24.05.2013 Edep ve Haya

İLİ
: SİVAS
AY-YIL : MAYIS-2013
TARİH : 24/05/2013
‫اف َمقَا َم َربﱢ ِه َونَھَى‬
َ ‫َوأَ ﱠما َم ْن َخ‬
‫س َع ِن ْالھَ َوى فَإِ ﱠن ْال َجنﱠةَ ِھ َي‬
َ ‫النﱠ ْف‬
1 ‫وى‬
َ ْ‫ْال َمأ‬
EDEB VE HAYA
Aziz Müminler!
Allahın insanda görmek istediği güzel
vasıflardan birisi de haya duygusudur. Haya,
utanma, çekinme, ar, edeb, namus ,iffet,
Allah korkusuyla günahtan kaçınma
anlamına gelir.Haya,müminin ahlakıdır..Hz.
peygamber: “Her dinin bir ahlakı vardır
.İslam’ın ahlakı da hayadır.”2 buyurmaktadır.
Haya duygusunu yitirmeyen insan, iyilik
ve güzelliklere yönelir, kötülük ve
haramlardan korunur. Edeb ve hayadan
mahrum insan ise her türlü kötü işe
girişebilir. Haya, bu yönüyle insanlar
üzerinde bir süzgeç ve filtre mekanizmasıdır.
Hz.Peygamberin “Utanmıyorsan dilediğini
yap”3
buyurması,
hayânın
insanı
kötülüklerden alıkoymada ne kadar güçlü bir
unsur olduğunu ortaya koymaktadır.
Aziz Müminler!
İslam ahlâk bilginleri, hayâyı; Allah’a
karşı hayâ, insanlara karşı hayâ, kişinin
kendisine karşı hayâsı, olmak üzere üç kısma
ayırmışlar ve şöyle açıklamışlardır: “Allah’a
karşı hayâ, O’nun emir ve yasaklarına
uymakla olur. Allah’a
karşı hayası
,Hz.Yusuf’u zina ve kötülükten korumuştur.
Sürekli Allah’ın gözetiminde ve denetiminde
olduğunu bilen bir insanın bilerek günah
işlemesi, günahında ısrar etmesi kolay
değildir. Bir İslam bilgini şöyle der
“İnsanlardan
utandığın
için
perdeni
kapatıyor ve kapını kilitliyorsun da,
kalbindeki Kurandan ve kendisine hiçbir
şeyin gizli olmadığı Allahtan utanmıyorsun.”
İnsanlara karşı hayâ, onlara eziyet etmemek
ve yanlarında çirkin işler yapmaktan ve
çirkin sözler söylemekten kaçınmakla olur.
Kişinin kendisine karşı hayâsı ise, edepli
olması demektir.”
İnsanın yaşaması için kan damarları
nasıl kıymetliyse, haya da manevi canlılığı
devam ettiren can damarları gibidir. Kan
damarı çatladığında hayat biterse,haya
damarı çatladığında insanın ,manevi hayatı
mahvolur. Haya, günah kirlerinden temiz
kalmaktır.Hz. Peygamber yaşadığı çevrenin
günah
kirlerine
rağmen
temiz
kalmıştır.Ashabtan bir çok kimsenin
rivayetine göre Hz.Peygamber ,genç
kızlardan daha haya sahibi ve utangaçtı.Arap
yarımadası hayasızlıklarla dolu iken
O,gençliğini,ömrünü eşine az rastlanır,edep
ve haya örnekleriyle süsledi.
Güzel bir hayanın başlangıcı, gençlik
çağlarında başlar,İyiliklerin ve kötülüklerin
bulaşması gençlikte çok olduğuna göre,
özellikle gençlerin arkadaş seçimine dikkat
etmeleri
önemlidir.Çünkü
arkadaşının
ahlakı, hayası ona sinecektir.Gençlere hayalı
insan örnekleri ve Peygamber ahlakını
tanıtmak gerekir. Hutbemi bir ayeti kerime
mealiyle
bitiriyorum:
“Rabbinin
huzurunda (hesap vermekten) korkan ve
nefsini kötü arzulardan uzaklaştırana
gelince, onun barınağı da cennetin ta
kendisidir.”4
GÖNÜL TAŞCI
Uzman Vaiz
1-Naziat:40-41
2-Malik, Hüsnü’l- Huluk, 2, II, 905.
3- Ebu Davud,Edep,6,7
4- Naziat:40-41