Eurymedon Muharebesi`nden Sonra Aspendos ve Genel Olarak

Eurymedon Muharebesi`nden Sonra Aspendos ve Genel Olarak

lsst'll30l-2746
N0.xr/ 2008
ADALYA
m6lnmtlvitUslj
MEDEI{|YETLER|
tttRA(
AKDENiz
iNAt{
sttNAovlLlzAlloNs
MEDITERRAI{EAtl
0N
tNSTITUTE
runl(
RESEAR(H
&
inm
st,lrA
ADALYA
yrtttGr
sutta-iut't
rtnl(aroniz
rrlroniyrruni
ARASIRMA
tnstirUsU
IHE
A|'ll'lUA|.
0FTHE
sul'lA
ei1'|a1{
rtRlc
REsrARff
tl{suuit
0r{MEDTIERRANEAN
ovtuzATroils
ADALYA
Sahihi: Vehbi Kog Vakfr AcLna Erdal YILDIRIM
Sorarnla Miidiir.' Kayhan DORTLI)K
- inanr<,.Qakde#Ti:"t::#:l Yaptm: Zcro Prodr-iksiyonLtd.. istanbui
Suna
AraQtlrmaEnstitrisri Yrlhk Dergisi
Arslan Yatalr Sk. SedefPelasNo. 19/2
YijnetimYeri: Barbaros Mh. Kocatepe Sk. No. 25
Cihangir34433Istanbul
Kaleigi07100Antalya Tel: +90 242 243 42 74
l'el: +90 272 244 75 21 Faks: +L)0272 244 32 09
Faks:+90 242 243 80 1J e-posta:[email protected] Bac&r.'GraphisMatbaa
Yayn Tiirii: Yerel Srireli Yayrn Sa7r.'XI - 2008
Ytizyrl Mh. MatbaacrlarSit. 1. Cadde 1J! Bagcrlar- istanbul
Bilim Danrgrrra Kurulu / EditoridlAdaisory
HaIuK ABBASOGLU
Ara ALTUN
Oluq ARIK
Cevdet BAYBURTLUOGLU
Tuncer RAYKARA
Jiirgen BORCHHARDT
.lacques Des COURTILS
Omer QAPAR
Vedat QELGiN
Bekir DENIZ
Refik DURU
Serra DURUGONUL
HansgeTdHELLENKEMPER
Frank KOLB
CC/A&H
Board
Max KUNZE
Thomas MARKSI'EINER
\Xrolfram MARTINI
Gonlil ONEY
Mehmet OZSAiT
Urs PESCHLO\{/
SCOttREDFORD
Martin Ferguson SMITH
Oguz TEKiN
Gtilstln UMURTAK
Burhan VARKIVANQ
Michael \flORRIE
MafiinZIMMER.\,IAN
Adalya, A&HCI (Ar.ts& Humanities Citation Inuex) ve
(.Current Contents/ AtI A Humanitiei) tarafindan raranr.nakradrr.
Adalya rs indexed in the A&HCI (Afts & Humanities Citation lrujeil ancl
CC/A&H (Cunent Contents/ A/.t & Humanihes).
Hakemli bir dergidir / A peer reuiewedPublication
Edittrler
/ Editors
halhan DORTLUK
Tarkan I(AHYA
Remziye BOYRAZ
ingilizce
Editti rleri / English Ed.itors
T. M. P. I)LJGGAN
inci TURKOGLU
Yazrgma Adresi / Mailing Address
Barbaros Mah. Kocatepe Sk. \o. 25
Kaleiqi 07100 -{\TAl\n-TL
RKIY
-+ o
Tel: +!0 212 213'12
Far: +90 2r2 2,i3 80 13
[email protected]
n ss'.aknted.org.tr
ISS\ 1301-l-+6
@UehbiloCUakft
igindekiler
Gtilsun Utnurtak
Some Obseruationson d Group oJ'Buildings and
tbeirfinclsfrom tbe Eaily Neolitbic IL/2 Settlementat Baclemagaa
1
h,.rKan lJunoar
Some Obseruationson a Noftb-syrian/Cilician Jug in tbe Antalya Museum
... 27
H. Kubra Ensert- Ahmet Gormu6 - Demet Kara
Murat Arslan
Ewymedr,tnMuharebesi'nden Sonra Asperulos
ue Genel Olarak Pampbylia'run Du?umuna Bir Bakq
19
Nevzat Qevik - Sr.ileymanBulut
'GAXE' in tbe soutb-eastcorrler cf Lycia.
The rediscoueryof GAGAE/
Thomas Corsten
Die Grefuinschrift clesPriestersAlbasis in Myra
99
Burak Takmer- \ihal Tiiner Oncn
Ban Pamphylia'da Antik Yol Arasttrmalan.
Via Sebaste'ninPerge-KlimaksArasx Gtizergahtnda Yeni Bir Yol Kalmttsr,
709
Qilem Uygun - Eray D6kr.i
Kibyra YerelKtrmrzr Astarh Seramiklerirulen )rnekler
133
Gllntram Koch
Kintler-Sarkopbage cler romiscben Kaiserzeit in Kleinasien
165
Nevzat Qevik
Northeast Lycia. Tlte New Euidence- Resultsfrom the past ten yearc.from
$evket Aktaq
Tombsof tbe Exedra Typeand EuidenceJrom tbe Pataran Examples
235
Ergun Kaptan
Kelencleris'teAlaStm
AySe Aydrn
Adana, Anamur ue SiliJkeMtizesi'ndeki Figtirhi Paye ue Leubalar
269
Ozgti Qomezoglu
Myra's
Engin Akyrirek
Palamutdoizti: A Medieual Byzantine Village Settlelnentin tbe Bey Mountains
297
T. M. P. Duggan
Thepaintuork and plaster on Eud,irand Ktrkgoz Hans by Antalya- and some implications
drawn concerning tbe original appearance of 13,bc. Seljuk State buildings
3I9
Altan Qetin
Akdeniz Ticaretinde Memlfiklar Deuri Mtstr - Anaclolu Mal Mr.ibadelesi..
3119
SemaBilici
Bazt Ornekleriyle Alanya Kalesi Kanlannda Bulunan itbal Ktbns Srh Seramikleri .... .... 37j
ADALYA XI, 2OO8
SonraAspendos
EurymedonMuharebesi'nden
DurumunaBir Baklq
ve GenelOlarakPamphylia'nrn
M u r a tA R S L A N -
i.O. Vf. ytzyrhn bagrnda yayrhmcr bir politika izleyen Lydia kraL Alyattes, Halys
Irmafr'na kadar Kuqtik Asya'nrn briyrik bir bolumrine hakim olmugtur. Alyattes'ten sonra
Lydia tahtrna qrkan oflu/selefi Kroisos (i.O. yak. 561/550) da babasrnrn yaytlmact politikasrnr devam ettirmiqtir. Anadolu'daki kavimler rizerine ciddisini buldulu zaman ciddi, bularnadr$r zaman onemsiz bahanelerle savaq agarak, gtigltl ordusuyla Kilikia'hlar ile Lykia'hlar
hariq KugLik Asya'daki butrin kavimleri imparatorlu$una ballam1qt1r2. Bu strada Pamphylia
da Lydia hakimiyeti altrndaki diler bolgeler gibi, her yrl duzenli olarak vergi vermek ve
rnuhtemel bir savag srrasrnda birlikleriyle Lydia ordusuna kattlmakla yuktimltiydti3. Fakat
Kroisos, i.O. yak. 547/546 yrhnda Pers krah Kyros tarafindan ma$lup edilip Lydia Persler
tarafrndan ele gegirildikten sonra, Pamphylia Anadolu'nun diSer bolgeleri gibi Pers egemenliline girmiqtil. Oyle ki, I. Dareios zamamnda5 (I.O. 527-486) Pamphylia, Lykia, Karra,
Magnesia, Ionia, Aiolis ve Milyas bolgeleriyle bidegtirilerek Pers impamtodulu'nun birinci
satraphlrnr oluqturmugtur. Perslerin en onemli yonetim bolgelerinden birini teqkil eden bu
satraphk her yrl Pers hazinesine 400 gtimr-lq talanta vergi odemekle ytikumlti krhnmrqtrt'.
Doq. Dr. Murat Arslan, Akdeniz Universitesi, Fen-Edebiyat Fakiiltesi, Eskiga! Dilleri ve Kiiltiirleri Boliirnti,
Kampr.is07058 Antalya.
Bu makale Akdeniz tlniversitesi Bilimsel AraQtlrma Projeleri Yonetim Birimi taraflndan yayln projesi kapsamrnda
desteklenmigtir.
I
Hdt. r. 16-26.
z Hdt. I. 26 2U.
3 Herodotos'a fi. 7i-7,
gore, I.O. y,tk. i47 yrhnda, Kroisos ile Kyros arastnda Halys Irmalr kenarlannda yenen ile
yenilenin belli olmadtgr savaqmeydana gelnigtir, Daha sonra Lydia kral Kroisos, Sardeis'edolru qekilerek ordusunun buyrik boh-imrinii terhis etmiq; parah askerlerini dalrtn"uq ve britrhn mrittefiklerine elgiler yollayarak dort ay sonra -ilkbahar baqlangrcrnda- kendisiyle buluEmalarrnrtembih etmiqtir. Herodotos, st)z konusu savaqstrastnda,her ne
kadar Lydia ordusunun mevcudiyetini ve hangi kavimlerden olugtu$unu bildinnemekle birlikte Pamphylia'hlarrn da
bu sava; srrasrndaLydia hakimiyetindeki diler kavimler gibi bir olgr-ideKroisos'u destekledi!i dtlLqtinUlebilir.
Kyros, Kroisos'la savaga baqlamadan once Lydia hakimiyetincleki bolgelere elgilerini gondererek Kroisos'tan ay
rrlmalarrnr istedili zaman Ionia ile Aiolia'Llar dahil hiqbir kavim Pers kralntn bu teklifini kabul etmemittir (Hdt.
I. 76\ 141').Dahasr Halys Irmalr dnlerinde Perslere karqr garprqmrq olsa gerektirler. Bu bakrmdan Kyros. Lydia'nrn
kraliyet merkezi Sardeis'i ele geEirip Kroisos'u tutsak etmesinin ardrndan, once (Hdt. I. 78; 83 86; 153) komutanlarrndan Mazares'i, onun ohimiinden sonra ise, Harpagos'u Anadolu'nun geri kalan bolgelerini zapt etmek iiLzercgorevlendirmigtir. Kyros ise, Ekbatana'ya donmek iizere yola r;rkmrqtrr,Amacr kendisine engel qrkaran Babil. Baktria,
Sakes ve Mrsrrlrlara karq;ryrin-iytiqe gegmektir. Anadolu'da Pers egenenliEini tanrmayan kavimlerin izerine isc,
k o m u t a n l a r r n r g o n d e r m i g t i r ( H d t . I . 1 5 3 - 1 6 2 ) .H a r p a g o s s r r a s r y l al o n i a , K a r i a . L y k i a b o l g e l e r i n i e l e g e q i r d i k t e n
sonra (Hdt. I. 162; 775) Pamphylia'yr da Pers hakimiyeti altrna almrq olsa gerektir. Qiinkri Herodotos (1. 177)'de.
Harpa5aos'un,Kriqr-ikAsya'yr ele gegirdigini soylemektedir. Daha detayL bilgi igin bk.: Keen 7998,222vdd.
5 Dareios'un kralLlr srrasrnda,Araplar drqrnda bL.itr.in
Asya uluslan Pers egemenlilini tanrmrqlardt (Hclt. III. 88).
6 Hdt. r1I.90.
50
MuratArslan
I. Dareios'un ollu ve aynl zamanda veliahdr Kserkses zamamnda (I.O. 485-465), Persler
Hellas'a karq;t sefer dtizenlediklerinde (i.O. yak. 482) Pamphylia'hlar Kserkses'i Yunan tarzrnda silahlandrrrlmrqT 30 gemiyle desteklemiqlerdir8.
Salamis Deniz Savaqt'ndanyaklagrk on iki yrl sonra (i.O. yak. 468), Persler Hellas'a kargr
yeni sefer haztrltklarrna girigmig ve Pamphylia'da yeni bir donanma ve ordu olugturmaya
baqlamrqlardrre. Diler yandan "Attika Delos Birlipi"nero balh Naksos Adasr gibi Atina mlittefiklerini birlikten ayffrnaya qahqmrqlardrr. Bu durum uzerine AtinaLlar, Naksos'a Kimon
komutasr altnda bir donanmarr gondermiqlerdirl2. Perslerin, Kserkses'in gayri megru ollu
Tithraustesr3 komutastnda Pamphylia Korfezi'nde ve Eurymedon (Kopniqay) Irmalr a!zlnda btiytik bir donanma topladlglnr ve Eski Yunanhlara karqr harekete geqmeden once,
7 Hdt. VII.
!1. Aspendos'lulann i.O. V. yilLzyrl sikkelerinde miffer, yuvarlak kalkan, krhg ve tmzrakla,silahlanmrq
Eski Yunan boplites'ine benzer bir savaqgrtasvir edilmektedir (BMC l-ykia lev. 19. 1-6). Konuya iliqkin olarak aynca bk.: Bosch f957.19 cln.45.
8 H.lt, vII.
91; VIII. 68. Diocloros'a (XI. 3. 7) gore ise, Parnphylia'Llar 40 gcmi vcrrniqlerdir (aynca bk.: Diod. XI. 2.
1; Bryce 1986, 103 dn. 9). Soz konusu gemiler, i.O. 4gO yrhndaki Salamis Deniz Savaqr'ndaKilikia ve Lykia'L mtir
tefikleriyle birlikle sava5mrplar;ancak Fenike (Phoinike) ve Krbrrs (Kypros) gemileri Atinahlar tarafindan bozguna
ulratrLp kaqtrktan sonra, qarplrsmayrLrrrakarakgeri Eekilmek zorunda kalmtqlardrr.
9 Di,r.l. XI. 60. 5-6; Plur. Kim. XIL l-5. Konuya iligkin olarak ayrrca bk.: Keen 1998,
99 <1n.76; Hellenkemper - Hilcl
2004,97 dn. 12;LSide 48 dn.73.
l0 i.O. 4SO yrhndaki Salamis Dcniz Savaqr'ndayenilclikten
sonra (Hdt. VIII. 80-96), Kserkses Hellas'tn komutasrnl
komutanlarrndan Mardonios'a brrakarak bolgeyi terk etmi$ ve once Sardeis'e (Hclr VIIL 100-117;IX. 107) oradan
da Susa'ya d6nmugtiir (Hdt. IX. 108). Fakat i.O. 479 yrLndaki Plateia (Hdt . XL 28- 86; Thuk. I. 89;130; 1.32.2-3;
Paus. V. 23. 1) ve Mykale (Hdt, XI. !0-107; Thuk. L 89. 2) muharebelerinde (L6. 17, bozguna r.rfrayan Persler,
Ilellas ve Kr-igrikAsya sahillerindeki birq:ok Eski Yunan kentinin kontrolr.inti kaylretmiqlerdir (Hdt. IX. 106-107i
Thuk I. 94-96). Ardrndan yeni bir donanma ve ordu oluqturn'rak iizere tekrar hazrrlanmaya baqlamrqlardrr.Bunun
ilzerine Atinallar, I.O, yak. 178/177 yrlnda, kendi onderliklerinde Perslere karqr Ege Adalan'nr ve KriEtik Asya
sahillerindeki tsski Yunan kentlerini igine alan bir ittifak kurarak "AttikctDelos Birlipi" adr altrnda onlarr brr araya
getirmiElcrdir (Thuk. I. 96-97).
ll Thukydicles (I.
100), Eurymedon irmalr'nrn alzrnda, Atinahlar ve rntittefikleri ile Persler arasrnda cereyan eden
deniz ve kara savaqlartna definirken, ne her iki donanmanrn sayrslna ne de karada yaprlan Earprgmalarsrrasrndaki gtiqler dengesine iliqkin herhangi bir yorumda bulunmamrqtrr, Plutarkhos'a (Kim. 72. 2) gore ise Kimon,
Karia'dan Lykia'ya do$ru yola Erktrlrnda birlik donanmasrnda 200 sava6 gemisi vardr. Diodoros'a (XI. 60. 3-5)
gore, Kimon Atina'dan ayrrldrlrnda filosunda 200 savaEgemisi mevcuttu. Karia sahiline ulagtrgrnda Artika Delos
Birli!i'ne ba!h kentlerden ve adalardan topladr!r savaqtekneleriyle yaklagrk J00 gemiden oluEan birlik donanma
stna sahip oldu. Oradan da Lykia Lizerine ilerleyip Lykia'hlan da Atinahlarla mlittefik olmaya ikna ettikten sonra,
donanmastnclaki gemi sayrslnr daha da arttlrdr. Fakat Eurymedon onlerindeki muharebede yanrnda sadece 250
gemi bulunmaktaycl (Diod. XI. 60. 6). Konuya iliqkin olarak ayrrca bk.: Meiggs 1!9114,77; Keen 199i1,107; Meier
7999,287.
r2
Naksos'lular,i.O.469 yrlnda bLiyrik bir ihtimalle Perslerin kendilerine yardrma gelecelini dr,iqiinerek Arina hegemonyaslna kar5r ayaklanmrqtr. Fakat Kimon, Perslerden once davranarak Naksos'taki ayaklanmayr krsa siirede
basttrmtqttr (Thuk. I, 98). Ayrrca Knidos onlerinde yaklagrk 200 gemiden oluqan birlik donanmasr meydana getirerek Karia'ntn sahil kentlerini Perslerden temizlemeyi baqarmrqtrr(Plut. Kim.72.2; aynca bk.: Thuk. I. 98). Daha
sonra da, Pamphylia sahil peridinin baglangrcrnda yer alan bolgenin onemli ticaret merkezlerinden Phaselis'i,
Attika Delos Birlili'ne baflamaya zorlamrqtrr (Behrwald 2000, 75 dn. 21). Boylelikle Phaselis'liler Kimon'a -bir
seferlile mahsus- 10 talantot, vergi vermek zorunda kalmrqlardrr (Plut. Kim. 12. 3-4). Fakat Phaselis'in birlile odedigi vergi miktarr i.O. 453;451 ve 4i0 yrllarrnda6 talantati.O.469-450 yrllan arasrndaki Phaselis-Arina iliqkileri
hakkrnda daha detayl bilgi igin bk.: IG12 no. 16; Meiggs and Lewis 19886,66 vdd. no. 31 (32)1,i.6. ++g yr|ndan
4J2yilna, kadar ise, arahklarla olmak iizere 3 ta.lanta'ya dtiq;rniiqttir.Bununla beraber Peloponnesos Savaqrbaglamadan bir yrl evvel ve sava;rn baqladrgr ilk yrl (i.O. 432-431)Phaselis, tekrar 6 talanta6demiqrir. Phaselis'in birlige odedili vergilere iligkin detayL kaynak bilgisi igin aynca bk.: Meiggs 79841,52j; 528: 556,Attika Delos Tribute
Lrst: Pbaselis": Triner 2007. 2f7 vdd.
13 Diu.l,rr.r, (XI.
60. 5;61.,
v e P l u t a r k h o s ' u n ( K i m . X I I . 4 ) , E p h o r o s ' t a n ( F G r H i s t T ( J F . 7 L ) 2 y) a p t l g l a l r n r l c l a ,
Eurymedon onlerindeki Pers donanmasrna Tithraustes'in; kara kuvvetlerine ise, Kserkses'in ye$eni Pherendates'in
komuta ettilini soylemektedir. Bununla birlikte Plutarkhos (Kim. XIi. 4)'de; aynca Kallisthenes,rn (FGrHist 1.24
F . 1 5 ) s < ) zk o n u s u s a v a g s t r a s r n c l aE u r y m e d o n a l z r n d a k i P e r s d o n a n m a s l n l n v e o r d u s u n u n G o b r y a s ' r n o f l u
Ariomandes tarafindan kumanda edildiAini iddia ettiAini bildirmektedir.
DurumunaBir Bakry
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'nrn
EurymedonMuharebesi'nden
51
Krbrrs uzerinden kendilerine katrlacak 80 Fenike sava$ gemisini bekledilini olrenen
Kimon, derhal Tithraustes r.izerine yelken aqm1gtlr. Boylelikle Persleri hazrhkst'z yakalam1qt1r.Persler, baglangrqta Kimon'a kar;;t savaqmak istememiq ve gemileriniia Eurymedon
iqine qekmiglerdir. Ancak Kimon'un kendilerine lrmak iginde saldrrmak izere haztlandrqrkmak r-izereharekete geqmiqlerdir. Ama daha savaq
$rnr gordtiklerinde, nehir yatalrndan
saflarrnr olugturamadan Kimon'un saldlnslna ugraml$ ve yenilerek tekrar Eurymedon igine
srlrnmak zoruncla kalmrglardrr. Kimon ise, kaqan Persleri takip etmiq ve onlarln gemilerini
ele geqirmiqtirl5. Ardrndan askerleriyle karaya qlkm1€tlrl6. Bu strada Persler, Pamphvlia'da
yet alan pers garnizonundakilT askerlerle birleqerek aynl glin Kimon'a karqr karada da
savaqimlq;ancak gene bozguna ugraml$lardrr. Sonunda, Pers ordugaht Kimon'un komutaslndaki birlikler tarafindan ele ge<;irilerek yafmalanml$tlrr8. Bu qarprqmalar strastnda
Kserkses'in yegeni ile Pers garnizonunun komutanl Pherendates qadtrrnda yakalanarak oldurtilmr.iqturre. Daha sonra Pamphylia'ya zaman::rrda yeti9emeyen 80 Fenike gemisinin Pers
kuvvetlerine katrlmak r.izere Pamphylia Korfezi yakrnlanna geldilini ofrenen Kimon, hiq
zaman kaybetrneden, onlara kar.sryelken aqml$tr. Eurymedon Irmaffnrn yaklaqrk 120 km
dofusunda, Hydros agrklarrnda yaplan deniz savaprnda Fenike donanmasrnt da yenerek
Fenike,
Diocloros,a (XI. 61. 5-6) gore, Eurymeclon onlerindeki Pers donanmasr, Pamphylia gemilerinden baqka
(FGrHist 70 F- 191 sat.67-69 lEphorosl)'
Krbrrs ve Kilikia fllolalndan olugzrn140 gemiden meydana gelmekteydi
plurarklros ( Kim. XI] 5)'de, phanademos'un (FGrllls t 325 F. 22) bu savag srrastnda Pers donanmasrnrn 600 gemioldugu yontindeki
clen olustuEunu iddia ettilini; Ephoros'un (FGrHistT0 F. 192) ise, Perslerin gemi sayrsrnrn 350
Atina ve mtittefikagrklamalairna delinmiqtir. Kendisi ise, herhangi bir sayr vermemiq; ancak Pers donanmaslnln
(Kim. X]_I.6).
gekmiqtif
dikkat
olduluna
fazla
oldukEa
gemilerden
olu;turdufu
lerinin
l5
yok
Thukydicles e (I. 100. 1) gore, bu savaq srrasrnda Kimon yaklaprk 200 Fenike savaq gemisini ele gegirerek
20O gemi
etmiqtir. plutarktros'a (Kim. X]fl.6) gore AtinaLlar, Perslerin birqok savaEteknesini tahrip edip yaklarsrk
(XI. 60 6-7)
ele geqirmelerine ragmen, Pers donanmasrnrn briytik bir boliimti kagmayr baqarmtqttr' Diodoros'a
clnemli
srrastnda
savaqr
deniz
karqrn,
olmastna
gemiye
sahip
az
sayrda
daha
Perslerden
clonanmasr,
gore ise Atina
gegirmiqlerdir.
mikt"rda savag g;emisibatlrmtglar ve 100 taneden fazla Pers gemisini mtirettebatlarryla birlikte ele
bk.: Mela I'
tsununla birlikte pers donanmasrnrn geri kalanr Krbrrs'a kagabilmiqtir. Konuya iligkin olarak ayrrca
/6.
plutarkhos'a (Kim. XIl.2) gore, Atinahlar bu savaqlardanonce, daha fazla aprr silahh asker (boplites) ta$lmak iqin
sadaha geniq ve gtiglii trieres'ler (rig srra kiirekli savaQgemisi) in$a etmi$lerdir. tsu baktmdan Eurymedon deniz
varsaymak
asker
bulundurdulunr.r
silahl
afrr
miktarda
onemli
gemilerinde
va$r srrasrnda Kimon'un Atina savaq
yanhq olmaz.
t 7 persler genellikle satraphk merkezlerinde ve satraplklarrnrn stratejik agtdan onem arz eden bolgelerinde askeri
garnizonlar bulundururlardr. Dolu Akdeniz deniz trafilini kontrol edebilecek konumu nedeniyle Pamphylia,
persler tarafrndan donanma iissri olarak kullanrlmrqtrr. Oyle ki, Kserkses'in i.O 483 yrlnda Hellas seferine yol(Diod. XL 2 ll Ayrrce Pers donanmasl
ladrlr donanma gemilerinin bir krsmr Pamphylia sahillerinde yaprlmrqtrr
tamphylia sahillerinden ilerleyerek Ktigr.ikAsya'ya, oradan da Hellas'a geqmiqtir. tsu bakrmdan, i.6.yak.468yt
(Thuk'
lrnda pamphylia, pers donanmaslnln ve garnizon birliklerinin toplandrlr merkez.tissii konumuna gelmiqtir
K
allias
y
r
h
n
d
a
k
i
y
a
'
k
.
4
4
9
/
4
4
8
i
.
O
.
d
u
r
u
m
k
o
n
u
s
u
4
)
.
S
o
z
X
I
I
.
4
X
I
I
I
.
K
i
m
.
P
l
u
t
.
I. 100. 1; Oioa. XL 60.5-61.71
ug
Barrqr,ndan sonra da devam etmiq; ve Eurymedon apzr Pers Donanmasr'nrn konuqlandrlr batr yoniindeki en
-i.O.'ltt
yrlnda- Eurymedon
liman olmugtur. Pers satrabl Tissaphernes ise, Peloponnesos Savaqlart srrasrnda
demirletmigti (Thuk. VIII. 81. 3; 87. 1-8; 88; 108 3). Tahkimli Sillyon
onlerincle tam teqekkiillii bir Pers .lo.u1-ol
gelerek
kenrinde ise, pers garnizonu konuqlandrrrlmrQtr.Oyle ki; Bilyrik iskender, i.6.334 yrhnda Pamphylia'ya
garnizonu
Pers.
olan
konuglanmrq
kentlerinde
dahi
Sillyon'lular
geqirdikten
sonra
bolgenin br:iyLikbii krsmrnr ele
ve Licretli askerlerden oluqan bir-grup askerle Makedonia krahna teslim olmayr reddetmiqlerdir. Ayrrca iskender'in
(Atr. anab.L 26.5).
hazrrlrksrz bir gekilcle saldrrdrsr surlannr baqarryla savunmuqlardrr
L8
Diod. XI. 61. 1-2; Plut. Kim. ){IIL T-2.
19
(Thuk. l.
Dio<1.XI. 61. 3. Boylelikle Kimon aynr giinde Persleri hem denizde hem de karada bozguna uEratmlstlr
100; Diod. ]XI. 67. 3f ; Pl\rr. Kim. XIII. 3; Paus X. 15. 4 Frontin. strat. II. !. 10; Polyain. straL 1. 34. 1). Diodoros'a
(XI. 62. 1) gore, Kimon aynr giin iqindeki bu zaferleri sonucunda 340 gemi ele gegirmesinin ve 20.000'den fazla
(Plut. mor' lY. 349
insan oldiirmesinin/esir almasrnrn yanr srra briyrik miktarda ganimet elde etmigtir. Plutarkhos'a
gegirmiqtir.
cl: rle glor. Atben. g) g6re ise Kimon, Eurymedon onlerindeki bu garprqmalarda 100 Fenike gemisi ele
52
Murat Arslan
onlarln birqok gemisini ele geqirmiq, difederini ise, kagmaya zodaml$tlr2o. Sonug Persler
aQlslndan tam bir hezimet olmuqtur2l. Boylece Atinahlar Ionia'dan Pamphylia'ya kadar
Kuguk Asya sahillerini Perslerden temizlemiqlerdir22. Di$er yandan, Kimon'un bu zafei
Pamphylia'ntn siyasi tarihinde herhangi bir degigiklile yol aqmaml$ olsa gerektir. Qrinkti
Kimon bu galibiyetlerden krsa sure sonra (i.O. 455-464), komutaslndaki birlik donanmasryla birlikte Atina'ya karqr ayaklanan Thasos (Taqoz) Adasr'na yelken aqml$tlr23.Thukydides'e
(I. 104) gore, ktsa sr.iresonra -i.O. yak. 460 y:irnda?- Atina ve mlittefikleri Krbrs'ta Perslere
kargt savagmaya ba$lamlqlardrr. Ancak Libya Krah Psammetikos'un o$lu Inaros'un, bu srrada Mtstr'da Perslere kargr ayaklanmasl tizerine Krbns'r brrakarak ona yardlma gitmek tizere
yaklaqrk 200 gemiden oluqan birlik donanmalanyla yola qrkmrqlardr. Bununla birlikte,
scrz konusu ayaklanma Zopyros'un ollu Megabyzos tarafrndan bastrnlmtQ; Inaros kazrpa
vurulmu$tur. Atina ve mtittefiklerinin Mrsrr'a gonderdikleri kalabahk ordudan ise; ancak
birkaq kigi Libya'yr a$arak Kyrene'ye ulaqabilmiq; donanma gemilerinden ise, pek azr kurtulabilmirstir (Thuk. I. 109-110).Bu gekilde Pamphylia'daki kentler dolal olarak Perslere
olan balrmltltklartnt sr-irdurmr.iqlerdir.Oyle ki, i.O. IV. yrizyrlda dabazt Pamphylia kentleri
Perslere ba$h bir tiran tarafindan yonetilmeye devam etmiqlerdir2a.
Bununla birlikte, Peloponnesos Sava$l'nrn ilk evresine, i.O. 431,-i.O.427 yllan arasrna tarihlenenbir yazttta25Attika Delos Birlifi'ne vergi odeyen kentlerin listelerine iligkin
f i a g m a n l a r a r a s l n d a . . . . . 6 o E . . . . . . u l , l c r r h a r f l e r i n e r a s t l a n m r g t r rS. o z k o n u s u b o q l u k l a r
fragnranlan yayrmlayan Meritt ve Vest (7934, 26 vd. ftg. \j) taraflndan [Aonev]6o9 [ep
flapQlul,iar olarak tamamlanmrq ve i.O. yak. 425/424 yirna tarihlenmiqtir26. Epigrafistleri,
ele geqen fragmanlan bu qekilde tamamlaya yonlendiren nedenler ana hatlarryla; ncl
sulfiksi'nin (sonek) bir Anadolu kenti olmasr, Atina'nrn Hellen kokenli blitlin kentlerin korucLrsu slfatlyla ortaya attlarak onlardan vergi almak ve onlarl Perslere karqr korumak igin
her yolu denemesi geklinde srralanabilir. Zira, Aspendos'un bazr antik yazarlarca Argos
kolonisi olduluz7 ve Sparta'nln ezeli dtigmanr olan Argos'lulann Peloponnesos Sava$l sl20 Pl.rt. Kim. XIIL j ,1:
aynca bk.: Mela I. 78.
21 Thuk. I. 100;
Corn. Nep. Kirn, I1. 2-3; Lykurg. Leokh. 72-f3; Pl..lr.mor. lv. Jl) ct: ctegktr. Athen. 9; Ftam. Xt. J;
Paus. X. 15, 4; lust. II. 15. 20; Ampel. XV 11; Mela. I. 7t3;ayrrca bk.: Ox.yrbyncbus Pr.tpltriXIII. 1610Jr.6-13,53=
F-GrHist70 F. 191 (Ephoros)l FGrHistT0 F. 192 (Ephoros). Konr,ryaili;kin olarak aynca bk.: Bosch 1957, 19 dn.47,
Meiggs l!841, 74 vc1d,:Kagan 1!!0, !t3; Keen 1998, 107 dn. 56.
22 Pl.lt.Kim.XII. 1; Diod. XL
60. 1-62.3r aynca bk.: Plut. Tbem.XXXI. 1.
2 3 T h u k . I . 1 0 0 - 1 0 1 :p l u t .
Kim. xtv. t-2.
24 Plot,n (pol.
X. 615 c)'de, Ardiaios'u t1g llopnl),(ag 6v trvr, n6treLrilpcvvo E = Pr.tmpblliahtn bir kentinrle tiran
rrlarak zikreder. Bununla birlikte Pamphylia'da srkr ve katr bir Pers hakin'riyeti oldulundan s6z edilemez. Zira
Aspendos ve Side gibi bazr Pamphylia kentleri i.O. v ytizyrhn baqrndan itibaren kendilerine ait autonotnos gii,mr,iqsikkeler basmrqlardrr (Jones 1!712. 1.23vd. dn.2').
25 IGr' no. 6425.
26 S.,, k,)nr]r., boltim
daha sonra Merirt-Gery-McGregor (1939, I, 115 vd. Jig. 166plate XXIII; 157 sat, 7J6-157;7()19,
I I . 4 3 ) t a r a f r n d a n . . . . 6 o E . . . . . . l t r r c r f r a g m a n l a n d o $ r u l t u s u n d ag e n e [ A o n e ] v 6 o g l e p f l c p Q l l ] , ( c r g e k l i n d e
tamamlanml$tlr ve i.O. yak. 125/124 yrhna tarihlenmi;tir (Meritt-Gery-McGregor 7L)39,1.239; ayrrca bk.: Ruge
1r1(j2, col.364: Brandt 7992, 30 dn. 232-233;krq. Bosch 1L)57,i6).
27
St.al,o,-r(XlV. 4. 1 c.66:D)ve Pomponius Mela'ya (L 78) gore Aspendos, Argos'lular rarafindan kurulmuq; ama krsa
bir sr-iresonra, yorenin otokton sakinleri tarafindan yeniden iskan edihniqtir (konuya iliqkin olarak ayrrca bk.:
Dion. Perieges,852; Steph. Byz. Etbnika Aonev6og:Aspendos: aynca bk.: Ruge 19702.col.1725; Hereward 1958.
58 dn. 7; 14; Jarneson 197O,col. p! r,'d.;Stroud 7981, 200 vd.; 206; Keen v.d., 2004, 1274vd.; Hellenkemper - Hild
2004, 161vd.). BaEka bir versiyona gore de Aspendos, Troia'dan Kalkhas'la birlikte yola qrkan Lapithes LeonreLrs
ve Polypoites tarafrndan kurulmuqtur (.Dion. Perieges.850-852; Ertst. Com. ad Hom. Il. L 579.Z0; ayrrca bk.: Erzen
1973, 394). Hellanikos'a (.FGrHist 4 F. 15) gore ise, kent Aspendos adl bir kahraman rarafindan kurulnuq olup
onun adryla anrlmaktadrr (Stroud 1984, 200 dn. 20).
DurumunaBir Baktg
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'nrn
EurymedonMuharebesi'nden
:).)
raslnda Atina'yr destekledili goz ontine ahndrfrnda Aspendos'un da, Atinaltlarrn goztinde vergilendirilebilir bir kent olabileceli dtigiintilebilir2s. Ancak, soz konusu durum bazr
modern tarihgilerin2e, Pamphylia kentlerinden Perge, Sillyon ve Aspendos'u Atina'ya vergi
veren kentler arasrnda gormelerine ve Thukydides'in (VIII. 81. 3; 87. 6; 108. 3) pasajlarlnl
yanhs yorumlayarak, Pamphylia Bolgesi'nin i.O. 4I7 ylrnda tekrar Perslerin eline gegtiSini
duq;tinmelerine neden olmaktadrr. Zira, Thukydides'in yukarlda sozu edilen pasailarlnda
-Mysia, Lydia, Karia, Lykia ve Pamphylia'yr iqine alan- Ktiguk Asya kryrlarlndaki Pers eyaletlerini yonetmekte olan Pers satrabr Tissaphernes'in (Thuk. VIII. 5. 45 LO. 4II y:lrnda
Pers donanmaslnl Aspendos ve Eurymedon a{zlrrda tutmasl, Pamphylia Bolgesi'ni aynr
sene Persler taraftndan ele geqirilmiq oldulunu gostermez!
Birqok modern tarihgiyi ve epigrafisti yanrlgrya dtiqriren bu konuyu detayh bir qekilde
incelemekte ve Pers SavaElan'ndan sonra Hellas ve Ktiquk Asya'daki geliqmelere genel olarak delinmekte yarar vardlr. Aspendos'un difer Pamphylia kentleriyle birlikte Attika Delos
Birlifi'nin kuruldulu i.O. yak. 477 y:irndan Kimon'un i.O. yak. 468 ylnclaki zaf'erine
kadar Perslerin hakimiyeti altrnda oldulu tartl$ma gotrirmez bir gergektir. Kent en erken,
ancak Kimon'un zaferinden sonra Attika Delos Birlili'ne ballanmrg olabilirdi. Ama konuya
iliqkin antik kaynaklar Kimon'un aynl gun iqinde Persleri hem deniz hem de kara sava$rnda yenmesinin ardlndan, once Krbrrs uzerinden Perslere gelen 80 gemilik Fenike filostt
uzerine yrirtidriftinu, iki yrldan uzun suren -i.O. yak. 456-464 yrllarr araslnda- kugatmadan sonra Thasos Adasr'nr ele geqirdifini3o ve elde ettili ganimctlerle Atina'ya dondtigtimi
aktarmaktadrda13r.
Ayrrca Kimon, Eurymedon savaqlarlndan sonra, gerek bolgenin gerekse kentin Perslere
karqr korunmaslna ve kentlerin Attika Delos Bidili'ne uye olmalartna yonelik higbir yaptrrlmda bulunmamrq;trr. Pamphylia Bolgesi'ni ve kentlerini ele geeirmek amaclyla bir giriqimi olmamrqtrr32. $u halde Eurymedon zaferrnden sonra, ne Aspendos'un ne de bagka bir
Pamphylia kentinin Atinahlara tributum verdikleri dtigtintilemez. Ayrrca i.O. yak. +49/448
yrlrnda33 Persler ve Atina araslnda imzalanan Kallias Banqr'nda3aagrkga belirtildigi t-izere,
28 M"iggr 1981r, 58; Noll6 1993, 300 cln. 20.
29 Noll6 1993,307 vd.; Meier 7999,281; ayflca bk.: Meiggs 1984", 7O2:329vd.; Brandt 1992,30 dn.232-233; krg. Bosch
1 9 5 7 .1 9 d n . 5 6 .
30 Thukydid"r'c (:I. 101) gore, Thasos'lular kugatmaya iki yrldan uzun slire dayanmalarrna karptn sonunda Atinahlarla
uzlaqmaya vardrlar. tst)ylelikle Thasos'lular surlannr yrkmaya, Atina ve rntiLttefiklerinegemi sallamaya. istenilen
butilLnparayr hemen vermeye, gelecekte vergi odemeye, ana karadaki topraklarrndan ve madenlerden el gekmeye
siiz verdiler (aynca bk.: Plvt. Kim. XIV 1-2).
31 Detaylt bilgi iqin Lrk.:Plut. Kim. XlY. 2 vdd.
32 Ayrr., bk.: Bosworth 1990, 9.
33 ts., bu.rgt.r tam olarak ne zaman yaprldrlr konusu tartrqmahclrr. Razr modern araqtrrmactlar, Herodotos'un (VII
151)'de,Kallias'1nAtina elqisi olarak Artakserkses'e geliqini anlattrlr pasajrndan dolayr, banqtn Krbns'taki Salamis
Savaqr'ndansonra, yani 119/448 yrllarrnda imzalandtlrnr savunurlar (bunun igin krq. Meister 1982, 23 dn. '18).
F a k a t b u p a s a j d a g o z o n r i n d e b u l u n d u r u l m a s r g e r e k e n , K a l l i a s ' l a a y n r d o n e m d e A r g o s ' l r . re l g i l e r i n d e k r a l r n
huzuruna grkrnalandrr. Onlar krala, babasr Kserkses doneminde imzaladrklarr mtittefiklik antlaqmastntn hala
devam edip etrnedilini sorlnaya gelmiqlerdir. Bundan dolayr da Meister (1982, 23 vd.)'da Argos'lularrn kral boyle
bir nedenle ziyaret etmelerini, onun tahta qrktrlr yrla, yani i.O. yak. 465/164 tarihler. Zir,t onltr; ancak yr)netin
degiqikligi nedeniyle boyle bir soruyll sorma itrtiyacr duymuq olmahdrrlar. Meister (.op. cit.) br,rnun drqrnda bu
banga delinen antik kaynaklarr da ayrrntrL olarak gozden geqirir. Bu konuda aynnttlt bilgi igin bk.: Meister 1982,
30 dn. 57; Bu barrqrn 460'L yrllara tarihlenmesi hakkrnda bk.: Walsh 1981, 30 vdd.; 57 vcld.: Raclian 1993, 1-72rkrq.
Keen 1998, 118 dn. 53. Kallias Banqr'nrn tarihlenmesi hususunda aynca bk., Holladay 1986. 503 vdd.; Powel 1988,
49 vdd.: Tliner 2007. 70.
34 Plutarkhos (Kim. XI].I.5)'de, Kallisthenes'in (FGrHist 124 r^. 16 Perslerin kenclileri aqrsrndan boylesine a!rr- ko-
54
MuratArslan
Khelidonia Adalarr ve Phaselis kenti Persler ve Atinahlar arasrnda s1n1rolarak kabul edilnrigtir35. Boylelikle Pamphylia ve kentleri de do$al olarak -eskiden oldu$u gibi- Perslerin
kontrolU alunda kalmrqlardrr36. Zira, Kallias Bangr'nda bu konuya iligkin herhangi bir
hriklim olmamasr da bu durumu desteklemektedir. Bu bakrmdan, ozellikle Aspendos,
Kallias Barrqr'ndan sonra, Perslerin batrdaki en onemli donanma r.issr.iolarak karqtmrza
Qlkmaktad1r37.Bu bang anlagmasrndan sonra, ne Peloponnesos Sava$r'nakadar geqen sr.ire
iqerisinde ne Peloponnesos Savagrboyunca Eski Yunanhlar direkt olarak Perslede herhangi bir yerde savagmlglar ne de Perslerin hakimiyeti altrndaki topraklara saldrrmrqlardrr38.
Bilinen higbir Pers savag gemisi Pamphylia'nln batrslna geqmemi$tir3e. Aynr gekilde higbir
Atina trieres'i de Phaselis'in dolusuna yelken aqmam1Qt1l0.Dahasr ThukydidesaL baqta olmak rizere hiqbir antik yazar Peloponnesos Savaqrslraslnda Attika muttefiklerini sayarken
Karia'dan ileri gitmemiqtir. Ayrrca, i.O. 429 ylhnda Melesandros komutaslndaki 6 gemiden
olugan Atina filosunun vergi toplamak tizere gittili Lykia'da uiradrlr hezimetten sonra42,
Atinalrlara ait hiqbir filo Peloponnesos Sava$rboyunca de$il Pamphylia'ya uframak, Karia
,sullar igeren bir anlagma imzalarnayacaklarrnr iddia ettigini aktarlr (aynca bk,: FGrHist 115 F. 154 (Theopompos);
Kallias Barrqr'nrngegerlili$ine iligkin tartrgrnalarve detayL literatr.irbilgisi igin bk.: Cary 1915,87 vd.; Sealey 1960,
194 vd.r Mattingly 1965.273 vdd.; Eddy 1970, 8 vdd.; Murison 1971, 1.2vdd.; Nfalsh 1981,31 vdd.; Meiggs 19844,
129 vdd.r ,187vdd.; tsadian 1987, 1 vdd,; Bosworth 1990, 1 vdd.; 10 vdd.). Bununla birlikte Plutarkhos (Klz. XIIL
6)'da ise, Kraterosun (.FGrHist 342 F. 1, antlaqma metinlerini topladrlr ve soz konusu barrga iliqkin belgelerin
den yr>la qrkarak, gerg'ekten de Kallias Barr5r'nrn yaprldrlrnr belirtmi6tir. Aynca Atinahlar bu anlaqma anrsrna bir
"Ban; Altari' infa etmiiler ve Kallias'a ise, yaptrlr baqanl
elgilikten dolayr onurlar bahEctmiqlerdir (ayrrca bk.:
Suidas x 21,1:Kal,],(ag). Pausanias'a(I. 8. 2) gore de, Kserkses'in ollu Artakserkses ile Eski Yunanhlar arasrnda
bir anlaqma yapan Kallias'rn (Atinahlar?) bir heykelini dikmiqlerdir.
i 5 Demosthenes (defal. leg XIX.27); Diodoros (XII.4.
5); Lykurgos (Ieokb.7i; Plutarkhos (Kim.XIIL 4); Suidas x
1620:K[porv; FGrHist 104 F. 13. 1-2 (Atistodemos)'a gore, Kallias Barrqr htiktimleri uyannca, Pers savaq gemilerinin Phaselis ile Kyaneai (Karadeniz'in girigindeki adalar) arasrnda seyahat etmesi yasaklanml$tl, lsokrates (Paneg.
IY. 778: Areop. VII. 80; Panatb. XIL 59) isc, Pers savaq gemilerinin hangi kentler/bolgeler arasrnda seyahat etmesinin yasak olciulunu belirtmekten zryade, soz konusu srnrnn Phaselis kentinden baqladrprnrn altrnr gizmiqtir (ayrtca bk.: Liv. XXXIII. 20. 2-3 (Khelidonia Adalan); Ael. Arist. Panatb. 153 (Phaselis ve Khelidonia Adalarr); FGrHist
l l5 F-. 1i4 (Harpokration); Suidas x 2l4=KalulJ"ag). Konuya iliqkin olarak ayrrca bk.; Hdt. VIL 151.;FGrHist L15 F.
153 (Theopompos); Plut. Kim. X111.4-6; Paus. I. 8. 2; daha detayh bilgi igin ayrrca bk.: MeritrGery-McGregor
1950, IIL 275-300; Thompson 1971, 29 vd.; Silalsh 1981, 46 vd.; Meister 1982, 6 vdd.; Meiggs 1!844, 129 vdd.; 187
vdd.; Samons Il 7998,729 vdd.
Meiggs 1!311r, 129-757;481-19i; Bosworth 799rJ, 72; Samons II 1998, 138 dn. 29; belki de bu yrizden Meiggs
79844,329 vd.; Meiggs - Lewis 19886.20lr 293'de Aspendos? tamamlamaslnr gr-ipheylekarqrlarlar (ayrrca bk.: Keen
v.d.2OO1.7275).
37 Meritt - Gery - McGregory 1939,L +77; 1950, III. 26O vd. 1953, lV. 1.2.
3 8 Diodoros'a (XIL 4.
5) gore,'Atinahlar baElannda Hipponikos o{lu Kalliasln bulunduPu tam yetkiyle donahlmtS
elEileri gdnderdiler, bundan sonra da Atinahlar ue mtittefikleri ile Persler arastnda banE bakkmda antlatmalar
yapr.lclr, onlarr.n (Atinaltlann) astl amaglart Sunlardt: Asia'ntn asa\tstndaki bLitiln Eski Yunan kentlerinin ozgtir
olmax (ayrrca bk.: Suidas x 1620=Kiptrrv; Lykur. Ieokb. 73), Pers savaplannrn tig gtinh,ik yol mesafesinden daba
fazla clenize yana7mamast (FGrHist 104 F. 1,3. 1-2 (Atistodemos)'a gore, Persler bir atrn ytirr.iyerek tamamlayabileceli iig giinltik yol mesafesinin drqrna grkamayacaklar; Demosthenes (clefal. leg.){I){.27); Plutrakhos (Klz.
XIII. 4) ve Suidas'a (x 1620=K(p<rrv)gore ise, bir atrn denize dolru yiiriiyerek tamamlayabileceli bir gtinltik yol
mesafesinin drgrna grkamazlar), Phaselis ue Kyaneai arastnda higbir sauas gemisinin seyabat etmemesi: kral ue
kontutanlar, Atinalilartn Kral Artakserkses'in hilkmettipi tilkeye sauas aQmamax igin bunlart yerine getirdiler".
Bunun iizerine Atinallar, Kimon'un, i.O. +50 yrlnda Krbns'rn Kition kentinde hastahktan olmesinin iizerine fiiiqlerini Krbns ve Mrsrr'dan Eektiler (Thuk. I. 112;Diod.XI.I.4.5;Plut. Kim. XVIII. 1-7; ayrrca bk.: Raubitschek 1966,
38 vdd.; Eddy 1970,8 dn. 1; 10 dn. 10; Badian 1987,20').
Isokrates'e (Paneg. IV. 778i Areop. VII. 80) gore Atinahlar, Perslerin gilctimi oylesine azaltmrglardrki, 1.200 gemiyle denize agrlmalanna ra$men, gemilerini Phaselis'in diler tarafina geqiremedikleri gibi ellerindeki giice grivenmekten ziyade en uygun zarnanr kolluyor ve briyrik bir sessizlik iginde bekliyorlardr.
40
Meiggs 19844,129 vd.
4 T Thuk. II.
9. 4-6.
l .
Thuk. II.69. 1-2.
DurumunaBir Bakrg
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'ntn
EurymedonMuharebesi'nden
55
tsolgesi'ni dahi aqarak Dolu Akdeniz'e yelken aqmrq degildir. Dahasr bizzat Aspendos
kenti ve Eurymedon Irmalr aEzr Pers donanmastnln merkezi tissiidriLr.Bu nedenle kenrin, i.O. yak. 425/424 yilarnda Atinahlara vergi odemig olmasr dtiqtinulemez. Zita, gerek
Peloponnesos Savagr'ndan once gerekse Peloponnesos Savaql slraslnda bir kentin kendi
istegiyle Attika Delos Birlili'ne vergi odedigi gonilmemigtir. Bunun bir orne$i olmadrlr
gibi Peloponnesos Savagr oncesi ve Peloponnesos Savagt slraslnda birqok kent birlikten
ayrrlmak ve Atinahlara, artlk tributum odememek iqin ayaklanml€tl/3. i.O. V. ytizyrhn
ikinci yarrsr, bu qegit ayaklanmalar ve sava$larla doludur. Phaselis ornefi de goz ontinde
bulundurulunca, Aspendos'lularrn kendi istekleriyle Atinahlara her yrl yriklti bir tributum
odemeleri mantlga aykrrrdrr.
Sonug olarak, her ne kadar Meritt and N7est'in IGIZ 5425 numarahyazttr Aspendos ve
pamphylia olarak tamamlamalan ibtimal dabilindeyse ve birqok modern tarihgi, bu gortigti
kabul etse de, soz konusu iddia, i.O. yak. 425/424 tarihleri igin sallam bir tarihsel dayanaktan yoksundur. Dahasr Pamphylia'nrn hiqbir kenti, ne Perge ne Sillyon ne de Aspendos,
Arrika Delos Birlifi'nin orljinal/daimi bir riyesi deg\Idil4. Ancak soz konusu Pamphylia
kentleri; efer Attika konfederasyonuna tributum odemeye zorlandrlarsa; bu ancak i.O.
450'Ii yilar araslnda olmug olabilil5. Qrinku en basit ifadeyle Atinahlar, i.O. yak. 449/448
yrlrnclaki Kallias Barrgr'yla birlikte Phaselis'in dolusundaki haklanndanvazgeQmrqlerdil6.
43 Attikn Delos Birlili'nden Atina miittefiklerinin ayfllmak isteme nedenleri esas itibariyle verdikleri vergi ve plemilerrn fazla\pr, Atinah komutanlann sertlili ve bazen de zorunlu askerlik hizmetinin reddiydi. Ayrrca Atinallar, gr'in
geEtikqe daha biiyr.ik isteklerde bulunuyor (Potideia: Thuk. I. 56.2ve Khios'a: Thuk. IV 51 surlarrnr yrktrrmrglardrr) ve baskr araqlartyla, bu qeqit davranrglara ne ahgkrn ne de istekli olan mr.ittefiklerine yLik oluyorlardl (Thuk. L
; iod-XI.
9 9 ) . B u v e b i r E o k b a g k a s e b e p t e n d o l a y r , N a k s o s : T h u k . I . 9 8 ; P l u t . K i m . X L . 2 ; T h a s o s :T h u k . t . 1 0 0 - 1 0 1 D
Byzantion: Thuk. I. 1IJ; 777;Mytilene: Thuk. iIL l'-78; 25-50t
70. 4; Euboia: Thuk. I. 114; Samos; Thuk. I. 1.15-717;
etc. glbi kentler Attika Delos tsirli!i'den ayrrlmak igin ayaklanmrqlardlr.
44 Konuyn iliEkin olarak aynca bk.: Meritt - cery - Mccregor 1950, III..28 dn. 8;21"0;240-247;267;1953, IY.72
"Perge"; 115 "Sillyon".
'Aspendos";
97
45 Ayr,." bk.: Meritt - Gery - McGregor 19i0, IIL 21; 23; 270; 260 vd.; Meiggs 19844,91; LSicle48 vd.
46 Duhu detayl bilgi iqin bk.: Meritt - Gery - McGregor 1950, 1II. 262 dn. 89.
56
MuratArslan
Kaynakqa
ve Krsaltmalar
A. Modern LiteratLir
Badian 1987
E. Badian, "The Peace of Callias",JHS CVII (1987) 1-39.
Badian 1993
E. Badian, From Plataea to Potidaea: Studies in the History and Histography of the
Pentacontaeti a (.199).
Behrwald 2000
R. Behrwald, Der Lykische Bund (2000).
BMC Lycia
G. F. Hill, Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia and Pisidia (1897).
Bosch 1957
E. Bosch, Pamphylia Tarihine Dair Tetkikler (Antalya Bdlgesi'nde Ara;;trrmalar 1)
Studien zur Geschichte Pamphyliens (Untersuchungen in der Gegend von Antalya).
S. Atlan (gev) TTKY v. 17.Q957).
A. B. Bosworth, "Plutarch, Callisthenes and the Peace of Callias", JHS CX (1990)
Ilosworth 1990
r_73.
tsranclt1992
Bryce 1986
H. Brandt, Gesellschaft und \Tirtschaft Parnphyliens und Pisidiens im Alterturn.
AMS ( 1992).
'l-.
R. Bryce, The Lycians in Literary and Epigraphic Sources(1986).
Eddy 1970
M. Cary, "The Peace of Callias", CQ XXXIX/3-4 0945) 87-L)7.
S. K. Eddy, "On the Peace of Callias", CPh LXV/1 (1970)B-74.
Erzen 1L)73
A. Erzen. "Das Besiedlungsproblem Pamp\liens
Cery 1915
im Altertum", AA 1973,388-401.
Hansen - Nielsen 200,1
M. H. Hansen - T. H. Nielsen, An Inventory of Archaic ancl ClassicalPolis (2004).
Hellenkemper - Hild 2004
H. Hellenkemper - F. Hild, Tabula Imperii Byzantini B i-2: Lykien und Pamphylien
(2004).
Heres.ard 1958
Hollacley 1986
D. Hereward, "Inscriptions from Pamphylia and Isauria",JHS LXXVIII OL)58)57-77.
A. J. Holladay, "The D6tende of Kallias?",Hisroria XXXV (1986) 503->07.
Jameson 1970
Side im Altertum: Geschichte und Zeugnisse.J. Noll6 (ed.) Band I (199, QK 4r.
S. Jameson, 'Aspendos", RE Sr.rpp.XII col. 99-109.
Joncs 19712
A. H. M. Jones, The Cities of the Eastern Roman Provinces (197D2.
Kagan 1990
D. Kagan, Perikles of Athens and the Birth of Democracy (1990).
Keen 1998
A. G. Keen, Dynastic Lycia: A Political History of the Lycians and their Relations
with Foreign Powers c. 545-362 B.C. (1998).
I.Side
Keen 2002
Keen vd. 2004
A. G. Keen, "'l'he Poleis of the Southern Anatolian Coast (Lycia, Pamphylia, Pisidia)
"Interface" Between the Hellenic and the Barbarian
and their Civic Identity: The
Polis". bk: Greek Settlements in the Eastern Mediterranean and the Black Sea.A. M.
Snodgrass- G. R. Tsetskhladze (ed.) Q002) 27-40.
A. G. Keen - T. Ficsher-Hansen, "The South Coast of Asia Minor (Pamphylia,
Kilikia) bk.: An Inventory of Archaic and ClassicalPolis. M. H. Hansen - T. H. Nieisen
(ed.) (2004) 1217-1222.
Mattingly 1965
H. B. Mattingly, "The Peace of Kallias", Historia xIV (1965) 273-28r.
Meier 1999
C. Meier, Athens: A portrait of the City in Its Golden Age. Robert-Rita Kimmer
(cev.) (1999).
Meiggs 19844
M. Meiggs, The Athenian Empire (1984)o.
Meiggs - Lewis 19886Meiggs - Lewis, A Selection of Grek Historical Inscriptions: To the End of Fifth
C c n t u r YB C f l q B S ) o
DurumunaBir Bafug
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'ntn
EurymedonMuharebesi'nden
Meister 1982
Meritt - $7est1934
57
K. Meister, Die Ungeschichtlichkeit des Kalliasfriedens und clcren historische
Folgen (1982) lPalingenesia 18].
'West,
The Athenian Assesment of 425 1]. C. (University o1'
B. D. Meritt - A. B.
Michigan Pres; Humanities SeriesXXXIII) (1934).
Meritt - Gery - McGregor 1939
'Wade
Gery - M. F. McGregor, The Athenian Tribute Lists. vol. I
ts. D. Meritt - H. T.
(1939)vol. II 0949) III (1950) IV (1953).
"The Peace of Callias: Its Historical Context", Phoenix 25/1 (7977)
C. L. Murison,
Murison 1971
1,2-37.
No1l6 1993
J. Noll€, Die feindlichen Schwestern-Betrachtungen zur Rivalitet, bk.: G. Dobesch
- G. Rehrenrock (ed.), Die epigrapische und altertumskundliche Erforschung
Kleinasiens: Hundert Jahre Kleinasiatische Kommission der Osterreichischen
Akademie der'Wissenschaften.Akten des Syrnposionsvorn 23. bis 25. Oktobcr
1990 lDenkschr. OeW, phil.-hist. KL 236: ETAM 14] \rien (199J) 297 3r7.
Powel 1988
C. A. Powel, Athens and Sparta: Construction Greek Political and Social History
fiom 478 B.C. (1988).
Raubitschek 1956
Ruge 19652
Ruge 19702
Samonsll 1998
"The Peace Policy of Pericles",AJA
A. E. Raubitschek,
70.1, 1966,37 47.
.W.
"Pamphylia",
RE XVIII/3 096)2 col. 354-408.
Ruge,
ri(z Ruge, 'Aspendos", RE II.2 17970\2coL 7725.
Loren J. Samons II, "Kimon, Kallias and Peace with Persirt",Historia 47, 1998,
729-740.
Thompson 1971
R. Sealey,"Theopompos and Athenian Lies",JHS LXXX 0960) 191-191.
R. S. Stroud, 'An Argive Decree from Nemea Concerning Aspendos", Hesperia 53/2
1 1 9 s1 1t ! J _ 2t 6 .
\X/.E. Thompson, "Notes on the Peace of Callias", CPh LXVI (7977) 29-30.
Ttiner 2007
N. Tr-iner,Phaselis Antik Kenti ve Territorium'u (Basrlmamrq Doktora Tezi, Antalya
Sealey 1960
Stroud 1984
2007)
\falsh 19U1
"The Authenticity and the Dates of the Peace of Callias and the Congress
J. Valsh,
Decree". Chiron 11. 1987. 31-53
B. AntikEserEdisyonlarr
Ael. Arist.
(= Aelius Aristides)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: P. Aeiius Aristides. Tbe Complete Wnrks. Translated into
English by C. A. Behr. Leiden vol. I 1981,II 1986.
Ampel.
(= Lucius Ampelius, Iiber Memr-trialis)
Kullanlan Metin: Lucii Ampelii Liber Memorialis. E. Assmann (ed.) (1935).
Arr. anab.
(: Arrianus, Anabasis)
Kullanrlan Metin ve Qeviriler: Arrian. Vith an English translation by P. A. Brunt
vol. I-II. Cambridge, Mass.-London 1976-1983(The Loeb ClassicalLibrary).
Corn. Nep. Kfuz.
(: Cornelius Nepos, Kimon)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: On tbe Great Generals of Foreign Nations.'Strith an
English Translation by J. C. Rolfe. Cambridge, Mass. 1966 (The Loeb Classical
Library).
Dem. defal. leg.
(= Demosthenes, De Falsa Legatone)
Kulianrlan Metin ve Qeviri: Demosthenes, Orations. \ifith an English translation by
C. A. Vince andJ. H. Vince (1999) Cambridge, Massachusetts,London.
5B
Murat Arslan
Diod.
(: Diodorus Siculus, Bibliotbeke Ilistorike)
Kullanrlan Metin ve Q,eviri: Diodorus of Sicily. W'ith an English translation by R. M.
Geer. London, New York (1947) (Ihe Loeb Classical Library).
Dion. Perieges.
(= Dionysios, Periegesis)
Kullantlan Metin: Dionysii, Orbis Terrarum Descriptio. F. C. Matthiae (ed.).
Francofurti ad Moenum (1817).
Etst. Dion. Per.
(: Eustathios, Commentarium in Dionysii periegetae orbis descriptionem)
Kullanrlan Metin: Eustatius, Commentarium in Dionysii periegetae orbis descriptionem. C. Miiller Gd.), Geograpby Graeci Minores II. Paris U99012.
Eust. Com. ad Hom. Il.
(: Eustathios, Commentdrii ad Hr.tmeri lliaclem)
Kullanrlan Metin: Eustatbii archiepiscopi Thessalonicensis commentarii ad Homeri
Iliadem pertinentes. Ed. by M. van der Valk vol. 1-1r.Leiden: Brill, 1:7977;2:7976;
3:7979;4:1987.
Frontrn. strat.
(= Sextus Iulius Frontinus, Strategematon)
Kullanrlan Metin ve Qevir| The Strategems and tbe Aqueducts o.f'Rome.Vith an
English translation by C. E. Ennett. London, New York (192) (lThe Loeb Classical
Library).
Hdt.
(: Herodotos, Historicte)
Kullanrlan Metin ve Qeviriler: Heroclcttus. s(ith an English translation by A. D.
Godley vol. I-IV London, New York (1975) Ghe Loeb ClassicalLibrary).
Isokr.
(= Isokrates) Paneg. (: Panegyricus) Areop. G Aeropagiticus) Panatb.
G Panatbenaicui) Kullanian Metin ve Qeviri: Isocrates. Vith an English translation
by G. Norlin vol. I-III. Cambridge, Massachusetts(2000)?
Iust.
(: Marcus lulianus Iustinus, M. Iuliani Iustini Epitoma Historiarum Philippicarum
Pompei Trogi)
Kullanrlan Metin ve Qeviriler: Epitome of tbe Pbilippic History of Pompeius Trogus.
'With
'$7ith
introduction and explanatory
an English translation by J. C. Yardley.
notes by R. Develin. Atlanta GA (1994).
M. Ivniani Ivstini. Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi. Accedunt
Prolongi in Pompeium Trogum. O. Seel (ed.) Stutgart (1972).
Liv.
(: Livius, Ab Urbe Condita)
Kulianrlan Metin ve Qeviriler: Liuy, Frr.tm tbe founding of tbe city.'With an English
translation by A. C. Schlesinger vol. I-XIV. London, New York (1967) (The Loeb
Classical Library).
Lykurg,. Leokb.
(Lykurgos, Oratio in Leocratem)
Kullanrlan Metin: Lykurgos, Oratio in leocratem. Ed. by N. C. Conomis post C.
Scheibe - F. Blass. Lycurgi oratio in leocratem. Leipzig: Teubner (1970) 33-90.
Mela
(= Pomponius Mela, De Cborograpbia)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: Pomponius Mela's Description rf tbe World. \7ith an
English translation by F. E. Romer. Ann Arbor (1998).
Paus.
(= Pausanias, Periegesis tes Hellados)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: Pausanian Description of Greece.'Sfith an English
translation by \Xr.H. Jones I-V. London, New York 1918-1935(The Loeb Classical
Library).
PI^t. pol
(: Platon, Politeia)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: Plato. Republic.'$trithan English translation by P. Shorev
vol. I-II. Cambridge, Massachusetts(2003)12.
DurumunaBir BakrS
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'nrn
EurymedonMuharebesi'nden
59
Plut.
(= Plutarkhos, Bioi Paralleloi)
Flam. (= Flaminius) Kim. C Kimon) Tbem. G Tbemistokles) Kullanrlan Metin ve
\X/ith an English translation by B. Perrin vol. I XI. London,
Qevtt Plutarcb's liues.
(The
Loeb Classicai Library).
New York 7959
Plut. mor.
(= Plutarkhos, Moralia)
'$trith
an English translation by F.
Kullanrlan Metin ve Qeviri: Plutarch's Mora.lia.
C. Babbiu - S7.C. Helmbold vol. I-XIV. London, New York 1928-1967(The Loeb
ClassicalLibrary).
Polyain. Strat.
(= Polyainos, Strategemata)
Kullanrlan Metin ve Qeviri: Stratagems o.f War. ]Wrth an English translation by R.
Shepherd. Chicago 7974.
Steph. Byz. Etbnika
(: Stephanos Byzantios, Etbnika)
'Westermann.
Libsae (1839).
Kullanrlan Metin: Stepbani B))zantii, Etbnikctn. Ed. A.
Strab.
(: Strabon, GeograPbika)
Kullanrlan Metin ve Qeviriler: Tbe Geography ctf Strabct.\fith an Enp;lishtranslation by H. L. Jones vol. I-VIIL London, New York 0917-1932) (The Loeb Classical
Library). Strabon, Copra"fya.A. Pekman lgev.) istanbul (2000).
Suidas
(= Suda-Suidas,Suidae Lexicon)
Kullanrlan Metin: Suidae Lexicon. A. Adler (ed.) vol. I-IV. Leipzig-Teubner
(1928_7971).
Thuk.
(: Thukydides)
Kullanrlan Metin ve Qeviriler: Thucydides. History of tbe Peloponnesian War. .fy'ith
an English translation by C. F. Smith vo1. I-III. Cambridge, Massachusetts(2003)11.
Thukydides. PeloponnesSauaSr.T. Gokqol rqev.r. istanbul ( l9'6 ).
Abstract
and a Lookat the
Afterthe Battleof Eurymedon
Aspendos
PoliticalSituation
Pamphylian
The aim of this article is to investip4atethe political situation of Aspendos and Pamphylia
after the battle of Eurymedon by reconsidering the evidence that is available to us.
ln one of the fragments of the Attica-Delos Tribute Lists inscription (1G 12 no. 6425)
r h e l e t t e r s . . . . . 6 o g . . . . . . u l . l a r h a v e b e e n f o u n d . M e r i t t a n d ' W e s t( 7 9 3 4 , 2 6 v d . f i g . 7 3 )
suggesr rhat these letters should be interpreted as [Aonev]6oE [ep flapQ]u].[sl and dated
to ca. 425/424 BC. The linguistic interpretation of the fragments rel-erring to Aspendos in
Pamphylizr is probable. Their date has been commonly accepted by many modern histori'W.ar,
ans who have interpreted the fragrnents to date to the first half of the Peleponnesian
during which the Pamphylian cities of Perge, Side and Aspendos paid tribute to the AtticaDelos League. This interpretation is commonly based on the Pamphylian cities appearing
on the tribute lists, implying that after the Eurymedon victory in 468 B.C. Cimon brought
over Aspendos with all the Pamphylian cities to the Attica-Delos League. Several passages
from Thucydides (VIII. 51,.3; 87.6; 108. 3) have been used to claim that around the year
around 416-47I B.C. Pamphylia was reconquered by the Persians. This, however, was certainly not the case. The use of Aspendos and the mouth of the Eurymedon river as harbours for the Persian Satrap Tissaphernes' naval forces does not provide enough evidence
to argue fbr the reconquest of Pamphylia by the Persians around this time.
Considering the events in Aspendos and Pamphylia just before and after the Battle of
Eurymed<tn may provide us with a clearer picture of the political situation. For instance it is obvious that after the fbunding of the Attica-Delos League in 477 B.C. until the
Battle of Eurymedon, Aspendos and Pamphylia were under the dominion of the Persian
Empire. Aspendos and other cities of Pamphylia could only have joined or been forced to
join the Attica-Delos Leagr-reonly after the Battle of Eurymedon. However, while Cimon
was in Pamphylia he neither attempted to conquer any Pamphylian city nor did he force
any Pamphylian city to join the Attica-Delos League. According to ancient sources Cimon
defeated the Persians on the same da\. both at sea and on land. When he learned that a
Phoenician fleet consisting of 80 ships had sailed from Cyprus to the Pamphylian Gulf
he immediately sailed towards then and \\'on a decisive victory. Soon after the battle,
Cimon sailed to the island of Thasus s-itl-r his fleet. and after a two-years siege (between
466-461 B.C.) the Thasians surrendered. Afters-ards he q.'ent to Athens and never returned to Pamphylia. Consequentl,v. after the Battle of Euryrnedon neither Aspendos nor any
Pamphylian city paid tribute to the Athenians.
DurumunaBir Bakry
SonraAspendosve CenelOlarakPamphylia'nrn
EurymeclonMuharebesi'nden
61
Around the year 149/148 B.C. the Callias Peace was signed between thc Athenians and
the Persians. According to the Callias Peace treaty, the Chelidonian Islands and Phaselis
formed the border between Persians and Athenians. Aspendos and the Pamphylian cities
stayed under Persian control as before. In this way Aspendos and Eurymedon continued to be the main Persian naval harbours in the Eastern Mediterranean. After the Callias
'W'ars,
peace until the second half of the Peleponnesian
the Persians and the Athenians
entered the western parts of
warships
Persian
of
the
None
did not confront each other.
phaselis. Similarly, none of the Athenian trieres sailed east of Phaselis. Of the Athenian
allies mentioned by Thucydides in the Peloponnesian Vars, none passed Caria. And after
Melesandrus' crushin€{ defeat in Lycia in 429 8.C., none of the Athenian fleet passed Caria
to sail to the Eastern Mediterranean. Aspendos and the mouth of Eurymedon was where
the Persian naval forces were assembling. According to these straight-forward historical facts, Aspenclos wollld not have paid tribute to the Attica-Delos League in ca, 425/424 R-C.
In conclusk)n, none of the Pamphylian cities -Perge; Side; Aspendos- were originally
members of Attica-l)elos League. If the Pamphylian cities werc forced to be mernbers of
the League and to pay tri|ute this could only have been in the years around 450 B.C.' as
after the Callias Peace in ca. 449/448 B.C. the Athenians left all rights east of Phaselis to
the Persians.