SBFD, XXV, no.1

r
TiJRfiyE NiN .l(uzEYDEKl Bijyijn KoMSU" SoRUNU
NEDiR? (riiq( - SOVYETlr.lSKiLERi 1939- lr0)
I
5IYA5AL 816ILER
fAKOLTESI
YE'NIN
NEDI
I _ GIRIS
A _ SORUN'UN
ELE ALINI$TNDAKi
rJ Sohnn ele .Lgbkl dlysrEa ,k
qkarl,r
. $n
b. &;cdqr
z) SotuD
eL aln$detd
a. rilkiFhin
€kd*titrter
.olEri
dc d'nrp soqrdq
glklrjEi aqrnda!
Birrilinin grv!,ridi aqsn&r
B
DONYA?OLJT]KASINDA
O5M,ANLT
IM?ARtr
T O R L U CV
UE ' U S ( 4 R L I C r
C _ ATA?URKDEVR1NDE
iLi$KITER
II -
iKiNCI DUNYA SAVASINDATiJRX
KILERI
A-
SAVASINAASINDATARAFLARIN
"YOLLAR]NT
AMMA. qAAALARI( I939rO)
TiJNLUCI]DO
AI-MANLJS
B _ DOCUqEPHESINDE
C
DO6U CEPHTSINDE SOVYET iiSTiJNLIIOU
(re4r1s)
DoNEN{1
NI _ SAVA$TANSONRAILISKILER
VE NOTALARS^.
ILi9KILERIN BOZULTTASI
A
vasr (194sr6)
l) teassovy.tistllcrinin 9itztunlem€si
(rarrh)
2) ilisElerln BozulnasFd. Bat'nn Tlitrnu
3) Nddar m r.ersl nobhr
B
TL-RKiYE'NINIATfIA YANASMASI(TRIJMAN
DOI(RINL \IARSHALL Y1RDIMI vE NATova
cill$1, BUNUNq0ZuNILENr{EsivE soNUq
C _ SOVYEILEI{ BIRLTCININTI]TUMT'NUNYU.
MUSAMASI(1953NOTASI)VE TURKIYE'NIN
BLOK TOL1TIKASJ
I) So$€il€d. 1946isteklerinl cert AlMlarr
2) Tiirtlye Ned€r sory.rlere Yakml,k Gosi.r
D-
27 \&YIS !E SONLASINDAILISK1LERiN
!.TORMALE
DONNIESI
SOVYETLERBIRLICfNIN TURKiYE POLITI.
KASININNiTELIC1VE AMACINEDIR?
_
BiRLICI POLITI
TJJRKiY''NIN SOVYETLER
B
r.4SI NE OLMALIDIR?
A
r-Gi
r-Gl
AI
I
I
I
I
II
I
r9
ELE ALINI$INDAKISAKATLIKI-AR:
SORUN'UN
Geret bnyiik bir dcgirine llradlgl 1917vtlrdan i;n..k' ve
e e F \ . . . o n ' a dRi u j 6 t L ' . \ e n i o d ' r ' ' r k l . r i n d eo l o r e . l ' b r
; l q n a m \ . e h e pi i r p l s r ' , g a e m ' n : ' B u ' l ) L e ' h < r e n' b \ '
lemekserekir*, k]sabi sn.c drrnda ol!frsuz bir va.dc gcli$ni9tir. iki iilke senetliklebirbi.lerineratiP olan bloklardsver alm$
lardr. B!.un 6ir ncdeniolsssdekir,
'riirkiye'ni. gnvenliliaqNndany4ansai bif ijnen tavyan bu
sorun iilkcmizdean.n zama. s6z btustr edilneklcbirlikte, sc
rirkanl lkla ve ak,lo bir geLildehiqbir zanan tailsllmamDn.
Nedenleri nzerindedijsiinelin :
r) soru. bugnnedek hEl)dlylusal bir ainoster igindeele
alnm$lr k itin iqinebirtakm qrkar Eantnalanianqnatr8d,r'
l
il*i geldilinisijyleyebiliriT
Bu n dr ili nedendcn
iedat'
. a. D$ neden: soiununele rl,n4rdaki duysusalhk
zrnan
tir
Ot
sillesini
Taman
nedeni,
Rus
n
Jcmis
Caru'.rn
cnmhuriyclinde
eq'
dev.tu
olan
Tiirkiye
nanh irparatorlu$nun
1945-46
olayla
fln
ni9 yiizt lam acrlan,ve bu acirra cklcnd
heniizlazeanrlandrr,Bu acr rnt.r, iki nlke ararndaki iliskilErin
iyi oln.nasnda ertan olan diler devlellerta.arrndanda her an
b. Od gnisimci Ban dnnyannaball, klmskia ckonomik,
tnltnrel, vb. birqokg rarlan olan baztecvdef, Tnrkiyc'dcsnrekli
bi. anti.konnnistha'ann bakin oln,$na dikkat ctme*tedirler.
Bu aradasovyeilerBirliUi ve Komiinizn krvramlafl nzdetturul
dulu igin iti ijltcnin snsmrn diizelnesine, drsa b!!lt bu Ecvrekr
u'
s g e l ' e !r ' L c r m at ld F l d r . ! , . r d c : \ ' d . , n u l J i l i \ "
ko.tumt
iein
hu
durm
oiay!
tam
olanl
oldugu
celonenir
2) liirtiye ile Sovyetld Bnligi ilirkilcri sotunu timditc dcl
eksit re yanl$ ol.ra! konnDitur. Bu iligkilein lilit kavram CoI_
,14
ri\k0 oRAN
Efi Konumdu'. Btr ili5kil.!i rirndir! ddr tai\anlar
' r , 1 . I "
' " ' ,
ijin bn,r:inr
r . i l i i i l k c x a n , , J r l i i l i r l ti q i n l , j , \ D U n o L l r 9 q ' k r L D r x n
n r n s c l n : l )T
i ,i i , L y . r . s . \ t . r l o L B i i L i ! o i ' rI o n i u o l i u r d , L . E 9 ! '
Tiirki!!, diy.lnn (i An kr'Dtr, siii.Ji'id! hrhLn\ryd, biiriik rl
ola!l'kla So\!clhr Bi,li!i d rr bi souru olmrjacrln, $,ndLrd
krJar anltryld,-qintr,
aksinc, hr soqd!r, Br igi il. tonnrui or
suq Tiirkjl. ii7$ D. ki iiiflti dkl Jrpmakiadn: Bir, !Jr\! :!
! i ' l i ! i . i i c l k i s i l l r i n r d i r cd e k { d e . e b n e r k , d i t l d c 1 l L , d , ' s l L i
rki, s.v\4ler BrliEine rakjr oltrn di!!r 6!y!ik drfl.rlrrii, (tIni
! u . v n n , n i j t m i $ u x d r d ! ' k i , . l . r s a d c . JL i ' j . c i t k i 1 r I L r r i L ] :
kabul cdiLlrse,Tiirk soqcr iliikilcdni ijn!r!, ehibi oiu-xr r:
relcm.l olanakiz olur Halbrli ikin.i brrk' rr al L i rr s ki(li
m r d r \ r o r u k \ k ' ! . . L t a d r B r r r r m i i i x l l y c d . k r i F , L i , r ! !l
i g i n T i i ' k i \ ! n nh i ' i r r d k n h n [ \ a r l r r r n ] j r i i ! \ ! d a r . l
du-itr Lu lD!cl.mr hltunc.! !ij\
h . s o r r n ) i R r i r . d r k s a d r r rT i i * r ! . r i n g i r \ . n t ! i x . s n t : r
'rlnkirc
rl. 3L,rD!nf H:lhrki
tnqdk SovrrrLr Birli! bi,\i,k
d.\l.1rn Bijyl. d!rumLarda,.!rr ln,$l d.rl.r bLiyiik l.,T.:1n.1
,,
p o t r D s i r . lb i ' l . h l i k i k i k i l r d i r o i : a , l t c n d is i l f c n l i a i , l r i
m D r r d ! b r ^ k s a l i i v a m r r a . x k r r rd, . m . k t i r . B u p o r a r f n l i I i .
l i k r r l l k i l . J i 5 d . a r l l l k l , k i i e , i ki i l k . n n b p f r ! , b n | , \ . , l , i i
\ n k ' . h v h r r r f r n d r n k n l L x n , l d ,T
- 4x,m n r . , t x u a i k x f T i i t i f : . r r
K
.
n
\
n
!
!
i
l
<
.
l
J
r
i L i 5 k i l . f l Ji r x i 1 r , | r n i ! L r . rb '
Ku/!rdrki Bn\iik
li;tr h. nlkkat iliin.in,s btrlurnikirdr. Bu rnrlard. TiiLli
s o \ r : 1 l l \ k i l . r i h . r i k i i i l k c r j r d c s i i l c n l i g ir n s r x l | l ! 1 . r l , n n l l
in. Til,k Sof\!t il!kilcrrin Fiili'lm.six. 1r rxrr5rma
rtrdr vukandr s6zii cdilN eksikllkl., gidf' hn i.ri \.riolirrLrir
o
dL r,!i!'
rilh!
d('s \ rrh
d f. Eiir ! it
!!
nr ii!,.,rnArc
,r n\ diulu
Dos Dr H ti
.rdrr D4 F | '
i
frr
bu. Lg!o!
itir.
batd4rrys
'iai ssngini d4+rm4(4(i.
BIYOK (OtrIFUSORUNU
1IRKIYE'NINKUZEYDEKI
45
tar d4, iein Sovycrdrs politiknvn,n Tnrkiyeye dijiijk olan yiinn
rimCiyed.k bilidscl bir 13kildcincclenenenls,v. as,kL'3!klrus
Bu balalenin rma.', ynkrrda ey,lan haiahra di(meierc
qal$xrak, iki nlkc ai.!ndrki ilirkiled inceleme* s're1]yLcsorv.r
polititarn, q6ziimhmck (rshlil rtmet), amaqlarn, sxpiamak vt
baylcccTnrk Dls Politikasmn nrrl olm3s, lcrc\lili sorusunr b,f
B
DIJNYA POLITIKASINDAOSMANLI IMPARATORII]6U VE
osmanl, impanrorluEu ile Rus qarlr,i araindaki iliskil.rin
tjnen kazanmayabaslamasl,Rusyan,n L Psko an!n'nd! (17.
YijzIl) bi. kuwet ola.ak bclirnesiyle onar_asrkii Bundan iin.c
li ilirkilcr d. Tiirk taynaklannl crcr ilgilcndifniirir. Dahr sonra
lar Pan.slivistler ramfrDdanda ile siiriilen bnrahn iddir ve
istekld, Tiirk-Rus ili5kilcri iize rde !:zbrJ olanhnn b.r vornlarna
konu olnugur, Ad, geqeniddjahr, kt..a a^tlene.ek
olL,xx, birinci rc ikinci Rona olan Romx re Ko$antinopl Sehi.
lerindEnsonra nquncii Ronan,n Moskovr olta!,i, ilsi siirmrk'c
vc BizansimlararorluEunu ibya elflek i9ln tstanbulrn R!\Ur Ia
raflndln ele scanihesini isreneltedtl.r. Rushnn Istlnbnr !c
Bopazlariizerindcki cncllcrinin ne ka&r dednlerc gitilnre ijmrk
olarak ek rk h.lrladlan re osnrDl,lrrn Mekke'vi nlmak iltcme
lerine bcnzcycnbn dinci hickleri do!ru lir Flilde deierlcrdir
ne* gerekir.Btrnlar, ieoknrik bir otolrasinin aisiokrrtik vc dir
ci iddialandr. Yani Moskov: Knezlilinin kuruh6 rc qclitmc dij
nemindc oshanL lnpasiorlugtr ilc olan iliskilcri hclirli bir rlii
na. ciddihir anaca ve cllc rurulu. bi. qrkan sij.c qclilm.nrisd.
Dolay$lyj., bu ilirkilerin, sonmlan Rus Qarl,$ ve Solyerle. Bir
lili taralnd.n Bolazl$ hakk,nd. ile.i snrnlecek olan iddialrra
kb}cn ol(l!-!un! sannak yanl$,..
lki inparatorluk arasndaki ilitkiledn hir anlan yd ijnen Na
zann!),x barlan.s, l. (Deli, Biilnk) Pckonun cabal.n ilc \.ii\i
lesnenin ilk adnlann, ar.n Rusya'n,nd,t i,lkclcflc ililkil.rc s.e!
fesiyle birlikredir. Bu nokradt da Tiirk kalnaklarDdx olsun, on'
lar dedetleyen lcya citih-\'.n Bit klymklarnda oku., yxrlr
degerlcndi.nelererasrhtoruz. Rnslr'DD, siincy lonsusu ilc Bc
Eazlar konnsundakjsai'tnalar, bu devleti! var ma eabalar re
rsrdr d6rrr@ tnnct" Grun.si oLjrxk !.rrnnrnNnn.
OJsa li
Rusy: da 1. Pet.onun rallma aDucLlh r_!pn!' siriri,n!.. cijdNc
degil, Dueu'Jayan, Prsifik. do-Er olmnnn,; bunuD s.bcbl d. si
biryrda bcsi. ij,ltecel reni r.]'i|hn
h.na xgnuk r. r.ni bar
l!!.n lndiisnilcJmelj beslenek igin Dolu AsJxdak, mrdcnhrdcn
jara.lannFlnf.
Pcio nun baska lanLe,de de giisimleri olmnt
iur, rakar bnnla,nr !na!la,r b.skadtr. Ornelin Rusyx Baiirk yi;
.ii'rd. lrtp!jnd.n dihr dienli en4iml.rde b! unruJtur. Bnnun
^mas, Ball,ltrsmahx
uirunn isrcq'ld u,un sr\xsLr lrp'lnnnu
oLadldEra'n,i A\rqra drn cldr nnek zorundtroldu{d \ lih \e va
rrLnn$ma.ldcl.r iqnr bLf LimanekL €rnekrt. !n krpr a!!.r Ru{
.konomik m.fkczle.lo. dc .:n !ik'n vr rr.,rl' bi nokr^d,ri Fd
flhur drr dtova ilf iilijdni lijki kip'n K,,rdcn, Fni Ciin.l
.lmu:rur. irtc Tii'l(iIcd. rtrlgtri 6lr krni halindfk, J.r, ^
ron'
' \ R ,
' , , O . , , t :
, p J . o , 9 . .t 1 , a . r
r i i , .
B'to"'l
r,
R!\rr lolazlan ,|kd.nn'e rE,liDl iiin zorLn.klidrr Tiirkiv. Jc
oldtrqu kxd., Bln krlntrkltrrndtr dr lasllrk
d.n.!de )erlesnis
boJuun,\!d'trJ
s i j r l c k i , D x n lR u r l a B a n i l c w s u d L i r r b r i l
Iimrr' lqii D.!u il. dc rormk \r nrd.nlef iqin ilgihiniss!, Gii
De! ilt d. giiv.niiEi ignr illilciml\rjr. Rrsrxlnn cijnqi, b! devLe
!in .rkid.. bcri en 7i!I Dohltrs .lonDtur q.snli srktrrl,r konn
$ndr ^mann hiir'iik dNrdhri il! qarFr!' nmrn osn:nl' inipr
ntorlu$ ilc anlasa..k ohn bir Frrnsx \r Ingilrcrc'nir k..dirjnLl
Boarlir rolLrn,l.n \xldtra.aa'ndrn Rush. ho zrman korkmunuf.
\ : r r e _ ,_ . r , t r
,
.rJ I
iil
.
ir Yr' .r..d'.'
ki'j'
sa(nma
durr
lngih.rc\!
o.
o l , .l - ' '
o"l
ndrdn Bu durumda Ai
,r,r'K.'
Bg,.., L\,\,\ f.l
I
rkj \up! J.l.'l€'. lrrn'l,q tem'r cdc.lk fl lJc ul.
B..J.,
.+lrn, !..,.,
..,b'!,.J,el 'r..
i budur DdLt!c,in 'nli p lxhul (i,!r lndn devleii in
E'nd!ki y.iLj .nJijn,il.rmcrc brslx,n,r lrr dertet oh.
Ald.ri2r tl,ltinrlt iskdilinj ilcri siirn.t, \i\.si urih
t
iriuq rudrr: hi'riin bl. 11dr boIUnbu dlf komsu\uDli Bo:rtrzla.ilnr d.
ncdcni; Tii,.kij-! rlD bn[5!n lgra Tiir
r! r'trakhn,, rr4d4i4 r,drir4,
aril
BUYI( KOM$USOIINU
TIRKIYENiN XUZEYDEKI
can
kiye'yi elkilerecck durumda olsn biiyiih dcvlelleri. ke.dtii
devnn
!!
alq bir nokianndan vurmalat, t bu durunu ilcriyc
Diler bn d.yinn., bbyle dlrumlarda Bolxzrar
nc ollsl{dr.
$nlejir bnenini karudulu nndderee Rusyr'nm yc.indcki hlr
dcvler lyo iepkide bllunacrkhr. Bu noktanD
Tiirkiyc ilc kon,susununilirkilerinin n!$l olD$1 emk!idin! kr
rar verebilm€kiqin on batia gclcn ijn koruldur'
C _ ATATURKDEVR1NDEiLI$KiLER]
Bninci Diinya savatmh sonunJ! her iki idpallrorluk dl
qijklii. Rusyada 1917y rnda pailayan dcvrid sonucu sosyalis!bn
Sovrct Cumhu.iyeri (uruldu. Bu cumburilet, saraln sonunda
J\Jt'- mrd
pa] Jrlmdl" ue drcl Tr.ty_ " !.'o'.i N,' 'r'
o'dd
di re mr e. o.a'"t.dolo. ).'.d.iior.denk.dc.c
Bunun nedcniniher iti iilkcnin qtkarlarnnr arn, yijnde olnnsnda
amnak eerckecekrir. Hcr ikisi de Bat emperlaliznine kartr s.'
rnrkiye nin Ban ilc irb iEi vararak
vasn$ v; slvarnakkdn,
Bolazlan kullandrnas sdzkonusudedildir. Tijrkiyc'nin Lausun'
ne'da kapal tgl savunanSavyct tezindcngok lngiliz tzi.c elillm
gijiernesine ve bclirli bn ag*hla raa olnasna raEnen. ZalcD
l9l3'der sonn Soryetler BirliEi.in Saizlcrioria Avrupaya qevril
nis rc BoEzlar siivenlik alrsrndanikjnci pltna diirdnslijr' Sov
] e r l - r B n l e ' H i r l c J' e n \ u L t l - n , a \ ' . d ' l i ' \ ' ' c 1 0 3 0 d J 'o n
' a B a . ' i l r d r o n n d a \ 'p I r ' l c , g d c n ' } v _ l ! r 2 o e M i L r c r ' .''e m '
yeii ne stnigrn, ama soiJetler dc iki yrl sonri aynr O.siile dahil
olduEu igin iki nlkc artsDd. bi! anlalnazl,k q*mam$nr zt.n
1936yll,nda Mo.lreux sitzlcasdside raP,lamk Bolarar Ka?dent
iilkelerine rercihli bir SekildeTiifkiye nin yelki ala i9i.e sokuluncr uadaki iyi iligkiler korunank savat ij.cerinin l9r9 v,h.
II _ Il(iNCI
DIJNYA SAVA$INDA TURX. SO!'YET iLiSKiLERI
A _ SAVA$IN BASINDA TAMFLARIN "IOLLARINI ARAMA'
eaBALART(1939-40)
sak! buludd' toplarnaya hngladr,hda Tiirk.sovyct ilirki
lefi hcr ananki gibi i].ydi o zaman, dc* nluslsnrns, koiurann
nornd olna! bn yana, Tijrk d\ politikasrnlyijnctc.ler, Tn.ldyel
nin uluslaralasnda yapacab be. eyleDi! KuE deki Biirilk Kon_
I
1
48
roRKrY!Mr.
9uyu da uzakbn veya yahndan ilgilendireceginibildjkleri iEiD qok
ditknai dav.annakta ve solycdcr Birligini daina ncsaplannalat'
makraydrl$ Bu dnNnnn iyiiligkilcrin sii nfilncsi.c tailos bii'
liilin. Tnfliye, biiyiiL tonNsunun henen yan,balDda olu Nn
bir vcri olduEunubildili igin yalnr solyerleri kudrnarukla kal
nan*la, tominsDnun her eylemini qok iyi l€r! syarak La.sr
Biitnkelqiii M.ssigli'nin dcyimiylc lMostovr'da bir giiven hedisi,
aqmayr galDnaktayd,r Bn politika iindiye ksdar isrenilensonu'
cu vefmiiir !c cunhnrb4kan
iniinii nnn lsize nflnuniyetle
stjyleleyim ki, soryetlerh nnnssebetiniz her zamankindensrrk
!r ve kar$hkh itiha& dijstcnittir",l vc Baivekil Refik Saydanl
ro .Konsunuz Sovlcr lttihadr ilc niinasebahr
dosla.edn vi
donanc kalicaknr"s sibj sijzleri bunu ilade etmettedir.
Tnrkiycnin SovycdciSnrcnlikbak,nDdantainin etnesi so.
m
iyi ilirkilerinsclirtnihcsi polirikasrnormsl korulldrarnnda
lErnHiilij sibi iJi sonuqverdi.Fakarartk 1939yfi geliphcr yan.
_ ib evtu La'l'klar botrd'Erndalurulla' kcs.nbi' \el,:he des.f
,d Artrk her devle!yaklasansalar iein tedbirlcrinialnayo bata
fi. Hepsidc garanrilereldeetmcre,sanmna irtifaklannoEiF
q J r 5 ro r l o ' d r \ l a a r \ - d 5 l u ' u l . u . o k n \ p C i I l . c . r l d t r .
b k h a l e . l e nN . , : ' i ' r ' n d c n . o k v l ' e n \ o \ v e r ' c r',o d r a k .
siivcnlilini saElamakicin Eabagii*crenlc.in ba$ndryC,,
enlescnqsovyetdcvlciilnsiliz rc Lansrzlarlagdrninclcrc
. Fakot Miittcfiklcr .cdensc bi| iiirN anla9mayaya.asna
Sosetler tu,LulannbLr'h
Muhel.tler n
N-u l<n tend-
ine saldrhak islencl.rindcnkorklvona.dr.Bu durunda
de'in |, v{l'gi a(^rdd, li, }'y"a'n duruau q'deji\ Lo
BD q-adc Trl'ye oc
d o l a yn y l . h u ) u l d n . a l : ? r . r , J
lerle rnlasman,n yoll3.n, srumrkL fleiexldi, Nirckim
I iiri.o! da yd d n.,q Po'(a\ir N,,an
DbilL i \ork.r
doldy' brrz tlld':
Anl-ra'lr eddig',dr i\r T^r!d-'
itin Babhhrla y.ptF
gir irmele. sovyederi. $ndrg'nda
eelirmirtirrTiifkiye lrxltays olduF kdaf Alnanyayn
.mekrcdir.i Yrni iki iillrc, ohylinn zonJmiryla, ps s.
d's pollrl*rlarr dolru bif sUrij*lenme lqindcld'ler.
85h bmf ndJn kcndileride rel[,n ed]len tu !uvensizlL
lru,suTr:TbT"
T U P K I Y!EI N K I ] Z I Y D E XBLU Y O
din sonmu c! s.nunda Almrnlrra yanaJacrklardr Njrekir ^gus
r.s 1939'daAlmxD sscB pahn imzala.dl. nmdrn sonra SSCB,
Mnicfithflo rdijmx )olunda olxn Tiirkire'nin Bi! il. bjr nrita
ta girncsini Iiiq olmazsataratrz kalElnn' nGn,\rif. Almarla
da alnr afrrql3. i9ii, nostova.r. A.k.ra nzerindekiriifu,undrn
yan.lano4r diitiirnc\tcdir.
Bunun nzerine D,sisleri B.k.m Sarucoilu \4o:lofr\a dar.i
edildi Brt v. sovyet donluklann, b.ldas lrak sibijdea! bir pc
litika sn.diimekL. kararl, olrn Tirrkiye h! qa$,y, ijmirl. kx\ a.
n,9!r. Fahri Tnrkiri.i. lsabndo bif .ksik lrr:l fardr, u dr
Da! iaralmdln Fdd.dile! br Sofy.iler Bnl,!,nir en sonwda Al.
ma.larla anlujtr.ak olduludur. Bijrl. bn durumda Bah yanh! btr
niineliki bi| sovJctler l]i.li!;n' lorLr.'
lnrliye il. Il,nlrrrn[
iyice aynlmrs olmak(xdf Nilekin Srracoelunc *nn ieni sitmit ol
du-!u Moskoudr rlrnri jki gnn kald' vf s.r!rJa sijri\mclcr iam
bir basan!,hlr rlrrdr. Nlololov bu ginnrm.l.rdc esrs orarak
'lii.liJcd.r Bolrrrr d\arJ! k!,n krpatnrxsn, re BolazLann..
rak saluddl trqna dair Ln Frlhn imzalannrrn, inedi. Bu nrcL
1.. Tii*iyenin tl(di!i Bar lrnlri politika rd ydLnnlnlLikldllc
vc aymrTnrkiyenin b3lunzlB, la brEdarm,ro.lh. sarr(4n' ii
teklefi rcdder(i rc Mosk.s'Jar irrld,
saracoelL,nunbnyilL iimlllerle c'In!L bd -qr?irir btjyle br so
nuqh Lnin.si qok normalJir. Brtlilar raraf,ndaDiiil.n so\!eller
Tn.tiye nc
ister isrenez korktuklan Alinlnlala yrnainnrlird,r
ekononik dnzeni k kiiltn.ij s)or.d B:n yanl,s bir Poliri\a izla
mekrc v. SartrcoiluMoskofrdark.n i.giLn re FrrnizlarLa !i;,di
mele. _rapnrakrad,rBu sllrha.icn TiirhLyenjn amn., rrrik brg
darnaz nnelikle oLanSury.! r. Brn donlukL.tr! balUrrrxi!k!.
, 1 l. o ' . . ' , o
L,.'.. 1 B''
.:
rai.nf bif sckilile yrhlsrmxkh olan sarasaza!I Ciitu!i'Lj lii{cDlik
alntra rlm qlbln i,:indcrdi Bu dun'mda nllrm! lltrmayrcr!,
BoEzl
nrrlejik rjnunjni korududDsiircc., so{rdhf Bj.lili
Giineyinde! dainla knJk! dLynlt vc kendhiri binz giilln hisse!
tiEi zamr. Bolazlan lrnJisnrc r.hdn yijncltmcy...k bj. srarur.
sokmak isreniiti.. s:,!.o-!lunun seyxhrlindede bunu sar ekre.
yiz. sararn Fklajmaryh kendisini ieblikede,!d.!n SSCB,Aln3n
ya ile anlarmcasijdc.diEini hissernis re Bolazh n kapaDmtrnn'
icmin iqin riirkiyerc b.s(, urirttr.
sol!{lcr Bjrligi r]'n, brskr
y, Itinci Diirtr saMtl bnip de soluk eus ijzgifhf' esneye bar
Iad,b zam.n d.Irpuktr.
1
TURXIYE'1
Bn bajansrltL rjdiE, Ankoa, dana SsreoElu yol.lryler i]
gilter€ ve Ftusa ile dtla9my iDal@rtnr. Bu dDrum hen al'
nanld iirknhug, hd de sovyetleri lorkuhur olmatd,L sanli
Voskova gdriitmelerinln sotucn ne olus! obm Tiirkite Batiya
ole.ien anglje olmo9tur, gibi bi. nsva oirya e&mfnr h Tnr*i
ye'nin o zMiai
p.lirif,ssna aybr,
l2len€! ist€digi tmfsrlk
bir hNtedir !u. Nite!]ln Bntitleti r€enrid 25 Etibde sar.c
ogh ile eo.nrni4toi. Ele aldao kolrdr arasmdanedenic$ pa*.
nn ksdisinin dbnmesininbeklennedd in:aland$ da vardr. Te.
idtiev yqi bir olgunun orlaya qhp c*mad6ndan,endiselenmek
tedn Bnyi:kelEi liirk Hnkntuiinin SSCBile olar gd.nsnele.i bir
ni' ni eijrdneiinii dc sodutru. Ksdisi tenin edib\n..' Iki b
ra6n da bi.tirine ihtiyacL ]aIdrr. sorTeder Birligi etEfina lu.
nak istcdiEi goknli! genberinin 9ot ijnedli bi. parla$ ola Tnr
kiyeyi yitimet istebmckE, Tijrlve ie tindiye tadar izledigi
poli'ilrra paFlel oLral Xueydel' bdtr\ lon su lc yr ge\tr.
net macm entnelrt€dir. Falar my! sird soguklnl bnenli ni
relikr.dir. Sow€deri nmm
ermek iqin lngiltere ve FnNa ile
ta! an paLb 2 nud.ralt bir protokol konnu9lur, frht bu Mos
!o%n tatnir etnise bmrmdekredir. €olrEudrt InretElllml
bu totuda: 3Tnrk ,.6nelicileri lngihae ve Franss ile olan paklla,
mr bi. takm anlaosz s6zlerlene kadar sakl.naya qahldarsa qa'
l$snld, hn Tiirtiy€rin nuhari! enperyalist aevletlerle bif Lar'
diyordu. B!rl'U, yardd pakn yapr*lan gerlegini deliiimet,!
Edm la$t, 2 nuaaL prorokoDnr, Bu arada SovTederinFinlandir€'y. $idrmasr dzellitle rurencL basn tar.Endan islenince
rti)ede t'( ea Soweralflthn bir tura $ni) ve aradrli :l.i
daia da soEdurtu., OmeEin7 AElk re39 soy r cmut
r
dout ltrgi,z ve PrrdsultumlLrL,Jeyi Ba tarr,r ic:n {8.
ijs olarol Lullaorok rsred'tltrini ]azuktad,rr
lria ilginq t R6, bu soFllugs diler bir ahn devletl{ t}
hatta lir itknde de r€ra1 m$'d'r, BDla.
dnnefiti l4ilterc eelnckledir. otuelin
Karkasya sntua iki idafin da ster rlghaberrrildrE, zdrn rijrk dflrer adafr
lulaT*kD4Polnifu''19!9.)%5'
dh,
sdle M., 1969.(!d6
te3ete46),R81
5
8OYOKKOM9USORUNU
IIRXI'PNIN KUZEYDEKI
51
ld w 6aen, bu habe.le.e L'zm'tlar !e jki iilke arasndati dosrluk
acnal
telnrlalmDbr
Alna.ya da SSCB ile Tijrkiyenin ahs
igin qaba gijncronlcr alarndadrf. Nilclin Naziler halya'lD sala
9a simesinden heden sonra fra.sada ele segirdikleribe, belse
leri Alnan Beyaz Kilab,.da yayrnlad ar. Sovyeder BirliEinin f,d
tonnak iizefe Bakn
dilert iic sarata gi.nesi halinde uy€douya
yakma!
bir
hava saldirN plan
btjlsele.ini
iqin
Miitefikler
ldrol
sijzlerin_
Masisli
SaracDglu'nun
labaltad,r. Bir Cdriitmc sratnda
den Tiirl Balbakamnlnbdyle bir siri9ime ka.5r EkDayaclg' sontr
cmu q*am{ D ve durunu ';ok iinenli taydryla Paris€ mpor er
mirtir. Alna.lann el€ seci.dikleri !e yayrmlad*lar belee budu..
Bu olayda da, sene bu mablenin ba;Dda sijzn €dilen ikinci
etki, ymi Sorletler Airligine la. olan devlederinTnrtiyc tzern'
de yapnklan erki s6z tonusudur. Belge,Ban aratlafl olarak hr
nar saBcoElunun dnrnriilnesi anacft stinijgii kadar, sovretLer
BirliEi ik Tnrkiye'ni. aHsrm ag6ak iqin Enrnltiiyle yaymlanh's_
lI. Fakar SerecoEludnlnedi, Tnrkiye ilc sscB nin a.ae bir 6iktu dana solunakle birlikte bir bnnal,m e*nadr' Molotov olay,
RveTuti}tdekih'zBdynkd
nigoladiabldornmanh.nninlcD
bi. dcliiiklik hu$k sdineoirdrnl
Bunahn qrknan\tr,
ili nedenden6drii: Tnrliye taraisr
taln.Lb
Ntu ctmettedir, ve SscB'nin bundan batla biriey is.
Daha
rcdiSi de yoktur. Ikinosi, Sorletle. iqin de drmn k.itikti.
tleride, Soweder dana sn lmdigi ve cerrcsinde olup bitenden d!na lutkulu hale geldigi zanm bii1tu bu olaylar iinijsle binerek
Ttrkiye'nin aleylrind ohcakn..
Sdyeder doglld.d dogruya Tiirtiye"len bi.ley isteyenedilei
fakar ciineyden eelebileek bir sald'd koflusu bstla devlerle.in
arayt bozma qabalan ilc bi.lerince, kendile.ini rhbeten sngu sij.
dnden bir h.sana Bogulardr sijz sahibi olmak istedile..Bu f,.
sai t94o Ks,nmdaki H ler, Ribbentro! ve Moloto! gijrnsnesinde
ortaya 9rii1,.Niituz lijleebnnin saptanmaniqjn yap,lanbu ioplan(10) tusisri, aF, s 135.36.
111\ Arh Inihi, rd s (atunos r9.l{), s 46
l2
ldr
olotov ki!tr iiz.finde ieit,lrili -laranLnerirtedr. Bunlaf 3r:
!,di BDlrTlrrda kaQ rr d.rr ijst.ri d. \rdr r:kri atuk rritl.r
Bxr'drti 5a!ar1 trzanrL rr 5lJdird{,
.r[ .n blri .tni hcdefr
olx.it dii5iindii!il !Ba.brirtrstr, r!ili.,, orgLnirr!r, rani Sory.r
Lef Bi.ligtui i5gxl. krRr rcrmirti Bu arr& Kr7!vJ.Ii tiomn'n]r
la ar:s.r lozDrl i9i,r Tiirkitr'r. M.kn.\'ur Bolazl!, iiz!indekr
isrlde.nri d. bildirdi. Biiiiin bnnhfla Li,likr iknr J! lurr !1.
krrn, konmak iq,D lereklilind. di!..nriD xhJh i. hrrkd L,J.ri.
lcD iki kon\ndan Tiirkiyc Aln:nradrn ko'ktL!tr (1., sor\rls
tsirl,li is. riirldre.m Alnan iiil.rnr
rlra p nrxhrhlln
ri'i,.
mesnrdennrklnaii ir tlrft l91l de bn rald,rnar,k bildirisi in
zrlad,lar Bu tjldi,t,in bir gereli(.5iJe iLmin baioLrdr SSc9'.,n
T i i r k i \ e y d i ! l d t r a . a ! ' i ! d r i , q L k r nh r b c . l ! i i r x l r h n f k l ' r r r B r
(xbxhrr mln,Dr jki konrurln rr!
trkrf |i. ijLlijJ! sliurtrrJ
girm.m.k
iLr, zirx biiliid !aba! sr\r;r
olxn Tii,kir., AlnLnra :1.
1{rzi.:n l9ll de 6ir {l{hnnazl,l prhr, ,nurlam,;1'r. Btr pxkr. hrt.
!z olrr.k, sonradrDkcidi5in. J-.rr il!,i5 diisiranrx bir rrl.n !x
v,hfri, gihi ADrriktr !j l.iik Dcrl.rLrri,,i,, \lpf''L I oldulu
r)diin! rr Kirrlai,r jri{lN,n, k'sni.rii! ;! \!licp !li,unrr
cii jldiilii eibi bL ddnlnd. sscBnh Tiifkjt, pol| \.$1, {l
d.{l.titr hnlnzll.ln
sxllxmartr rJielminif
B
DOCU CEPHES1NDEAL\IIN LISTLNILC' DO\EI'I
Tiirk.alnan saldtrmrzlk Ptrkrnd ,r giin sonrs Atnra. or
dula. so\rd !n,Ln ri. Burtr ijz.,i,r Tiiftrire iok nbrrhm,t
r.. En korkunL ik! dcrLl bnbifi)lc trrp \hxyr brllamLrr Fl
kat bu yc.i durum dx Tiirkiy. dr bi'hk,n, kusku!3rulrndrrdr: i.
I lr!rc \': SSC! Bj.infi Di'fF sar:r,nd: uldu.rusibi! Lnfkir.irnr
nd,ndh ldllri.lkltrr nnyJrr Bn kr;kuhr -!id.,n,.li Lnr.r-ir 1:
lnr(i\e'.in llm.n!x\nn r.irn'U sa\a5r karlnaDtrr rqi, iisilk
rc rc Sorl]!LI!. Biaiii,r!u{.s
l9'lld! lnrkrJe}c giir.n..,.
il.r.
tlo.tr.ux tt sargLstjncf.cck r. bn lrrlpa d.rhli sakl'rn\a vi.
. l d
. ' . ' r t , , . ' d , . .
T
tii'n. hafifleme!i iqin nr\iyc
d .
TOgi.TENiN KIZEDEKi
!iMJK KOMSUSORUNU
ladr fatat savaia gimdeyi politita$nD tenel iltesi ya?m lnr
li'€ doEal olank soractlcri tarDin €decck duruDda deEildi Bu
salala ginelten ka9inr savaln sonmd: SovTdler larafrdan, se
ne n*s' oha!, Tiirti*'den istetlerde bulunak icin tahane
olarak ileri sn.me@trir. Fatat sde belnhe! g€rekir ti, ln1iin
savagboluca kin daha sndqse otun kartra oynayanre bijylecesava!d$ talmayaqahsanTnrkire| l94l sonlannda!e 1942!
njn ilk ymsnda Cnciinnndorugundabulunan Alnmya ile iyi gc
cinEet ulrla KuzeydekibiiynL kon5$una la.rr geEkrigi kadlr
iyi bir polilita izley€nemi9rn. Monftuyc aykn olrlh Bo!zla.'
dan eeqenAlnan senileri son.adanTii.kiyenin balna deft ola
calxr. 1912SutatDda Von ?ape.e Ankaradaya!,lan su,ki n
€ cezalandnlna.
Soqet valmda$ olan san*la.nn yakalanmas,
gecesi
qol(
dauan,lf,rrtr.
s.6
Mlrt
lstanbuldaki
soe
srda
sert
yet laekonsolosluEusanlaFt sanrklann 43 smi ieindcicsrjn
edilDBi, aksi bktirde zorla alnacaE bildirilniriir. Komilov rc
?:vlor sonunda 16 y Ser aya garptr mrrlardr.i! Kmrm nakl
vqa hahz olduEuhususubi tarafa brrak acat ohrsa: her ne
kadar tonsolosluklardiplonatiL dobnulmrl*a sahip de!ihc''
de, bijtlesine sert bir davmnsrn Nazileri tatnin ehct anacrr rznorlediEiniadamaklolaydr. Bu olaydaidarl {e adh mckanizma
narden daha tafi ola.ak igledi$ti..
Almmlarm bu deu€deki ratip tanrmlz iistiinlnEn brahndan
co! zo.lamn Tii.k ydnsticilsrinin yalD nenzilli politikalamn
soqedeE ddn& olan ra nb uzun denede yapnF hatalardanbi
!$krha.i, Nazilerin Tijrkiyede Pan-Turancr rc lagisr atrnli
sra frla izir vermeleridir. Aynca Tnrk hnLibeti, Rnsya seierinin lasd.lsn !€ri Albadarla Orta asF Tnrkleri nzdinde przadtla
girirnis bulDbattadr.! B! laarl*la.m Aldanlan oytl,nakbn
(!1) TniEy.d! s.v,r icii&tr bu
dit! bdih lnsn
ehn hme&!
sDrdd kiei
daE sdflb*eo 5d*dr9Ern Frk brdi&n
05) Mbc
Iilinin ysrD ordufu Eaddi ddirrq
niiri. (Bh. ceorce Krk 'ec., 3. 4s4,diDnoru)Mnir. &rrinde
t* .rbcr Dtuya s
abn qoo
am.tlr bidift, bu iddimD doAr
ohd,gn
rltin .debileek bir -ra!m hrrumakrdr,
lrrrird, 3
(16) SehaL Mcny, '.d.dsr
<t7) lkiti
tu4a
F!
savqonn cizti B
neri lir anlan laglmdGr bir sereet olnas gsekir. Falat bir gnr
aq& c'knas ola$lg diilunk.ek liitiin brnlann geEel niieliEi en Sowet yiineticile.i.in }ahdda. ednn*i rc Tn*iye'nin
soqetle. BitliEi nakhnda tiitii njyeder teddelten et oldulunh iyicc lelidilaesi ihtiath ve gerfe*ci lir larelet ollrdu. O.
neklcr roEahlalilir. Ksacan, 6u d*ede 1939'dtn ijnce tapnd+
eibi Sowetle.i latoin etneye ijnd ve.ilnenig, aki yapdtutn..
Bu devrede$CB'nin politiksr, Tiirtiyc'nin savasa girere!
lddi ynkinn banfletnesini istenek Ftlind. olurnu*ur. Slalin
v i n m l o 4 r1 , i F r K o f e ' s D f d d I i i - t ' y e J , . g e e l ' . e t r v r i a .
dd l!tuluD' savda soLulnas, istedi. laLat devEnn, !o!ud
dolru artk Al@n bastrs, yava yavar sevlcnette ve soryerler ne
C _ DOCUCE?HESINDE SO\'YIT USTUNLI]CODONEM]
(1943,45).
arlnanlatu 1943$ubahda Stalinsrad'da kesin olank yenilnele.inden sonm Tnrkiye ilin sauln durunmda bnynk bir de
Eigitlik oldu. Fakat Tiirlitenin saut igindeti g€ligm€lerinema.
sn: idediEi sonuc battardr : hen Aldanlaru ve hen de sorTetle
rin bu savaran iyice yDramrt dmmda e*b.larn
t€*ldelte
dir. o srralardr lAlntnlar y.bla, Ruslar nda.a' diye slogala'
id bu istekr Tnrkiyenin e*arlafl acs,ndm tdunabileceken
iyi ali€marifi ifade etmettedir, fttat gerceklegemenittir, Bu durum, liirkiye'nin savasneim€mek igin izlenir oldulu polilikayr
kijkt€n deEittimesini g€€knmistir. Nitekih 1944Nisanhda Alndyaya 1q3 y,lDd.D beri devm ermekteolan kron ihacr durdutuldu. Marrs ayrda .IrLc ar re TuFnqlafu dortaya q*anlil',,
Malas !e szira. aylannda Bolarddan o aha det lontrolsu ol
duEn icir tica.€i gemisi $eklinde geEenAlman saur Cemileri de.
rdhnmle basltod' .e bunltnn "lun5/ 'Lla m3'l.l.rmi5 .3r,t
genilerinin bn$n v:s lanr haiz' bduduEu mblndr. zaien Sovyet Bnrnlekisi Tdrk nijknreii.e bu senilerin gegirini prorsro
2 aEarolh AlmnJa ile siyae&n bir ddtE (Du!!ra) vm\ti.
sal ve iltisadi iliskiler L6ildi. Bu kdan bir baf.a sonra Von Papen suilastinde tutuuea. Konilov ve Pavlov'un salndjlnel€n
Bu deEigitiiklerdd 6ncc, Mayrsay'nda sonFdn Kasel genirinin Bogtdar EeSertd yakdora$ olalnda di\ecek olan Ms
(r3) GoB
KrL r8f. 3.16,
a
lLlsKlLERlit
F
t
r i r R k r l E N l Nh u z E l D E K!l 0 y l l K K o M t uS o R U N U
55
nenenciouunm SovFrler nezdi.de bir girisini lardr. Bsa git
re, iki kom9unenletet arasndark, bir siyasaljsbirligi k!tuja.
.ak ve Balkanla. igin de gnvenlik sarani en tinstj.ineEt k!.!lllkl tir mlatma ylprl@tnr. Sovretintnmeti biiJlebi. ada;mrr
cn iyi vals tcklinin Almanyar-asavaraqnnas,olduEunubildn
Tiirtiye nin Mihver'c 23 9uba! 1945'desavar aghas da so!
yetlerBirligi basDrtar:i.dan jslihzaile kaDla.dr ve sovjet hnknmeri19 Ma.t trihindc rcrdigi bjr no.a ile l7 A.ahk 1925ra.iiinde inalann$ ve siiresi7 Ka$n 1945'd€bnecdkolan Tn.kSoryerTarafsEl,k!e Saldrfazl* Andasna!.r 7 Kasn 1935trthli p.ototol hiikiinlerihe uyg!. olarak, art& uhak
isrenediBr dirnendeSovretlerBidilinin Tijrkire politild ksac. tiiy
le dktlenebili.i Nazi bsslNr.danLu.ruhn sscB Tiirkiycnin salara simesi iqin Ehr etmcltenrazsegnirlir.t{er ne kadarTii}
liyenin savasnson y,llarlnda yaphll isbitliEi teklifineverdiEi
ol!ftuz evapta bu iilkenjnsdvalogirDetni isrenissede, bu ko.
mda Sor'yellerBirliginin rurumu dcgirmirtir, Arlk Tiirkiye.in
s.u9a kahlarakLendisi'iirahatlaina, sd?konusudegildjr.Ayr
c., Almanlaraael urulacak darbeolan lkiDci cephqninaqrlnasr
dan2da s€cikhii ohcak ve kendiri.eyaprlndrtaolan yard,n is
1eristemezaalaca}nr.Bir de,Tnrkir'nin savaragimcsindcrslar
etmemekslretiyleiu devlelinsavarbitliEinde,sau$ igi.deki bn
o yana, bir bu yana neyleden iutumu yiiznnden yapayalnizkalD'
bijylecekendielii alanua girn$i Tnlkiyc'ninliiyijk kom$s! r..
raindan istenn\ olabilir. Bijylcce SSCB,Eok duya.hkli oldugn !e
gelebilecek
tehlil..
d*aml1 kurlu duydrlu Bolazlarbijlgesinden
mnnl(iin
her
alBsk
istemektedir.
igin
olan
l€ri onlenet
eiivenceyi
Bunu ge{eileni.menin€n saElanyolu olank da, 19 Mad 1945
tutasrnrntkasndan d.niz ve tan nslerinleye.ektir
rII _ SAVA9TANSONRAILI9KIIER:
A _ lII9KILBRIN BOZUL\,IASIVE NOTAI"IR SAVA9I (T945.16)1. 1e43sor*r tsrekbtntn cdtJlnloE€t (tanlltl):
Sovyetle. 1925Ta.afsrl* re saldrmazl* Pakn fcshcttiktcn
sonm Tinkile bir anla!@ zemini aranaya basltrd,. Molotov, Bii
(re) ieidun
ccmal Erkin fifi
(20) {l,.6 Rer ion! Tudo\idiqu
saq.t
v xx,no. { (ruiLr Ed), s.64e
x4riui
q Eataztu M6!t!,i,
an
yiikelci Sarld'le 7 l{dim
1945'deyapng gddt;nede &lasmal
iein su tosullm ildi siidii :
a) Ttrr!-sorye! sntuda bazrdeliritlikler.
b) Bogulatu o.ta} savundnas !e burada kendjnne k{.a
v€ deniz iislai w.ndesi.
c) Monlreunnl delign€si ieh presip adsgmasrna !anl,
Sa$er ilk iki iellifi niiliimeiinin @r olamryacab iein, tteiiF
cn tetlifi i* Montrcuye h.af bndn devletlerj nciifldirdigi ge
rckaesirle .eddetti.
Br Daddeler bira bi.er in@lendigiDdebirinci nadde d$rda
djger ilrsd'n. rnrki)etun Ku4yinddi oijttjk Lomlu.,rub er{,
de. beri gifrnhi .ctnelin br mtamlj lurn .tr,oa 3la4r
arrrnB urdugu citlitltiyor. BoEazlannorbk salunutna$ndan ve
tlslq !€ritnGintls siiz edenitinci madde sscB savunmsrrD fii.
Ii, Mo.ftu'ntu
detirririlmGini isteyen nqiincn madde ise 6u ss_
lulrrun
huhti
siivfl@sini saElanak yoluda birer adhdr.
Tiirt-Soqer sDtuda Solyeder Birligi lehine birtaLn diizmte
neler ist€yenbidfti maddeyegelince,bunun tutarh bir yer yoktu, Bu isteEin,sorrdler Birlilinin (tcndi ae's'ndan) nakl lir ralcbi ol$ak yorobldnaena olabat yoLtur. ratat bu isteli sd'€derin shliejit bir sDr deEiriklili ralnstr isiensi gel]id€ yo.
.unlanak da ardur riE yaprl&at dm deaeiklili sovl,etld Birlidinin ne derli lehine oldsa olsu, karrndr Luwet d!runlar\,
da bir degigiklil meydda geri@k k.da. bir ijnen ra nayrat
!r. Tnrk-Sovfet snn nrs
do!.I srnrr harrnDdm So!.yerter
Birlilinh lehiredtr! !e herbrngi bA deUitikli* SScBy€ lirs€y
taandrmyettr.
sowdle.in bu jsleli ileri sii@cterirde @
.kla yalD ned.d, BoEdlann kadi alerhldine kuusn'lhru$r
cukt ddld stu da eftr
Dastair4'a solqb
Bnlsi bp,r.
yd, rars detir, PdiDld ov6d!. I
rueYnrmd&n rqhtaffi
rd.* coerkurinay
b s.-9jdt'. *ad! sizri.c Fi Fj@jrft. (cco4. (r*, ?b M'ar.
t6. n 5.r4 sffiry of iornatios
E6iry PE*, rcsd s. 40). !b eI.r $u delieiHjli.dd dcar4 dolal sDdara urarck s
shkjr
Fde sEldt! tiD rasroabirr. omoli. tsFil,in Ar! 6h av6ru4
Gdh rpdaini armr, b6rc sddti bil !w d.lirtrx6rdi.
T0r{reNN
xuzEnE(l !0Y0K KoM$usoRlxu
stla@ istetl€nndcb ' purl'L gii.i, eldeerneli ir cb' selro'
1;bii bu hu,us bunun Gdaren riooeden u74kb i_6 olrdr'
d:g mlanba eelFeyecetrir,
birlikte, bu htekLr
Basmdafdla bjr ieleslc kartlsnanaua
Tiirk bntuet cevr€lerini zltda gegjmigiir' It*nde! tel55l!n'
dalta haks' deEildir, zira hq ne tadar solTet iste*ldi, bu dee
letin bir talalna polirilaslnD leLirtisi olnahtar zivade etraltna
bir sawma kusa$ ya.atna eabalannn bir anlantu he de, bu
sercel, bu sibi girisinlen! Tihlir'nin ecenentigivle lagdasDst
olugu hlNsuu delistirmenekt€dir,
2. Irrk{edr
bozlrb6tdr
Bah|D 1utrftu;
Iliiliimet, lDsiltse ve ABDnin dest4ini Lazanba qabalmra
sirbmekrenbata yol go'dedi. Bu eradads /.kn Po "dar ron
l e r u ! e e l : pq . m . t ' . O a a a n a d e t f u ' " n e n ' n d P :c l l u m e l
Molotovb Sarld arsDdaki gijrntne'
iqin r€!d!r !a'@lan,
dn simdilik dostare bir sd.iir rstisine lenzediEini ve sotveder
Bidtlinin Tnrliyeye herhlngi bir sonur tehdit yti.eltnebis oldu'
Ennu soyleyeretzgceigtiEn Birletik Anerik! bu konfdansla, Tiirk
6ndini kavn'
BoEazlannh utsulay.cab diiny!lolftikatndali
n,r oldusr:\in ruMuru de$sl'mFr:r' Y6h'u ouadr bir nol'
br|yi.- bel'idel lol ijtrJ'du : Bi'le|it ATlila tun dcui''iEiri
sitvledilin 1llumtr anc.t t di dNal qtarlannn sereklirdigi ijlgii
ae "'--+rur rc Vd 1945sowe. noGir'1 lii'. Sorve in"n
da sotrr|d B'rLsie roprak!e.i.m6ini hreveobrin. Tadd"n
halh.dr Bagtd Trunan "Amlr, rda liivle divor:
oMF c6ae'dcr.ri 3.rek.n bi sdM orduculurdvdim. &Gn klrd
Isblinl
F&! kEtuiz Bo&rrd sdMu
tiin dtuyr} ikilodidgrd rrdd et.in'r
GdrnldnUiigihi Mntbfille4 nnkiye n !&r bitlsel€rinin Tiirl
eg€Denlidindenq*a!.t sowd mnltiyetine $En*ine, ketdi tuv€rkil€ydeltceli icjn aldrnad*rm haldc, kodi
ver rlmlan
l€ri icin d$lamss tineni olan BoEazlarsom! ae d*rnda dat€
iabilnettedid.r.a so.md4 Potsdam Ko.Ierantnd. Bogular tc
(23) gfry
(24) rirrqik
s. rnFaq,I4"noni
Arcdbm
var
!u rutun\,
o/ t&id6,
aktbtu
c I, NR tdsry, Dc
fa
ht
P.titik6r
k\b
Bask'rORA\
53
nusubdaalhan karar h.r iq dcvlednBoEdl hoDusundaki
eit
rnilerini TnrLiye'ye
.yn ayn bildirnete.iybnn.dcolnuiur.
Tdafldn lerbirinin dayatnasr sonuc! bi. ton]rromi olarak
alr]F bl k.aa karrr AaDnin rakrn.hglrutun um sruvllr
ri.. NiteLin, Montfuniin
d€Eiltii[nesi genkrgi yolutuaki itk
Dota sovretlerBirligindcndcEil,Bi.lelik ancrika'daneetngti..
2 Ksrm 194strihli bu noia Monidxniin zamu,n togulbtua ur
d!tulraar iCin uluslonra$ bjr lonfcra.s roplmmasn ainemekie v€ b& deEitiLri} reklifleri o.taya armal<radrr.Buna gijre ABD,
K:ndflizde k,yN olan devlets.nilerine daha avmrajh olan bir F
jim tehlif ermekleve biiylecebu degigikli*konulundasscBda.
i,nce danmank, Bogazlarsormmda kdklii bi. deEirikliEe
.zr
olm.yacaE,D
beliinekredi.. Bymesieklifi Saraco_llu
tanfrnda.
rlml la.r a.dl Hava elekirikli idi ve cuntrurbarkanr lntjnn I
K.s$ MoclisiaqDsijylevinde
Tnrk Millcrininonuruytayalaargbl
re onuruyla illneye kamdr oldulxnn sijylnyo.du. inanbulda
Tan Marbaasrnrh
ve bi.kag solcnyayinevininliistericilerrarafi.
dan y,knnar ilirlileri gerginlesrirdiBibir s.!da ili ciircn trole
st'.iin yaz,laD ortal& daba da *aqn.dl. s. R. Djanashia € N.
Berdzcnisbvili
adh bu cnrcisranBilimlerAkadenisiiiyelclini. Tif
lis Lolmrlst
s2zer.sinde14 Aral,k 1943ta hi.de q*an ve .Tnr
kiye den Me!ru i$ekl€riniz, baihgft taryan yaN ardsb.n, Ars
vin, Toriun, lspir, Baybur., Ciimijshaneve Dog[ Ltisl@, Trabrcn
ve Ciresu. biilgelerinin 1920re 2l de 6n.cn halkr zor bi. durund . y k e nT u ' \ 1 " r " ' : l ' r d r n ! s d , u g r r d r . ' n b
' .r . J d . k u d ' . d k i r .
lerinin,anrlarDm vb. rot cdilmetleoldulunu,ve srvar snsn,
da cmpcryalistAlnanya'nrnistcFrek hirneline si.en Tiirkiyeden
bu iopratlann ge.i alhnas, geretrigini ileri snrn kbJdi.. Sovyer
barn ve yaym orsadan da yury! ittibas eltiler. Fakar bu pfc
rc banDnn bunalar' tcpl<isiepeysed olmu9tu..laki bu pre
pzgmdanlnasl Banh kaynaklar.la
ra0tr bulnas ilgi qekicidi..
Tiirt kanu oyu yantnaya barlad,kiansonrabjle Batl! barn ve
Lsynaklar rsnda bu tonutlan siiz einirlerdir. Aslnda Bani der
let ldolamr
r gi'zlencileri bu ko.uya itd nedcn barkadr. Bu
neden,Ballrlarla Soqederin irm konusundaqanrnakia o'urrandr. Bu d!rundr Tiirkiye'nin Ban tlolona 1.91fiE,, l.crtere ve
soqrdqb
(5)
xeJtr!
rapne
ao,r,!,rorr
ordugu iebn[lili
nEhe6,
!{,
delam drirebil-.li
s tr8
rk|rso&
59
SORUNI]
lORTifiE'NI\ KUIEYDIKI BUIIK KOM$TI
gdlniirii Ba
Asdika .c,sndan yaamsal bir ijnen ralr duma
t'r' u"i.'. c--
ri-t*ott-i
.larnr Nrr! 6nrp ortavakovrala
tc oc\' ar'' D"Je
r e d e n io z f d J a ' ' n r _ b ^ g ' { ' : : i
tu
oi6
3
"
l'1d4':5Lh'
s
"
d
d
r i B " k d ' a d a \ o | " nN e n e r : '
d i l \ r ' ' . _ i i . i h r ' ' b e l e c i ; / i rI i n
khiA\drs.7'e.'d
^jonolr lstrr Kontr!" n& Lonlab
b4ndlrun R!$i rtdnr Rsla
*r.i-i,..-"o-tr
][Li}tiqRqfm|i'
inor
Jdd
b!bn !d:5nd
,d,;
hrs
dho ludi,e
di|
|
egukrlr
;m
b" bF
AttuFdr
1( {vrun!
borae. 'd"
*ebL,
inL
dclil
sa
rh
b4t
L[v
Ets! klnemD d.! ldi
.]d,tu Lin ri.r
H s . i r b ; sd . i e i l " F , - r n d
.
ct{lnliiMlbdm$frsoldhgii
rvice duddigi, Rlsva bn InsiM Anedkar te
iurr$bdtri
viiziinden kdrkdadb Fhrr
kaM* srirdifi sn
b i$rdttnr
R*Fe'.-19..
JblnsibLgnn|!bd'ild
Llpmrn'n sudt!'
Eildn sovr'
rdf
basi! derildn
doramN
Akdcnik
vcni dmrya@bna s6re bir hrrb i!
d.nn. qta@ak @didc de! di.
lnsiri qa lns iz Amdikm domo@rin.'n kaodeftc gir
"Bo!ada!
@dctcdli istiFr. sowei Ruslr rurkiyq.:
4, bci
'BoEdlgn
oyb tapd orsa ki
*d.d€
nk$ileyim,' dns.
KaEdcltc gim
tDs& dosms
ydidi hdvld bir is ictu yd{ prniyslk
Bodar{da bnar b.k
bdgb
rsy,nd
s.behi Bogd& deE dt.
3nr k6E dduEu idn bh Boleh.
iscrcsi
vardf
srir
60
0RAN
Krrrlit!
tlD d[nF
D{dhd.
lDsirttrrb
irmeo$Ld'
]! 'iiruLkrf
sq\ddlnfu(lsilliqii.kidjr,l
B! srt.hr o zrmanhf biyLik dc\lcil.. rrrnnL
daon,aNE
olan uLunlamsL Folnikr oruih,n
snzrl r. irzer hif rlltildc 11
d,rlaimrkrad,r Eiiviik dcrlerler, grlip olrlklxn rn,xr :!iitrictl.
rini rtrtlRi,fkc. :.alrnndx rnh!n,rr,k q'kr't 1. L! rmdr Tilr
hir. sibi nnG ik k.iu,nd.i LuluDrn ijLk.Lui k:zrtrn*k, bf onn
Jd ijneBli DlnusLu, ButrlD i!n, d. br iilltellyi Jdrmli nfn xl
rndr trmak yar!enLi kulhn,lmrtta{l,f Bar,lr i,lkc,ri,, h,' erba
l a n n a S o q € i d i p ! o m a s i s i n!touk y . t n h \ , r r L , 1 l , r J c \ r ' d , n . L
.lnnrtur Batl..c yrrfula. rrnon.ri grl lic.n,.tirr sxdrk, l0
taihliAksnih
Nafr 19.16
\arn x. rhr.f:
rko
okrlarbriio
rIe!!,
r.,'
hiilnna
:'rr]!
Bayle.!, Barli nlt.l
la.utrk, so\Erl.f lrli
ian kurkuL!. koiikt.r
!r\l.nlr B:rtr ij k.t:r
rarnar gi.isi'nleri bosl
Y3FltuD bu grj:in
Tri.k Dij$kelqci uiinn
ydk saras gemrl.rind.n
bul a !'.tirilmsirlr bi..
jrk o
m nu
3h i.id.
Mi!!!Dr
strirlolhinu!
.l
riids n,sanl'k,idnk , hi
!;hrmjr n irrerle,dcnn
mak lolL,ndr *s rm f. r
deki sddu.i, r'irrkircdek
Drlra ilerir. girngd.
.yd'nl'3a karnsruruhnrt
ln 1',sllizrebr ka\m3r
daD yap'lan bn. FruJr,
.daha deil!k.x!t \! rir
ni sijylcDuilrr.: B! i\h
Birrilini blna rcr \. bi
.{|.'L]$0nIduwdo
toddi4j.iJlurulnrurddilDc!l!
hr
ift!
4Dor
bu o6.i!
ri
Jan.lin !dlr'ur Br:b3k
.Lnc so\l.rtcr BirI-Ln. I
rrik izlef!.!k trr hrknr
!x sijiirmcr.rn'io dr Ri
ysprord!i dii\iirnr$i
!ir
$\qri!hJu, f;si
.rEe br!!! iiirrDrd!.uJ!
ron
jkni&LakjktuLeuode:,11tr'x
\ $-r'd!D
s1h|liiu|.blniDogUD|U
t s i L s ( b , 'r ! i
ordcs'di rrr(irroir \^ro$
bi'llonogiddehibiiheiD
!!
I T R I I \ E { N K U Z E l D E KSLi I I U KK O M ' US O R I N U
bt!
lLrlJede\' 'tbilikiFrFlEr&
do.-- B. ' 't'.1
B i l q l " . l . r d a l i I L D e d eb r l r o l E l ! F
,"....,."',-..'
nar kuskula; k,j.ijtlenek su'criylc bu halanD dag E!@ &b
--o.'" ':
l-"1 \umu>atMt i{i!
n )e'd i B, i' ,le 1 r'
'.' rbr' l".JT>lrrdnr
od l. '
d L !',trk.
YaEllaD bu 8.rgin h!a, onal. rl' iince lvashingrondaolen
Tnrk Biiyiikelgisi Miinir Enegnn'ijn ccnazesidh ABD'nin !n bii:
vnk sa{as senilerindcn .lan Missourl ilc t Ni*n 1946{|] ldan
uhr:.aki1r rrln o P\jkolo
Lul'r s*irilnsirG bir.bappj.ni"c
bir
k!.ranc' ol:rak N3'5ran
jik ortrn itjirdc lltis\o!i, Tnrki)r'dc
.irr,ji/.
vrladtlrnu
sakcollu.!.
n4f
i
l.
\ \, "
."
n.kn
L'
d
e
i
bd Jr'' d'''1lJ
" : 'i'Ji.-"(
bir
insanirk dii'\''rn kuF
bnliik
..
r'ii(khep
Birlesnis Millcrle
(
m.tnr ad'nLxrla } iniir'.ktdnler ',r" $c[lin
Eat lolunda s:llam
Ti,;kir.d"kj . ennl! haf:rr xrlr.nrk i.in i(i bii dl
deti!dndi
Daba iLerirr gjh.dcn ij..e, ahlter bueiii. dck lan ohrak
avdul,Ea kaNnurulman\ lir radlo hab.,i,rdlD sdz eifrel Fc'r'
k; iniilD* bi. k"r..g" !..e, o giinlenl! Arkrr rrdlosu tafrhn
drn lap,lan bir lry, 'da So!\trlcrnr isr!kl.ri rrannda r'ii'kilede
.d,hr demok.arikrc rensili bir hiikiinet kurulnrx!'L nrediklefi
ni snrlenmis!.tr Bu islelin ii,e'indc bn' diiliinelitr sorverl.r
Birli!iri lru.a ii!n f. bnbirlein. b,il1 iki nden ikla gelm'kle'
di. iunlard.n hinn jst, sasrn ba$ndan lei Bi! )_i eeilinh bir
vijnelim c6der.n Basbakao9nkrn Sar.o-ilunui diisii ilcrek )!'
Bifliqind y:kn, Bxr'$ karlr dah. lekingcn bn t'
;i.e sosd{
'.r"r'
l o l o V' r o
. , ,a
l[,zl-.
\r "
l
o Rho'
'-qOi" t.,
yop!ohat diirinir$iLt
ruiuiu ro,., Gg[t BuYdkdtc
ll0c@8.(\
r! b l,.bcr \€ldigbi dutn!d'E,n,,
qas4rL siittsrnckrldt.
zrlnlahak v.
korLulL! olaak olnanrai! d1:tr,da, sinroilutu
F:rkir,r're
siv.si ta.ih
gnnuEiirn
M3$igli'r
rmacn,
da
dnlnmek
Eger
Ile.i
soriildii
k3bnl
ern!kr.diflc.
D.ulcrarii A snkrii Esner
hiikijmere
steiinii
ise. bu .drntr denokfutik v. t.msili hijkilncr,
',1,.. unsulain da dahil edilnesi rrhNtrr !.ldiFi rcrk!i ikincl
ldr;l.iik xk,ha s ilme rrAa
ftdm d. 7ar.i bma baghdlr' Hilbn -r.k
Parri |iilntti
devrnde
bilrokrrl
! \eme !!nls' olmrj!(
ijzsiifliik'
qelilnesinin
Lo,
bu{uu
dcm.krarih
iLk ko
sol rkrnn
lcr eldc crnrkri. Yotsr durnadan a!ti, iv uzrrLlu bi. skr vi;
notin altnrdahiqbir Fv \ijrlrr
rolto. Daha d.mokrarik st|nrlu' lrprl. loolumdski imllar v.
bask, srurladn, dab! ir-i 1o.siL !dcn brr hnliim.r knrlL'r\a {rlcu
' Nii
liki cdn d. d.ba kolay r!),,h.ae, doilldu
solculannmrn qok i{djkl.,j Intrns, b. lib.rl orLanrr varanln*
!d,r zanrtn,n:oi.n !a7.rcsi Tatr1r L$rran z.klrirc saldin
lBt !trran!. xs'k kotnru'
n, sijt..i dc bu iirl!tu lan'rilkL
rahrkkrknnu
lln !k *cd'!'nrn re
snzdur lizi'n bu monlekdk
6reFn,i qekrj-iidlt t.y sadccd\r srd... d.nn,[r]!i, \e gxnh t'r'
nasndr demokrxsidir Yani R.osevtllin di;t hii.il.ar il.dc !!i
il dcniok.asidn'L Br barit 9ir9.k1.n a[ii, rol.u Tar gr7.r.\i
;!9d Yatd !a1f1.ri]lc ai-m rlkirl.l !c l4ilefl saunmrltLrdrr zr'
n'an,n ds\l.r adamlr. br i.s. ak'l eLdlrqncrithrdir Orncain Nc;
'ruhf?' dire iliDkrx}
nenin sadak .Tro celitl Bar_ar'rN:il
rm
BrJLakan Sa.acolh, llLirl.nrnr r\,, oldrklannl saidikli
akrl
.{r
sx
ndukla'Lna
in\xol
olut
di
lvnr
ve vdan in nlsL
o lnnkn solcrllnn so\f:llrf BLrlreLL]. l5kidr okiukhl ko'
nusund! h,9bn lrtnxk re\1 [arrt roktur F3kar so\.(l.r lirlj-ij
d\!ar, Tii*iycJ.ki sDl.uL!L in.n Saraco!Lr
br hrrckc'
mal vc ininr.rk iqii !ahtm\lard' Tn'I s.l.rh.nn
ni
de
trrran'
brk,drndrr
1i, koodi iq ,nann!,
.-!luhiikiineli]1iy,tr,rDlklrnhi!olfl1^rk$md<le.lloh.I'h
l,i'\cv seqmev...!i, o /rdrinr i
$1D1
bilhDFs,
soNrd!
d!|!Dd[cdihi.l'iL
( dtunLli
rii*i1r.in
!d!
TNRTE'NIN KUZEYDET1IOYOK KOM9USORUNU
6l
old sirasal ortma baLrlp sijylenebilir. salar icinde bprak ag6'
egaf, re hrjNszi eol bijyiil dlgijdegiql4mjSlerdir. Tiirkire de bir
siyasaldegigiklikolusa, bu uBurlarh siy$al itlidm getlindc ota
ya q*acakrr. B6yle bir itridar, libcrauzni icabr idolojik ahnlara
ccve veBe bile SovyerRusya ile bir yakmlagmanmsoz tonusu ol@s olanalsDdr. Nitetin, 1946,ecimlerinden 6!cc SarasBlu is
rifa edeceh,fa(at yerine, ynkselmekteve Bn.okFrik ikiidan iei
dit bineLte olan Burjuvaziys tepti olahk tan Bnmlar yiinetim
felselesidr tehsilcisi olan Ree! Pe&crselecekli. Bu t.9bak.n,
SqetLere olar anlipatisiylcia.rmr bi. !itidi.. Sonunda,bili}
digi gtbi, Mdshall rardnL re Tl:llmn Doklrini labul edilnrit,
Tiirldye Sowederden daha d. uaklasn$br. Bijtijn bu ee4eilere
EEmfl, Sorrederi, Tnrliterde dana solda bir nnLnmer a.amala
iter lmudun. 19,16ortalannda knnlnalanm izin ve.ilcn k al!
ar sonrakap.t m ili sol.u prtinin, .Tnrkiye SoslalistEmo*9i
v€ Kdrlij Par.i; rc .Tnrkiye Sostaii* Partisi" nin o siinledn
'munslif navat iqi.de but senditalar ve aydrlar amsnda bek
temcdil rekild. beninsenni$ oluslndann' ileri seldiBi uhmin
edilebilir. E.tta, nd zekenra serlel vc a.lada9lan, c.Dl Bayardo MaEsal r.vzi Caknat. kadar sago liberal nlhalcfctlc s,h
tgbirliEi yapn$lrr, onlarla birlikte eylene sinp dergiler (Ciir ?rer)
ok.m$larsa, sowetlerin de tendi aleyheine olan havoD d4r!p da dah. erbe* bir atmosfe.in Tiirk siydal tuyabra €gEnen
olmar igin D€nok6! Padfden hne bnseyld heklmb olduklar,
akla yatrn gelenbir iussru., bu P.rlinin dsha nuhaletette iten
zan.n,anm takDd*' anti - sovtcr tNm.agnen!
3, Noblar $ lirtr - NotaLr :
Savagtonso$", y€bilen devlelle.le yapnac.! banl .ndasn,.
lar erunnntr ciidek icin Parisle l
rrlnda y.p,lan D6.t
Dt'igldi Batanl3r giJrnsnclerinde olublu bir sonlq abnuad,.
(]5a) kd
I(@r,
rilin baFnsbn
Tr'i
,.,,tr6i
,!'n1'kroatbgdtbtri*iDrr
en iyi dk&u, LururutlDndro d! ay enla kaPa.l
Doln ilrd.rinin burjuu?isi hrkkdn diiriic
136) s@d dad'rjsdlddD
nsiiqdi
ldara
deled
se, &d Burjuvri3i, iir'imin drsiiirome
'5i
sluhotu riiDird.
F**
blrrEEtu
ve Fd.duin
'dfl,ll!!r
od,ir gib suiu.un
'
oog!.koDohi!'nde hrr! r.o& r',ld
slrct
urldaD4
Dodu Burjdezisinb
:n'.
nrclfi
olank ildid
D*reiciritin
oldulu,
Fvar Evar ye
Sundln b ay kadar so.m, so\rerlcr lirli3i 7 IAU*os 19aotari_
hrde Tijrhy.]c bi. Dor! rooek bitak,m nt.[ler ilei snrdn
No!i, birqok arn.klcr \.fr,.1, BoEararn \aras
krlltrn' dLlnn ]*hniikren sonrtr P.bdamda n( dtYl{
rxiiidar
konteransndr al,oan .c Itr derLlrlernrLtr bihrin TLnk htkiiN!
rille doArudandllruya -qij.iirnrele.r,Fmann' derPjs rdc' kruF
lan nardrnrof re rti"l olxrrt so\t.11!r BnL!in: Boalrarn or'
tak konroli jgm iislcr lcdlm.sini r. M.nrren\'onr !sdilL bir :e
'
kildc lazdeD!.qinlnic\id ntilord!
verlmei ('.
L.rJ,,'l! q,kan Trn6 eDeL.s,neg-I!, rfrnr
s.cilnis ohd taril Monneuxyn inraLt!tr d.rl.tlerden hetl'3DSi
I.krar ga/dcn gcqnjLmsi iqLnLhbtrddLulunl
birin,n sijzlesmennr
bnndrn
Btr raril, o \.qihnesi, sor!.luli
$r
tx.il)tn
li,le..!i ri
bn
miizaktr.
Tij.kil.
il.
tek
rrrall'
Ljf II ijnccki aniqltrr olin
' - '
D
'
r ' \ '
I
oldnkLrr roke! cdnrrir gibid,rr! !rk!r g.nu rd' gclcn 3r2ch
njn bif olatllk.larak bcliftrigr balk" bif n.drni, v,ni bu -qir\i
min Po6drm krrarh.d'n bn urgulinan oldniunu kxbrl ehnek
dahtrakh lakro Dlr..k!r
sor*! noiar 22 .{gun.s lrrihLi Tiirk 'o[1]ivlr ce!a!]3ndt
fiirkiy.,ddjrLrt,eddcder.k, irz.lliklc irs isregnrinb,g)tr!
.lm\
"
nn,-E,ik +nrr,!,n' bi!dirnrisln
Mttrfikleri,r lulurunr gelince lir J_,1kadar .;n.r' Tijfkile
niI Doiu loD.rllannu creniesn,li "TnrkiJe ile so\ydlcf Bnh
iirin blnDr1 lullcLlc..gi li. n!s.lc" oldulunu riivl.ten ABD
ao\v.rlrr ri,ligi jle diinyrr !3llatnr konusu..U srlrFmarlnca
o'fu D!{uduki du,suLi L lcndi rhJhin. boluL'nN r.hlik.si *arnn.da Ttrkiv.\c .inem lemeye [aslannn'r' IBD T Alnnos so!'
vet iotrnn,; kdrdi 2 Krnmda !rpn\ ol ulu t\lifl.ri kapsa\ai
brLunqr duqr! [nkabitrsEi ditniil
di. Isciru qogrilrr, duer Buiurai 4l11di ieh d. lnt Liq*'
rt,r I1,r,
io ri
(A!!sos rel6r s ?2 1
Bu
D
T'RK1YE'NINB
lUPl(lE.lrN
i& iic @ddesine E
KUzEmrxJ B0Ytk 30
ol6u5, djEerlerili ltbul e
balkmlEDda ls Aguiosta var an bir
e, Tsno
som, Amdikan devlet adamlan Aldenize bry k bir
!i cdrdereye kdar verdiklqini a9*lam!la..l'r.
Dan bu haber€lsgt Soweddir e6sterdigi telki]eryautba
dm 2? Eyt 1946tatlhae iliici bir Sowet noias geldi Nort
da, KaFAdizin tapal' bir deniz oldutu, at€n Monlreux'niin de
Kaadedz san indeki ddledere ldcinli bjr rcjin oldlUu stivlen_
melte !e ns sorununun skfiye e, riirkiveoin eeemenliEiniade
snverliEin' tcnin edecli ne'i <u'
l@ereeli, aksinc, Boldldr
B! notadan sotr! basDd. Soqedere seri saldr ar vap na
!a !ala.h, alD de 9 Ekimde Soweder BirliEhe *rdigi nobda
MontEuxnnn sadeceKdodeliz devleti trsfmdan delitri.ildere
cepini!e ldriu!.n' ' BoAardm qavurulmar konu'u1d. teL 'G
kalr*' ert igili b.ldirdi Bo!,Lr b'r "al
;lu
devhr .l;'.
drya. ya d" rld'n rehd'dnr m3ru' v re budm do$t3r o rn
d u n d u o B i l e ) m i r M j U e t l eG' i I r l l ' \ M e c l i , i " n
, b i g e = Lr e ( e s n ' b e l u 1 6 !ir' r f u " i t < d e 1 3E k m l c 4 6 d a{ l '
ek a' eddehis re
so\')cr relFriri
lad'si eLabt rora.i&
Pot;m kanrlarhda iingdriilmiig olan cii.iisnelerin nora aht rc'
nrtylc tananlanb{ olduEunubildirni9rir'"
Biirle*, l3 Ekin ta.ih[ Tnrk lotanvla iis, iopnk ve Monr'e
unnn deg\rnlrtr tell:.ler. 'eddedLn'r' bi bu\ul .l 'drel ta'
ztEa b.rm4ri'. SSCB ep.i olt dL A.laradal' BlJlkelci'ini se
B _ TIJRKIYBNiN BATIIA YANA9MASI(IRUMAN DOKTRINI'
MARS1IALL YIRDIMI VE NATOYA GIR]S), BUNUN
qOZTJMLENMESi
VE SONUELARI.
lava iqind€, Amerika Bir
Bu olaylm, yu$dalann y.Ft&
lesi! Dalederinin SovTetltr Birlitsne nota ldeEk Tnrkiv'li des
hild.ri
v€ ]rir saldn olursa li.1esnir Milled€r Gijvolik Kon'
;ol
Md- :-." brr.
gnwrr3l!. elravras' 'ddis
}J Ebaio Fhdn u...ruhcritrllrle'ilD4bndhBfinda
r42r Iy'
flnhi
na
bucin d.
sclini tra..kd!e 3er;inn!kle .chdii etmesi,lijrkirjdr ABDI: kaf!
bii)tk bir sevgi dalg.! laran
ya s.r3j ilad. ed.n sijzlerled!lL,dr.. Sarar qitrdc giiitiilii, dal
dljrusu snhck zornda knlnn) o dulu ixrarrrzlk Poliri'irv tri
unndensavrir bnimnrde biilnk bi. yril'l'k i!iod. kala' \e bf
nun getirdi!i komplets Inrde krrlnia T!rkir., so\rerle,in (..d:
liifenlitleri lq'indrn hrkl, olln fakd hiq k$lnEuz rn*i*nlo
ceem.nljlivle br-!di!maz buh'rdL hrckleri ka.s,sndx Lalirc! di.
r.nnj$ ve bnzrt ABDnnr q'k!,r ecrcgi ktjriikldd,O bu siiir \,\as
nr kazannasm ,rgnrn bn til'lil ciire. dulsu iqi',d. okDtrnu
\ nirli baRtn' saTdr.l mebus N si.lik .
qnTnmlillo',
Ta.nnlaf iri
di!{ iki qaF rn{ikrn r bsil!
(
{*al!a
dcqil
re.17s0 arxnnJr D\\r.f
Bakxrlll yrralat orh hu !a/a!
cnrn, rdkafdaki :itldi
hn,rir
harlln'n
nrdlnini rrnyrmrk
i,:ii h$kr hjr \ijz.klc.rcri -q.r.k!t k,l..xk lidrr rrr[i!' D'ioya
€.mentigi igiI .ntrrn biiJiik derhihfd.n soqlrLlr B,1isld.
Icldi ined.dc rrrarhg, enr.nsizl,I dnlgnaLir, Tiifkiy3 ! '1r5il
Amerika jlc miintijn .lduln kadar \aknr ballrr kurxrrt gid.rmct
inen stir Didc. bi. devimle Tnrklye)i soryeder jtnis, .{nerik?
gekll9rtr. Bn gnlenstll, dllluruDuf
b ' \ono.n olrrxk biirnk
| | o.du berledrk z.rdodr lixlrr re \.vx{n hirmesirk .ormal sc
riyelerine darco Jijr!r llvrlla,L i!dcrirlt !eli.i xzaLn Tiirkir(
nin idnc diistijiii c*onorik /o,!rlLL!klJ,, 7.iirn'n:n giiglii re
7 , 1 . ! i' r
I {BDd
\,'0 1 '
,.
".
,
"
i ' i .r,
i
!ilie..'riir barr oltam:dr!' Iunxnislaodxki
" Ll'. !.'n- nd, 'l
\B|lb''r.
.e alar 40o milror d.l.rhl bir Jrrdimda bnlunmar: krmf \un. t
iif. Trunan Dok..ini denlkn b! vard,n,r arkasndan MlN,xlr
rlinr ga.eEinceTiir*ir!-fe sij..kli Anerlktrf r..d,mr bxsllmrrr,
Sorvei istelllerinii k.sir olamk rcddedildi!i rs Lu tellikcnin Tiif
kivenin tcndi kara ntumr salesindeailatlm$ olduio bir ?a
nanda yar,lan bu yrrdnrldr Sowfrhr Birlili.in bilyiik r.pkisit
l. kars,lan,. l2 Ma.1 l9l'7d\, ilM cdil$ Tn,man Dokbini, MoskG
TIJXXIYE'NIN(UZEYDEKI BOYOKrcM9U SORIJNU
aednasrdan iki slin dncesinerastlar' Konfera'
va &,fd$Dn
sn ana mddesi, SoqetlerinAlnanvad.n isredili savaiiznina'
nvdr Bail ar IuL @! fdla bularak ftddetnblerdi, zira !! pa'
r;vr sonucb t€ndileri ijdev4etlddi $indi iso Tiirlive !e Ynnt
' ' i m a t i ' d m r " p t . t o r d u D ' s r b ' r n e \ r , l e s s c B i l t-s r d l o
c-ri
Anerilan nitu/u soqcder B 'lipin'1 C'ineun. in\ordr
o ltinlerjn4ven)tl.k !e h$e.ao do d ha\at i. rde anl"rra rmD
o'iti,,t"r'u..n DoLr:n' 'nkivcfln du du'a se"eL
ri,.u
' e ' r ; e r ) : I l i k ' a t r m P d i c h' J ' l e 1 : r ' k _ s o B ' ' l h l ' h i r ' o l
o l u m ) u o . ' r e k ' l d "P I l e d i r i ' \ ' L : ! . b i 7 l r rB - r ' r b i i \ : i kd e t
t . L l { u d h n ; . 1 k J r i i u e o e' c t d n o s l c ' ' i n J e ' r ' r ' h e r r
kddi ile Klzevdeki
ortada! sitinnek tenlitesi iqinde ini*esi*
'vi
virrirLlm$i (io e1
Bilvijk Kontuu a'r't..t L i.ik'ler:n
rde'
bi' 'ek lo< \en
s"'ry"t. sirl'g reho'r
a"6ir -- ,*,.,
di iilke,i.i bdtka bllul de\lerlac.ro.ror
ibrBl ehi)nr DNler adamLn dd davdvalend'lern lcprrn Fla'
"dm
w eeF\ bar .ar.cz doeFlF- geFl'e sollu 'e ele-d_1
ura;ruhn e eler"Jeri d ((ak Jmam.llard' B"rhslin Receb
t'.**t-'*."...'t..*"t
'6i
ordJgu-
,Jed)odd
N'
bs
;Gbr ruJF dohl" drr' b,
c'b biseY d'! dt +
setlindeti sdzldi, dnrunu jvi ]€n$rnsktadr' Muhalefer sdznsii
rnn aym nitelikreki tu sdde.i, Carqel bir blpartlsershp iirDegi-
aetro.d''m'.dd-'(ELl3l
i- 'oo.'.rc* *r'h.*&
t*
nt 'itdln taDbhl, hnmtsEev
r.de d@!
re32.s.6. ? rry"beF
s6E, s.E!
sorcine
dsd
butnnbdPkydndimmcbqLErsij gibL .$r eri $! .rndm nab€GL' du ,rmsikaD vdredninrn
enuqiur, tnPr*
(45) ay'n radhi, no. 16l (Niian Dar, 3 9-
yap,dlualdelallDdeyaFmyaeL'.d'hftl'titsdD
Bu hava icinde, Tihtly€nin NATola qesidi ne.lenlerle,{basta
Olt Doluda Luea& pakt itnr T0rtiye'Ji qekirdek olaFk dijriiro lngil|rerin itnaa iizerift gichem6i, nltenizde biiyiik bir
re1at yaraltr Eski Drtitleri B.ldlarDddn YBUf Kenal Tengir!@t, durumu sogukkanhnth tahlil ed@k hav.yr y.t{hmya
ea
r$u 3tur.rd. bn' endkeediror c
H$ciy. v.uli,1n syhdrii libi b
lanril Pa*!m snnm4n. ciremd
tigb d *i de{ rd E!? sbrtji
d! olrd
(a&5ht
Mtub
bdadlllr
onunilind,da'lar'Tutblltli
nwo
(blavo &itri).
roye .din dbt bis
.. bu d:ima v,fu.
Yani beo hunu reB.lrn,
*n @ ouq
soyreydlyi4
Gene bir eski Biiynlelgini.
olan !u sandar, dumu
ieson ec
mdizde
olacaltr:
tddmcr
.ldiolohdd*l3iEhElltlisad
b.h.ddbiFaklalifulk
hatBhatFdrcndidl'leliJdrb.E
bdr4 degldr h4*[b,
bsikaLrar
r:r'm d4irm-. Nftrrr
l@Yuslawl'yad4qbdblD
iahfsz
ddukrarn
s6y
O giblerin hausur biiylece saltad (ra. sonra, Tii.kiy.hin
Sovfel isleklerine !a$t duabilmesinde tme.ita Bjrleeik Devl.l.
ldinin payt De olnuiuri 6u konu iiftrilde.le dumat s€reli..
(6J
rntk te B4rx Mllet Medisi
n 3, BiEiin 56 (16-3.-1s).
Go) Ae'ur6
A\jn,|r!!d
ona Datu r*detui, I!{h,t
,a45aa \oIau
D4 pdrttia.dind^
B, Kdvs M., re5e,s. 26.
BL'YUKIrOT|sLSORU\U
TURKi'E'Ni\ (TIZEYDEKI
@
Busnn Tii.hiye'dc Eenellikle liabul .dilen tikir, Tii.liteni!
Sovyetistcklc.inc .ncak IBDnh d.reEi srr€siddc ka$r du.duEu
yolundadn Bu lanrnrn dogrlluk derec.slFi!.attmrak i9h Tnrk'
s.!ycL ilgkilennde bunal,s yakrrn olalla. ktraca iekc. reltercrc
alal,m rc btr bnn.hnlann sonne nlrlralanidx Am..i*r'.,n o!'
ilk bulrl,Ln, s:rtrcolLoouo l9l9
Tink S.lycL ilirt,l.ri.de
Mosko\x scyrhari dolrtN,rlr s'kt o zanranlarkendi Lihug! iqnr
de olan ABD, 6u l,unal'na hiqbir .rtide bulunnrxm\ft
iki nlkc arasrda sxras rdnnda E'k!n lfll rrt.k snn'i5n:
lede dnthfikini excendnmenelt dikk3i eden Bi.hlik lftTjkr'
n,n Tii.tiy. ilc so\r'rtl.r !irlj-{i rnnndrti rtrr.i Lno.luid! iTlc
d,!i hn,n da nsdghr Moloror'uo rteltllri rr.r$nJ) huh,nif B.
.K'i
lazlarla ijs soru.utda ameriki, Porsdan I n!Nhrifd.
dcnjz BoEazlansofu.u.nn Birtrik DtLl.tl.ri rc liiriin diinytyl il'
Sil.ndi.di-iini, stjJlcrkfn, Doludrki nnrr deEirikliii sonrnu h.k
knrda Molotor'la Sarycr aranldrki Moslo\a sjrii:imlliih sildi
ljk donrn. bn gbiir rcaiisint b.rzediEi.i fe Sorv.il.r Bn!iljnnr
Tnrlircr. he rangi bir soDluriehdir rijnelmqrit oldrlunu sdrl.
k.'di ':'krnnm
distirla Yani bu bu.al'nda Ame ka Tiirki)lti
den.ldehiJrir
lidar
eerelii.diEi
Aral'k 19.1r'deLiciircii frofts6,lcrln JMhu dolarstli so\sinif sxvrrr, B^!L iilkeler txrxhn in
yetler Birlicnrnr birhr,!'
dki
aknra
alJnakilii knlirnnnns \e BrrLlr D:
aq*sr Tijrkjre-ri
r -
i
" i
i '
renlili agNDdrn .iddi higbir thJil ol'narx. h snri. \.rxn sG
nuida, Mlssouri !r14 gemisl,onlltr av tjn.. 6lnrirsolar riifk lii
yiikhnlni e.rirnick brhrncslrlt l5rrnbul'a -lelnis Y. Sovrct r3h
ditlerj kok!n hrra jciid. !aril.inrs olan Tiifk de!le! J'l:nnar r.
tamu oynDabn ziy!,cl gc(ek Lrn klrtrn.r gibj gnrnnmiitiiif Bt
havd,n bizzarABD \c i.giliz g!)r.iiyle lu tadif volun dorunr
gcririldili, yLllandx akia.lan Srdal\n ][Mlxnod! lercr .! r{k
hir Fkilde g6rnrncktedir5L
7 Aguros l915da so\lctlttin btrrl3im\ oldugu n!(l:. s3vtrtr
tra celin.c,lu !iri5i'n he^ejd.n ijDce,PoGdrmdl So!rdl.f. t'r
.jla; hi'' ijdiinijn bi, inu.u ve lrsnlamrj r A rk, o.ir Dolu
da kcndi eee'n.nligi.i tehlike.lc gijren ABD, Sor\cd.r !irliEnrin
7 AEn{o\ nohtrn'r Karadcnt retnnintu bn dentc L1\6r olan der
lcil.r rrmfLndandiizenlen$esinire BoEaran. ln'kjve v. [endisi raranndanortak ola.at sawruln.sn, nt.y$ son ik' 'n3dde
si,ri kabnl eheminir
C.ne IBDnin 27 lyliil 1916iarinl, ikinci
rerdili .eviFu Tiirkir-. bir srL.lrnla ra dx
seldn iehdidine nriruz krhA., blndrn do!trcak dtrrunun "Bi.
lqint Millerl.r cn\s,lik Kons.r'inir larckek !.qnesini ger.krik'
..!i rehdidilde, b!lunDrunlr" oldukg: biiriit bir rehd,r oLarxk
giiznten bu sijzl!r, nz$iDd! btaz dij$ijniikinEi,ndc
hi!ada krlmak.
vcio
M
ciife.lik
Kons.yin{lc
SSCB
srhihj .lJulu
ildrr zir: B
girirind.
buL!nfll!
o -qiinl.riil
llimknzdr
iqnr bu org$,n bn
la!a{ iEiide zai.n sihnli bn isim olaD iB rletmit M,lleiLer' sijz
'rirkjycdc
cn{ij bos, fakal
-lx.ki brrakan bi. iehdir ohrk kulla
In.rita shl.rik D.rl.tlc,iIin
dcstetlenrsi l,nodan ibarcrtir.
Tiirki-\cli
Tnmh Dokfi ;. gelin..: Yijz milyo. dolar rura.rdaki Lu
yardrm ikinci |e
,cddedihnesindenalh 3v
sonm g.loisrn Grilinin c. viihset, SoIJd tehdidinin e. Siilnk
olduiu dijn.,ndc .cijvcnlik Konseyinihrretet. ge!nmek' sib, b,r
ia]{fm bosllttu kalr slosanlar ilefi siirmetle veiinen Bi.lesik
AturjM, 4 sN$ rtziinden got zrrfltrm,J oltn Ynn.njnana !e
ril.n ll00 niilydr dola, -lanmda Tnrti}.ye 100 nilvo. r..m\rjr
sorrai.n, Tij.ldrebin bNna bijr-iik bir orsral kapLq olau( .!
iBDd.n al,nan nakinal.nn bak,m! iqio ner vn biitecdcnaco mil
r:o. )na alnlnasn!
k dlrn'idan irhalrr up'nry' gc..k!'r.ek
btr Tnrn.n DoLt ni Aneila nnr kendi cijn.y kr.ad'na vnalr
la qok huzDronzolan So$e.lcr Bnliliri,, diinntrnl,!,n' da dala le
tcf TiiL+iyeiiTcrl.e Eekecekrir.
soryct tehdirlerl L'rnnndx aBDnin Tiirtireri kunanp kur
. -siinlerde Fdyo cueresini
iamad,,A sorlnlnun ia.ts,lmxs
yazrn bi. mebus.-qa4tcciolxrak yaknrdan-razlehlerdebriunnut
olar rrolesnr Ahma Siilcii Erm.fnr Ju sazleirle kiravalm:
srLdrnni uludu
rq*cd(k.
rdo\h
ilkudqui
trt!
{!'ani
rhirn
l,if Gtvcn
XOMSUSOFUNU
IOROE'NIN \UZIDEKI BOYIJR
tub.
i"jhL;
baL b"l "d'g' hs rr::
.i!r'. .r. .ror-* ."* +rr.r."
jii. Ni",'m sd r.*pla
;;;
nr;LtLa drile wir, n'd
(
{me u$
singhv /r'n
7l
b'
ao'
F"l,i tu F,d,-;
*t r*" ;,s' &ordi
n +h liiano.r'' dd,t
h? Rc bsrai
drm
"! d"d- i-,
tfn'tu
bib. re46d' skqrdni
***
l4ilreE,
Bir iilkenin,
rd,'
ptu"adj
ne de riEdi
&ellitle
do@l
seri Fh*
Dru
'!rd'
bbl
uFdda kal
1u,l,re Jaltu batn" od €rrrr dbul
hr6nc'h!'
olnayd
devrelerde dD pol i
tsrda eirigtrBi etldleri g*cc! lir deEerlendiftye rlta.al ivi
anlatabilml tern, sdz koNs! iilkenin icteki toplumsal talNd,
iqerdeki iiretim iliglilcnni bilmeli sdekir' Anomal dtjneble.de
Gavas gibi) veya qot hs! dd.ede bu tu.al de!\ih lir duun
giisterirsebile, iiltelei d't loliil}aladt uun ddrede mtrilata eb
nonil ve lorluhsal dnahinin
eeFlrirdti, zorlad,$ rekilde yiibir
dijnen
oldn *vag snasnda sausa
r{iinrkr, Niblin anonal
simemek igiD ndgi t.r.f .bna sne]n Ge ona egilinli bir d4 pG
litit ireten Tiirtiye, sonudr tesin lir hiqinde Barh rijnelnis
rir. Sav4 sn$nda ibtiLarla mginlesen ricad 6ujNdisi ile
iliirt? fiyatlannm slsbildigine yiitsek olnsrndan )dtrlanan toP
rak agas-e9raftn ytldD salatb sonundajyie ptrlanD re vur'
*n diizsinin snu.u ola6{, savas iqinde bi.ittirilmig olan 245
Envon dolarl'l arxn ve d6viz sroluna ngnH, rnrliye bnynk bir
et@oniL srk,nt iginde lalnDi,r. Bu shnnyt yar.t.n ba5l,cane
-d6in, Sowet tenlt*ine tartt ncr an silAh alnnda iutulmrs gE
G4) tud
Snkij EsEd, rTtirliFyi
M:fr lM Niu.&n Dolm avooEru
;4!F
72
rete biiynl bir ordu oldlBre kueku yoktur, fiirtiy.li
Batr'r?
ydnclney€ iten nedenld ffisnia
Sowetltrin teldide.ilin cot bnyiit lir rcl oFadd, da kusku gtilit€cek bir nus degildn, LLat,
b! tehdit o]nasaydr ve ordunu ynkbdili yiik Tiirt €kononisiniD
b.lldi lnldes€ydi dahi, Tnrkiye gqie de Ban ya balland.l
hnciir.
kii babmh dulua sel@tri. Sovf€t tehditlqinjn TilrLiye de u}?n.
d!(llg! hakh t@ki, Bldr nlk€lq ve bunlam balla,matE eLolG
nil 9*e old Bujueei iaRlldan muem
sitnnr .lij. Babra
b,gl,Is
bityrecc rnzla ve lolara [email protected]. Bat,ya baElangD ns
.ldi oldl
ld
soqe! tehdidenli ve hen de Burjuvaririn bu du,
Mu hyift€re! sijmnm€siai la!!l etniyq nigbir teori bilihset
Tn liyede rab@q @aye
tetiit
ve igbilgisift mnhtae ol,
vui vabdfl nallonr Thrli,ri.
bddan iirrebildfl,
eme.ini
yoliur.s sryd! !onLodi 9'!d sereti islebeyecek bir bu.jNai
Enda dwlclgilit de Cot allflanq!..
Bu drumda Amerita dan
ekonoDisini
.lrm rd.LD, Tiirk
tlaha da qllbaa siiriiklenmi rlir :
!...afdrli
Brietr Ddeihd{
sdnd{irm ndrc'ld
F
d.k wq&n & dsk ,yr &detio stn .lh.bileEbs gd
E, crsF bir dc dolar bds* sidiln qkn4tr. Bu sidnk,
aEsih Bnleq* Devlederi tu r&dre a!6rd!ki nsii btb FrirrilF dah da ,olarmrtu.
r'ty4 duyducuii.edn E srelin harbn irin andit. Bnle
re rtu
fta.i ba!
sik krdd
r.k.. bu d4r.r. eiitEl nr '
stu dd'!, id!@
bederiii
larrartlr{Dtu
lki dk .ard*i
dd.n ne h6yk lrEya
Biskau d4eizrili srdmet ieb, rijrr yijreticiLri, bdi
retk D4r.nsind.n
Tiirb'€nln NAIot? Sr@l:
Bu diizenin sotucu otarsk Tnrkiye Ball ile olan iligkilenni efttikee dana qok s*la9hmEr..
O
badd
Sorytt tehdidi iaMen
orlarlm latkmrg otduh hatd.,
Tijrliye NATOta gimet iqin qqpDmrtlr. An:q, envenlitten zi,
JE.le da tadE editesidjr klnd4 Am.rita, o @nl.r
Soraeder
Birljlinin efrEna kuaeEr iltifatltr zinctri agrnda
Tiirtiy€,nin
iinmini admad&
iqir F.dm etneL 'slenenelredir, Ometin,
1945 sdndnda ABD'.ld 300 bilyon dolar bo!9 istemir, bu istede
($)
& Burjud
heii" de h€!ij' onaF
rmonuj snayn, orsauyra hic dnsl
dzd.'}'lmab'tn[d.nd&jj,dj
qtn@Dtu,
v. dqffir
da
Fr'n bir sdek iqin 6nb!.
3 \Lr | ^iir ioPL t
ancak 19,16Ekintud. (c\alr rhnnnJ vdjlen bo!! n. ancak2l niiscnra \dilei Yrrdrmlann rn?o d2
yon dolar olnutru' Bund
d.ne*ledck dceil
rkonoDiklralknmay
u1L$iL
biits.dcLi sarnnrir mrnill,t' szrlmrdE'
Biiylecc.
makn..'r
'
\'ir_'
d"''
po u'
o o
"d'df'
'
J!
\
o l
-,1 r.)
Lr s dalr
hrslxn rr itriid.
'-11,. A-*iki
;.k* *bu!l-"
ga' buluEr ., r..hiza! r'iiznnd.D plikoloiik bahndr' ^ndikr
Bidc5ik Dcvl.Iltnr. [agiml, dL
Biiiirn Lmla,, srdc.. g.nel Itrk dx poliri[a! ]qrurdtrn 5r'
kflcah qibi !.iran,n.kIc ise d., Ltrrdr cl. !Lid1n konu rxkLmri
ras'mihhd lir. rrrrly. Brt-\r vk' {krtl
d," aFae' ti. i;."
billanmak r. iilkcshi b15(a bii|nk d.rl!11.r. krllxnUr'.1k s'r.
, L Gs o . \ { . . B r ' ! ' ,
lerin Tiirkly. iizeri.e !trpullir ikl, Kuze)delt bij\iik kou5udr
glri krlnLnmkta.lrr.
bir ier*i lrnrmrlun
Ohvlar bn dc:drn elc al,n,n!rsa Tijrtrrciritr Ldrdi !inrnr'ai
ni prt diirijnnedcn haEkei citi! iolashr
vnTiind.n la*rr drbtr tenkkli olrrrk, iilk.nin ek.nomjk rc loP'
Tiirkil. \j BrnL grlqF's
i.,nsal dnzcrde. ilcri celen bjr !kN'
lqli 16 d!rturn!.
nlkcl.re !idilcc dihr qoli ra*l's!o:kridrr'
'r:r.1,
'
,. n:' B
' ,
' n ' ' '
' J
sivle ac'klanabilj..Fakrl iiin !r,ip rirrli ruduf li Brl' hu lkl !r
Anl
hi gnc d.uede rii'*irer. ijz.l bi' yakrnllr sl{.m.nrinir'!
seda
ltesil(Liki
soltclkrdcn
s.\
ienlik. se!lp de
B"
b'l '
' ' 9 '
DoL,n\ \4. r'l
r952$rbrtndr NATo-ra gnfrtk, Tn.kircn;, sovrdlrr Blr i:ljnihiq
hesabr katmadu Japh,s oldulu bir larekdri, o iralarh-rijrki_
vc nin sijlenliL Dldisesi diye bir 5.I siiz kodlsu .dilcnlz Amtrq
iaura raklasm:k rc yardm alnraklr' Bu r'rda (ok nrfllll de
mot;asi vrni Driirr rcni tili?lenenikridar Jr binokrt 'FP h
raftafl hif darL!!c ta.!I si!orir edilnit .lacakh. itiidrfda oran
Denokrat Prrii, hcn el.nonik gijnenc ltN de siYd5ll ijzgilrliik
Na ederekbata gccmiJii.. Kemcdei nknrdao krlkinnra* \6ziir
le bx!ld,r. B!.u gerqekl.rthnch iqh de durmrdln d{xrdan ,q
rhga etn.lr.n b15kaq,k.r !.1 diisiinef,retrii{i' (Trbii so.on b'jv-
(531 Bk! rn'L:Lif mlkdci
!,rr,,
s n
le bir etonodi& diizsden Jararlanar hgnerir q*arlan perspck.
tivindm sijr n6e dala da ru8l tdam.altr).
Biiyle@ NAroya
gi.rlilten sonra 60l bol borg atm$!r.
Bu durum, Tnrk-sowet
ilig*ileri agNhdan el€ alndr&nda daha fdla salncaldr, eiinln
Tijrliye 3 yrldrr lUra5D d. girenedili NAToya eimel iqin hen
Kore saragrnagtiniilln olank }arlm$, ]ren inCilteEyi tatnin e!
ne! iqh Blgdar Pahh \ine sin!ni!, hen de ABDii tatnin iein
topr.LlarDda n:vr ijsleri vmigrir. Aniyane bir benzerde yaP
nak gerki.se, Tinkiyenin NAIOF eimsi Deno*rat Parribin
iqind€ tutarMr, faLat se(el bi. manl& aeE,nt€ndj ie rotA
6016 pm !*rik
kdlt
de bu eylen, blr ad:nn [uda[crLe
Eh olm elr y.(!|@m
beffi*ledtr,
NATOya siilmekle ve
Soqetler Birlgini rok lu;kdadnacak telildc bu iilLenin .)rnu
tsk, Cnney kanadDa latla biiyiil devlerle. soldnakla latrma
olanBalnl', bir de biitnn Anp nkelerini aleyninh dbndnrecek
dar rakn itine giri'ilshtir. B! d. yclncnir, Tiirkiye ropnklar,
Am€rikaya verilen nsb! yii,nnden sortetle. Bi.ligine kar$ po.
tdsiyel lir dtrma. nslne seririlmirrir. Buna urayan rl3nn
luyrugnna basnaltan batka bi.ley dflel zodur NATOya Eir
met icin 4500 genq adn, bilc duymad*bn bi. nlkcde naF
cmn$ladr.. Bnliin bn ijdnnb., SowellerBi.liEinib0tiin bu kry
h.tsalar, o zamds dek lendileri igin bir qkar siirnedikleriigin
Tii.tiyeyi ardg.na alnsk isteme/inBatllardan ,ardm alnak
iEin y.p msnr. ancak Koa sava c (trktan r
nedill€nnin Yugoslarrair olasl bir sovyet saldr$rn! kar$ ke
tuyet kadar uzm olsadrlr anlairld,kran so.!a Tnddye NATO:
y! alDn$tu. enrtij ABD Gijneydoguda hava iisle.i gcrctligini an-
C _ SOWETI-ER BIRLIdIN1N TUTUMUNIINYUMU9AMASI
{i95I NOTASI)VE TIJRKIYE'NINBLOK POLITIKASI.
r. soq/dtcrrn re,I6 i*kle
nr Gext N,Eran (1e53 Notas):
Stalinin iiliimnyle birlikte Sovyeller BifliEi biitiin dnnFJa
kaigr gntikgc yunuByan bir politika izlemeyeba.rlad,.' Bu a.ada
(sSe)n dr. 0r@n, .bk urtrsr s
s. '6t.r6r.
.. xx. !o.1 (AnLt 1966),
(59 srydtii
dr pornikasrdiki bd lu'nusama,qolu ke vr olaraNv.
yab'c. shlin'in 6tffie
$Elarmakhdf sovye. ds dnikae.daki
KUZEYDEIIBOYIJXIOMSUsOKUNU
TI.)RKIYII{TN
t
I
a
I
75
30 Mays 1953iamrinde giinderdigibn notada Tiirliveden niqbi'
ldra! i5@mi laLnadtltu bildiidi Tiirkive verdili c$apla sadc
le
n o h r n d l n o ' g o ' b i ' d ' T t ! _ B o g a /s n l V o n r r u r \ o , e ! r "
e
'
r
e
l
u
\
t
k
l
:
l
h
r
i
r
e
d
o
'
S
o
w
d
l
e
'
d i t e o e n d i A i nb n s D r T ' t " @
olum'
si rl da dswn etnirld, fakat Tiirt ]iinelin Eevrelerindcn
Iu b'r L.pki sdruLT.T vri' Do! ul 'nem e i t umhri)\ i \u'r'
lL> yrlddni,Tit dola n\h tvrr ttl r lo E! niode dc Mo'\o'" '"d
faltr Tijrt crmhlrbotkd ' I ' \c
lnsj bnnndan k\'r'lanms
BnIEi ile olan ili9kilerc
sor'r'etler
konulnahrlnda
idbakm$D
coqerler'n
.ba1.
ru'
rzJ' lc5\ Le 5b v lls'
hu
wr wtlEedDr'r
."a" a" a"'". "r- rti le" Aral'cr1doKru)c a Yre cosa
r...Kdr
Abtiir* ve l5nd ldou
olsn jrit*Girn
dr iYiYdi
F'*irbuil{LjldsmrrdubllJdg
rtutivebiE r'ban.dan orduBrnussvbvEn t)z Eiz ae 64 Ik'
]cnnindFftdd]jBgnd!gl,Idin
dir€rek iki Le an$ndaki ilittilerin sogunasna kendi nkesinin
sbep olduEuu tabul ernesi de bi. yank! uysndtmamrttr. Moni
rcu sdzlesn*inin feshedilehilne yrh olmasna ..Emen l956da
€ko.onil Frdm uadinde bulunan Sowet tetlifleri gc.c lar'tr
]l}sr ksln\ ve blnlann anac! resni nskahl.rca Tiirkit€vi NA_
Toilan .'atua! olank deddlendirilnistir' 1956Substndaki tnt.e rcnlsnelsinde D')Aler Brl,n Mp.i,.L iLi iil\c raindali
Brr vln van a)tnddPnldr 'e lz_
itiii *a"n l" .a, o-*r'it.
siiz etn\ler' ralar l0 M:rt
dosdulundan
Tnrk-sortei
v*rll sde
h'ti$obAsdskmj,'nrcdme
I
I
l
had@F
dddc de vtun
FFh'F
Ftdk&dl!6$cmi9ft'A]rE3avr9m[daolbyaqlubijynk
devlcllcr'r*f&$sftd{m.&AvruDadaFljbisihtsplacn*
$wot ds pornikasm dbi\hnie
Fr a+h+
va ladlr llrmeire,
f:kat
dodfldur,
bu
dclieEoin
sririn
6146€yd
!r. E!e!
s{ikdEr
otuF t
bu deia;kx} .i ffidi
elloeti
buk Ye kolay otD6n
d4tsli.i*aytiindhharyagiind
(6r) r.sd4!
re56,s. 146
1956bitli Za{€r Tnrtiye'nin saplam$ buluduEu blot lolitil<asur: iTinkiye suhnn tecezi tabul €hiy{eEini eok iyi biliyo.,
diinyada dranll bir rlniin inr !e denokrar ni ene. .epheleri
ile soltat bloh arsDdati tenel ihlibllann giderilnesijle an.ak
Mnatkuk edehilecetineinuyor." letlinde djle eelirmitlir.d
2, Tn Liy. soel'.tleE nedeny.LDl*
sftr.@dr?
Burada biraz dumak v€ o zmdlar €kononi! sneliikle. iqi$
d. ola! liirt lijrdi@tinin neden Sovyet elononik Erdm teklif,
lsine @a! .remedigi iiainde diiaiinmek ge€(lr. Sowetlerin
1953-57,.asrdali dalh birgok sinrinlerinde! atnnulara suue
me! igin yularid. s6z €dilndigtir. Dosrluluna Tnrkjyenin aaina jbuyao olaeF Ku€y tomgusrnda bu kadar Dmrl. gelen
dostlut t.Uifldinin neden ce!.psrz brak dlEt konusu.da .Olay.
lada Tiifk D\ Pohiksb rtiyle bir yorun yapryor:
lts.ereded
ds ydm
eHifr.iil
h
$rydh
ye
lrliljnin
qndc b'nudug! er0miir siicil
di, P** bu d*ede t1e53-591Tiir
BnnEile tuin: ninad ed.ilm*i j
ydh BirriliDin Doliiik m4hda Fprtlr Dunfciid yldEh!
Bu yorun doEru, fakar eksiktii. cerqi Soqeiterin ne f,aaar
ya.dm €debile*kleri konGmda olladn fazla bi. rerj yok!!, .y
fua Tiirk ydneticileri sadeceBanr,? diinnt yii.enn fetsefcleri ica
h Soweder Bi.lilile ilinad edeniyorlardr, fakll neselenin bas
ta bir ydnii de vardtr: Bu deGdcld Tnrt.Soqet itistilerjneo
sij'kn diinya polidlesnn losdlan acsndan ve ijzelikL Tnrt.
Ameritm ilirkileri 4xbdrn latnak bize yeni bir sij.iir acsr ka.
tudracalt.. 9iiyle ki; t9ye ladar olan Tnd(.Ameikd itirkr.
Lri col<iyidi.l Ecn soUlk 3av.s devm erhekle, ien de rek par
ti d€nine o.snla fiirkiye d.ha nrL kaltmnakb, 6u andr Batla dah! ndr olark acrlnatiadr. rakar 1954'den
sonn isld
ismierr. Bd.5 g( igi edad n'bdF
pLnsu ve 6t9llv*
d!ts
D? hmdinreti birkaC yrl sonr. 6nynk ddviz rtnnd igine diii
$r. Bu dumda Cunlurbastor Bayar 1Ss4Ocaklnda ABD:
gihF\
,orun& la m'rrr
cdrv,, Ahenlan hii\i,merinj 100
ie5sl6,yrllunda
4
SORUI{U
I O S h I ' ' N I N I L T E \ D E K IB ! Y O KK O M $ U
milyon dolar yardrn vemcye ru
!erle.<k tidinler trrarnJt
otnetta. Bdr
A'ienlrl'
.lih
dan'5mao Md
ztrladb Perol K$ununu glkarnakda €rdr. F.kar
yiniyle .nilli varlc" olan bu scyahat bas.ijtd,tla
tr.q Ame.ika, yardinbr giitikqc yavar yaus arnma
Mende.eshnknmetinin iliiyacm, karsrlayacakkadar vemeF F
n4maD$r.
zira P4etul cdtstctrc€ dolarxilla Dogu-Bau
bloklal aranndaki ge lin azalnrShr. a{,k ABD, Tn.kiyeye hr
iilkenin NATOIa Birir dev.inde oldriu sibi ihtitaq d!ymli,kr'_
Hnknm.! yetkilrle|i !luslararasrpoliriladaki bu degirikliEiza.
natunda farkedenen$lerdn. Bunun sonucu ola.* Mendereshnknmed Sovleilerc gnvenenenenin yanDda, bdyle g6znkmenin
kendisin. Amerika neadindedaha ';ok iiibaf, dolarsyla d\ ]'ar
dm lazandEca&na inanm$ \e sovyetlef BirliEinin raplF dos!
luk.ve yardm reklifledne cevap vcrnemisln. Bijyle. ?ama n
Tnrk hiiknn.ti, al,rr,g ilgiyi sineneyinc. huysudukla cbereyni
nin diklaiini ve ilgisiii c.kmek isrcyen bir qocuk gibi, SSCBye
Lar$ soEutlu,Eunn
koruyarat, kcndisineyete.li yard,n setirecelini mduEu So,EukSalan adeta tck harna deun ennmel istemi|
DRhasonraLi y,llarda ABD ile Tiirkiye'nin ilitkileinde iie yert
o.taya g,ka.ak N{endcres hiikiineiinin ieknr Ame.ika git
@u
znnde iinem, d.layFrrla d,r yardm kazanmasLsonuenu dolmut
iu. Bu yeni Frdn arutan genc de yere i ijlqiide olnadakla birlikle, Tiirt finkndetinin Sovl'cdcr Bi.liEinh teklinedne ya.agbaBu usularda
birinckt,
sn 1959 sotuna Ladar gccikiim\icrdir.
195556ynhnndan baslarrlk 1957rth 'nsnda Tdrljye'nin Orra
DoEu lijlgesi ae$1ndan bnynt ij.enr l€zannasdrr. 1956 Snveyt bu.
naln, srasndaki iulununa pdalel ola.al, Tn.tiyo, 1957tihda
padayan Suriye bualmnda
ABDnin poliiikavD uygun bir sita.
set izlehiitir, TiirksovTt ililkilerini gok olunsuz bir biginde etkileyenbu Suriye bunalnnda, tusdi mahblann gcsirli yala.iam.
lannn aksine,Anerik. nrn engelolnanan iali.de Tnrkiycni! Su.
riyeye askeri nndahaledcbulunacakoldrdu bi4ok kinsc tanfiD
dan ileri sn.nbcln.dir. Mcndcresburada sovretlefin tnlunlrmr
telmr senletrimelerinc yo1 aqan tmldan trla k,nlc, bjr iaw
.ak,nm\ur. Kruscd : qsRvarpsrla.sabiz nirHerin henen halmr
lcundayr, fakri siz lAme.ikahlarl deFkiniz. Tollar latlam.ya
(s) DolanAvdolru,r'rt.'i
Dii.,ri, !. r,
{0
ba$hrnr! mkerlei de ususabrl,r,ttrktrr hun! diiiinnek iqin gok
s.e l]l,rniLr ohr, dcfrrkt.dn. Buleanil lte llend.reJe louadrEr
metlDIr Aitrinrk dcrrnrdeki dorLn,k[D lit .dcrek .1n.LiJe ile
d!sr!r r. rl hoiDuluk ilirkil.r, g!liI1irm. korusundrki biiviik rs
b.linm\,lnkar Tinkiyc nin Sufir. nnnm yrAnalak vaF
r.l['iri'
iiiuz
rd.n bu mekiubu M(Ji.r.s lctr bi. notayla, Tijfti
mrlntr
\c d . klmrd.n brnJse\rrlil a!rrnn.\. ihl Fcr ol,aa!1l&tokrjn_
!. .cvxp \emisrir." I e.dercr ni'ki,odjd i bu drran\llin'.
mesclevnn! r.imak Ccl!.hqi bir dawn,!
JGdn' s.ne r!rd$
lilLo \itdkim r\t,rdkr'.n Tiirkirc)! \erdjgi Askei }fardlnM ru
irr l9s6ri7 'lijncnind.152,1'n l).i d.lxf ikcn 1957/j3 dondninde
brdenbne l19J nillon dolr'tr l' rinri,r (19s3/s9dijnenrndeteb
ra. 196,1m,lron dola.r lomlrrif).r' Bu derede, s'jLnLdijlii cibi,
rtdcdkx. d\ rar dnn, u!.uia Tiirkir.nin e,kr.larn,n g€kkrifip ge_
rcktimed,!L ka aol,k .lan birtrk,m kx,.,li. rInnrr !. sovyede'
Birli!in,o !rrd,r rckljfl.ri gei !elrild 5ti..
Tijrklyehin l9r8-i9 d,;ni''jnJ. ABDnin cijzii.de dnehini, re
gdc do!trjNJ_hildri' yard,Dr rrir:n ikirci uEur, Am:ikr Bn
lesik D.\letF.nnn trrrli rkrnon,ik 19'dan iJi.e hiiin bn toLa giteo
Tnrkire yt xd.ri zonf \ahrl dri'dikleri {3bil'nsyon progmnnllr.
I cndc,.JLn Intlis$nn' ptlili\xen,n Tiirki}ede ronuclar, b:kL
ro idrn rehli\.lj ![birclk nuzuruzluklar Fraiacaln anhyan {c
b!nd:n biiyii* cndir! Jo!r. amerikan yetkilile.i hiiknmcrc nnLii
1953d.rahasyonunu trpDat' t
nomrdcki cnllisyonj\1 Eidiri durdnmaya 'anele.ek iedbi.le.j lr.
stxbilizrsronu sa-Elamrkj!in Imerikan ra.dlmr
bul etinnisl.dt
r
LduoaD dig!. !ihr,,
t,J "rJ.r!
! I Ar.
*
BU\1IKKOM5USORI]NU
T!hXIY!'NIN KUZEYDEKI
rkrar Tiirtiy€ye ahngrr. Nnelim 1957/53 ddn@hde sde
6s, nnyon dold ola! anenk.n 1!6adl ,?rdmr 1953/59ditndi$
de 132p nilyon dolm firlm9tr.
0959160ddn€eilde ielT.r 678
nilyor dolaF imigtir) j
Konru
ba&tudd 'bizi oldutF ilsilendird Tilr!-ADdikd
ilittile.inde bu &jneblede ortara q*an i4tucn llliff, te*noloJilir
politjtaya }?pblr ettM edstmel< ball@dm da ilgidCtjr. 9iiyl€
kj, l954lddd som sogu* savagr! tavs@asr yiizildd ltralej&
iinemtri cO.eli olarat bir mtttar yitiFi! ola Tibkiye, A@ika u
liE beklmediEi 6n reknolojik seliene sonhda bu ijnebtli 4IE
Bu oley, 1957Elidinde srut k in uaya trlat,l$dtr,
kd@!t'r
tu*lcre sa!i! bullen ABD, Sowei
Bu sFda dcal onr tuill
.lerir uu neuili fiizclsi lelittirditlerini giirnne tendi iillesi
ni! arr . qetldelsel silthlah lar$ envenlit altmda olmadEmr
anhnrs ve soraeder BirliEintn snrnnda stnrelil kormu oran iilleleE leLn. i,neft vel'lek zorund: kaln\br. Titrkir€ de bbn bu
iilt€l*i!
b.9bda celn\ti. Tiirliye, gde elononili nedenler v€
bi'nlam biqjnlendirdigi siy*al yitnetin fcl*fcsi yiiz.nden aneri(67) @rdr dsedi
aFr nbddiljn
45. sayfasnd.n .l,nnDbr. anedkan
igiulqinyiFiaualaniqin!'*
-tw
*.s
',0 tt.J
k a n o , r . n . ! / j l i f i i z e l r . ii l i n r ! \ t r r i . r L
b r L i rr k l i 7 . l . r i ( P o L r \r
s o n f a d r nA d q i k r l , l r n n d a t r i L u , s \
gibir cllnr 'ni.l.,Lnruiri. Kirbr r,!Itrnn iri!trda Tin(l'njn
irben olmadang-irrl'ilecek oLrDrLrPile. i/rlJri.ri arki:\ii br
du tsu glllrmcnr !,n!.u li,.lifc -gcncLli.r rLllan ILDL1 bn
lit'len
liik 6l+idc d\ ] trnhdr: kausmurLlr | .kn rukaddr di
n\ oLdu!! c'bi I953/59 d.inurlDd. rhnrn ikri'trdi !r.dn 1r20
ddnuidc 63,7
iiuo! biljollLi
millln Johfd,f. lHruLr.rrx!,
nilyofl dolx. bn roir:ki dir.Drdc ir! 679 nilJon doiar idi).un \iizd.n DP ktidx,,r,n sonlrirnr do! u qrel Io4rnhsnnt buru'
trxd So,yf .k jfl..nk elnt solnk drnrrLlm\n.
ts!nuoh b,rli(t., l9i$ r,lula Tilrkrl.r. !da ncnzrlli ln7'k
nn Je .nirihnr hra,! klu dolxr\LtLx rkr rlkD rrrtrndr sindcri
len rnrstrilxr bif qlrit kili canin.rlct rol !{nr5r. au r.:di rg
l'rlA s.1I.t.orJn, Ltr iilk.rin YlkdrFnm Polirikr!m
rilo Airl
, 4 N : n , T u r i ! c n i n O , r i D . ! u b r n i l D u ' n d l t i s j \ 1 .r B D i h i k i l j
r o h i n r a \ a p , n r k i n r , . ' i r i r e p k i \ l cL t q L h n r ! ( l a d r r '1 9 5 9r n r D d !
Tii.ltiJe y! innrikxn ln/t[ri Ffl.r irimii hkrr hr i;nenni okr
LIoh!r)l: hjI iki Lillu]ii iliJLilq ddr bir g:rgnnjI n'rydrnr s!r
llorf iiilirl Inrki\!'!c ur-qrhn
l]]xl,r intnL.lrrf
r:minn'
'x(hndrn r'6
D[r djL:k lLn rqi9 i\ih rnl]imrtr brl. slrtrLt
Liirti K!drf
Jolru
srahl
Bakx
Y,L,r
ionur
rle
F,L,nrm(fr
Jdrnsii'ide
il+rildin
K,
ri
so*irin Biflili.i
l96riiLaAnk'.rila urrnna
bnndlD lonrr s!Ljs..taln, r.rl..i{if
flD otr:k L dirnlr I.' iki nLk. bii5:L rLiu k nhkl ruillo'd.
Snnmlctrkh., biLdj,ililo.dn llend.r:! T.dimldr noskoravx gi
dcc.lirj 17 \1rj-,\ Frhd, u,LhD-rd.nr!nil\tjf
Menderes'rn\losko!! scyatari sorunu: 1959t'lror lu i.3\l
kxdxr tiu/.r d.l Ri,\i,I K..Eu!, ,r1 tiiJrkli \]rdrm rr dt{trLk
!nNlrlll.o|D..!LDburrhiL
!!rtl?dd!n:]|
r u R K l r I N r NK l z E \ D E r lB 0 \ 0 r K o M t ! s o P t \ !
6nedlerinecerap verf,,.ktt. taqnrn Tiiftite bu ddn.mdd bnd'n
hirc junu5an$ vc br lak,nlatma [4.nde-iin Tcnmu ]960d3
Mosivtyr eidrcello r ilin,.a kadar Yrrnltrr A.abx bu 'knli
seli$neni. sebebin.djr? .olivlarla Tii.k D'5 Po
.soqen{ BtrirL 1i,kir!run
BkLqiuriii
n'unL, !!!d!
bi;s-.^"<-6hshd&,r.
iur Jrerdi Budd
soltdrd B,rigbh doi
h4kr r[!kt!dtr
dI Iitun d! a.'uEi brmr
i{loAhde {ird. truuoduiu
B Ehder rrrdn dnak i{allrr
difi dup drudra \.piri arkLE
d!anau!5ulddltliuL!o'
Bn yorunun krbdL d!!i ilt iri n.de., yani Do-iuBa! vakrn'
' d _ \ ) , , \ \ ' B r' " l i f - ' o
aln.1'.1...
lin bclirm.si dogtudrf. Fnkxr l9s9 60 v,ll]rndaki Iak'nltrvn3da
Tiirkiyinin icind. buludugu ekononLjk
olutof, Bu iddisvr d3oyn:madE'i' soylcmekhi\nk bn \inl'llt
yanak olarak !daha sonrrki v,lllr!a yap'hn a9'klahalar" cijse
rilmeklodjr. G.rqektn 27 I{a!,\ nfBrndx e y bir siir. so1.}c!
k.e karJi temknrli dr!.an,lm$ * lafd,nr ahnmtrnrrlr ovsa ki 27
Maysan.esircsonus kolull!n iprlrdr' l9iq60 di;nc'nindeMen
dcresso!y*le,? Jrkhr.n{,,, rirx .konomik d.rl,k .h,q4, kcmige
dayamrJlr". Ane,ika Birlcsik De\lclle,inin *abiltaston p'tPnnL
eerqi enflastonu lavxrldmtrk! hakikarln ba)trnl' olmlstu', trkit
bu ,cicf dc kalkDba yae)ltrDxrt,r. zaten bu Jnzd.n lkononnn
dulaklanasrla ho u(uzlulun rftrFD gbren Mcnder.s, Iep].nl
bi. d$ yard,m katna,' drxDrakzonnda kalmrslr Zla l9s9/60 di;
nemindeTiifk tu rikan iliskilcri bif dncek, 1957/59der'€rnde oL
dusl libi ij-i d!!il!i,, Llunizalbhrdanatlalihn Pol3fir fitrlerhin
hiz'ncregiJuc\i Tii,kiyedeti Jrfir!r'lcri e!rekst kLlm,5fc Afleri
kr'nD,saiziirdc Tiirkiye'nin !azse{ilmcriEinl
dD
AvncaAAD, ltmdftiin hqbr Panl.m6)a vad'bd6dd
j;
,ikdy.hidir |tk ftn. Anen\an clonglrlt ilihlr'odeki
Du 'osrklu\ru' k'_ v{de
ilirl'hrdr'i
;,y*6"yi''y;
6i'ypDvc b'r dr ta)dk ",am"k zotuda b'rahnri u Bu vdi
kamk da Sowdler BkliEiode
DP viildicilerl icin s6z ko.su olan bu dum 27 MaIs son_
ydneticil*i iein segEli de{ildj' &terler 27 M}
rdDD6iiroliia!
al@da ms [email protected], langi nl
*. L.rekerinh ubsl@ht
id*
n .D"i.( Fstre eco bilmmehtsdile'- oaur :!in
so{e eie baesm kuru'mas amaa i.mF ' Brrd' ' dol'JI ?7
u".t*1" t"tu[d alrndd vapie b€lanle kul'
*;'i'- **".1"
bn;n! 27 Mles 6nc6i vap'l@ hdketler hakk''da jorum t?p
ma} ydl$ sduql.ra sdinrclilnektdn.
D _ 2?MAYIS VE SONMSINDA ILI9I{ILBEN NORMALEDON
MF-Sl.
,l/ Nlatl. oolothnld Vc0trF''n lilatr" s*d\le)devtnc
(ruccv rtr' voneti(ilered. doilusr klrsr .u'ma 'eU'rmd' bu
looolrda (rdigi.6ap TuLlFoi il
h"d;. ciirEl;- Tffiqin )aprldrklau belinivo. Kn;eev'in bE
tiFalldm'n sa@
luloa tenemisine katimyordtr Ertesi yn .la ihtilerd. bi. eelis'
m; so{lned. Dbj5lfl Btk n' samer' ' t ddve \3dar Rut}a
dd yaplTs,d, :s.ed'gra?he'hdgr bir vadn ral_bim' bulu
d.drts crti bundo sotra da bovle bir lalepre bllumava nivedi
olDadrEmn sdylyebilirim" denettevdia Edesi v,l Kiihe bu'
mhsr jlislilerde iindli lir siirtiigne dogudugtu'- Amenknnr
Knba? uysuladdr ahhkaya liir(jve de bu int re solet rruidavr
r,snslkta old iki silebinc viillerini d vatr limel.ra bosalh*
la; 'cB dir ver*k tarlT tr'r' Turknelil atusits nil bu dm'
l! "rk'., "lhndr olusuh.r rft'.ode Sose.le,-dctepli vra'malk'
dr. NAm ve Amdrikan eEnilsinin Tnrtr Inanlam dl]rudm zi_
O?) hbdlm.va
obuk
orlr)sek
y4mlr.n
(73) 2? MaF behd
ik it dabr
roF ac cEMo'y! bad,yE, ubdaEGn
sra.ra an@s vdid.Lri
*ri.de
derhar mdprardm ,NA
'&hhtid.imik
3ad4u'
KIZEYDEd IUYUI{ (ONiU SOtrU\!
TLiRI(IYE'N1N
vmt ednf.j iki ijlkc aralndaki illrtileri sereksizaee 2cdelenek
iqin xiil. "evsc, sor']€tler BirliEi ieil dc riir_
i.ai.. r,rit*i..,aBn
kiye n au1 rcy old! !; Kn)!$ ii 27 E(in l962de KcnncdvJe
r' 4 B
n. 3 d.., t . r1o" 'i'!' r
sijndlrms .dL
"
b
' aruginL
i
r
d
K
r
b
,
\41 ' o'
..'. c-. I\,8,..'t.
garanri
cdeme
gafrnti ctn.dikse liz dc Tij.tiycbin biitiinlii8Linn
viz,l: Bununia bi.likte, Kiiba bunal'mrrrn Tiirkiyc iiqn olu tr'
;i. ctkisi olmns, iki de! inke arasmdayap an Pazadrksonu'u de
node Iupitr fii2eLn Tnrkireder kaldmln\n.
1963Mayisna uijncara kadar Tiirkiyc, Saqetledr da!e. ve
vaknlasna incklcrine, hep o ala dek izloncnpolitik.va rvgun olata
R' ''rl-' r'ml
ocl\ r\'d "r'
'"1 |ek."r.. -.'
c
'
' srph b"l.rltnJ.
l:,\ P-'l '''oh.'
Birligini TivaFt d
Sovy4ldf
14
Hrznh
arasndr
2s
Mar,sreli
Jdh3
iyi
Bar
an
sa.riar i1c .kononrik
mis re bu hey€reTiirkileye
yard,6 yapabileceli.ekmr edjlnj5lir
Tiik.sorret ihrkilerinjn nomallcicbilncsi iqn, :fijfk D$ Pc
litikainrn d,jnijn nokrasr olan 196l K,bfli olavlanDakadar bek_
Lcmckserckri Miitefilleri.de', umduEuyardm' bulatavrnca ha'
yal krilklgma uE.ayanTijr[iye'nnr nihayct i,l.me]e basladr!' eok
(rL
ra.afL Dolirika nornall$meyi qok kolaylattrdt.ri souetlerin
cgilifrli olmayar re d.ha cok Adrr
trs loDusundr Tiirliilcl.lxzh
nrn bir NATO nsii halinc -{.rnilmssini dnlenreve!.l,Jan bn pulirika izleoesj D\$leri Bakrnl Erkin'ln Moskor.i, rvar.rini gecikti.
mirse de E*inin 30 Ekinr 3 (as1n 1961arannd! J_3ptBuivare!
th sonra Jaunlanan oiak bild:rid! "her iki ..matii kanuni halt_
laflna riayesden srjzedildi knltilr miibadelesinodaif bir rnLasha
imzaland,."Bunun arkasnd.n Sol-et Prezid]um batlML Podgor
ni 1965Oulrnda AntaFia ecldi Derlet balkanlalnn TBMM'nde
konlsmas sel4cktn olduEu halde Mechtcki baz' panile. bunu
ijnlemeye q.hsnltla., nesele batDda konu olmustu. Cen. bunu
Sorl,etlefBi.lili DD\le.i bakan' Groniko'nur l7'22 Marr 1965'dc
AnkanlL zirarcti izlem\ri.. Yay'nlman onak bildiride taraflrr
ram silahszla.nsya ydneleceklerinibildimillcr Klbm konusun.b
he E.kin in rlnEii nrasnda yayrmlanmbildiridckjler relrar ediJ'
ni$tirx Buiun arkasndan Urgiiph bu seler barbakan ola.ak
(?5)chrcniquedcPoh]q|eEtan4rc5
(7$ k$bPr, rF6n s :0e36
u
ql7 AFros lobsdc SowyalerBrlgDi rD"rL ede'ekKo)ieinle
odak bildide lil66srLanu halllaru
\dil{s
Ebni.;tur
jleri'
kdulnur old" 'a?da h3lb Avru
ba!kL'!.Ln
;iiBirer
repa s;.
grbi koluld swrrnTu xrbn'ro d .madtr vri
it: iilLc dtuDdal '} koElulul 'Lel'lerildd ve
L UUut "*t""
;etj,en !.ad';1 niz ed'ldiilir' sor'lerle-Ar?aav i,rinde bir ba_
vo.Le.r;akrdr v; "lminvm laD.iLaan 'f, lz
;i, re dflryl'1,
. " a " U i W \ o u r a l r r e r ' J a p a c r \ b ' o " .Br u n u n" ' k t r n d s S o !
yd BsgbaLm Kosigin 2G27Aral[ 1966'da0.ciiplii'nnn zivaattni
;d€ etneh icin Anlda']a eelmittir' ortak lildiride bans icinde bi
mrada yasana poliljtasDdm, brallafln viermm soroundan bii
vi,L eliue dadlLlanadr, eeoelve 'am s:l;h)'zla'mddansbTe'Ll
;. K brisb dtuu d.h da kJri,!. eotJ'*( dd ,an6ldr.lsol*
cDinan isrdnistir! Kosigin'in bu bi. hafral r zivareti bii bahn'
Dtuto&olaarndd lile bile bjr aksatlta sarne olmu5tur' Her vaidc, de'l;i biiviilij''ii" zit *tinde Anlra nm her tanfrna bir di
redelii-L oolo rmndak' d'reseJ.bmc' de'lerinta rgtnr3'msl
,d-.L.lorn Lalde,fdrl bavBklr'rm bL $lfleL sorrrlJd! fakar
bnriln selirdetj soryet avrathnnn tollmr bila$ .!r@ttr'
Tijrk l;sbalanr Dmircl, Kdigin'i! zivaretini 1929 Evlnl 1967'de
Ede erF.5,i!.or dL bidride \'ertr"n \:l"n'n kendisela\lshi
"drltrrald nn cerceves girde qiidzru. hir seLilde los4 Reft
zii-nleyebn;sj eeEkriEindcn si,z edilmi! K6nsb tehliksti artr
ncr Ddetetlerdm kscfnme ge.ekdl4neilaat ediln\tir. soqc!
ler Bi.li8ilin Tii.kiy€ye 15 tdir vad€ ve diitnt iaizlc 200 mjlvo.
ddlr ekonomik rardrm le@esi ve bunu ibhdlla dd{fudi f,ailrs.idns
ve iEi ratradara s6re, itj iilke aro
rdlsn.rtdnr,
l964te 17 milyon dol.r, 1%5'de35 milvon dolai
sndaii ticdt
iacsin& ita l966da 44 nilyo! dol.rlt bir wiveve €rigmt_
12-21Kasm 1969t.rihldi.de cdhurbark@ sso, DDi9leri
b*mr CaALyatrcilile tirliLte sscBni resm€nzivftt edit ve tF
Br'ntulr olro edru5dF
Bd: B'eiDN vc KongDle &iisri,.tu'
nin niteliEi tonusuda baenda siiylotiler c'kn$ ve b! diri9nd
dn Ttirl iettilile.idn baskF yla tap ddr sijylenmitri., Ya]1nlaB! orta& Bitdiride ra€flar iyi kon$luk iliskilc.ini. babnsrzl*,
LoorakbUtUDlu.J
ve icEldine hsnrE"md l[eler'r. d.]anar.k grr
c€kla Filnrdi; 6ng6;uekdir' oda Doguda Luwer kull{aEl
IEII
TURKIYE'NINKUEDEK1 BOYOKKOM9! SORINU
35
!e oldu'lirdler yapnnadM kar$ q*an ta_
roprat tddnEa$m
bu sotunun (iki emalin hal ve me}
K$tu
konuu&,
laJld,
pkilde
hesba
ae Klbns Delldinin bag6z!g!
f&danlr
lsbul
!u re lopmt htijnliiEiinild, torunnasr saEla.ar.t gitzillmesj i!
teEirde bulffullddrr.lL
So! 'dlardati !! Cplighelai ts&a d.d€rlddmek ee.eli*:
Yulan.la almhlda sirilnedm da gizgileriyle veriln iligli"
Ierdo enla;iacab eibi, 1e64yllna vdney. kadr qot yaia! ae
qeki!€Fnbi. Sekil.leeelirs, data bdl nluslanrd olaylstr zode
nasy]l dd lolulaE SiEn Tnrksorld ilttkildi bu tdihten son
ra olaul*cayogunlaemrir- Buu nedeni,K$n5 firaskod sonu@
liirliye'nin scE irie yapr e olduEu ydn *lsn lircogun$ fs
lda valng olrnsdr- Cdli Tilrl d{ lolftitasnd, tmel lir de
Bigitlit olnanuta atm icdid.ki ekdonit v€ tollmsal dtjm
.leBitnedm lum olmas da beuendezai, f.ta! bwdt ie dne
d*
nin ilistilerjnin smrlmd zorlmadm drt politikada bii.LD
ligiuikler tap shil*gi k bunlam eok yalah oracaladiiriiniirdiintts ve laBlanrsu ii&eltr ile ilitkiler
bngtiir. Om.lir,anp
bu t.rihlo solra nomale dd.diiriilnEttr
sorretle! Birli6 ile
iligtileri! nomall€ttirilEesj de aytu kapsam iqinde diigiitriilDeli.
dir. Tiir! dr9 lolint*Dn
bu diinijgiimn tmamen pFgnalikli!Klbns davasrigin soqd d6lcb mnna}Ia i9e l,slamls, altur
ekononik y.r.tn d. !u lolitikam lrdi d[d!9t!r. Aela Kr6rs
soruN olmday.t, €tombit yardm alba somu np}1 1960'daMd
dercsi zorla.Lb glbi],eni Turl riineticildini de Soq,etlere,*lastnet €! dnebli faltijr oladt mydr? Bu soruyamr sallr
ftrnet ndlalde ran! ohu. Be5dl* pkDiam fimsndr
sotuu
yav4 yav4 bu s@rcu ilolllmala yiinelecelli, fatai K$ns diir*
qabul ol{asDr safluutr,
nei lhu
sibi Btzn}nettdr.
IV_SONUQ
A-
SOVYETLERBIRLIGININ TI]RT<IYE POITTiKNSININ Nl.
TEIIGI I'E AMACI NEDIR?
Hdteydm it!@ Solrdlein Tiirhye loXrit6Du genelnitetiBi
nrird€ bir kafr. idigire vabat seGliyo! : Bt ?olftikn Sovwa
l€ri! diBer mkeleE uyslladUan poliiitoD
!i parqar Ddr,
rslar Dfiqkn Bata.Ig EoromnJoi DrR.i Bdreii (retsir).
Bjr iij hrfha.gi bi. nederlc,ijrne!ln .oglali NonF
Tiirki!.rD ii7.l bi. poliilt. niL u-\snl3naktadr.2
So!vctkr BiLlili \1iLl.rl.r ccflit.tnrr g;dlkt.n sonrJ scnelliL
..1
"
rrd'f' Brr rxn'
di dun!nlarnr gnre d!!il!i brr poliril! uJ_snltrflrr
mal bjr d.fEdir r. Tiirknc drnil hef dcrler barDr ku.rarmk Iqnr
grindu, gijne deiir.n b,r |o!iLikr nbmisir srr:rm 6itim 'de, gal,n dcvl.rl.r rrx!ndx dnnytr c-eanenli!i
qi[r!, iinr h.r derlcr TiirIjr!]i gnrenLikl.'i iqin k.n'li \dr3 qck
n,rk lnemjni,' So$.rlrr B '1igi d. bdrle dtruannn)rr' B!ntr s,E
lxmak ,.in fii.kil.nin rDrmt bii$nliiFi ru.!.nenL!i rl. b4dar
maya. nallcfdc bnhnmutLrr Bn dijnlm Sltvdler Biniiinin ken
di q3rr'stLdeki bntLir niktlcfde kendbn,e c-!ilimli YanctinLt' kur
nal nhdjgj deu.dir B r rr: \c1li rltn,Jr brhnan l.an dri kuv
Cer. s!\\t da l[Irriktr! I9s1
\ e 1 L ! r n ,qj . k n e k i \ t m . . \ r n . !
vl,nda Tn.lir. ilc rr3nm dinelhcl lsin cir\Lndc 6!lundugu za
nran bilii. dclie l.f jlc ili5kilerini norntrll.di'mek $banna Ci''
Dinif. Am, g.hJmor! i ri.i ahndtr di rlilrdak minnknndLt 195:l
vl,.drn sorr SDidlfr, ofrtr D.Ex iilklleri ik o i t3 dck ijnemsir oLanti.a.cilc ni cmhiJ rmrl iqin haretde gcqt'islcdir' Mr
$Jh 191d. Lnbnan1i !... i9i1dc sn.nt l95i ia.ihindc tjca.ct
T
trnhgmahn inzxlan,slx ,. ilrk y.lrin soqede. Bi.lilinc !ap!
!i s'c rmis!L lhracatn hrcnri 195rd.n ijn.crri l,rrrhmli de\r.de
q,
ken, l9s7 !'l,nda
20'yc!dlsrlmisrifr' sonuq.larrk d.oebili. ki
p.liiika genel d's rolni.
s.\!.tLy Binjirinin Tnrllv.'1. uLqLl3d,-4,
'"tur
t.
du
btr I'
sovFilf Bnrli.o!!n
uLkcnD !u,, rqrhf
3r!!
lnb
.ifrii
*!,
i'
rlDd
ri ..in ' h.h-ri
nr'i(htrhftrr
s(t*.(
urn.,,.n
i!!ii!!i!ns{!b]d|bn|]
ljii
tu
s.Yrrd
6
L N trrrm srr g! mi:
rLr
rflh.l. 'ii
ri iii.
soPU\u
rlrsl\ENr\ Kr.rztlrE(r B!r0r Korv5L
rasu o r rar.: dJ Br 'un' ' -n '1J'
dr"1,-ry; , BJiAo' oL ' dds\dM6'LIae\'
t'Jr
a . ," ; l | r i r . , n t * , ' . i - . - " d ' J s
J'\d ' e ' e i
i l c ; i-i B r D
' oo, i,r ' r a . r r d . " n . ! L ' l . r i r
'
d
_
D
la\ or\'|' L'
' d o. b ' c e d . ' " h 1 t r
r br
krd
llr'\r'
o' roe
ir 'i
b:
\''o h"o"'
s(N.rd)r'J'l-. b r'''d o l"'"
:
r
k
D
r
b
'
d
ra-ld. ro r'-rod '
.... r p.i.i'-"
r
'
'
r
Y
r
I
D
o
r
'
/
'L' c""
g"\r'\e
;;ryd.r"d.|
-!r 'add
l o ' r E d "n ' d
\"\'d
l'dd'
'non"\J
L
b'rln
a" . '-. , ""Lr b' "1 l . 'D J o"l o! ;i i a
'r. e' -r""
'
',d
.a rr
r / i J , - . r s o 4 r ' 1 B ' . l c , r , D o c - . 1 1u" a o l . d \
.,b' rJ \d-ol'
\'18-'l 'b A
.
"".i'u,,,"
: o . , ; . o . R e i l , 'o . . - r d s rJ ' b ' r '
aFl.' b
D o t r o d : a d eb i ' r r J
h n d " i l _ o v . b b ' . o r p or r . ' " d . ' r " L
.:' **,.r'
Br-rddld 'r'
ri)" ol" l'
,,a., 'd r.dJoe' ltiJl't
'c! 'o ' TtrL Bosul-' d' D!
tr'oJr' _P' so! d
\, "-i' r
'
J
"
ol '" e rlo' \e bu
n,ru/
.,. '.,!, 'l.i -.o..e KJ d.' '
4
"r "r"'.r b
s
o
P
I
B- e1d!'
/. ri' 5{rde'
,.'.-. n"r'ir," /lro'lan antlasnallra uygln ollRk Lorura.ak hrr To'kivele nornal
zananlarda bans zananladnda bir rchdii gelmelecehdenektir'
-F k .r\f'nr'o-,.
Brrdr,'- t"k\F\-'o',' \,,.'oo'b'
vmi basLa bntnh derletle. Tijrkive toPraEmr kullanarak buralarda
zi.. OUvlebn d!rumda Soq.rler BnliEinin
iiO* t"-".,st"*".
piivenlipitehdit alinda o1aca6.dan,Klzcldeki tiivnk komlunD!
;dmii .deniyen kii;iik devld Tiir*iye de Poransirel bir sover
iehdidi alhnda isrcr istenez ,sireaklir.
cirir bdhnnndc Rns Carlr$n'n, hucrn bile bircoLlannrn qok
edin bir lekilde ifldc ettiLleri lir "rcat denizlercq'kma emeri'
izlcmctren uak oldudxnu,zira niqbif zman bir deniz delleti ol'
nayln Rusyanh Akdenizde Biiyiih Bfitanya ilc basetncli ola
naksz oldud! icin h sulara qtknak kt€nediEini gdmnstii} Cerqi Rusya,lstanbulu:L'ak gibi birtat'n eneller pe$indcdir,ve bu
viizdenayo dac, kendileri de sldcn lngiltere ve Frdsa ilc zman
tck baina ele gecimct jslenek
natr s.!-lan
za-* c*'s-'srr
Fki renel anac1,kendisitle 9ans.n ve ?jnan zaman Osman! ln
pa.arorluEuJla birlese.et kendi snvcnlilini yakDdan iehdit eden
Batl, hiiliik d letlcri Bogazl'n rc Karadcnizinsrlanna sokna
mxkt lelT dewininden son.a qol k6th bir dcEis*lde lEfryd
eski Rhyxnn b! tolitibs cocnfi konunrDrsctirdiEi detetiintn
dola_rHylad.eiln.di S.$ctlc. Birlili de Tn.( BolazLr n.lu bir
srldn olaslr!'na krr,\i hcr 7rnra. dnla ,kl, dlr11.d,. Tiirkiye bu
'
d \'
o\' Jl'- 7.n. b: o 11
rolru, ikino Dn.\r SJnrs'nr dck olduF sib, lkir.i Diinyr S3va5'
gibi xnonal bir d.r.cir 1(r J.!1.1 hL aadi Tii*,Ir f. Solyeller
Brrlig, k\nd, -sirrnllLl.r r \rilri,!k l9h binak,n d4lsthE ya.aSrlar Ccnr xnomal btr ddnrn olri \:rri, l.n,.n izl.yen y,!larda
hcr derl!1, bu r(da'fLi.kne yr S!cr!tlcr Bifli-ii k!1di sii!.nlikl.
! 1 . , 1 . 1 u . J r n r n L l t r , .c c n r : n . m 3 l
d n i s a E l . , m ailr . b r a [ ]
bn dan.d .lrn safii, tl.r.r j'llxrdx soyed.r B ligi $ddeili re
kabd laln,Jc oldug! Btrhl, biiiik derletl.rt ka$, Ci.ev ceph.
sir.l.n.i,i,, obmk isnr Tiirkirenin l,rlns,z,!:, ile hr!darn"rau
kicklc.dc nulrndu Fakai !.dd.dilioe de n4ri,,. 3 dum.di CctrD
l,n diincnde, lri. k:.: d.\lcr, olln So,\r1., Birlili drniz ku\rcr
le rfi zay,f olLr$ \iiznrLlcd, ]\kdtniz. q,kmr ohnrEn crde ece
lih bu.adaki tsrlh d!!ld dlD3nnrlatn,n iakir kxbul .lme/ !s
innliilii dllarrlrl! r.ak sula.r ac'Lma\rcJk1,. Srflr !,annd,
Ilm:n s.n,ilc.inh gelnesnre-siiz\uoafuk k.iIi hlr bcr! lk innc
!i remis olanr\ 7ry,f bi. Tdrkir!d.n rniD oa r,nan, So,
yerleri bu isr.k!.( irm\iif. N.rd..ln .sinr,n bu oLduiiui! !nb
m.k, Tiirk dLi poliritae liznrrk ilin \oo dlr.cr ijn..llJ r Bu
noth o zadrnlxr .rrxm,n ehcriFtlLli iolxt,nrh )trlarla,nx'njl,
nrlamn ijTrri!e sidilmijrif. Bunx biraz aJr!LJr dokrfultr.rk.f
r9sr ]'rhndrn 50.,d lki biiyilk iilke usndak, E.alin;i a?Jl.
mr!nd.. \on.x drha ,/h:t hl' dr poliri*a 'lcnckrc olxn S.!rd!
lcf BirliEi TinLiae nz.riiJcLi l$.kL.fd.r !azg!+iEnri resnen nad
rtm\ 1e iki iillenin trrr! a..rk T0fkir.1'jd aq'k fc tesir bir te
kilde Aneriki'.,n larrlr r!rLu!! uh5la(rx! buial,mlai tr.arn
dr :oExDa .lilini e.ncrm\rif. so$ct jrolirikai artrdrn zamrn
se{ik!.19.11rc t6'dx lf
i hrrrhn rnlrmrfa ba\lnm,r re k.ndi
gijvenhlini 9ok l.hdit edln dLnmlanD bil. l.nfli*ac kary nl*
nokre olduer rrkdrlmr
rolirik3ina zara. rdmcnlsine cal$n$
!r omclin And.itr'nD ortr meDilli tuzel..inin Tii.ti} . de iisle.
mesin. sesonamrn\
Amerika'nn i959da Tiifkire ilc rrph!, r.
bn ntede soku lif Fn{imin bal! c.gn.sini ijnlcmc tr,nlcu aErk
r. ,"a '
. tIl
\ '
.,r'\.tl
o\1-FrBili"
anla,rnr ki x,rlannda lii4rlhrdrr siiliip 3.leD diism.nlrk Jrfurin115r sun{ Lro4
brinNer eo<ki
rlJRrdYE.latl
r kM s us o P| \ !
r l r R K l \ E ! r \ K I Z E I D E R l ! 1 1 \ 1( o
dcn zaien kendisines.mpati duynayan suneydckikiignk LobsusE
_ _l e' r'\ij n"rL di re
n u o o u o . e . m e .I E r r l ' 3 c o . n - b " z t
L,ir' d ede'er_t'
'lv"ddo'r'JA !
")a"hrr.r\l''
icdir. Aksine bu iilk.dc Bahya cok tk' baElan
rnrflar bu durumdan ya.a.lana.al Tii.tive vi ciltikq. Anerika
Riflesik Devlerle.inc Jaklatr,makta; diAcr bir dcvinlc soraetle.
Bidiii iqin sinitEe daia t.lilikeli bi. balge halineserirmoIhdn]q'
Bunun nzerineso\a.t polirikar Tiirkiye'ninek.nonik dnrunundsn
{c uluslahrd yalnrl,ltdan la.arlan.rak bu iiltrel'e raklasnak
ve BoEatar.sNndan sii(nliljni, Brh ile orgnnik baglal olna]an
ve top.afDda yabancrtu^ vD cijzetlene nsldi
Tiirkile nin kuru1n6,n.lardm cdd.ek sallamak yolunu scan\tir
1) l92lden iin.e, Rls garl€mn d6 tolirikannLn b3-tlrcaab3
., onnanh lmpara'orlulu.3 tek blsna esomenolarak Bolazlann
b.ika billak devleder,ijzeUikleInsiltere kralindsn kendi alelhin.
tull$Jmasn, 6nlenEl!if .
2) 1923.33dijnemi.de iyi bif kodsuluk rapaD bu ik, devrer,
savarn ba!,ndakcodileini en az za...a sokacakbirpohika izlcnc
ye qalr;nDlar, bu arada soryeder Birlili Baul af taraflnftn red
Bu anomaL dev.edeTiirkiye sibi sov
dcdilince'rllan 4nln$!r.
gelisnelcdne
Bi.liEi
de
savasr.
siire rolitiklnnt dc!\timrir
l.!!ef
rir salatln sonunda So!)'eih Birligi Batl,larla diinyayr paylai
nak k.nusunda boaJfrul !e kendi snnndaki n[ekrde rrunrann
o"\ ' n ',
nrtuz ,"1-'b' oln n .etremir'.r F"\J b u ' ."!
ls l,ol seqn\rir ve bu politik. drnelin Tiirliye de tam re.s 5onue
3) 1953] rdan sonra bu hata\1n' anlayan TiirkiyenitrKu
z . ) d e k bi i j q j ( \ o r j ' . s r . ' 1 . . \ ' - r n l F n b r ! " \ ' l ) ' - . ! .
serinegiriinisti.. Halen de bu ,lakmlasna, daha dogn6u noma
!esne siiriip giinekiedir. Sorldlerin bu reni rakrrhrma poliiik*
srnrn dr am{,, rindiye kada. olandan Lrkh dcEiun. Tilrkiyc'ni'r
Sa! ilc aiasrnanesafe koyarak Lendi ayakudndr bir Lchdi!iisii
olmNnr ijnlenck istemeltedif sadecearacla. de isnis, {nusa.
B _ T.iRKiYE'NiN SOVYITLER BiRLIC1 POLITJKASINE OL
Sorl,eilerBidiEi nin bu amc, ka$rmda Tnrnir! nnr Kueydc
ki biiynk komsusunakarlr izleleceEipolirika ne olmal,d,.?
tfrrlt{
Tiirki-ve,olaJlarnr rc kendi roplunsrl yalsLnu zodamasyla,
lkincl Dijnr: savas,ndd sonF srtikec artan bi.i,ra Brh'ya ra!
l.!m$n.. Bu yaklrsman,nsonur;lalra rdL boyuncr d.linjLnir bu
tkra. iterl.m.k c..eknse, ikino Dnnya Savall
.aCrli.ca' e kada. aidlgl bntijt uluslalams kara xrda biiliik kon
$suf. dan,sai hrkile sartrsnraerda oltrylannuorlamasrla huDu siirdijremems
TijfkiJ.irnr onber y,ldln lala br 7mm
doluJksin izledili, hrlcn dc .p.y diiTeltneklc bi.likre ranlmen
btrak'nu\ olduau bu rulitibnin iilkc q*a.lnnna aykir oLduEu
duf. Tiirkilc, h,r d lra. dr ckononik diizeni yiunnden ihtjyac' ol
duEud,r yrrd'n, trlmr[ cin NATohnn ilerj nssn hl]ine gelD\rir.
EEerNAfo, hcrr.yc ralmcn rijrkiie nin snvenlifdi solyerler BiF
l,linc krrr lta nz rrtrnz sallaya.rklr, bu durum scne silasal
{rak,r\dtrnqok sakncrl' olnakla birliki., askeri bak,ndm lararl'
6llc \ayLlahiln Bugiin kngiik devleiler,sarrnnrlanro s.!l{r.:t
d.d.rn silallan lendil.fr rapa.ak grieredeEillerdir Fakar dutum
t
r) NAro askcri nrrrrjisi ^mcnitr Bi.l.9ik De!Lcll.ri.in k.F
dini ,9inde ciirdnen durunlaR gdr. de!4nektedr. OmeEin,sov.
\.tler BirliEi uzun nren,illibalistik fiizlert (IcBM) sahip oldukid
sonra,lski Diinyr'daki nijr.fiklcrhri kayrsz snlez olarak E€ki.
d-\. .1t"
d \o"t" !1
i
'i ol"i aBD \\1oru
jRiejisi.i deE*rirm$ r! hendi iilkcsinin ilk !ld. b:tLlrcak br,
lekrrdeksclsarasrr vrkrlmx,n, 6ntemck irD in.c klirik sihhtartr
Ltrrururaca!,m k rr vemi$tir Bir s ar qrrdF ,man ne oraca
!r kcrinlikl. sdylenemrz,frhr cn asaENndrDso!r'.tl.r !irliginc
rn yatrn ijtkcte.jnfc&.djlerct jtk.LdeJ,c,l.5jf!lnaj
deock ola'
bu rcni nnrcji somut hjr {ckildc gij{..oclrdir
ki, Tii.ti}lii kG
rudulx siiyldrn \IATO d.!ij!!niir
n.drcjisi IBD Ee.ekli gdrdiiEii
Gkin.dc ]eDidco v. g.ic Tiirkiyc nin nadesi drrnda detswlraur.
B! da iilkc'ni7 iq; her rn icin kutunxal bn rehlikedn.
2) rrahk alanr gelire. NATonun savunmasrTnrkiyc'ni. ira.
d.:idxhilinde deeisiyorohr bil. nz.rjndekl Ezc, E6zetlde 1€ din
l.me iisle.i yiinind.n iilke'niz ilk So\a.r h.dsfh.inden bi.i naline
-JLr,
.r. '.'ro'db' t i
s!n.r'.8'eb :il-r,"
'! ilk yefl. li. edil.cek hcdcflcr ol.lulu f|k ljli.en bir !.ydir.
rn.ika Blrlerk Derlederind. btr gib nne.in bdundultl birka';
.lalrl r3.dn. Bnsiinl.d. iiz.rjnde .n qok durulan konula.danni.
i olan rc milyrrltrr.a d.hm O(!.aEt hesr}lanar fiizesavar kutak
rii*i\r'd-
*l
h ohn rhrEbt;
f,'!,'.&{
LlArl.nn rLb l|
TIJRKIYE'NINKIZT:YDE( BOYI( KONISUSORUNU
D4t1do
i lL.L\i/u'der
')e."d^
brbi
l^\
a-rer io
nrrkre
i t a . , - r . r , , ; * r . , . s , ' , . , \ , l o o oM s q ' o - r r r ' l_m' r r d d u l u n
bir NaTO;e/" rrai dd Ar"'\'n''
.a r.li-.rd" ofi oa ' R.a r
':b
l.i
{\'un":\i
\ Hovdr'
fl I la
\!tr'U'L''
dc prubunuza b.il'inc jrfdn yiiksek riitteli vcikililer t?ahnda'
oeti ri.,* t;'.dc olddna ralmen nsle' nirndr
"o'i..-i";
,?; bazr .vrl.aerinin solv€lld raritlndan ilk iinca ortadan kaldr
la n d
,l-"-'
Li.' IBD,_ . Lu i \E ' n lb 'vid"\' Li.f
i
'
e
r
'
r
\
r
\
r
'Fn'
r
e
!- n,d. bll,r., \\lo
an. kd
b"r r;.,
p
' ."gI"\r d' B 'oo' '' r I M
l
o
d
rr,
fljre,i"i
_
6
'
d
dPcr.r,- rerkF ii' \"pfl olo !d ' "\'t '' 'J '
' c_
r
I
o
o
"
1
3
'
A
B
D
n
.
n
j
"
b
,
i
b
u
r
a
d
.
hi : de*-l.noio, nrd Ik 'vr.. I ' I h dilr(r'n I hd\cr ol'
"tt:-din,.-,.
o\Mq
T a d d " , o k ,t d p s . h n t b n e l , r o , T ' - . a e \ , r e h l \ 1 d
d l ' l o ! B ! - d ' e ^n r D n J . b r \ ' d " o u g x o '
JceEucili
l.nen "utuk iiresi' radd gihi ijlia_m.d€m aratla' bir savar olae_
hF.dan so\-aen.r Bi.li inin ilt olarak k!.tulnak istevceEi tess'
r' ' '.b.Tn d' ,, rck'c
tir.\ 1. ,,, b,F
u/'\ nl,n iLir\'e' Llkri'
":n l-l" cnrd-"ln"e.'(rad
i
'
1
J\rir 'm"ru' w/ r d'1d' Bt '
rn Bd' le " ' I ,i l
ile olan iliskileri Fkanda tadrs'lan sakrn'alan' rsrlr altDda bn
dijzcnesotnak Tiirkiv.nin ulusa! Erkarlarrnrnilt ko'tulud!'
Tiirkire ile SovveilerBirliEinr ileideki iliskildinin na$r ora
""-, rclin.e. D!rn:dar *l f" rernor.j'. o' I' r 3 .r+:nd. bu
,;\ k;1 dal-a '. g,tr .". 'dt .r.o'l:r 7 ' hu ,'1t' n" bo
wnca teiiriilneye qal$,ld& !ibi, iti nlkc araindali qabsnanrn
'"..
""a-; ""e.tl i.'"-a-
Ia.i ill plandaBodulardr'lsk
giinnnnzn. bknolojik huluslar ssvesindeB.Eazhili ijncmi aal_
;akia re Tnrkive iizerinden bnyijk bi. lskr vavas lNRi lalkma
l) Knalararas balinik tuzelerlng.litnesillc BolazhnD dne
m r/aim,ttr. Birlcsik Am.rila iru fiizele.i selistifdikren son'a
iqitr Bolula'da
soneLlcr Bi.lillnE dldiirncn hi. da.bc unak
glhi,
BirliEi
d! kendi kdalr
soqea.r
€cmck 7orunda ol'md,O
aEsl rij,.lcrin, clirrirdikten soffr Akdeniz esemcnlili kavm'
Avnca, !ok eclism\ ol!n
kendiliainden ij;emini irnfristi.e
ltcbir
hab.rsiz oldt
Bolazlsrdan
rlerleriiin
.l.kro;i\
dinlcmc
,sr
l{d
o|!D
.rul
urus sraim:s
|diDe D
gemiyi udrnayacaklan ae*trr.( Montrcux sitlermesi de bu
korullarda, Akdeniz! ist€d'Ei ladd sdi q'kartabile!, faklt yF
baro gdilerin Karadenize gnjslerininqot ksnl olmsr ned+
niyle rafia! olan sovyctler Bj.ligiri hosnur brFlruktadr,
G€re
Montreu sbzletmesi,Akdenjr'de yeni blr olutum olank belimiE
bulen sowet 6loru bakrnrrdan Tiirkit€yi br drmda 6rat
tuyael bi. nltetktedir, zira orta Dodr'da ltjlscael lir ealrna
qlt& r.ldird., Tilrkiye tuyortr rc bagnu kard slnak smliy,
le Sovyet filosunud iknal arb. gi6i ortaya fLkamar olas old s&
runardan oldsuz olrnL etkilenhekten ludulabilecektir.b siiz
lesmedenhosnur olnaran bir devlet !dsa, o da Aherika Birl€gl
derlerleri'dir.* aynca, soryetler Birliginin ort. DoEu'daac&ta de
nirlme oldaklan ve buradzki bazr ijlkelerd€ ballux lindlan
!e nskr lulnue olna$, Boguldda y@iden iisler istemesi olael!
Fnr, hic olmzsz bu ymi nsbrini yitiriney3 kada., kaldrm$tr
SdyelTnrk iliskilerini etlilcld coEfrfilonunu
ilnd ustrru, Bogular bir tan:, Tijrlir€ nin E€nelkotumudu.. tai SoBE
l{ Bi.liginin hmq ym'b.lnda olhasrdr. Teknoloji! s€lird€ldjn
Tiirhye'yi hen Soretler Birliginin ve len de Sowede. Birlitine
ka.$ da dwLtlerin ya?rlr laskdd hnmcal
yiinde ol@sgelisnelerin
ye
na .ag'n€n, bu
Tiirtiye
zatul br yiinii.e de jfaEl
€dilnettedirJ
Bu da Ba! san.ns
irryiiddi igi c bulsan
Tinkir topnklm n@rindeki diileme re siiEtlene isiasyo.ledE
Btr ist6yonlar son son nodel tsisler olu!, SSCB ropE}k]aa ietnde olw biienlqi ince alnntrlinna lddd izleneliedirler. tatat ge
ne tetnolojik geliinain b! ard.da dmar€caEr ve giiEude ae
dinlde ije.inin gele@krerarar (suni) uydnrq lara,frndd Fpdaca& da sitylerelilii Fakar!u riir gelisnelerin nc abd ol.nal !a
zerak rii.kiycyi d.ha da mnarlabc,b iin€d6 lilimir€c*iF
den,jbu iislenn de tsfit€ edilnesi m trsa kmaDda S*treltedir,
(Nt A. sur Birse, Mild[cbi
4rrvorrul,
P
se "!qr L.mr ohn dAtert4,nvv4 emh,i 8dg&
rbakh dnn iitr.r.r (dnetin vier,
nlmra BD), bu $n,it'EaF 6bj rayrnadb iein odr rotudah bn
(&) rn!u, .r!rr ubsir sannmay...,,s. ,14.
TORKIYE'NINKUZEDEKI BOYUKKOM$USORUNI!
so! oldaL aktl.la rnrulnasr eeFted gercek tudur: Kendisine
bir tehlike ieslil etuten lir Tnrkive'vi isgal erbekle sorietlcr
Biililinin bnyt( lehlikeleri Cdb almannr gcrekti.ecck b glkan
lotrur. YabsncLijsleri ve askerleri barlndrmav.n vc barlndrm!
;,",!, *,L "1," btr llrki\e, o" lrruT"vL (u/"!o ' otvdr
ytarrnt"*'
r/e' re .."n'nr( !ere! r i / 'cu 13'
io-iu.uua \c' /Jm. "o, onu'd.
*r "-. *i...
N. kdda' 'vi 'r"h,d.6o ' lrb.,ni r nd ol'
"r;ald;,
n * l a n ) r r v e " \ o b , n . o l o r d u d n' \ a r d ' n' v l a n e ' d d ' ) i k o
\tsL b r d"vkr olal \e urer'a (LJIk'nma)bi
r.**.n
lu,*i
cini viiziindd uro dan birJle tdmd taqn Daz olan Tiirkiv€l
;in b,. s"wet sar,tnsn! ba.nvla kar (otnasnr oldag! @t
l6e! \o,rlr Bo) h"tJl'er. krp'Itr,k lii'.'ve)' sl al za ar ceti
i-. T;'l:Janir cory.ller Birl'E' t6r1'ddr gijr_al'su' saAlmdF
nn iek 6sutu, bpBgndan hlittin rabancl nshri erkarllrak her
Ira*i nir bnyiit d;kt .ittu,una sor tmek, bir & qeki'detscl
ra.ven dud"Jartl odu.unr 'doe.e b6l_
ota""l, il,-.*
sa""--s
Eei sv&rh- etm re ged[. rekogr e ulgra bi' ]\ide mir[en'
Bir d€ d ttz! kalk'.na Jolu hangisi ise onu uveulanak ve
omL ikinci de
E$ot *altrma nodolleririn dilef lll:glam.
biivnk devl.t
!e
diler
soweder
Birligr
ftnektii
bir
6nem
rcde
iinc onadah
bir
an
Liienhiicn
durunu
ler *aiirsr.lali bugnntii
yoktu.
laldrmak iqin barta yol
Tnrkiye'nin .Kuzejdeki Bnynk Koht! Sdnu' budu