Das Haus der drei Religionen Bet- und Lehrhaus

Das Haus der drei Religionen Bet- und Lehrhaus

Das Haus der drei Religionen
Bet- und Lehrhaus Berlin
Der Titel thematisiert eine bislang ungedachte Bautypologie:
ein Bet- und Lehrhaus für die drei größten monotheistischen
Religionen. Das am Berliner Petriplatz geplante Gebäude soll
als gemeinsamer Sakralbau für Judentum, Christentum und
Islam dienen. Diese Dokumentation des Architekturwettbewerbs diskutiert daher bautypologische Fragen für ein Gebäude, das es in dieser Form noch nicht gibt. Denn in unserer
globalisierten Welt rücken auch die Religionen einander näher. Das Haus der drei Religionen in Berlin bietet Raum für
ein friedvolles Kennenlernen – gerade in einer Zeit, in der ein
religiöses Bekenntnis an vielen Orten nur noch als Bedrohung
wahrgenommen wird.
Die Herausgeber: Gregor Hohberg ist Pfarrer der Evangelischen Kirchengemeinde
St. Petri – St. Marien. Roland Stolte ist Theologischer Referent der Evangelischen Kirchengemeinde St. Petri – St. Marien.
N
Singulär und doch in der Stadt verankert
Der Entwurf des Wettbewerbsgewinners Kuehn Malvezzi
Tek başına ama kentle bütünleşmiş
Yarışmayı kazanan Kuehn Malvezzi'nin tasarımı
5
One of a kind, but deeply rooted in the city
Kuehn Malvezzi’s winning design
2
Hans Kollhoff
Grundriss 3. Obergeschoss
3. üst kat temel kesit planı
Plan of the third floor
‫رسم تخطيطي للطابق العلوي الثالث‬
‫תוכנית קרקע קומה שלישית‬
4
Grundriss Erdgeschoss
Zemin katı temel kesit planı
Plan of the ground floor
‫رسم تخطيطي للطابق األرضي‬
‫תוכנית מתאר קומת קרקע‬
3
4
Der Gewinner des Internationalen Wettbewerbs Bet- und Lehrhaus Petriplatz,
das Berliner Büro Kuehn Malvezzi, hat
eine überaus komplexe Aufgabe mit bewundernswerter Souveränität gelöst.
Die größte Herausforderung bestand darin, Juden, Muslime und Christen in einem
Haus so zu vereinen, dass durch zwanglose Begegnung ein aktiver Gedankenaustausch befördert wird, gleichzeitig jedoch ein Rückzug in die jeweils eigenen
Andachtsräume möglich ist. Dabei sollte
sich das Haus attraktiv und einladend
präsentieren, nicht nur den Gläubigen,
sondern zugleich den Passanten – auch
solchen, die der Religion fernstehen.
Durch drei Zugänge gelangen die Besucher über einen luftigen Treppenaufgang
zum zentralen Begegnungsraum, dessen
kreisförmige, mit einer Kuppel geschlossene Gestalt in aller Abstraktheit an eine
Sakralraumtypologie erinnert, wie wir sie
von allen drei Religionen kennen. Von
hier aus betritt man die drei individuellen
Petrus alanı İbadet ve Öğretim Evi uluslar
arası yarışmasını kazanan Kuehn Malvezzi
Berlin Bürosu, olağanüstü kompleks bir
görevi, hayranlık uyandıran konuya hakimiyetiyle çözmüştür.
İşin en büyük ustalık isteyen yanı, Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanları, zorlamasız buluşmalarla aktif fikir alış verişinin teşvik edildiği, ama aynı zamanda
her birinin kendi ruhani mekânlarına geri
çekilebilmelerinin mümkün olacağı bir
evde bir araya getirebilmekti. Bu sırada
ev, yalnızca inanç sahiplerine değil, yoldan geçen insanlara da dinden uzak duranlara da çekici ve davetkâr bir izlenim
bırakmalıydı.
Ziyaretçiler üç girişten, havadar bir merdiven üzerinden, dairevi ve bir kubbeyle
tamamlanmış yapısıyla soyut açıdan her
üç dinden de tanıdığımız bir kutsal mekân
tipolojisini hatırlatan merkezi buluşma
mekânına erişiyorlar. Buradan, her birinin
temel ana hatları ve temel kesiti geometrileri farklılık gösteren üç bireysel ruhani
48
The winner of the international design
competition for the House of Prayer and
Learning, the Berlin firm Kuehn Malvezzi,
has come up with an admirably elegant
solution to an extremely complex problem.
The biggest challenge was to bring Jews,
Muslims and Christians together in one
building, encouraging them to engage in
active and spontaneous debate, and yet
allowing them to withdraw into their own
spaces for contemplation. The building
also had to be attractive and inviting not
only to the faithful, but also to passers-by
and even those of no religion.
Visitors arrive through one of three entrances and ascend a graceful staircase
to the central meeting space, whose circular, domed form is abstract, yet of a type
familiar to all three religions. From here
they enter the three individual spaces for
contemplation, each with a different floorplan and sectional geometry. This is created partly by the section of the building as
a whole, but also by the individual spaces,
49
4
Grundriss 2. Obergeschoss
2. üst kat temel kesit planı
Plan of the second floor
‫رسم تخطيطي للطابق العلوي الثاني‬
‫תוכנית קרקע קומה שניה‬
4
4
1
4
1
3
1 : 400
0
5
10
Grundriss Untergeschoss
Alt kat temel kesit planı
Plan of the basement
‫رسم تخطيطي للطابق السفلي‬
Grundriss 1. Obergeschoss
1. üst kat temel kesit planı
Plan of the first floor
‫رسم تخطيطي للطابق العلوي األول‬
‫תוכנית קרקע מרתף‬
‫תוכנית קרקע קומה ראשונה‬
84
85
Juden, Christen und Muslime teilen eine gemeinsame Erzählung über Abraham, Sara, Hagar und
Isaak, Ismael, Moses und viele andere. Zudem teilen wir eine Geschichte, geprägt von einem
Miteinander und bisweilen einem Gegeneinander. Jetzt aber haben wir ein gemeinsames Haus,
damit wir die Zukunft gemeinsam gestalten können. Das Bet- und Lehrhaus auf dem Petriplatz
ist eine einzigartige Chance, einander auf eine innovative Art besser kennen zu lernen!
(Rabbiner Dr. Edward van Voolen, Amsterdam)
Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar İbrahim, Sara, Hacer, İshak, İsmail, Musa ve daha
bir çokları hakkında ortak anlatıları paylaşıyorlar. Üstelik bir de gerek birlikteliğin gerekse,
şimdilik, karşıtlıkların belirlediği ortak tarihimiz var. Ama şimdi artık geleceği birlikte
biçimlendirebileceğimiz ortak bir evimiz de oldu. Petrus alanındaki İbadet ve Öğretim Evi,
yeniliklere açık bir şekilde birbirimizi daha iyi tanıyabilmek için eşsiz bir fırsattır!
(Haham Dr. Edward van Voolen, Amsterdam)
Gregor Hohberg / Roland Stolte (Hg.)
Tagung des Preisgerichts
Yarışma jüri heyetinin toplantısı
The jury meeting
Präsentation der Wettbewerbssieger in der Ausstellung:
1. Preis: Kuehn Malvezzi, Berlin; 2. Preis: Riepl Riepl,
Linz; 3. Preis: Wandel Höfer Lorch, Saarbrücken sowie
Modell 4. Preis: Schultes Frank, Berlin (v. r. n. l.)
Yarışmayı kazananların sergilenmesi: 1. ödül Kuehn
Malvezzi, Berlin; 2. ödül: Riepl Riepl, Linz; 3. ödül:
Wandel Höfer Lorch, Saarbrücken ve 4. ödül modeli:
Schultes Frank, Berlin (Sağdan sola doğru)
The winning entries at the exhibition. Right to Left: First
prize: Kuehn Malvezzi, Berlin; second prize: Riepl Riepl,
Linz; third prize: Wandel Höfer Lorch, Saarbrücken and
fourth prize model: Schultes Frank, Berlin
zu seinen drei Söhnen, die niemanden
zu bevorzugen vermag, durchbricht der
Vater die »Familientradition«, den Ring
nur an einen Sohn weiterzugeben, und
beauftragt einen Künstler, zwei weitere
Ringe herzustellen, die dem Original zum
Verwechseln ähnlich sind. Heißt es aber
bei Boccaccio, dass der Vater die Ringe
kaum noch unterscheiden könne, ist ihm
das bei Lessing gänzlich unmöglich. Der
wahre Ring ist unkenntlich, ihn als wahren erkennen zu wollen, ein fruchtloses
Unterfangen. Die Frage nach der Wahrheit mündet bei Lessing aber nicht – wie
bei Boccaccio – in einen Skeptizismus,
vielmehr wird sie verlagert in den Bereich
menschlichen Tuns. Denn, so in der neu
hinzugekommenen Szene vor dem Richter, den Brüdern obliegt es nun, »die Kraft
des Steins in seinem Ring’ an den Tag zu
legen«. Aus dem Streit wird so ein Wettstreit der Religionen1, ein Wettstreit, mit
dem Ziel, der Kraft des Steins »[…] mit
Sanftmuth / Mit herzlicher Verträglichkeit,
mit Wohlthun / Mit innigster Ergebenheit
in Gott […]« zu Hilfe zu kommen.
Ist also das das Ziel? Wird Lessings
Ringparabel in Berlin Architektur als Ort
eines Wettstreits der Religionen?
nedeniyle, yüzüğü oğullarından birine vermeyi gerektiren aile geleneğini çiğner, ve
bir sanatkârı, asıl yüzüğe son derece benzeyen iki yüzük daha yapma görevini verir.
Ancak, Boccaccio'da babanın yüzükleri
çok zor ayırt edebildiği söylenirken, Lessing'deki yüzükleri ayırt etmek tümüyle
olanaksızdır. Hakiki yüzüğü belli eden
hiç bir özellik yoktur, onu bulmaya çalışmak, umutsuz bir çaba olacaktır. Ancak,
hakikati arama sorunu Lessing'de – Boccaccio'daki gibi – mutlak bir kuşkuculuğa
götürmez, ama onu insanın eylemleri alanına nakleder. Çünkü, yeni eklenen 'hakimin huzurunda' sahnesinde, “yüzüğün
taşının gücünü ispat etmek” yükümlülüğü
kardeşlere bırakılır. Uzlaşmazlık böylelikle
dinler arası yarışa dönüşür1, taşın verdiği
güçle “[...] yumuşak huylulukla / Kalpten
bir barış ruhuyla, iyilik severlikle / Tanrıya içten teslimiyetle [...]” yardıma koşma
yarışına.
Yani şimdi hedef bu mu? Lessing'in yüzük meseli, bir dinler arası yarış mekânı
olarak mı Berlin'de mimari yapıya dönüşüyor? Hayır, yüzük meseli mimari yapıya
bu anlamda dönüşmüyor – ve iki yılı aşan
planlama ve teolojik düşüncelerimiz sürecinde de, dinlerin ruhsallığı ve gücünün
trying to identify one is a fruitless exercise. Unlike Boccaccio, however, Lessing
expresses the question of truth in terms
not of scepticism, but of human action.
In the new scene in front of the judge,
the brothers are required to “reveal the
power of the stone in its ring.” The dispute
becomes a contest between religions,1
with the aim of enhancing the power of
the stone “with gentleness / with warm
agreeability, with doing good / with the
deepest devotion to God”.
So is this the purpose of the project? Is
Lessing’s ring parable an architectural
competition between religions? No, in
this sense it is not architecture, and in
more than two years of planning and
theological reflection, we never considered holding an ethical Olympics to prove
the spirit and power of religion. Instead,
the whole point of the ring parable, the
issue of whether the theoretical nonrecognisability of truth in human action
is disputed even among the religions
themselves, and needs its own explanation, calls into question even this basic
assumption.
So, to answer the second part of the
question we asked at the beginning: is
Nein, in diesem Sinne wird sie nicht Architektur – und in dem gut zweijährigen
Prozess des Planens und theologischen
Überlegens kam uns nie der Gedanke,
eine Ethik-Olympiade als Erweis des
Geistes und der Kraft der Religionen
auszurufen. Stattdessen muss angemerkt
werden, dass diese Pointe der Ringparabel, die Frage der prinzipiellen NichtErkennbarkeit der Wahrheit auf dem Felde menschlichen Handelns auszutragen,
schon unter den Religionen selbst umstritten ist und einer eigenen Erörterung
bedarf, die gerade auch diese Grundannahme in Zweifel stellen wird.
Also, um damit den zweiten Aspekt der
Anfangsfrage aufzugreifen: Ist die Ringparabel dann doch nur eine unnütze, idealistische Quälerei in Sachen Toleranz,
und wir sollten sagen: Die Ringparabel
wird Architektur – alles, nur das nicht?
Stutzig sollte es nun jedoch machen,
dass bereits bei Lessing Idealismus und
Wirklichkeit (mit dem ihr zugehörigen
Eigennutz) dichter beisammen liegen, als
viele glauben. Aus Eigennutz, im Dienste
von Geldgeschäften, wird die Religionsfrage von Sultan Saladin gestellt, und aus
kluger Kalkulation heraus erzählt Nathan
ispatı için bir tür 'etik olimpiyatları' düzenlemek bir an bile aklımıza gelmedi. Bunun
yerine, asıl şuna işaret etmek gerekir ki,
yüzük meselinin bu esprisi, hakikatin ilkesel olarak bilinemeyeceğinin insan eylemleri alanına göçürülmesi sorunu, dinlerin kendi aralarında bile tartışmalı, başlı
başına ele alınması gereken bir sorundur
ki, bu bile, bu temel varsayımı kuşkulu
hale getirir
Şimdi, baştaki sorunun ikinci yönünü
ele alalım: Lessing'in yüzük meseli, gerçekten “Eyvah, Lessing'in yüzük meseli mimari yapıya mı dönüşüyor?.. Aman
olmasın” dedirtecek şekilde, hoş görü
üzerine yararsız bir idealist işkence mi?
Ancak bizi biraz düşünmeye zorlayan bir
olgu var; Daha Lessing'de idealizm ile
gerçek (ve bu çerçevede de şahsi çıkar)
birbirine herkesin sandığından daha yakın durur. Din sorunu, Sultan Salaaddin
tarafından şahsi çıkar uğruna, para sağlama amacıyla sorulur; ve Nathan da yüzük meselini kurnazca bir hesapla anlatır.
Amaca yönelik bir araç olarak, ideoloji
olarak din – ki bu, gözlerden de gizlenmemektedir. Burada dünya gerçeklerine
yabancı bir şey yok. Nathan'da, insandan
da Tanrı'dan da umudu kesmeye kadar
the ring parable simply a worthless, idealistic rant about tolerance. And we wanted
to counter: the ring parable becomes architecture: everything, with this single exception? It is perplexing that in Lessing’s
work, idealism and truth (together with
the self-interest that goes with them) are
closer than many care to believe. Sultan
Saladin asks the religion question out of
self interest, for his own financial benefit,
and Nathan recounts the ring parable
as an act of sly calculation. Religion as
a means to an end, as an ideology — that
is not omitted. So there is no alienation
from the world: the depths that open up
in Nathan could cause one to despair of
God and man. In this respect, Lessing’s
play should be expressly and consistently
protected against the idealistic and simplistic reception it has earned in the past.
This is not just a platitude about reaching
out to one another in friendship. Rather, it
should be remembered that, in the context of 18th-century theological debates,
Lessing’s essays and plays “injected poison into the bloodstream of dominant
opinions. 2 ” His “provocative humanism”
was one of “criticism, not affirmation. 3”
Navid Kermani has very impressively
62
Das Haus der drei Religionen.
Bet- und Lehrhaus Berlin
Entwürfe für einen Sakralbau von morgen
225 × 280 mm, 268 Seiten
über 180 Abbildungen
Hardcover mit Schutzumschlag
deutsch, türkisch, englisch, hebräisch,
arabisch
978-3-86922-260-8
EUR 48,00
ISBN 978-3-86922-260-8
9
783869 222608
63
die Ringparabel. Religion als Mittel zum
Zweck, als Ideologie – das wird nicht
ausgespart. Hier ist folglich keine Weltfremdheit: Im Nathan offenbaren sich
Untiefen, die an Gott und den Menschen
verzweifeln lassen könnten. An diesem
Punkt ist Lessings Stück vor seiner idealisierenden und damit vereinfachenden
Rezeptionsgeschichte ausdrücklich und
konsequent in Schutz zu nehmen. Da ist
mehr als ein zur Platitüde verkommenes
Lasst-uns-in-Freundschaft-die-Händereichen.
Zu erinnern ist vielmehr daran, dass
Lessing im Kontext der theologischen
Debatten des 18. Jahrhunderts in seinen
Essays und Stücken »Gift in die Blutbahnen der herrschenden Meinungen gespritzt« hat.2 In seinem »provokanten Humanismus« ging es ihm um »Kritik, nicht
um Affirmationen«.3 Navid Kermani hat
sehr eindrücklich dargelegt, wie sich gerade im Hinblick auf die Ringparabel der
kritische Reflex der Dichtung in eine Affirmation in den Deutungen verkehrt hat, die
zu einer »Banalisierung und Industrialisierung« von Toleranz führte, zu »ToleranzKitsch« eines »allgemeinen Gutmeinens«,
das als »standardisiertes Schönreden
argued with reference to the ring parable that the critical reflex of poetry has
been transformed into affirmation in the
allusions that caused a “banalisation and
industrialisation” of tolerance, “tolerance
kitsch”, a “general feeling of goodwill” that
“as a standardised sugarcoating evokes
the antireflex.” The consequence is a
paradox: “To believe in Lessing’s utopia
today, one would have to deny it. Otherwise it becomes affirmative, and thus the
opposite of what it was in 1778.4”
In this way, by replacing a general feeling of goodwill with critical and provocative humanism, the House of Prayer and
Learning could be the architectural expression of the ring parable.
In Lessing’s Nathan, this provocative humanism was reflected in the fact that
Saladin, Sittah and Nathan, Muslims and
a Jew, are depicted as farsighted, tolerant
and wise men. It is also expressed in the
fact that the play as a whole asks unusual
questions — or, as Lessing wrote in the
letter to his brother mentioned above, “It
is enough if he [Nathan] reads with interest, and only one in a thousand readers
learns to doubt the evidence and generality of his religion.”
Modell, Nordseite
Model, Kuzey tarafı
Model, north side
den Antireflex hervorruft«. Die Konsequenz mündet in das Paradox: »Um an
Lessings Utopie zu glauben, müsste man
sie heute negieren, sonst wird sie affirmativ und damit zum Gegenteil dessen,
was sie 1778 gewesen ist.«4
In dieser Weise, im Ersetzen eines allgemeinen Gutmeinens durch einen provokanten, kritischen Humanismus, möge
das Bet- und Lehrhaus auch in unserem
Sinne eine Architektur gewordene Ringparabel sein.
In Lessings Nathan äußert sich dieser
provokante Humanismus darin, dass mit
Saladin, Sittah und Nathan Muslime und
ein Jude als weitblickende, tolerante und
weise Menschen dargestellt werden; er
äußert sich zudem darin, dass, mit dem
Stück als Ganzem, unübliche Fragen gestellt werden sollen – oder, wie Lessing
in dem anfangs zitierten Brief an seinen
Bruder fortfährt: »Genug, wenn er [der
›Nathan‹] sich mit Interesse nur lieset,
und unter tausend Lesern nur einer daraus an der Evidenz und Allgemeinheit
seiner Religion zweifeln lernt.«
Solche Zweifel an der Religion, die sich
Lessing wünschte, sind heute längst zum
Allgemeingut geworden, verdichtet zu
İbadet ve Öğretim Evi bizim anlayışımıza
göre de, işte bu anlamda , genellikle iyilik severliğin yerine kışkırtıcı, eleştirel bir
hümanizmi koyarak, mimari yapıya dönüşmüş bir yüzük meseli olmalıdır.
Lessing'in Nathan'ında bu kışkırtıcı hümanizm, Salaaddin, Sitah ve Nathan'ın kişiliğinde Müslümanlar'ın ve bir Yahudi'nin
ileriyi gören, hoşgörülü ve bilge kişiler
olarak anlatılmasında ortaya çıkıyordu; o
aynı zamanda bir tüm olarak eserde alışılmamış soruların sorulması gerektiğini
belirtiyordu – ya da Lessing'in kardeşine
yazdığı, yukarıda alıntıladığımız mektubun
devamında belirttiği gibi, “yeter ki o [Nathan] sadece ilgiyle okunabilsin, ve binlerce okuyucu içinden biri de ondan, kendi
dininin ap-açıklığına ve genel geçerliliğine şüpheyle bakabilmeyi öğrensin.”
Lessing'in dilediği bu tür şüpheler günümüzde artık orta malı oldu, bir “Hristiyanlığın laneti”nde5 ya da bir “Tanrı
çılgınlığı”nda6 cisimleşti. Böylelikle eksiler artıya, artılar eksiye dönüştü. Lessing sözlerini değiştirerek söylersek,
günümüzün kışkırtıcılığı, her halde daha
çok, şayet İbadet ve Öğretim Evinin binlerce ziyaretçisinden biri, bir dinin apaçıklığından ve genel geçerliliğinden
Lessing wanted to see people displaying religious doubts, and these have long
since become common property, with
Christianity seen as a curse5 or a form of
madness. 6 The omens have changed. To
misquote Lessing, it would be a provocation if one in a thousand visitors to the
House of Prayer and Learning acquired
a taste for the evidence and generality of
a religion. This will be one of the major
challenges in the future: to listen, without prejudice and unconditionally, to the
objections and arguments of those who
no longer want anything to do with religion, to re-establish a new debate with
them, and give them a picture of religion
that corresponds to the religions’ idea of
themselves, and which transcends caricature. Lessing’s critical, provocative undertone will lose none of its importance:
we just need to make the effort to give it
a contemporary relevance. Particularly in
dealing with Islam, it is essential to criticise the stereotypes that have become
so widespread within society. There is a
popular image of Islam as a visitor, knocking on Western Europe’s door and being
reminded by its host that it is a strange
religion that adopts a strict, unambiguous
64
‫دار عبادة ودراسة في ميدان بيتري‬
‫من أجل حسن جوار بين اليهودية والمسيحية واإلسالم‬
‫في قلب العاصمة برلين‬
65
Pesquera Ulargui arquitectos
‫ حيث انتهت العالقة بين المدينة‬،‫ منشأ المدينة‬،‫في ميدان بيتري في وسط برلين‬
،‫ يصلي فيه الجميع بحرية‬،‫ مكان مقدس‬:‫ سيقام شيء جديد‬،‫ عام‬800 ‫والدين منذ‬
ً
‫ ويحتفلون بأعيادهم‬،‫وفق ا لشعائرهم الدينية‬
‫اليهود والمسيحيون والمسلمون‬
‫ بحيث يشتمل بشكل صريح على المجتمع‬،‫مع ا‬
ً ‫وينشدون التعايش والحوار والنقاش‬
‫ سيقام بيت للصالة وفي الوقت نفسه دار للدراسة‬.‫المدني العلماني في أغلبه‬
‫متعددة التخصصات حول األديان وتاريخها ودورها الحالي في برلين وعلى مستوى‬
‫ كان سكان‬.‫البلد كان المواطنون في القرون السابقة يبنون لهم الكنائس ويجهزونها‬
‫ فالتعدد‬.‫ لكن اليوم الموقف مختلف‬.‫واحدا‬
‫المدينة ورعاة الكنيسة تقريبً ا شيئً ا‬
ً
‫تمام ا يغذيها الفضول‬
‫الثقافي والديني اآلخذ في التزايد بوضوح يطرح أسئلة جديدة‬
ً
İspanyol Pesquera Ulargui bürosunun mimarlarının temel düşüncesi “Evrensel bir bina tasarlamak” oldu. Tasarım, 38 metre
yükseğe tırmanan, kare biçiminde taş bir kuleyi öngörüyor. İki
tabakalı binanın dışa doğru pişirilmiş tuğla kaplı bir ön cephesi
var, içeriye doğru ise beyaz betonarme malzeme öngörülmüş.
Bunlar arasında binayı kutu biçiminde kuşatan merdivenler ile
yan bölümlere ışık ileten boş mekânlar var. Dikey olarak yapılandırılmış olan binanın kullanılan mekânları üst üste dizilmiş.
Merkezi buluşma mekânı, yer seviyesinde bir dış mekân olarak
başlıyor ve birinci üst katta iç mekân olarak devam ettiriliyor.
Bunun üzerindeki katlarda üst üste üç kutsal mekân ve bunların
üstünde, çatı katında büyük bir kahve var. Eşit büyüklükte küpler
olarak düzenlenen kutsal mekânların nötr ve birliksel bir karakteri var. Bu, özellikle böyle arzu edilmiş, çünkü plancının anlayışına göre her mekânda her ayin yapılabilmeli, çok dinli bir kullanım prensip olarak mümkün olmalıdır. Hiç bir yerin adı ve sahibi
yoktur, kutsal mekânlar sadece kullanıcının dini sembolleriyle –
örneğin haç ya da Tevrat – bir aidiyet kazanmalıdır. Arkeolojik
bulgulara olan ilgi burada fiziksel olmaktan çok kavramsaldır:
Kare biçimindeki kule, eski kilisenin haçının merkezine yerleştirilmiş. Diğer tasarımların çoğunluğundan farklı olarak, burada
tarihsel binanın temellerinin sergilenmesi öngörülmemiştir.
‫ في دار‬.‫ وغالبً ا ما تكون مرتبطة بردود أفعال من الشك والدفاع‬،‫وحب االستطالع‬
‫العبادة والدراسة الجديدة لن يتم تناول موضوع «تقارب األديان» هذا بشي من الخوف‬
‫ مع العلم أن هناك حاجة‬- ‫ ولكن سيعالج بشجاعة وسط اهتمام الجميع‬،‫والتردد‬
.‫متزايدة لتعايش الناس بعضهم مع بعض على اختالف صبغتهم الدينية والعقائدية‬
‫ والتي تخص‬،‫وفي ذات الوقت تزداد الحاجة لمعالجة المواضيع الشائكة في المجتمع‬
‫ لنبدأ في مدينتنا مناقشة دينية تنويرية تنبعث منها روح‬،)‫مسائل الدين (األديان‬
‫ مثل هذا الحوار بين‬.‫ وتستند إلى الحقيقة بدالً من جميع األحكام المسبقة‬،‫اإليجابية‬
‫األديان ذاتها ومع المدينة ال يهدف إلى تخفيف الطابع الديني الخاص أيً ا كان أو التخلي‬
‫ بل إن األمر يدور حول توضيح هذا الطابع‬.‫عنه بحثً ا عن أدنى قاسم مشترك بين األديان‬
‫ ويتم ذلك في نفس الوقت أمام جمهور الناس‬،‫الديني في مواجهة األديان األخرى‬
.‫في المدينة حتى يعلم الناس أن مقابلة الغير تؤدي إلى إثراء وتجديد رؤية الفرد نفسه‬
‫وبالتالي تم تصميم دار العبادة والدراسة بحيث يكون لكل دين من األديان مكان عبادة‬
‫ وبالتالي‬.‫ ويمكن استخدامه كقاعة مركزية لالستخدام المشترك‬،‫مستقل وخاص به‬
‫ على نحو‬،»‫يجمع المبنى الجديد بين الكنيسة والمعبد والمسجد «تحت سقف واحد‬
.‫ وفي تجاور مباشر وملحوظ في ذات الوقت‬،‫غير مختلط وفي نطاقات منفصلة‬
‫ وكيفية استغالله تجربة ثرية‬،‫لقد كان التخطيط المشترك للتصميم األساسي للدار‬
‫ إذا نجحنا في تقديم هذه العملية‬.‫بالنسبة لنا وعملية تعليمية مثيرة ومكثفة‬
‫ وفي نفس الوقت في مركز المدينة وبوضوح كبير وأمام‬،‫التعليمية بشكل نموذجي‬
‫مع ا ونحتفل‬
ً ‫ إذا نجحنا في أن نتحدث‬،‫ بصورة تتوخى التسامي والعلو‬،‫جمهور الناس‬
‫ إذا تعامل ممثلو األديان الثالثة مع بعضهم البعض بصورة‬،‫ وأن نتعايش سويً ا‬،‫مع ا‬
ً
‫ فال يترددون في‬،‫يكون لها تأثير إيجابي على من يسأل ويبحث عن الدين من الناس‬
‫ إذا حدث ذلك‬- ‫الدخول إلى هذه الدار وسماع اإلجابات األولى (الثالث) عن سؤالهم‬
258
‫הרעיון הבסיסי של האדריכלים של משרד הארכיטקטורה הספרדי פסקרה אולארגוי היה‬
.‫ מטר‬38 ‫" התוכנית היא לבנות מגדל מרובע מאבנים בגובה של‬.‫לתכנן "בניין אוניברסלי‬
–‫ המדר‬.‫לבניין עצמו יש שתי שכבות – כלפי חוץ לבנים שרופות וכלפי פנים בטון לבן מזוין‬
–‫גות נמצאות בתווך ומקיפות את הבניין ושם נמצאים גם חללים גבוהים וריקים שמאפש‬
‫ המבנה האנכי מאפשר לערום את האולמות אחד‬.‫רים חדירת אור יום לאולמות הצדדיים‬
‫ אולם המפגשים המרכזי מתחיל בקומת הקרקע כחלל חיצוני ובקומה הראשונה‬.‫על השני‬
‫ ובקומת הגג‬,‫ אחד על השני‬,‫ בקומות הנוספות נמצאים היכלי הדת‬.‫הוא הופך לחלל מוגדר‬
‫ היכלי התפילה אינם שונים זה מזה בגודלם ובאופיים הניטרלי‬.‫שוכן בית הקפה הגדול‬
‫ מפני שלדעתו צריך כל היכל להיות מסוגל לארח‬,‫ זה רצונו המפורש של האדריכל‬.‫והאחיד‬
‫ לשום חדר אין‬.‫דתי צריך להיות אפשרי‬-‫ ז"א ששימוש מולטי‬,‫את הליטורגיה של כל דת‬
‫ וניתן לדעת מה תפקידם רק דרך הסמלים הדתיים של אלה שמתפללים‬,‫שם או בעלים‬
–‫ הקשר לממצאים הארכיאולוגיים הוא יותר מבחינת המו‬.‫ למשל צלב או ספר תורה‬,‫בהיכל‬
.‫ המגדל המרובע הונחת במרכזה של הכנסייה שהייתה שם פעם‬:‫נחים ופחות באופן פיזי‬
.‫בניגוד לשאר התוכניות אין בתוכנית הזאת כל כוונה להראות את החפירות ההיסטוריות‬
‫إن تصميم مسودة إلنشاء "مبنى عام" كانت فكرة أساسية للمهندسين المعماريين‬
ً
‫ووفق ا للخطة التصميمية فمن المخطط‬
.‫في المكتب اإلسباني بيسكويرا أوالرجي‬
‫ هذا البناء المكون من جزأين‬.‫ مترً ا‬38 ‫إنشاء برج صخري يرتقي إلى السماء بارتفاع‬
‫ ومن الجهة الداخلية فقد تم‬،‫استخدم في تصنيع الجزء الخارجي الطوب المحروق‬
‫ يوجد بين الجزأين ساللم تحيط بالمبنى على هيئة بئر نتيجة‬.‫اختيار الخرسانة البيضاء‬
.‫ كما أنها تسمح بدخول الضوء إلى المساحات الجانبية‬،‫للمساحات المجوفة العميقة‬
‫ تبدأ‬.‫أما الغرف التي يمكن االستفادة منها فيتم إضافتها إلى البنية الرأسية للمبنى‬
‫الغرفة المركزية المخصصة لعقد اللقاءات باعتبارها مساحة خارجية وتمتد في الطابق‬
‫ وفي الطوابق العلوية تأتي القاعات الدينية‬.‫العلوي األول باعتبارها مساحة داخلية‬
‫ وكما هو‬.‫ وفي النهاية يوجد في الطابق النهائي مقهى كبير‬،‫متراصة بالترتيب‬
‫الحال مع المكعبات الكبيرة المتراصة فإن القاعات الدينية تتمتع بخصائص محايدة‬
ً
ً
‫ووفق ا لمفهوم صاحب التخطيط‬
،‫صراحة‬
‫ وهذا هو بالضبط المرغوب فيه‬.‫ومشتركة‬
‫ على أال يخل‬،‫فيتعين أن تسود في كل غرفة عبادة خصائصها المميزة للديانة المعنية‬
‫ فال يوجد مكان بالمبنى‬.‫ذلك بالمبدأ األساسي لالنتفاع بالمساحة بين كل الديانات‬
ّ‫يحمل أسماء أو ا‬
‫ بحيث يقتصر األمر في كل غرفة عبادة على وجود رموز دينية‬،‫مال ًك ا‬
‫ أما الصلة التي ترتبط بالنتيجة األثرية‬.‫ مثالً صليب أو التوراة‬- ‫ذات صلة يحملها الزائر‬
‫ وعلى عكس أغلب المخططات التصميمية األخرى فهذا‬.‫صليب الكنيسة القديم‬
.‫التصميم ال يهدف إلى إبراز القواعد التاريخية للمكان‬
)2012 ‫لقطة بمنظور عين طائر لقلب مدينة برلين بما فيه موقع بناء دار العبادة والدراسة (صيف‬
259
The Spanish firm describes its basic idea as a “universal building”. It
has a square stone tower 38 metres high, and a double-shell structure of brick on the outside and white reinforced concrete inside.
Between the two are box-like steps that circle the building and a series of tall cavities providing light in the side rooms. The public spaces are stacked one above the other, reflecting the vertical structure
of the building, and the central meeting space begins outdoors at
ground level and continues into an interior space on the first floor.
The three places of worship are placed one above the other on the
storeys above, and there is a large café on the top floor. The worship
areas are cubes of equal size, giving them a deliberately neutral,
uniform character, since the designers wanted it to be possible for
any of the faiths to use them for liturgical purposes. They have no
names or “owners”, and can be identified only by the addition of a
religious symbol such as a cross or Torah. In this design, the relationship with the archaeological site is more conceptual than physical:
the square tower is centred on the crossing of the former nave. Unlike most other designs, the historic foundations are not on display.
‫ تم إرساء مساحة البرج على منتصف‬:‫فهي هنا باألحرى معنوية أكثر منها ملموسة‬
.‫سيفتح المستقبل ذراعية للمنشأ األصلي لمدينة برلين‬
)2012 ‫מבט מלמעלה על מרכז ברלין עם אתר הבנייה של בית התפילה והלימוד (קייץ‬
‫بيسكويرا أوالرجي للهندسة المعمارية‬
‫פסקרה אולהרגוי אדריכלים‬
Ein »universelles Gebäude« zu entwerfen, war die Grundidee
der Architekten des spanischen Büros Pesquera Ulargui. Der
Entwurf sieht einen quadratischen steinernen Turm vor, der
38 Meter in die Höhe ragt. Der zweischalige Aufbau besitzt
nach außen eine Backsteinfassade, zur Innenseite wurde weißer Stahlbeton gewählt. Dazwischen befinden sich Treppen,
die das Gebäude schachtelartig umlaufen sowie eine Folge von
tiefen Hohlräumen, die Licht in die Nebenräume dringen lassen.
Der vertikalen Gebäudestruktur entsprechend sind die nutzbaren Räume gestapelt. Der Zentralraum der Begegnung beginnt
ebenerdig als Außenraum und wird im ersten Obergeschoss als
Innenraum weitergeführt. In den darüber liegenden Geschossen folgen gestapelt die drei Sakralräume, darüber befindet
sich im Dachgeschoss ein großes Café. Als gleich große Kuben angeordnet, besitzen die Sakralbereiche einen neutralen,
einheitlichen Charakter. Das ist ausdrücklich gewünscht, den
nach dem Verständnis der Planer soll jeder Raum jede Liturgie
beherbergen können, eine multireligiöse Nutzung also grundsätzlich möglich sein. Kein Ort hat Namen oder Besitzer, so
dass die Sakralräume lediglich durch die religiösen Symbole
der Nutzer – etwa Kreuz oder Thora – zuzuordnen sind. Der
Bezug zum archäologischen Fund ist hier eher begrifflich als
physisch: Das Quadrat des Turms wurde auf die Mitte des einstigen Kirchenkreuzes gesetzt. Im Unterschied zu den meisten
anderen Entwürfen ist hier keine Präsentation der historischen
Fundamente vorgesehen.
‫בית תפילה ולימוד חדש בכיכר פטרי‬
‫ הנצרות והאיסלם בלב ברלין‬,‫לשכנות טובה בין היהדות‬
‫ שנה התחילו החיים‬800 ‫ והיכן שלפני‬,‫ המקום בו נולדה העיר‬,‫ במרכז ברלין‬,‫בכיכר פטרי‬
,‫ שבו יכולים יהודים‬,‫ בניין למטרות דת‬:‫ עומד לקום משהו חדש‬,‫המשותפים לעיר ולדת‬
‫ לחגוג את החגים ואת חיי‬,‫ לטפח את דתותיהם‬,‫נוצרים ומוסלמים להתפלל בחופשיות‬
,‫שיח ולדיונים משותפים ותוך כדי כך ליצור קשר עם אוכלוסית העיר‬-‫ לתרום לרב‬,‫הקהילה‬
–‫ עומד כאן לקום בית לתפילות ובו זמנית מקום ללימוד אינטרדי‬.‫שהיא ברובה חילונית‬
‫ במאות‬.‫ ההיסטוריה שלהן ותפקידן הנוכחי בברלין ובסביבתה‬,‫סציפלינרי של הדתות‬
‫ פחות או‬,‫ האזרחים והקהילה היו אז זהים‬.‫שעברו בנו האזרחים כנסיות ותפעלו אותן‬
‫ הפלורליזציה הדתית והתרבותית שהולכת וגוברת באופן מוחשי‬.‫ המצב כיום שונה‬.‫יותר‬
‫ אבל לעיתים קרובות היא‬,‫ היא ניזונה מהסקרנות ומשמחת הגילוי‬.‫יוצרת שאלות חדשות‬
‫ בבית התפילה והלימוד החדש תהיה‬.‫גם מלאה במחשבות של חוסר בטחון והתנגדות‬
– ‫ה"התקרבות בין הדתות" לא רק משהו נסבל אלא משהו שיתחשבו בו ביחד באומץ‬
‫ שהם‬,‫ או כאלה‬,‫ביודענו שיש צורך הולך וגובר לחיי צוותא של אנשים מרקע דתי שונה‬
‫ כאן צומח הצורך להתייחס לנושאים דתיים הנמצאים במחלוקת‬.‫בעלי תפיסות חיים שונות‬
,‫בין החברות השונות וזאת כדי ליזום בעירנו דיון דתי שעומד מעל ומעבר לדעות קדומות‬
‫ אינו מתכוון‬,‫ ובינן ובין העיר‬,‫ דיאלוג מסוג זה בין הדתות‬.‫שהאוריינטציה שלו מכוונת לאמת‬
.‫ כדי להקל על הדת או אפילו לוותר עליה‬,‫לחפש את המכנה המשותף הנמוך ביותר‬
‫ ובפומביות הציבורית‬,‫המטרה היא להבהיר את הדת המסוימת מול הדתות האחרות‬
.‫לאפשר כל פעם מחדש שהמפגש עם הזרים יחדש ויעשיר את המבט על הדת המסוימת‬
‫ שכל קהילה תקבל היכל תפילה עצמאי ונפרד‬,‫לכן יעוצב בית התפילה והלימוד כך‬
‫ בלי‬.‫ וכל ההיכלות האלה יפתחו לאולם הפגישות המרכזי לשימוש משותף‬,‫לשימושה‬
‫ בשכנות מוחשית וישירה ישכנו בבניין‬,‫ בתחומים נפרדים ובו זמנית‬,‫להתערבב זה בזה‬
‫" התכנון המשותף של העיצוב העקרוני‬.‫ בית כנסת ומסגד "תחת גג אחד‬,‫החדש כנסייה‬
‫ זה היה תהליך‬,‫ מלאת עניין‬,‫והשימוש באולמות בהתאם היה עבורנו חוויה מעשירה‬
‫ אם ניתן היה לנהל את תהליך הלמידה הזה באופן מופתי ובו זמנית‬.‫למידה אינטנסיבי‬
‫ אם‬,‫ ואם נשאף לטרנסצנדנטיות‬,‫ בפתיחות מירבית ובאופן פומבי‬,‫גם ייצוגי במרכז העיר‬
‫ לחגוג בצוותא ולהיות ביחד עבור הזולת; אם נציגי שלוש‬,‫נצליח להידבר אחד עם השני‬
‫ כדי‬,‫ כך שהמחפשים ייענו באופן חיובי ויעיזו לגשת אליהם‬,‫הדתות יתנהלו אחד עם השני‬
‫ אז תהיה לברלין במקום‬,‫לקבל תשובות ראשונות (שלוש במספרן) – אם כל זה יתגשם‬
.‫בו היא נוסדה תוחלת‬
gidebilecek türden korkunç uçurumlar
açılır önümüze. Bu noktada Lessing'in
eserini, zamanın akışı içinde onu idealize eden ve bu yüzden de basitleştiren
yorumlarına karşı açıkça ve tutarlılıkla
savunmak gerekir. Eser, 'haydi-dostlukiçinde-el-ele-verelim' sığlığının çok ötesindedir.
Hatırlatmak gerekir ki, Lessing 18. yüzyılın teolojik tartışmaları bağlamında denemeleri ve tiyatro yapıtlarıyla “egemen
inançların kan dolaşımına zehir şırınga
etmiştir.”2
Onun “kışkırtıcı humanizmi”nin amacı
“doğrulama değil eleştiriydi”. 3 Navid Kermani tam da yüzük meseli ile ilgili olarak,
edebi kritik yansıtmanın, yorumlarda nasıl
bir doğrulamaya dönüştürüldüğünü, bunun nasıl hoşgörü kavramının “banalleşmesi ve endüstrileşmesine”, “standartlaşmış güzelleme kalıplarıyla yansıtmanın
tersi yönde işleyen”, “genellikle iyilik sever” bir “hoşgörü ucuz edebiyatına” yol
açtığını çok etkili bir şekilde gösterdi.
Bunun mantıksal sonucu şu paradoksa
götürür: “Lessing'in ütopyasına inanmak
için günümüzde onu değillemek gerekir,
aksi halde o, bir doğrulamaya ve neticede
1778'deki içeriğinin tersine dönüşür.”4
160
Verlag / Publisher:
Pressekontakt / Public Relations:
DOM publishers
Caroline-von-Humboldt-Weg 20
10117 Berlin, Germany
T +49. 30. 20 69 69 30
F +49. 30. 20 69 69 32
E-Mail: [email protected]
www.dom-publishers.com
gisela graf communications
Schillerstraße 20
79102 Freiburg, Germany
T +49. 761. 791 99 09
F +49. 761. 791 99 08
E-Mail: [email protected]
www.gisela-graf.com
161