Medenî Hukuk

MEDENÎ HUKUK
MEDENÎ KANUNUN BAŞLANGIÇ
HÜKÜMLERİ VE TEMEL
KAVRAMLAR
1
HUKUK KAVRAMI


•
•
•
•
•
Toplum yaşamı, düzen ve güven
gereği
Toplumu düzenleyen kuralların
türleri
Ahlak kuralları
Din kuralları
Görgü (nezaket) kuralları
Örf ve adet kuralları
Özel olarak hukuk kuralları
2

•
•
•
Özel Olarak Hukuk Kuralları
Genel açıklamalar ve tanım
Hukuk kuralları ile diğer toplumu
düzenleyen kurallar arasındaki ilişki
Yaptırım (Müeyyide)
3

•
•
•
•
Yaptırım (Müeyyide)
Genel olarak
Yaptırımın Türleri
Ceza
Tazminat
Geçersizlik (Hükümsüzlük)
Cebrî İcra
4
Hukukun Çeşitli Anlamları






Pozitif (Müsbet, yürürlükteki) hukuk
Tarihi hukuk
Yazılı hukuk (Mevzuat)
Yazılı olmayan hukuk (Örf ve adet hukuku)
İdeal hukuk
Hukuk bilimi
5
Hukukun Dalları



•
İç hukuk – uluslararası hukuk
Maddi hukuk – usul hukuku (şeklî hukuk,
yargılama hukuku)
Kamu hukuku – özel hukuk
Genel olarak
6
Kamu Hukukunun Dalları









Anayasa hukuku
İdare hukuku
Ceza hukuku
Ceza usul hukuku
Medeni usul hukuku
İcra ve iflas hukuku
Uluslararası hukuk
Mali hukuk
Genel kamu hukuku
7
Özel Hukukun Dalları





Medenî hukuk
Borçlar hukuku
Ticaret hukuku
Devletler özel hukuku (Uluslararası özel
hukuk, milletlerarası özel hukuk)
Fikrî hukuk
8
Karma Nitelikteki Hukuk Dalları



İş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku
Toprak hukuku
Hava hukuku
9

•
•
Medeni Hukukun Özel Hukuk, Kamu
Hukuku Ayrımındaki Yeri ve Anlamı
Medeni Hukukun Yeri
Medeni Hukukun Anlamı
10

•
•
•
•
•
Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı ve
Bu Sistemler İçinde Türk Medeni
Hukukunun Yeri
Roma/cermen hukuk sistemi
Anglo/sakson hukuk sistemi
İslam hukuku
Sosyalist hukuk sistemi
Türkiye’nin bu sistemler içindeki yeri
11


Kanunlaştırma kavramı
Kanunlaştırma yöntemleri
•
•
Kazuistik (meseleci) yöntem
Soyut sistem
12

•
•
•
•
•
Medeni hukuk alanındaki başlıca
kanunlaştırma hareketleri
Prusya Devletleri Genel Land Kanunu
Fransız Medenî Kanunu (Code Civil)
Avusturya Medenî Kanunu (ABGB)
Alman Medenî Kanunu (BGB)
İsviçre Medenî Kanunu (ZGB)
13
Türkiye’de Kanunlaştırma
Hareketleri


Cumhuriyetin kurulmasından önceki
dönem
Cumhuriyet dönemi ve Türk Medenî
Kanununun Oluşumu
14

•
•
•
Yeni Türk Medenî Kanununun
Bütünüyle Değerlendirilmesi:
Genel olarak
Şekil olarak
Esas yönünden
15
Türk Medenî Kanunu


•
•
Başlangıç hükümleri
Kişiler hukuku
Gerçek kişiler
Tüzel kişiler
16
Aile Hukuku
Evlilik hukuku
(Evlenme, boşanma, evliliğin genel
hükümleri, mal rejimleri)
• Hısımlık (Soybağının kurulması, aile)
• Vesayet (Düzeni, yürütülmesi, sona
ermesi)
•
17
Miras Hukuku

Mirasçılar
•
•

Yasal mirasçılar
Ölüme bağlı tasarruflar
Mirasın geçmesi
•
•
•
Mirasın açılması
Mirasın geçmesinin sonuçları
Mirasın paylaşılması
18
Eşya Hukuku



Mülkiyet (Genel hükümler, taşınmaz
mülkiyeti, taşınır mülkiyet)
Sınırlı aynî haklar (İrtifak hakları ve
taşınmaz yükü, taşınmaz rehni, taşınır
rehni)
Zilyetlik ve Tapu Sicili
19

Yeni Medenî Kanunu değiştiren kanunlar
Medenî Kanun ve Borçlar Kanununun
Bütünlüğü
20
HUKUKUN KAYNAKLARI, MEDENÎ
KANUNUN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI

Genel olarak
•
•
•
Yaratıcı kaynak
Yürürlük kaynakları
Bilgi kaynakları
21
Medeni Hukukun Yürürlük
Kaynakları
Asıl yürürlük kaynakları
 Kanun
 Kanunların Hazırlanması
 Kanunların Özellikleri
•
•

Genellik
Süreklilik
Kanunların Anayasaya uygunluğu ve bunun
denetlenmesi
(iptal davası, Anayasaya aykırılık iddiasının def’î olarak ileri sürülmesi)
22



Kanun hükmünde kararname
Tüzükler
Yönetmelikler
23
Tamamlayıcı hukuk kaynağı:
 Örf ve adet hukuku
• Tanımı
• Unsurları
Maddi Unsur
 Manevi Unsur
 Hukukî Unsur

24

Örf ve Adet Hukukunun Türleri
•
•
•
Yaygın ve yöresel örf ve adet hukuku
Genel örf ve adet hukuku, özel örf ve adet
hukuku
Alelade örf ve adet hukuku, ticari örf ve adet
hukuku
25

Örf ve Adet Hukukunun Rolü
•
•
•

Kanun boşluklarını doldurmak
Yorumlama
Kanuna aykırı örf ve adet?
Sözleşme Bir Hukuk Kaynağı mıdır?
26
Türk Medenî Kanunu





Başlangıç Hükümleri
Kişiler Hukuku
Aile Hukuku
Miras Hukuku
Eşya Hukuku
27
Borçlar Kanunu

Medenî Kanunda genel bölüm meselesi:
•

TMK m.5
Türk Medenî Kanununun 5. maddesinin
uygulama şartları
•
•
•
Bir özel hukuk ilişkisinin varlığı
Özel bir düzenlemenin bulunmaması
Hükmün örneksemeyle uygulanması
28
Kanunların Uygulanması




Genel olarak
Kanunların yer itibariyle uygulanması
Kanunların zaman itibariyle
uygulanması
Kanun hükümlerinin sözüyle ve
özüyle uygulanması
29

•
•
•
Kanun hükümlerinin sözüyle
uygulanması
Düz anlam itibariyle uygulanması
Zıt anlam (mefhumu muhalif) itibariyle
uygulanması
Atıf yoluyla uygulanması
30

•
Kanun hükümlerinin özleri itibariyle
uygulanması:
Yorum
Tanım ve genel açıklamalar
 Yorumun türleri
 Yorum metodları

31

Yorum Metodları:
•
•
•
•

Söze göre (lafzî) yorum metodu
Subjektif tarihî yorum metodu
Objektif tarihî yorum metodu
Objektif zamana uygun yorum metodu
Yorumda yararlanılacak araçlar
32

Kanun hükümlerinin niteliklerine
göre uygulanması
•
•
Genel hükümler – özel hükümler
Emredici hükümler – emredici olmayan
hükümler
Emredici olmayan hukuk kuralları
•
•
Yedek hükümler
Yorumlayıcı hukuk kuralları
33

•
•
KANUN HÜKÜMLERİNİN
UYGULANMASINDA HAKİMİN
TAKDİR YETKİSİ
Şartlarda takdir yetkisi
Hükümde takdir yetkisi
34

•
•
•
•
Kanunda uygulanabilir bir hüküm
bulunmaması halinde Örf ve Adet
Hukukunun uygulanması
Boşluk
Boşluk ve hukuk dışı alan
Boşluk ve menfî çözüm (nitelikli susma)
Boşluk ve kanunun yetersizliği
35
Boşluk Türleri

Hüküm içi boşluk – kanun boşluğu:
•
Gerçek boşluk
Açık boşluk
 Örtülü boşluk

•
Gerçek olmayan boşluk
36

•
•
Kanun boşluğunun doldurulmasının
yolları:
Örf ve adet hukukunun uygulanması
Hakimin hukuk yaratması
Şartları
 Yöntemi
 Uygulanması

37

•
•
•
Hakimin hukuku uygularken bilimsel
görüşlerden ve mahkeme
kararlarından yararlanması:
Genel olarak
Bilimsel görüşler
Yargı kararları
38
Hak Kavramı

Hakların çeşitleri:
•
Dayandığı hukuk dalına göre:


•
Kamu hukuku hakları
Özel hukuk hakları
Niteliklerine göre:


Mutlak haklar
Nisbî haklar
39
Mutlak Haklar

•
Eşya üzerindeki mutlak haklar:
Aynî haklar
Mülkiyet
 İrtifak hakkı
 Rehin hakkı
 Taşınmaz yükü (Gayrimenkul mükellefiyeti)

•
Fikrî haklar (Maddi olmayan eşya
üzerindeki mutlak haklar)
40

Kişi üzerindeki mutlak haklar:
•
Kişinin kendi üzerindeki mutlak hakları

•
Kişilik hakkı
Kişinin başkaları üzerindeki mutlak hakları
Velayet
 Vesayet

41
Nisbî Haklar (Kişisel Haklar)

•
•
•

Nisbî hakların çeşitleri:
Alacak hakkı
Yenilik doğuran haklar
Borç ilişkisi dışındaki hukukî ilişkilerden
doğan nisbî haklar
Etkisi güçlendirilmiş nisbî (kişisel)
haklar
42

Konularına göre haklar:
•

Devir edilebilir olmalarına göre haklar:
•

Malvarlığı hakları – Kişi varlığı hakları
Devredilebilir haklar – Devredilemeyen haklar
Kullanabilecek kişilere göre haklar:
•
Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar – Başkasınca
kullanılabilecek haklar
43

•
•
Hak sahibinin belirlenmesi şekline
göre haklar:
Bağımsız haklar
Bağlı haklar
Eşyaya bağlı haklar
 Alacağa bağlı haklar
 Sözleşmeye bağlı haklar
 Bir topluluğa mensup olmaya bağlı haklar

44

•
•
Sağladıkları yetkinin içeriğine göre
haklar:
Yararlanma hakları
Düzenleme hakları
45
Yenilik Doğuran Haklar


•
•
•

Kavram
Çeşitleri:
Kurucu yenilik doğuran haklar
Değiştirici yenilik doğuran haklar
Bozucu yenilik doğuran haklar
Yenilik doğuran hakların kullanılması
46

•
•
•
•
Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri:
Kullanılmakla sona erer.
Kullanıldıktan sonra buna ilişkin işlem geri
alınamaz.
Kural olarak şarta bağlanamaz.
Kullanılmasını sınırlayan süreler hak
düşürücü süredir.
47
Hak Sahipliği

•

•
Tek kişi hak sahipliği
Tek kişi mülkiyeti
Birlikte hak sahipliği
Birlikte mülkiyet
Paylı mülkiyet
 Elbirliği mülkiyeti

48
Hakların Kazanılması



•
Hukukî Olay
Hukukî Fiil
Hukuka Uygun Fiiller
İrade açıklamaları



•
•
Hukukî işlemler
Hukukî işlem benzeri fiiller
Maddi fiiller
Bilgi (Tasavvur) açıklamaları
His açıklamaları
49
Hukukî İşlem

Unsurları:
•
İrade beyanı
Tanımı ve unsurları
 Çeşitleri :
Açık (sarih) – Örtülü (zımnî) irade beyanları
Yöneltilmesi gerekli – Yöneltilmesi gerekli olmayan irade beyanları

•
İrade beyanına hukukun uygun sonuç
bağlaması
50
Hukukî İşlemlerin Çeşitleri
Gerekli irade beyanı sayısı bakımından:
 Tek taraflı hukukî işlem
 İki veya çok taraflı hukukî işlemler
• Sözleşme
Borç sözleşmeleri
 Medenî hukukun diğer alanlarına ilişkin
sözleşmeler

•
Karar
51

•
Hukukî İşlemin Doğurduğu Sonuçlara
Göre Çeşitleri:
Sonuçlarını doğurduğu zamana göre
Sağlar arası hukukî işlemler
 Ölüme bağlı hukukî işlemler

•
Sonuçlarını doğurduğu değere göre
Kişi varlığına ilişkin hukukî işlemler
 Malvarlığına ilişkin hukukî işlemler

52

•
•
•
Malvarlığına ilişkin hukukî işlemler
Borçlandırıcı işlem
Tasarruf işlemi
Kazandırıcı işlem
53
Hukukî İşlemin Geçersizliği


Yokluk
Kesin Hükümsüzlük
•

Kavram, sebepleri, tahvil
İptal edilebilirlik
54
Hukukî İşlemin Geçersizliği



Askıda Geçersizlik
Göreceli geçersizlik (nisbî etkisizlik)
Kısmî geçersizlik
55

•
•
•
Hakların Kazanılmasının Şekilleri
Aslen kazanma
Devren kazanma
Tesisen kazanma
56
57

DÜRÜSTLÜK KURALI (TMK.m.2)
Dürüstlük Kuralına Uyma Zorunluluğu
ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı

Anlamı
58
DÜRÜST DAVRANMA (Objektif İyiniyet)



Yazılı olmayan kurallardır.
Dürüst, namuslu, orta düzeyde kişilerin
ahlak, doğruluk ve karşılıklı güvene dayalı
davranışları sonucunda meydana gelirler.
Toplumun menfaatlerine, iş hayatının
gereklerine uygun görülerek, toplumun
çoğunluğunca benimsenen kurallar
bütünüdür.


•
Dürüstlük Kuralının ve Hakkın Kötüye
Kullanma Yasağının Uygulama Alanı
Hukukî işlemlerin, özellikle sözleşmelerin
kurulması, yorumlanması, tamamlanması
ve ifasında (TMK.m.2/I)
Hukuk Kurallarının yorumlanması, Kanuna
karşı Hilenin önlenmesi ve örtülü Kanun
Boşlukların doldurulmasında (TMK.m.2/II)
60
Hukukî İşlemlerin Uygulanmasında
Dürüst Davranma



Güven ilkesi (Yeni Güven Teorisi – Meram
Anlatma Teorisi)
Ahde vefa (pacta sunt servenda) ilkesi
Karşısında Emprevizyon (öngörülmezlik
ilkesi – clausula rebus sic stantibus)
işlem Temelinin Çökmesi
Hukukî işlemlerde, özellikle de
sözleşmelerde dürüstlük kuralının
uygulanması ve rolü






Sözleşme yapma zorunluluğu
Sözleşmenin müzakeresinde özenli / dürüst
davranma yükümlülüğü
Tek taraflı hukukî işlemlerin yorumlanmasında ve
de özellikle sözleşmenin kurulmasında
Sözleşmenin yorumlanması ve tamamlanmasında
Sözleşmeden doğan borçların (özellikle yan
yükümlülüklerin) belirlenmesinde ve ifasında
Sözleşmede değişiklik yapılmasında veya
sözleşmenin sona erdirilmesinde
62
Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı


Kavram
Unsurları
•
•
•
Hukuken tanınmış bir hakkın varlığı
Hakkın açıkça dürüstlük kuralına aykırı
kullanılması
Hakkın kullanılması sonucunda başkalarının
zarar görmesi veya zarar tehlikesi ile
karşılaşması
Hakkın Kötüye Kullanılması
Yasağı

Yasağın Anlamı

Hakkın Kötüye Kullanılması Oluşturan Durumlar
•
•
•
•

Menfaatin bulunmaması
Menfaatle başkasının uğrayacağı zarar arasında aşırı
nisbetsizlik bulunması
Çelişkili davranışta bulunulması (Güvene aykırı davranışta
bulunmak)
Hakkın amaca aykırı kullanılması
Yaptırımı
64

•
•
Hukukî İlişkilerde ve Hakların
Kazanılmasında İyiniyetin Rolü
(TMK.m.3)
İyiniyet kavramı
İyiniyetin rolü
Genel olarak
 Hakların kazanılmasında iyiniyetin rolü

•
İyiniyetin ispatı
65
İyiniyetin Hükümleri

Hakların Kazanılmasında
Aynî hakların kazanılmasında
 Taşınır mülkiyetinin iyiniyetle kazanılması
•
Rıza ile elden çıkan mallarda (TMK.m. 988)
 Rıza dışı elden çıkan mallarda (TMK.m. 989/I;
TMK.m.777)
 Para ve hamile Yazılı Senetlerde (TMK.m. 990)


Hakların Kazanılmasında
•

•
•
Aynî hakların kazanılmasında
Taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasında
Tapu Siciline Güven (TMK.m. 1023)
Olağan Kazandırıcı Zamanaşımıyla Kazanma
(TMK.m. 712)

Diğer hukuki sonuçların doğmasında
iyiniyetin rolü
•
•
•
Bedel karşılığı geri verme (TMK.m. 989/II)
İyiniyetli kimsenin daha fazla korunması
(TMK.m. 994; m.995; TBK.m.79; m.80 ;
TMK.m.147/III)
İyiniyetin borcu ortadan kaldırması
(TBK.m.186)
Hakların Korunması




Talep
Cebrî İcra
Hak Sahibinin Hakkını Kendisinin Koruması
Dava
•
•
•
Dava kavramı ve çeşitleri
Dava karşısında davalının durumu
İddia ve savunmanın ispatı


İspat kavramı
İspat yükü
69
İspat Yükü


Genel kural
İstisnalar
•
•
•
•
•
•
Hayatın olağan akışına uygun olguların aksini ispat
Mâruf ve meşhur vakıaların ispatı
İspat yükünü kanunun özel olarak belirlediği haller
Karineye dayanan ispat
Resmi sicil ve senetlere dayanan iddiaların ispatı
İkrar
70

Hakların Kaybedilmesi
71