlığı olarak ele alınması
Sorumlu Kuruluş
Üniversiteler, BTSO
Üniversiteler, BTSO
Faaliyet 8
Mevcut durum (talep koşulları girdi koşulları rakipler) analizinin yapılması
(havacılık sanayi standartlarıyla akredite olması)
Hedef
Bursa’nın uzay havacılık ve savunma sanayinde ilk akla gelen şehir olması
Sorumlu Kuruluş
BTSO, UHSS
BEBKA, STK’lar, SİAD’lar
Faaliyet 9
Konsey içerisinde bir yürütme kurulu oluşturularak hangi ürünlerin üretileceği
karar verildikten sonra nasıl bir şirket yapısı altında üretim yapılacağının belirlenmesi
Hedef
Bursa’nın uzay havacılık ve savunma sanayinde ilk akla gelen şehir olması
Sorumlu Kuruluş
BTSO, UHSS
SASAD, Savunma Sanayi Müsteşarlığı, Bursa’daki öne çıkmış sermayedarlar, bu konuda uzman
üniversiteler, Bursa Valiliği, BEBKA
Faaliyet 10
Bu oluşumun kuruluş aşamasından itibaren Savunma Sanayi Müsteşarlığı ve TSK
ile irtibat halinde olması (vizyon konusunda işbirliği)
Hedef
İlk planda Türk Silahlı Kuvvetlerinin satın almasını sağlayarak referans yaratmak (uluslararası oyuncu
olmak için)
Sorumlu Kuruluş
Yeni kurulacak şirket (Üretici)
Savunma Sanayi Müsteşarlığı
Faaliyet 11
Savunma Sanayi İhtiyaçlarının tek elden temin edilmesi
Firma envanterlerinin çıkarılarak konseydeki firmaların kapasiteleri ve kabiliyetleri bilinerek yönlendirilmelerinin sağlanması
Hedef
Tüm talepleri bir arada görmek
Sorumlu Kuruluş
SSM
Faaliyet 12
Ortak ARGE merkezi oluşturulması
BTSO’nun kurmayı planladığı üniversite işbirliği ile bir ar-ge ve test merkezi
kurulması
Hedef
Yurtiçi ve yurt dışındaki pazarda söz sahibi olmak
Sorumlu Kuruluş
BTSO
Özel sektör
Faaliyet 13
Kamu ve Firma İşbirliği ile otak seminerlerin düzenlenmesi. Bu konuda BTSO’dan
özel sektör temsilcileri SSM ve SASAD ile birlikte sektör pazarını tanıtıcı bir
seminer düzenlenmesi
Hedef
Pazarın iyi tanıtılması
Sorumlu Kuruluş
BTSO
BTSO, SSM VE SASAD gibi alt kuruluşlardan destek alınması
Faaliyet 14
Eğitim faaliyetlerinin arttırılması ve girişimcilerin daha bilinçli hale gelmelerini
sağlamak, Bu konuda üniversitelerin ilgili bölümlerinden destek alınarak bilincin
arttırılması için üretici firmalara eğitim verilmesi
Hedef
Üretim ve çalışan kalitesini arttırarak firma vizyonunu geliştirmek
Faaliyet 15
Emek sermaye veya risk sermayesi ortaklıklarının kurulması (özel sektör ve
kamu devlet ortaklıklarının kurulması)
Hedef
Yatırım maliyetlerini düşürmek
Sorumlu Kuruluş
Özel sektör, kamu kuruluşları
www.btso.org.tr
29
30
Faaliyet 16
Savunma ve Havacılık Ana yüklenicilerine (Türk Hava Kurumu vb. Gibi) ziyaret
yapılarak teknik gereksinimlerin tespit edilmesi
Hedef
Bursa arzının entegratör kuruluşlara ve firmalara (ana yüklenicilere)sunumu aktarılması
Sorumlu Kuruluş
BTSO, Savunma Havacılık Konseyi
Bursa Üniversiteleri
Faaliyet 17
Savunma ve Havacılık Ana yüklenicilerine (Türk Hava Kurumu vb. Gibi) ziyaret
yapılarak teknik gereksinimlerin tespit edilmesi
Hedef
Bursa ile ilgili potansiyelin sunumunun yapılması
Sorumlu Kuruluş
Bursa arzının entegratör kuruluşlara ve firmalara (ana yüklenicilere)sunumu aktarılması
BTSO, Savunma Havacılık Konseyi
Faaliyet 18
Yurtdışında NASA ve bunun gibi kuruluşlarla entegratör firmalarda çalışan Türklerin Bursa’ya davet edilerek seminer dizisi/çalıştaylar organize edilmesi
Hedef
Yurtdışında bulunan sektörde doktora yapmış ve çalışmış Türklerin tecrübelerinden istifade edilmesi
Sorumlu Kuruluş
BTSO
Teknik Üniversite
Faaliyet 19
Bursa firmalarına duyuru yapılması ve firmalardan geri bildirimlerin toplanması,
Firmalardan ön envanter talep edilmesi
Hedef
Potansiyel firmaların belirlenmesi
Sorumlu Kuruluş
BTSO
Üniversiteler, Yerel yönetimler, SİAD’lar, OSB’ler, Sanayi Siteleri, BEBKA ve KOSGEB
Faaliyet 20
İşbirliği ve kümelenme ve sektör ile ilgili arttırma faaliyetleri gerçekleştirilmesi(seminer firma ziyaretleri eğitimleri)
Hedef
Konu ile ilgili katılımcılar arasında işbirliği ve kümelenme bilincinin arttırılması
Sorumlu Kuruluş
BTSO
Üniversiteler, Ekonomi Bakanlığı, Savunma Sanayi Müsteşarlığı, SASAD, özel sektör, OSTİM
Faaliyet 21
İlgili sektörde mevcut durum ve ihtiyaç analizi yapılması
Hedef
Sektördeki mevcut durumun ve ihtiyaçlarının analiz edilmesi
Sorumlu Kuruluş
BTSO
BEBKA, Ekonomi Bakanlığı
Faaliyet 22
Küme yapısının şekillenmesi (dernek, şirket vb.)
Hedef
Kurumsal yapı kazanılması
Sorumlu Kuruluş
BTSO
Ekonomi Bakanlığı
Faaliyet 23
Ortak bir yol haritasının belirlenmesi
Hedef
Savunma Sanayi (havacılık ve uzay sanayisine) hizmet edilebilir duruma gelmek
Sorumlu Kuruluş
Küme Yönetimi
Ekonomi Bakanlığı, BTSO, BEBKA, Üniversiteler
5.2. Atölye Çalışması Katılımcı Listesi
İSİM SOYİSİM
KURUM
1
İLKER DURAN
BTSO YÖNETİM KURULU ÜYESİ
2
MUSTAFA HATİPOĞLU
KONSEY YÖNETİCİSİ
3
ŞİNASİ GÜNEŞ
50. KOMİTE ÜYESİ
4
ORHAN İĞREK
11. KOMİTE MECLİS ÜYESİ
5
İBRAHİM TATAR
21. KOMİTE ÜYESİ
6
MUHSİN MARDİN
SEKTÖR TEMSİLCİSİ
7
MEHMET DEMİRCİ
8
DOÇ. DR. MEHMET KARAHAN
9
NEDRET KADEMLİ
10
BİROL ÇETİNOĞLU
BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ MÜD.
11
RAMAZAN KARAKÖK
BTSO
12
NURETTİN ÖZKAN
BKM KALIP
13
PROF. DR. YUSUF ULCAY
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
14
MEHMET AKİF YALIN
15
NURULLAH ÖZGAT
ETKA OTOMOTİV
16
MEHMET BAŞ
YEPSAN
17
MÜNİR ÖZGAT
ETKA
18
GÜNDÜZ EDEER
ASKAR MAKİNE
19
MUSTAFA DURMUŞ
BURDÖKSAN
20
FATİH TUNCER HATUNOĞLU
COŞKUNÖZ
21
BİROL ENGİNER
ZORLU ENERJİ
22
MUSTAFA ÇALIŞKAN
BUROSSA
23
RAFET ÖZTÜRK
ÖZTÜRK OTOMASYON
24
HÜSEYİN KEÇECİ
ASİL ÇELİK
25
SÜLEYMAN ERTEKİN
ÇEMTAŞ
26
MUAMMER SAĞLAM
MESA KİMYA
27
SAVAŞ OTRUŞ
BURSA KAUÇUK
28
SAMET GÖZENMAN
HASAN KAUÇUK
29
ŞAHAP AKTAŞ
AKTAŞ GRUP
www.btso.org.tr
31
32
İSİM SOYİSİM
KURUM
30
MUSTAFA TUKAT
MİSSAN KALIP
31
SÜLEYMAN ÇETİN
NİMA ARGE
32
HÜSEYİN SAZCILAR
SAZCILAR
33
MEHMET DEMİRCİ
TEKNO TASARIM
34
KAZIM KARAKOÇ
SİNERGE
35
EMİNE ÖRNEK
EMİNE ÖRNEK OKULLARI
36
PROF. DR. ALİ SÜRMEN
BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTE
37
PROF. DR. OSMAN GÜRDAL
BURSA OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ
38
PROF. DR. RECEP YAMAN KARADENİZ
39
TAMER DEĞİRMENCİ
BEBKA
40
RIFAT BAKAN
BBB- KÜLTÜR A.Ş.
41
MEHMET AKİF YALIN
SAVUNMA HAVACILIK SAN. TİC. A.Ş.
42
SELÇUK DOĞAN
EMİRCAN GRUP
43
SÜREYYA YİĞİT
S.C.M. İLETİŞİM BİLİŞİM TEK. SAN. TİC
44
AHMET ÖZDEMİR
BARİDA MAKİNA
45
ALİ SÜNNETÇİOĞLU
ONS MAKİNA
46
HİLMİ GÜRGÜN
ELSİSAN
47
BİROL ÇETİNOĞLU
BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİLERİ İL MÜDÜRLÜĞÜ
48
ÖMER TATAR
İBRAŞ KAUÇUK
49
HÜSEYİN LEKESİZ
50
ALİ RIZA YILDIZ
51
ERDEM UZUNSOY
5.3. Yuvarlak Masa Toplantısı Katılımcı Listesi
İSİM SOYİSİM
KURUM
1
İLKER DURAN
BTSO YÖNETİM KURULU ÜYESİ
2
MUSTAFA HATİPOĞLU
KONSEY YÖNETİCİSİ
3
ŞİNASİ GÜNEŞ
50.KOMİTE MECLİS ÜYESİ
4
HASAN BASRİ KOÇER
5
EMRE BALCI
6
MUHSİN MARDİN
7
NİHAL BİNAL
LİTERAGROUP
8
FAHRİ DÖNMEZ
ALİDA
9
MEHMET DEMİRCİ
10
DOÇ. DR. MEHMET KARAHAN
11
NEDRET KADEMLİ
12
BİROL ÇETİN
BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ MÜD.
13
RAMAZAN KARAKÖK
BTSO
14
FATİH PEKEN
MİSSAN KALIP
15
NURETTİN ÖZKAN
BKM KALIP
16
BUĞRA KANMAZ
BEBKA
17
PROF. DR. YUSUF ULCAY
18
SONER TOYEN
19
MEHMET AKİF YALIN
20
NURULLAH ÖZGAT
ETKA OTOMOTİV
21
TAŞKIN SIĞIRTMAÇ
COŞKUNÖZ
22
KAZIM KARAKOÇ
www.btso.org.tr
33
5.4. Toplantılardan Görseller
34
www.btso.org.tr
www.btso.org.tr
35

Uzay, Havacılık ve Savunma Sektör Raporu ve Yerel Uzay

Transkript

Benzer belgeler

SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİ İHRACATÇILARI BİRLİĞİ Sayı

indir

Panasonic ve Kaan Havacilik i̇şbi̇rli̇ği̇ i̇le havadan görüntü

üniversitelerdeki havacılık bölümlerinin sektörle işbirliği

adnan menderes

sivil havacılık sektörünün ulusal ve uluslararası düzeyde incelenmesi

kapaklar-cikis-08_Layout 1