TÜRKİYE BUZ PATENİ FEDERASYONU ARTİSTİK

TÜRKİYE BUZ PATENİ FEDERASYONU
ARTİSTİK BUZ PATENİ BRANŞI
TEST SİSTEMİ
HAKEMLİK VE PUANLAMA ELKİTABI
Hazırlayan: M. Cenk Ertaul
Çeviriler: Ümit Uçar
Versiyon-1.0
TEST HAKEMLİĞİ VE PUANLAMA
I. TEST HAKEMLİĞİ
A – Resmi Görevli Olabilmek İçin Aranan Nitelikler
Testlerde görev alacak hakemlerin TBPF’nin hakemlik lisansına sahip olmaları ve yürürlükteki sezonda
vizelerinin yapılmış olması gerekmektedir. Ayrıca hakemlerin testlerde görev alabilmeleri için bir önceki
veya yürürlükteki sezon içerisinde mutlaka bir test hakemliği seminerine katılmış olmaları ve en alt
seviyeden başlamak üzere her seviyede en az 2 testte deneme hakemliği yapmış olmaları
gerekmektedir. Bir test için görevlendirilen bir hakem aynı zamanda test içerisinde yer alan daha üst
seviyeler için deneme hakemliği de yapabilir. Ancak resmi olarak görevlendirildiği seviyede puanlama
yapacak olan bu hakemin önceliği, deneme hakemi olarak katıldığı ve terfi alacağı testten ziyade, resmi
değerlendirme yaptığı testteki hareketlere odaklanmak ve bu teste katılan patencilerin menfaatleri
doğrultusunda puanlama yapmak olmalıdır.
D ve C seviyesi testleri hariç test paneli, TBPF tarafından görevlendirilen 3 hakemden oluşur. D ve C
seviyesi testlerinde 1 veya 3 hakem görevlendirilir.
Deneme hakemliği yapmak isteyen kişilerin söz konusu testte görevlendirilen Test Başkanına müracaat
etmeleri gerekmektedir. Hakemler, Test Başkanına yaptıkları müracaatta hakemlik seviyelerini mutlaka
belirtmeli ve Merkez Hakem Komitesi tarafından kendilerine verilen seviye atama belgesini ibraz
etmelidirler. Hakemler, test başlamadan en az 1 saat önce Test Başkanının yanına gelerek gerekli evrak
işlemlerini yapmaya başlamalı, belgelerini ibraz etmeli, test formlarını teslim almalı ve gerekli
hazırlıklarını tamamlamalıdır.
B – Amir Hakem
Her bir test için 3 hakemden oluşan panel kendi arasında bir Amir Hakem seçer. Amir Hakem, paneldeki
hakemler arasında seviyesi en yüksek veya en tecrübeli olanlar arasından seçilmelidir. Test
başlangıcında ve test sırasında patenci ile sadece Amir Hakem iletişimde bulunacaktır.
Hakemlerin, Amir Hakemlik görevini kendi aralarında anlaşarak dönüşümlü olarak paylaşmalarında
fayda vardır. Amir Hakemlik görev dönüşümü her bir test grubu için veya ısınma grupları arasında
yapılabilir. Bazı hakemler geçerli sebeplerini izah ederek bazı patencilerin testlerinde Amir Hakemlik
görevini üstlenmek istemeyebilirler. Bu tür kararlar hakemlerin yetkisindedir.
Kayış Hareketleri Testlerinin başlangıcında Amir Hakem her bir elementi nasıl bir zamanlama ile
yapacağı konusunda patenciye gerekli talimatları verir. Bazı Amir Hakemler, diğer hakemler bir sonraki
elementi izlemeye hazır olana kadar patencinin beklemesini tercih ederek, kafası veya eli ile bir sonraki
elemente başlamasını işaret ederler. Bazıları ise patenciyi teste hazırlandığı bireysel temposunda
serbest bırakarak ilerlemesini isterler. Patenci bir elementten diğerine belli bir kesinti olmaksızın
geçmeyi tercih edebilir. Hakemler test sırasında hem patencinin hareketlerini takip etmek ve hem de
gerekli notları almak üzere yazma tekniklerini geliştirmelidir. Patencinin hareketlerini kendi
temposunda yapmasına izin vermek suretiyle panel, testin akış temposunun hızlanmasını sağlayacak
ve böylelikle buz kullanım süresini azaltarak tüm testin maliyetinde tasarruf edilebilecektir. Elementler
arasında en tecrübesiz hakemin uyum sağlayarak alışabilmesi için bazı küçük ek zaman artışları test
sonundaki süreye eklenerek verilebilir.
Amir Hakem, Kayış Hareketleri Testlerinin hangi sırada kayılacağını bilmeli ve patencinin bu sıraya
uymaması durumunda TK 14.02 D uyarınca patenciyi hemen durdurmalıdır. Amir Hakem durdurduğu
patenciyi yanına çağırarak hangi hareketi yapması gerektiğini belirtir. Patencinin yaptığı bu hata ‘’ yanlış
başlama’’ olarak nitelendirilir. Bu hataya bir kereye mahsus olmak üzere ceza uygulanmaz ve patenciye
‘’yeniden başlama’’ izini verilir. Bu durum TK 15.00‘da belirtilen “elementin tekrar kayılması” anlamına
gelmez. Eğer aynı harekette veya diğer hareketlerde “yanlış başlama” hatası tekrar yapılırsa patencinin
“yeni bir başlama” yapmasına izin verilir ancak elementin tamamlanmasından sonra her bir hakem
patencinin o elementten alacağı puandan 0.1 puan düşüm yapar.
Amir Hakem, Kayış Hareketleri Testleri ve Serbest Kayış Testleri bitiminde panelde bulunan diğer
hakemlere herhangi bir Kayış Hareketleri Elementinin veya Serbest Kayış Testinde 1 veya 2 elementin
patenci tarafından tekrar kayılmasını isteyip istemediklerini uygun bir dil ile sorar. Bu soru ‘’ Herhangi
biriniz bir şeyi tekrar görmek istiyor musunuz? ‘’ veya ‘’ ‘’Bitirdik mi?’’ gibi basit bir soru şeklinde
olabilir. Eğer diğer 2 hakem herhangi bir elementi tekrar görmek istemezlerse test bitmiştir. Amir
Hakem bu durumda patenciye testinin bitmiş olduğunu bildirir ve teşekkür eder.
Bir hareketin tekrar kayılması paneldeki çoğunluğun kararı ile belirlenir. Amir Hakem Kayış Hareketleri
Testinde hangi elementin, Serbest Kayış Testinde ise hangi bir veya iki elementin tekrar kayılmasının
istendiğini panele sorar. Eğer hakem çoğunluğu aynı elementin tekrar kayılmasını istiyor ise kayılacak
element belirlenmiştir. Eğer tekrar kayılacak elementin hangisi olacağı konusunda hakemler arasında
çoğunluk sağlanamıyorsa Amir Hakem son kararı verir (TK 15.01 ve TK 21.01).
Amir Hakem elementin hangi özelliğinin memnunluk verici ya da başarılı olmadığını belirler ve
patenciye bu bilgiyi vermek için yanına çağırır. Elementin nasıl düzeltileceğine dair herhangi bir talimat
vermez ancak yeterli bir açıklama yapmalıdır ki sporcunun antrenörü bu sorunu nasıl düzelteceğini
bilebilsin. Patenci elementi hemen tekrar kaymak istese bile ona tekrar kayıştan önce antrenörünün
yanına gitmesini söylemek iyi bir politikadır. Patencinin Amir Hakeme hareket planını, ne yapacağını
bildirmesi de iyi bir politikadır. Belki bu kayış planı ek bir ısınma süresi gerektirmez. Hakemlerin “Tekrar
kayış” test aşamasını izlemeye hazır olduklarının patencilere tutarlı bir şekilde bildirilmesi de iyi bir
politikadır.
Amir Hakem, deneme hakemliği yapanlara her zaman nezaret eder, tüm testin veya tamamlanan
grupların sonunda deneme hakemliği puanlama formlarını toplar. Deneme hakemliği yapanların
hakemlerin test sonuçları konusundaki yorumlarını duymamaları önemlidir. Amir Hakem tüm
hakemlerin puanlama formlarını topladığından emin olmalıdır. Eğer belirlenen seviyede 3 test yapılmış
ve deneme hakemliği yapan kişi 2 form teslim etmişse Amir Hakem diğer formun nerede olduğunu
mutlaka sorgulamalıdır. Deneme hakemleri, aynı seviyedeki bir test grubundaki testlerin tamamında
hakemlik yapmalı ve karar vermelidirler. Testler arasında seçim yapmak kabul edilemez, bir deneme
hakemi sadece açık bir şekilde kendini denemeli ve puanlama formlarını ilgililere teslim etmelidir.
Hakemler verdiği kararlar birbirine yakın olmalı ve deneme hakemliği yapanların kararları da bu
kararlara benzer olmalıdır.
C – Puanlar ve Anlamları
D Seviyesi Kayış Hareketleri Testleri ve D Seviyesi Serbest Kayış Testleri sadece geçme ve kalma bazında
değerlendirilecektir. Tüm diğer testler ise sayısal değerlerle değerlendirilecektir.
Tüm testlerde 0’dan 6’ya kadar olan sayısal skala kullanılacaktır. Bu sayısal değerli skala artistik patenin
geçmişinden gelmektedir. Puanların sonundaki ondalık sayılar daha fazla detayı gösterir. Örneğin: 3.1
veya 3.3 gibi.
Tüm TBPF Testleri Geçme Averajı Puanı ve Toplam Geçme Puanı ile standardize edilmiştir.
Patenci bir testi geçmek için gerekli olan Toplam Geçme Puanını hakem panelindeki en az 2 veya daha
fazla hakemden almalıdır. Eğer kriter sağlanamaz ise test “KALDI” olarak değerlendirilecektir. (Sonraki
bölümde yer alan “KALMA” ve “TEKRAR KAYMA” ile ilgili açıklamalara bakınız.) Hakemler söz konusu
test için Geçme Averajının ne olduğunu bilmelidirler. Sayıların anlamını bilmeli, patencilere
puanlamanın bir anlam ifade edebilmesi için onları iyi kullanmalıdırlar. Sayılar hakemin maksadını en
iyi şekilde yansıtmalıdırlar. Hakemlerin, puanlama yaparken yanlışlar yanında, her elementte ki başarıyı
da not etmeleri gerekir. Son tahlilde hakemlerin “GEÇTİ” veya “KALDI” kararı alması için, söz konusu
seviyedeki testte neyin çok önemli olduğunu bilmeleri gereklidir. Hakemlerin, patencinin test edildiği
seviyede neyin önemli olduğunu akıllarında tutarak yanlışların yanında doğru, güzel yapılanları da
tartmaları gereklidir.
Hakemlerin, her testin sonunda her zaman kendilerine “Bu geçer bir performans mı?” diye sormaları
gereklidir. Eğer cevap “Evet” ise “GEÇTİ”, eğer cevap “Hayır” ise o zaman “KALDI” kararı alınmalıdır.
Hakemler, skorlarını objektif olarak değerlendirmelidir. Eğer sayılar “GEÇTİ” ya da “KALDI” bazında
hakemin maksadını tam olarak ifade etmiyor ise, hakemin kişisel kanısı doğrultusunda tekrardan
gözden geçirilerek değiştirilmelidir. 0.1 puan fark ile testte “KALDI” kararı almamaya gayret edilmelidir.
Testin tümü göz önüne alındığında “GEÇTİ” kararı alınabilecek nitelikleri kapsadığı düşünülüyorsa,
toplamda test puanını 0.1 yükseltebilmek için test değerlendirme formu tekrardan incelenmelidir.
Testin “GEÇTİ” puanı alamayacağından emin olunması durumunda, testin toplam
değerlendirmesinden 0.2 puan düşürebilmek için test değerlendirme formları bazı yönlerden tekrar
değerlendirilmelidir. Hakem, emin olmadığı hallerde, belirli elementin tekrar kayılmasını istemeli veya
vereceği puanı patenci lehine kullanmalıdır.
Hakemlerin test değerlendirme formunda verdiği puanlar mutlaka yorumlarını yansıtmalı ve yaptıkları
yorumlar puanların anlamlarını ayrıntılı biçimde ortaya koymalıdır. Her biri diğerini desteklemeli ve
doğrulamalıdır. Eğer performans gerçekten güzel ise puanlar averajın üzerinde olmalıdır. Eğer hakem
kendi yaptığı yorumların genelinde birçok hata yapıldığını görüyor ise verilen puan geçer not averajının
altında olmalıdır.
D - Kalma ve Tekrar Kayma
Testte başarısız olmanın orijinal terimi “KALMAK”tır. Bu terim patencinin testte genel standartları
karşılayamadığını ifade eder. Eğer 2 veya daha fazla hakem “KALDI” kararı verirse, testte başarısızlık
kararı verilir. Bu şekilde testi geçemeyen patenci yeni bir teste 27 gün boyunca giremez. Yani 2 test
arası en az 27 gün olmalıdır.
“Tekrar Kayma” terimi, daha iyi bir skor elde edebilmek için bir elementin tekrar kayılmasında kullanılır.
Esas itibariyle patenciye bir elementi ilk denemesinden daha iyi yapabilmesi için verilen ikinci bir
şanstır. “Tekrar Kayma” patenci veya antrenörü tarafından değil, sadece hakemler tarafından talep
edilebilir.
Testin 0.2 puanla geçilememiş olması “Tekrar Kayma” gerektirmez. “Tekrar kayma” hakemler
tarafından patencinin testteki bazı elementlerde hatalarını düzelttiğinde, testi geçebileceği şansı
görülerek verilen bilinçli bir karardır. Örneğin test genelde güzel kayılmış ancak herhangi bir
elementteki düşme, geçmek için gereken toplam test puanını aşağı çekmiş ise, hakem o elementi tekrar
görmek isteyebilir. Eğer verilen “Tekrar Kayma” hakkında patenci başarılı olursa, testi geçmek için
gerekli toplam averaj puana ulaşabilir ve testi geçer.
Eğer hakemler patencinin “Tekrar Kayması” yönünde karar almışlar ise, Amir Hakem patenciye hangi
elementi tekrar kayması gerektiğini ve neden bu elementin tekrar kayılması için seçildiğini
açıklamalıdır. Hakem, patenciye elementteki yanlışı düzeltmesi için herhangi bir talimat veremez, bu iş
antrenörün işidir. Amir Hakem patenciye hareketi tekrar etmeden önce antrenörüne danışmasını
tavsiye etmelidir.
“Tekrar Kayma” uygulamasından önce kısa bir mola ve kısa bir ısınma süresi verilebilir (TK 15.01 ve TK
21.01). Kurallar, izin verilen süre içerisinde patencinin hareketi deneme (pratik yapma) sayısını
kısıtlamaz fakat açık bir şekilde zaman limiti olduğu dikkate alınmalıdır. Antrenörü ile görüştükten sonra
patenci tekrar edeceği elementi ısınma süresi istemeden tekrar kayabilir veya ısınma süresi talep
edebilir. Patencinin antrenörü ile görüştükten sonra panele geri dönerek planının ne olduğu konusunda
bilgi vermesinin uygun olacağı Amir Hakem tarafından kendisine hatırlatılmalıdır. Isınma süresince
patenci elementi başarılı bir şekilde yapsa da o element kabul edilmez. Hangi “Tekrar Kaymanın” resmi
kayıtlara alınması seçimi patenci ve antrenörü tarafından yapılmıştır. Eğer belirlenen resmi “Tekrar
Kayma” başarısız olursa patencinin testi “KALDI” kararı ile sonuçlanır. Eğer ısınma süresi istemeden
element tekrar kayılmış ve başarısız olunmuşsa, patenci ve antrenörünün sonradan talep edebileceği
ısınma süresi talebi reddedilecektir.
Serbest kayış veya alan testlerinde “Tekrar Kayma” kararı alınması için gereken kurallar TBPF Test
Sistemi Kural Kitabında açıkça belirtilmiştir. Hakemlerin testlerden önce kuralları tekrardan gözden
geçirmeleri etkili bir şekilde tatbik edebilmeleri açısından önemlidir.
II. KAYIŞ HAREKETLERİ TESTLERİ
Kayış Hareketleri Testleri, kavislerin ve kenarların üzerinde, dönüşler gibi gerekli bileşenlerin yapıldığı
temel kayış hareketleridir. Bu hareketler müziksiz olarak kayılırlar ve patencinin bir ayağı her zaman
buzun üzerindedir.
Kayış Hareketleri Testlerinin sayısı ve gerekli geçme puanları II E kısmında verilmiştir.
Kayış Hareketleri Testlerinden geçmek, Serbest Kayış Testlerinden bağımsız değildir. Herhangi bir
seviyenin kazanılmış olması için ilgili seviyenin Kayış Hareketleri ve Serbest Kayış Testlerinin ikisinden
de geçilmiş olması gereklidir. Fakat testin yapıldığı seviyeye uygun düşen Kayış Hareketleri Testleri
mutlaka Serbest Kayış Testinden önce geçilmelidir.
Patencilerin ülke genelinde düzenlenecek yarışmalarda yarışabilmeleri için yarışacakları kategorinin
Kayış Hareketleri Testlerini ve Serbest Kayış testlerini geçmiş olmaları gereklidir. Ancak patencilerin
yaşları, yarışacakları kategorinin yaş kriterlerine uygun değilse, yarışacakları kategorinin gerekli
testlerini geçmiş olsalar bile o kategoride yarışamazlar.
A – Kayış Hareketleri Testlerinde Hakemliğe Hazırlanmak
Bazı hakemler Kayış Hareketleri Testleri elementlerinde fiilen hakemlik yapmakta tecrübesiz olabilirler
ve sonuç olarak serbest kayıştan daha çok bu konuda çalışmaları gerekebilir. Kulüplerin çalışmalarında
patencileri seyretmek veya bu hareketlerin videolarını izlemek yardımcı olacaktır. Elementlerdeki
alışılmadık bir adımı seçmek veya yanlış dönüşü görebilmek hassas bir göz ister. TBPF’nin hakemler ve
antrenörler için hazırladığı Kayış Hareketleri Test elementleri videoları, yavaşlatılmış çekimler de içeren
oldukça detaylı bir materyaldir.
TBPF Test Sistemi Kural Kitabı, testler sırasında mutlaka hakemlerin yanında olmalıdır. Yapılacak
element öncesi, hareketin anlatımının ve diyagramının bulunduğu sayfa açılarak gerektiğinde referans
alabilmek üzere hazır bulundurulmalıdır. Ayrıca her hareketin beklenilen kalitesinin nasıl olması
gerektiğini gösteren ve eğer görülürse test değerlendirme formuna not edilmesi gereken yanlışlar
listesinin bulunduğu bu kitabın da hakemlerin yanında olması uygun olacaktır.
B – Kayış Hareketleri Testleri İçin Temel Kurallar
1. Her testin içeriğini oluşturan elementlerin test değerlendirme formunda listelenen sırada
kayılması zorunludur. Eğer patenci tanımlanmış olandan farklı bir şekilde başlarsa Amir Hakem
patenciyi derhal durdurmalıdır. Bunun sonuçları kısım I B ve II F de anlatılmıştır.
2. Kayış Hareketleri Testlerine ayakta ve sabit bir pozisyonda başlanmalı ve maksimum 7 giriş
adımı ile devam edilmelidir. Hakemler bu gerekliliği Kayış Hareketleri Testinin her elementinde
görmelidir.
3. Patenci her elementin arasında antrenörüne danışmak için kısa süre durabilir. Fakat ayak
değişimi veya yön değişimi gerçekleştirdiği bileşenler arasında duramaz.
4. Antrenörler elementin fiili kayılışı sırasında patencilerine karışamazlar.
C – Kayış Hareketleri Testlerinde Odaklanılacak Noktalar (Fokus Noktaları)
Bir Kayış Hareketleri Testinde, test değerlendirme formunda listelenen her elementin yanında bir veya
daha fazla odak noktası (fokus noktası) bulunur. Bunlar:
- İtiş Gücü
- Kenar Kalitesi
- Ekstansiyon
- Çabukluk
- Kesintisiz Akış ve Dayanıklılık
- Dönüş Yürütümü
Her element fokus noktalarına ve bu noktalarda ne kadar başarılı olunduğuna göre
değerlendirilmelidir. Fakat hakemler puan verirken bunlardan başka diğer özelliklere de bakabilirler.
Örneğin kenar kalitesi söz konusu elementin fokus noktası değilse bile hakem, patencinin iyi kenar
kullanmasını beklemelidir. Ayrıca patenci her elementi zorlanmadan, akıcı bir şekilde ve zarifçe
sergileyebilmelidir. Patenci kayan ayağının üzerinde kendi vücut dengesini kontrol edebilmelidir.
Elementin tümündeki genel doğruluk, elementin kabul edilebilir olduğunu gösterir. Bunun yanı sıra
patencinin hareketleri her iki yöne doğru (bilateral) yapabilme yeteneğinin olması, Kayış Hareketleri
Testlerinde göz önüne alınacak en önemli unsurlardan biridir.
Müzik olmamasına rağmen, elementler arasında ritim ve ahenk hissi olmalıdır. Birkaç örnek vermek
gerekirse; Novice seviyesi testindeki Counter’lar, Junior seviyesi testindeki Geri Loop’lar, Senior
seviyesi testindeki Serpantin Adım Dizisi gibi hareketlerde bu ritim ve ahengin aynen muhafaza
edilmesi gereklidir. Bunu başarı ile tamamlayan patenciler o element için gereken puanı alırlar. Minikler
seviyesi Kayış Hareketleri Testlerindeki spiral üzerindeki kros hareketlerinin ritimlerinde ise hızın
görülür ölçüde yavaş yavaş artması gerekir. Junior seviyesindeki Çabuk Rocker’lı S’ler testinde ise ritim:
S’lerde - yavaş-yavaş-yavaş; Rocker’larda – hızlı-hızlı şeklinde olmalıdır.
D – Kayış Hareketleri Testlerinde Şablonlar (Patterns)
Test Değerlendirme Formları ve Kayış Hareketleri Testleri Kural Kitabı, Kayış Hareketleri Test
adımlarının diyagramlarla genel uyum içerisinde kayılması gerektiğini belirtir. Değişik yaklaşımlar için
herhangi bir ceza olmamasına rağmen başarılı olmak için en iyisinin diyagramları ve açıklamalarını
yakinen takip etmek olduğu açıktır.
Hakemler, patencinin hareketleri gerçekleştirirken pisti baştanbaşa ve bazı elementlerde ise kısa
boarddan kısa boarda doğru doldurması gerektiğini bilmelidirler. Bunu yapamamak yetersiz güç güç
sarf edildiği anlamına gelir.
Hareketi doğru kurgulayamayan patenciler kaçınılmaz bir şekilde zorluklarla karşılaşacaktır. Örneğin
buz pisti boyunca yapılan kros dizilerinde, kavisler arasındaki geçişler fazla diyagonal olduğunda, çok
sık karşılaşılan bir hata ortaya çıkmaktadır. Sonuç olarak patenci kavis üzerinde sona kadar akıcı bir
şekilde kayamayacak ve kavisten dışarı çıkacaktır. Patencilerin hızlanmak için yaptıkları giriş adımları
nedeniyle elemente pistin ortasında doğru yaklaşarak başlayıp başlamadıklarına özellikle dikkat
edilmelidir. Patenciler bu sayede pistin sonuna dek ulaşarak hareketi tamamlayabilirler. Ancak bu
durum, söz konusu hareketin itiş gücü ile yapılmadığını gösterir.
E – Kayış Hareketleri Test Standartları ve Puanları
Kayış Hareketleri Testlerindeki 8 adet seviye aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İlgili test seviyesindeki
geçme averajı puanı her element için aynıdır.
TABLO 1. Standart Kayış Hareketleri Testleri Puanları
Seviyeler
D Seviyesi
C Seviyesi
B Seviyesi
A Seviyesi
Minikler Seviyesi
Novice Seviyesi
Junior Seviyesi
Senior Seviyesi
Geçme Averajı Puanı
Yok
2.5
2.7
3.0
3.2
3.5
4.0
4.5
Element Sayısı
Dört (4)
Altı (6)
Altı (6)
Altı (6)
Beş (5)
Altı (6)
Altı (6)
Beş (5)
Toplam Geçme Puanı
Geçti / Kaldı
15.0
16.2
18.0
16.0
21.0
24.0
22.5
Bu puanlar, çeşitli standartlar göz önüne alınarak ve tecrübeli hakemlerin birçok testi izlemesi ile
mantıklı bir şekilde oluşturulmuştur. Patenciye verilen puanlar patencinin test gününde yaptıklarını
yansıtmalıdır. Her ne kadar birçok testte elementler için belirlenen puanlarda arasında çok büyük bir
farklılık olmasa da hakem, verdiği puanla söz konusu elementin kalitesini veya elementteki eksiklikleri
belirtmeye hazır olmalıdır.
Geçme Averajı Puanının üzerine çıkmak, test üzerinde özveri ile çalışmış ve testi, test gününde başarılı
bir şekilde gerçekleştirmiş patenci için büyük bir ödüldür. İyi kayan bir patenci, iyi kaymamış veya testi
aynı kalite düzeyinde gerçekleştirmemiş bir patenciden ayırt edilmelidir. Patencinin kayışı gözle görülür
bir şekilde test standardının üzerinde olabilir, verilen puan bunu mutlaka yansıtmalıdır. Aynı test
içerisinde çok farklı seviyelerde kayış kalitesi ile karşılaşılabilir. Örneğin Senior Kayış Hareketleri Testini
geçmiş ancak seviyeleri birbirinden çok farklı iki performans ile karşılaşılabilir. İşte bu farklılıklar hakem
tarafından beceri düzeyine göre verilen puanlarla yansıtılmalıdır. Bir patencinin aldığı toplam puan, söz
konusu testin toplam geçme puanına eşit olabilirken, diğer bir patencinin aldığı toplam puan bunun
çok üzerinde olabilir.
Hakemler, bir patencinin ününden veya itibarından kaynaklanacak pozitif ön yargıdan kaçınmalıdırlar.
Örneğin bir patencinin birkaç üçlü jumpı olsa dahi Novice Seviyesi Serbest Kayış Testine girebilmek için
mutlaka aynı seviyenin Kayış Hareketleri Testinden geçmesi gerekmektedir. İşte hakemler bu iki testin
birbirinden ayrı olduğunu asla unutmamalıdır. TBPF, dönüşler (turns) gibi belirli mikro elementlerin de
kenarlar üzerinde güçlü kavislerle kayılmasının önemli olduğuna karar vermiştir. Gerçekten de Kayış
Hareketleri Test elementleri, spiral ve adım dizelerinin gelişmesini sağlar. Bunun yanı sıra Kayış
Hareketleri Testleri, Uluslararası Puanlama Sistemindeki (International Judging System) program
bileşenlerinin (2. Puan) bazılarına da gözle görülür şekilde katkı sağlar. Hakemler, kayış kalitesinin
gelişmesinin çok dönüşlü jumplardan daha önemli olduğunu bilerek Kayış Hareketleri Testlerinin
standardını muhafaza etmelidirler.
Hakemlerin bazen Toplam Geçme Puanının çok altında bir puan vermeleri de gerekebilir. Standardın
sadece çok az altında bir patenciyle, test boyunca gayret göstermeyen ve yeterince eğitim almamış bir
patenciye aynı puanı vermek hiç adil değildir. İkinci patenciye verilecek olan puan çok daha fazla
çalışması gerektiğini göstermelidir. Aksi takdirde patenci, antrenör ve veliler, sorunun sadece az bir
zaman olduğu ve en yakın zamanda yapılacak ilk testte patencinin kolaylıkla geçebileceği kanısına
varabilirler.
Hakemler patencinin yaşı konusunda negatif önyargılı olmayacaklardır. Kayış Hareketleri Testine
girmek için sporcunun yaşı önemli değildir. Çok genç olan bir patenci gereken gücü geliştirebilir ve
Senior Seviyesi Kayış Hareketleri Testindeki gereken dönüşleri yapabilir. Esas olan test günündeki
performans olup, patencinin ne kadar küçük veya büyük olduğu önemli değildir.
F – Kayış Hareketleri Testlerinde Hatalar
Aynı Serbest Kayış Testlerinde olduğu gibi, Kayış Hareketleri Testlerinde de yapılan ciddi hatalar vardır.
Hakem tarafından verilecek tekrar kayma hakkında düzeltilemeyen ciddi bir hata testin “KALDI” kararı
ile sonuçlanmasını gerektirir. Ciddi hata olan bir elemente verilen düşük puan hiçbir şartta test
sırasında diğer farklı elementlere verilen yüksek puan ile dengelenemez. Bu nedenle ciddi hatalar olan
elementlere, hatasız elementlere nazaran önemli ölçüde düşük puanlar verilmelidir. En azından 0.3
puanlık bir düşüm mantıksız değildir. Eğer bu düşüm yeterli değil ise hakem, toplam skoru değiştirmek
için diğer puanları değiştirmelidir. 0.1 puan fark ile testten kalma olmadığı hatırlanmalıdır. Tekrar
kaymada düzeltilmediği hallerde, “KALDI” kararı gerektirecek ciddi hatalar şunlardır:
- Düşme
- Düşmeden kurtulmak için elin veya serbest ayağın yere değmesi
- Elementin unutulması
İkincil hatalar ise “Diğer Hatalar” olarak adlandırılır. Diğer hatalar patencinin testi geçebilmesi için
elementin tekrar kayılmasını gerektirmez. Bu hatalar;
- Başlangıç adımlarında 7’yi aşmak
- Durulan ya da sabit pozisyondan başlamamak.
Diğer hatalar, elementin hatasız yapıldığında alacağı puandan 0.1 puanlık düşüm gerektirir. Hatanın
yapıldığı her bir element için puan kesintisi yapılmalıdır. Puanın anlaşılabilmesi için puan kesintisinin
yapıldığı durum test değerlendirme formunda belirtilmelidir.
Elemente yanlış ayakla başlanırsa veya test elementleri belirlenmiş sırasında kayılmaz ise Amir Hakem
patenciye hemen durmasını söylemelidir. Yapılan hata ilk seferinde yanlış başlama olarak
nitelendirilecek ve ceza uygulanmayacaktır. Ancak bundan sonra yapılacak ikinci yanlış başlama hatası,
elementin hatasız yapıldığında alacağı puandan 0.1 puanlık düşüm gerektirir.
G – Kayış Hareketleri Testlerinde Tekrar Kayma Hakkı
Kayış Hareketi Testi tamamlandıktan sonra sadece bir (1) element tekrar kayılabilir. ‘’Tekrar Kayma’’
elementin tümünü veya bir kısmını kapsayabilir. Testi geçmek için verilen tekrar kayma hakkı, düşme
veya yere değme gibi yapılan ciddi hatalar sonucunda verilir. Tekrar kayma hakkı testi geçme averajının
çok az farkla altında kalan patencilere de verilebilir. Hakemler, tekrar kayma hakkında patencinin hangi
test elementini iyileştirebilme şansı olduğunu belirlemelidir. Fakat tekrar kayılacak elementin seçimi,
hakemlerin belli bir iyileştirme sağlanamayacağı için en düşük puanı verdikleri element yönünde
olmamalıdır. Patenciye, toplam skorunu toplam geçme averajına yükseltebilecek en iyi elementini
kayma şansı verilmelidir. Eğer hakemler bu elementin seçimini yapamaz ise kararı Amir Hakem
verebilir.
Testi geçme averajının çok az farkla altında kalmış olan patenci için tekrar kayma istemenin sonucunu
hakemler dikkatlice değerlendirmelidir. Örneğin bir hakem, Junior Seviyesi Çabuk Rocker’lı S’ler Kayış
Hareketi Testinde “biraz daha fazla itiş gücü” gerektiğini düşünebilir. Ancak patencinin tekrar kayması
yere değme gibi ciddi bir hata ile sonuçlanabilir ve bu durumda test için “KALDI” kararı alınır.
H – Test Değerlendirme Formlarındaki Yorumlar
Patencinin belli element özelliklerinin neden standarttan aşağıda değerlendirildiğini bilmesi gerektiği
kadar neyin doğru şekilde yapıldığını da bilmesi gerekir. Hakemler her iki açıdan da notlar almalı ve test
değerlendirme formunda kullandıkları sıfatlara dikkat etmelidirler. Test değerlendirme formuna “zayıf
kenarlar” veya “kötü postür” yazmaktan büyük oranda kaçınılmalıdır. “Güvensiz kenarlar” veya
“sallantılı kavisler” diye not almak belki de daha iyi bir seçim olur. Başka bir alternatif ise “duruş
üzerinde çalışılmalı” gibi daha yapıcı olan bir açıklama sunmaktır.
Hakemler, her ne kadar notlarının patenci ve kendisi arasında olduğu düşünseler de test değerlendirme
formlarının kopyalanabileceğinin, uzun süre saklanabileceğinin, antrenörler ve patenciler tarafından
diğer test değerlendirme formları ile karşılaştırılabileceğinin farkında olmalıdırlar. Alınan notlar ve
puanlar arasındaki ilişkiyi kurmak zordur fakat bunun için sürekli gayret gösterilmelidir.
Test değerlendirme formundaki yorumlar birçok element hakkında saat yönünde, saat yönünün
tersine, ileriye doğru veya geriye doğru gibi bilgiler vermelidir. Örneğin Minikler Seviyesi Kayış
Hareketleri Testlerindeki öne twizzle’lar hem sağ hem sol ayak ile yapılır. Aynı zamanda dış kenar ve
iç kenarlar vardır. Bu dönüşler için yapılan yorumlar her iki ayağı ve kenarları tanımlamalıdır. Hakemler
notlarında tutarlı kısaltma ve semboller kullanmalıdırlar ki patenci ve antrenörler hangi özelliklerin
kabul edilebilir olduğunu, hangilerinin olmadığını bilsinler. Ayrıca bu kısa notlar hakemin testi patenci
ve antrenöre anlatımında da yardımcı olacaktır.
Hakemler, Kayış Hareketleri Test Elementleri bileşenlerini saymayı alışkanlık haline getirmelidirler. İlk
olarak, her zaman giriş adımlarının sayısı not alınmalı ve düşüm yapılması gereken yer de belirtilerek
kaydedilmelidir. Örneğin Junior Seviyesi Düz Çizgi Adım Dizisinde sadece 2 hızlanma itişine izin
verilirken, Junior Seviyesi Geri Loop’lara sabit pozisyondan başlamalıdır ve ilk itiş ile birlikte harekete
başlanmış olur.
III. SERBEST KAYIŞ TESTLERİ
TBPF Test Sistemi 8 standart Serbest Kayış Testi içerir. Bunlar sırasıyla: D Seviyesi, C Seviyesi, B Seviyesi,
A Seviyesi, Minikler Seviyesi, Novice Seviyesi, Junior Seviyesi ve Senior Seviyesi şeklindedir. Serbest
kayış testlerine girmeden önce aynı seviyenin Kayış Hareketleri Testinden geçilmiş olması
gerekmektedir.
D Seviyesi haricinde serbest kayış testleri müzik ile kayılmalıdır. Her bir serbest kayış testi gerekli
jumplardan, spinlerden ve steplerden oluşur. Test sırasında 1 veya 2 ciddi hata oluşursa (bkz. III C) hata
yapılan elementler test sonunda patenciye testi geçebilme şansı vermek amacıyla müziksiz olarak
tekrar kayılabilir. Ancak, Kısım III D de belirtildiği gibi, sadece tek bir ciddi hata oluşmuş ise sunum puanı
doğrultusunda testten geçilebilir.
Kayış Hareketleri Testleri elementlerinin, müzikli serbest kayış programı içerisine dâhil edilme
zorunluluğu yoktur. Fakat bu testlerde öğrenilen becerilerin, program içerisinde bütün olarak değilse
bile kısmen gösterilebilmesi umut edilir. Bu sayede programlar iyi dengelenmiş olacak ve hızlanma,
sürekli akıcılık, güçlü kavislerle kayış gösterilebilecek ve seviyeye göre giderek zorlaşan karmaşık ayak
hareketleri ile kayılabilecektir. Hakemler bu tür elementlerin programa ne zaman ve nasıl eklendiğini
takip etmeli ve patenciyi sunum puanı ile ödüllendirmelidir.
Patenciler herhangi bir testi geçebilmek için gereken elementleri tamamlamak zorundadırlar. Ancak
sadece bu elementleri sunmakla sınırlı değillerdir. Cezaya yol açmayacak şekilde belli bir sayıya kadar
ekstra element teste eklenebilir. Bir element program içerisinde birkaç kez tekrar edilebilir, ancak bir
kere başarılı bir şekilde yapılmış olmalıdır veya eğer test zorunlu hareketi ise tekrar kayma hakkı
verildiğinde başarılı bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Çoklu düşüşlerin ve tekrar edilen jumpların, gerekli
elementler tamamlanmış olsalar bile, teknik puanı etkileyeceği gibi artistik puanı da etkileyeceği
dikkate alınmalıdır.
A – Serbest Kayış Testlerinde Hakemliğe Hazırlanmak
Hakemlerin Serbest Kayış Testlerindeki tüm gerekli jumpları, spinleri, ve stepleri ayırt edebilmeleri ve
değerlendirebilmeleri gerekmektedir. Jumplar program içerisinde bir anda ve hakemlerin beklemediği
bir anda gerçekleştirilebilir. Yanlış giriş ve/veya çıkış kenarları, çift ayağa iniş veya eksik tur gibi hatalar
hızlı bir şekilde belirlenmeli ve her bir jump için ayrı ayrı not edilmelidir. Bu hataları ayırt edebilmek ve
doğru bir şekilde not alabilmek iyi odaklanma ve antrenmanlı bir göz gerektirir. Bu nedenle Serbest
Kayış Testlerini geçmiş veya alt seviyelerde dahi olsa yarışmış hakemler, Serbest Kayış Testlerini
değerlendirmede belirgin bir şekilde avantaj sahibidirler. Yine de Serbest Kayış Testlerine girmemiş
olan hakemler de etkin bir şekilde hakemlik yapabilirler. Yıllar boyunca testleri ve yarışmaları seyreden
yetişkin patenciler ve aileler de serbest kayış elementlerini ayırt edebilir ve bu elementlerin kalitesini
değerlendirebilirler. Hakemlik becerileri çeşitli şekillerde geliştirilebilir. Hakemler aşağıdakileri dikkate
almalıdırlar:
-
Televizyon seyredilmeli ve jumplar, jumpların kaliteleri, eksik tur dönüş, çift ayağa iniş gibi tüm
hatalar belirlenmelidir. Spinlerin turları ve spin kombinasyonlarındaki her pozisyonda kaç tur
dönüldüğü sayılmalıdır.
-
-
Seviye farkı gözetilmeden ulaşılabilecek tüm yarışmalar izlenmelidir.
Yarışmaların videolarını izlerken kayan Patenciler hakem olarak değerlendirilmeli, notlar
alınmalı ve aynı performans tekrar seyredilerek ilk seferde doğru değerlendirme yapılıp
yapılmadığı kontrol edilmelidir.
Gözler, klüplerin antrenman saatlerinde veya çeşitli yarışmalarda eğitilmelidir. Tüm
programlar, patenci serbest kayış testinde kayıyormuş gibi izlenmeli ve hakemlik antrenmanı
yapılmalıdır. Veya bir programda sadece jumplar izlenip her bir hata not alınmalı veya sadece
spin pozisyonları ve turları sayılarak değerlendirilmelidir.
Hakemler, test programının bir kopyasının ve testlerin hangi kısmında hakemlik yapacaklarının
kendilerine e-mail ile gönderilmesini Test Başkanından isteyebilirler. Bunun yapılması hakemlere,
görevli oldukları kısım başlamadan, test gereksinimlerini tekrar gözden geçirmeleri için zaman
kazandıracaktır. Son olarak, test kağıdının son versiyon olup olmadığını ve doğru gereksinimler içerip
içermediğini her zaman kontrol edilmelidir.
B – Serbest Kayış Testleri İçin Standartlar ve Puanlar
Her bir serbest kayış testi için ilki teknik puan, ikincisi ise sunum puanı olan 2 tür puan verilmelidir.
Testin geçilebilmesi için verilen bu iki puanın toplamı, Toplam Geçme Puanına eşit veya Toplam Geçme
Puanından fazla olmalıdır. Bu puanların, çok fazla test seyrederek gelişen hakemler tarafından zihinsel
bir standarda bağlanması gerekmektedir. Puanlar patencinin test gününde ne yaptığını yansıtmalıdır.
Hakemler elementlerin nasıl gerçekleştirildiğini ve programın nasıl sergilendiğini yansıtan puanlar
vererek kaliteyi veya kalitenin olmayışını belirtmelidirler. Geçme averajının üzerinde verilen bir puan
kaliteli bir program sunan patenciye verilen bir ödüldür. Bu patenci, kendisi kadar iyi kayamayan diğer
patenciden ayrılmalıdır. Test puanları patencinin programda nasıl kaydığını açıkça yansıtmalı, yarışma
puanları gibi patencileri birbirleriyle kıyaslamamalıdır.
Belli bir yarışma seviyesinde kalabilmek için testlere girmekte gecikmiş patenciler olabilir ve bunlar
daha sonra bir üst seviyenin testine girmeye karar verebilirler. Bu durumda kayma seviyeleri test
standardının üstünde olabilir. Ancak verilecek puanlar sadece performansı yansıtmalıdır. Eğer bir
Junior testi Senior test ile kıyaslanacak seviyede kayılmış ise, hakem Junior testi Senior test ölçüleri
kapsamında puanlamalıdır. Hakemler puanlarını kayış kalitesini yansıtmak için kullanmalı ve puanlarını
geçme averajına yakın tutmak için kendilerini sınırlı hissetmemelidirler.
Serbest Kayış Testleri için gerekli Geçme Averajı ve Toplam Geçme Puanları aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
TABLO 2. Serbest Kayış Testleri Geçme Puanları
Seviyeler
D Seviyesi
C Seviyesi
B Seviyesi
A Seviyesi
Minikler Seviyesi
Novice Seviyesi
Junior Seviyesi
Senior Seviyesi
Geçme Averajı Puanı
Yok
2.5
2.7
3.0
3.2
3.5
4.0
4.5
Toplam Geçme Puanı
Geçti / Kaldı
5.0
5.4
6.0
6.4
7.0
8.0
9.0
Maalesef teste girmeye henüz hazır olmayan fakat antrenörleri veya aileleri tarafından zorlanan
patenciler olabilir. Kötü gününde olanlar ve o gün her şeyin kötü gittiği vakalar olabilir. Her ne kadar
zor bir durum olsa da puanlar mutlaka kayılan programı yansıtmalıdır. Her iki puan için de geçme averajı
puanından sadece 0.1 veya 0.2 not aşağıda verilecek puanlar uygun olmayabilir. Eğer kayılan Junior
testi, Novice seviyesinde bile değilse puanlar daha da aşağı seviyelerde verilmelidir. Puanlar patenciye
ve antrenöre o test seviyesi için daha fazla çalışılması gerektiğini açıkça belirtmelidir. Aksi takdirde
kendilerini geçmeye çok yakın hissederek kendilerini geliştirmek için daha fazla çaba sarf etmezler.
Hakemler patencinin ününden ve kariyerinden kaynaklanabilecek pozitif önyargılardan kaçınmalıdırlar.
Hakem, puanlama yapacağı teste giren bir patencinin ilgili elementleri yapabildiğini kişisel olarak bilse
bile, patencinin sadece o test günündeki ve test programındaki performansını değerlendirmelidir.
Hakem kişisel kanaat olarak, bazı patencilerin test sistemi içerisinde çok hızlı ilerlediklerini düşünse bile
tercihleri daima patencinin kendi inisiyatifindedir. Önemli olan test gününde testte nasıl kayıldığıdır,
patencinin yaşı veya ne kadar genç olduğu önemli değildir.
C - Serbest Kayış Testlerinde Hatalar
Jump veya Spinlerin özellikli görünümlerinin yanı sıra, gerçekleştirilmeleri sırasında kolaylıkla hata
olarak anlaşılabilecek bazı özellikler meydana gelebilmektedir. Serbest Kayış Testlerindeki hatalar ikiye
ayrılır: Ciddi Hatalar ve Kalite Hataları.
Tekrar kayış hakkında düzeltilmediği sürece test tekrarı gerektiren ciddi hatalar:
-
Düşme
Jump hareketinin havaya çıkışı veya inişi esnasında eksik rotasyon (dönüş)
Jump hareketinden çift ayağa inmek
Düşmeden kurtulmak için patencinin elleri veya serbest ayağı ile buza dokunması
Jump hareketinden önce bariz kenar değişimi (Lutz’un Flip’e döndürülmesi gibi)
Jump kombinasyonunun zorunlu olduğu durumlarda, kombinasyondaki jumplar arasında bir
dönüş yapmak
Spin hareketinin(lerinin) istenilen turda dönülmemesi veya spin hareketinde(lerinde) istenilen
sayıda pozisyonun alınmaması
-
Gerekli bir elementin unutulması/atlanması
Tekrar kayma gerektirmeyecek kalite hataları:
-
İstemsiz olarak serbest ayak ile buza dokunmak
İstenilen bir jump hareketinde havaya itiş öncesi kısaca yapılan uygunsuz kenar değişimi (çok
kısa kenar değişimi)
İstenilen bir jump hareketinde iniş sonrası dönmek veya inişin tutulmasındaki (çıkış
pozisyonundaki) benzer zorluklar.
İstenilen spin hareketlerinde gezinmek (merkezden uzaklaşmak)
Spin hareketlerinin bir turdan az dönülmesi
D - Serbest Kayış Testlerinde Tekrar Kayma
Eğer bir Serbest Kayış Testinde (3) üç veya daha fazla ciddi hata yapılmış ise patenciye tekrara kayma
hakkı verilmez, test tekrarı gereklidir yani “KALDI” kararı alınır. Bu hataların jump ve spinlerde ayrı ayrı
değil tüm program genelinde (3) üç veya daha fazla sayıda yapılmasının “KALDI” kararı verilmesi için
yeterli olduğuna dikkat edilmelidir.
Bir serbest kayış testinden sonra, hakemlerin takdirine göre sadece (2) iki değişik element tekrardan
kayılabilir. Elementler ciddi hata veya kalite hatalarından her ikisini de içerebilir. Patenci testin
gereksinimlerine göre herhangi bir elementi seçebilir. Bu yüzden, eğer kaçırılan jump programdaki
seçmeli jumplardan biri ise patenci, programda sunduğu jumptan daha değişik bir jump seçebilir.
Testte gerekli jumpı unutan bir patenci, tekrar kaymada bu gereksinimi tamamlayabilir. Tekrar
kaymada ciddi bir hata oluşursa, testten geçilemez. Sunum puanları düşük teknik puanları telafi
etmek için kullanılamaz.
Eğer bir serbest kayış testinde sadece (1) bir adet ciddi hata var ise programın tamamının kalitesine
bakılarak tekrar kayma kararı verilebileceği gibi verilmeye de bilir. Bu durumda sunum puanı
kullanılarak düşük teknik puan telafi edilebilir. Fakat tekrar kayma istendiyse ve tekrar kayış sırasında
gene ciddi bir hata oluştu ise sunum puanı düşük teknik puanı telafi etmek için kullanılamaz. Bu
yüzden hakem patencinin lehine düşünerek tekrar kayma isteyip istemeyeceği konusunda dikkatli
karar vermelidir. Eğer sunum puanları tek bir hata ile teknik puan düşüklüğünü telafi edemeyecek
kadar yüksek değilse tekrar kayma istenmesi zorunludur.
Genelde Sunum puanını testi geçmekte kullanma durumu çok ender görülür. Çok az patenci test
seviyesinin çok üstünde kayabilir ve yüksek sunum puanı alır. Bir patenci yıllardır aynı seviyede
yarışıyorsa ve yıllardan sonra bir sonraki seviyeye geçmeye karar verdi ise bu durum istisnadır.
Test sırasında ciddi bir hata oluştuğunda geçme standardından düşülecek makul ceza puanı kaç
olmalıdır? Hakemler hem 6.0 sistemi kısa program puanlaması hem de uluslararası sistem
(International Judging System) puanlamasında ciddi bir hatanın etkilerini göz önünde
bulundurmalıdırlar. Eski sistemde 0.3 veya 0.4 gibi ceza puanları (deductions), yeni sitemde -3 şeklide
oluşan kesintiler baz puana uygulandığında element için verilen puanı belirgin bir şekilde etkiler. Bu
yüzden serbest kayış testlerinde ciddi bir hata oluştuğunda teknik puandan sadece 0.1 puanlık düşüş
ve sunum puanından 0.1 puanlık bir artış yeterli ve makul değildir. Programın kalitesini belirten sunum
puanı, düşük teknik puanı dengelemek için muhtemelen averajın belirgin bir şekilde üzerinde olacaktır.
Teknik puandaki düşüşün, ciddi hata yokluğunda verilecek puana göre olması gerektiğine dikkat
edilmelidir.
Sunum puanının, ciddi hata olan bir testten geçmek için kullanılmasında tedbirli olmayı gerektiren
önemli bir sebep daha vardır. Testler her ne kadar yarışmalardan farklı olsalar ve patencilerin testleri
arasındaki karşılaştırma resmi olarak hakemler tarafından yapılmasa da bu karşılaştırmalar patenciler,
antrenörler ve aileler tarafından yapılmaktadır. Eğer bir patenci ciddi hata yapmasına rağmen geçer ve
diğer bir patenci ciddi hatası olmamasına rağmen geçemez ise önyargılı bir görünüş oluşabilir. Çok açık
ve net bir şekilde patencinin çok yüksek nitelikli bir program sunduğu için ciddi hataya rağmen geçtiği
belli olmalıdır. Bu tür durumlarda hakemler yorumlarını puanlarını desteklemek için kullanmalıdırlar.
Eğer hakemler tarafından tekrar kayma istendi ise, patenci tekrar kayılacak element veya elementleri
ısınma süresi olmadan veya ısınma süresi talep ederek kayabilir. Ancak patenci antrenörü ile
görüştükten sonra hakemleri isteği ile ilgili bilgilendirmelidir. Bu durumu sporcu, elementi kaymaya
başlamadan önce Amir Hakeme bildirilmelidir ki hakemler elementin ısınma olarak mı yoksa tekrar
kayma olarak mı yapıldığını bilsin. Birden fazla element tekrardan kayılacak ise patenci önce bir
elementin ısınmasını yapabilir, sonra o elementi tekrar kayabilir ve diğer elementi de önce ısınma sonra
tekrar şeklinde gerçekleştirebilir. Alternatif olarak patenci her iki elementi de ısınma süresinde birlikte
çalışır ve tekrar kayışa geçerek elementlerini bir biri ardına tekrar kayar. Her iki durum da kabul
edilebilirdir, burada tek şart hakeme nasıl kayılacağının açık ve net olarak bildirilmesidir. Isınma
süresindeki çalışma hakemler tarafından değerlendirmeye alınmayacağından ısınmayı izlememek daha
doğru olacaktır.
E - Teknik Puan
Teknik puanlar serbest kayış testlerine verilen toplam puanın yarısını oluşturur. Bu puan bir programda
neyin denendiğini ve başarıyla sonuçlandığını yansıtır. Ancak bu puan aynı zamanda testteki jump ya
da spinlerin kalitesinden fazlasını yansıtmalıdır. Örneğin bir Novice testi sırasında jump veya spinlerde
ciddi hatalar yapılmamış olsa dahi hakem, “bu program Novice seviyesinde kayıldı mı?” sorusunu
kendisine sormalıdır. Eğer çok fazla kalite hatası (jumplarda serbest ayağın yukarıda olması, jump
yüksekliğin az olması, spinlerde gezinmeler, kötü spin pozisyonları vb.) var ise cevap belki de hayır
olacaktır. Bir hakem kayış, itiş ve bağlayıcı adımlar gibi elementler arasında nelerin yapıldığını tümden
değerlendirmelidir. Hakemler bir testin teknik puanının bir parçası olan bu unsurlar hakkındaki
kararlarını desteklemek için kullanacakları kelimelerde IJS sisteminde kullanılan program
komponentleri puanının (2.puan) 2 bileşeninin kriterlerinin kullanıldığını göz önünde
bulundurmalıdırlar. Kayma becerici (skating skills) ve geçişler (transitions) / bağlayıcı adımlar ve
hareketler (linking footwork and movments) hakkındaki yorumlar aşağıdaki listede verilen tanımlayıcı
kelimeler ekseninde yapılabilir. Eğer patenci test programının ilgili seviyesinde olması gereken kayma
becerilerini sergileyemediyse, aşağıda verilen özelliklere dayalı yorumlar yapmak patenciye çok
yardımcı olacaktır.
Kayma Becerisi (Skating Skills)
- Denge, ritmik diz hareketi ve patenin doğru yönlendirilmesi (balance, rhythmic knee action and
precision of foot placement)
-
Akıcı ve zorlanmadan kayış (flow and effortless glide)
Dönüş ve adımlarda kenar kullanımının temiz ve güvenli olması (cleanness and sureness of
edges in turns and steps)
İtiş gücü ve hızlanma (power and acceleration)
Çok yönlü kayış (multi-directional skating)
Tek ayak kaymada ustalık (mastery of one foot Skating)
Geçişler (Transitions) / Bağlayıcı Adımlar ve Hareketler (Linking Footwork and Movments)
- Çeşitlilik (Variety)
- Zorluk (Difficulty)
- Karmaşıklık (Intricacy)
Tabi ki bir hakem tüm bu kriterler üzerinde yorum yapamaz. Ancak doğru kelimeleri seçmek için
bunların iyi bilinmesi, programın kalitesini ve program için verilen puanı betimlemek için yardımcı
olacaktır. Bu durum test standartlarını karşılamayan bir programı değerlendirirken daha da önem
kazanacaktır, çünkü patenci ve antrenör düzeltilecek somut ve belirgin şeyler arar.
F - Sunuş Puanı
Serbest kayış testlerindeki toplam puanın diğer yarısı sunuş puanlarına veya programın nasıl kayıldığına
ayrılmıştır. Her ne kadar bir programı sadece zorunlu elementler bazında değerlendirmek daha kolay
olsa da sunuş puanı testin genel olarak geçilip geçilemeyeceğinin belirlenmesi açısından çok önemlidir.
Hakemler, programda yapılan teknik elementleri eş zamanlı olarak değerlendirmek ve kaydetmek her
ne kadar zor olsa da programın öne çıkan yerlerini düşünmek ve nasıl kayıldığını en iyi şekilde not almak
için ellerinden geleni yapmalıdırlar. Değerlendirme yaparken ve sunuş ile ilgili geri bildirimde
bulunurken terminolojinin iyi kullanılması, hakemin bu konuda hızlı yorum yapma yeteneğini
geliştireceği gibi patenciye de faydalı olacaktır.
Uluslararası hakemlik sisteminde kullanılan program komponentleri puanının (2. puan) 3 bileşeni testin
sunuş puanında bazı özellikleri yansıtan güzel bir özet olacaktır. Bu bileşenler ve bunların özellikleri
aşağıda verilmiştir.
Performans/Yapılış (Performance/Execution)
- Duruş biçimi (Carriage)
- Stil ve özgünlük (Style and Individuality)
- Gösterim (projection)
- Çeşitlilik ve aykırılık (variety and contrast)
Koreografi / Kompozisyon (Choreography/Composition)
- Tüm buzun kullanımı (kapsanması) (ice coverage)
- Hareketlerin bütünlüğü (unity of movements)
- Amacın hissettirilmesi (a sense of purpose)
- Hareketlerin müziğe uyumu (phasing of movements to music)
Yorumlama (Interpretation)
-
Müzikle eş zamanlı olarak zorlanmadan hareket etme (effortless movement in time to the
music)
Müziğin karekterini ve stili yansıtabilmek (expression of the style and character of the music)
Çarpıcılıkta, tempoda ve müziğin dinamiklerinde çeşitlilik (variations to the intensity, tempo
and dynamics of the music)
Hakemler her zaman sunuş kutusuna patencinin müzik ile uyumlu kaydığı veya kaymadığı konusunda
yorumlar yapmalıdır. Pozitif notlar, patenciye gayretlerinin değerlendirildiğini gösterecektir. Eğer
patenci müziğe bağlı değil de tesadüfi kayıyor ise bu belirtilmeli ancak sunum puanını yükseltmesi için
neyi düzeltmesi gerektiği de açıklanmalıdır. Patenciler ve antrenörler bir programın, arka planda çalan
bir müzik eşliğinde ve belli bir zaman diliminde gerçekleştirilmesi gereken elementler topluluğundan
fazlası olduğunu anlamalıdırlar.
Serbest Kayış testlerinde hakemler, kendi kişisel müzik stili tercihlerinin değerlendirmeyi etkilemesine
izin vermemelidirler. Müzik kaynağının birkaç küçük geleneksel kompozitör ile sınırlı kalması
gerekmemektedir. Paten gitgide gelişen bir spordur ve hakemler patencilere kendilerini ifade etme
özgürlüğü tanımalıdırlar. Önemli olan patencinin müzik ile ne yaptığıdır.
IV. SERBEST KAYIŞ ELEMENTLERİNİN TANIMLARI
1. Jumpların Değerlendirilmesi
Jumplar değerlendirilirken bakılacak anahtar nokta her zaman havaya çıkılan nokta yani itiştir. İtiş
noktası (take- off) bize her zaman hangi jumpın denendiğini söyler. Jump türüne veya havadaki tur
sayısından bağımsız olarak serbest kayış jump elementlerinde düzgün puanlama için değerlendirilecek
4 faz vardır. Bütün bu kısımlarda negatif veya pozitif durumlar oluşur. Bu 4 faz aşağıda verilmiştir.
-
Hazırlık
İtiş (havaya çıkış)
Uçuş (havada dönüş)
İniş (jumptan çıkış)
Hazırlık fazında, patencinin jumpa nasıl hazırlandığına dikkat edilmelidir. Patencinin jumpa
hazırlanırken çok fazla kros yapıyor olması, Jumptan önce uzun süreli bir tedirginlik yaşıyor olması
(jump yerini çok belli etme) gibi durumlar jumpların değerlendirmesine negatif olarak yansıyan
unsurlardır. Diğer yanda, Axel girişinde kartal veya Rittberger (Loop) girişinde hızlı 3 dönüşleri gibi zor
bir giriş kullanılması gibi Jumptan önce yapılan hareketler ve stepler zorluk derecesini arttırır ve
ödüllendirilmelidir. Jumpın nerede yapılacağı belli olmamış ve bu hakem tarafından daha önceden
öngörülememişse (buzun ortasında atılan Lutz gibi) patenci özel olarak ödüllendirilmelidir.
İtişin (havaya çıkış), patenci tarafından belirgin bir kenarla ve vücut pozisyonuyla yapılıp yapılmadığına
özellikle dikkat edilmelidir. Örneğin patenci Flip yaparken serbest ayağını çekiç gibi yere vurmasına
neden olacak şekilde öne doğru çok fazla mı eğildi, yoksa serbest ayağın ucunu buza hafifçe dokunarak,
doğru ve dik bir pozisyonda ve yumuşak bir şekilde mi itiş yaptı? Lutz yaparken doğru dış kenardan mı
itiş yapıldı, yoksa patenci çıkmadan önce uzun bir kenar değişimi mi yaptı? Patenci Double Toe Loop’a
geri dış kenardan yumuşak bir itiş yaparak mı sıçradı, yoksa patenin uç kısmı ile hemen kendi yanına
dokunup Axel gibi itiş yaparak “Toe-Axel” mı yaptı? Double Toe Loop değerlendirilirken gözlemlenecek
böyle bir hata büyük bir hatadır. Bu şekilde gerçekleştirilen bir element asla geçer not alamaz.
Uçuş (havada dönüş) de aynı şekilde değerlendirilmelidir. Hakemler patencinin havadaki vücut
pozisyonuna dikkat etmeli ve havadaki dönüş adedini sayabilmelidirler. Vücut, havada dik bir şekilde
ve dikey eksen etrafında mı yoksa eğik ve bükük bir şekilde eksen dışında mı dönmektedir? Havada
dönen patencinin ayakları ve bacakları düzgün ve toplu bir pozisyonda mı yoksa dağınık ve dolanmış
bir pozisyonda mı bulunmaktadır? Ellerin yukarıda tutulması gibi ekstra özellikler de jumpın bu fazında
dikkate alınmalıdı.
Son olarak iniş (jumptan çıkış) fazı değerlendirilmelidir. Hakemliğe yeni başlayan birisi için belki de
değerlendirmenin en kolayı yapılabileceği evre bu olacaktır, çünkü patenci yere inerken birçok kalite
hatası ve ciddi hata oluşabilir. Kalite hataları, jump dışında oluşan 3 dönüşleri, kazımalı (tırtıl üzerine)
ve sallantılı iniş veya serbest ayağın yere değmesi şeklinde oluşur. Ciddi hatalar ise adım alma (stepout), çift ayağa iniş veya düşüş şeklinde oluşur. Aslında ideal olan temiz, güçlü bir kenara, vücut ve
serbest ayak ekstansiyonuna sahip, akıcı tek ayak bir iniştir. Bu faz aynı zamanda herhangi bir dönüşün
yerde mi yoksa havada mı yapıldığına bakılması gereken yerdir. Örneğin testte zorunlu olarak yapılan
2’li Rittberger (Loop) hareketinde patenci 1,5 turu havada, geriye kalan 0,5 turu ise yerde tamamlamak
için öne doğru çıkar ve yerde hızlı bir 3 dönüşü yapabilir. Bu bir aldatmacadır (cheated jump). Böyle bir
jump 2’li Rittberger’in (Loop’un) gereksinimlerini karşılamaz.
Program sürekli devam ettiğinden ve herhangi bir “tekrar izleme” olanağı bulunmadığından dolayı
hakemler her bir jumpı doğru ve kesin bir biçimde ve bir bütün olarak değerlendirme yeteneklerini
geliştirmelidirler. Hakemlik yapmaya yeni başlamış bir kişinin jumpların her bir fazını gözlemleyebilmesi
zaman alabilir. Fakat değişik fazlarda ne tür hataların yapılabileceğini bilmek, jumpın tekrar kayma
gerektirip gerektirmeyeceği ya da yeterince iyi olup olmadığı hakkındaki değerlendirmede yardımcı
olacaktır.
2. Jump Türleri
İleride bahsedeceğimiz istisnai durumlar haricinde hemen hemen tüm jumplarda geri-dış kenara iniş
yapılır. Patencilerin çoğu jumpları saat yönünün tersine doğru gerçekleştirirler ve bu hemen hemen
tüm jumplarda sağ geri dış kenara iniş yapılacağı anlamına gelir. Jumpları saat yönünde gerçekleştiren
patenciler ise sol geri dış kenara iniş yaparlar.
İki şey bir jumpı diğerinden farklı kılar: itişin karakteri ve tur sayısı. Şu an itibarıyla sadece birli jumpları
ele alırsak Axel hariç tümünde havada 1 tur dönülür. İki tür jump vardır: itişin paten çeliği ucundaki
tırtıl yardımıyla gerçekleştirildiği vurmalı jumplar ve itişin paten kenarı yardımıyla gerçekleştirildiği
vurmasız jumplar. Teorik olarak, sağ geri dış kenara iniş ile sonuçlanan ve birbirinden farklı 8 birli jumpa
temel teşkil eden, birbirinden farklı 8 adet geri itiş pozisyonu bulunmaktadır:
1. Sağ geri dış (SaGD) – Rittberger (Loop) Jump
2. Sol tırtıl yardımı ile sağ geri dış – Toe Loop Jump
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Sağ geri iç (SaGİ) – Walley Jump
Sol tırtıl yardımı ile sağ geri iç – Toe Walley Jump
Sol geri dış (SoGD) – Toeless Lutz Jump
Sağ tırtıl yardımı ile sol geri dış – Lutz Jump
Sol geri iç (SoGİ) – Salchow Jump
Sağ tırtıl yardımı ile sol geri iç – Flip Jump
Çoğu patenci sadece bir tarafa doğru jump yapabilmektedir. Saat yönünün tersine doğru jump yapanlar
saat yönüne doğru jump yapmakta zorlanırlar ve kendilerini rahatsız hissederler. Bazı patencilerin bazı
jumpları her iki yöne de yapabilme kabiliyetleri vardır, ancak bu çok ender rastlanan bir durumdur.
Hakemler gözlerini açık tutmalı ve bu zor jumpların hakkını vermelidirler. İyi dengelenmiş bir
programda arka arkaya yapılan 2 adet jump bulunabilir, bunlar hakemin gözünden kaçmamalıdır.
Basitleştirmek amacıyla bu elkitabında sadece saat yönünün tersine yapılan jumplar ele alınacaktır.
Zaten saat yönünde yapılan hareketler saat yönünün tersine yapılan hareketlerin ayna yansımasıdır.
Bu durumda saat yönünün tersine doğru sağ ayak ile yapılan bir hareket saat yönünde sol ayak ile
yapılacaktır.
Aşağıdaki tabloda bulunan semboller, şekilleri itibarıyla farklı kenarları ve kayış ayağını ifade
etmektedir. Havadaki dönüşler kesik çizgiler ile ifade edilmiştir.
TABLO 3. Jumplar için Semboller
a. Rittberger (Loop) Jump: İtiş ve iniş kenarları aynı olduğu (dış kenar) ve aynı kavis üzerinde yer
aldığı için bu jumpı tanımlamak çok kolaydır. Ancak bu jumpı yapmak o kadar da kolay değildir.
Aşağıdaki diyagramda jump saat yönünün tersine olup, patencinin hareketi soldan sağa
doğrudur.
Patenciler serbest ayaklarını itiş esnasında yardım için kullanabilirler, bunun nedenle hakemler
jumpa tek ayakla mı yoksa çift ayakla mı çıkıldığına dikkat etmelidirler. İzlerin yönüne dikkat
edilmelidir. Eğer patenci giriş yönüne doğru geri dönerek iniş yaptıysa, itiş sırasında buz
üzerinde kısmi rotasyon oluşmuş ve bu durumda havadaki tur(lar) eksik olmuştur.
b. Toe Loop Jump: İtiş ve iniş kenarları bakımında Rittberger Jump ile aynı olan bu jumpın tek
farkı itişin serbest ayağın ucu (tırtıl) yardımıyla yapılmasıdır. Aşağıdaki diyagramda giriş
kavisinin sonunda dış kısımda görülen küçük çizgi, tırtıl ile yapılan itişi göstermektedir.
Her ne kadar Rittberger ve Toe Loop Jumpın buz üzerindeki kavis izleri aynı olsa da Toe Loop
jumpta itiş esnasında serbest ayağın tırtılının kullanılması sebebiyle patencinin vücut
pozisyonunun farklı olması, jumpın yapılış esnasında çok farklı görünmesine sebep olur. Bu
jumpa genellikle ön iç 3 dönüşü ile girilir. Birçok patenci bu jumpı yaparken tırtıl üzerinde
dönerek itişi öne doğru yapmak suretiyle “hile” (cheat) yapar. Bu istenmeyen durum Toe
Loop’u Toe Vals Jumpa, 2’li Toe Loop’u ise Toe Axel’a dönüştürür. Bu tür hareketler jump olarak
sayılmaz ve ciddi hata olarak nitelendirilir.
c. Salchow Jump: Bu jumpta itiş ve iniş kenarları farklıdır. İtiş geri iç kenardan, iniş ise geri dış
kenara yapılır. Ancak izler aynı kavis üzerindedir.
Bu jumpa genellikle ön dış üçten girilir ancak ön iç mohawk’tan da girilebilmektedir. Patenci
geri iç kenar üzerinden zıplar, havada tam bir dönüş yapar ve itiş yaptığı ayağa değil diğer
ayağının dış kenarına iniş yapar. Bu jump ideal olarak, aynı diğer jumplar gibi buz üzerinde akıcı
bir şekilde yapılmalıdır. Geri iç kenar üzerinde kayış esnasında patenin tırtılına basmak suretiyle
buzu kazıyarak kayışı durdurmak ve serbest ayağı itiş yapılan aynı yere inilecek şekilde atmak
kalite hatalarıdır.
d. Flip Jump: Flip ve Salchow’a da aynı kenardan itiş yapılır, izlerin bulunduğu kavis ve iniş yapılan
kenar da aynıdır. Geçmişte Flip “Toe Salchow” olarak da bilinirdi. Salchow’dan farklı olarak
Flip’in itişinde serbest ayağın tırtılından yardım alınır. Sıçrama için kullanılan ayak pozisyonu
için iç kenar çizgisine dikkat ediniz. Aşağıdaki diyagramda giriş kavisinin sonunda iç kısımda
görülen küçük çizgi, tırtıl ile yapılan itişi göstermektedir.
Bu jumpa genellikle dış 3 dönüşü kullanılarak giriş yapılır, ancak ön iç mohawk kullanılarak da
giriş yapılabilmektedir. Bazen patenciler dış üç dönüşü kullanarak Toe Loop Jump da yaparlar.
Hakemler, 3 dönüşü sonrası hızlıca yapılan ayak değişimini sonucu yapılacak Toe Loop Jump’ı
Flip’ten ayırt etmek konusunda dikkatli olmalıdırlar.
e. Lutz Jump: Bu jump birçok patenci için zor bir jumptır. İtiş, serbest ayağın tırtılı yardımıyla geri
dış kenar üzerinden, iniş ise diğer ayağın dış kenarına ve farklı kavis üzerine yapılır.
İtişe yardımcı olan ayağın izi aynı Flip’deki gibidir, ancak girişteki kavis ve kenar farklıdır. Bu
jumpı doğru yapmanın anahtarı, serbest ayağın tırtılı buzdan ayrılıncaya kadar dış kenar
üzerinde kalmaktır. Eğer bu doğru yapılamaz ve kayan ayak iç kenara doğru dönerse Lutz
‘’flutz’’ a dönüşür. Hakemler, itişin son anına dek geri dış kenar üzerinde kalındığını dikkatlice
gözlemlemelidirler. Bu jumpın en önemli noktasıdır. Buza dokunuştan önce uzun kayarak dış
kenardan iç kenara geçen patenciler jumpa çıktıklarında Lutz da başarılı olamayacaklardır.
Kenarın bariz bir şekilde değiştirilmesi “ciddi hata” olarak nitelendirilmeli ve patenciye tekrar
kayma verilmelidir.
Lutz girişi artistik buz pateninde en kolay tanımlanan giriştir. En geleneksel giriş, hızlandıktan
sonra “Lutz köşesine” kadar geri dış kenar üzerinde uzunca kaymaktır. Fakat bazen patenciler
önden arkaya hızlıca bir dönüş yaparak, kısa tutulan geri dış kenarla havaya sıçramak suretiyle
de bu jumpı gerçekleştirebilirler. Jumpın, Toe-loop mu, Flip mi, Lutz mu olduğunu hakem
kolaylıkla belirleyebilmelidir. Bu Jump ayak oyunlarından sonra buzun uzak noktasında veya
sadece kısa bir adım dizisi ile buzun merkez çizgisinde de yapılabilir. Hakem jumpı belirlemeye
daima hazır olmalıdır.
f.
Toeless Lutz Jump: Çok nadir yapılan bir jumptır. TBPF Test Sistemi’nin gerekli elementlerinden
değildir. Yarışma programlarında da çok az görülür. Giriş ve çıkış izleri aynı Lutz gibidir ancak
itiş esnasında dış kenardan iç kenara hafif bir geçiş vardır. Jumpa çıkışta tırtıl vuruş yoktur.
g. Walley Jump ve Toe Walley Jump: Her iki jump da TBPF Test Sistemi’nin gerekli
elementlerinden değildir. Walley Jump (sadece 1 tur) jump dizisinin bir parçası olabilir. Bu
jumpı iyi yapan bazı patenciler, bir jump öncesinde 2 adet Walley kullanabilmektedirler,
örneğin: Walley + Walley + Toe Loop. Bazıları ise pist boyunca yaptıkları kayış esnasında 1 ya
da daha fazla Walley yapabilirler. İyi bir şekilde ve müziğe uyumlu olarak yapılanlar dikkate
alınmalıdır. Walley jump geçiş (transition) olarak sayılabilir.
1’li, 2’li ve 3’lü olarak yapılabilen Toe Walley ISU tarafından Toe Loop’un aynısı olarak deklare
edilmiştir. Patenci aynı program içerisinde iki farklı jump olarak gerçekleştirdiği Toe Loop ve
Toe Walley için puan alamaz. Birçok patenci tarafından gerçekleştirildiği şekliyle bir ToeWalley’i
bir Toe Loop’tan ayırt etmek çok zordur. İki jump arasındaki tek fark giriş eğrisidir. Toe Walley
genellikle ön dış 3 dönüşü ardından diğer ayağın geri iç kenarına basılıp serbest ayağın tırtılını
buz vurarak yapılır. Bu jumpın girişi Flip’e, itişi ise Toe Loop’a çok benzer. Walley ve Toe
Walley’in izleri aşağıda verilmiştir.
Walley
Toe Walley
h. Waltz Jump ve Axel Jump: Şimdiye kadar anlatılan jumplardan daha kolay ayırt edilebilen
jumplardır. Bu jumplar geri dış kenar üzerinde bitmesine rağmen, jumpa çıkışta öne doğru dış
kenar kullanılır. Waltz Jump havada sadece yarım tur, Axel ise 1,5 tur dönüş ile yapılır. Axel
havada 1,5 tur dönüş içermesine rağmen jumpın 1’li olarak addedildiğine dikkat edilmelidir.
i.
Waltz Jump
Axel
Bu jumpların hazırlığında genellikle sağ geri dış kenarda adım atarak sol ön dış kenara geçiş
kullanılmaktadır. Eğer patenci hareketten emin değilse bu hazırlık süresi uzar, ön dış kenara
geçerken attığı adım kısa olur ve bu da momentumu engelleyerek jumpın olduğu yerde
yapılmasına neden olur. Giriş ve çıkışın akıcı olmaması düşük kalite olarak nitelendirilir.
Hakemler itiş esnasında yerden tur çalınarak hile yapılıp yapılmadığına dikkat etmelidirler.
Bunun yanı sıra aynı diğer jumplarda olduğu gibi iniş esnasında yerde çeyrek veya daha fazla
tur dönülerek hile yapılıp yapılmadığına da dikkat edilmelidir.
Hakemler Axel Jump’ta giriş ve çıkış kavisinin akıcı olup olmadığına bakmalıdırlar. Eğer jump
kolayca yukarı ve ileriye doğru gidiyorsa, çıkış kavisi pürüzsüz ve güvenli ise bu durum teknik
puanda ödüllendirilmelidir. Axel’a kartal gibi hareketlerden girmek pozitif özelliklerden sayılır.
j.
Yarım Jumplar: Yarım Flip ve Yarım Lutz, D Seviyesi Serbest Kayış Testi elementleridir. İtişler
aynı 1’li jumplarda olduğu gibidir ancak iniş önce diğer ayağın tırtılına ve sonra aynı ayağın iç
kenarıyla öne doğru yapılır.
Yarım Flip Jump
Split Jump (*Türkçe ekart, şpagat, split, russian split gibi farklı terminolojileri mevcuttur) ve
Stag Jump (*Türkçe kırık ekart olarak anılmaktadır), Yarım Flip ve Yarım Lutz itişleri ile yapılan
ve patencinin havada split veya stag pozisyonu aldığı “yarım jumplar”dır. Bu jumplardan bir
tanesi A Seviyesi Serbest Kayış Testleri içerisinde yapılır. Detaylar için lütfen Test Sistemi Kural
Kitabına bakınız.
“Yarım Rittberger” hatalı bir tanımlamadır. Bu jump aslında 1 tam tur olarak dönülür ancak
çıkışı Rittberger’den farklı olarak diğer ayakla ve iç kenar üzerinde gerçekleştirilir. Oler olarak
da bilinmektedir. 2010 yılına kadar bu jump, jump serilerinin bir parçası olarak kullanılıyordu
ve Uluslararası Hakemlik Sisteminde bir değeri yoktu. Ancak 2010 yılından sonra bu jump
Rittberger olarak nitelendirildi ve IJS’de Rittberger ile aynı şekilde değerlendirilmeye başlandı.
Yarım Rittberger Jump
k. Çok Dönüşlü Jumplar: Jumplar 2’li, 3’lü ve bazıları 4’lü olarak yapılabilmektedir. 3’lü jumplar,
TBPF Test Sistemi içerisinde sadece Senior Seviyesinde bir seçenek olarak yer almaktadır.
Ancak burada da sadece (1) bir tanesi jump kombinasyonu veya jump serisi içerisinde tekrar
edilebilir şeklinde bir kısıtlama mevcuttur. 4’lü jumplar Test Sistemi içerisinde yer
almamaktadır. Aşağıda örnek olarak 2’li Salchow ve 2’li Rittberger’in izleri verilmiştir.
2’li Salchow Jump
3’lü Rittberger Jump
2’li ve 3’lü jumplar da 1’li jumplar ile aynı fazlar ve kriterler kullanılarak değerlendirilmelidir.
Bu fazlardan bir ya da daha fazlasının ciddi veya kalite hataları içermesi muhtemeldir. İtişler
dikkatlice gözlenerek yerde dönmek suretiyle Rittberger’de hile yapılıp yapılmadığına veya Toe
Loop’da öne dönülerek “Toe Axel” yapılıp yapılmadığına dikkat edilmelidir. İniş sırasında ayağın
pozisyonuna konsantre olunmalıdır. Eğer iniş çeyrek turdan daha az eksik ise bu bir kalite
hatasıdır. Ancak eksiklik çeyrek turdan fazla ise bu ciddi bir hatadır. Tabi ki iniş, güçlü bir
pozisyonda ve tam beklenen çıkış kavisi ile yapılmışsa test formundaki yorumlarda bunun
uygun olarak kabul edildiği belirtilmelidir.
3. Jump ve Jump Kombinasyonu Gereksinimleri
Jumplarda, jump kombinasyonlarında ve jump serilerinde istenilen şartlar sezondan sezona farklılıklar
gösterebilir. Hakemlerin güncel Test Sistemi Kural Kitabına sahip olmaları ve geçerli kuralları bilmeleri
önemlidir. Değişen kuralları TBPF web sitesinden takip etmek hakemlerin sorumluluğundadır. Test
değerlendirme formlarının üzerinde geçerlilik tarihleri ve güncel hareketler yer almaktadır.
Hakemlerin, bir testte hakemlik yapmadan önce Kural Kitabını tekrar gözden geçirmeleri faydalı
olacaktır.
Gerekli jumpları es geçmek veya doğru olmayan bir jump ile değiştirmek ciddi bir hatadır. Kısım III D’ye
göre testten sunum puanları ile geçilebilir, fakat böyle bir durumda tekrar kayış istemek daha doğrudur.
Mesela bir testte eğer Rittberger hareketi zorunluysa ve patenci Rittberger yapmayı unutup da yerine
Salchow yaparsa, tekrar kayma hakkında mutlaka Rittberger göstermelidir. Örneğin, 2014-2015
sezonunda geçerli olan kurallara göre Minikler Seviyesi Serbest Kayış Testinde zorunlu jump 2’li
Salchow veya 2’li Toe Loop’tur. Yapılan bir 2’li Rittberger yanlış jumptır ve tekrar kayma hakkında
mutlaka zorunlu olan bu iki jumptan birisi gösterilmelidir.
Zorunlu olan 1’li veya 2’li jumplar, herhangi bir jumpın iniş kenarı üzerindeyken 2.nci jump olarak
yapılamazlar çünkü sonuç jump kombinasyonu olur. 1’li Rittberger, 1’li Toe Loop gibi arkaya
eklenebilen jumplar, iniş kenarının patenci tarafından iyi tutulamaması sonucunda gayri ihtiyari
meydana gelebilirler. Test sunuş puanları ile geçilmediği sürece, zorunlu olan jump tekrar kayma
hakkında gösterilmelidir.
Jump kombinasyonları bazı testlerde sınırlandırılmıştır. Örneğin, C Seviyesi Serbest Kayış Testinde
(2014-2015) kombinasyon, 1’li Toe Loop ile testte listelenen Waltz Jump, Salchow, Rittberger ve Flip
jumplarından birisiyle yapılmalıdır. B Seviyesi Serbest Kayış Testinde ise daha spesifik bir tanımlama
mevcuttur ve kombinasyon, 1’li Rittberger ile testte listelenen Flip, Loop, Lutz jumplarından birisi ile
yapılmalıdır ancak Rittberger kombinasyondaki 2nci jump olmalıdır.
4 . Spin Gereksinimleri
Birçok farklı türdeki jumpın ayırd edilmesindeki zorluğa kıyasla Spinleri ayırd etmek çok daha kolaydır.
Prensip olarak sadece 3 temel çeşit spin vardır: Upright, Sit ve Camel. Patenciler bu 3 temel pozisyonun
birçok farklı şeklini sergilerler. Örneğin: Layback ve Biellmann, Upright Spinin farklı birer
varyasyonudur.
Hemen hemen tüm sporcular sadece tek yöne jump yaptıkları gibi, genellikle spinlerde tek yöne doğru
yaparlar. Saat yönünün tersine jump yapan sporcular genellikle spinleri de saat yönünün tersine doğru
dönerler. Çok az sporcu spinlerde ters yönde de dönmeyi öğrenir ve bu üstünlük ödüllendirilmelidir.
Her iki tarafa jump yapabilen patenciler gibi her iki tarafa spin yapabilen patenciler de genellikle bir
yöne doğru döndükleri bir spinden çıkarak hemen diğer yöne doğru spine girerler.
En basit spinler teoride Öne Spin, pratikte ise Düz Ayak diye tabir edilen spinlerdir. Saat yönünün
tersine kayan patenciler bu spinleri sol ayakları ile saat yönünde kayan patenciler ise sağ ayakları ile
gerçekleştirirler. Saat yönünün tersine kayan patencilerin sağ ayakları ile saat yönünde kayan
patencilerin sol ayakları ile gerçekleştirdikleri spinlere ise teoride Geri Spin, pratikte ise Ters Ayak Spin
denir.
Serbest kayıştaki spinlerde düzgün puan almak için dikkat edilecek ve değerlendirilecek 4 adet faz
vardır.
- Hazırlık
- Giriş
- Dönüş (hız, merkez ve, pozisyon)
- Çıkış
Kabul edilebilir bir spin, kontrollü bir giriş-çıkış ve aynı zamanda doğru tur ve kesintisiz hıza sahip
belirgin bir pozisyon içermelidir. Her test için minimum gereksinimler kontrol edilmelidir. Pozisyonda
yapılması gereken dönüş sayısı ile toplam dönüş sayısını ayırt edin. Spini gerekli pozisyonda istenilen
sayıda dönmemek veya pozisyonu doğru yapmamak ciddi hatalar olarak nitelendirilir. Spinleri
gerekenden 1 veya daha fazla tur kısa dönmek ciddi hata olarak, 1 turdan daha az kısa dönmek ise
kalite hatası olarak değerlendirilmelidir. Spin sırasında gezinme (traveling) de kalite hatasıdır.
Hakemler spinin gereksinimlerinde ne derecede başarılı veya ne derecede başarısız olunduğunu not
etmelidirler. Yavaş dönerek gerekli spin turunu ancak minimum olarak yakalamış bir patenci ile dönüş
sayılarında hiç şüphe edilmeyen bir patencinin spinlerinin değerlendirilmesi arasında fark olmalıdır.
Pozitif bir not olarak söylemek gerekirse, gereken spin pozisyonunu hemen alan, spini güçlü bir şekilde
merkezleyen, spini yüksek hızda dönen ve gereken dönüş sayısından fazla dönüş gösteren patenci
ödüllendirilmelidir. Güzel bir stil ile ayak, kol, vücut ve hız değişimi ile yapılmış olan spinler değer
kazanırlar. Bunun yanı sıra hakemler zayıf pozisyonlu, yavaşlayan, gezinen veya eksik tur dönülen
spinleri de not etmelidirler.
TABLO 4. Serbest Kayış Testlerinde Spin Gereksinimleri
SPIN
Çift Ayak
Tek Ayak
Tek Ayak Geri
Sit
Camel
Attitude veya Layback
Spin Kombinasyonu
Flying Spin
D
Seviyesi
C
Seviyesi
X3
X3
X3
X3
B
Seviyesi
A
Seviyesi
X3
XE4
XK4
X4+4
X6
Minikler
Seviyesi
Novice
Seviyesi
Junior
Seviyesi
Senior
Seviyesi
X4+4
X5
*X6
*X6
*X6
X5+5
X5
**X8
**X8
**X8
X5+5
X6
***X8
***X8
***X8
X5+5
X6
* - Bu spinlerden sadece 1 tanesi Novice Serbest Kayış Testinde gereklidir.
** - Bu spinlerden sadece 1 tanesi Junior Serbest Kayış Testinde gereklidir.
*** - Bu spinlerden sadece 1 tanesi Senior Serbest Kayış Testinde gereklidir.
X - Minimum tur sayısı
E - Erkek
K - Kız
+ - Diğer ayağa geçiş
5. Flying Spin Gereksinimleri
Bu tür spinlerin belirlenmesi biraz karmaşıktır çünkü patenci spini dönmeye başlamadan önce bir jump
(zıplama) yapar veya spin sırasında zıplama yaparak ayak değiştirir. Bir jump ile başlayan spinlerin
tümüne flying spin denir. Bir flying spinin adı havada alınan pozisyona göre belirlenir. Bir flying spin
değerlendirilirken itiş ayağına, havadaki pozisyona, iniş ayağına ve inişteki pozisyona dikkat edilir. Farklı
zorluk derecelerine sahip birçok varyasyon mümkündür. TBPF Test Sistemi içerisinde birkaç flying spin
gerekli elementlerdendir. Bunların hepsinde patencinin havada sit veya camel pozisyonu alması
gereklidir.
6. Spin Kombinasyonu Gereksinimleri
Kombinasyon spinler bir veya daha fazla pozisyon ve bazı testlerde ayak değişimi içerirler. Bir camel ve
ters camel spinde sadece bir ayak değişimi vardır ancak bu spin sadece tek bir pozisyon içerir. Bir camelupright-ters sit spinde 3 pozisyon fakat sadece 1 ayak değişimi vardır. Test kuralları dikkatlice okunmalı,
gereksinimler ve kısıtlamalar not edilmelidir.
Kombinasyon spinlerin fazlarındaki kalite hataları ve ciddi hatalar aynı spinlerdeki gibidir. Hakemler
ayak değişimi sırasındaki tekrar merkezleme (re-centring) derecesini gözlemlemeli ve bir spini geçmek
için spin eksenindeki kabul edilebilir değişimin ne olması gerektiğini bilmelidirler. Ayrıca bir spin
pozisyonundaki gerçek tur sayısını belirleyebilmek için pozisyon değişimleri sırasındaki dönüş adedini
de takip etmelidirler. Son olarak hakemler bir spin kombinasyonundaki hız ve dönüş dengesini
ödüllendirmelidirler.
TABLO 5. Serbest Kayış Testlerinde Spin Kombinasyonu Gereksinimleri
Test Seviyesi
D Seviyesi
C Seviyesi
B Seviyesi
A Seviyesi
Minikler Seviyesi
Novice Seviyesi
Junior Seviyesi
Senior Seviyesi
Spin Kombinasyonları
Yok
Yok
Camel’dan Sit Spin’e (toplam 6 tur)
1 ayak ve en az 1 pozisyon değiştirmeli (her ayakta en az 4 tur)
En az 1 ayak ve en az 1 pozisyon değiştirmeli (her ayakta en az 4 tur)
En az 1 ayak ve en az 1 pozisyon değiştirmeli (her ayakta en az 5 tur)
Tüm 3 pozisyonu da içeren ve 1 ayak değiştirmeli (her ayakta en az 5 tur)
Tüm 3 pozisyonu da içeren ve 1 ayak değiştirmeli (her ayakta en az 5 tur)
7. Adım ve Hareketler (Step & Moves) Gereksinimleri
TBPF Test Sistemi içerisinde adım dizileri de zorunlu elementlerdendir. 3 dönüşü, bracket, counter,
rocker, loop, twizzle, mohawk, choctaw gibi çeşitli dönüş ve adımlar adım dizileri içerisine
eklenebilirler. Bu tür adım ve dönüşler, programın diğer elementleri arasında bağlayıcı adımlar olarak
yer alabilirler. Bağlayıcı adım olarak ayrıca kartal, Ina Bauer gibi hareketler de kullanılabilir. Bir adım
dizisini değerlendirirken hakem, kayış kalitesine, kendinden eminliğe, adımlardaki çabukluğa, bacakayak-kol pozisyonlarına ve adım dizisinin sürekli akıcı olmasına dikkat etmelidir.
TABLO 6. Serbest Kayış Testlerinde Adım Dizisi Gereksinimleri
Test Seviyesi
D Seviyesi
C Seviyesi
B Seviyesi
A Seviyesi
Minikler Seviyesi
Novice Seviyesi
Junior Seviyesi
Senior Seviyesi
Adım Dizileri
Yok
Program boyunca bağlayıcı adım ve hareketler gösterilmelidir
Buz yüzeyinin tamamını kaplayan bir adet adım dizisi. Desen kısıtlaması yoktur.
Buz yüzeyinin tamamını kaplayan bir adet adım dizisi. Desen kısıtlaması yoktur.
Buz yüzeyinin tamamını kaplayan bir adet adım dizisi. Desen kısıtlaması yoktur.
Buz yüzeyinin tamamını kaplayan bir adet adım dizisi veya spiral dizisi. Desen kısıtlaması
yoktur.
Tüm sahayı kaplayan, en az Level 2 düzeyinde bir adet adım dizisi. Desen kısıtlaması
yoktur.
Baylar: Birbirinden farklı iki adet adım dizisi. Bunlardan birisi en az Level 3 düzeyinde
olmalı ve her ikisi de tüm sahaya yayılmalıdır. Desen kısıtlaması yoktur. İkinci dizi
koreografik dizi olabilir.
Bayanlar: Tüm sahaya yayılan bir adet en az Level 3 zorluk düzeyinde adım dizisi ve bir
adet spiral dizisi veya koreografik dizi. Desen kısıtlaması yoktur. Koreografik dizi tüm
sahaya yayılmalıdır.
8. Spiral, Spiral Dizisi ve Koreografik Dizi Gereksinimleri
Spiraller, Serbest Kayış Testleri içerisinde kullanılabilirler. Unutulmamalıdır ki bir spiralde ayak
pozisyonu, sırtın kavisi (gerginliği), baş ve kolların pozisyonu, kayılan kenarın kalitesi belirleyici
noktalardır. Spiral dizisi sadece Novice ve Senior Seviyesinde bir opsiyon olarak yer almaktadır.
Koreografik dizi ise Senior Seviyesinde bir opsiyon olarak yer almaktadır.