Temel Bilgisayar Ders Notu
Transkript
Temel Bilgisayar Ders Notu
BilgiSayar Ders Notu 1 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 1. BİLGİSAYAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1.1. Giriş Bilgisayar: İnsan tarafından hazırlanarak verilen bilgileri, yine verilen komutlar dizisine uygun bir biçimde, istenen düzeyde ve şekilde işleyen işlenmiş bilgilerin sonuçlarını veren veya daha sonra kullanılmak üzere depolayan elektronik cihazdır. Bilgisayar insanın yapmadığı hiçbir şeyi yapamaz. Onun neyi, nasıl yapacağını insanoğlu belirler. Günümüzde bilgisayarın kullanılmadığı yer hemen hemen yok denilecek kadar azdır. Özellikle 1980’li yıllardan sonra hızla yaygınlaşan bilgisayar kullanım alanlarına şunları örnek verebiliriz: Evlerde, Eğitimde, Ekonomik Araştırmalarda, Trafik Kontrolünde, Askeri Alanda, İmalatta, Kamusal Hizmetlerde, İletişimde(internet), Ticaret ve Yönetimde, Masaüstü Yayıncılıkta, Ofis Hizmetlerinde. Bilgisayar sistemleri performans ve fiyat açısından olduğu kadar görünüş ve boyutlar açısından da çesitlilik gösterir. Bu yönden aşağıdaki biçimde bir sınıflandırma yapılabilir: 1. Mikrobilgisayarlar: Mikrobilgisayarlar en küçük ve en ucuz bilgisayarlar olmakla birlikte günümüzde en yaygın biçimde kullanılmakta ve hemen hemen her türlü işlevi yerine getirebilmektedirler. Bu tür bilgisayarlar kişisel bilgisayarlar olarak da adlandırılır (Personel Computer veya kısaca PC). Halen kullanılmakta olan iş istasyonları yerlerini yavaş yavaş kişisel bilgisayarlara bırakmaktadır. 2. Mini bilgisayarlar: Minibilgisayarlar boyut ve bilgi işleme gücü açısından orta sınıf bilgisayarları oluştururlar. Daha önceleri endüstriyel ve askeri ortamlarda kullanılmakla birlikte bugün bunlar da yerlerini yerel ağlarla birbirlerine bağlanmış kisisel bilgisayarlara bırakmaktadır. 3. Büyükboy bilgisayarlar: Bunlar büyük, güçlü, pahalı ve hızlı bilgisayarlardır. Büyük bilgi işlem merkezlerinde çok sayıda kullanıcıya hizmet vermek için kullanılmaktadır. Büyükboy bilgisayarlar hızlı işlem yapma yerine çok miktarda veriyi hızlı bir biçimde alıp, işleyip yine hızlı bir biçimde çıktı üretme işinde daha verimli olurlar. 4. Süper bilgisayarlar: Bunlar çok hızlı büyükboy bilgisayar olarak da sınıflandırılabilirler. Büyükboy bilgisayarlar da yapılması uzun süren işleri yapmak üzere sınırlı sayıda üretilmiştir. BilgiSayar Ders Notu 2 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Düşünme ve yorum yapma yeteneği bulunmayan bilgisayar “DONANIM (hardware)” ve “YAZILIM (software)” olmak üzere iki temel bileşenden oluşur. Bilgisayar denildiğinde mutlaka donanım ve yazılım bileşenlerinin birleşimi düşünülmelidir. BİLGİSAYAR Donanım Tem el Birimler Anakart Cpu Ram Harddisk Floppy Ekran Kartı Kasa Monitör Klavye+Mouse Yazılım Çevre Birim leri Yazıcı Tarayıcı Çizici İşletim Sistem leri MS-Dos W indows Unix Linux Nowel OS/2 Uygulam alar MS W ord MS Excel MS Power Point Muhasebe Programları Oyunlar Chat Program ları 1.2. Donanım (Hardware) Bilgisayarı oluşturan fiziksel parçaların tamamına verilen isimdir. Donanımda kendi arasında iki farklı grupta incelemek doğru olur. Birinci gruba yani bir PC’nin çalışabilmesi için gerekli olan parçalara Temel Birimler adı, diğer gruba ise daha sonradan PC’ye takılabilen ve çeşitli fonksiyonlar kazandıran parçalara Çevre Birimleri adı verilebilir. 1.2.1. Temel Birimler: a) Anakart; Mainboard olarak da adlandırılır. Bir PC’de bulunan tüm aygıtlar bir şekilde anakart ile bağlantılıdırlar ve bu sayede aralarında iletişim kurarlar. Bu bağlantı direkt üzerine takılarak ( PCI veya ISA yuvalara) veya bir kablo aracılığı ile yapılır. b) CPU; Central Processing Unit (Merkezi İşlem Birimi) Bilgisayarın beynidir. Bilgisayarda yapılan bütün işlemler CPU üzerinde gerçekleşir ve bilgiler gerekli yerlere dağılır. c) Ram; Random Access Memory (Rastgele Erişimli Bellek) Harddisklerden çok daha hızlı oldukları için çalıştırılan programlar Ram üzerinde işlem görürler. Bu nedenle Ram ne kadar fazla olursa bilgisayarda o denli hızlı çalışır. d) Harddisk; Hdd bilgisayarda bulunan verilerin saklandığı yerdir. Bütün bilgilerimiz oyunlarımız programlarımız işletim sistemimiz harddiskte saklanır. Hdd genelde “C” karakteri ile temsil edilir. e) Floppy; Disket Sürücü ve Fdd olarakda adlandırılır. Manyetik disklere veri kaydedebilen ve bunların içerisindeki verileri okuyabilen aygıtlara verilen isimlerdir. Bir disketin alabileceği en fazla veri 1,44 MB dir. Disket sürücü genelde “A” harfi ile temsil edilir. f) Ekran Kartı VGA; Monitöre yansıyacak görüntüleri aktaran ve gerekli işlemleri yapan bir aygıtdır. g) Kasa; PC içerisinde bulunan parçaları dış etkenlere karşı muhafaza eder ve bu parçalara elektirik dağılımını gerçekleştirir. h) Monitör Ekran; Bilgisayardan gelen sinyalleri görmemizi sağlayan bir aygıttır. Çalışma mantığı tıpkı Televizyon gibidir. i) Klavye+Mouse; Bilgisayara yapmak istediklerimizi bildirmek, komutlar vermek için kullandığımız aygıtlardır. BilgiSayar Ders Notu 3 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 1.2.2. Çevre Birimleri a) Yazıcı; Printer olarak da geçen bu aygıt bilgisayarda hazırladığımız evrakları kağıt üzerine çıkartmak için kullanılır. b) Tarayıcı; Scanner kağıt üzerindeki bir yazıyı bir resmi bilgisayar ortamına aktarmak için kullanılırlar. c) Çizici; Plotter mimari çizimlerde ve folyo kesimlerinde kullanılan bir aygıttır. 1.3.Yazılım (Software) Bilgisayarı kullanabilmemiz ve istediğimiz işlemleri yapabilmemiz için geliştirilen programlara verilen isimdir. Yazılımı da kendi arasında İşletim Sistemleri ve Uygulamalar olarak iki farklı grupta inceleyebiliriz. İşletim Sistemleri; Donanım ve kullanıcı arasındaki haberleşmeyi sağlayan bir programdır. Tam olarak görevi ise şu maddeler ile açıklayabiliriz; Uygulamalar; Belirli işleri yapabilmesi amacı ile hazırlanan, çalışmak için bir işletim sistemine ihtiyaç duyan programlardır. Örneğin Word kelime işlemci programı, Excel Hesap Tablosu programı vb. 1.4. İşletim Sİstemleri İşletim sistemleri bilgisayarın donanımı ile bilgisayar kullanıcısının haberleşmesini sağlayan ve bu konuda bilgisayar kullanıcısından aldığı komutları bilgisayarın donanımına göndererek gerekli olan komutları gerçekleştiren uygulama yazılımları olarak sınıflandırılır. İşletim sistemi genel olarak bilgisayar kullanıcısının çeşitli çevresel birimler ile ( yazıcı, monitör, ekran, klavye, çizici v.b.) ile haberleşmesini de organize eder. Tüm bunları yaparken işletim sistemi bilgisayar kaynaklarını gözetler, değerlendirir, her uygulamanın ana işlemciden ihtiyaç duyacağı düşünme süresini belirler, ayarlar ve işlemleri aksatmadan tamamlar. Bunun yanında, belleği kontrol ederken, ekran, modem gibi harici öğelerin de çalışmalarını düzenler. 1.4.1. İşletim Sistemi Türleri İşletim sistemleri, kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve destekledikleri uygulama türlerine göre genel olarak dört sınıfta toplanmaktadırlar. Bunlar aşağıda açıklanmaktadır. 1.4.1.1.Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri Gerçek zamanlı işletim sistemleri değişik makine birimlerini, bilimsel çalışmalarda kullanılan araç-gereçleri ve endüstriyel sistemleri kontrol etmek için kullanılırlar. Bu tür bir işletim sisteminde kullanıcı arayüzü kapasitesi oldukça sınırlıdır. Burada işletim sistemi, herhangi bir işlem gerçekleştiğinde bunun her defasında aynı sürede yapılmasını sağlamak üzere bilgisayar kaynaklarını yönetmektedir. Karmaşık bir makine sisteminde sistem kaynakları bazen uygun, bazen de meşgul olabilir. Her iki durumda da belirli parçaların standart bir şekilde işlemesi ya da hareket etmesi gerekmektedir. Aksi taktirde hatalı üretim ortaya çıkacaktır. Bunun olmaması, işletim sisteminin kaynakları yöneterek belirli bir standardı devam ettirmesine bağlıdır. BilgiSayar Ders Notu 4 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 1.4.1.2. Tek Kullanıcı - Tek Görev Adından da anlaşılacağı gibi, bu tür bir işletim sistemi, tek bir kullanıcının her defasında tek bir işi yapabilmesine yönelik olarak tasarımlanmıştır. Avuç-içi bilgisayarların işletim sistemleri bunlara örnek verilebilir. 1.4.1.3. Tek Kullanıcı - Çoklu Görev Bu işletim sistemleri, çoğumuzun kullandığı masaüstü ya da dizüstü bilgisayar sistemlerinde kullandığımız türdendir. Windows 2000 ve Macintosh işletim sistemi bu türe örnek olarak verilebilir. Bu tür sistemlerde tek bir kullanıcı aynı anda bir çok işi yerine getirebilir. Örneğin bir Windows kullanıcısının MSWord Kelime İşlemcisini kullanıp raporunu yazarken, aynı zamanda İnternetten bir dosyayı indirmesi ve yine bu sırada elektronik postasındaki bir iletinin çıktısını alması mümkündür. 1.4.1.4. Çoklu Kullanıcı Çoklu kullanıcı işletim sistemleri farklı bir çok kullanıcının bilgisayarın kaynaklarından aynı anda yararlanmasına olanak tanır. Bu sırada farklı kullanıcıların isteklerinin dengede tutulması, kullandıkları farklı programların ve çıkabilecek sorunların tüm kullanıcıları etkilememesi sağlanır. Unix ve MVS gibi sistemler bu tür çoklu kullanıcı işletim sistemlerine örnek olarak verilebilir. 2. İŞLETİM SİSTEMİNİ KULLANMA (WINDOWS XP KULLANIMI) BilgiSayar Ders Notu 5 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ İşletim Sistemini oluşturan temel bileşenler arasında Masaüstü, Başlat menüsü, pencereler ve Gezgin sıralanabilir. İzleyen bölümlerde bunların her birini ve işlevlerini öğreneceğiz. 2.1. Masaüstü İşletim sistemini kullanmak için belirli kavramları, öğeleri ve bunların işlevlerini tanımak gerekir. Bilgisayarınızı açtığınızda belirli bir süre içinde aşağıdaki gibi bir ekranla karşılaşırsınız. Gördüğünüz bu ekran masaüstü, üzerindeki simgeler de “masaüstü simgeleri” olarak adlandırılır. Masaüstü, üzerinde pek çok işlemi yaptığınız zemin olarak adlandırılabilir. Masaüstünü herhangi bir çalışma masasına benzetebilirsiniz. Masaüstü değişik programlara ulaşmanız, belgeleri açmanız ve istediğiniz diğer bir çok işlemi yapmanız için gerekli araç ve gereçlerle donatılmıştır. Başka bir deyişle masaüstü, üzerinde programları, kısayolları ve belgeleri depoladığınız yerdir. Masaüstü aynı zamanda programları başlattığınız, belgeleri açtığınız ya da Web sitelerini dolaştığınız bir tür menüdür. Masaüstünü istediğiniz şekilde düzenleyebilir, kendinize göre özelleştirebilirsiniz. BilgiSayar Ders Notu 6 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 2.2. Bilgisayarım Masaüstünde yer alan Bilgisayarım simgesi tıklandığında sabit diskinizde bulunan sürücüler ve denetim masasının yer aldığı pencere açılır. Sürücü simgelerine tıklayarak sabit disk veya disketlerinizin içeriğine ulaşabilir, dosyaları birinden diğerine taşıyabilirsiniz. Denetim Masasında sisteminizi özelleştirmenize veya yapılandırmanıza yardımcı olan iletişim kutularını ve klasörleri içeren simgeler bulunur. 2.3. Belgelerim Masaüstündeki Belgelerim simgesi, sistemdeki her kullanıcı için otomatik yaratılan özel bir klasörü göstermektedir. Bu klasör, bir çok uygulamanın belgeleri kaydetmek için kullanacağı varsayılan konum olarak tasarlanmıştır. Örneğin Kelime İşlemci programında bir belge yazıp kaydetmek istediğinizde işletim sistemi otomatik olarak bu belgeyi Belgelerim klasörüne kaydetmek isteyecektir. Siz de bu belgeyi dilerseniz bu klasöre, ya da farklı bir klasöre kaydedebilirsiniz. BilgiSayar Ders Notu 7 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 2.4. Masaüstü Düzenleme Menüsü Masaüstünde boş bir alanda farenin sağ tuşunu tıkladığınızda, küçük bir menü açılacaktır. Bu menünün elemanlarını kullanarak, masaüstünüzün farklı görünmesini sağlayabilir, ayarlarını değiştirebilir ve yeni nesneler oluşturabilirsiniz. Bu menüdeki önemli bazı seçenekleri birlikte inceleyelim. 2.4.1. Simgeleri Yerleştir seçeneği ile Masaüstünde bulunan nesneleri isimlerine, türlerine, boyutlarına veya tarihlerine göre sıralayabilirsiniz. 2.4.2. Simgeleri Diz seçeneği, masaüstünde dağınık duran nesnelerin otomatik olarak sıralanmasını sağlayacaktır. 2.4.3. Yeni seçeneği masa-üstüne yeni bir klasör veya kısayol açmanızı sağlar. Yeni yarattığınız bir klasöre isim vermeniz beklenir ve daha sonra bu klasörü masaüstünde tutabilirsiniz. Herhangi bir klasörü yeni oluşturduğunuzda, işletim sistemi bunu “Yeni Klasör” olarak isimlendirir. Bu isim seçili olarak masaüstünde yer alır. Klavyeyi kullanarak istediğiniz bir ismi yazabilirsiniz. Bunu yapmadan önce fareyi başka bir yerde tıkladığınızda, yeni klasörün ismi “Yeni Klasör” olarak kalır. Ancak bunu daha sonra değiştirebilirsiniz. Bunu yapmak için, önce fare ile klasörü bir kez tıklayarak seçmeniz, daha sonra klasörün isminin olduğu metin alanının üzerinde yine bir kez fareyi tıklamanız gerekir. Bu durumda klasörün ismi seçilir, yanıp sönen imleç belirir. Artık klavyeyi kullanarak istediğiniz bir ismi yazabilirsiniz. Yeni bir kısayol yarattığınızda, açılan pencerede kısayolun çalıştıracağı programı veya uygulamayı seçerek bu kısayolu doğrudan masaüstünde çalıştırabilirsiniz. 2.4.4. Özellikler seçeneği, Masaüstü ayarlarınızı değiştirmenize olanak tanır. Özellikleri seçtiğinizde açılan menüde Arka Plan, Ekran Koruyucu, Görünüm, Web, Efektler ve Ayarlar seçenekleri bulunur. 2.5. Görev Çubuğu Düğmeleri Başlattığınız her program ve açtığınız her klasör Görev çubuğunun orta bölümünde düğme olarak gözükür. Birden fazla belge ile çalıştığınız durumda, açılan her belge için bir düğme göreceksiniz. Bu düğmelere tıklayarak bir programdan diğerine ya da bir belgeden diğerine geçebilirsiniz. BilgiSayar Ders Notu 8 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 2.6. Durum Alanı Görev çubuğunun sağ köşesinde sisteminizin durumu ile ilgili bilgiler sunulur. Örneğin, yazıcıyı kullandığınızda yazıcı simgesi burada yer alır. Durum alanında gözüken simgeler sistemi kullanma şeklinize ve bilgisayarınızda yüklü donanım ve programlara göre farklılaşabilmektedir. Herhangi bir simgenin neyi ifade ettiğini her zaman bilemeyebilirsiniz. Bunu öğrenmek için imleci simgenin üzerine getirip bir-iki saniye tıklamadan beklediğinizde simgenin açıklaması üzerinde belirecektir. Durum alanında ayrıca bir de saat bulunmaktadır. İmleci saatin üzerine getirdiğinizde ayrıca tarihi de görebilirsiniz. Saati iki kez tıklayarak açılan iletişim kutusunda saati ve tarihi ayarlayabilirsiniz. 2.7. Pencereler Programlar pencereler adı verilen çerçeveler içinde çalışırlar. Kenarlıklar: Kenarlıklar bir pencerenin çevresini belirleyen dört sınır çizgisidir. Farenin düğmesini tıklayıp basılı tutarak, çoğu pencerenin büyüklüğünü değiştirmek mümkündür. Başlık Çubuğu: Üst kenarlığın hemen altında pencerenin adının yer aldığı bölge başlık çubuğudur. Pencereyi başka bir yere taşımak için başlık çubuğuna tıklayıp basılı tutarak hareket ettirebilirsiniz. Menü Çubuğu: Menü çubuğu başlık çubuğunun hemen altında yer alır. Program komutlarının çoğuna erişim olanağı tanır. Araç Çubuğu: Araç çubuğunda programın yaygın olarak kullandığı komutları fare tıklaması ile çalıştırmaya yönelik bir dizi düğme bulunur. Bunların çoğu Menü çubuğundaki komutların kısayolları olabilir. Denetim Menüsü Kutusu: Başlık çubuğunun sol üst köşesinde yer alır. Pencerenin boyutlandırılması ve konumlandırılmasına ilişkin komutları içeren menüyü açar. Kapat Düğmesi: Başlık çubuğunun sağ üst köşesinde yer alan [X] işaretli karedir. Belge ya da klasörü kapamak ya da bir programı sonlandırmak için bu işareti tıklamalısınız. 2.8.Pencereler Arasında Gezinmek İşletim sistemi aynı anda birden fazla pencereyi açıp çalışmanıza olanak tanır. Bu durumda en üstte duran pencere etkin pencere olarak adlandırılır. Etkin pencere basılan tuşlara ya da işlemlere yanıt veren penceredir. Bu sırada diğer pencere ya da pencereler etkin değildir. Diğer pencerelere geçmek ya da etkin kılmak için istediğiniz pencerenin üzerinde bir yere tıklamanız yeterlidir. Pencereler arasında gezinmenin bir diğer yolu da ALT tuşunu basılı tutarak sekme tuşuna basmaktır. Sekme tuşuna basmayı istediğiniz pencere etkin olana dek sürdürürsünüz. BilgiSayar Ders Notu 9 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 2.9. Windows Gezgini Bilgisayarda gerek sabit diskteki gerekse ağdaki dosyaları, klasörleri ve programları incelemek, kullanmak ve değiştirmek için Gezginden yararlanırız. Gezgin, bir pencere ortamında daha önce öğrenmiş olduğumuz dosya, sürücü ve klasör yapılarını, başka bir deyişle sistemdeki dosya yapısını görüntülememize ve değişik işlemler yapabilmemize olanak tanır. Gezgini açmak için, Başlat menüsünden önce Programları, daha sonra açılan menüden Donatıları ve buradan açılan menüden de Gezgini seçmeniz gerekir. Gezgin penceresi ilk açıldığında masaüstünüzde bulunan klasör, nesne ve programlar listelenir. Pencerenin sol kenarında masaüstü nesne, klasör ve programları listelenir. Sağdaki alan ise buradan seçilen herhangi bir klasör ya da programın içeriğini gösteren daha geniş bir alandır. Gezgin penceresinde herhangi bir klasörü açtığınızda, o klasörün içeriği görüntülenir. Farklı klasörlere tıkladıkça, o klasörlerin içeriklerini göreceksiniz. 2.10. Klasör, Dosya ve Kısayolları Taşımak veya Kopyalamak Kes, kopyala ve Yapıştır komutları ile nesneleri bir yerden başka bir yere taşıyabileceğimizi öğrenmiştik. Gerek Masaüstünde, gerekse Gezginde bunu yapmanın bir yolu da, nesneleri fare ile sürükleyerek dilediğiniz yere taşımaktır. Örneğin masaüstünde herhangi bir klasörü, kısayolu veya dosyayı farklı bir klasörün içine taşımak veya kopyalamak istediğinizde, bu nesneyi fare ile tıklayarak istediğiniz klasörün üzerine sürüklemeniz ve daha sonra farenin düğmesini bırakmanız gerekir. Bu işlemi yaptığınızda, sürüklediğiniz nesne veya klasör istediğiniz hedef klasörün içerisine taşınacak, artık masaüstünde yer almayacaktır. BilgiSayar Ders Notu 10 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Nesneleri farenin sağ tuşuna tıklayarak sürüklediğinizde açılan küçük bir menüde bu nesnenin istediğiniz hedef klasöre kopyalanması, taşınması veya kısayolunun yaratılması seçeneklerini göreceksiniz. Örneğin herhangi bir Kopyaladığınızda seçtiğiniz nesne hem Masaüstünde, hem de istediğiniz klasörde aynı anda yer alacaktır. Taşı seçeneği ise nesnenin sadece seçilen hedef klasörde yer almasını sağlar. Kısayol olufltur seçeneği de nesnenin istediğiniz bir yerde kısayolunun oluflturulmasını sağlayacaktır. Gezgin penceresinde de taşıma ve kopyalama işlemlerini aynı şekilde yapabilirsiniz. 2.11. Yeni Program Eklemek ve Kaldırmak Sisteme yeni bir program eklemek istediğimizde daha önce öğrenmiş olduğunuz Denetim Masası menüsünden yararlanırız. Aynı şekilde, sistemde bulunan herhangi bir programı kaldırmak, değiştirmek veya onarmak istediğimizde yine bu menüyü kullanırız. Bunun için Denetim Masasındaki Program Ekle/Kaldır seçeneğini kullanmanız gerekir. BilgiSayar Ders Notu 3. BÜRO YAZILIMLARINDA 11 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ (MS OFFICE) ORTAK ÖĞELER Hemen her yazılımın taşıması gereken çeşitli işlev ve özellikler vardır. Dosya ya da program açmak ve kapamak bu tür işlevlerden biridir. Benzer biçimde kopyalamak, yapıştırmak, son yapılan işlemi geri almak, yazı tipini değiştirmek gibi çeşitli işlevler ve özellikler de hemen her yazılımda bulunur. Bu işlev ve özelliklere ortak öğeler adını veriyoruz. Yazılımlarda yer alan ortak öğeler arttıkça, yazılım geliştiren firmalar da ürünlerinde ortak menüler, araç çubukları ve uygulamalar kullanmaya başlamışlardır. Burada yer alan ortak öğeler hemen her programda farklı ya da aynı adlarla yer alır. Burada bu öğeleri tanımaya çalışırken daha çok Microsoft firmasının ürünlerinde yer verdiği adları öğrenmeye çalışacağız. 3. 1. Menüler Büro yazılımlarında genellikle Dosya, Düzen, Görünüm, Ekle, Biçim, Araçlar, Pencere ve Yardım başlıklı menüler yer alır. Bu menülerin içerdiği başlıca komutlar ve bunların yerine getirdiği başlıca işlevler şunlardır: BilgiSayar Ders Notu 12 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 3.1.1. Dosya Menüsü Dosyaların yaratılması, saklanması, yazıcıya gönderilmesi, sayfa yapısının ayarlanması türü, dosyanın yönetimine ilişkin komutları içerir. Bu komutlardan: Yeni, yeni bir dosyanın açılmasını sağlar. Programlar ilk açıldığında genellikle bir dosya zaten açıktır. Açık bir dosya üzerinde çalışırken yeni bir tane daha açmak istediğimizde Yeni komutuna tıklamamız gerekir. Yeni komutunu tıkladığımızda o an çalıştığımız yazılıma bağlı olarak program bize farklı seçenekler sunar. Boş belge, çalışma, veritabanı ya da çizim sayfası, hazır dosya ya da tasarım şablonları bu seçeneklerden bazılarıdır. Aç, daha önce yaratılmış ve saklanmış olan bir dosyayı açmamıza yarar. Bu komutu tıkladığımızda, açmamızı istediğimiz dosyanın yerini ve adını bulmamıza yardımcı olan Aç iletişim kutusu ortaya çıkar. Bu kutunun gerekli yerlerini tıklayarak istediğimiz dosyaya ulaşır ve açarız. Kapat, açık olan bir dosyayı kapatır. Yalnızca dosyayı kapatır ancak programdan çıkmayız. Kaydet, genellikle daha önce yaratılmış ve saklanmış bir dosyayı açıp çeşitli değişiklikler yaptıktan sonra tekrar saklamak için kullanılır. Bu komut ile, BilgiSayar Ders Notu 13 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ dosyaya ad vermemize ve saklanacak yeri göstermemize gerek kalmaz. Ancak, eğer saklamak istediğimiz dosya daha önce hiç kaydedilmemişse Kaydet komutu Yeni Adla Kaydet komutu gibi çalışır. Yeni Adla Kaydet, daha önce yaratılarak saklanmış bir dosyaya yeni bir ad vermek veya farklı bir sürücü ya da klasöre kaydetmek için bu komut tıklanır. Bu komut, Yeni Adla Kaydet iletişim kutusunu açar. Dosya Adı bölümüne istediğimiz adı yazarak ve Kayıt Yeri bölümünden istediğimiz klasör ya da sürücüyü seçerek işlemi tamamlarız. Sayfa Yapısı, yaratacağımız belge, çalışma sayfası, sunu, veritabanı gibi dosyaların genel olarak yatay ya da dikey görünümde olmasının sağlanmasında ve kenar boşluklarının ayarlanmasında kullanılır. Tıkladığımızda Sayfa Yapısı iletişim kutusu ortaya çıkar. Bu kutudaki seçenekleri kullanarak gerekli düzenlemeleri yaparız. Yazdır, yaratılmış dosyanın kağıt üzerine yazdırılmasını sağlar. Tıkladığımızda Yazdır iletişim kutusu ortaya çıkar. Bu kutudan istediğimiz yazıcıyı seçebilir, baskı kalitesi ya da yazıcı ayarlarını değiştirebilir, birden fazla kopya alabilir, istediğimiz sayfa ya da sayfaların çıktısını alabiliriz. Çıkış, hem dosyadan hem de programdan çıkmayı sağlar. Dosyayı hiç kaydetmediğimizde ya da yaptığımız son değişiklikleri saklamadığımızda, program, değişiklikleri kayıt etmek isteyip istemediğimizi sorar. Kaydetmek istersek Kaydet ya da Yeni Adla Kaydet komutu kendiliğinden işletilir. Kaydetmek istemezsek, programdan çıkılarak işletim sistemine geri dönülür. BilgiSayar Ders Notu 14 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 3.1.2. Düzen Menüsü Düzen menüsü, dosya içinde kopyalama, yapıştırma, hepsini seçme, aranan veriyi bulma ve değiştirme gibi düzenlemeleri kolayca yapmamıza yarayan komutları içerir. Bu komutlardan başlıcaları şunlardır: Geri Al, son yapılan işlemden başlayarak yapılan işlem(ler)i sırasıyla geri alır ve dosyayı işlemden önceki durumuna döndürür. Oldukça yararlı bir komuttur. Örneğin hata sonucu yaptığımız değişikliği bir komutla hemen geri almamızı sağlar. Kes, Kopyala, Yapıştır, birbirleriyle ilişkili komutlardır. İşletim Sistemi ile ilgili ünitede bu komutların dosya ya da klasörleri taşıma, kopyalama ve silme işlemlerinde nasıl kullanıldığını işlemiştik. Yazılımların içinde de benzer görevleri yerine getirirler. Aralarındaki fark burada dosya ya da klasörler değil, metin, veri, satır, sütun, grafik, çizim, nesne gibi dosya içindeki unsurlarla ilgili olmalarıdır. Kes, seçilmiş dosya unsurlarının dosyadan kesilip, silinmesi ve Panoya alınmasını sağlar. Kopyala, seçilmiş dosya unsurlarının dosyadan silinmeden Panoya alınmasını sağlar. Başka bir deyişle seçili unsurların kopyasını alır. Yapıştır, Kes ya da Kopyala komutları ile Panoya alınmış unsurun istenen yere taşınmasını ya da kopyalanmasını sağlar. Örneğin, yazdığımız bir metinde paragrafın başında yer verdiğimiz bir cümlenin daha sonra gelmesi gerektiğine karar verdiğimizi düşünelim. Yapmamız gereken ilk iş bu cümleyi seçmektir. Daha sonra Kes BilgiSayar Ders Notu 15 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ komutuna tıklayarak cümleyi dosyadan kesip siler, panoya kopyalarız. Daha sonra cümleyi getirmek istediğimiz yeri, imlece bir kez tıklayarak belirtiriz. Yapıştır komutuna tıkladığımızda, cümle yeni yerine taşınmış olur. Tümünü Seç, bir defada dosya ya da sayfadaki tüm unsurları seçmeye yarayan bir komuttur. Seçme kavramını ve farklı seçme biçimlerini bu ünite içinde ayrıntısı ile işleyeceğiz. Bul, Değiştir, Git de birbirleriyle ilişkili komutlardır. Bul, dosya içindeki herhangi bir kavramı, ifadeyi, veriyi, özelliği, nesneyi tarayarak bulmaya yarar. Değiştir, dosya içinde değiştirilmesi istenen unsurların tümünün bir kerede kendiliğinden değiştirilmesini sağlar. Git, bir dosya içindeki istenen sayfaya, bölüme, satıra, dipnota, kaynağa, tabloya, başlığa, nesneye kolay erişilmesinde kullanılır. Özellikle çok yoğun içeriği olan dosyalarda büyük kolaylık sağlar. Örneğin, onlarca sayfalık bir doküman hazırlandıktan sonra, bu belgede kullanılan “Kenan” isminin aslında “Kamil” olması gerektiğinin belirlendiğini düflünelim. Bunun için bu belgenin tamamının okunmasına gerek yoktur. Yapmamız gereken Bul komutunu seçip Aranacak bölümüne “Kenan” kelimesini yazmaktır. Yazılım kendiliğinden Kenan yazan yeri görüntüleyecektir. Değiştir bölümüne Kamil yazıldıktan sonra Tümünü Değiştir düğmesi tıklanırsa program kendiliğinden dosya içindeki tüm “Kenan"ları “Kamil” olarak değiştirecektir. 3.1.3. Görünüm Menüsü Görünüm menüsü, dosyayı yakınlaştırmak ve uzaklaştırmak, farklı biçimlerde göstermek, araç çubuklarını açığa çıkarmak ya da gizlemek gibi ekran görünümünü ayarlamaya ilişkin komutları içerir. Bu menünün ilk bölümünde, üzerinde çalıştığımız dosyanın farklı biçimlerde ekranda görünmesini sağlayacak seçenekler bulunur. Bu seçenekler kullanılan yazılıma göre değişir. Örneğin, kelime işlemcilerde hazırladığımız dosyayı ekranda, normal, Web sayfası biçiminde ya da yazıcıdan çıkacağı gibi görünmesini sağlayabiliriz. Bu seçenekler işlem tablosu, veritabanı, sunum ya da çizim programlarında değişir. Öte yandan Görünüm menüsünde yer alan diğer ortak komutlar şunlardır: Araç Çubukları, yazılım ilk açıldığında görünmeyen, isteğe bağlı olarak görünür hale getirilebilecek araç çubuklarının listesini göstererek bunların görünür olmasını sağlar. Bir çok yazılım ilk açıldığında yalnızca standart, biçim ve çizim araç çubukları görünür. Oysa yazılıma bağlı olarak daha birçok araç çubuğu görünür hale getirilebilir. Araç Çubukları komutu yardımıyla, ayrıca, kendi istediğimiz düğmeleri içeren araç çubukları da oluşturabiliriz. Yakınlaştır, oluflturduğumuz dosyanın ekrandaki görüntü boyutunu değiştirmede kullanılır. Yakınlaştır komutu tıklandığında Yakınlaştır iletişim kutusu ortaya çıkar. Yazılımdan yazılıma değişmekle birlikte bu kutu aracılığıyla, görüntüyü önceden belirlenen oranlarda büyütebilir ya da küçültebilir, birden fazla sayfayı görüntüleyebilir, özel bir oranda küçülme ya da büyüme sağlayabiliriz. BilgiSayar Ders Notu 16 3.1.4. Ekle menüsü, yaratılan dosya içine yazılıma eklememizi sağlayan komutları içerir. Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ bağlı olarak farklı nesneler Farklı yazılımların Ekle menüleri içinde yer alan ortak öğeler şunlardır: Resim, dosya içine yazılımla birlikte gelen küçük resimler (clipart) ya da dosya uzantısı jpg, gif, tiff, bmp olan resim dosyaları eklemeye yarar. Resimlerin yanı sıra bu komut ile ortaya çıkan listeden yazılıma bağlı olarak hazır şekiller, WordArt, tarayıcı bağlantısı, grafik gibi diğer bazı uygulamalara da erişilebilir ve buralarda yaratılan nesneler dosya içine eklenebilir. Nesne, dosya içine bilgisayarda bulunan diğer yazılımlarla üretilmiş farklı türde dosyaları eklemede kullanılır. Tıklandığında ortaya çıkan Nesne iletişim kutusunda eklenmesi mümkün program ve nesnelerin listesi görülür. Buradan istenen seçilerek ekleme gerçekleştirilir. 3.1.5. Biçim Menüsü Biçim menüsü, dosya içinde karakterlere, paragraşara, satırlara, sütunlara, sayfalara, nesnelere istediğimiz biçimi vermemize yardımcı olan komutları içerir. Genellikle farklı isimler almalarına rağmen oluflturduğumuz dosyalara belirli bir biçim kazandıracak tüm komutlar Biçim menüsü altında yer alırlar. Bu komutlardan bazıları flunlardır: BilgiSayar Ders Notu 17 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Karakter (Yazı Tipi), dosyaya girilmiş karakterlerin türünü, biçimini, boyutunu, rengini ve sahip olacağı etkileri belirlemede kullanılır. Tıklandığında ortaya çıkan Karakter iletişim kutusu ile istenen değişiklik gerçekleştirilir. Bazı yazılımlarda Karakter iletişim kutusu farklı iletişim kutuları içinde yer alabilir. Örneğin işlem tablosu yazılımlarında Hücre iletişim kutusunun içinde yer almaktadır. Paragraf, her yazılımda bu adla yer almaz. Ancak satır aralıkları, yazıların sağa sola dayalı olması, bir yazının hemen öncesinde ya da sonrasında boşluklar bırakılması bu komut ya da yerine geçenler ile gerçekleştirilir. Maddelendirme ve numaralandırma, yazıların madde madde sunulması sırasında, maddelerin başına gelecek şekli ya da numaralandırma biçimini belirlemede, maddeler arasındaki boşlukları ayarlamada kullanılır. BilgiSayar Ders Notu 18 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 3.1.6. Araçlar Menüsü Araçlar menüsü, dosyada yazım denetimi yapma, menülerin ve araç çubuklarının içerdiği komutları kendimize göre ayarlama, yazılımların temel bazı özelliklerinde kendimize göre değişiklikler yapma, makrolar ekleme gibi farklı araçları program içinde çalıştırmamıza olanak tanıyan komutları içerir. Bu araçlardan en sık kullanılanı Sözlük Denetimidir. Sözlük Denetimi, girilen metni tarayarak istenen dil seçeneğine göre kelimelerin doğru yazılıp yazılmadığını kontrol eder. Yanlış yazılanlar ya da sözlükte olmayan için bizi uyarır ve hatta önerilerde bulunur. Ayrıca gerekli düzenlemeleri yapmamıza olanak tanır. 3.1.7. Pencere Menüsü, Aynı anda açık olan farklı dosyalara kolay ulaşmamızı, dosya ya da program pencerelerini istediğimiz gibi ayarlamamızı kolaylaştıran komutları içerir. Bu menünün bize sağladığı en önemli kolaylık aynı anda açık olan farklı dosyalara kolay erişebilmektir. Örneğin, bir dosyadaki bir nesneyi bir diğerine kopyalamak ya da taşımak gibi işlemleri kolaylaştırır. 3.1.8. Yardım Menüsü O an yaptığımız işe ya da genel olarak yazılımın kullanımına ilişkin destek bilgilere ulaşmamıza yardımcı olan komutları içerir. Bu menüden yararlanarak yazılım firmasının hazırlamış olduğu bilgilerle tüm komutlar ve işlemler hakkında detaylı bilgiler alabiliriz. BilgiSayar Ders Notu 3.2. Araç Çubukları 19 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ BilgiSayar Ders Notu 20 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 3.3. Kısa Yollar Birçok yazılım, menülerde yer verilmiş komutlarla yapılan işlemleri daha hızlı gerçekleştirebilmemize olanak tanıyan kısa yollar sunmaktadır. Kısa yolları, fare ve klavyeden olmak üzere iki biçimde ele alabiliriz. Farenin sağ tuş çoğu zaman bize aynı kısa yol olanağını sunmaktadır. Örneğin bir metin üzerindeyken sağ tuşa tıkladığımızda, Kes, Kopyala, Yapıştır, Karakter, Paragraf, Bağlantı gibi komutların olduğu bir Kısa Yol Menüsü çıkar. Kısa yol dendiğinde akla genellikle klavyeden gerçekleştirilen işlemler gelir. Hangi menü komutlarının klavyeden nasıl kolayca gerçekleştirileceği (kısa yolları) menülerde belirtilmektedir. Bunlar arasında en sık kullanılanları aşağıdaki tabloda verilmiştir. BilgiSayar Ders Notu 21 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4. KELİME İŞLEMCİLER (MS WORD) 4.1. Kelime İşlemciler Hakkında Genel Bilgiler Piyasada bulunan çesitli kelime işlemcilerin arasında en yaygın kullanılanı Microsoft firmasının ürettigi Word yazılımıdır. Bu nedenle, daha çok bu konu üzerinde durulacaktır. Word programını açmak için, masaüstü penceresinde “Başlat” düğmesine tıklandıktan sonra “Programlar” seçilir. Ortaya çıkan menüden “Microsoft Word” komutu seçilerek program açılır. Kelime işlemcileri kullanırken çoğunlukla sayfa, paragraf ve karakter kavramları ile karşılaşırız. Sayfa metinleri yazdığımız ve düzenlediğimiz alandır. Kelime işlemcilerin hemen hepsi sayfa boyutlarını değiştirmemize izin verir. Böylece, A4 kağıdı büyüklüğünde ve ondan daha küçük ya da daha büyük sayfalar için metinler yaratabiliriz. Kelime işlemciler için kullandığımız paragraf kavramı, bildiğimiz paragraftan biraz farklıdır. Örneğin; bu kitaptaki bölüm başlıklarının her biri birer paragraf olarak tanımlanır. Bir kelime işlemciyi kullanırken klavyeden Enter düğmesini tuşladığımızda bir paragraf tamamlamış ve yeni bir paragrafa başlamış oluruz. Microsoft Word‘de varsayılan sayfa yapısı olarak A4 ebatlarında bir kağıdı dikey olarak kullanır. Bu kağıdın alt-üst-sağ-sol etraflarında 2,5 cm‘lik bir boşluk vardır. Bu boşluklar ve kağıt boyutları istenildiği takdirde değiştirilebilir. 4.2. Microsoft Word ile Yazı Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Microsoft Word ile yazı yazarken dikkat edilmesi gereken birkaç husus vardır. 1) Word ile çalışırken ancak yeni bir paragrafa geçmek için enter tuşu kullanılır. Bir satır dolduğunda alt satıra geçmek için kesinlikle enter tuşunu kullanmayın. Word satırın dolduğunu kendisi anlar ve yeni bir alt satıra otamatik olarak geçer. 2) Karakter arasında birden fazla boşluk bırakmak için boşluk tuşu kullanmayın. Bunun yerine tab tuşunu kullanın. 3) Klavyeden bir tuşa bastığımızda karakter, imlecin bulunduğu yerde çıkar. 4) Belge içerisinde herhangi bir yerde düzenleme yapmak için imleci istediğimiz yere getirmeliyiz. Bu işlemi yapmak için mouse’u kullanabileceğimiz gibi klavyedeki yön tuşlarını, home, end, page up ve page down tuşlarını kullanırız. 5) Daha önceden yazılmış herhangi bir metinin biçimini değiştirmek için kesinlikle o metin seçilmeli ve daha sonra değiştirme işlemi yapılmalıdır. BilgiSayar Ders Notu 22 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4.3. Microsoft Word Kullanımı 4.3.1. Belgeleri Kaydetmek Microsoft Word’de hazırladığımız belgelere ileriki bir tarihte de ulaşabilmek ve kalıcı olarak bilgisayarımızda saklamak için Dosya - Kaydet komutu verilir. Bu komutu ilk kez verdiğimizde karşımıza bir pencere gelir. Gelen pencerede Kayıt Yeri adlı kısımla belgemizi kaydetmek istediğimiz sürücü veya klasörü seçeriz. Daha sonra Dosya Adı adlı kısıma belgemize vermek istediğimiz ismi gireriz. Microsoft Word’un varsayılan seçeneği Word Belgesi’dir. Bir dosya bir kez kaydedildikten sonra yani bir belgeye bir isim atandıktan sonra tekrar kaydet komutunu verdiğimizde bu pencere tekrar karşımıza çıkmaz, bundan sonra vereceğimiz kaydet komutu ile varolan belgenin üzerine otamatik kayıt yapılır. 4.3.2. Belgeleri Farklı Kaydetmek Daha önceden bir isim verilerek bilgisayarımıza kaydedilmiş olan bir belgeyi yeni bir isimle kaydetmek için Dosya-Farklı Kaydet komutu verilir. Belge yeni bir isimle kaydedilirken eski belge zarar görmez. BilgiSayar Ders Notu 23 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4.3.3. Kayıtlı Belgeleri Açmak Daha önceden bir isim verilerek bilgisayara kaydedilmiş belgeleri açmak için yapılan bu işlem Dosya-Aç menüsü ile gerçekleştirilir. Bu komut verildikten sonra karşımıza gelen pencerede Bak adlı kısımdan belgenin kayıtlı olduğu sürücü veya klasör seçilir. Bu işlemden sonra aşağıdaki listede seçili olan sürücü veya klasör içerisinde bulunan dosyaların listesi gelir. Buradan uygun olan dosya seçilerek Aç düğmesine basılır. 4.3.4. Çalışırken Dosyaları Otomatik Kaydetme Çalışma esnasında elektirik kesintisi vb. sebeplerle bilgisayarınızın kapanması durumunda en son yapmakta olduğunuz çalışmanızı düzenli olarak tmp uzantısıyla kaydeder. Böylelikle bilgisayarı açtıktan sonra bu dosyaları kurtarma şansınız olabilir. Bu işlemi ayarlamak için: 1. Araçlar menüsünden Seçenekler'i tıklattıktan sonra Kaydetme sekmesini tıklatın. 2. Otomatik Kaydetme aralığı onay kutusunu seçin. BilgiSayar Ders Notu 24 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 3. Dakika kutusuna, dosyaların kaydedilmesini istediğiniz sıklık için bir aralık girin. Dosyalarınız ne kadar sık kaydedilirse, bir güç kesintisi veya benzer bir durum olduğunda, açık dosyalar varsa o kadar çok bilgi kurtarılır. Otomatik Kurtarma, dosyalarınızı düzenli olarak kaydetmek için normal kaydetmenin yerine kullanılan bir yöntem değildir. Kurtarma dosyanızı açtıktan sonra bu dosyayı kaydetmemeyi seçerseniz, dosya silinir ve kaydedilmemiş değişiklikleriniz kaybolur. Kurtarılan dosyayı kaydederseniz, yeni bir dosya adı belirtmezseniz, özgün dosyanın yerine geçer. 4.3.5.Yeni Bir Belge Açmak Word’de yeni bir çalışma yapmak için yeni temiz bir sayfaya ihtiyaç duyarız. Yeni bir sayfa açmak için Dosya-Yeni komutu verilir. Bu komuttan sonra gelen pencerede Boş Belge (Blank Document) seçilerek yeni bir sayfa açılabilir. Eğer istersek Word’de bulunan hazır şablonlardan birini seçerek istediğimize uygun bir sayfa seçebiliriz. Bu sayede en baştan bir sayfa hazırlamak yerine varolan hazır bir sayfa üzerinde gerekli değişiklikleri yaparak istediğimize ulaşabiliriz (örneğin hazır bir özgeçmiş). 4.3.6. Belgeleri Kapatmak Bir belge ile işimiz bittiğinde o belgeyi kapatma ihtiyacı duyarız. Word’de aktif olan belgeyi kapatmak için Dosya-Kapat komutunu veririz. Eğer bu belge içerisinde kaydedilmemiş bir değişiklik var ise Microsoft Word bir mesaj penceresi ile bizi uyarır ve değişiklikleri kaydetmek isteyip istemediğimizi sorar. Bu soruya Evet veya Hayır yanıtı vererek belgeyi kaydedederek veya kaydetmeden kapatabiliriz. Eğer İptal düğmesine basarsak kapatma işlemini iptal eder. 4.3.7. Belgeleri Yazdırmak Microsoft Word’de hazırladığımız belgelerimizi yazıcıdan çıkartabiliriz. Bunun için DosyaYazdır seçeneğini gerçekleştirmemiz gerekir. BilgiSayar Ders Notu 25 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Bir belgeyi yazdırırken Microsoft Word bize bu işlemi daha rahat ve esnek bir şekilde yapabilmemiz için bazı seçenekler sunmuştur. Bu seçeneklerden bazıları: Sayfaların aralığını yazdırma: 1. Dosya menüsünden Yazdır'ı tıklatın. 2. Sayfa aralığı altında belgenin yazdırmak istediğiniz kısmını belirtin. Sayfa'yı tıklatırsanız sayfa numaralarını veya içermek istediğiniz sayfa aralığını veya her ikisini de girmelisiniz. Yalnızca tek numaralı veya çift numaralı sayfaları yazdırma: 1. Dosya menüsünden Yazdır'ı tıklatın. 2. Yazdır kutusunda ya Tek numaralı sayfalar veya Çift numaralı sayfalar seçeneğini tıklatın. Belirli sayfaları ve bölümleri yazdırma: Bir veya daha fazla bölümün içindeki belirli sayfaları, bir veya daha fazla bölümleri veya sayfa aralığını yazdırabilirsiniz. 1. Dosya menüsünden Yazdır'ı tıklatın. 2. Sayfa aralığından, Sayfa'yı tıklatın. 3. Sayfa kutusunda aşağıdaki yazdırma yönergelerinden birini girin: Taslak yazdırma: Belgeyi taslak kalitesinde yazdırdığınız zaman, Microsoft Word belgeyi daha hızlı yazdırmak için biçimlendirmeyi veya pek çok grafiği yazdırmaz. Bazı yazıcılar bu seçeneği desteklemez. 1. Araçlar menüsünde Seçenekler'i, daha sonra Yazdır sekmesini tıklatın. 2. Yazdırma seçenekleri altındaki Taslak çıktısı onay kutusunu seçin. Ters sırada yazdırma: Microsoft Word belgeyi son sayfadan başlayarak ters sırada yazdırabilir. Zarf yazdırıyorsanız bu seçeneği belirlemeyin. 1. Araçlar menüsünde Seçenekler'i, daha sonra Yazdır sekmesini tıklatın. 2. Yazdırma seçenekleri altındaki Ters sırada yazdırma onay kutusunu işaretleyin. Birden çok sayfayı tek sayfaya yazdırma: Birden çok sayfalı belgenin yerleşimini daha iyi görmek için birden çok sayfayı tek bir sayfaya yazdırabilirsiniz. Bunu yapmak için, Microsoft Word sayfaları uygun ölçüde küçültür ve bunları sayfa üzerinde gruplar. BilgiSayar Ders Notu 26 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 1. Dosya menüsünden Yazdır'ı tıklatın. 2. Yakınlaştır'ın altında Her kağıt için kutusunda istediğiniz seçeneği tıklatın. Örneğin, dört sayfalı bir belgeyi tek bir kağıda yazdırmak için 4 sayfa'yı tıklatın. Bir kerede birden fazla kopya yazdırma 1. Dosya menüsünden Yazdır'ı tıklatın. 2. Kopya sayısı kutusuna yazdırmak istediğiniz kopya sayısını girin. Not: Sonraki kopyanın ilk sayfası yazdırılmadan önce belgenin kopyasının tamamını yazdırmak için Harmanla onay kutusunu seçin. İlk sayfanın tüm kopyalarının yazdırmayı ve sonra devamındaki sayfaların tüm kopyalarını yazdırmayı tercih ediyorsanız, onay kutusunu temizleyin. 4.3.8. Sayfa Yapısını Ayarlamak Dosya-Sayfa Yapısı menüsü aracılığı ile Microsoft Word’de çalıştığımız belgelerin sayfa yapılarını ayarlayabiliriz. Karşımıza gelen penceredeki seçenekleri kullanarak belgemizin istediğimiz ebatlardaki bir sayfaya çıkmasını sağlayabilir, yazıcıdan çıkacak sayfanın sağ-sol, alt-üst kısımlarında ne kadar boşluk bırakılacağını, belgenin sayfaya yatay mı yoksa dikey mi çıkacağını belirleyebiliriz. 1. Kenar Boşlukları (Margins) sekmesi aracılığı ile kağıdın alt-üst-sağ-sol boşluklarının değiştirilmesi, cilt payının ayarlanması ve alt/üst bilgi için ayrılan boşlukların değiştirilmesi ayarlanabilir. BilgiSayar Ders Notu 27 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 2. Kağıt Boyutu (Paper Size) sekmesi ile ise kağıdın yüksekliği ve genişliği istenildiği gibi ayarlanabilir. Ayrıca kâğıdın yatay veya dikey olarak ayarlanması sağlanır. UYGULAMA YERİ bölümünde düzenleme yapılarak bir noktadan sonra kağıt boyutunun değiştirilmesi sağlanabilir. 4.3.9. Baskı Önizleme Dosya-Baskı Önizleme menüsü araçılığı ile verebileceğimiz bu komut ile hazırladığımız belgenin yazıcıdan nasıl çıkacağını görebiliriz. 4.3.10. Metinleri Seçili Hale Getirmek Microsoft Word’de belge içerisinde herhangi bir metinde düzenleme yapılmak istendiğinde veya silinmek istendiğinde o metnin seçili hale getirilmesi gerekir. Bu işlemi yapmak için Microsoft Word bize birkaç yol sunar. 1) Mouse imlecini seçmek istediğimiz metnin başına getirerek sol düğme basılı iken mouse’u hareket ettirmek 2) Herhangi bir kelimenin üzerine çift tıklayarak kelime seçimi yapılabilir. 3) Klavyeden shift tuşu basılı iken yön tuşlarını kullanarak seçim işlemi yapılabilir. Yine shift tuşu basılı iken Home, End, PageUp, PageDown tuşlarını kullanmak sureti ile daha geniş seçimler yapılabilir. 4) Mouse imlecini satırın sol tarafına götürüp ok (ö) şekline dönüşmesini sağladıktan sonra bir kez tıklayarak bu şekilde bir satırı seçili hale getirebiliriz. Sol düğmeyi bırakmadan mouse’u aşağı yukarı hareket ettirerek birden fazla satırı seçili hale getirebiliriz. 5) Mouse imlecini satırın sol tarafına götürüp ok (ö)şekline dönüşmesini sağladıktan sonra çift tıklayarak bir paragrafı seçili hale getirebiliriz. Eğer üç kez ardı ardına tıklarsak bütün belge seçili hale gelir. 6) Yine bütün belgeyi seçili hale getirmek için Düzen-Tümünü Seç komutuda verilebilir. Seçili olan metnin seçim işlemini iptal etmek için her hangi bir yerde tek tıklama yapılmalıdır. 4.3.11.Kopyalama Belge içerisinde veya farklı bir belgede bulunan, bir metni veya bir nesneyi belge içerisinde bir yere kopyalamak için sırası ile şu adımlar izlenir; 1. İstenilen metin veya nesne seçili hale getirilir. 2. Düzen-Kopyala komutu verilir 3. İmleç belge içerisinde istenilen yere getirilir. 4. Düzen-Yapıştır komutu verilir. 4.3.12.Taşıma Belge içerisinde veya farklı bir belgede bulunan, bir metni veya bir nesneyi belge içerisinde bir yere taşımak için sırası ile şu adımlar izlenir; 1. İstenilen metin veya nesne seçili hale getirilir. 2. Düzen-Kes komutu verilir 3. İmleç belge içerisinde istenilen yere getirilir. 4. Düzen-Yapıştır komutu verilir. BilgiSayar Ders Notu 4.3.13. Metin 28 Arama ve Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Değiştirme Yapmak Microsoft Word’de hazırlanan belgelerde aranan herhangi bir metnin bulunması için DüzenBul komutu verilir. Karşımıza gelen pencerede Aranan kutusuna aranan metin yazıldıktan sonra Sonrakini Bul düğmesine tıklanılır. Eğer bulunan metnin farklı bir metin ile değiştirilmesi isteniyorsa Düzen-Değiştir komutu verilir. Karşımıza gelen pencerede Aranan kutusuna aranan metin yazılır ve bu metnin yerine geçmesi istenen metnide Yeni Değer kutucuğuna yazdıktan sonra Sonrakini Bul düğmesine tıklanılır. Eğer bulunan metnin değiştirilmesi isteniyorsa Değiştir düğmesine değiştirmek istemiyorsak Sonrakini Bul düğmesine tıklanılır. Eğer belge içerisinde bulunanların hepsinin değiştirilmesini istiyorsak Tümünü Değiştir düğmesine tıklarız. 4.3.14.Üst Bilgi ve Alt Bilgi Eklemek Microsoft Word’e sayfaların altında ve üstünde yer almasını istediğimiz sabit bilgiler eklemek için Görünüm-Üstbilgi ve Altbilgi komutu verilir. Bu işlem yapıldığında sayfada gerekli olan Üstbilgi bölümü açılır ve ekrana Üstbilgi ve Altbilgi için kullanılan araç çubukları gelir. Gerekli üst bilgi yazıldıktan veya butonlarla işlem yapıldıktan sonra klavyeden ↓ (Aşağı Ok) tuşuna basılarak Altbilgi bölümüne geçilir. Burada da gerekli alt bilgi yazıldıktan veya butonlarla işlem yapıldıktan sonra sayfanın normal bölümünde tek tıklama yapılarak yapılan değişiklik aktif hale getirilir. 4.3.15. Sayfa Numaraları Eklemek Microsoft Word‘de hazırlanan belgelerdeki sayfalara otamatik sayfa numaraları ekletmek için Ekle-Sayfa-Sayfa Numaraları komutu verilir. Ekrana gelen pencerede Konum ve Hizalama seçenekleri kullanılarak sayfa numaralarının, sayfanın neresinde çıkacağı belirlenir. Biçim butonu ile sayfaya eklenecek numaranın biçimi belirlenir. BilgiSayar Ders Notu 29 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4.3.16.Simge Eklemek Microsoft Word‘de hazırladığımız belgelere bazen klavye ile çıkartamayacağımız karakter eklemek isteriz. Böyle bir durumda imleci uygun yere getirdikten sonra Ekle-Simge komutunu vererek sayfalarımıza simgeler ekleyebiliriz. Bu simgeleri Biçim-Yazıtipi komutunu kullanarak büyütebilir veya renklendirebiliriz. 4.3.17. Resim Eklemek Ekle-Resim-Küçük Resim (İnsert-Picture-Clipart) komutunu verdiğimizde karşımıza Clipart Galeri penceresi gelir bu pencereden istenilen resim seçildikten sonra Insert düğmesine basılır ve sayfada imlecimizin bulunduğu yere seçtiğimiz şekil çıkar. BilgiSayar Ders Notu 30 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4.3.18. Metinleri Biçimlendirmek Microsoft Word gibi gelişmiş kelime işlemciler bize metinleri biçimlendirme konusunda birçok seçenek sunar. Bu sayede hazırladığımız belgeler daha hoş bir görünüme sahip olurlar. Biçim-Yazıtipi (Format-Font) komutunu vererek karşımıza gelen pencereden istediğimiz yazıtipi, biçemini, boyutu ve rengini belirleyerek varsayılan yazıtipi ayarlarını değiştirebiliriz. Ayrıca bu penceredeki seçenekleri kullanarak yazıların altını çizgili yapabilir istediğimiz yazıları altsimge veya üstsimge olarak belirleyebiliriz. Eğer istersek karakterler arası bırakılacak boşluk miktarı ayarlayabiliriz. BilgiSayar Ders Notu Biçim-Paragraf komutunu miktarlarını ayarlayabiliriz. 31 vererek Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ satırlar arasında bırakılabilecek boşluk Biçim-Kenarlıklar ve Gölgelendirme komutu aracılığı ile sayfamızda bulunan herhangi bir metni çerceve içerisine alabilir veya sayfanın etrafına çerceve çizdirebiliriz. Karşımıza gelen pencerede Kenarlıklar sekmesi aracılığı ile seçili olan metnin, Sayfa Kenarlığı sekmesi ile de sayfanın çerçeveleri belirlenebilir. Gölgelendirme sekmesi kullanılarak ise çizilen çerçevenin içerisine renk ve düzen verilebilir. BilgiSayar Ders Notu 32 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 4.3.19.Tablolarla Çalışmak Microsoft Word’de tıpkı Microsoft Excel’de olduğu gibi tablolar oluşturulabilir. Bir Microsoft Word sayfasında tablo oluşturabilmek için imleci uygun yere getirdikten sonra Tablo-Tablo Ekle komutu verilir. Bu komut verildikten sonra gelen pencerede istenilen sütun ve satır sayıları girilir ve Tamam düğmesine basılır. Bu sayede imlecin bulunduğu yere bir tablo ekletmiş oluruz. Tablo üzerinde ileriye doğru hareket edebilmek için klavyeden Tab tuşu kullanılır. Bir önceki hücreye dönmek için veya geriye doğru gitmek Shift ve Tab tuşlarına aynı anda basılır. Eğer istenirse mouse ile istenilen hücreye tıklanılarak o hücre seçili hale getirilebilir. Tabloya Satır veya Sütun Ekleme: Bir tabloya yeni bir satır veya sütun eklemek için önce satır veya sütun seçilmeli ardından Tablo-Sütun Ekle veya Tablo-Satır Ekle komutu verilmelidir. Satır veya Sütun Silme Bir tablodan bir satır veya sütun silmek için önce satır veya sütun seçilmeli ardından Tablo-Sütun Sil veya Tablo-Satır Sil komutu verilmelidir. BilgiSayar Ders Notu 33 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5. TABLO PROGRAMI ( MS EXCEL ) 5.1. Tablo Programları Hakkında Genel Bilgiler Tablo programları, özellikle rakamları içeren çeşitli bilgileri, anlamlı parçalara ayırmamıza, bu parçaları kolay anlaşılabilir biçimde ve istediğimiz düzende sunmamıza, gerektiğinde bu bilgilerle hesaplamalar yapmamıza, yapılan hesaplamalardaki değişimleri kolay gerçekleştirmemize, geçmişte farklı davranılsaydı bugün ne konumda olunabileceğini görmemize ya da ileride bizi nelerin beklediğini kestirmemize yardımcı olmak için tasarlanmış yazılımlardır. Bu yazılımlar, oluşturulan tablolardaki verileri, bu veriler arasındaki ilişkileri kolay kavrayabilmemize ve yorumlayabilmemize yardımcı olur. Tablo programları, birbirleriyle yakın ilişki içinde olan veriler arasındaki ilişkileri kolayca görmemizi sağlamanın yanı sıra bu verilerin birinde oluşan değişimin diğerlerine yansıtılabilmesi için gerekli matematiksel, istatistiksel, mantıksal işlemleri (hesaplamaları) de kolayca gerçekleştirir. Microsoft Excel bir hesap tablosu programıdır. Excel, her türlü veriyi (özellikle sayısal verileri) tablolar ya da listeler halinde tutma ve bu verilerle ilgili ihtiyaç duyacağınız tüm hesaplamaları ve analizleri yapma imkânı sunan bir uygulama programıdır. Microsoft Excel ile yarattığımız dosyalara genelde çalışma kitabı adı verilir. Çalışma kitabını, çeşitli çalışma sayfalarını birbirine bağlayan bir cilt gibi düşünebiliriz. Çalışma sayfası, verileri girdiğimiz, gerekli hesaplamaları ve işlemleri gerçekleştirdiğimiz satır ve sütunlardan oluşmuş alandır. Bir çalışma kitabı ilk yaratıldığında kendiliğinden çeşitli çalışma sayfaları içerir. Örneğin, Excel çalışma kitabı, üç çalışma sayfası ile açılır. Bir çalışma sayfasının içerdiği satır ve sütun sayıları sınırlıdır. Microsoft Excel çalışma sayfasında 65,536 satır, 256 sütun ve toplam 16.777.216 hücre bulunmaktadır. 5.2 Temel Kavramlar ve Araç Çubukları Çalışma Kitabı: Excel’de yaratılmış bir dosya, bir çalışma kitabıdır. Çalışma Sayfası: Çalışma kitaplarını temsil eden belge pencerelerinin alt kısmında yan yana dizili olan düğmelerden her birine (Sayfa1, Sayfa2, Sayfa3, …..) çalışma sayfası denmektedir. Şekil Çalışma Sayfası Görünümü BilgiSayar Ders Notu 34 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Satır, Sütun: Excel sayfası satır ve sütunlardan oluşan bir tablodur. Çalışma sayfalarının her birinde 16384 satır ve 256 sütun vardır. Hücre: Satırların ve sütunların kesiştikleri her bir kutuya verilen isimdir. Standart Araç Çubuğu 5.3. MS Excel Kullanımı Excel ile çalışmadan önce dosya işlemleri hakkında bilgi sahibi olmanız gerekir. Excel'de dosya kavramı yerine çalışma kitabı kavramı kullanılmaktadır. Bir çalışma kitabı, çalışma sayfalarından oluşmaktadır. 5.3.1. Yeni bir Çalışma Kitabı Yaratmak Excel'i ilk çalıştırdığınızda karşınıza yeni bir çalışma kitabı açılacaktır. Bu kitabın açılıştaki adı Kitap1 olarak görünecektir. Çalışmalar bu kitap üzerinde yapılır 5.3.2 Çalışma Sayfası Bir Çalışma Sayfasında sütun ve satırların kesiştiği birime "Hücre" denir. Hangi hücrede "Formül Çubuğu" üzerinde bulunan "Hücre Adresi" bölümünde yazar. Hücre içeriği de "Formül Çubuğu" üzerinde gözükür. Sol tarafta "Satır Numaraları" 1, 2, 3... biçiminde; "Sütun Başlıkları" ise A, B, C ... biçimindedir. BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 35 Şekil Çalışma Sayfası Görünümü 5.3.3. Satır Sütun Boyutlandırması Çalışma sayfasında kullanılan sütun genişliklerinin ayarlamak için; 1. Biçim menüsünden ""Sütun-Genişlik komutunu seçilir. 2. Sütun genişliğine örneğin 15 yazıp "Tamam" düğmesine basılır. Çalışma sayfasında kullanılan satır yüksekliklerinin ayarlanması için; Yükseltmek ya da alçaltmak istediğiniz satırlardan en az birer hücre seçin. 1. "Format" menüsünden "Satır" ve oradan da "Yüseklik” tıklayın. 2. Satır yüksekliğine 15 yazın ve "OK" (Tamam) düğmesine basın. 5.3.4. Satır – Sütun Hücre Silme ve Ekleme Satır, sütun ya da hücre silmek için; 1. Silmek istediğiniz satır, sütun ya da hücre seçilir Seçim yapma: a. Bir satırı/satırları Artarda satırları seçmek seçmek fare uygun biçimde kaydırılır. için için "Satır Numaraları"nın başlangıç/bitiş satırı üzerine seçildikten basılır sonra BilgiSayar Ders Notu b. Bir Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 36 sütunu/sütunları Artarda sütunları seçmek seçmek için için "Sütun Başlığı"nın başlangıç/bitiş üzerine sütunu basılır seçildikten sonra fare sağa/sola kaydırılır. c. Yanyana hücreleri seçmek için fare seçimin yapılacağı köşelerden birisine getirilip, çapraz biçimde fare kaydırılır. d. Yanyana olmayan satırları/sütunları/hücreleri seçmek için önce Ctrl tuşuna basılır, parmak kaldırılmadan seçilmek istenen satırlar/sütunlar/hücreler seçilir. Şekil Silme Onay Kutusu 2. "Düzen-Sil" komutunu tıklanır. 3. Karşınıza gelen "Sil" penceresinden "Hücreleri sola ötele"/"Hücreleri yukarı ötele"/"Tüm satır"/"Tüm sütun" seçilip, "Tamam" düğmesine basılır. Satır sütun ya da hücre eklemek için; 1. Fareyi sonrasına eklemek istediğiniz satır ya da sütuna getirin. 2. "Ekle" menüsünden isteğinize göre "Satır" "Sütun" ya da "Hücreler" komutunu seçilir. Not: Eğer hücre eklemek istiyorsanız karşınıza gelen pencerede, mevcut hücrelerin ne yöne doğru öteleneceği sorulur. BilgiSayar Ders Notu 37 5.3.5 Kopyala -Yapıştır Yöntemiyle Çoğaltmak 1. Çoğaltmak istediğiniz hücreleri (A1'den A4'e kadar) seçin. 2. Farenin sağ düğmesine seçili alan üzerinde iken tıklatın. 3. Karşınıza gelen kısayol menüsünden "Kopyala" komutunu tıklatın. 4. Yapıştırmak istediğiniz yere (hücreye) (C1 hücresine) tıklayın. 5. Farenin sağ düğmesini tıklayıp kısa yol menüsünü görüntüleyin. 6. Bu menüden " Yapıştır" komutunu tıklayın. 5.3.6 Kes Yapıştır Şekildeki hücreleri Seç-Kes-Yapıştır yöntemiyle taşımak için; 1. Taşımak istediğiniz hücreleri (A1'den A4'e kadar) seçin. 2. Farenin sağ düğmesine işaretli alan üzerinde iken tıklatın. 3. Karşınıza gelen kısayol menüsünden "Kes" komutunu tıklatın. 4. Yapıştırmak istediğiniz yere (hücreye) (B1 hücresine) tıklayın. 5. Farenin sağ düğmesini tıklayıp kısa yol menüsünü görüntüleyin. 6. Bu menüden "Yapıştır" komutunu tıklayın. Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ BilgiSayar Ders Notu 38 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5.3.7. Hücre Özellikleri ile Sayı Biçimlendirme Excel'de oluşturulan tabloların daha rahat anlaşılması ve daha güzel görülmesi açısından sayıları da biçimlendirebiliriz. Şu unutulmamalıdır ki hücredeki sayıların değerleri değil sadece biçimleri (görünüşleri) değişir. Etkin hücrenin değeri, formül çubuğunda görüntülenir. Yandaki örnek tabloda görülen iki sütunun da değerleri aynıdır, sadece biçimleri farklıdır. B sütunundaki işlemleri yapmak için; 1. Biçimlendirmek istediğimiz hücre ya da hücreleri seçin. 2. "Biçim" menüsünden "Hücreler"i tıklayın. 3. İstediğiniz sayı biçimini seçin. BilgiSayar Ders Notu 39 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Bu işlemleri araç çubuğu üzerindeki düğmeleri kullanarak da yapabilirsiniz. 5.3.8 Bitişik Hücrelere Dayanarak Hücreleri Otomatik Doldurma Hücrenin doldurma tutamacını sürükleyerek o hücreyi aynı satırdaki diğer hücrelere kopyalayabilirsiniz. Hücre, Excel'in seri olarak genişletebileceği bir sayı, tarih veya zaman süresi içeriyorsa, değerleri kopyalama yerine değerlere ekleme yapılır. Örneğin, hücre "Ocak" değerini içeriyorsa, satırdaki veya sütundaki diğer hücreleri hemen "Şubat", "Mart" ve devamı aylarla doldurabilirsiniz. 5.3.8.1. Sayıları Otomatik Doldurma Eğer 1, 2, 3….. ya da 2, 4, 6….gibi artan bir listeyi hızlı ve kolay bir şekilde oluşturacaksak, bunu sağlamak için; Şekil Hücrelere Otomatik Sayı Doldurma BilgiSayar Ders Notu 40 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 1. Şekilde görülen verileri girin. 2. İlgili hücreleri seçtikten sonra, imlecin şekildeki gibi artı işareti şekline dönüşmesini sağlayın. 3. Doldurma tutamacından tutarak (imlecin artı işareti şekli) fare ile aşağı yönde sürükleyin Şekil Sayı Doldurulmuş Hücre BilgiSayar Ders Notu 41 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5.3.8.2 Tarih, Ay ve Gün Otomatik Doldurma Şekilde görülen listeleri oluşturmak için; 1. Birinci satırdaki değerleri girin. 2. Her birini teker teker seçtikten sonra doldurma tutamaçlarından seçerek aşağı yöne doğru otomatik doldurun. Bütün bu işlemler için sadece ilk hücreyi seçiyoruz. Şekil Hücrelerin Otomatik Aylar İle Doldurulması Şekil Otomatik Doldurulmuş Hücreler BilgiSayar Ders Notu 42 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5.3.9. Formül Hazırlama Ve Kullanma Formül kullanmak için önce içeriği formül ile belirlemek istenen hücre aktif duruma getirilir. Formül girişi doğrudan hücreye yapılacağı gibi formül çubuğu aracılığı ile de yapılabilir. Ancak formül girişlerinin formül çubuğundan yapılması önerilmektedir. Formül hazırlamak için hücreye önce "=" işareti girilir. Örnek olarak, A1 ve B1 hücrelerindeki iki sayıyı toplamak için yazılacak formülü hazırlayalım. Formülü C1 hücresine hazırlayacağız. Bunun için: 1. C1 hücresine gelinir. 2. Formülü =A1+B1 şeklinde yazılıp, enter tuşuna basılır. Hücreleri Seri olarak toplamak için aralarına : işareti konur ise aralıktaki tüm hücreleri dahil eder. Ör. A1:A5 A1 ile A5 arasındaki tüm hücreleri kapsar Aşağıdaki şekilleri inceleyerek formülü yazmaya çalışın. Şekil 29 Formül Çubuğu TOPLA(A1:A5) A1 hücresi ile A5 hücreleri arsındaki içerdiği değerleri toplar Şekil Formül Hazırlanışı BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 43 1. Şimdi ise sayısal değer içeren 5 hücrenin içeriğini toplayan bir formül hazırlayalım. Bunun için; B8 hücresi aktif hücre durumunda iken imleci formül çubuğuna taşıyın. 2. B8 hücresine formül yazmak için önce "=" karakterini girin. 3. Ardından içerikleri toplanacak hücre adreslerinin aralarına "+" işareti konulmak suretiyle formül çubuğuna yazın. 4. Sonra enter ya da formül çubuğu üzerindeki onay işareti olan düğmeye basın. Hücre içinde toplama işleminin sonucu görüntülenirken, formül çubuğunda hazırlanan formül görüntülenir. C8 hücresinin (giderler toplamını) için, aynı işlem "Formül Kopyalama" yöntemiyle yapılır. "Net" adlı sütunun değerini bulmak için; B3 hücresinin değerinden C3 hücresinin değerinin çıkarılması gerekmektedir. Bunun için; Bu işlemi, D4, D5, D6 ve D7 hücreleri için tek tek yapabileceğiniz gibi birazdan okuyacağınız daha kolay bir yöntem öneriyoruz size. Şekil Hücrelere Formül Yazılması BilgiSayar Ders Notu 44 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5.3.10. Hazır Fonksiyonları Kullanma Fonksiyonlar, bağımsız değişken adı verilen belirli değerleri, sözdizimi adı verilen belli bir sırayla kullanarak hesaplamalar yapan önceden tanımlanmış formüllerdir. Bunlardan en yaygın kullanılan fonksiyon EĞER fonksiyonudur. Eğer Fonksiyonu Belirttiğiniz koşul DOĞRU olarak değerlendirilirse bir değer, YANLIŞ olarak değerlendirilirse başka bir değer verir. Değerler ve formüller üzerinde koşullu sınamalar yürütmek için EĞER fonksiyonunu kullanın. EĞER(mantıksal_sınama;eğer_doğruysa_değer;eğer_yanlışsa_değer) Mantıksal_sınama DOĞRU veya YANLIŞ olarak değerlendirilebilecek herhangi bir değer veya deyim. Örneğin, A10=100, mantıksal bir deyimdir; A10 hücresindeki değer 100'e eşitse, deyim DOĞRU olarak değerlendirilir. Tersi durumda, YANLIŞ olarak değerlendirilir. Bu bağımsız değişken herhangi bir karşılaştırma hesabı işleci kullanabilir. EXCEL'de mantıksal bir koşulu sınamak için aşağıdaki işlemciler kullanılır. < küçük <= küçük veya eşit = eşit >= büyük veya eşit > büyük <> eşit değil EXCEL'DE işlemlerde işlem önceliği şu şekildedir: 1. parantez içi 2. * veya / 3. + veya - BilgiSayar Ders Notu 45 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5.3.11. Verileri Sıralama Değerlendireceğiniz veriler çok fazlaysa bunları mutlaka uygun bir düzende saklamanız gerekir. Günlük hayatımızda verileri tablolar, Excel dilinde ise listeler halinde düzenliyoruz. Bu listelerin ortak özelliği, satırlar ve sütunlar şeklinde düzenlenmiş olmalarıdır. Aynı tipteki ve anlamdaki bilgiler aynı sütuna yazılmışlardır. Ayrıca birbiriyle ilişkili olan verileri aynı satıra yazıyoruz. Oluşan bu düzene tablo ya da liste diyoruz. Bu düzenlemeyi yaparak verilerinizi bir düzene kavuşturmuş yani bir veri tabanı oluşturmuş olursunuz. Excel'de bir liste oluşturacaksanız öncelikle sütunlara birer ad vermelisiniz. BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 46 Verileri girdikten sonra liste ile ilgili bir işlem yapmak istediğinizde, gerekli komutu vermeden önce liste içerisinde bulunduğunuz hücrenin liste kapsamında olmasına dikkat edin. Aksi taktirde hata mesajıyla karşılaşabilirsiniz. Bir listenin satırlarını veya sütunlarını listedeki değerlere dayanarak sıralama yoluyla yeniden düzenleyebilirsiniz. Listeleri artan (1'den 9'a, A'dan Z'ye) veya azalan (9'dan 1'e, Z'den A'ya) sırayla sıralayabilirsiniz. Şekil Verileri Sıralama 1. Şekilde görülen bütün verileri girdikten sonra "ADI" üzerine tıklayın. 2. "Veri" menüsünden "Sırala" komutunu tıklayın. 3. "Sırala" penceresinde "Sıralama ölçütü"nde "ADI", Sonra ölçütünde "SOYADI" ve seçenek kutusundan "Artan"ı seçin. 4. "Liste içerisinde" dikkat ediniz. bölümünde "Başlık satırı var" seçeneğinin işaretli olmasına BilgiSayar Ders Notu 47 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 5. "Tamam" düğmesine basınız. 6. Tablonun "ADI" ve "SOYADI" değerlerine göre sıralandığını göreceksiniz. BilgiSayar Ders Notu 6. SUNU Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 48 PROGRAMI (MS POWERPOINT ) 6.1. Sunu Programı Hakkında Genel Bilgiler Power Point sunu hazırlama programı, bir konu hakkında bilgi vermek veya herhangi bir ürünü tanıtmak gibi istenen anlatımları belirli bir kitleye sunumun hazırlandığı ofis programıdır. Sunumlar birer ekran görüntüsü şeklinde hazırlanır ve her bir görüntüye slide (slayt) denir. 6.2. Sunu Programı Hazırlama PowerPoint Programı çalıştırıldığında ekrana gelen pencereden Boş Sunu seçilir. Akıllı İçerik Sihirbazı ve Şablon yardımıyla daha önceden hazırlanmış örnekleri kullanarak sunu hazırlanabilir. Yeni Slayt penceresinden oluşturulacak slayt türü seçilir. Şekil Dosya Başlangıç Diyalog Kutusu BilgiSayar Ders Notu 49 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Şekil Slayt Düzeni Seçim Kutusu Yukarıdaki tablodan oluşturulacak olan slaytların tiplerine göre veya sunumun amacına göre eklenecek olan slayt tipi seçilir. Örneğin sadece yazıdan oluşacak olan sunum için 1. Slayt türü seçilir. Daha sonra Slayt başlığı yazılarak hazırlanır. PowerPoint sunusu hazırlarken slaytlara başlık yazılması daha sonra yapılacak işlemleri kolaylaştıracaktır. 6.2.1.Boş Slaytlar Kullanarak Sunu Oluşturma 1. Standart araç çubuğunda, Yeni 'yi tıklatın. 2. Slaytta veya Anahat sekmesinde, istediğiniz metni yazın. 3. Yeni bir slayt eklemek için, araç çubuğunda, Yeni Slayt'ı ve ardından istediğiniz düzeni tıklatın. 4. Her yeni slayt, eklemek istediğiniz başka tasarım öğeleri veya efekt için 3 ve 4 numaralı adımları yineleyin. 5. Tamamlandığında Dosya menüsünde Kaydet'i tıklatın ve sununuz için bir ad yazıp Kaydet'i tıklatın. BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 50 6.2.2. Yeni Slayt Ekleme 1. Yeni boş bir slayt eklemek için, aşağıdakilerden birini yapın: Biçimlendirme araç çubuğundaki Yeni Slayt'ı tıklatın. Ekleme noktasını Anahat veya Slaytlar sekmesine getirerek, Enter tuşuna basın. 2. Slayt Düzeni görev bölmesinde istediğiniz düzeni tıklatın. o o 6.2.3. Slayt Silme 1. Anahat sekmesinde veya Slaytlar sekmesinde normal görünümde, silmek istediğiniz slaytları seçin. (Slaytları sırasıyla seçmek isterseniz, tıklatırken ÜST KRKT tuşuna basın, sıralı olmayan slaytları seçmek üzere tıklatırken CTRL tuşuna basın.) 2. Düzen menüsünden Slayt Sil'i tıklatın. 6.2.4. Slaytta Yakınlaştırma veya Uzaklaştırma 1. Yakınlaştırmasını değiştirmek istediğiniz alanı, Anahat sekmesi, Slaytlar sekmesi veya slayt bölmesinde görüntülenen slaytı tıklatarak elde edin. 2. Standart araç çubuğunda Yakınlaştır kutusunun istediğiniz büyütmeyi tıklatın. yanındaki oku tıklatın, sonra BilgiSayar Ders Notu 51 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 6.2.5. Slayt Düzeni Uygulama 1. Biçim menüsünde Slayt Düzeni'ni tıklatın. 2. Slaytlar sekmesinde normal görünümde, düzen uygulamak istediğiniz slaytları seçin. 3. Slayt Düzeni görev bölmesinde, istediğiniz düzenin üzerine gelin ve tıklatın. 6.2.6 Bir Sunuya Canlandırma Efekti Vermek Bir sunuya canlandırma efekti vermek için "Biçimlendirme" araç çubuğu üzerindeki "Canlandırma Efektleri" düğmesi etkin (basılı) duruma getirilir. "Canlandırma Efektleri" araç çubuğunun görüntülenmesi sağlanır. Şekil Canlandırma Efektleri Araç Çubuğu BilgiSayar Ders Notu 52 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Bu araç çubuğundaki komut düğmeleri kullanılarak slaytta bulunan resim ya da metinlerin ekranda gözükme sırası, ekrana geliş biçimleri, ekrana gelirken ses eşliğinde gelmeleri ayarlanır. Başlık Canlandır: Slayttaki başlığa efekt (canlandırma) vermek için kullanılır. Slayt Metni Canlandır: Slayttaki gövde metnine efekt vermek için kullanılır. İçeri Sürme Efekti: Sözcükler sağ taraftan uçarak içeri girer Uçma Efekti: Sözcükler sol taraftan uçarak içeri girer. Kamera Efekti: Sözcükler içten dışa doğru kamera sesi eşliğinde ekranda belirir. Bir Kere Parla: Sözcükler kısa bir süre ekranda belirir. Sonra kaybolur. Lazer Metin Efekti: Harfleri sağ taraftan içeriye doğru teker teker içeri girer. Daktilo Metni Efekti: Harfler daktilo sesi eşliğinde teker teker yazılır. Metin Sırası Efektini Ters Çevir: Slayttaki metinleri aşağıdan yukarıya doğru yazar. Bırak: Sözcükler yukarıdan aşağıya teker teker düşer. Canlandırma Sırası: Slayta girecek nesnelerin ekrana giriş sırasını ayarlar. Özel Canlandırma: Slaytta bulunan grafik, ses ve film gibi gösterileri yapmak için gerekleri ayarları düzenler. BilgiSayar Ders Notu 53 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 6.2.7. Slayt Gösterisi Slaytların otomatik gösterimi için "slayt sıralayıcısı görünümü"nde iken farenin sağ tuşuna basıldığında açılan komut penceresinden "Slayt geçişi" seçilir. Ya da Menü çubuğundan "Slayt Gösterisi"+"Slayt Geçişi" ile aynı komut işletilir. Şekil Slayt Gösterisinin Başlatılması BilgiSayar Ders Notu Slaytların otomatik Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 54 (fare ve klavye kullanılmadan) gösterimi için "Otomatik olarak" komutu seçilip, belirtilen saniye sonra slaytların değişimi sağlanır. Her slayt için ayrı zaman vermek için "Uygula" komutu; tüm slaytların ekranda belirtilen zaman gözükmesi için "Tümünü Uygula" komutu seçilir. Slaytların ekrana gelişi sırasında efekt verilebilir. Bunun için açılan menüden istenilen efekt seçilir. "Yavaş", "Orta" ve "Hızlı" seçeneklerinden birisi seçilerek slayt efektinin geçişi belirlenebilir. Bir slayta ayrı efekt vermek için "Uygula"; tüm slaytlara aynı efekti vermek için "Tümünü Uygula" komutu seçilir. 6.2.8. Slaytların Yazıcıdan Çıkışı Microsoft PowerPoint slaytlarınızı seçtiğiniz yazıcıda en uygun biçimde yazdırmak için otomatik olarak ayarlar ( siyah-beyaz veya renkli). Slayt yazdırmak için Dosya- yazdır seçilir. Burada gelen diyalog penceresinden istene özellikler ayarlanarak tamam denilir. BilgiSayar Ders Notu Slaytlar yazıcıdan her slayt bir sayfaya Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 55 gelecek biçimde alınabileceği gibi, her sayfaya 2, 3, 6 slayt gelecek biçimde de yazdırılabilir. Bir A4 kağıdına 6 tane slaytı yazdırmak için "Yazdırılacak" bölümünden "Dinleyici Notu (6 slayt/sayfa)" seçilir. BilgiSayar Ders Notu 56 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 7. İNTERNET UYGULAMALARI 7.1. İnternetin Tanımı İnternet, birbirlerine kablolar aracılığı ile bağlı bulunan dünya üzerindeki binlerce bilgisayarın oluşturduğu sisteme verilen isimdir. Internet kelimesi International Network (Uluslararasi Ağ) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. İnternet dünyanın bir ucundaki bir bilgisayardan dünyanın başka bir ucundaki bilgisayara bilgi aktarımına olanak sağlar. 7.2. İnternet ve Bireysel Güvenlik 7.2.1. Virüs Nedir? Virüs, kendini bir programa veya bir dosyaya iliştirerek bilgisayardan bilgisayara atlayabilen bir bilgisayar kodu parçasıdır. Yeni bilgisayarlara atladıkça bulaşır. Virüsler yazılımınıza, donanımınıza ve dosyalarınıza hasar verebilir. 7.2.2. Solucan nedir? Solucan da, virüs gibi, kendisini bir bilgisayardan diğerine kopyalamak için tasarlanmıştır ancak bunu otomatik olarak yapar. İlk olarak, bilgisayarda dosya veya bilgi ileten özelliklerin denetimini ele geçirir. Solucan bir kez sisteminize girdikten sonra kendi başına ilerleyebilir. Solucanların en büyük tehlikesi, kendilerini büyük sayılarda çoğaltma becerileridir. Örneğin bir solucan, e-posta adres defterinizdeki herkese kopyalarını gönderebilir ve sonra aynı şeyi onların bilgisayarları da yapabilir. Bu, domino etkisinin getirdiği yoğun ağ trafiği işyeri ağlarını ve Internet'in tümünü yavaşlatabilir. Yeni solucanlar ilk ortaya çıktıklarında çok hızlı yayılırlar. Ağları kilitlerler ve olasılıkla sizin ve başkalarının Internet'teki Web sayfalarını görüntülerken uzun süreler beklemenize yol açarlar. BilgiSayar Ders Notu 57 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ Solucanlar yayılmak için bir "taşıyıcı" programa veya dosyaya gereksinim duymadıklarından, sisteminizde bir tünel de açabilir ve başka birinin uzaktan bilgisayarınızın denetimini eline geçirmesini sağlayabilir. Yakın geçmişteki solucanlara örnek olarak Sasser solucanı ve Blaster solucanı verilebilir. 7.2.3. Truva atı nedir? Mitolojideki Truva atı nasıl bir armağan gibi görünüp, aslında Troya kentini ele geçirecek Yunanlı askerleri taşıyorduysa; bugünün Truva atları da yararlı yazılımlar gibi görünen bilgisayar programlarıdır, ancak güvenliğinizi tehlikeye atar ve pek çok zarara yol açarlar. Yararlı gibi görünen ancak aslında zarara yol açan bir bilgisayar programı. Truva atları, insanların, meşru bir kaynaktan geldiğini düşündükleri bir programı açmaya yöneltilmeleri yoluyla yayılır. 7.2.4. Casus Yazılımlar Casus yazılımlar ve diğer istenmeyen yazılımlar, bilgisayarınızda sizin izniniz olmadan belirli görevleri gerçekleştiren yazılımlara verilen addır. Bu tür yazılımlar, reklamlar görüntüleyebilir veya kişisel bilgilerinizi toplamaya çalışabilir. 7.2.5. Solucanlar, truva atları, casus yazılımlar ve diğer virüsler nasıl yayılır? E-posta yoluyla: En tehlikeli virüslerin birçoğu temel olarak e-posta ekleri (bir e-posta iletisiyle gönderilen dosyalar) yoluyla yayılmıştır. E-postanızın bir ek içerip içermediğini genellikle anlayabilirsiniz, çünkü size eki ve adını temsil eden bir ataç simgesi ile gösterilir. Fotoğraflar, Microsoft Word ile yazılmış mektuplar ve hatta Excel elektronik tabloları, e-posta ile her gün alıyor olabileceğiniz dosya türlerinden bazılarıdır BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 58 Yüklenen programlar aracılığıyla: Kaynağı ve güvenli olup olmadığı tam olarak bilinmeyen programlar çoğu zaman beraberinde virüs, casus yazılım, solucan gibi riskleri de getirir. Web Sayfaları: Güvenli olmayan web sayfaları ziyaret edildiğinde bazı yazılımlar veya virüsler bilgisayarımıza otomatik olarak yüklenir. 7.2.6. Bilgisayarımda bir solucan veya başka bir virüs olup olmadığını nasıl saptayabilirim? · · · · · · · · · Normalden daha yavaş çalışmaya başlar Sık sık yanıt vermemeye veya kilitlenmeye başlar Birkaç dakikada bir çöker veya yeniden başlar Kendi kendine yeniden başlar ve normal çalışmaz Uygulamalar düzgün çalışmaz Disklere veya disk sürücülerine erişilemez Yazdırma işlemleri düzgün çalışmaz Beklenmedik hata iletileri alırsınız Bozuk menüler ve iletişim kutuları görüntülenir 7.2.7. Virüsten Korunmak İçin Bilgisayarınıza en az bir anti-virüs programı yüklenmelidir. Bilmediğiniz birisinden gelen e-posta’daki ekli dosyaları açmamalısınız Arkadaşınızdan aldığınız flash diskleri, CD’leri virüs kontrolünden geçirilmelisiniz Eğer bir programın virüslü olduğundan şüpheleniyorsanız o programı kullanmamalısınız. Windows, MS Office, Internet Explorer, Netscape gibi ürünlerin güvenlik güncellemelerini düzenli olarak yapmalısınız Kaynağı belli olmayan, yüklememelisiniz. program, müzik, ekran koruyucu ve oyunları sisteme BilgiSayar Ders Notu 59 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 7.2.8. İnternet Dolandırıcılığı Kavramı "Sahte siteye yönlendirme" bilgisayar korsanlarının Internet trafiğini bir Web sitesinden, bire bir aynı olan başka bir siteye yönlendirerek kullanıcı adınızı ve parolanızı bu sahte sitedeki veritabanına girmeniz için sizi kandırmaya çalışmasıdır. Dolandırıcıların banka hesabınıza erişmek, kimlik bilgilerinizi çalmak veya sizin adınızla başka dolandırıcılık girişimlerinde bulunmak amacıyla kişisel bilgilerinizi elde etmeye çalıştığı bu saldırı türlerinin hedefi genelde banka veya benzer mali sitelerdir. Sahte Siteye Nasıl Yönlendirirler? Örneğin bu dolandırıcılar size, popüler Web sitelerinden veya bankanız ya da kredi kartı şirketiniz gibi güvenilir sitelerden gelmiş gibi görünen e-posta iletisi gönderirler. E-posta iletileri, açılır pencereler ve bağlantının yönlendirdiği Web siteleri gerçek gibi görünerek birçok kişiyi meşru olduklarına inandırabilir. Şüphe duymayan kişiler, kredi kartı numaralarını, parolalarını, hesap bilgilerini veya diğer kişisel verilerini soran bu isteklere yanıt verir. Sahtekarlık Kurbanı Olursanız Ne Yapmalısınız? · · · · Etkilenen tüm hesapları kapatın Tüm çevrimiçi hesaplarınızın parolalarını değiştirin Ailenize ve yetkililere haber verin İlgili her şeyi kaydedin ve saklayın 7.2.9. Parolalar BilgiSayar Ders Notu 60 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ l Parolalar, başkaları tarafından tahmin edilmesi zor karakter dizisi olmalıdır. l Kısa parola kullanmaktan kaçınılmalı. l Harfler, sayılar ve simgelerin bir birleşimini kullanın. (Parolanızda ne kadar farklı türde karakter olursa, parolanın tahmin edilmesi o kadar zorlaşır.) l Her hesap için farklı parola kullanılmalı. l Sık sık değiştirilmeli, herhangi bir yere yazılmamalı. l Kitaplardaki örnek şifreler hiç bir zaman kullanılmamalı l Her hesap için ayrı bir şifre kullanılmalı l Parolalarınızı, denetiminizde olmayan bilgisayarlara yazmayın l Kimseye şifrenizi vermeyin (arkadaşlarınız da dahil) 7.3. Web Tarayıcıları (İnternet Explorer) Internet Explorer bir WWW listeleyicisidir (WWW Browser). Grafik tabanlı bir programdır ve çoklu hiper ortamı oluşturan bileşenler (linkler) üzerine gelip mouse ile bir kere tıklatılarak ilgili veriler ekranda görüntülenir. Internet Explorer ile WWW, FTP, news, telnet erişimi yapmak mümkündür. Internet Explorer ile bir Web sayfasına bağlanmak için Address ile başlayan boş alana uygun URL satırı girilir. Örneğin www.bayar.edu.tr adresine bağlanmak için: 7.3.1. İnternet Explorer Seçenekleri BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 61 İnternet Explorer ayarları için, Araçlar- Seçenekler sekmesi tıklanır. Başka bir yolla masaüstünde bulunan internet Explorer simgesi üzerine gelinir, fareye sağ tıklanır ve özellikler seçilir. İnternet Seçenekleri kısmında yapabileceklerimiz: · Giriş sayfası kısmında yazacağımız url adresini açılış sayfamız olarak belirleyebiliriz. · Güvenlik kısmından, güvenlik seviyesi ayarlanabilir, · Güvenlik kısmından yasaklamak istediğimiz siteleri yasaklayabiliriz. · Gözatma geçmişi kısmından, ziyaret ettiğimiz web sayfalarıyla ilgili olarak bilgisayarımızda saklanan o Geçici internet dosyaları, o Tanımlama bilgisi, o Geçmiş (Ziyaret ettiğimiz web sitelerinin listesi), o Form verileri, o Parolalar silinebilir. 7.3.2. İnternet Explorer Kimlik Avı Filtresi BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 62 Internet Explorer 7 ve sonraki versiyonları çevrimiçi olduğunuzda güvenliğinizin korunmasına yardımcı olmak için dinamik güvenlik koruması sunar. Çoğu kullanıcı Web'e gözattıkları sırada fareyi her tıklattıklarında ne kadar kişisel ve izlenebilir verinin iletildiği konusunda bilgi sahibi değildir ve çoğu çevrimiçi kullanıcı da geçerli bir Web sitesi ile sahte bir kopyasını birbirinden ayırmakta sorun yaşar. Birçok kötü amaçlı Web sitesi işletmeni tarafından kişisel bilgileri toplamak için kullanılan tekniğe kimlik avı adı verilir; önemli bilgileri (örneğin, kredi kartı veya sosyal güvenlik numarası) edinmek amacıyla çevrimiçi olarak kimlik değiştirerek yasal bir kişi veya işletme gibi davranmaktır. Internet Explorer 7'deki yeni Kimlik Avı Filtresi her saat birkaç kez güncelleştirilen bir çevrimiçi hizmet kullanarak, sahte Web siteleri ile ilgili en son endüstri bilgilerini toplar ve sizi önceden uyarmak ve gözatma deneyiminiz sırasında korunmanıza yardımcı olmak amacıyla bu bilgileri sizinle paylaşır. Internet Explorer 7'yi ilk kullandığınızda, Kimlik Avı Filtresi varsayılan olarak etkinleştirilmiştir. Etkinleştirmek ve devre dışı bırakmak ya da şüpheli bir siteyi Microsoft'a bildirmek gibi Kimlik Avı Filtresi seçenekleri için, sağ üstteki araç çubuğunda Araçlar menüsüne gidin ve Kimlik Avı Filtresini seçin. 8. MS OUTLOOK PROGRAMI BilgiSayar Ders Notu 63 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 8.1. MS Outlook Nedir? Outlook yalnızca e-posta göndermenizi, almanızı ve yönetmenizi sağlayan bir yazılım değildir; aynı zamanda takviminizi ve arkadaşlarınız, iş ilişkileriniz gibi kişileri de yönetmenizi sağlar. Bunlara ek olarak, takviminizi Internet aracılığıyla aileniz ve çalışma arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz. Outlook ürünü belge, elektronik tablo, sunu oluşturma ve e-posta yönetme için farklı türden yazılımların birleştirildiği "Office" ürün paketinin bir parçasıdır. Outlook genel görünümünde Outlook Bugün, Takvim, Kişiler, Görevler, Notlar ve Silinmiş Öğeler bulunur. 8.1.1. Outlook Bugün Outlook Bugün sayfası gün içindeki işlerinizin önizlemesini yapmanızı sağlar. Microsoft Outlook Bugün ile, randevularınızın özetini, görevlerinizin listesini ve kaç tane yeni e-posta iletiniz olduğunu görebilirsiniz. Outlook başlatıldığında önce bu sayfanın görünmesini sağlayabilir, istediğinizde Outlook Bugün'ün görüntüsünü değiştirebilirsiniz. BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 64 8.1.2. Kişiler Hakkında Kişiler klasörü, iletişim kurmak istediğiniz kişi ve ticari kuruluşlar için oluşturduğunuz eposta adres defterinizi ve bilgi deposunu içerir. Kişiler klasörünü e-posta adresleri, yer adresleri, telefon numaraları ve kişi ile ilgili doğum günü veya yıl dönümü tarihi gibi diğer bilgileri saklamak için kullanabilirsiniz. 8.1.3. Takvim Outlook'un takvim ve zamanlama bileşeni olan Microsoft Outlook Takvim e-posta, kişiler ve diğer özelliklerle tamamen tümleşik olarak çalışır. Günü, ayı veya yılı bir seferde görüntüleyebilirsiniz. Takvim'i kullanarak şunları yapabilirsiniz: · · · · Randevu ve olay oluşturma Toplantı düzenleme Grup zaman çizelgelerini görüntüleme Başka kullanıcının takvimini yönetme 8.1.4. Görevler Bir görev, tamamlanma aşamalarını izlemek istediğiniz, kişisel veya işle ilgili bir eylemdir. Görev bir kez gerçekleştirilebilir veya yinelenebilir (yinelenen görev). Yinelenen görev, düzenli aralıklarla yapılabilir veya sizin tarafınızdan belirtilen, görevin sona ereceği tarihe göre yinelenir. Örneğin, yöneticinize her ayın son Cuma günü bir durum raporu göndermek üzere veya saçınızı birer ay aralıklarla kestirmek için sizi uyaran bir görev oluşturabilirsiniz. 8.1.5. Notlar Notlar, yapışkanlı not kağıtlarının elektronik karşılığıdır. Bir not kağıdına yazmak istediğiniz sorular, düşünceler, anımsatıcılar veya herhangi bir şey için notları kullanabilirsiniz. Çalışırken, başka öğe veya belgelerde yeniden kullanmak isteyebileceğiniz yönerge veya metinler gibi bilgi parçalarını bir yerde saklamak gerektiğinde, notları açık olarak ekranda bırakmak oldukça yararlı olacaktır. 8.2. MS Outlook Kurulumu MS Outlook kurulumunu gerçekleştirmek için öncelikle internet servis sağlayıcınızdan bazı bilgileri edinmeniz gerekecektir. ISS'niz veya yöneticiniz tarafından size sağlanacak bilgiler genellikle şunlardır: · · · · · Hesap türü (Exchange Server, POP3, IMAP, HTTP veya diğer) Gelen sunucunuzun ve giden sunucunuzun adı Kullanıcı adınız E-posta adresiniz (örneğin: kullanıcıadı@bayar.edu.tr) Parolanız BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 65 Bu bilgilerle birlikte aşağıdaki adımların izlenmesi gerekir. · E-postalarınıza erişmek için Outlook programına e-posta hesabınızı tanıtmalısınız. Bu işlem için öncelikle Outlook’u çalıştırın, açılan pencerenin üst kısmında yaralan menüden Araçlar’a oradan da Hesaplar’a tıklayın. · Çıkacak pencerede, sol taraftaki menüde Ekle’ye oradan da Posta’ya tıklayın. · Bir sonraki pencerede ise göndereceğiniz e-postaların “Kimden” kısmında görünmesini istediğiniz isim, lakap yada ünvanı yazıp İleri’ye tıklayın. · Bu aşamada ise Celal Bayar Üniversitesi tarafından verilen e-posta adresinizi girip İleri’ye tıklayın. · “Gelen posta sunucum bir .... sunucusudur.” kısmında varsayılan POP3ü seçili bırakınız. “Gelen posta (POP3 veya IMAP) sunucusu:” kısmında mail.bayar.edu.tr yazınız. “Giden posta (SMTP) sunucusu:” kısmına mail.bayar.edu.tr yazıp, İleri’ye tıklayın. · Şimdi ise kullanıcı adınızı “Hesap adı:“ kısmına, şifrenizi ise “Parola:” kısmına yazınız. Şifrenizin Outlook Express tarafından otomatik olarak hatırlanmasını istiyorsanız Parolayı anımsa kısmını seçili hale getirerek İleri’ye tıklayın. · Son olarak, Celal Bayar Üniversitesi’nde Güvenli Parola Kimlik Doğrulaması (SPA) kullanıldığından, Güvenli Parola Kimlik Doğrulaması (SPA) ile oturum aç onay kutusunu seçmek gerekmektedir. 8.3. MS Outlook Kullanımı 8.3.1. Yeni İleti Gönderimi MS outlookla yeni bir e-posta göndermek için Dosya menüsünden Yeni'yi işaret edin ve sonra Posta İletisi'ni tıklatın. · Kime:, Bilgi: veya Gizli: kutularına (Kime, Bilgi ve Gizli kutuları: Bir ileti Kime kutusundaki alıcılara gönderilir. Bilgi (cc, karbon kopya) ile Gizli (bcc, kör karbon kopya) kutularındaki kişiler de iletiyi alır; ancak Gizli kutusundaki alıcıların adları diğer alıcılara görünmez.) alıcıların adlarını girin. Adları noktalı virgül (;) karakteriyle ayırın. · Alıcıların adlarını Adres Defteri'ndeki bir listeden seçmek için Kime veya Bilgi düğmesini tıklatın. · Konu kutusuna iletinin konusunu yazın. · İleti kutusuna iletiyi yazın. · Gönder'i tıklatın. BilgiSayar Ders Notu 66 Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 8.3.2. Yeni İletiye Dosya Ekleme Göndereceğimiz yeni iletiye dosya ekleme için aşağıdaki işlemleri uygulamalıyız. · İçine dosya eki eklemek istediğiniz öğeyi oluşturun veya açın. İletilerde, ek eklemek için yeni bir ileti oluşturmanız gerekir. · Öğenin gövdesini tıklatın ve sonra Dosya Ekle'yi tıklatın. · Eklemek istediğiniz dosyayı seçin, sonra Ekle'yi tıklatın. · Yeni iletide, Gönder'i tıklatın ve başka herhangi bir öğe türünde Kaydet ve Kapat'ı tıklatın. Ayrıca şu ek özelliklerden de yararlanabilirsiniz: · Varsayılan olarak, Microsoft Outlook virüs içerme olasılığı olan, güvenilmez görünen ek dosyalarının (örneğin, .bat, .exe, .vbs ve .js) eklenmesini engeller. E-posta iletisine böyle bir dosya eklerseniz, güvenilmez görünen eki göndermek isteyip istemediğiniz sorulur. Yanıtınız Evet olursa, Outlook eki gönderir. · Bir dosyayı bilgisayarınızdan Outlook öğesine sürükleyerek veya dosyayı kopyalayıp bir ek olarak Outlook öğesine yapıştırarak da ek ekleyebilirsiniz. · Dosyaları paylaşmanın daha güvenli bir yolu, dosyaları güvenli bir ağ paylaşımına postalamaktır. Bir e-posta iletisine, alıcılara erişim vermiş olduğunuz paylaşım için bir bağlantı ekleyebilirsiniz. 8.3.3. Gönderilen İleti İçin Okundu Bilgisi İsteme MS Outlooktan gönderdiğimiz iletilerin karşı tarafa ulaştığından emin olmak ve okunduğunda bize bir mesaj gelmesini istiyorsak: 1. İleti içinde Seçenekler'i tıklatın. 2. Oy ve izleme seçenekleri altında, Bu ileti için teslim bilgisi iste veya Bu ileti için okundu bilgisi iste onay kutusunu seçin. 8.3.4. Adres Defteri Kullanımı Adres Defteri, Outlook ayarlarınıza bağlı olarak, Microsoft Outlook, Microsoft Exchange Server veya Internet dizin hizmetleri tarafından sağlanan bir adres defterleri topluluğudur. Adres Defteri'ni, ileti adreslerini yazmak için adları, e-posta adreslerini ve dağıtım listelerini aramak ve seçmek için kullanabilirsiniz. BilgiSayar Ders Notu Öğr. Gör. M.Özhan KALAÇ 67 Bir e-posta iletisinin Kime, Bilgi veya Gizli kutularına bir ad yazdığınızda, Outlook yazdığınız adın Adres Defteri'nde olup olmadığına bakar. Böyle bir ad varsa, ad çözülür ve ileti gönderilmeye hazır duruma gelir. 8.3.5. Gelen İletiyi Yanıtlamak veya Bir Başkasına İletmek Gelen bir iletiyi yanıtlamak veya iletmek istediğinizde öncelikle iletiyi seçmelisiniz. Daha sonra yapmak istediğiniz işleme göre aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz: İletiyi yanıtlamak için: 1. Yalnızca göndereni yanıtlamak için, Yanıtla'yı tıklatın. 2. Alıcıların tümünü yanıtlamak için, Tümünü Yanıtla'yı tıklatın. 3. Gönder'i tıklatın. İletiyi iletme 1. İlet'i tıklatın. 2. Kime, Bilgi ve Gizli kutularına alıcıların adlarını girin. 3. Gönder'i tıklatın. 8.3.6. İleti ve Eklerini Yazdırma 1. Yazdırmak istediğiniz iletileri seçin. 2. Dosya menüsünden, Yazdır'ı tıklatın. 3. Ekleri yazdırmak için, İliştirilmiş dosyaları yazdır onay kutusunu seçin.