docSÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE aBDÜLMECİD EfENDİ
download 
Şikayet Transkript
SÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE aBDÜLMECİD EfENDİ
SÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE aBDÜLMECİD EfENDİ ŞÜKRÜ aLTIN © Çelik Yayınevi, 2015 © Bu kitabın tüm yayın hakları Çelik Yayınevi’ne aittir. Yayınevinden yazılı izin almadan kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz. Sürgündeki Son Halife Abdülmecid Efendi Şükrü Altın 1. Baskı: Haziran 2015 © Çelik Yayınevi Kültür Bakanlığı Sertifika No: 14710 ISBN 978-605-9844-01-7 Yayın Yönetmeni Serdar Çelik Mizanpaj Adem Şenel Kapak Tasarım Yunus Karaaslan Baskı-Cilt Şenyıldız Yayıncılık Hediyelik Eşya ve Tekstil San. Tic.Ltd.Şti. Gümüşsuyu Cad. No.3 K.2 Topkapı/İSTANBUL Tel: 0 212 483 47 91 Sertifika No: 11964 ÇELİK YAYINEVİ Ticarethane Sk. No: 19/A Cağaloğlu - İstanbul Tel: +90 (212) 511 28 11 (pbx) Faks: +90 (212) 511 28 12 www.celikyayinevi.com SÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE aBDÜLMECİD EfENDİ ŞÜKRÜ aLTIN Şükrü ALTIN 22 Şubat 1956 yılında Çankırı ili, Ilgaz ilçesi, Güney Köyü’nde dünyaya geldi. İlkokulu Ilgaz ilçesi Güney Köyü’nde, ortaokulu Ilgaz’da, liseyi Ankara Yıldırım Beyazıt Lisesinde, yüksekokulu Bartın’da bitirdi. Gümüşhane, Kastamonu, Hatay, Sivas, Çankırı illerinde öğretmenlik ve okul müdürlüğü yaptı. Daha sonra Çankırı İli Korgun, Kastamonu İli Araç ve Küre, Karabük İli Eflani ilçelerinde İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü yaptı. Yurt içinde eserleriyle ilgili konularda konferanslar verdi ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan ödüller aldı. Tarihi araştırma-inceleme ve röportaj yazarlığı yaptı. Gazete ve dergilerde köşe yazıları ve makaleleri yayınlanmaktadır. Yazar olarak çalışmalarına devam eden Şükrü ALTIN evli ve üç çocuk babası olup orta derecede Arapça bilmektedir. Mail:[email protected] Web:www.sukrualtin.com.tr YAYIMLANMIŞ DİĞER ESERLERİ: • Fatiha-i Şerif (Çocuklar İçin) • Veysel Karani ve Üveyslik • • • • • • • Kur’an-ı Kerim’in Anahtarı / Fâtiha Aşk-ı Dem / Görmeden Sevmek Yalnız Adam / Âkif Teşkilat-ı Mahsusa / Bir Gizli Teşkilatın Öyküsü Nurlu Şehrin Nûru / Hz. Ebû Eyyûb El Ensâri(r.a.) Hilâfet’in Çığlığı / Kandiller Söndü Aşkın Adı Yavuz / Cariye İÇİNDEK İLER ÖNSÖZ..................................................................................................................................................11 Son Halife......................................................................................................................................15 BİR KERE DAHA YANDIM!....................................................................................................... 17 BÖLÜM-1 HZ. MUHAMMED’İN (S.A.V.) SON HALİFESİ PADİŞAHIN OĞLU.........................................................................................................................23 BABA HİCR ANI İLE GEÇEN MAHZUN YILLAR..........................................................26 ON PARMAĞINDA ON MARİFET ......................................................................................30 UMUTLAR HÜSR ANA DÖNÜŞTÜ........................................................................................34 ŞEHZADELİKTEN SON VELİAHTLIĞA.............................................................................37 HİLÂFET-İ İSLÂMİYE MERKEZİ İŞGAL ALTINDA ....................................................40 ABDÜLMECİD’DEN PADİŞAH’A MUHTIR A...................................................................43 MİLLÎ MÜCADELE VE ABDÜLMECİD ...............................................................................47 BÖLÜM-2 ABDÜLMECİD EFENDİ ANADOLU’YA DAVET EDİLİYOR ABDÜLMECİD’İN ANK AR A İLE İLİŞKİLERİ..................................................................51 ABDÜLMECİD EFENDİ SAR AYDA GÖZ HAPSİNDE................................................54 O GİDEMEDİ AMA OĞLU ANADOLU’DA... ..................................................................60 AMA O YILMADI............................................................................................................................65 SALTANAT K ALDIRILIYOR!.....................................................................................................66 BÖLÜM-3 “K AÇMADIM, HİCRET ETTİM!” R AHMÂN’IN HUZURUNDAKİ SON CUMA SELAMLIĞI.......................................73 İSTANBUL’A VEDA..........................................................................................................................75 ACI SONUN ÖNÜNE KİMSE GEÇEMEZ...........................................................................79 YENİ HALİFE AR ANIYOR!........................................................................................................81 YENİ HALİFE’NİN SEÇİMİ........................................................................................................85 BÖLÜM-4 BİLLUR MAK AMIN SON HALİFESİ ABDÜLMECİD EFENDİ YENİ HALİFE GÖREV BAŞINDA...........................................................................................91 KUTSAL EMANETLER DAİRESİ’NDE BİAT MER ASİMİ...........................................95 MUHTEŞEM CUMA SELAMLIĞI ...........................................................................................98 MÜSLÜMAN ÂLEMİ SEVİNCE BOĞULUYOR...............................................................101 HAÇLI ÂLEMİ HUZURSUZLANIYOR............................................................................. 103 HALİFE ABDÜLMECİD, MUSTAFA KEMAL PAŞA’YA BAĞLI............................... 105 5 BÖLÜM-5 SONUN BAŞLANGICI K AR A K AR A BULUTLAR ........................................................................................................111 HALİFE ODAKLI OYUNLAR MUSTAFA KEMAL’İ DE ETKİLEDİ......................114 HALİFE ABDÜLMECİD DAHA NE YAPSIN! ................................................................116 FİTNE TESİRİNİ GÖSTERİYOR........................................................................................... 120 DÜNYA MÜSLÜMANLARINDAN MEKTUP VAR!.................................................... 125 İSMET PAŞA ORTALIĞI AYAĞA K ALDIRIYOR........................................................... 129 HİLÂFETE K ARŞI İSTİKLÂL MAHKEMESİ KURULUYOR ................................. 132 GAZETECİLER TUTUKLANIYOR!...................................................................................... 134 İSMET PAŞA İLE R AUF BEY ÇEKİŞİYOR......................................................................... 137 GAZETECİLER, MUSTAFA KEMAL PAŞA’YI ZİYARET EDİYOR......................... 139 HALİFE’NİN HER HAREKETİ SUÇ…............................................................................... 140 HALİFE’YE BİR DARBE DE İLMİYE SINIFINDAN GELİYOR............................. 144 BÖLÜM-6 BİRİNCİ MECLİSİN SEÇTİĞİ HALİFE’Yİ İKİNCİ MECLİS SÜRGÜNE GÖNDERİYOR NE İLGİNÇ; HALİFELİĞİ K ALDIRMA K ANUN TEKLİFİNİ BİR ŞEYH VERİYORDU ..............................................................149 ATEŞLİ MÜZAKERELER BAŞLIYOR.....................................................................................152 “HALİFE’Yİ ECNEBİ DİYARINA ATMAYALIM” ......................................................... 157 BU K ANUN TASLAĞI İSLÂM’I BAŞSIZ BIR AKIR….................................................. 166 “HANİ HALİFEYİ DE KURTAR ACAKTIK?”...................................................................170 ABDÜLHAMİD DE O SİYASETİ TAKİP ETMİŞTİ.......................................................174 “İŞTE BEN BİLDİKLERİMİ ARZ ETTİM, ARTIK ÖTESİ SİZE AİTTİR”........... 183 “HALİFE-İ HANEDAN ÖLÜLERİNİN KEMİKLERİNİ MEZARLARINDAN ÇIK ARIP ATALIM!” .................................... 186 431 SAYILI K ANUN: HİLAFETİN İLGASI ................................................................... 188 BÖLÜM-7 GECE YARISI OPER ASYONU POLİS MÜDÜRÜ SADEDDİN BEY SAR AYIN ETR AFINDA GİZLİCE DOLAŞIYOR...................................................................................193 HALİFE ÜZÜNTÜSÜNDEN KRİZ GEÇİRİYOR...........................................................195 İSTANBUL’DA GAZETECİLER BİR KEZ DAHA GÖZALTINDA .........................196 DOLMABAHÇE SAR AYI KUŞATMA ALTINDA............................................................198 HALİFE’NİN K ÂTİBİ KER AMET NİGAR KORKU VE TELAŞ İÇİNDE................................................................................... 199 ÖZ VATANINDAN KOVULMAMAK İÇİN KUŞLAR GİBİ ÇIRPINIYORDU ......................................................................................... 203 BU NE HÜSR AN YA R ABBİ?.................................................................................................. 204 “HALİFE’Yİ NASIL K ANDIR ACAĞIZ?”............................................................................ 206 HAREM DAİRESİ GÖZYAŞLARI İÇİNDE..................................................................... 212 “BU YANGINI R ABBİN İNAYETİNDEN BAŞK A KİM SÖNDÜREBİLİR Kİ?...”...................................................................................214 BİR İSYANDIR ÇATALCA.........................................................................................................217 İSTASYONUN AMİRİ MEĞER BİR MUSEVİYMİŞ..................................................... 222 13-SİMPLON EKSPRESİ’NİN ÇIĞLIĞI............................................................................. 225 BÖLÜM-8 YAZIYOOOR! İSTANBUL GAZETELERİ YAZIYOOOR!... ..................................................................... 231 İSVİÇRE’DE TÜRK BAYR AĞI VE GÖZYAŞI ................................................................ 233 ABDÜLMECİD EFENDİ’NİN SINIR DIŞINDAKİ İLK DEMECİ......................... 236 HALİFE’NİN SESİNİ KISIN.................................................................................................... 239 NE OLUR HALİMİZ GÖZYAŞI OLMASAYDI.............................................................. 241 HALİFE ZOR DURUMDA........................................................................................................ 243 HALİFE’NİN EVLİLİK ÇAĞINA GELEN KIZINA ÇEYİZ PAR ASI YOKTU ......................................................................................... 245 BÖLÜM-9 HUTBE KİMİN ADINA OKUNACAK? İSLÂM DÜNYASI AYAKTA...................................................................................................... 251 DÜNYA MÜSLÜMANLARI HALİFELİĞİ PAYLAŞAMIYOR.................................. 254 MÜSLÜMANLAR HİLAFET-İ MUHAMMEDİYE’Yİ DAHA ÇOK BEKLER................................................................................................................... 256 EN BÜYÜK ELEMİ İSTANBUL ÖZLEMİ.......................................................................... 259 “TORUNLARIMI ÇOK ÖZLEDİM”...................................................................................... 263 HASRET K ALDIĞI BİR AVUÇ VATAN TOPR AĞINI KOKLUYORDU ........... 266 HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ’NİN ŞEHADETİ .................................................... 268 YANIK K ALPLER DAHA DA K AVRULDU ..................................................................... 270 BÖLÜM-10 MEZARINI AR AYAN HALİFE ON YILI AŞKIN TABUTTA BEKLEYEN CENAZENİN AKIBETİ… ................. 277 HUZURU ANCAK PEYGAMBER EFENDİMİZİN YANINDA BULDU............. 280 BİR TARİHE ŞAHİT, KÜSKÜN EVLAT ............................................................................ 283 DİPNOTLAR.....................................................................................................................................315 K AYNAKÇA...................................................................................................................................... 323 “Zulme uğradıktan sonra Allah yolunda hicret edenlere gelince, Elbette onları dünyada güzel bir şekilde yerleştiririz. Ahiret mükâfatı ise daha büyüktür.” (Nahl Sûresi, 41) Yakın tarihimizin çalkantılı bir dönemini yazarken desteklerini yanımda gördüğüm saygıdeğer; Yavuz Bülent Bakiler, Yavuz Bahadıroğlu, Ahmet Günbay Yıldız ve Nazif Tunç Beyefendilere, ön okumayı yapan Hüseyin Yusuf Ulutaş ve oğlum Enver Enes Altın’a teşekkürlerimle… ÖNSÖZ [ A rtık resmî tarih, gerçek tarihin tepesindeki kılıcını indirmelidir. Son zamanlarda yakın tarihimize karşı gittikçe artan bir alaka görülmektedir. Tarih bir milletin geçmişi olduğuna göre, demek ki halk kendini tanımak istiyor. Abdülmecid Efendi hakkında yazılanlar pek azdır. Bu eserde onun şimdiye kadar bilinmeyen taraflarını ve büyük sürgün olayının perde arkasını araştırıp yazdık. Bir de hilafet makamından korkanları yazdık… Peki son veliaht ve halife Abdülmecid Efendi hakkında ne yazılmalıydı? Hayatı hayal kırıklıkları içinde geçmişti. Hangi biri anlatılsın ki? Yedi yaşındayken gözleri önünde babasının öldürülmesi mi ya da vatanından kovularak gurbet gurbet dolaşması mı? Yoksa bir karış vatan toprağına hasret bırakılıp, “Bana vatanımdan bir torba toprak ve biraz da hava getirin” diye inlemesi mi? Açlıkla, yokluklarla savaşması mı? Geçinecek kadar yardım ederler umuduyla ciğerparesi kızını hiç istemeyerek, bir daha göremeyeceği Hindistan gibi uzak diyarlara gelin göndermesi mi? Acı ve elemler içinde ölümünü mü? Hangi biri anlatılsın… Abdülmecid Efendi’de İstiklâl Savaşı’na katılmak için çırpınan bir yürek bulacaksınız. Dolmabahçe Sarayı’nda mabeyin odasına hapsedilip karadan tel örgüler, denizden İngiliz 11 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ savaş gemileriyle çevrilerek göz hapsine tutulduğunu göreceksiniz. Oğlunu “Çabuk git!” diyerek, gidemediği Anadolu’ya, İnebolu’ya yollayan bir babayı bulacaksınız. Daha neler neler… Abdülmecid Efendi öyle bir dönemde yaşamıştı ki: Dünyanın gücü karşısında yıkılan Osmanlı Devleti yerine yeni Türkiye Cumhuriyeti kurulmuş; Meclis tarafından Vahideddin sultanlık ve halifelikten indirilmiş; Türkiye Devleti’nin Meclisi 18 Kasım 1922 günü toplanarak, Abdülaziz’in oğullarından Abdülmecid Efendi’yi 148 oyla halife seçmiş; İngiliz ajanları başta olmak üzere İslâm düşmanları hemen harekete geçip hilâfet makamına yeniden saldırmaya başlamış; Halife Abdülmecid üzerinden yapılan tartışmalar sınır dışına taşmıştı. Sonunda ise olan olmuş; hilâfet makamını kaldırma kanunu çıkarıp, Resmî Gazete’de yayınlanmasını bile beklemeden Fatihlerin, Yavuzların, Kanunilerin torununu bir gecede vatanından söküp koparmışlardı. Öyle ki özel eşyalarını bile almaya fırsat bulamamıştı. Abdülmecid Efendi’nin arkasından neler söylenmemişti ki? Yok hainmiş, yok Millî Mücadele’ye katılmamış, yok düşmanlarla işbirliği yapmış! Bunlar asla doğru değildi. Acı ve yokluklar içinde kara günlerini yaşayan son halife Abdülmecid Efendi ve ailesi, yurt dışında mahzun geçirdikleri yirmi yıl boyunca, yine de Türkiye aleyhinde bir söz söylememişlerdi. Bilhassa Abdülmecid Efendi ülkesi aleyhine hiçbir oluşuma da katılmamıştı. Fakat yılmamıştı. Her defasında vatanına dönme isteği geri çevrilse de ayrılık özlemiyle ülkesine olan sevgisi bir aşka dönüşmüştü. Öyle ki vefat ettiğinde uzaklaştırıldığı ülkesine gömülmeyi vasiyet etmişti. Ancak ona vatan topraklarında bir mezar taşını bile çok gördüler. On yıl tabutta bekleyen cenaze sonunda şehadet mertebesine nerede ulaşmıştı dersiniz?... 12 ŞÜKRÜ ALTIN İşte beni bu mevzuların neden doğru olmadığının anlatıldığı bu kitabımı yazmaya, gönül dostum yönetmen Nazif Tunç Beyefendi’nin şu sözleri teşvik etmişti: “Siz hep benim arkamdan geliyorsunuz. Veysel Karani Hazretleri’nin filmini yaptım, siz sonrasında kitabını yazdınız. Ebû Eyyûb El Ensâri Hazretleri’nin filmini yaptım, siz yine sonradan kitabını yazdınız. Peşimden değil, önümden gidin. Şimdi son Halife Abdülmecid Efendi’nin kitabını yazın, ben de filmini yapayım…” Güzel sözler gül kokuları gibi yayılır. Ben de bu çalışmamın fikir babası olan kıymetli dostum Nazif Tunç Beyefendi’nin teşvikiyle tarihimizin hazin bir dönemecini ve bu dönemeçte gurbet ellerde hayata veda eden Son Halife Abdülmecid Efendi’yi yazmaya karar verdim. Allah ondan razı olsun… Mirasımızın bizlere yüklediği sorumluluk duygusuyla, bu kitabımı beyaz bulutlar içinden yayılan fakat gözleri incitmeyen güneş ışığı kadar latif bir manzara içinde okuyucularıma sunmaya çalıştım. Allah dostlarının ışığının yolumuzu aydınlatması dualarımızla… Şükrü ALTIN Çankırı 2014 13 Son Halife “Son Halife Abdülmecid Efendi’nin bizzat kaleme aldığı, on iki ciltlik “Hâtıralar” isimli kitabı yayınlanabilmiş olsaydı, eminim tarihimizin alaca karanlık kuşağında kalmış bir bölümü hakkında bilmediğimiz pek çok şeyi öğrenme şansımız olurdu” diye düşünürken, elime Şükrü Altın’ın kitabı geçti... İyi ki yazmış… Çünkü “Son Halife” deyince, yine “yasak”larla iç içe “saklı” bir tarih çıkıyordu karşımıza: Yine alaca karanlık kuşağında el yordamıyla yürümek zorunda kalıyorduk. Galiba onu “Hilafet” tahtına oturtan irade, saltanatı kaldırırken hilafetin kudretinden yararlanmak istemişti. Millete de “İşte dini önderinize dokunulmadı” mesajı veriliyordu. Gerçekten de İstiklâl Savaşı’mızın en önemli motivasyon kaynağı hilâfetti. Dağıtılan tüm bildirilerde ve yapılan tüm konuşmalarda “Halifeyi kurtarma” misyonu ön plâna çıkıyordu. Yani yıllar boyu süren savaşlardan yorgun düşmüş bir milleti tekrar ayağa kaldırıp zafere ulaştıran motivasyonun kaynağında “Dar’ül Hilâfe” diye de anılan Başkent’in (İstanbul) ve Başkent’de oturan “Halife Hazretleri”nin kurtarılması azmi yatıyordu. Kitapta bu apaçık görülüyor. Sanırım yazar, kolay okunması ve akılda kalması için roman üslubunu tercih etmiş, yoksa bu tam anlamıyla araştırmaya dayalı belgesel bir çalışma, “roman” deyip geçilemeyecek bir eser… Yüreğinize ve kaleminize sağlık Şükrü Bey… Yeni çalışmalarınızı artık daha büyük bir sabırsızlıkla bekleyeceğim. Yavuz Bahadıroğlu 15 Bir Kere Daha Yandım! İlk Büyük Millet Meclisi’mizin açılışından beş gün sonra, yani 28 Nisan 1336 (1920) tarihinde, Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde, Atatürk’ün, çok önemli bir açıklaması yayımlandı. O metinde deniliyordu ki: “…Millet Meclisi, halife ve padişahımızı, düşman tazyikinden kurtarmak, Anadolu’nun parça parça, şunun bunun elinde kalmasına mâni olmak, payitahtımızı, yine anavatana bağlamak için çalışıyor. Biz vekilleriniz, Cenab-ı Hâk ve Resul-ü Ekrem namına yemin ederiz ki; ‘Padişaha, halifeye isyan’ sözü bir yalandan ibarettir. Allah’ın laneti, düşmana yardım eden hainlerin üzerine olsun ve rahmet ve tevfiki halife ve padişahımızı, millet ve vatanı kurtarmak için çalışanların üzerinden eksik olması” Büyük Millet Meclisi Emriyle Reis Mustafa Kemal Mustafa Kemal, Samsun’a ayak bastığı tarihten itibaren, hemen her vesileyle böyle açıklamalarda bulunuyordu ve her yerde, yeminlerle anlatıyordu ki, maksadı, padişahımızı ve halifemizi düşman esaretinden kurtarmaktır. Ancak, Cumhurbaşkanı koltuğuna oturduktan sonra tavrı tamamen değişti. Ne padişahı ne halifeyi tanıdı ne de İstanbul’u başkent olarak kabul etti. Dünyada, en az okuyan milletlerin başında biz varız. Bu bakımdan tarihimizi bilmiyoruz. Eski eğitimcilerden Şükrü Altın’ın “SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ” isimli kitabını dikkatle ve hüzünle okudum. Osmanlı hanedanına ve son halife Abdülmecid Efendi’ye karşı, Cumhuriyet Hükümeti’nin takındığı tavır, yüreğimi kanattı. Şükrü Altın, çok dikkat çekici tespitlerde bulunmuş… 17 Yapılan yeminlere rağmen büyük Osmanlı hanedanına katiyen yakışmayacak bir kabalıkla hareket edildiğini ortaya koymuş. Hâlbuki Osmanlı hanedanı ve Osmanlı Devleti olmasaydı, Cumhuriyet olmazdı. Anadolu olmazdı. Atatürk olmazdı. Nitekim Cumhuriyetimizi kuranlar Osmanlı’nın yetiştirdiği paşalardı. Ama biz, tarihimizi bilmiyoruz. Şükrü Altın, mutlaka okunması gereken bir eser hazırlamış, dikkatle okudum. Mehmet Akif Ersoy’a yapılan büyük zulmü de hatırladım. Vefasızlığımıza ve tarih şuurundan kopuşumuza bir kere daha yandım! Yavuz Bülent Bâkiler 18 “A rkamızdan neler işitmedik ki. Yok biz hainmişiz, Millî Mücadele’yle asla ilgilenmemişiz, düşmanla işbirliği etmişiz, bütün bunların aslı esası yok! Allah da bilir, Peygamber de yarın şefaat edecektir. Oğlum Ömer Faruk’u Anadolu’ya gönderdim. Maksadım; İstanbul’dan kaçıp Anadolu’ya gelmek, İslâm mücahitlerinin başına geçmek ve bütün âlem-i İslâm’ı ayağa kaldırmak idi. Amma ne yapayım ki, oğlumu İnebolu’dan geri çevirdiler. Teklifimi reddettiler. O zaman bize İstanbul’da işin sonuna kadar oturmak düştü.” Son Halife Abdülmecid Efendi B ÖL ÜM -1 [ HZ. MUHAMMED’İN (S.A.V.) SON HALİFESİ PADİŞAHIN OĞLU “Gonca gülsün, gül açılsın, cuy feryad eylesün, Sus sen ey bülbül, biraz gülşende yârim söylesin.” (Nâbi) Takvimler 1868 yılını gösteriyordu. Haziran’ın bize merhaba dediği gün Sultan Abdülaziz ile haremlerin en güzel kadını Hayranıdil Kadınefendi’nin Zemzem ibrikleriyle arınmış pirüpak bir oğlu olmuştu. En çok telaşlanan ebeydi. “Müjde, müjde!” diye çığlıklar atıyordu. Müjdesiyle gönül ferahlatan ebenin kuşağına bir kese altın sokuldu. Dolmabahçe Sarayı’nın harem dairesinde yüzler gülüyordu. Selamlığa doğru koşan başkâlfa da hususi memurlara duyurmak için bağırıyordu: “Nur topu gibi bir şehzademiz oldu!” Onlar da bu haberi tez bir şekilde vezirlere, şeyhülislâma ulaştırmışlardı. Babasının padişah olması hasebiyle, bebeğin doğumu yüz bir pare top atışı yapılarak resmî şenliklerle kutlanmış; helvalar, tatlılar dağıtılmıştı. 23 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ Bebek yıkanmış, kendisine saf pamuktan çamaşırlar giydirilmişti. Kulağına ezan okunarak kendisine Abdülmecid ismi verildi. Dedesinin ismiydi Abdülmecid... Evlat can ışığı, umut sermayesiydi. Abdülmecid Efendi’nin erkek kardeşleri, Mahmut Celaleddin, Şevket ve Seyfettin efendiler; kız kardeşleri Saliha, Nazime, Esma ve Emine sultanlardı. Sırada Abdülmecid Efendi için “velâdet-i hümayun” denilen beşik alayı yapılacaktı. Valide Sultan tarafından gönderilen beşik, yorgan ve sırmalı örtüler merasimle saraya getirilmiş, harem dairesine de çengi hanımlar çağırılmıştı. Kol başı hanım seslendi: “Hanımlar beşiğin iki tarafına geçin…” Beşiğin iki tarafına çengilerden ikişer hanım geçmişti. Ellerinde işlemeli defler çalan diğer hanımlarla birlikte beşik havaya kaldırılıp odanın ortasına taşındı. Çengi kadınları bir taraftan def çalmaya devam ederken, kol başı hanım yanık sesiyle şu manzumeleri okuyordu: Beyim bunda sallanacak Yanakları allanacak Ağzı tadı ballanacak Eyleyelim böyle dua Bize şeref verecek Daim sefalar sürecek Kendi de evlat görecek Eyleyelim böyle dua … Sonra beşik ilahilerle loğusa odasına götürülmüştü. Abdülmecid Efendi beşiğe yatırılmadan önce Başkadın Efendi 24 ŞÜKRÜ ALTIN “rızkı bol olsun” diye beşiğe birkaç altın atmıştı. Bu altınları da ebe hanım aldığında beşik alayı bitmiş oldu. Abdülmecid Efendi beşiğine kavuşmuştu. Şeyhülislâm Hasan Hayrullah Efendi de nazar değmesin diye Abdülmecid’e bir “hatt-ı şerif” hediye göndermişti. O süslü sarayların koridorlarında akıp giden zaman içinde Abdülmecid Efendi hayalleriyle oynayarak büyüyordu. Sedef kakmalı taşlarla bezenmiş sırmalı beşikte yatma zamanları hızla geride kalmıştı. Şimdi sünnet zamanıydı. Şenliklere başlanmıştı. İki katıra yüklenmiş şekerler gelince ortalık şeker bahçesine döndü. Şekerden yapılmış kuşlar, aslanlar, balıklar herkesi çok mutlu etmişti. Güzel sesli hafızların okudukları Kur’an tilaveti, mevlid-i şerif ve ilahiler de kalpleri tatlandırmıştı. Ardından saltanat arabalarıyla yol boyu paralar dağıtılarak küçük şehzade gezdirildi. Düğün dolayısıyla her taraftan gelen davetliler, yabancılar, meraklılar sarayı doldurmuştu. Abdülmecid Efendi’nin sünnetiyle birlikte yüzlerce fakir fukara çocuk da sünnet ettirilmişti. Çocuklara bol bol Karagöz, hokkabaz gibi eğlenceler düzenlenmiş ve ikramlar hazırlanmıştı. Abdülmecid Efendi’nin kendi kaşığıyla yemek yeme dönemleri geldiğinde saray erkânıyla terbiye almaya başlamıştı. Serbest bir terbiye ile yetiştiriliyordu. Daha dört yaşında iken Beyoğlu Kışlası’na yazılarak Hüseyin Paşa’nın nezaretleri altında ata binme eğitimleri almaya başladı. Talimgâh meydanında dört uşağın getirdiği gümüş eyerli beyaz bir ata mühimser bir eda ile bindirilip at koşturuyordu. Lalalığını Enver Paşa’nın anne tarafından dedesi yapmıştı. Zamanla binicilikte en iyi kişilerden biri olarak gösterildi. Ayrıca güreş, nişancılık, eskrim gibi spor dallarıyla da ilgilenmişti. Gürbüz, sıhhatli bir çocuktu.1 25 BABA HİCR ANI İLE GEÇEN MAHZUN YILLAR A bdülmecid Efendi’nin pullu, sırmalı ve görkemli dünya- sında geçen çocukluk yılları çok uzun sürmedi. Babası Sultan Abdülaziz’e karşı İngiliz oyunlarıyla uzun zamandır darbe planları yapılıyordu. Serasker Hüseyin Avni Paşa, Sadrazam Rüştü Paşa, Süleyman Paşa, Mithat Paşa, Şeyhülislâm Hasan Hayrullah Efendi darbecilerin başını çekiyordu. Darbenin planlarını hazırlayan Süleyman Paşa gizlice uygulamaya koymuştu. Bu vakada görev alanlara İngilizlerden alınan yüksek miktarlarda paralar dağıtılmıştı. Nihayet Serasker Hüseyin Avni Paşa’nın başını çektiği cuntacılar harekete geçti. Gece yarısı kayıklarla Dolmabahçe Sarayı’na gizlice girilmiş, ne olduğunu anlamayan Sultan Aziz uykudan kaldırılarak esir alınmıştı. Sultan’ın annesinin çığlıkları harem dairesinin duvarlarında yankılanıyordu. Askerin hiçbir şeyden haberi yoktu. Hüseyin Avni Paşa ve adamları tarafından ailesiyle birlikte ölüm korkusu içerisinde kayıklara bindirilerek karşıya geçirilmiş ve sabaha karşı Topkapı Sarayı’na kapatılmışlardı. Aynı saatlerde yerine aceleyle Şehzade Murad tahtta çıkarılmıştı. Sultan Aziz’in akıbetinden haberi olmayan Sultan 26 ŞÜKRÜ ALTIN Murad’a seraskerlik dairesinde ihtişamlı bir törenle biat edilmiş, tahta çıkacağına rüyasında bile inanmayan Şehzade Murad hâlâ şaşkınlığını üzerinden atamamıştı. İstanbul sokakları kaynıyordu. Cülus topları atılmaya başlamıştı. Küçük çocuklar top seslerinin korkusundan kulaklarını tıkayarak evlerine kaçışıyorlardı. Yakın mesafedeki bazı evlerin camlarının kırıldığı, doğumu yaklaşan kadınlardan bazılarının düşük yaptığı dedikoduları ortalıkta kol geziyordu. Dışarıdan dükkânına koşarak gelen nalbantçı çırağı heyecanla anlatmaya çalıştı: “Usta! Usta! Sultan Abdülaziz’e darbe yapılmış.” “Nereden çıktı bu şimdi? Sultan yaşıyor muymuş oğlum?” “Ustam komşu esnaflara gidip bir daha sorayım.” Çırak çevre esnafların konuşmalarını dinlemek için tekrar gittiğinde, ustası da salavat getirip boynunu bükmüş, kendi kendine içlenmişti: “Yazık oldu Abdülaziz’e!” Dükkânlarından çıkanlar Dolmabahçe Sarayı’na doğru bakıyorlardı. Hiçbir hareketlilik görünmese de Dolmabahçe Sarayı’nı kara günler bekliyordu. Nitekim Abdülmecid Efendi’nin babası Sultan Abdülaziz saray darbesiyle 30 Mayıs 1876’da tahttan indirilmiş ve göz hapsine alınmıştı. Bela ve afetler imanı ortaya çıkarır. Sultan Abdülaziz de göz hapsinde tutulduğu sarayda Allah yolundan ayrılmamıştı. Baba Sultan Aziz, gündüz ve gecelerini namaz kılmak ve Kur’an okumakla geçirirken, 4 Haziran 1876 günü bilekleri kesilmiş vaziyette ölü bulunmuştu. Olay bir intihar mı, yoksa suikast mıydı? Söz konusu olay Abdülmecid Efendi’nin kara günlerinin başlangıcı oldu. Daha babasına doyamadan onu kaybetmişti. Onun vefatına çok ağladı. Babası Sultan 27 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ Abdülaziz’in tahtan indirilip amcası V. Murad’ın tahta çıkmasıyla Abdülmecid Efendi de ailesiyle birlikte önce Topkapı Sarayı’na, oradan da Çamlıca’daki köşke gönderilmişti. Yine de babasının intihar ederek öldüğü iddialarına hiçbir zaman inanmadı. Çünkü görgü tanığı olarak kendisi, her fırsatta dostlarına; “İşte babamı şehit ettikleri oda burası” diye göstererek babasının Hüseyin Avni Paşa tarafından kiralanan katillerce öldürüldüğünü söylüyordu. Hayatı boyunca da bu acı olayı unutamayacaktı. Sultan Abdülaziz’i tahttan indiren, başta Mithat Paşa olmak üzere, pek çok şüpheli kişi Yıldız Mahkemesi’nde yargılandı. Mahkeme hükmüne göre kendisinin hal’ ricali tarafından katledildiğine karar verilmişti. Devrik Sultan’ın hizmetine yüzer lira gibi yüksek bir maaşla görevlendirilen Pehlivan Mustafa, Boyabatlı Mehmet, Cezayirli Arap Mustafa ve Fahri Bey tarafından katledildiği ortaya çıktı. Gizlice odasına girerek çok hızlı hareket eden katiller birden üzerine atılmışlardı. Yapılan boğuşma sonunda Padişah ellerinden kurtulmayı başarmıştı. Fakat daha sonra yine saldırdılar. İri yapılı Fahri Bey, bitkin düşen Sultan Abdülaziz’in arkasına aniden geçip kolaylıkla kollarını zapt etmiş, diğer ikisi dizlerine çökmüştü. Pehlivan Mustafa da çakı ile evvela sol bileğini büküm yerinden damarlarına kadar kesmiş, sonra da sağ bileğini kapıp derince bir kesik de orada açmıştı. Kanının iyice akması için beş dakika boyunca onu bırakmamışlardı. Can çekişirken bedeni ağaç dalları gibi sarsılıyordu. Kendisini kollarıyla kement yaparak kucaklayan Fahri Bey can çekişen Sultan Abdülaziz’e şöyle söylenmişti: “Sabret efendim sabret, güzel olacak.” Hırıltıları kesilince de minderinin üzerinde sağına yatırarak bırakmışlardı. Ortalığı kan revan içinde koyan katiller, 28 ŞÜKRÜ ALTIN binanın pencerelerindeki martıların tutunduğu dar çıkıntılardan üçüncü kata geçip kaçmışlardı.2 Şair ruhlu Sultan Abdülaziz son beyitinde (açıklaması); “Ölsem de kurtulsam bu eziyetli dünyadan” diye bitirdiği aşağıdaki şiirinde kara yazgısını acaba biliyor muydu? Bi huzuram nale-i murg-ı dil-i divaneden Fark olunmaz cism-i bimarum bozulmuş laneden Bunca derd ü mihnete katlanduğum aya neden Terk-i can itsem de kurtulsam şu mihnethaneden… İnsanoğlu bilinmeyen kaderini öğrenmek için yollar ararmış. Bunun için fallar baktırıp sulara bırakırmış. Acaba Abdülmecid Efendi’nin kaderine de bu mu yazılmıştı? Yedi yaşında babasının felaketiyle öksüz kalan Abdülmecid Efendi’nin bakımı ile annesi Hayranıdil Kadın Efendi ve kardeşi Nazime Sultan ilgilenmişlerdi. Annesinin nurlu nasihatleriyle büyüyen Abdülmecid Efendi örf ve âdetlerine bağlı ve aynı zamanda Batı kültürüne açık bir eğitim almıştı. Aldığı eğitim sonucu Fransızca ve Almancayı ana dili gibi okuyup yazıyordu. Hocası Osman Efendi’den de Farsça ve Arapça dersleri almıştı. 29 ON PARMAĞINDA ON MARİFET Daha sonra tahta geçen Zat-ı Şahane II. Abdülhamid Han da kendisini seviyor ve eğitimiyle özellikle ilgileniyordu. Kendi şehzadelerine bayramlarda ve kandillerde ne alırsa Abdülmecid Efendi’ye de aynılarını alırdı. Ayrıca münasip miktarda cep harçlığı verilerek gönlü de hoş edilirdi. Yüreğinin ışığı yanan Abdülmecid Efendi, Şeyhülmuharririn Mahmud Sadık Bey’den edebiyat, tarih, cebir, tabiat, hikmet ve kimya; saray ressamı Polonyalı Stanislas Chelebowski ve ünlü ressam Şeker Ahmet Paşa’dan da resim dersleri aldı. Abdülmecid Efendi’nin köşküne gelen Şeker Ahmet Paşa, resim üzerinde küçük düzeltmeler yaparak tavsiyelerde bulunurdu: “Şehzadem bu tablon da çok güzel olacak, renkleri daha keskin kullan.” Resim çalışmalarının arasında Şeker Ahmet Paşa, şeker diliyle sohbetler etmekten de geri durmazdı. Hem sohbet hem resim çalışmaları bu şekilde sürer giderdi. Fakat bu sohbetler her zaman umutlu konulardan ibaret olmazdı. Devlet-i Âliye’nin yaşadığı kargaşalar onun da canını çok 30 ŞÜKRÜ ALTIN sıkardı. Yine bir gün böyle bir ders esnasında Şeker Paşa konuşmaya başladı: “İtidal Şehzadem itidal…” “Paşam yine ne oldu?” “Daha fazla vakit kalmadı. Şu fırçanın ucundaki mutluluğu başka yerde bulamıyorum. Yüreğim kederle doldu, hüzünle karardı. Düşman bir değil, bin oldu.” “Devlet-i Âliye’yi kastediyorsunuz.” “Fenalıkları hiç bitmeyen Avrupa, Osmanlı’ya kara kitaplar dolusu tuzaklar kuruyor. Cihana yön veren günler hayal oldu.” Abdülmecid Efendi bu sözler üzerine içlendi: “Allah başımızdan kötü günleri defetsin. İçeride dönen dolaplar, cephelerden gelen haberler yüreklerimizi dağlıyor.” Abdülmecid Efendi ayrıca Sanayi-i Nefise Mektebi’nin yağlıboya hocası Salvatore Valeri’den de özel resim dersler aldı. Abdülmecid Efendi; İbrahim Çallı, Hikmet Onat, Namık İsmail, Nazmi Ziyalarla birlikte resimler yaptı. Resim sanatında ayrıcalıklı bir yer edindi.3 Kâinatın ahengini, işleyişini resmederken renk anlayışı ileri düzeydeydi. Abdülmecid Efendi’nin eserleri duygulu ve gerçekçiydi. Tuvali renklerle nakış gibi işlerdi. Fatih Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim, IV. Murad, III. Selim, II. Mahmud ve Sultan Abdülaziz gibi Osmanlı padişahlarının resimlerinin yanında Mozart, Goethe, Beethoven gibi klasik Batı müziğinin önemli müzisyenlerinin de portrelerini yapmıştı. At üzerinde tasvir ettiği Sultan Aziz portresi önemli eserleri arasındadır. Şahsiyetine gelince; Abdülmecid Efendi dost canlısı bir adamdı. Dönemin yerli ve yabancı yazarlarıyla yakın 31 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ dostluklar kurmuştu. Kendisini ziyarete gelen sanatçılarla aynı zamanda memleketin siyasi durumu hakkında da sohbetler yapardı. Meşhur sanatçılardan dostları çoktu. Bunlardan Recaizade Mahmud, Abdülhak Hâmid, Tevfik Fikret, Pierre Loti ve İtalyan ressamı Zonaro gibi ünlü dostlarının portrelerini de yapmıştı. Atalarından gelen geleneği sürdüren zengin bir kütüphanesi ve kitap okuma sevgisi vardı. Sanatçı kimliğiyle İstanbul’un sanat etkinliklerine ivme kazandırmış, Paris’te açılan dünyaca ünlü ressamların arasında Türk sanatçısı olma başarısıyla Osmanlı’yı temsil etmişti. Muhteşem tablolarından birçoğu ve II. Abdülhamid’in tahttan indirilişini resmeden büyük boy tablosu bugün Dolmabahçe Sarayı Resim Müzesi’ndedir. Abdülmecid Efendi, ilk müzik derslerini Sultan Abdülaziz’in gözdelerinden olan Feleksu Kalfa’dan almıştı. Profesyonel anlamda ise Macar asıllı piyanist Hegyei ve keman virtüözü Cari Berger’den ders aldığı bilinmektedir. Müzik aletlerinden keman, viyolonsel, piyano ve klavsen çalardı. Abdülmecid Efendi’nin şiir yazdığını ve beste yaptığını da söylemeden geçmek eksiklik olurdu. Geçmişten bu yana zaten Osmanoğulları’nın geleneğinde edebiyatla, şiirle, musikiyle, güzel sanatların dallarıyla uğraşmak vardı. Abdülmecid Efendi bir şiirinde: Biçare gönlüm tenha mı kaldın... tenha mı kaldın? Düşmek nedendir derdi... sevmek yüzünden rüsva mı kaldın? Yârim ne oldu, yârim ne oldu, Mecnun’a Leyla mı kaldın? İrmin kalmış saki nihandır mahrum-ı serk-i sahba mı kaldın? 32 Diye yazmıştı. ŞÜKRÜ ALTIN Abdülmecid Efendi dört defa evlendi. Hanımlarına “Kadınefendi” diye hitap edilirdi. İlk eşi Şahsuvar Kadınefendi’den Şehzâde Ömer Faruk Efendi doğdu. İkinci eşi Hayrunnisa Kadınefendi’ydi. Üçüncü eşi Atiye Mehisti Kadınefendi’den kızı Dürrüşehvar Sultan Hanım doğdu. Dördüncü eşi de Bihrûz Kadınefendi’ydi.4 33 UMUTLAR HÜSR ANA DÖNÜŞTÜ Osmanlı’nın yaşadığı kara dönemler, Abdülmecid Efendi’nin de kara bahtıyla örtüşüyordu. Nitekim 1912 yılında başlayan Balkan isyanlarının arkasından Balkan Savaşları patlak verdi. Abdülmecid Efendi, hanedanın etkisinin azaldığı bu dönemde Osmanlı Devleti’nin toprak kaybına çok üzülüyordu. Ataları zamanında kazanılmış toprakların kolayca elden çıkması onu kara kara düşündürüyordu. Bu acı günleri yağlı boya tablolarına bile yansıtmıştı. Yaptığı “Ben büyüyeyim de” isimli tablosu Rumeli haritası önünde biri kız, diğeri erkek iki genç resmedilmiş, tabloda Balkanlardaki katliamlara dikkat çekilmişti. Resmi, Süleyman Nazif’in kardeşi Faik Ali Bey’in şiirinden esinlenerek yapmıştı. Bu şiir şöyle başlıyordu: Evet, oğlum bu gördüğün yerler, Ki hıyanetle oldu gitti heba, Ki bugün düşman ellerinde ahhh! Yine hiç şüphe yok ki avdet eder. Say u gayretle, ilm ü irfanla Bitmeyen bir hulus‐ı vicdanla. 34 ŞÜKRÜ ALTIN Yanan ruhlarda umutlar yerini hayal kırıklığı ve hüsrana bırakmıştı. Meşrutiyet’in tekrar ilan edilmesiyle her kurum kendine düşen payı almış, ülke yönetiminde hanedanın yetkileri kısıtlanmıştı. Fatihlerin, Yavuzların, Kanunilerin, Muradların dönemlerinde kazanılmış vatan toprakları bir bir elden çıkıyordu. Osmanlı Devleti üzerine katran karası bulutların çöktüğü bir dönemde dünya kazanı da fokur fokur kaynıyordu. Zamanın süper devletleri arasında bir kutuplaşma ve gerginlik söz konusuydu. Savaş tamtamları başlamıştı, sadece bir kıvılcımın çakılması bekleniyordu. Nihayet Saraybosna’da Avusturya-Macaristan veliahdına yapılan suikast bu kıvılcımı çakmıştı. Neticede milyonlarca insanın katledileceği, ocakların söneceği Birinci Cihan Savaşı bu şekilde başladı. Ateş çemberi Devlet-i Âliye’yi de sarmıştı. Her şey insanoğluna feda iken, adeta insanoğlu kendine bela olmuştu. Bu günler aynı zamanda Osmanlı’da İttihat ve Terakki’nin tozu dumana kattığı günlerdi. Nitekim 11 Kasım 1914 yılında tecrübesiz İttihatçılar koca Devlet-i Âliye’yi bir çırpıda sorumsuzca Birinci Cihan Savaşı’nın içine soktular. Savaşa Almanya’nın yanında girilmişti. Zor durumda kalan Osmanlı orduları birçok cephede çarpışıyordu. Şeyhülislâm Ürgüplü Hayri Efendi’nin hazırladığı “Mukaddes Cihad Fetvası”, büyük bir merasimle 14 Kasım 1914’te Fatih Camii’nde halkın coşkulu tezahüratları arasında Fetva Emini Haydar Efendi tarafından okutulmuştu. İslâm halifesinin onayladığı fetva ertesi gün bütün gazetelerde neşredildi. I. Cihan Harbi başladıktan üç gün sonra Osmanlı hilâfet makamı cihad ilan etmişti. 35 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ Zamanın süper gücü durumunda olan İngiliz-Fransız işbirliğindeki Haçlı orduları, kudurmuş köpekler gibi Hicaz bölgesinde kutsal topraklarımızı ele geçirip Suriye’ye kadar işgal etmişlerdi. Selanik üzerinden gelecek Bulgar, Yunan ordularını durduracak bir çare bulunamıyordu. Rusya’nın tabiriyle hasta adam bir kuşun çırpınması gibi can çekişiyordu. Nitekim dört yıl süren Cihan Harbi sonunda Osmanlı ordusu ağır bir yenilgi almış, akabinde teslimiyet vesikamız olan Mondros Mütarekesi imzalanmıştı. Osmanlı’nın idam fermanı olan Mondros Mütarekesi’yle İngilizlerin de rüyaları gerçek oldu. Dünya üzerindeki Müslümanların yaşadığı topraklar bir bir işgal edildi. Atalarımızdan yadigâr kalan İslâm toplumları, Haçlıların zulmüyle inim inim inliyordu. 36 ŞEHZADELİKTEN SON VELİAHTLIĞA... Osmanlı’da yaşanan darbeler çöküşü hızlandırmıştı. Daha önce değinildiği gibi, Abdülmecid Efendi’nin babası darbe ile tahttan indirilmiş, yerine amcası V. Murad çıkarılmıştı. Doksan üç günlük padişahlıktan sonra da V. Murad’ın yerine II. Abdülhamid Han Hazretleri padişah olmuştu. İç ve dış düşmanların entrikalarıyla fokur fokur kaynayan Osmanlı da yine bir darbe ile II. Abdülhamid devrilerek yerine V. Mehmed (Reşad) ve onun da ölümüyle VI. Mehmed (Vahideddin) padişah yapılmıştı. I. Ahmed döneminden itibaren getirilen Ekber-i Erşed sistemine göre en büyük erkek kardeş tahta çıkma hakkına sahipti. Birbiri ardına yaşanan olaylar zinciri Abdülmecid Efendi’nin veliaht olma yolunu açmıştı. Sıradaki veliaht ağabeyi Yusuf Efendi ise 1 Şubat 1916 tarihinde intihar etmişti.5 Bir gün Abdülmecid Efendi’yi dehşete düşüren bir olay vuku buldu. Ağır hasta olan Sultan Reşad’ı ziyarete gitti. Sultan’ın başucuna geldiğinde orada bulunan kadınefendiler nezaketen geriye doğru çekildiler. Abdülmecid Efendi tek başına bir müddet hasta Sultan’ın başında bekledikten sonra birden Sultan Reşad’ın can çekişerek ölmek üzere olduğunu anladı. 37 SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ Gözlerini tavana dikmiş, yüzü sararmış bir halde son nefesini verirken orada bulunan ibrikteki zemzem suyunu Sultan Reşad’ın ağzından ruhunun derinliklerine akıtır. Son nefesini verip ruhunu teslim eden Sultan Reşad’ın huzurunda gözyaşlarını tutamamaz. Yorganını kaldırarak, vefat eden Sultan Reşad’ın ayağını açar, vedalaşır gibi öper ve sonra tâzimle geri geri çekilerek iki gözü iki çeşme oradan ayrılır. Yoluna çıkan hekimbaşıyı ve muhafızları görmez. Geride ne ecel kalmıştır, ne ömür… Abdülmecid Efendi şehzadeliği döneminde Bağlarbaşı Köşkü’nde kalıyordu. Şahsi mülkü olan köşkün bahçesi bakımlı, yeşillikler içindeydi. Her gün bahçıvan toprağı nefes aldırırcasına belliyordu. Çamların, mazıların, lavantaların, güllerin bakımı yapılıyordu. Abdülmecid Efendi’nin köşkün ikinci katında misafir odaları bulunmaktaydı. Kıble tarafına bir de kendisine özel dua ve namaz odası yaptırmıştı. Bu odanın içinde abdest alma yeri de bulunuyordu. Dua odasının duvar ve tavanlarında ayet ve hadisler yazılmıştı. Abdülmecid Efendi bu odada beş vakit namazını kılar, Kur’an ve hadis kitapları okurdu. Günümüzde orijinal hali korunarak restore edilen köşkte hâlâ bu bölümler tarihin dokusu ve inceliğiyle gezilerek görülebilmektedir. Abdülmecid Efendi, köşkün bahçesinde sabahları gezinti yapar, sonra da selamlıkta günlük işleri ile meşgul olurdu. Havanın güzel olduğu günlerde katmerli güllerin karşısındaki masasında, çamın altında Kızı Dürrüşehvar Sultan ve annesi ile birlikte yemeklerini yerdi. Dürrüşehvar “cici babacığım” diye boynuna atılır, yanaklarına öpücükler kondururdu. Abdülmecid Efendi küçük kızını sever, naif güller gibi koklardı.6 38 ŞÜKRÜ ALTIN Abdülmecid Efendi’nin halka yakınlık kuran, insanlara dostça davranan bir hali vardı. Köşkünde insanları nezaketle misafir ederdi. İttihat ve Terakki yönetimi de Abdülmecid Efendi’yi kendilerine yakın görüyordu. Sultan Reşad’ın ölümüyle İttihat ve Terakki yönetiminden Dâhiliye Nazırı Talat Paşa bir gün Abdülmecid Efendi’yi işte Çamlıca’daki bu köşkünde ziyaret etmişti. Biraz sohbet ettikten sonra söze girdi: “Şehzadem, hükümetimiz sizi veliaht olarak görmek istiyor.” Abdülmecid Efendi hiç beklemediği bu teklif karşısında şaşırdı. Çünkü kendisinin böyle bir beklentisi yoktu. Yaşadığı olaylar onu çok kötü etkilemişti. “Paşam, hanedanın yüzyıllardır süren bir geleneği vardır. Şerî yoldan hilâfet makamı boşaldığı zaman oraya sıradaki veliaht çıkar. Benim bunu kabul etmem doğru olmaz. Devlet-i Âliye’nin zor günlerinde yeni sorunlar yaşanmasını istemem.” Talat Paşa ısrarcıdır: “Şehzadem iktidarımız ileride tahtta sizi görmek istiyor.” “Hayır, asla kabul edemem. Hanedanın bir usul ü erkânı vardır. Benimle ilgili teveccühünüze şükranlarımı arkadaşlarınıza iletin lütfen.” Abdülmecid Efendi Osmanlı’nın zor günlerinde ve karışık bir döneminde gelen bu teklifi kabul etmemişti. Kendisinin yüreği yükseklerde dalgalanmıyordu. Vatan topraklarındaki savaş çılgınlıklarını düşünüyordu. Kaderin ipleri bambaşka nakışlar işliyordu. Vahideddin’in padişah olmasıyla geleneklere göre veliahtlık makamına yükselmişti. 39
