0 - BUSİAD

MESLEK HASTALIKLARI
TARİHÇE ve EPİDEMİYOLOJİ
Prof.Dr.Kayıhan Pala
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
[email protected]
MESLEK HASTALIKLARININ
TARİHSEL GELİŞİMİ
Plıny (23 –79, Roma)
tehlikeli tozlara sunuk
kalanların kendilerini
korumaları için maske
önermiştir.
Galen (II.yy) madencilerin
hastalıkları hakkında bilgi
vermiştir.
Paracelsus (1493-1541) iş
hekimliği alanındaki ilk
monografi sayılan “De Marbis
Metallicis”i yazmıştır. Bu
kitapta madenciler ve
dökümcülerde görülen
hastalıkların klinik bulguları
hastalık adı verilmeden
yazılmıştır. Bu bulgular
pnömokonyozları
tanımlamaktadır.
Agricola-Gearge Bauer
(1494-1555) “De re
Metallica” adlı eserinde
maden ocaklarındaki tozun
zararlı etkilerini ve korunma
yöntemlerini anlatmıştır. Yer
altında havalandırma
yapmayı ve işçilerin maske
kullanmasını önermiştir.
«MESLEK HASTALIKLARININ
Bernardino Ramazzini (16331714) “De Morbis Artificium
Diatriba” adını verdiği meslek
hastalıkları kitabını yazmıştır.
Bu kitabın en önemli
özelliklerinden biri, hastalıklar
ile iş arasında bir bağlantı
kurarak etiyolojik etmenleri
belirlemiş olmasıdır.
BABASI»
Ne iş yapıyorsun ?
“Hayret ve tereddüt
ediyorum.
Acaba, ilaç ve sinameki
kokan muayenehane ve
eczanelerde oturan bu
azametli ve şık görüntülü
doktorların burnuna
işyerlerindeki pis kokulu
şeyleri mi soksam, yoksa
onları bu çukurları
görmeye mi davet etsem?”
Bernardino Ramazzini (1633-1714)
De Morbis Artificum Diatriba
“Hekim, Hipokrat devrinden beri
hastalarına sorduğu klasik
sorularına , şu soruyu da
eklemelidir :
“Ne iş yapıyorsun ?”
Böylece bir çok insanın
hastalığına doğru bir biçimde
tanı konabilir ve acıları hızlı
bir biçimde giderilebilir.”
TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME
 Dilaver Paşa Nizamnamesi (1865):
Ereğli kömür havzasında çalışan
işçilere yönelik bazı haklar
tanınmıştır :
 13 yaşından küçüklerin
madende çalıştırılması
yasaklanmıştır.
 Mesai saatleri 10 saat ile
sınırlandırılmıştır.
 İşyerinde doktor
bulundurulması zorunlu
tutulmuştur.
 Maaddin Nizamnamesi (1869): İş
kazalarında tazminata ilişkin
hükümler getirilmiştir
TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME
 114 Sayılı Kanun (1921) :
Zonguldak ve Ereğli kömür
havzasında kömür tozlarının
işçilerin yararına kullanılmak
üzere değerlendirilmesini
içermektedir.
 151 Sayılı Kanun (1921) :
Ereğli maden işçilerine
yönelik sosyal sigorta
kurulmuştur. Bu yasaya göre
işçi ve işverenden kesilen
primlerle işçi sandıkları
kurulmuştur. Prim ödeme
zorunlu tutularak, Türkiye’de
sosyal güvenlikle ilgili ilk
uygulama yaşama
geçirilmiştir.
TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME
 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1930) : 173-180.
Maddeleri iş sağlığı ile ilgilidir.
 İş Kanunu (1936) : 3008 Sayılı yasa
 SSK Yasası (1964) : 506 Sayılı Yasa
 İş Kanunu (1971) : 1475 Sayılı Yasa
 İş Kanunu (2003) : 4857 Sayılı Yasa
 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu(2006): 5510 Sayılı Yasa
MESLEK HASTALIĞI
MADDE 14- Meslek hastalığı,
sigortalının çalıştığı veya
yaptığı işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya
işin yürütüm şartları yüzünden
uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal
özürlülük halleridir.
SOSYAL SĠGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SĠGORTASI KANUNU
MESLEK HASTALIKLARI
SINIFLAMA
A. Kimyasal maddeler nedeniyle meydana
gelen meslek hastalıkları,
B. Mesleki deri hastalıkları,
C.
Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum
sistemi hastalıkları,
D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,
E.
Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları.
İŞLE İLGİLİ HASTALIK
 Bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları
dışında ortaya çıkışlarında ve gelişmelerinde
 Çalışma ortamı,
 Çalışma biçimi, ve
 Diğer etkenlerin neden olduğu
hastalıklardır.
 Neden/sonuç ilişkisi yoktur.
Tanımlar (ILO)
 Meslek hastalığı
 Meslekle spesifik veya güçlü ilişki var. Genellikle
tek nedensel etmen var.
 İşle ilgili hastalık
 İşyerinde birçok nedensel etmen var ve başka
risk etmenleriyle birlikte rol oynuyorlar. Etiyoloji
karmaşık.
 Meslek grubunu etkileyen hastalık
 İşle nedensel ilişki yok, ancak mesleki zararlılarla
alevleniyor.
ANKARA MESLEK HASTALIKLARI HASTANESİ
2008 YILI İSTATİSTİKLERİ!...
UZMANLIK
GRUBU
SAYI
ORA TANI
N
GRUBU
Mesleki
Mesleki Mesleki
ġüphesi Değil
TOPLAM 614
Pnömokon
yozlar
KOAH
GÖĞÜS
HASTALIKLA
RI VE TBC
Astım
Diğer
akciğer
hastalıkları
100
47
1
5
4
2
17
24
13
4
5
5
228 37% TBC
http://www.ankarameslekhastanesi.gov.tr/meslek_hastaliklari/meslek_hastaliklari_mis_.xls
1
Örnek: Aşırı sıcakta çalışma
• Kalp hastalıkları
• KOAH, Astım
• Kronik cild hastalıkları
• Ciddi böbrek yetmezliği
• Romatizma
• Varis
ALEVLENDİRİR
İş Gerilimi Düzeyine Göre Kardiyovasküler
Ölümler
Kardiyovasküler
2,5
ölümler
2
1,5
1
0,5
1
2
İş gerilimi
3
1
2
3
Çaba-ödül dengesizliği
Kivimaki, M., et al; Work stress and risk of cardiovcascular mortality: Prospective
cohort study of industrial employees, British medical Journal, 325 (2002) 857-860
Kalp üzerine mesleki etkiler
 Göğüs ağrısı
 Damar yapısının bozulması
 Ritm bozukluğu
 Kalp kası rahatsızlıkları
 Yüksek tansiyon
Göğüs ağrısı – Karbon monoksit
Karbon monoksit süreğen
etkilenimi kalp/damar
sistemi ölümlerinden artışa
yol açıyor:
NYC köprü ve tünel
çalışanları
İş stresi/yüklenme ve kalp/damar hastalıkları
Sosyal sınıf ve kalp/damar hastalıkları
STANDARDİZE ÖLÜM HIZI
190
Vasıfsız
işçiler (V),
profesyonellere
(I) göre
artmış
riske sahiptir...
170
150
130
110
90
70
50
I
II
III
IV
V
Meslek hastalıkları tesbiti
Ġş kazaları
İşçi
sağlığında
gelişmişlik
Türkiye’de yılda kaç meslek
hastalığı olgusu beklenmelidir?
 Ülkeler arasında değişmekle birlikte,
genel olarak, meslek hastalıkları görülme
sıklığının yılda binde 4-12 arasında
değişmesi beklenmektedir.
 İşle ilgili hastalık: %2-10
Türkiye’de beklenen yıllık meslek hastalığı
olgu sayıları
TÜRKİYE'DE BEKLENEN MESLEK HASTALIĞI SAYILARI (YILDA)
99.044
TR (Binde 4)
297.132
TR (Binde 12)
36.655
SGK (Binde 4)
109.964
SGK (Binde 12)
0
50000
100000
150000
200000
Hesaplama 2008 yılı verilerine dayanılarak yapılmıştır.
250000
300000
SGK Verilerine Göre Türkiye’de
Yıllara Göre Meslek Hastalıkları Sayısı
Meslek hastalıkları (2005)
Finlandiya
AB
Türkiye
Kaynak: Brigitte Froneberg, ILO 07/2005
MH Sıklığı
Beklenen yüz binde
Türkiye’de yüz binde
Türkiye’de beklenen
Türkiye’de saptanan
400-1200
10 – 35 arasında
36.000 (%0,4) - 108.000 (%1,2)
500 – 1300 vaka
Prof. Dr. Muzaffer Aksoy
Türkiye'de kunduracılarda kan kanserine
yakalananların çokluğu, Aksoy'un dikkatlerini
yapıştırıcılarda bulunan benzene çekti. Terlik ve
ayakkabıcılar üzerinde yaptığı istatistiki
çalışmaları, 1974'te ABD'deki Blood dergisinde
yayımlandı.
Bu makaleden üç yıl sonra da ABD Çalışma
Bakanlığı bilimsel bir dava açtı. Prof. Dr. Muzaffer
Aksoy da mahkemeye birinci tanık olarak
çağrıldı. Dava sonucunda 'iş güvenliği ve sağlığı
yönetmeliği'nde sekiz saatlik çalışma süresince
maruz kalınacak benzen oranı 10'dan 1 ppm'e
düşürüldü.
1 ÖLÜM
100 HASTALIK
TÜRKİYE’NİN DÜNYADAN FARKI NE?
%1
DÜNYA
%44
TÜRKİYE
%56
%99
MESLEK HASTALIKLARI
İŞ KAZALARI
MESLEK HASTALIKLARININ TESBĠTĠ
(TÜRKĠYE’DE DURUM)
Üniversite Hastanelerine de Meslek hastalığı koyma
yetkisi verildi:
ÇALIġMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI
ORANI TESPĠT ĠġLEMLERĠ YÖNETMELĠĞĠ
(11 Ekim
2008, Resmî Gazete Sayı : 27021)
Meslek hastalığı raporu düzenlemeye yetkili sağlık
hizmet sunucuları
GEÇĠCĠ MADDE 2 – (1) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların meslek
hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları
tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye
yeniden yetkilendirme yapılıncaya kadar Ankara, Ġstanbul veya
Zonguldak’ta bulunan Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları
Hastaneleri ile devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir.
TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI, 2007
ĠLLER
SĠGORTALI
SAYISI
ANKARA
722.401
BĠLECĠK
32.059
BURSA
448.115
ĠSTANBUL
2.599.269
ĠZMĠR
588.223
KOCAELĠ
291.917
MANĠSA
142.551
ZONGULDAK
70.837
TOPLAM 8.505.390
Kaynak: www.sgk.gov.tr
Ġġ KAZASI
3.569
1.602
8.394
10.197
9.832
7.532
5.073
3.794
80.602
MESLEK
MH/SS
ĠK/SS MH/ĠK
HASTALIĞI (100 BĠNDE) (BĠNDE) (%)
17
1
1
23
107
16
15
996
1.208
2,4
3,1
0,2
0,9
18,2
5,5
10,5
1406,0
14,2
4,9 0,5
50,0 0,1
18,7 0,0
3,9 0,2
16,7 1,1
25,8 0,2
35,6 0,3
53,6 26,3
9,5 1,5
ĠL KODU
İş kazaları ve meslek hastalıkları (2008)
ĠLLER
Provinces
Ġġ KAZASI SAYISI
N'of Em ploym ent Injuries
KADIN
Fem ale
01
06
07
09
10
11
16
18
20
34
35
41
54
67
ADANA
ANKARA
ANTALYA
AYDIN
BALIKESĠR
BĠLECĠK
BURSA
ÇANKIRI
DENĠZLĠ
ĠSTANBUL
ĠZMĠR
KOCAELĠ
SAKARYA
ZONGULDAK
TOPLAM-Total
Kaynak: www.sgk.gov.tr
22
133
218
96
100
42
530
2
225
459
547
112
21
38
3.594
ERKEK
Male
TOP.
Total
920
942
3.339
3.472
1.541
1.759
1.461
1.557
987
1.087
1.043
1.085
6.620
7.150
56
58
2.173
2.398
8.030
8.489
9.548 10.095
3.489
3.601
718
739
3.643
3.681
69.369 72.963
MESLEK HASTALIĞI
SAYISI
N'of Occupational
Dis eas es
KADIN ERKEK
Fem ale
Male
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
9
0
2
0
14
0
12
0
2
1
1
2
3
1
23
78
1
28
353
525
TOP.
Total
0
12
0
2
1
1
2
3
1
25
87
1
30
353
539
İş kazaları ve meslek hastalıkları (2009)
ĠL KODU
Ġġ KAZASI SAYISI
N'of Em ploym ent Injuries
ĠLLER
Provinces
ERKEK
Male
01 ADANA
02 ADIYAMAN
03 AFYON
04 AĞRI
05 AMASYA
06 ANKARA
07 ANTALYA
08 ARTVĠN
09 AYDIN
10 BALIKESĠR
11 BĠLECĠK
12 BĠNGÖL
13 BĠTLĠS
14 BOLU
15 BURDUR
16 BURSA
728
99
131
10
437
2.137
1.272
53
1.080
1.047
853
17
9
444
100
5.360
KADIN
Fem ale
25
9
2
0
4
97
209
0
92
130
41
0
0
55
3
TOP.
Total
MESLEK HASTALIĞI
SAYISI
N'of Occupational
Dis eas es
ERKEK KADIN
Male
Fem ale
TOP.
Total
753
108
133
10
441
2.234
1.481
53
1.172
1.177
894
17
9
499
103
0
0
0
0
2
74
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
77
0
0
3
0
0
0
0
0
0
524 5.884
9
0
9
İş kazaları ve meslek hastalıkları (2010)
ĠL KODU
Ġġ KAZASI SAYISI
N'of Em ploym ent Injuries
ĠLLER
Provinces
ERKEK
Male
01 ADANA
02 ADIYAMAN
03 AFYON
04 AĞRI
05 AMASYA
06 ANKARA
07 ANTALYA
08 ARTVĠN
09 AYDIN
10 BALIKESĠR
11 BĠLECĠK
12 BĠNGÖL
13 BĠTLĠS
14 BOLU
15 BURDUR
16 BURSA
680
67
149
7
260
2.620
1.323
73
1.102
928
1.020
20
21
496
109
6.828
KADIN
Fem ale
21
29
1
1
1
95
257
0
83
121
50
0
0
43
2
752
TOP.
Total
701
96
150
8
261
2.715
1.580
73
1.185
1.049
1.070
20
21
539
111
7.580
MESLEK HASTALIĞI
SAYISI
N'of Occupational
Dis eas es
ERKEK KADIN
Male
Fem ale
0
0
0
0
0
185
0
0
2
1
1
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
TOP.
Total
0
0
0
0
0
192
0
0
2
1
1
0
0
0
0
4
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI VAKALARININ SİGORTALININ SON
İŞVEREN NEZDİNDEKİ ÇALIŞMA SÜRESİNE GÖRE DAĞILIMI
2007
1 AYDAN FAZLA - 3 AY
ĠĢ Kazası
Kadın
Erkek
71 1.609
44
1.117
180 3.998
443 8.530
Toplam
1.680
1.161
4.178
8.973
3AYDAN FAZLA - 1YIL
1.222 20.283
21.505
2
34
36
SĠGORTALININ
ÇALIġMA SÜRESĠ
1 GÜN
2-7 GÜN
8-30 GÜN
Meslek Hastalığı
Kadın Erkek
Toplam
0
18
18
0
3
3
0
0
0
1
6
7
1YILDAN FAZLA- 2YIL
671
11.386
12.057
2
38
40
2YILDAN FAZLA- 5YIL
876 15.175
16.051
4
55
59
5YILDAN FAZLA- 10YIL
10+YIL
TOPLAM
460
8.624
9.084
1
34
35
154 5.759
4.121 76.481
5.913
80.602
1
11
1.009
1.197
1.010
1.208
Kaynak: www.sgk.gov.tr
Tablo 1.3.6- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF
SĠGORTALILARIN MESLEK HASTALIKLARI VAKALARININ YAġ GRUPLARINA
VE CĠNSĠYETE GÖRE DAĞILIMI
YaĢ Grupları
Age Groups
2009
2010
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Male
Female
Total
Male
Female
Total
-14
0
0
0
2
0
2
15-17
18-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65+
0
12
33
46
52
48
40
18
44
37
91
0
0
3
1
0
1
3
0
0
0
0
0
12
36
47
52
49
43
18
44
37
91
0
22
55
87
104
87
78
27
20
12
20
0
5
1
4
2
2
4
1
0
0
0
0
27
56
91
106
89
82
28
20
12
20
Toplam - Total
421
8
429
514
19
533
AĞIRLIKLI ORT.YAġ
Weighted average age
48
37
48
40
35
40
Tablo 1.3.19- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF
SĠGORTALILARIN SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK SEBEBĠNĠN Ġġ KAZASI VE
MESLEK HASTALIĞINA GÖRE DAĞILIMI
SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK SEBEBĠ
The causes of permanent
incapacity
Ġġ KAZASI
Employment injuries
MESLEK HASTALIĞI
Occupational diseases
TOPLAM
Total
2006
2007
2008
2009
2010
1.953
1.550
1.452
1.668
1.976
314
406
242
217
109
2.267
1.956
1.694
1.885
2.085
Tablo 1.3.20- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF
SĠGORTALILARIN Ġġ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞI SONUCU
ÖLÜMLERĠNĠN ÖLÜM SEBEBĠNE GÖRE DAĞILIMI
ÖLÜM SEBEBĠ-Cause of death
Ġġ KAZASI-Employment Injuries
MESLEK HASTALIĞI-Occupational
disease
TOPLAM-Total
2006
2007
2008
2009
2010
1.592
1.043
865
1.171
1.444
9
1
1
0
10
1.601
1.044
866
1.171
1.454
MESLEK HASTALIĞI
GÖRÜLME SIKLIĞI
BİNDE 0,1
Araştırmalar
meslek hastalıklarının gerek
işyeri hekimleri gerekse
genel hastanelerde çalışan
hekimler tarafından
atlandığını göstermektedir
...
MESLEK HASTALIKLARININ ÖZELLİKLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
Meslek hastalığı tanısı koymak için bu alanda
uzmanlaşmış kuruluşlara gereksinim
duyulmaktadır.
Meslek hastalıkları 1 hafta ile 30 yıl arasında
değişen zamanlarda oluşabilir.
Meslek hastalıklarının oluşmasında , çok kez
yakınmalar ortaya çıkmadan önce, hastalık başlamış
hatta maluliyet meydana gelmiş olabilir.
Meslek hastalığına yol açan etkenle işçinin ilişkisi
kesilirse, meslek hastalığı çoğu zaman o evrede
durur.
Meslek hastalığının diğer benzer hastalıklarla
kliniği aynı/benzer olabilir.
Ne yapmalı?
“Meslek hastalığı” kavramı ile birlikte, “İşle ilgili hastalık”
kavramı benimsenmeli,
Meslek hastalıkları uzmanlığı teşvik edilmeli
Meslek hastalıkları hastaneleri desteklenmeli,
İvedi olarak yeni meslek hastalıkları hastaneleri/klinikleri
açılmalı
Meslek hastalığı tanısı koymaya yönelik etkin bir altyapı
oluşturulmalı,
İşyeri hekimlerinin meslek hastalığı ön tanısı ile sevk ettiği
her olgunun konunun uzmanları tarafından
değerlendirilmesi sağlanmalı,
Meslek hastalıkları ile ilgili olarak «farkındalık» ve
«yetkinlik» arttırılmalıdır.
teşekkürler