lyi istihdam imkanlan igin

lyi istihdam
imkanlan igin
uygun ortam
olugturulmasl
Ki,igiik igletmelere
yonelik politikalar
lI--ltlillll?,ffi;Il"
Uftll[{am
imkanlan
@
,LUSLARARAST qALtsMA
oncutu,
.ENEVRE
Kiigiik igletmelere
yonelik politikalar
II -Ltltllll?,HlJl"
I
lyi istihdam imkanlan
Gerhard Reinecke ve Simon White
@
n,tiui pnooU miviru mrRrrzi YAYINLARIN0:709
(alrSmanrn orijinal baskrsr, "Policies for small enterprises. Creating the right environment
for good jobs"adr altrnda Uluslararasr (alrgma Ofisi, Cenevre taraftndan yaytmlanmtgttr.
Telif hakkr
. Uluslararasr (alr5ma 0rgutti 2004
TUrkge (eviriTelif Hakkr
ve gogaltllmrStrr.
o 2009 Milli Produktivite Merkezi. Gerekli
alrnarak gevrilmiS
ILO yayrnlarrnrn Birlegmig Milletler pratigine uygun bir Sekilde kullandrgr isimler ve bu
yayrnlarda kullanrlan materyalin sunumu, Uluslararast (allSma Orgutti'nun herhangi bir
Ulkenin, bolgenin ya da alanrn ya da bunlartn makamlartntn yasal stattisii ile ilgili olarak
ya da bunlarrn stnrrlarrnrn gizilmesiyle ilgili olarak herhangi bir fikir ifade ettili anlamtna
gelmemektedir.
imzalr belgeler, qahgmalar ve diger katkrlarda ifade edilen fikirlerin sorumlulugu sadece
yazarlarrna aittir ve yayrnlanmr5 olmast Uluslararast (ahgma 0rgtitu'ni.rn bu yayrnlar iqinde
ifade edilen fikirleri destekledigi anlamtna gelmemektedir'
Firmalarrn ve ticari rirrinlerin ve stireqlerin isimlerine attfta bulunulmast, Uluslararast Qalrg-
ma 0rgritu'nun bunlarr onayladrgr anlamtna gelmedigi gibi, belirli bir firmantn, ticari tlrunrin ya da srirecin isminin geqmemesi bir onay vermeme durumuna itaret etmemektedir.
(eviri: Uzman Tercume Ltd. 5ti. Tel: 0.31 2.425 10 72
Baskr ve Cilt: Desen Ofset A.$. Tel: 0.3'l 2.496 43 43
IV
igiN orriLER
!x
orusdz
v6ruerici6zeri
i
Bu Kitap Hakkrnda
i
MKI istihdamrnrn iki Yonr.i
xii
Politika ve Yasalar Neden MKi'ler igin bir Fark Yarattr
Yardrm mr Engel mi? MKI istihdamrnda Devletin Rolu
Ortak Sorunlar ve iyi Uygulama Ornekleri
xii
vi
rLo/sEED. BU PROJE iqiru XULLnTtLAN ARASTIRMA BELGEtERi
xxlll
KISALTMALAR
r
1.'l
Bu Kitap Ne Hakktnda?
'|
1.2
1.3
1.4
istihdam Sorunu: KuqiJk lSletmelerin Te5viki iqin bir Neden mi?
i5letme Te;vikinden Elveri5li bir Ortama
Kargrlagtrrmalr Aragttrma Projesi
1.4.1 Aragtrrma Sorularr ve (ergevesi
3
4
7
10
10
1.4.2 Agrega istihdam Sonuqlartntn Analizi
1.4.3 Politika Ortamrnr Haritalandrrma ve Degerlendirme
1.4.4 Politika Ortamrnrn ve Yasal Ortamrn Etkisini Degerlendirme
13
Bu Kitabrn Yaptst
16
KUqUK iglrrnne isrixoRnarruDA poLiTiKANrN RoLU
2.1 Politika Ortamrve MKI'lerde istihdam
2.1.1 MKI'lerin istihdama ve GSYIH'e Katkrsr
2.1.2 MKI istihdamr ve Politika Ortamr Arasrndaki Baglantr
2.2 MKl'lerdeki i9 Kalitesi: Bir Politika Zorlugu
2.3
3
I
GiRi$
1.5
2
xxi
Politikalar ve Piyasalar: Kuguk iSletmeler Uzerinde
(ifte
Etki
14
15
17
19
19
22
32
38
UYGUNLUK: SINIRLARDAN MERKEZE DOGRU BiR YOL
3.1 Yasal ve Di.izenleyici Ortama Yanrtlar
49
3.2
3.3
56
Arzu Edilen iSletme Tutumlarrnrn Te;vik Edilmesi
Geligme Aract Olarak Uygunluk
50
67
POLiTiKAORTAM!NIVCYASALORTAMI DEGERLENDiRME
75
4.1 Ana Politika Alanlarrnrn incelenmesi
75
4.1.1
4.1
lzel
Kriqi.rk igletme TeSvik Politikalarr
.2i1Hukuk ve Drizenlemeleri
4.1.3 ig Politikalarr, Yasalarr ve Yonetmelikleri
4.2
Vergilendirme Politikalarr, Kanunlarr ve Yonetmelikleri
Ticaret Politikalan
4.1.6 Finans ve Kredi Politikalarr, Kanunlan ve Yonetmelikleri
Politika Alanlarrnrn Birlegik Etkisi ile ilgili Bulgular
80
88
96
4.1 .4
107
4.1 .5
112
115
123
Kuqrlk lSletmeler igin Politikalar
s
PoLiTiKA ORTAM|N| ve yASAL ORTAMI GEL!STiRME
129
5.'l Genel Reform ilkeleri
130
5.2
133
Altr Politika Alanrndaki Reform Gundemleri
5.2.1 Ozel Kuguk iSletme Te;vik Politikalarrnln Tanrtrlmasr Vasrtasryla
Gerqeklegen Reformlar
5.2.2 Ticaret Kanunlannr ve Yonetmeliklerini Dr]zenleme
5.2.3 MKI Sektorrl iqin (alrSma Politikalan, Yasalarr ve Yonetmeliklerinin
GeliStirilmesi
5.2.4 Vergilendirme Politikalarrnr, Kanunlarr
Dr,izenleme
133
134
137
ve Yonetmeliklerini
I40
5.2.5 Politika Reformu Sayesinde MKI'ler iqin Ticaret Frrsatlarrnr Arttrrma i42
5.2.6 MK|'ler igin Finansal Sektor Politikalarr, Yasalarr ve Yonetmelikleri
Dr.izenleme
5.3 Reform
144
Srireci
145
5.3.1 Politika Reformu Suregleri
5.3.2 Politika Reformunda Ana Payda5lann rolu
5.4 Sonuq
isrnrixsel ve METoDOLOJiK
146
150
153
EK
155
A.1 iSletme Olgek Srnrflarrna Gore istatiksel Veriler: Kaynaklar, Tanrmlar ve Ana
Gostergeler
A.1.1 Kaynaklar ve Tanrmlar
A.1.2 MK|'lerin Katklsrnr Olqmek iqin Kullanrlan Bazr Ana Gostergeler
A.2 ILO MKI Aragtrrmalarr 2001: Metodoloji, Ornek Kompozisyon ve Analiz
155
155
156
163
A.2.1 Ara5trrma Tasarrmr ve Ornekleri
A.2.2 Kayt Ko5ullarrna Uygunlug u 0lgme
163
A.2.3 istihdam ArtrSr Belirleyicileri:(ok DeQigkenli bir Logit Analizi
170
165
EiBLiYoGRAFYA
175
oizitrt
185
vi
TABLOLAR
2.1 Yedl Ulkede Temel Ekonomik ve Sosyal Belirtilerin Aqrklamasr, 2000
2.2 Yedi Ulkede Sektor BaSrna istihdam Payr, Son Yrllara Ait (Yiizdeler)
2.3 iiletme 0lgegine Gore Uretim $irketlerindeki i5 Niteligi Gostergeleri, Gostergesi
993 (Yuzdeler)
2.4 igletme Olgeklerine Gore ig Kalitesi Gostergeleri, Peru ve lili, 2000
2.5 igletme Buyukluklerine Gore Gelirdeki Cinsiyet Farkltlrklarr (Erkek/Kadrn
Ortalamalan), $ili ve Peru, 2000
2.6 (alr;anlarrna Yardrm Sunan Yedi Ulkede Ara;trrrlan MK|'ler ve Bagarr Oranr
Ta nza
nya
Bi
rleSik Cumhuriyeti,
1
(Yrizdeler)
22
z7
35
36
37
38
2.7 Ara5trrrlan MKI'lerde istihdam Kararlarrnr Pozitif Bigimde Etkileyen Etmenler
(Ytizdeler ile Belirtilmittir)
40
2.8 Ara5trrrlan MKI'lerdeki istihdam Kararlarr ile ilgili Devlet Politikalarrnrn Algrlanan
Etkisi
(Ytizdeler)
3.1 KayrtTurlerine Gore, Aragtrrrlan MKI'lerin Kayrt Oranlan, 2001 (Yuzdeler)
3.2 AraStrrrlan MKI'lerinTemelKayrt $artlarrna Uygunlugu,200l (YUzdeler)
4. 1 Arattrnlan MK|'lerin UlusalVe Yerel Makamlara Yaptrrdlklarr ig Kayrtlarr, 2001
(Yrlzdeler)
4.2 Ara5trrrlan MKi'lerden Sosyal Guvenlik Teminatr Saglayanlar, 2001
4.3 i5letme Olgegine Gore Sosyal Guvenlik Teminatr (Emeklilik Planlarr),
tili ve Peru, 1990 ve 2000 (Yrizdeler)
4.4 i5letme Olqegine Gore, igletmelerin Sendika ve Toplu Scizle5me Payr,
4.5
4.6
4.7
4.8
Guney Afrika, 1999 (Yr,izdeler)
Aragtrrrlan MK|'lerin Ozel Sektor Organizasyonlarrna Uyeligi, 2001 (Yrlzdeler)
Olgek ve Konuma Gore, Ara5trrrlan MKI'lerin igletme Gelir Vergisi Kaydr
Ara5trrrlan MKI'ler igin Ana Piyasalar, 2001 (Yuzde Olarak BahsedilmiStir)
Son iki Senede Devlet Gcjrevlileri Taraftndan Ziyarel EdilmiS Ara5trrmaya Katrlan
MK|'ler, 200 1 (Ytizdeler)
A.l
incelenen Ulkelerde igletme Olqek Srnrflarrnrn Tanrmlarr
A.2 Tahmini MKI Oranlarr, Mevcut En Son Sene Verileri
(Toplam i5letme Sayrsrnrn Yrizdeleri)
A.3 Tartm Drgr istihdama Mikro Ve Kuguk igletmelerin Katkrsr, Son Yrllara Ait Veriler
(Yrlzdeler)
41
54
55
91
101
103
105
106
108
I 13
127
157
160
161
A.4 incelenen Ulkelerde Tarrm Drgr istihdamda MKI Payrndaki Degigiklikler
A.5 Ara5trrma 0rneginin Kompozisyonu (Yilzdeler)
161
4.6 MKI'ler igin Temel Kayrt Kopullarrnrn Basitlegtirilmi5 Ozeti
167
A.7 Cinsiyete Gore Ana Kayrt Ko5ullarrna Uygunluk, 200'l (Ylizde Paylarr)
170
A.8 Logit Analizi igin Tahmin Sonuqlarr
172
165
Kriguk i5letmeler iqin Politikalar
SEKiLLER
.l.1 Kavramsal (erqeve
12
2.,l Tarrm Dr5r istihdamda Mikro Ve Kuguk iSletmelerin Payr, En Son Veriler
2.2 GSMH Varyasyonlarr ve MKI istihdam Oranlarr Arasrndaki Yrizdelik Korelasyon,
28
Peru,1986-2000
4.1 Vietnamda
95
Yrllrk Olarak Kaytt Alttna Giren Ozel iSletmeler, 1992-2001
4.2 Ara5trrrlan MKI'ler Arasrnda Banka Hesabrnrn Varh$r, 2001 (Yuzdeled
4.3 Aragtrrrlan MKI'lerin '1999 ve 2001 Arasrndaki Donemde Resmi Kredi Eri5imi
(Yrlzdeler)
4.4 Temel Kayrt Kogullarrna Uygunluga Gore Resmi Kredi EriSimi,
A.1 MK|'lerin GSYIH'e ve istihdama Tahmini Katktlan (Ytizdeler)
Ara5trrmalart
Piyasa
Dr;rhgrTantmlama
Rasyonel/Seqim Modellerinin Uygunluk Kararlartna
Kayrt
3
189)
45
51
Uygulanmasr
Masraflart
58
60
Uygunlugun Yararlart: Filipinler Ornegi
Durbandaki, (Griney Afrika) Kayrt Dr5r Ekonomi Politikasr
Politika Olugturmada ve Uygulamada i5 Adamlarrnrn Sorunlartnt Dile Getirmesi:
64
Afrika daki Radyo Programlarr
72
4.1 Politikalardan idari Mekanizmalara: MKI'ler igin Politika Ortaml Katmanlart
4.2 Ozel KLiqi.ik igletme Politikalartntn incelenmesi
4.3 igletme 0lgekleri Tantmlartntn incelenmesi
4.4 Gr.iney Afrika dakl Ki.rqrik i5letme Politikalarr ile ilgili KuruluSlar
4.5 Kriqrik Olqekli Ureticiler iqin Bir Yasal Yapr Olarak Kooperatifler
a.6 iyi Uygulama: $ili deki Reform lgin Agrrr Btirokrasinin Denetlenmesi
4.7 (alrSma Politikalarrnrn MKI'lere Uygulanmastntn Ozeti
a.8 iyi Uygulama: MKI'lerdekiYeni (alrgma Yasalartntn Etkisini Degerlendirme
4.9 $ilide MK|'ler igin Finans Politikalarr
5.1 ig Kanunlart ve Duzenlemelerinde Yaptlan Reformlar ve Bunlartn Etkileri
5.2 $ilili Mikro igletmelerde ig Hayatryla llgili Kanunlartn Uygulamast:
Para Cezalartntn Yerine E0itim
5.3 Sosyal Guvenli$i MKI'lere Yayma: Kore Cumhuriyeti ve Tayland Ornekleri
5.4 Peru daki Vergilendirmeyi Basitlegtirme: Ba5art ve Geriye Kalan Zorluklar
5.5 Politika Reformuna Yardtmct Olacak Araqlar ve Kaynaklar
5.6 Daha Fazla Aragttrma igin Bazr Fikirler
A.1 istihdam ArttSt ve Farklr Kayrt DegiSkenleri Arastndaki ilgile5im
viii
9
15
Politikalar ve istihdam Yogunluklu Yattrtmlar: Ktigrik igletmeler iqin
Kayrt
122
162
KUTULAR
1.1 Mikro ve KuqUk i5letmeleriTanrmlama
1.2 Kriqilk ve Orta Olqekli iSletmeler iqin i5 Yaratma Tavsiye Karart, I998 (No.
MKI
116
117
2001 (YUzdeler)
1.3
2.1
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
20
70
76
81
82
87
89
94
97
99
120
136
138
140
141
147
154
173
ONSOZ
Bu kitap, ILO'nun lnFocus Kuguk iSletme Geli5tirme vasltasryla istihdamr Geligtirme Reform Programt'ntn (lLO/SEED)
ve politika reformunun bir parqasr olarak ortaya konulan
toplu bir qabantn bir sonucudur. Ayrtca, mikro ve ktiqtik
iSletmeler iqin politika ortamr ve bu iqletmeler taraflndan
olu5turulan istihdamrn niteligi ve miktart arasrndaki iliSkiyi
incelemek iqin yedi ulkeden oluSan bir ara5tlrma projesinin ana sonuqlarrndan bazrlartnr birlegtirmektedir. Kitap,
bu ara5ttrma projesi iqin hazrrlanan bir dizi rapordan ortaya qrkmrgtrr. Her zaman bahisleri geEmese de bu raporlar
kitabrn esas ampirik temelini olu5turmugtur. Oyle ki bu
raporlar olmasa bu kitap yaztlamazdr.Sayfa xxi'ndeki liste,
tum referanslarr igermektedir.
Aga$rda isimleri verilen ulusal dantgmanlar seqilen ril-
kelerdeki aragttrmalarr gergekle5tirmiglerdir: Carolina
Flores ($ili), Moussa Kourouma (Gine), KUqLik ve Orta 0lqekli iSletmeleri Geliqtirme KuruluSu'ndan Atif Salim Malik (Pakistan), Centro de Estudros para el Desarrollo y la
Participacion'dan Juan Chacaltana (Peru), Kamu SoruSturmasr Kurulugu'ndan Jennifer Mollentz (Gtiney Afrika), Ekonomik ve Sosyal Ara5trrma Kurulu5u'ndan Paula Tibandebage (Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti) ve Vietnam Ticaret
ve Sanayi Odasr'ndan Pham ThiThu Hang (Vietnam).
Mikro ve k0quk i5letmelerin araSttrmalarr aSagrdaki ara5trrmacrlar tarafrndan gerqeklegtirilmigtir: Malva Espinosa
($ili), Moussa Kourouma (Gine), Gallup'tan ljaz Gilani (Pakistan), Ministerio deTrabajoy Promocion Socialden Meybol Gomez (Peru), DRA'dan Patrick Burton (Gtiney Afrika),
Dar es Salam Universitesi'nden Marcelina Chijoriga (Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti) ve Vietnam Ticaret ve Sanayi
Odasr'ndan Pham Thi Thu Hang. Micheline Goedhuys,
yedi Ulke arasrnda ara$trrma sonuElartntn analizine buytik
bir katkr saglamr5trr.
Yazarlar, bu aragtrrma projesine katkrda bulunan agagrda-
ki insanlara
te5ekkr-ir etmek istemektedir. ILO/SEEDden
Kr-rquk
llletrneler gin Politikalar
i
Christine Evans-Klock, Christine Enzler ve Jens Dyring
Christensen ara$trrma ekibinin bir parqasrydtlar ve ulr.rsal
danrSmanlarr desteklemenin ve izlemenin yanr srra bulgularrrr degerlendirilmesinde teknik yardrm saglanmasryla
birlikte bu aragtrrmanrn tasarlanmasrna onernli bir katkrda
bulundular.
ILO/SEEDdeki diger meslekta5larrmrz, cinsiyet, i5
niteligi ve etkin uygulama boyutlarr ile araltrrma tasanmr
ve ara$trrma araqlarrnrn nasrl birle5tirileceQi konusundaki
onerilerinin yanr srra daha onceki tasarrlar hakktndaki yorumlarryla katkrda bulunmuglardtr. Bu ki5iler, Gavin Anderson, Martin Clemensson, Gerry Finnegan, Roel Hakemulder, Andrea Singh, Jim Tanburn ve Rie Vejs-Kjeldgaard dtr.
Diger ILO birimlerinde de, aralarrnda Peter Auer, Duncan
Campbell, Wouter van Ginneken, Jane Hodges ve Terje
Tessem'in bulundugu bazr meslekta;lartmtz, daha onceki tasarrlarr okumak ve ayrtntth yorumlarrnr sunmak igin
zaman ayrrmr5lardrr. Craig Churchill, Dominique Gross ve
Peter van Rooij ulusal dantSmanlara brifing vermek uzere gerekli girdileri saglamrSlar ve finans politikasryla ilgili
arattrrmanrn sonuqlartnt yorumlamt5lardtr. Hem ILO'nun
iqinde hem de drSrndaki bazr gozlemciler, metni geli5tirmemize yardrmct olmugtur. Ozellikle mukemmel redaksiyon igin Charlotte Beauchamp'a ve Yaytnlar Burosu'na qok
teSekkur ediyoruz.
Bu aragtrrma, aralartnda Jacobo Varela, Mario Tueros, Max
lacono, Gopal Joshi, Samina Rauf Hasan, Flora Minja, Andre Bogui ve Bassirou Tidjani bulunan, ILO saha ofislerinde-
ki bir dizi meslektagrmrzdan elde edilen lojistik destek ve
teknik geri bildirimden yararlanmrttrr. 0nemli katkrlarr iqin
bu ki5ilere te5ekkrir etmek istiyoruz.
Diger hatalar ve kusurlardanyazarlan n sorumlu oldugunu
soylemeye gerek yoktur.
Santiago de Chile
Perth, Avustralya
Agustos 2003
YONETICI OZETI
Bu kitap hakkrnda Diinya qaprnda, devletler, sosyalve eko-
nomik kalkrnmada rnikro ve kuquk i5letrnelerin (MKi'ler)
onemli rolu anlamaya ballamr5lardrr. MKI'ler sadece gok
sayldai kadrn ve erkek igin istihdam olugturmakla kalmaz,
aynr zamanda milli gelire katkrda bulunan verimli faaliyetler gerqekle5tirir ve yoksullugu azaltrrlar. iSletme seviyesinde ktiqrik olqekte olan MKI sektorti, ulusal kalkrnma iqin
onemli bir araqttr.
Birgok devlet, MKI'lerin istihdam olugturma ve yoksullukla
mLicadeleye katktda bulunma potansiyelini tanrdlgl halde, pekgok durumda bu potansiyel yerine getirilmemektedir. MKi'lerde qah5an pek qok kiginin gahSma ko5ullarr
qok kottidLir ve gelirleri yoksulluktan kurtulmalarrnr saglamayacak derecede duguktur. MKl'lerin iqinde bulundugu
politika ortamr ve duzenleyici ortam, devlet tarafrndan
belirlenmektedir; ancak bu ortam genellikle gozumrin bir
parqast olmak yerine sorunun bir parqasrdrr. Eqit bir oyun
sahasr saglamak igin reform yaprlmasrna qok fazla ihtiyag
duyulmaktadrr.
Bu kitap, devlet tarafrndan belirlenen politikalarrn ve yasalarrn, MK|'lerdeki kadrn ve erkekler iqin daha fazla ve daha
iyi i5lerin olu5turulmasrna nasrl katklda bulunacagrnr gos-
termektedir. Ayrrca, politika ortamtntn ve yasal ortamrn
MKi'lerin buyumesine ve yarattrklarr iglerin saytstntn ve
kalitesinin artmasrna daha fazla yardrmcr olabilmesi iqin,
bu ortamlarda gerekli reformlarrn yaprlmasrnda politika
Kiiqrik l5letmeler iqin Politikalar
yaprcrlara, kalkrnma iqin galrSanlara ve aratttrmacrlara yar-
drmcrolabilir.
Geligmekte olon Bu kitabrn dayandrgr ara$trrma, ILO taraftndan ba5latrlmrg
yedi iilkede yapilan desteklenmiS ve geliqmekte olan yedi ulkedeki - gili, Gine,
orijinal ara$trma Pakistan, Peru, Guney Afrika, Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti ve Vietnam - ulusal danr5manlar ve aratttrma kuruluqlarr tarafrndan gerqekleStirilmi5tir. Her bir rllkedeki gahgma,
politikalarrn ve yasalarrn dikkatlice haritalandrrrlmasr ve
analizini, istihdam ve kuruluS verilerinin bir analizini, payda5 goru5meleri ve Eah5taylarrnr politika ortamtna ve yasal ortama verdikleri cevabr analiz etmek iqin yakla5rk 300
MKi'nin ara5trrrlmasrnr iqermi5tir. Bazt ortak sorunlar, bu
ara5trrma ve iyi uygulamayr gosteren ornekler tarafrndan
ortaya qrkarrlmr5trr. Bu nedenle, burada sunulan bilgiler,
bagarr iqin basit tarifler sunmamakla birlikte, daha genig
uygulama iqin bir potansiyele sahiptir.
Bu yedi ulkede toplanan i5letme seviyesindeki verilerin
kullanrlmasryla, politikalarrn i5letmeler yonetilmesi ve per-
formansr uzerindeki etkisine yeni bir rqrk tutulmu$tur. Kitap, yedi ulkedeki MKI'lerin istihdam dinamiklerini analiz
etmektedir ve baSarrlr istihdam buyumesi ve yatrrrm davranr5rnr, ul kelerdeki pol itika farkhhklarryla il igkilendirmektedir.
MKI istihdamrnrn iki
yiinfi
MKI'ler iinemli ...Mikro ve Kriqtik igletmeler, modern ve dinamik ekonoiilqiide istihdam milerde onemli bir unsur olarak gorulmektedir. istihdam
saglar paternleri ve ekonomik sistemler buyuk kuruluqlarrn ya
da kamu kuruluSlartnrn hakimiyetinden uzaklagtrkqa, politika yaprcrlar ve iktisatqrlar MKi'lerin ig piyasalarr bulma,
esneklik ve kendini adapte edebilme yeteneklerine deger
vermektedir, incelenen trim yedi tllkede, MKI'ler, tarrm drgr
istihdamrn qogunu olu5tururlar ve bu ulkelerden altrsrnda
MKI'lerin payr'l 990'larda artrg gostermigtir.
Bu, MKI'lerin istihdam sorunlartna bir qozum sunduklarrve
yoksullukla sava5a yardrm ettikleri anlamrna mr gelmektedir? Maalesef, birqok durumda, MK|'lerdeki yeni igler, - orne$in, btiytik i5letmelerin ya da kamu sektortinun ktiqulmesi nedeniyle- baqka yerlerdeki ig kayrplarrnrn yerini ahr.
$ili ve Peru'dakiveriler, istihdamda MKI'lerin artan paytntn,
istatiksel olarak, hrzh ekonomik buyume donemleriyerine
Yonetici Ozeti
ekonomik gerileme ile baglantlh oldugunu gostermektedir. Ayrrca, MKI'lerdeki birqok ig, duguk kalitelidir: gelirler
yoksulluk seviyesinde olabilir; tehlikeli qalgma kogullarr, igle ilgili hastahklar ya da kazalar nedeniyle qaltSanlart
kazanqlarrnr kaybetme riski ile kargr kar5rya btrakabilir; az
sayrda MKI bu tur risklere kargr qahganlart koruyan sosyal
gUvenlik sistemleri kapsamtndadtr.
incelenen yedi ulkedeki birqok MKl, dogalarr geregi, pi- ...oncokMKl'ler
yasa frrsatlanna yantt vermekten ziyade hayatta kalmaya yoksulluguyok
qalrgmaktadrr. Ozellikle kadtnlartn, genellikle, yetersiz aile etmek iEin bir gore
gelirlerine katkrda bulunmak iqin bazr gelir tlretme ya da degildir
igletme faaliyetleri gerqekleStirmeleri gerekmektedir. En
hassas ve istikrarstz mikro i5letmeler ve en dinamik ve
zengin kr.iqrik igletmeler arastnda onemli farkhhklar vardrr. Agrkqasr, MKI'lerin artan istihdam payt, ba5h bagrna
bir amaq degildir: her gey, iSletmelerin ttlrune, mikro iSletmelerden kuquk ya da orta olqekli igletmelere donugme
olasrhgrna, sahipleri ve qah5anlarrna yonelik i5 niteligine
dayanrr. MKI'ler, kalkrnmada onemli bir role sahip olabilir;
ancak bunlar iSsizlik, eksik istihdam ve yoksulluk sorunlartnr otomatik olarak qozen bir qare degildir.
Bu, kalkrnma gabalartntn buytik igletmelere odaklanmasr
ve kriqrik iSletmeleri ihmal etmesi gerektigi anlamtna gel-
mez. Briytik iSletmelere odaklanan kalkrnma stratejileri,
1970'lerde ve 1980'lerde uygulanmttttr ve qogunlukla bu
politika tedbirleri tarafrndan dogrudan kayrrrlan ipletmelerin otesinde istihdam frrsatlart yaratmayt baSaramamtglardrr.
MK|'lerde qah5an qok sayrdaki igqi nedeniyle, geliri ve ig niteligini arttrrarak kuEuk geliSmeler meydana getiren politika ve yasal ortam degiSiklikleri, toplu refaha onemli bir
katkrda bulunur. MKl'lerde maagh qahqanlar, buyuk iSletm e e rd e ki ga h 5a n a ra gore o rta a m a ol a ra k d a h a azkazamr ;
birqok du5rik gelirli gahgan iEin serbest qah5an olma uygun
bir alternatif olacaktrr. Ayrtca, MKI sahipleri ve yoneticilerinin gogunluQu,zor ko5ullara ragmen, bir igletme sahibiolmanrn gerektigi gelir riretimi ftrsatlartna ve bagrmsrzhgrna
deger vermektedir. Sadece GLiney Afrikada ve Tanzanya
Birle5ik Cumhuriyeti'nde, araSttrrlan MKI sahipleri ve yoI
I
I
neticilerinin buyrik bir boltlmrl, sektorde olmalanntn ana
KriCuk lsletmeler lgin Politikalar
nedeninin daha onceki iSlerinin sona ermesi ya da diger
frrsatlarrnrn eksiklig i oldu g un u bel i rtm i;tir.
i5
Politikalar ve yasalar neden MKi'ler igin bir
fark yaratrr
Ozellikle kayrt drgr sektorde qah5arrlar olmak uzere,
MKi'lerirr genelde kanunlardan ve duzenlemelerden ba$trnsrz bir gekilde qalrStrklarr dugunulmektedir. Asltnda,
birqok MKI sahibi ve yoneticisi, yonetmeliklere uymamayr tercih etmektedir ve MKI ara;trrmalarrmrza gore, birgok
MKI sahibi ve yoneticisi, istihdam kararlartnr ve qaltSmalartnr etkileyen ana faktor olarak piyasalarr gormektedir.
MKI'ler,
politikalarm ve
yasalartn kapsomr
dryndo degildir
Buna kar5rn, bu, politikalarrn ve yasalartn onemli olmadrgr anlamrna gelmez. Aqrkgasr, bunlartn etkisi genellikle
gorrilmezdir ya da dolayhdrr. Ornegin, kayttan kaqmak
igin devlet yetkililerinden saklanan bir MKl, kesinlikle yonetmeliklerden etkilenir; (unkti bu kaqma teqebbusu, i5letmenin, tanrtrm kullanarak daha gortintir olmastnt ya da
geni5lemesini engeller.
Birqok MKI sahibive yoneticisi, devletin politikalartna ve yasalarrna uymamayr tercih ettiginde, ya istihdam seviyeleri-
ni belirlenen egigin altnda tutarak (ornegin, Pakistan'da,
10dan az qalrSanr olan MKI'lerin bazr qaltgma yasalartna
uymasr talep edilmemektedir) ya da kayrt dtgr bir gekilde
qahgarak gizli kalmaktadrr. Bu, MKI sektorundeki qalt5anlarrn oldukqa du5uk bir 5ekilde ucretlendirilmesi, bu qaltganlar iqin guvensiz ve tehlikeli bir ortama yerle5tirilmesi
gibi bir durum olu5turabilir. Sonug olarak, MKI'let du5uk
maliyet ve duSuk uretkenlik tuzagrna dr,i5uritlebilir.
Yiinetmeliklere
uygunluk, MKI'ler
igin moliyetli
olabilir ancok
iinemliyarorlor do
saglayabilir
Birqok MKl, ne tam olarak kayrth ne de tam olarak kayrt
dr;rdrr: bazr yonetmeliklere uygunluk gosterirlerken bazt
yonetmel i klerden kaqr n maktadr rla r. Bu ytizden, yonetmeliklere uygunluk, arahksrz bir srireqtir. Yrlksek bir uygunluk
seviyesi, hem i5letmeler hem de galrSanlar iqin yararhdrr.
Ornegin, arattrrmamrz, temel kayrt koSullartna uygunluk
gosteren MK|'lerin finansal hizmetlere daha iyi eri5tigini
ve qah5anlarrna daha iyi bir sosyal gUvenlik teminatt sa!ladrgrnr ortaya koymu5tur. Kayrt kogullartna uygunluk gosteren igletmelerin, uygunluk gostermeyen MKI'lere gore
- ilk olqek, i5letme yatr ve ekonomik sektor farkhlklarr goz
onune alrndrktan sonra bile
-
zaman iqinde daha fazla
Yonetici Ozeti
istihdam sagladrgr bulunmu5tur. MKI'lere kargr onyargrlr
olan politikalar ve yasalar, uygunluk derecesini duSurebilir
ve bu sebeple MKl'lerdeki istihdamr azaltabil ir.
Diger yandan, uygunlugu kolaylaltrrma, iglerir-r rniktarrnr
ve niteligini arttrrrr. Vietnam'da, yeni iSletme Yasasr kaydr daha kolay hale getirmi5tir; daha onceki yasada yrlhk
olarak yaklagrk 5000 i5letme kayrt olurken bu rakam yeni
yasanrn yurtirluge girmesinden sonra yrlhk olarak '15000'e
o/o7O'i, gerqekten yeni i5e
Erkmrgtrr. Bu igletmelerin yakla5rk
baglayan igletmelerken, geriye kalan igletmeler, daha onceki kayrth olmayan igletmelerin yeniden drizen lenmesi nden olu5maktadrr.
Yasalara ve yonetmeliklere uygunlugun her zaman iqin bir
maliyeti vardrr; ancak bu uygunluk aynr zamanda buiyuime
iqin bazr frrsatlar da sunar. Yararlarr artttrtrken uygunluk
maliyetlerini azaltma, MK|'lerin kendi sahipleri ve qahqanlarr iqin bir kazang yaratma qabalarr iqin onemli bir farkhhk
yaratrr.
Yardrm mt engel mi? MKI istihdamrnda
devletin roli,i
Birgok ulkede, devletin MKI'lere yaklaSrmr, qeligkilidir. Bir
yanda, MKI'lere yardrm saglamak igin devlet destekli projeler ve programlar, tasarlanrr ve uygulanrr. Di$er yandan,
daha yaygrn politika, yasa ve yonetmelik ortamt, buyUk i5letmelerle karSrla5trrrldrgrnda kuquk i5letmelerin aleyhine
i5lemektedir. Bu ikilem, sadece MKI destek politikalarrnr
deQerlendirmek yerine altl adet ana politika alanrndaki
politika ortamtna ve yasal ortama bakmamrzr saglayan
esas motivasyon kaynagr oldu.
Birgok devlet tarafrndan ele ahnan geleneksel yakla5lm,
ya dogrudan kendi kuruluglarr tarafrndan ya da daha fazla
piyasa odakl ve hedef gruba yakln olan aracr kurumlar
vasrtasryla - MKI'lere finansal ve ig geligtirme hizmetleri
saglamaktrr, Buna kar5rn, bu hizmetlerin sunumunda genellikle bagansrz olmuglardrr. Bu, esas olarak iki nedenden
kayna klanmaktadrr: ilk olarak, devlet programlarr srnrrhdrr
ve sadece srnrrh sayldaki igletmelere ulagabilir; ikinci olarak, MK|'lerin qahgtrgr it ortamtnt etkileyen ve ozel devlet
programlannrn etkisini azaltabilen daha geniS etkiler de
mevcuttur.
-
Destek
programlannddn
yardtma ortama
geii$
Kugr-ik
lgletmeler gin Politikalar
I
MKI destek programlarr, bir tilkede sadece stnlrlt saytda
igletmeye ulaSabilirken, politika ortamtndaki ve yasal ortamdaki MKI kar5rtr onyargrlar, bir ulkedeki MKI'lerin qo!unun geli5imini engeller. MKI'ler, orta olqekli ve buyuk iSletmelere gore oransal olarak daha yuksek uygunluk maliyeti ile kar5r kargrya kalmaktadrr. Bu tur onyargtlar her zaman
kasrtlr olmamast, tam olarak anlagtlmamast ya da hatta gorulmez olmastna ra!men, MKI sahipleri ve yoneticilerinin
davrantSlart nr oneml i derecede etkileyebil mektedi r.
Devletlet MKI faaliyetleri uzerindeki politika krsttlamalannr ve yasal krsrtlamalart ortadan kaldtrarak, MKI sektoruntln ulusal sosyal ve ekonomik amaglara katkrda bulunma
kapasitesini artttrtr. Buna kargtn, ktsltlaytct Sartlartn ortadan kaldrrrlmast, kuquk iSletmelerin potansiyelini serbest
brrakmantn tek yolu degildir. Yonetmelikler, orne0in gahganlart somurucu uygulamalardan korumak ya da tuketicileri saglrk tehlikelerinden korumak iqin gereklidir. Diger
yandan, devlet politikalarr, ornegin MKI katkrsr aqtstndan
kamu ihalesi prosedurlerini yeniden tasarlayarak ya da
MKI'lerin ihracat teSvik planlartna eri5imini saglayarak, piyasa frrsatlart sunarlar.
potitika uygulamasr Politikalar genellikle, aqrk bir uygulama stratejisi olmakzorlugu srzrn tasarlanmaktadrr. Birqok durumda, politikalartn ve
yasalartn MKI sektorune bildirilmesi yetersizdir. Ornegin,
Pakistanba, birqok yasa ve yonetmelik hakkrndaki bilgi,
nufusun qogunun sadece Urdu dilini anlayrp okuyabilmesine ra{men, ingilizce olarak haztrlanmrSttr. Ayrtca,
saydamhgrn eksikligi ve qe5itli devlet kurumlart arastndaki
koordinasyon yetersizligi, politikalartn ve yasalarrn etkin
bir 5ekilde uygulanmastnt engeller.
Bu qalrgma, MKI sektortlne geli5imsel bir yakla5tm uyarlamak iqin ulusal hukumetler iqin gtiqlu bir argtiman saglamaktadrr. Bu ttir bir yaklaSrm, politika ortamtndaki ve yasal
ortamdaki MKI karSrtl onyargrlarr ortadan kaldtrtrken, ulu-
sal kalkrnmada MK|'lerin rolunu ve katktstnt maksimum
hale getirmek iqin tasarlanmtS politikalara ve yasalara uygunlugu kolaylaStrrarak MKI buytimesini teSvik etmektedir.
xvt
Yonetici Ozeti
Ortak sorunlar ve iyi uygulama iirnekleri
Ozellikle MKI'lerin qah5masr ile ilgili altr politika alantntn incelenmesi, politika ortamtndaki ve yasal ortamdaki bir dizi
ortak sorunu ortaya koyarken, iyi uygulama orneklerini de
ortaya grkarrr. Bu alanlardan her birinde, MKI kar5rtl tehlikelerin yanr srra yenilikqi ve geligimsel yakla5rmlarl benimseyen devletlerin oldugu ornekler de tespit edilmigtir. Bu
analiz, e!er ulusal ko5ullara uygun bir 5ekilde uyarlantrsa,
incelenen ulkelerin otesine geqen politika reform unsurla-
rrsaglayabilir.
6zel kfig0k igletme tegvik politikalan, incelenen yedi Farkh politika
r.ilkeden dordtinde h6lihazlrda mevcutken, Gine ve Tan- olonlannr anoliz
zanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde halen tartr5tlmaktadlr. Bu etme
politikalar kendi ba5lartna daha yardtmct politika ortamlarr yaratmamalartna ra{men, politika ve kanunlarrn iyi-
leqtirilmesinde ve MKi'lere hizmet saglanmastna yonelik
mekanizmalann oluqturulmastnda bir araE olabilirler. 0rnegin, Guney AfrikaUa, Ulusal Kuqrik i5letmeYasasr (i 996),
kilquk i5letmeler uzerinde politikalarrn ve yasalartn etkisini
de$erlendirmeleri iqin devlet kurumlartnt teqvik etmektedir ve MKI'lere Temel istihdam Ko5ullarr Yasast'ntn (1997)
uygulanmasrna karar verilmeden once ayrtntth bir etki degerlendirmesi gah5masr yaprlmtStrr.
Ticaret kanunlarr ve yasalartna uygunluk gosterme, MK|'ler
r.izerinde buyuk igletmelere gore daha agrr bir yuk tegkil
etmektedir. Birqok durumda devlet gorevlileri bile, bir ktlqrik iqletme kurmak ve qaltgttrmakla ilgili yasalan ve yonetmelikleri bilmemektedir. Ayrrca, birqok yasanrn ve yonetmeli$in aqrk bir gekilde tantmlanmtS bir amact olmadtgt
gorulmektedir. Bu karmagrk yonetmeliklere uygunluk gos-
termeye galrSrrken, MKI sahipleri ve yoneticileri, galtgma
yasasrna uy-gunluk gostermek ve i5 niteligini geligtirmek
iqin harcanmasr gereken enerji ve zaman harcamaktadtr.
Durumu geli5tirmek igin, gereklilikleri, herhangi bir amaca
hizmet etmeyen gereklilikleri te5his etmek iqin i5 yasalarr
ve dtlzenlemeleri incelenmelidir. Farkh kurumlar arasrndaki kayrt kogullarr uyugmazhklan ve qatr$malarr ortadan
kaldrnlmahdrr. Raporlama gereklilikleri, devlet kuruluglart
arasrnda uyumlagtrrtlabilir (zaman araltklart ve formatlar).
Bazr durumlarda, lisanlartn yerine, hti krimet gorevlilerinin
keyfi olarak griq kullanmayacaklarr basit kayrt gereklilikleri
Krigrik igletmeler igin Politikalar
getirebilir.
politikalan MKI ihtiyaqlartna gore
ge-killendirilmemektedir. Birgok MKl, yuksek uygunluk
Birgok rllkede, Sah;ma
maliyetleri ile krsrtlanmaktadtr ve qalrganlar korumastz btrakrlmaktadrr. MKI'lerin qah5ma yonetmeliklerine uygunluk gosterme kapasiteleri konusunda devletlerin daha
gerqekqi olmasr gerekirken, MKI'lere temel qaltgma normlarrndan higbir genel muafiyet verilmemelidir. Bunun yerine, agrn derecede karma5rk yonetmelikler basitleqtirilmelidir; belirli normlar, MKI'lerin bunlara uygunluk gosterme
kapasitesinin dikkatli bir gekilde degerlendirmesine dayanarak sadelegtirilmelidir; uygulama mekanizmalarr qalrgma tefti5lerinin otesinde geligtirilmelidir. Bunlar, istihdam
olugturma ve i5 niteligi amaglartnt yerine getirmek iqin iyi
araglardrr. Orne{in, $ili, para cezalartntn yerine MKi'ler iEin
yasal standartlar e$itimi getiren esnek yasalara vurgu yaprlmr$ilr.
MKI'lerin vergilendirme kapsamrnda olmadtgt dtiSunulmesine ra!men, bu dil5unce gergekle bagda5mamaktadrr; gunku birgok MKI bir 5ekilde vergi odemektedir. Ashnda, vergiyonetmelikleri, MKI'ler tlzerinde en fazla uygulanan yonetmeliklerdir. incelenen tilkelerin - Guney Afrika
dr5rndaki - hepsinde, MKI araqttrma ornegindeki kentsel
kriqrik igletmelerin o/o80'i, i5letme gelir vergisi odeme amaoyla kayrt altrna girmigtir. Birqok MKE'nin hassas durumuna bakrldrgrnda, MK|'lerin, birqok vergi sisteminin karmagrkhgrndan ve vergi memurlart taraftndan rahatstz edilme
riskinden onemli olqride etkilendigi gorLilmektedir. Bazr
rllkeler, vergi sistemlerini sadele5tirmeyi baqarmrStrr. 0rne{in, Peru, vergi idaresini tek bir kurumda toplamt5trr;
uygunluk iqin basit prosedurler getirmigtir ve mikro iSletmelerin sisteme giriqini kolayla5trran iki adet ozel vergi rejimi olu5turmu$tur.
Ticaret politikalarr alantnda, i5letmelerin ihracata yonelmesini kolaylaStrrmak iqin tasarlanmtS politikalar genellikle, minimum i5lem hacimleri ve agtr idari prosedurler
vasrtasryla MKI'leri dtgarrda btrakmtgtrr. Bu nedenle, birqok
MKl, ihracat igletmeleri olarak uluslararast ticarete katrhrken, dogrudan ihracatqtlara verilen te5viklerden nadiren
yararlanmaktadrr. Bu MKI karSltr onyargt, 1990'larda uygulanan ve 1970'lerde ve 1980'lerde ithal ikameci stratejilerxvilt
Yonetici Ozeti
de bulunan MKI kar-grtr onyargrlart prensip olarak ortadan
kaldrran ticari I i beralleSme politikalarrntn potansiyel yararlarrnr azaltmaktadrr.
Finans politikalan, daha fazla ve daha iyi i5 yaratmak iqin
MKI'lerin kapasitelerini n geli5tirmesinde ana faktorlerden
biridir, Pro-jeler ve programlar qok sayrda olmastna ragmen, bunlar genellikle stntrlt yardtm saglarlar. Saglam finans politikalarr, finansal kuruluglar iqin iqlem masraflartnt
ve risklerini azaltarak, MKl'lerin finansa daha iyi eriSmesini
saglarlar. Tum rllkelerde, diger politika alanlarrndaki iSletme kaydr, vergilendirme ve qahgma gibi yasalara ve yonetmeli klere uyg unluk, MKI'lerin resmi kredi saglaytcllart ndan
kredi almasrna yardtmcr olur. incelenen ulkeler arastnda,
$ili, MKI'leri bankacrhk sistemi ile birlegtirmede oldukqa
baSarrlr olmu$tur. Bu bagart, ana kamu finans kurulu5u tarafrndan yonetilen mikro igletme kredi hattr; devlet tarafrndan ihale edilen ve ticari bankalar tarafrndan yonetilen
MKi kredi limitleri, finansal duzenlemelerin ve bankacrhk
sisteminin ileri derecede geliStirilmesi gibi bir dizi faktor
tarafrndan sa!lanmrgtrr. Birgok ozel banka, MKI'lere potansiyel m uSteriler olarak ulaqmaya qah5maktadrr.
Altr politika alanrnrn analizinden altnan dersler, politika reformu iqin onemli olmakla birlikte, her bir tilkenin kendi
qozumunu bulmasr gerekmektedir. Bagarrlr reformlar iqin
onemli olan birkaq unsur vardtr: mevcut yasalart ve yonet-
melikleri degigtirmeden once degerlendirme, MKI'lere ve
diger paydaglara kulak verme, ister MKI'leri etkileyen politikalar ve yasalar yrizrinden ortaya qtkstn, isterse daha genig yasal ve ekonomik baglamda koklegmi5 olsun cinsiyet
onyargrlarrnr belirleme. Politika ortamtnt ve yasal ortamt
duzenlerken, diger rllkelerde iyi uygulama orneklerinin
olmasr yararh olabilir. Bu kitabrn politika belirleyicilerine
bir kaynak tegkil etmesini ve bu sureqlerle ugragan ki5iler
igin savunuculuk yapmasrnr umuyoruz. (alr5mamrz, agtk
bir 5ekilde, inceleme ve reformun devam eden bir stireq
oldugunu ortaya koymaktadrr. Bu kitap, MKI'lerin buyume
ve daha fazla saytda ve daha iyi i5 yaratma potansiyelini
engelleyen politika ortamlarrntn ve yasal ortamlartn incelenmesine ve drizenlenmesine krlavuzlu k edebilir.
xlx
rLo/sEED. BU PROJE lqlN KULLANILAN
ARASTIRMA BELGELERi
UITT RAPORLARI
Gine
Kourouma, M. 2001 . Examen empirique des facteurs determinonts du developpement des micro et petites entreprises et de lo stimulation des emplois en
Guinee, unpublished SEED background paper, December (Geneva).
-----.2003. Promouvoir un environnement de developpement des micro et petites
entreprises guineennes fovorable a la creation d'emplois decents, SEED
Working Paper No.54 (Geneva).
Gi,iney Afrika
Mollentz, ).2002. Creating a conducive policy environment for employment creotion in SMMEs in South Africo, SEED Working Paper No. 35 (Geneva),
P ha roa h, R.; Bu rton, P. 200'l . Eva I u ation of th e nter n ati o n al La bo u r O rg a n i s ati o n's
Start and lmprove Your Business Programme in South Africa, unpublished SEED background paper, November (Geneva/Johannesburg,
ILO/DRA Development).
I
Pakistan
Gallup/BRB Pakistan. 2003. The influence of the policy and legal environment
on micro and small enterprises in Pakistan. A survey of i33 micro ond
sm a I I ente r prlses, S E ED Worki n g Pa per (Geneva).
SMEDA. 2002. Creating a conducive policy environment for micro, small and
medium-sized enterprises in Pakistan, SEED Working Paper No. 29
(Geneva).
Peru
Chacaltana , ).2001. Politicas publicas y empleo en las pequehas y microempresasen elPeru (Lima).
Kriqrik igletmeler igin Politikalar
Ministerio de Trabajo y Promotion Social. 2001. Encuesta de Micro y Pequeha
Empresa (lnforme de Avance), unpublished SEED background paper,
October (Geneva).
$iri
Espinosa, M. 2001 . lnforme final encuesta a micro y pequehos empresas (SEED):
El caso de Chile, unpublished SEED background paper, December
(Santiago). Flores, C. Forthcoming. Creating a conducive policy environment for employment creation in MSEs in Chile, SEED Working Pa-
per (Geneva).
Roman, E. 2001 . Buenos politicas para la generacion de buenos puestos de
trabajo,unpu blished SEED backg rou nd paper, j uly (Santia go).
Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti
Chijoriga, M.; Olomi, D.; Mwaipopo, L. 2002. The influence of national policies,
lows ond regulations on employment in micro and smoll enterprises,
unpublished SEED backgrpund paper, November (Geneva/Dar es
Salaam, ILO/University of Dar es Salaam),
Tibandebage, P. et al. 2003. Creating a conducive policy environment for employment creation in micro and small enterprises in Tanzania, SEED Working Paper No.55 (Geneva).
Vietnam
T.T.H; Nguyen, T.H.; Tran, CD. 2002. Survey on micro and small enterprises in Viet
Nam. Survey report, unpublished SEED background paper, May (Ge-
neva/Hanoi, ILO/Viet Nam Chamber of Commerce and lndustry). .
----- 2002. Creating a conducive environment for employment creation in small
enterprises in Viet Nam, SEED Working Paper No. 31 (Geneva).
TEMAT|K BELGELER
Christensen, J.D.; Goedhuys, M. Forthcoming.lmpact of national policy and legalenvironments on employment growth and investment in micro and
small enterprlses, SEED Working Paper (Geneva),
Goedhuys, M. 2002. Employment creotion and employment quality in African
manufacturing firms, SEED Working Paper No. 26 (Geneva),
Reinecke, G.2002. Small enterprises, big challenges. A literature review on the
impact of the policy environment on the creation and improvement of
jobs within small enterprises, SEED Working Paper No. 23 (Geneva).
Xtenina, O. 2000. Estimation of policy-induced factor price differences between
small and large enterpdses, unpublished SEED background paper,
May (Geneva).
Daha fazla bilgi igin tLO/SEED web sitesine baktnrz:
http://www.i lo.orglseed
xxii
KISALTMALAR
PMRB
Agence Guineenne pour la Promotion de l'Emploi (Gine)
BCRP
Banco Central de Reserva del Peru (Peru)
CASEN
Encuesta de Caracterizacion Socioeconomica Nacional (5ili)
DLW
DNI
(ah;ma Refahr Mtidurltig u
Direction Nationale des lmpots (Gine)
ENAHO
Encuesta Nacional de Hogares (Peru)
EOBI
(ah5anlann
EPB
i
EPZ
ihrag urLinleri igleme bolgesi
EsSalud
Entidad administradora del Seguro Social de Salud (Peru)
ESSt
istihdam Sosyal Gtiven ik Kurulu5u (Pakistan)
GSMYIH
Gayri Safi MilliYurtigi Hasrla
BewD
Bilyume (ah5masr ve Tekrar Dagrtrm (Gtlney Afrika)
GSMH
Gayri Safi Milli Hasrla
tLo
Uluslararasr (ah5ma
Ya5hh k Yardrmr
Kurulu5u (Pakistan)
hracatr TeSvik Btirosu (Pakistan)
I
0rgutu
ILO/SEED lnFocus KLigtik i5letme Geli5tirme vasrtasryla istihdamr Geligtirme
Reform Programt
Anahtar Gostergeleri
KILM
i5 Piyasasr
KOBi
Krigrik ve Orta 0lqekli iSletmeler
MKi
Mikro ve Krlquk igletmeler
xxilt
Kugtik i5letmeler igin Politikalar
MSME Micro-,smallandmedium-sizedenterprise
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development
OLS
Ordinary Least Squares
OPIP
Office de Promotion des lnvestissements Prives (Gine)
PPF/NSSF
Employment Fund (Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti)
RDP
Reconstruction
RER
Regimen Especial del lmpuesto a la Renta ($ili)
RPED
Regional Program on Enterprise Development (Drinya Bankasr)
RUR
Regimen Unico Simplifica/io ($ili)
RUT
Rol Unico Tributario (5ili)
SBP
Single Business Permit (Kenya)
SECP
Securities and Exchange Commission of Pakistan (Pakistan)
SME
Small and medium-sized enterprise
SMEDA
Small and medium-sized enterprise development authority (Pakistan)
SMME
Small, micro- and medium-sized enterprise
a
nd Development Prog
ra
mme
(G ri
ney Afri ka)
SUNAT Superintendencia National de AdministracionTributaria
TRA
KD/
Tanzania Revenue Authority
Katma DegerVergisi
(Peru)
GrRrS
1.1 Bu kitap ne hakklnda?
Mikro ve kuquk olqekli i5letmelerin (MKl'ler) geligimi, istihdam oluSturulmastna ve yoksullugun azalttlmastna
dogrudan katkrda bulunabilir.r GeliSmekte olan tllkelerin
htlkumetleri, bunun farkrnda olarak bu ttir i5letmeleri desteklemek iqin gaba gostermektedir. Ancak, dtinya qaprnda
birqok insan, du5uk gelir elde ettikleri, sosyal guvenlikten
yoksun olduklarr MK|'lerde tehlikeli 5artlar altrnda qahSmaktadrr. Bu qeligkinin alttnda, MK|'lerin geli5imine yardrmo olmasr ve bu MK|'lerdeki ortam kalitesini artlrmasl
gereken ancak pratikte e$itsizlik yaratan ve geli5meyi engelleyici bir politika ve dtizenleyici ortam yatmaktadrr.
Bu kitapta, bir dizi geliqmekte olan tilkede MKi'lerin ortamlara bir ele5tirel bir bakrg getirecegiz, bu rilkelerin MKI
te;viklerini, vergilendirmelerini, ticaret ve finans ile ilgili
politikalarrnr ve ticaret ve ig kanunlartnt analiz edece$iz.
Belli politikalarrn ve duzenlemelerin guqlu ve zayf yanlannr ve bunlartn karSrhkh etkileSimlerini vurgulayarak, MKI
ortamrnrn bu i5letmelerin buyumesine ve bu ortamrn yarattrgr iSlerin kalitesinin ve saylslnln artmaslna yardtmct
olmast iqin nasrl uyarlanabileceQi ve geli5tirilebilecegini
gosterecegiz. Politi ka yaptctlart, geli5tirme dantSmanlartnt
ve araftrrmactlarr hedef alan bu kitap, MKI'lerin yoksullugu
azaltmak igin yapacaklarr btiyuk katkrya olanak saglamak
iqin bu kigilere ve diger payda5lara yardtmct olacakttr.
1
Bu kitapta, bir ve dokuz arannda $qi istihdam eden i5letmelere mikro'
iSletmeler ve 10 ile 49 arastnda iSEi istihdam eden i5letmelere kil7ilk
isletmeler olarak atita bulunmaktayrz. (bkz. Kutu 1.1.)
dnyarEh ve
geligmeyi
engelleyici bir
ortamda MK|'lerin
pozitif yiinde tegviki
parodoksu
Kuguk lqletmeler lgin Politikalar
Arka plan
arost,rmosl yedi
adet geligmekte
olon iilkede
yiiriitiildii
Tarttgmamrzrn bel kemigini olu;turan aratttrma, ILO'nurr
lnFocus Kuguk l5letmeleri GeliStirme (SEED) vasrtasryla
istihdamr artttrma Programr tarafrndan desteklendi ve
hizmete konuldu ve yedi geligmekte olan ulkenin - tili,
Gine, Pakistan, Peru, Guney Afrika, BirlegikTanzanya Cumhuriyeti ve Vietnam - ulusal danrgmanlan ya da ara5trrma
enstitrileri tarafrndan ytirrittildU.2 Her ulke qahgmasr, politikalar ile yasalarrn, istihdam ve kurulu5 verilerinin analizini, paydag gorugmelerini ve qah5taylarr ve politika ve yasal ortama kargr tepkilerini analiz etmek igin yaklagrk 300
MKI'nin (kullanrlan MK|'lerin aqrklamasr iqin bakrnlz Kutu
1.1) bir ara$trrmasrnr iqermektedir.3 AraStrrma yaprlan yedi
ulke ekonomi, politika ve toplumsal sistem aqrsrndan farkItolmalartna ragmen, bu gah5ma, MKI'lerdekiistihdam durumunu - dogrudan ya da dolayh olarak - etkileyen ulusal
politika ve yasal ortamlarda bir dizi ortak konu oldugunu
ortaya qrkardr. Bu sebeple, burada sunulan bulgular, modelimizin gok otesine geqecek bir uygulama potansiyeline sahiptir.
istihdam oluSturma
ve istihdam
kalitesini analizin
merkezine
yerleStirme
Araqttrma qerqevesinin planlanmaslndan once onceki
gahSmalarrn dikkatli bir incelemesi yaprlmrqtr. (bkz. Reinecke, 2002). Bazr kitaplar, kuguk iqletmeler iqin politika
ortamrna ve bunun kriEuk igletme sektorunun dinamizmi
tizerindeki etkilerine deginmigti (orne!in, bkz. Stewart et
al,.,1990; Morrison et al., 1994; English and Henault,1995;
Snodgrass ve Biggs, 1996). De Soto'nun (1989) etkili qah5masr, ktlgtik bir i5letmenin kaydr iqin talep edilen para ve
zamanr inceleyen bir dizi qaLgmayrtegvik etti. Buna kargtn,
bu Eah5malar analizlerinin merkezine istihdam olu5turma
ve istihdam kalitesini koymamrgtrr. Di$er taraftan lLO, istihdam aqtstndan ktiquk igletme konularrna deginen birkaq qahgma yayrnlamrStrr. Bu qah5malar genel olarak mikro
i5letmelere odaklanmr5trf ve sadece bir bolgeye veya bir
Farkltbolgeleri ve sosyo-ekonomik geliSnte seviyelerini temsil eden
bu yedi i)lkenin seqimi, istatistiki verilerin ve ulusal araStrrmaolann
mevcudiyetinin yont srra yeterli izlemeyi garanti etmek igin illkedeki
mevcut ILO/SEED galtSmalarrnr igeren baz kriterlere dayonmaktaydr.
Bu kriterler, skr srkrya uygulanma-makla birlikte Alkelerin seqimlerine
rehberlik etti ve karSrla5ilrmalr bir analiz yapmamrza olanak tantdr.
j Bu galt5nta iqin hazrlanan aratttrma bildirilerinin tam bir listesi sayfa
xxi -xxi i i de yer ol maktad u.
4 Mikro isletmelere odaklanma, bu EaltSmalann birqoQundo kullantlan
"kayrt dry sektdr" kavramr tarofindan onerilir.Tartttma, son
zamanlarda 3. boliim, ksm 3.1'de tarttStrjtmrz gibi doho geni5 bir
kovrom olan "kayft dr5t ekonomi" kavramtna (11O,2002b) doQru
2
kaymr5ilr.
Giri5
denrrr lrrr irolrrrnurre deginmigtir; ancak bu galrgmala4,"ena kavranrsal yakla5rmlarr ve bulgularr, bu kitap iqin
r.rnernl r macldelerd r r (ornegi n, Klei n and Tokma,
1
996;
Mal
donado et al., I 999;Tokman et al., 2001).
Kutu 1.1 Mikro ve ki.iqi.ik igletmeleri tanrmlama
Bazt uluslararasr kurulu5lar mikro, kLiqtik ve orta olEekli i5letmeler ile ilgili kendi
tantmlarrnr onermelerine ra$men, bu tanrmlardan hiqbiri evrensel olarak kabul
edilmemigtir. igletme olqe$i srnrflarrnrtanrmlamada kullanrlan kriterler, igqilerin
ve qalrSanlann sayrsrnrn yanr srra i5letmelerin devri, katma deger ve sermaye
varltklarrnr da iqerir. Bazrtanrmlar, bu kriterlerden sadece birine dayanrrken, digerleri, birkaq tanrmrn birle5imini kulla nmaktadrr.
kelerin kul la ndr klarr tanr m lann fa rkhh kla rr old u kga briyti ktri r. Bu n u n son ucunda, bir rllkede kuquk bir igletme olarak dugtinrilen bir i;letme, bir diger rilkede
orta olgekli ya da buy0k bir igletme olarak gorulebilir. OrneQin, Nikaraguada 30
qahgandan fazla qah5anrolan igletmeler"buyuk"itletme sayrlrrken Meksikada 17
ve 100 arastnda qalr5anr olan tlretim igletmeleri"kuguk" i5letme sayrlmaktadrr.
U
l
Bu kitapta,"mikro ve kuqrlk igletme"(MKl)terimi, tarrmla u!ra5mayan igletmeleri
iqermektedir.Verilerin kar$rlattrnlmasr amacryla ya da ulusal bir tanrmrn olmadrgr durumlar iqin, bir ve dokuz arasrnda qahganr olan igletmeler mikro i5letme saytltrken, 10 ve 49 qah5anr olan i5letmeler kuqrik i5letme olarak dri5unulmektedir.
Serbest qahgan iSqiler ise bu tanrm igerisinde mikro i5letmeler olarak tanrmlantr. Hizmete konulan ulke raporlarrndaki politika degerlendirmeleri goz onrine
ahndr!rnda, mevcut ulke tanrmlarr genellikle uygulanmaktadrr.
Kaynoklar: ILO/SEED ve i5letme boyutu stntfrna gore mevcut istatistiksel veriler Azerine KILM ve SEED
ta raf ndan yapr I an a ra 50 r ma.
r
Burada sunulan araSttrma bulgularr, devletin ve diger paydaglarrn i5letme geligtirme ve i$ yaratma gorevlerinin daha
etkin ve daha sLlrdurulebi lir olabilecegi yollarr aErklamaktadrr. Farkh olEeklerdeki ttim i5letmeler gal15ma ko5ullarrnr
geligtirerek, ulusal ekonomiden, daha qegitli bir ozel sektorden, daha rekabetgive etkin ekonomiden ve daha geni5 bir yeni istihdam imkanr temelinden yararlanacaktrr.
1.2 istihdam sorunu: Ktiqiik igletmelerin
tegviki igin bir neden mi?
Yeni bin yr[n egiginde, drinya qaplnda 160 milyon i5siz insan ve 530 milyon qah5makta olan fakir insan vardr.s Ashn-
5
Bu tohmin, gilnlilk bir ABD dolan aglk srntrrna dayonmaktadrr. Bu
g6stergenin, sadece parasal geliri gdz oniine ahp yoksulluQun diQer
boyutlonnt gdz ardr etmesi gergejine raQmen, bu gosterge geleneksel
bir gosterge olarak uluslorarot Eapta kullanilu (lLO, 2002c).
Kuguk lgletmeler lgin Politikalar
da, dunyadaki yoksullugun azaltrlmasr iEin daha fazla istihdam, daha iyi istihdamdan onemli degildir (11O,2002c).
Milyonlarca insan yoksulluk iqinde yagamaktadrr; qunku
kotu nitelikli i$ler, bu kigileri kazalara ve hastalrklara kargr
korumamaktadrr. Aqrkqasr bu durum, istihdamr n te5vikiyle
ilgili bir sorundur - acaba bu, kuquk igletmelere odaklanmak igin bir neden midir?
Odagq biiyilk
igletmelerden
kiigiik igletmelere
kaydrrma
ilk bakt$ta, buyuk igletmeler, igletme birimi baqrna daha
fazla istihdam saglamalan nedeniyle,
i5
yaratma konusun-
da gekici bir hedef olarak gorrinmektedir. Bir zamanlar,
kamu igletmeleri, birqok ulkede onemli bir istihdam kaynagr sagladr. Bu i5letmeler, guvenili rliklerini garanti etmek
ve tilke iqin sa$layabilecekleri toplumsal yararlarr arttrrmak amacryla Devlet'in mulkiyeti altrndaydr. Buna karqrn,
son birkag on yrldrr, devletin sahip oldugu i5letmelerin
verimliligi sorgulanmaya baglandr. Hukumetler, halktan
gelen daha buyrik taleplerle kargr kargrya kaldrlar ve dunya ekonomisindeki artan rekabet, devlet tarafrndan sahip
olunan i5letmelerin daha az stlrdurtilebilir olmastna sebep
oldu. Sonugta gorulen ozelleqtirme ve devletin sahip oldugu birgok ipletmenin kuqtilmesi, bu ttir iSletmelerde istihdamrn hrzh bir gekilde azalmastna neden oldu.
Ulusal olarak sahip olunan ve qaltgttnlan ya da qok uluslu bir toplulugun pargast olsun veya olmasrn briyUk ozel
i5letmeler, hvh pazar degi5ikliklerinden etkilendi. Bu degi5iklikler, iSletmelerin daha etkin ve rekabet edici Sekilde
qahSmasrnr gerektirdi. BUyrik mal stogu, hiyerargik personel yaprsr ve finansal kaynaklar gibi buytik olqeklerin eski
avantajlarr, yeniden degerlendirildi. Antnda stok yonetimi,
dOz organizasyonel yaprlarr ve ge5itlenen yatrnmlar yaygrn hale geldi. Rekabete katrlmak igin, birqok btiytik olqekli i5letme, daha ktlqtik birimlere bolundtl ve tateronluk
dr.izenlemeleri daha yaygrn bir hal aldr. Bunun sonucunda,
briyUk igletmelerdeki istihdam azaldr.
dnemliistihdom
soglayralan olarak
MKI'ler
Son yirmi yrl igerisinde, i5 saglama ile ilgili olarak dikkatler
MKI'lere yoneldi. Sayrsal olarak, kriqrlk iqletmelerin i5 saglayrcrlar olarak ro[i, belgelerle agrkqa gorulmektedir. Kendi aragtrrmamrz da bu gerqegi dogrulamaktadtr: inceleme
yaprlan yedi ulkenin hepsinde, MKI'lerin tartmla ilgiliolmayan istihdamrn buytik bir bolumtinr-i sagladrgr ortaya konmuStur. MKI'lerin goreceli oneminin arttt$tna dair de ilgili
bazr gostergeler bu I u n ma ktad
I
r.
0rneg
i
n, Lati n
Amerika'da
Giri5
1990 ve 1998 yrllarr araslnda, toplam kentsel istihdamda
serbest qalrganlartn ve 20 kadar gall5ant olan i5letmelerin istihdam payr,o/o4g'ten %51e qtktt (lLO, 1999a). Bizim
model ulkelerimizde ise, MKi'lerirr toplam istihdamdaki
paylarrnda meydana gelen artrSlartn ekonomik canlanma
donemlerinden ziyade, gerileme donemlerinde meydana gelme egilimi gostermiStir, bu da, MKI'lerin ya buyuk
i;letmelerdeki ve kamu sektorundeki istihdam kaytplarrna
cevaben ya da basitqe istihdam alternatiflerinin olmamast
sebebiyle btiyumuS olabilecekleri ne iSaret etmektedir.6
inceleme yaprlan tllkelerde, MK|'lerdeki kadrn istihdam
payr, buyuk i5letmelerden daha ytiksektir. MKl'lerde qah5an birqok kadtn, drl5uk nitelikli i5lerde qahSmaktadrr;
ancak birqok kadrn da kendi dinamik, modern ve bagartll
MKI'lerini kurmaktadtr. MK|'lerde kadrnlar iqin i5 niteligini
geli5tirme ve kadrnlarrn mulkiyetindeki i5letmelerin potansiyelini fark etme, yoksull ugun ortadan kaldtrtl masrna
ve sosyo-ekonomik geli5meye onemli bir katkr yapmaktadrr.
MKI sektorrinun srrf boyutu, hem politikayr belirleyenlerden hem de geliSme dantgmanlartndan ilgi beklemektedir. Sadece buyuk i5letmelerle ilgili politikalar, daha geni5
bir nrlfus uzerinde onemli bir etki yapmakta ba5artstz olur.
incelenen butrln rllkelerde, MKI sektoruntin istihdamrn
qoguna katkrda bulunmast gibi, MKI'lerin gahgtrgr ko5ullardaki geli5meler de ulusal ekonomik ve sosyal geli5melere
katkrda bulunabilir.
Yoksullugun azalttlmast ve istihdam te5viki, dunya qapln- Yoksullukla
da hrikrlmetler iqin ana bir sorundur ve genellikle, sosyal savaSmak mt yokso
ve ekonomik portfoylerin bir kombinasyonunu gerektirir. qok yoksul insanlorr
Gelenek, genellikle istihdam konulartnt ig portfoyune yer- daha azyoksul
legtirirken, istihdam te5viki ise genellikle ekonomive daha yopmak mr?
geni5 ekonomik alanlartn bt.iytimesine baghdrr. Bunun sonucunda, qogunlukla hukumetlerin, yeni iSlerin yaratrlmastntte$vik etmek iqin geni5 bir sosyalve ekonomik politika
araqlarr yelpazesi bulunmaktadtr. Buna ra{men, istihdamrn bagarrh bir gekilde te5viki, aldattct olmaktadtr. Evrensel
olarak uygulanabilecek kolay ya da yinelenen bir formril
yoktur, Htikumetler, tek baqlarrna i5 yaratamadtklarrnt ve
6
Bttna kar5rn, aro5trrmalara kation birgok MKI sahibi-yoneticisinin,
iSletme aqmayt bir hayatta kalma strateiisi olorak deQil olumlu bir
segim olarak g6rditQit not edilmelidir.
KLiqrik l5letmeler lqin Politikalar
ulusal ekonomideki diger aktorlerle birlikte qah5malarr gerekti$ini fark ettiler. KureselleSmenin artan hrzyla beraber,
hLikumetlerden, drinya ekonomisinin taleplerine cevap
vermesi ve ulke srnrrlannrn ardtnda bulunan yeni aktorlerle birlikte qah5masr talep edilmektedir. Hukumetlerin,
dunyanrn geri kalanrnrn ne yapttglnr takip eden bir ulusal
politika belirlemek iqin, ekonomilerindeki geni5 etki yelpazesini dengelemeleri gerekmektedir.
Kriquk igletmeleri geli5tirme alantnda qalr;an birgok organizasyon, aqtk veya kapalr olarak, qalt5malarrnr iki ana
varsayrma dayandrrmaktadrr. ilki, geliSmekte olan bir
MKI sektorti, istihdamrn genel btiyumesine katkrda bulunmaktadrr; ikincisi ise, MKI'ler iqin yardtmct bir politika
ortamrnrn uygulanmasr ve tasanmt, bu i5letmelerdeki
i5lerin buyumesini ve bu iqlerin niteliginin artmastnt te5vik etmektedir. Ancak, belirttigimiz gibi, MK|'lerdeki yeni
istihdam bazen sadece, buyrik iSletmelerde kaybedilen
i5lerin yerini alabilmektedir. Ayrrca, MKI'lerdeki istihdamtn
buytiyen payr, kendi iqinde bir amaq degildir ve MKI politikalarrnrn ba5arrsrnr degerlendirmek iqin temel kriter olmamahdrr. MKI sektorundeki i5 kalitesi, genel olarak dti5ukttir.
Birqok tilkede, qok fazla sayrda yeni MKl, ba;ka alternatifi
olmayan ki5ilerin ekonomik kriz zamanlartnda kurdugu
MK|'lerdir ve bu kesinlikle baSarrh sosyo-ekonomik geligmenin bagh bagrna bir belirtisi degildir. BaSka bir 5ekilde
ifade etmek gerekirse, bu i5letmeler,'!ok yoksul insanlartn
daha az yoksul olmalarrna yardrm etmede" onemli bir rol
oynayabilir (Mead and Liedholm, 1998, s. 70); ancak bunlar, yoksulluktan kurtulmak iqin yeterli nitelige sahip istihdam sa!lamazlar.
MKI'lerin daha Politika yaprcrlarrn karSr kar5rya oldugu en buyuk zorluk,
nitelikli ig MKI'lerin daha nitelikli i5ler yaratmastna imkan sa$lamakyarotmastnt trr. MK|'lerdeki istihdamrn kalitesini arttlrmak, igqilerin ve ig
sagloma verenlerin ihtiyaElarrna ve yeteneklerine kar5tlrk gelen ve
hem ulusal hem de uluslararast platformda kabul edilebilir amaqlar ve standartlar belirleyen politika girigimlerini
gerektirmektedir. Ba5langrcrndan beri, lLO, bu ttir politikalarrn yonetimi, uygulanmasr ve tasanmtnda tiye rilkelere
yardrm etmek iEin bu tilkelerle birlikte qah5maya gayret
etmektedir. ig kalitesinin te5viki, genelde hrlkilmetler, buyuk endustriyel ve kamu sektorr"i ortamlartndaki btiyLik i5
veren birlikleri ve buytlk igqi hareketleri arastnda i5 birligi
Giri5
vasrtasryla qalrtma standartlartnr n duzenlenmesi ni i geri rken, MKI sektorunrin ortaya qrkrSr, igqi ve i5verenlerin daha
qeSitli ve bolunmu5 alanlarrnda yeni bir ig kalitesini anlayrgrnr gerekti rmekted i r. Bu sebeple, hukrlmet politrkasr nrn, g
gricLi ve pazar gerqeklerinin izini stlrerken bunlar iqin daha
iyi ko5ullar ve standartlarr te;vik etmesi, bu degigikliklere
i
karSrLk vermesi gerekmekted ir.
Sonuq olarak, hiqbir istihdam politikasr, eler kriquk iSletmeleri goz onune almazsa ba5arrlt olamaz. Buna kar5rn,
kuqt-ik igletmelerin geli5tirilmesi, ba5lr bagrna bir amaq ol-
madrgr gibi toplam istihdamda kuquk igletmelerin artan
payr da bir ba5arr gostergesi degildir. Kriguk i5letmelerin
geligmesini, daha gok, hem bireyler hem de gruplar ve birlikler olarak kadrn ve erkekler iqin daha iyi istihdam imkanlanna ve yoksullukla mricadeleye katkrda bulunan bir strateji olarak gormekteyiz. Bu stratejinin ba5artst, MKI'lerdeki
i5 niteli0ini artttrarak ve MKI'lerin orta olqekli ve btiyuk
olqekli i5letmelere donuSmesi ile ilgili yuksek bir oran sayesinde olqtilebilir.
1.3 igletme tegvikinden elverigli bir ortama
Mikrodan briyuge tum olqekteki i5letmeler, istihdamrn Biltiinliiklii bir
ana yaratrctlarrdrr. Bu ekonomik birimler, i5 ve para ure- perspektifin iinemi
tirken urun ve hizmet saglamaktadrr. MK|'lerin daha fazla
istihdam yaratmasrnr ve buyumesini saglamak, qekici bir
politika yoludur, bu yuzden de dogrudan te5vik politikalarr ile srnrrh kalmamasrgerekmektedir. MKI'lerin sadece krlguk bir boltjmu, hedeflenen tegvikten yararlanmaktayken,
tum iSletmeler, kasrtlr veya kasrtsrz sonuElarrnrn MKI'ler
uzerinde buyuk bir etkisi olan geniS bir ekonomik politika
yelpazesinden etkilenmektedir. Bu sebeple, MKI'ler tizerinde politikalarrn etkisine baktr$rmrzda ve bu ortamr nasrl
duzene sokacagrmrzr driqrinrirken geni5 ve butrlnlLlklLl bir
perspektifi m izi n ol masr onemlid ir (Meier v e Pilgrim, 1 994;
Snodgrass ve Biggs, 1996).
i5 yaratma aracr olarak ozel igletmelerin ana gorevi, genellikle, hrikumetleri ve geligtirme kurulu5larrnr i5 geligtirme
alanrna yonlendirmektir. Gelittirme hizmetleri ve destek
programlarr, i5letmelere rekabetgi yonlerini geligtirmelerine ve gahSma alanlarrnrgeni5letmekya da ellerindetutmak
iqin potansiyellerini artttrmalanna yardrm etmek amacryla
sa!lanmrStrr. Hukumetler, iSsiz insanlarrn kendi i5lerini kur-
Kr-iqrik iSletrneler
igin Politikalar
masrna yardtmct olan ozel olarak tasarlanmtg programlara
sahip olan ve yoksullukla mucadele aract olarak i5letme
geli gti rmeyi kullanan programlar sun mu5lardtr.
Geligtirme Zaman iqinde, bu geli5tirme programlarrnrn gegerliligi,
programlarL smtrlt etkinligi ve surdurulebil irligi sorgulan mt5trr. (ok az saytda
bir etkiye sahiptir i5letme, bu projelerden yararlanmlgttr. Buna ek olarak, birqok program, igletmelerin gerqek ihtiyaglarrnr ve taleplerini kargrlayamadt ve mali yardtmlar vasttaslyla pazarlarn
bozulmastna ve kuquk iSletme sektorunun marjinalle5mesine yol aqtr. Bazr hukumetler, kadrn iSletmeciler gibi
hedeflenen gruplar yoluyla kuguk igletmeleri geliStirmeyi
desteklemek iqin oldukqa fazla finansman tahsis etmektedir; ancak bu yardtm, i5letme iqin destek vermek yerine bir
refah yakla5tmr aracrltgtyla verilmektedir. Bu programlar ile
ilgili onceki araSttrmalar, MKI'lerin daha geni5 galt5ma ortamrna dikkat qeken ve ig geli5tirmede hukumetin rolunu
sorgulayan bir tartr5mayr da baSlattr (Kuquk iSletmeler igin
Bag15 Kurulu5larr Komitesi,1997 ve 2001).
MKI'lere korSr Kuquk i5letmelerin istihdamdaki onemine ra{men, birqok
politika iinyarElarr politika ortamt ve yasal ortam, kuquk iSletmeler yerine
bUyuk igletmeleri tercih etmektedir. Yabanctlartn mulkiyetindeki ve gok uluslu girketler dahil buytik i5letmeler,
hukumet taraftndan sallanan tegvik ve muafiyetlerden
yararlanrrken, bunlartn daha ktiguk karde5 o$eleri, ya bu
imkanlar igin uygun degildir ya da prosedurle ilgili engeller yUzUnden bunlarr kullanamamaktadrr.
Aynca, kriqr.ik igletmeler, yasalartn ve duzenlemelerin
uygulanmasrnda geffaflrgrn olnramastndan buyuk iSletmelerden daha fazla zarar gormektedir. Bu iSletmelerin,
hukrlmet gorevlilerine duzensiz odemeler yapmalarr gerektigini fark etmeleri buyuk igletmelerden daha olasrdrr
ve bu odemeler, gelirlerinin briyuk bir bolumunu - btlytik
i5letmelerin durumundan farklr olarak - olu5turmaktadrr
(Dunya Bankast, 2001). Bu sebeple, politika ve yasal ortam,
kuquk i5letmeler yerine buyuk iSletmelerin qalt5mastna ve
kurulmasrna daha fazla yardtmct olur.
Girig
Kutu 1 .2 Ki.igiik ve Orta Olgekli igletmeler igin
Tavsiye Karart, 1998 (No. 189)
ig
Yaratma
Kuquk ve orta olqekli iSletmelerde i5 yaratmayr tegvik etmek igin Genel Sartlar
adrverilenTavsiye Karart No. 189'u kabul ederek ILO uyeleri, hukumetler, iSveren organizasyonlart ve iSqi birlikleri, kuquk i5letmelerin tam, verimli ve ozgurce
segilmig bir ortamr tegvik etmede oynadrklarr asli rolu kabul etmektedir. Yasal
olarak baglayrcr olmamastna ragmen, bu Tavsiye Karart, ILO tiyelerinin kLiquk i5letmeleri geli5tirme taah hrid un u yansrtmaktad r.
r
Tavsiye Karail, bir i5letme krilturu ve etkin bir hizmet alt yaprsr geliqtirilmesinin
yant stra yardrmcr bir politika ortamr igin de bir rehberlik saglar. Uye Ulkelerin,
"en uygun ekonomik ortamrteSvik etmek iqin uygun mali, para ve istihdam politikalarrnr kabul etmelerini ve izlemelerini"ve"yeterli sosyal gartlar altrnda etkin
ve surdrlrulebilir istihdam saglayan verimlive rekabetqi kt-iquk igletmeleri te5vik
etme politikalarr tasarlamalannr ozendirmektedir. Bunu bagarmak iqin, kredi,
doviz ve ithal edilmi5 girdiler ve adil vergilendirmeyi saglayan koSullar olu5turmak gereklidir. Ayrrca, uluslararasr ig standartlanna uyum ve kuguk ipletmelerde
istihdam niteligini arttrrmak iqin etkin ticaret kanunlarr ve yonetmelikleri saglamak da oldukqa gereklidir.
Tavsiye Kararr metni, aynr zamanda, Uyeleri, kriqUk ve orta olEekli iSletmelerle
ilgili mevcut politikalarrn ve duzenlemelerin etkisini incelemeyi ve i5 ve sosyal
mevzuatr incelemeyi ozendirerek politika drlzenlemeleri sureci ile ilgilenir. i5veren ve iSqi organizasyonlarr ile isti;are iqinde gerqeklegtirilmesi gereken bu
inceleme, k0quk ve orta olqekli i5letmelerin i5qileri igin qahgma ko5ullarr ve yeterli korumayr saglarken bu i5letmelerin ihtiyaqlarrnr bu mevzuatrn kar5rlayrp
kargr lamadrgr nr belirlemeye yardr mct olacaktr r.
lLO, kuguk igletmeler iqin bir etkinlegtirme ortamrna duyulan ihtiyacrn farkrndadrr. 199Bde, Uluslararasr ig Konferansr, Kuquk ve Orta Olqekli igletmeler iqin i5 Yaratma
Tavsiye Karan'nr kabul etti (No. 189). Bu Tavsiye Karan,
kugrik i5letmeler iqin yardrmcr bir politika ve yasal ortam
olugturmanrn onemini kabul etmekte ve Kutu 1.2'de anlatrldrgr gibi kredi ve doviz gibi unsurlara eriSim aqrsrndan,
trim olqeklerdeki i5letmelerin egit imkanlara sahip olmasrnr hiikumetlerin garanti etmesini te5vik etmektedir. Bu
kitap, Tavsiye Kararrnrn belirtti0i gibi, daha fazla ve daha
nitelikli istihdam yaratrl masr aqrsr ndan politika ortamrnrn
incelenmesi ve duzenlenmesini kolayla5trracak bir araq
olarak kullan rlabilir.
ElveriEli bir ortama
duyulan ihtiyacm
ILO torafindan
tantnmost
Kriqtik iSletmeler igin Politikalar
Politika seqimleri ile ilgili olarak, incelenen qah5malarda
bulunan oncril fikir, ekonomik politikalarrn, herhangi bir
olgek srnrfrnda bulunan iqletmeleri kaytrmast iqin genellikle geqerli bir neden olmadrgrdrr. Ttim olqek srnrflanndaki
i5letmelere e5it haklar saglamak iqin, politikalar, MKI'lere
kargronyargtlt olmayan ve iyi durumdaki pazarlarrn geliqtirilmesini teSvik edebilir. Bu durum, kuqtik i;letmeler igin
kredi alanrnda oldugu gibi, qe5itli devlet mudahaleleritrirlerin i gerektirebi I ir (Berry, 1 995; Snod grass ve Big gs, 1 996).
(ah5malardan hangi politikalann seqilmemesi gerektigi
hususunda bazr genel tavsiyelerin elde edilebilmesine
ragmen, tum politika alanlart iqin tektip bir en iyi uygulama yoktur.
Ozetolarak, MKI'lerin istihdam yaratmast ile ilgili politikalarrn etkisinin analizi, aynnttlt bir yaklagrm gerektirmektedir.
MKI te5vik politikalarrna yogunla5mak yerine, qesitli ekonomik politikalar, kanunlar ve yonetmelikler ve bunlartn
MKI'ler uzerindeki etkisi goz ontine altnmahdrr.
.4 Kargrla$trrmah aratttrma projesi
1.4,1Aragfirma sorulan ve Sergeve
1
Uluslar iqindeki politika ortamlartntn MKI'lerdeki istihdamtn tlretimi ve niteligini nasrl etkiledigini daha iyi anlamak
iqin, gahgmantn ba5langtctnda Ug ana araSttrma sorusu ha-
zrrlanmrgtrr:
1.
Sosyo-ekonomikgeligmeagtstndan MKI istihdamrnrn tanrmlanmtg modeli ne derece arzu edilirdir?
Bu soru, MKI'lerin, istihdamrn miktar ve niteligi aqtstndan, ulusal kapsamda istihdama yaptrklarr katkrlara
odaklanmak amactyla tasarlanmtSttr. MKI'lerin, yoksul
bir ekonominin sadece bir yan tlrtlnrl olarak ve bir son
mercii - bireylerin daha fazla yoksulluga du5melerini
onlemek iqin kendileri taraftndan yaprlan bir girigim
olarak kuruldugu ve MKI geli5tirmelerinin istihdamrn
arzu edilir gekillerini takip etmesi iqin bir vasrta oldugu
-
2,
bu ornekleri belirlemek istedik.
MKI'nin istihdam yaratmast igin iyitasarlanmlg bir
politikanrn ve yasal ortamln ana unsurlan nelerdir?
Burada, araltrrma, MKI'lerin qalr5trgr politika ve yasal
ortam rizerine odaklanmrgtrr. Bizim sorumuz, politika
i0
GiriS
ve yasal ortam ile MK|'lerdeki istihdamrn niteligi ve ni-
celigi arasrndaki baglantrnrn dogastna odaklanmrttrr.
Sektordeki "insana yakrgrr i5lere" yardr mcr olarak dugunulen politika ve yasal ortam ozelliklerini ya da ogelerini, temel unsurlarrnr tanrmlamak istedik.'/
3.
MK!'ler igin etkin politikalann ve yasalartn uygulanmasr amacryla gereken ana unsurlar nelerdir?
Deneyimlerimiz bize, politikalarr belirlemenin ve yasalarr
onaylamanrn denklemin sadece bir parqasroldugunu ogretti. Bu araqlarrn dtizenlenmesi ve uygulanmasr, genellikle, onceden amaqlanandan oldukqa farkh sonuqlar ortaya
grkarrr. Bu nedenle, baqartya katkrda bulunan bu uygulama stratejilerini tanrmlamaya gah5ryoruz.
Araqtrrmamtz, esas olarak, politika ve yasal ortam ile ilgile- Politika ve Yosal
nirken, bunun onemli olan tek husus olmadrgr kabul edil- ortam daha geniE
migtir. Politika ve yasal ortam, MKi'lerin geni5 ig ortamtntn iS ortamtntn bir
bir parqastdrr. MK|'lerin qalr5ilgr i5 ortamr, aynt zamanda, parEasdt
pazar imkanlarr, ktllttlrelve sosyal kapsam ve kaynak mevcudiyeti gibi diger birgok unsurun yanr srra birlikler, sivil
toplum kurulu5larr (STK'lafl ve sendikalar gibi bilgi ve danr5manhk saglayan kuruluglarrn mevcudiyeti ile 5ekillenir.
ortamrnrn MKI etkinliklerine imkan saglama ya da bu etkinlikleri krsrtlama seviyesi, bu fonksiyonlarrn birlegik etkisine baghdrr. Ayrrca, politika ortamrnrn etkisi, sadece i5letme stratejileri ile krsrtlrdegildir, aynr zamanda i5 ortamrnln
di!er unsurlarr aracrhgryla ortaya qrkan dolayh etkileri ni de
igerir. Sonuq olarak bu, 5ahsi MKI sahipleri-yoneticilerininB
MKI sektorLlnde genel istihdamla ilgili degiqikliklere yol
agan kararlarrnrn toplam etkisidir.
$ekil 1.1, aqrklanan kavramsal gerqeveyi tasvir eder. Bu,
MKI'lerdeki istihdamrn hacmi ve niteligi tizerinde politika
ortamrnrn etkisini de$erlendirmek iqin daha iyi anlagrlmasr gereken bir dizi nedensel iligkiyi gosterir.
ig
"insana yahyr i5" kavramt, 6z9irlilk, eSitlik, giivenlik ve insan onuru
standartlanndo insona yakr5tr ve verimli i5 elde etmek arnaoyla
kadrnlor ve erkekler igin iyi imkanlan tetvik etmek amad ta$tyan
ILO'nun insana Yakryr il5iindemi'nin merkezindedir (ILO, t999b).
Bu geni5 kopsamlr amag, i5 yeri haklarrnt te$vik etmek, istihdam
ve gelirlerin L)retimi, sosyal koruma ve sosyal giivenligi geniSletme
ve sosyal diyalogu gilglendirme olmak iizere diirt stratejik hedefi
igermektedir.
"Sahi p-yo neti ci " teri m i ni ku
IIo
n
ma m t z n sebebi, MKI' le ri n m ill kiyet ve
y6neticilik arosrnda nadiren bir aynnt gostermesidir.
11
Kuqrik lgletmeler lqin Politikalar
$ekil 1 .1 Kavramsa! gergeve
Politika ve yasal ortam
MKI sahipleri-yiineticilerinin
lg
ortamr
kararlan (ilk siitun)
Pazarlar:
is
I Eevresine cevaben alrnan if kararlarr
...den altmlar ....'esatr;lar;
oelistirme hizmetleri
I
l(aynak mevcudiyeti: 5ermaye; vastflar
(il); kredi; bilqi ve ileti5im teknolojisi
Girilen pazarlara, konum(lar),
yatrnmlar, dernek liyelikleri,
formalite (iirnegin kayrt), vb. ile ilgili
stratejilerin hepsi istihdam hacmi ve
itelioi iizerinde etkilidir.
Sosyo-kliltiirel kapsam ve vastflar ve
tutumlarr etkileyen cinsiyet temelli
Personel istihdamr ile ilgili kararlar,
ridenen maaqlan, qah;ma ko;ullarrnr
vb. etkiler.
STK'Iar, sendikalar
roller
KuruluSlar: $ebekeler ve dernekler,
+
Kiimelenmi; istihdam sonucu
(yaratrlan net iSlerin i;lerinin saytstve niteligi)
MKI'lerdeki istihdam (mal sahipleri ve iSgiler):
- sayrlar ve dinamikler, ya5, cinsiyet, egitim, kazanglar, istihdam
n
Ekonomik birimler olarak MKI'lerin tizellikleri:
- boyut, sekttirler ve bunlarrn (izellikleri, konum, uretim, yattrtmlar, ihracat
Maalesef, tanrmlanmtg ilgili tum nedensel baglantrlarr
degerlendirmemize olanak veren higbir karSlla5trrmah
araStrrma yontemi yoktur. Bu sebeple, inceleme altrndaki
yedi ulkedeki ilgili bilgilerielde etmek igin bir dizi kargrlagtrrmalr ara$trrma yontemi kullandrk.e Yaprsal bir ornek olay
incelemesi yaklagtmt, her bir ulkeye ozel gerekli bilgileri
elde ederek eger mumkunse birbiriyle karSrlaStrrrlabilen
9
12
uluslararasr ka15rla5fi rmalt aratttrmontn potansiyeli ve stnrrlr yanlorr
ilzerine bir tartt5ma igin baktnrzVeba (1967) ve Sattori (1994),
Girig
bulgularr tiretmek iqin kabul edildi.
Veri toplama ve analizi, adtm adlm yurutuldu. ilk olarak,
kumelenmig istihdam sonucu, yani MK|'lerdeki yeni ve
mevcut i5lerin sayrst ve niteligi analiz edildi. Daha sonra,
politika ortamr, ig sahibi-yoneticilerinin kararlarlnr 5ekillendiren ozellikleri tantmlamak igin degerlendirildi ve
planlandr. Bu, MKI'lerin gah5trgr daha geni5 i5 ortamtntn
degerlendirilmesini iqerir. SonuE olarak, politika ortaml
ve MKI istihdam sonuglart arastndaki baglantr deQerlendirildi. Bu agamalardan her biri, agagrda daha detaylr olarak
aqtklanmrgtrr.
.4.2 Kiimelenmig istihdam sonuglartntn
analizi
1
Ulusal genel istihdam degi5ikliklerini degerlendirme, uq
etmeni iqermigtir. ilki, MK|'lerdeki istihdam hacmiydi. i5letme boyutu srnrflarrnrn ve niteliklerin gore genel bir istihdam boyutu, MKi'lerin ekonomide ozellikle iSverenler
olarak oynadrklarr rolle ilgili baglangrg niteliginde bir fikir
MKI istihdamtntn
hacmini, akrymr
ve
niteligini
degerlendirme
verecekti. Buna ek olarak, MKI istihdamt, yaq, cinsiyet, egitim ve uygun oldugu durumlarda trk ve etnik koken gibi
ozellikler aqrsrndan diger iSletme olqeklerindeki istihdam
ile kargrlaStrrrldr.
ikinci etmen, istihdam akrSrydr. Ulusal ara$ttrmactlardan,
MKI sektorLlnde zaman iqindeki istihdamr olqerek ve iSletme olqeklerine gore, MKI'ler taraftndan yarattlan istihdam
miktarrnr mrlmkrin oldugu derecede degerlendirmeleri
istenmi5tir. Ara5trrmacrlar, MKI'lerde gerqeklegen istihdam
akr5rna - baglangrq oranlarr ve olrim oranlartntn yant stra
iSletmelerin kapanmasrnr ve kugulmesini degerlendirerek
-
yogunla5tr.
incelenen uquncu etmen, MKI'lerdeki istihdamrn niteligiydi. Bu inceleme alant, MKI sahiplerinin ve qalt5anlartntn
kazanqlarrnr inceledi ve bunu buytlk olEekli iSletmelerdeki kazanqlarla kargrla5trrdr. istihdam niteligi ile ilgili diger
yonler, veri hangi alanda bulunabildiyse o alanda incelendi. Bu, qalr;ma ko5ullannr, istihdam durumunu, yaztlt
ig sozlegmelerinin yaygrnhgrnr, sosyal koruma projelerini,
MKI birliklerini ve sendikalarda gahganlartn katrhmrnr kapsamaktaydr. Bu her bir i5 niteligi igin, bCIyuk i5letmelerdeki
'13
KUgrik iSletmeler iqin Politikalar
durumla bir kargrlagtrrma yaprldr.
1.4.3 Politika ortamtnt haritalandrrma ve
de$erlendirme
Anoliz igin oltr Politika ve yasal ortamrn analizi iqin, altr politika alanr seqpolitika alam tik: Ozel ktiqtik i5letme politikalarr, i5 kanunlan ve duzenlemeleri, vergilendirme, i5 politikast, ticaret ve finans. Bu
politika alanlarrndan her birinin, MKl'ler igin istihdam durumu ile ilgili birtakrm etkileri vardrr; qrinkti iqletmecilerin
aldrklan istihdam ile ilgili kararlan da iqeren kararlartetkilemektedir. MKI'ler tarafrndan yaratrlan istihdamrn hacmi ve
niteligi bakrmrndan genel istihdam sonuqlarr, i5letmecilerin kar5r kar5rya oldugu ortama bagh geliqtirdikleri stratejilere dayanmaktadrr:ig kurmak, i5gi istihdam etmek, r-lcretleri belirlemek ve diger qal5ma ko5ullarrna karar vermek
ile ilgili karar alanlar bireysel i5letmecilerdir.
Daha geni5 i5 ortamrnrn degerlendirilmesi, sahipyoneticinin kararlarrnr dogrudan etkileyen di$er etmenleride kapsamaktaydr. En onemlietmen, pazar imkanlarrdtr.
Aqrkqa te5his edilen "hricre pazarlar", fiyatlar ve nitelikteki
degigiklikler ve genel market dalgalanmalarr, MKI'ler uzerinde gtiqki bir etkiye sahiptir. Kaynaklann mevcudiyeti de
onemli bir rol oynar: krediye, beceri ve bilgiye erigim, bir
igletmecinin aldrgr kararlan etkileyebilir. Diger bir faktor
ise, ig sahipleri-yoneticilerinin bulundugu toplumsal ve
kr.ilttirel baglam ve bu kigilerin kararlarr tizerinde onemli
bir etkisi olan cinsiyet temelli gorevler ve iligkilerdir.Bazr
durumlar, mesela kadtnlarrn yeni bir ige ba5lamalartntn
avantajh olmadrgr ya da te5vik ediImedigi"geleneksel" ktilturler, igletmeleri krsrtlayabilir. Alternatif olarak, igletmeciligin te5vik edildigive odullendirildigi bir i5letme ktilturu de
var olabilir. Sonug olarak, ig sahipleri-yoneticilerinin onerilere ve it elitimine ve kendilerinin ticaret odalarrna ya da
i5 ortakhgrna katrlma erigim seviyesi, kararlartnt etkileyen
dr$ etmenleri temsil etmektedir. Bu sebeple, gebekelerin,
STK'larrn ve ig ortakhklarrnrn varhgr, MKI'lerin ig ortamtntn
onemli bir unsurudur.
Bu araStrrma igin yetkilendirilen ulusal dant5manlardan,
altr politika alanrnda bulunabilecek politikalarr ve yasalart
detayh olarak Haritalandrrmalarr istenmigtir. Bu ttir bir haritalandrrma onemlidir; grinkri birqok tilkede hrlkrimetler
14
GiriS
bile bir iSletmenin kar5r karqrya oldugu tilm dtizenlemelerin farkrnda degildir (Jansson, 2000). Bu politikalardan
ve yasalardan her biri, ILO/SEED taraftndan saglanan bir
deQerlendirme matrisi Ulusal dant5manlar ya da ana bilgi kaynaklart ve odak grup tarttSmalart taraftndan ortaya
konulan uzman de$erlendirmeleri, daha geniS ig ortamtnr degerlendirmek iEin kullanrlarak degerlendirilmiStir.
Sonuq olarak, yaklagrk 300 MKI sahibi-yoneticisi ile ilgili
bir araStrrma, yedi ulkeden her birinde, bu ulkelerdeki istihdam kararlannda politika alanlanntn ve daha geniS i5
ortamrnrn goreceli onemini degerlendirmek tlzere kullanrlmrgtrr. (Kutu 1.3).
Kutu 1.3 MKi aratttrmalart
incelenen yedi ulkeden her birinde, ILO/SEED, yakla5rk 300 mikro ve ktigrik igletme hakkrnda bir ara5trrma yriruttri. Aragttrma, MKI sahiplerinin ve yoneticilerinin
politika ve yasal ortama kargrtepkilerini analiz etmek iqin tasarlandl. Ara5trrma
ornekleri, iki ila 49 igqi gahgtrran MKI'leri iqermekteydi ve olqek (mikro/ktiquk),
konum (kentsel/krrsal), ekonomik sektor (tiretim/ticaret/hizmetler) ve cinsiyet
bakrmrndan srnrflandrrrldr. istihdam verileri ve politika degerlendirmesi analizine d6hil edilen serbest meslek sahibi iggiler, orneklerden qrkarrldr (ornekler ve
ornekleme stratejileri nedenleri ile ilgili daha fazla ayrtntt iqin Ek'e bakrnrz).
1.4.4 Politika ve yasal ortamrn etkisini
deferlendirme
MKI sektorrinde istihdam ile ilgili politika ve yasal ortam
etkisinin degerlendirilmesi, gegitli seviyelerde gerqekle5tirildi. Ulusal seviyede, degerlendirme, MKI istihdamrnda
her bir politika alanrnrn etkisinin yanr srra bu politikalartn
birle5iminin istihdam tlzerindeki genel etkisini belirlemeye qahSmr5trr. Maalesef, politika ortamlan ve istihdam
sonuElart arastndaki nedensel iligki ile ilgili aragtrrma, ilgili etmenlerin goklu$u ve bunlart olqmedeki metodolojik
problemler yuzUnden niteligi geregi zordur.
Bu qartlar altrnda yasalarrn ve dtizenlemelerin etkisini be-
lirlemek igin, bir dizi kar5rla5trrma kullandrk:
*
Yedi Ulkede politika ortamrnrn ve istihdam durumunun r.llke ulke dikkatlice kar5rlagtrrrlmasr. Harita ve degerlend rme, sistematik (anekdotsal yeri ne) karSr la5ttrma gergekle5tirmemizi sagladr.
i
Kullanilan
kar;ilagtrmalar
KugL-ik
l5letmeler iqin Politikalar
+
Ozellikle, 1990'larda politikalarrn ve yasalann onemli
degi5iklikler gegirdiQi durumlarda, bir ulkede zaman
iEinde gergekle5ti ri len kar5tlaStrrmalar.
+
Yasal ve duzenleyici 5artlarla farkll
uygunluk seviyelerindeki igletmelerin istihdam performanslarr arasrndaki kargrlaqtrrmalar.
+
Ozellikle, politika ve yasal ortamla ilgili onemli yerel ve
bolgesel qeqitliliklerin oldugu durumlarda, bir ulkenin
farkh bolgelerini kar5rla5trrma.
Mikro seviyede, MKI ara$trrmalarr, hem politika ve yasalortamrn igletmeler tarafrndan algrlbnrgr, hem de bu faktorun
igletmelerin aldrgr istihdam kararlarr (hacim ve kalite) uzerindeki etkisi ile ilgili bir fikre sahip olmak iqin kullanrldr.
Esas olarak sahiplerin ve yoneticilerin oznel deQerlendirmelerine dayanmasrna ra$men, bu aragtrrmalar, kararlarr
dogrudan etkileyen politika ve yasal ortam etmenlerini
teghis etmek iqin tasarlandr.
1.5 Bu kitabrn yaprsr
Bolrlm 2, kriqrik i5letme istihdamrnda politikanrn roluyle
ilgilidir. Bu, politika ortamrndaki degiqikliklerin MKI sektorrlndeki istihdamr nasrletkiledigi ile ilgili aratttrma bulgulannl iqerir. MK|'lerin istihdamla ilgiliikiunsuru olan nitelik
ve nicelikten bahsedilmigtir, Bolrlm 3, duzenlemelere uyumun MKI sektorrlnti geligtirmenin bir aracrolarak kullanrlmasr yollarrnr ortaya koymugtur. Gayri resmilik konusunu
incelemekteyizve uyum ile resmiyet devamlrlrglnt sunuyoruz. Bolulm 4, incelenen rilkelerdeki politika ve yasal
ortamr meydana getiren seqili altr politika alanrnr gozden
geqirmektedir. Boltim 5 bulgulara dayanarak, payda5lar
igin, politika ortamrnrn duzenlenmesi amacryla atrlmasr
gereken somut adrmlarttartrtrr. Bu bolum aynca, bu alandaki teknik yardrmrn rolrlnu tartr$rr. Sonuq olarak, Ek, bu
ara5trrmada kullanrlan metodolojik yakla5rmlar ile ilgili
teknik bilgileri ve ek istatistiksel verileri saglar.
16
Kuguk igletme istihdamrnda Politikanrn Rolur
KUqUK
i5lrrmr isriHonMlNDA
POLiT|KANIN ROLU 2
MKI sektorrindeki istihdam, makro seviyedeki politikalar
ile yakrndan ilgilidir. Politika ortamtndaki degiSikliklerin,
ozell ikle kullanrlan makroekonomik geli5me stratejilerindeki degiSikliklerin, inceleme altrndaki ulkelerde MKI'Ieri
dogrudan ya da dolayh olarak etkiledi$inin farktna vardrk.
Bazr durumlarda, bu degi5iklikler maksatlt ve yararltydt.
Maalesel vakalartn gogunda, bu degigiklikler istermeden
olmuStu ve diger i5letmelerle kar5rlagtrrrldrgrnda duguk
kaliteli MKI istihdamt ile sonuglandr.
Politiko ortamL
MKI'leri dogrudan
ve doloylr olarak
etkiler.
dnyorgfuve
baskrct bir ortam
baglamtndo
olumlu MKltegviki
paradokusu
Orta ve bilytik olqekli i5letmelerdekinin aksine, MKI'lerdeki
karar alma sureqleri gogunlukla bir kigiye dayantr: sahipyonetici. Politika ve yasal qerqeve, bu adam ya da kadrnrn
kararlarrnr, belli bazr davrant5lart zorunlu krlan ya da buyuran kurallar ve tegvi kler vasttastyla dogrudan etkileyebilir. i5
lisanslarr - ornegin yemek uretim lisanst sahip-yoneticilerin
uretim stireqlerinde belli bir standardt gerqekleStirmelerini gerekli krlan kurallart belirler. Diger yanda ihracatqtlara
tanrnan vergi iadesi, sahip-yoneticilere mallartnt yabanct
pazarlarda satmalart iqin finansal teSvikler saglar. Buytik
igletmeler de politika ortamtna kargrltk verirken, bunlann
karar sureqleri farkhdrr;qtinkti idari ve teknik personel, kanunlan incelemeye ve uygun hareketli yapmaya haztrdtr.
Bu sebeple, MKI'ler iqin bireysel sahip-yoneticilere yonelik
bilgi mevcudiyeti, yasalartn ve yonetmeliklerin dogrudan
etkisinin onemli bir belirtecidir.
Sahip-yoneticiler aynr zamanda ulusal politikalar ve yasala17
Kuguk l5letmeler iqin Politikalar
nn dolayh iligkisinden de etkilenebilir. Bazen teghis etmek
zor olsa da, bu iligkiler dogrudan ili5kiler kadar onemlidir.
Ulusal politikalar ve yasalar, pazardaki ge5itli aktorlerin
kararlarrnr etkileyebilir, kar5rhgrnda bu da diger aktorlerin
kararlarrnl etkiler.Ornegin, kamu sektoru ipletmelerini kugrilten ve istihdam daralmasrna giden bir ulusal politika,
bu igEileri bagka i5 aramaya zorlar. Bu politika degi5ikligi,
serbest meslek sahibi kadrn ve erkeklerin, hayatta kalma
stratejisi olarak serbest qah5mayr ya da mikro i5letmeleri
dti5unmelerini saglar ve kargrhgrnda bu da rekabeti arttrnr ve birqok MKI'nin qahgtrgr sektordeki k6rhhgr etkiler. Bu
sebeple, bir alandaki politika degigikligi, bir digerindeki
degigikligi dogurur.
Dolayh politika etkilerinin diger bir kayna{r, r-irrin ve girdi pazarlarrnr etkileyen politikalarda bulunur. Bu politika
alantnrn, en gtiglti alanlardan biri oldugunu gordUk. incelenen yedi r.ilkeden her birindeki yaklagrk 300 MKI'yi ara$ttrlrken, ara gtr rmacrl anmz, MKI sa h p-yoneticileri n n, pazar
guqlerini kendi istihdam kararlarr uzerinde en onemli etki
kaynagr olarak algrladrgrnr fark ettiler. Girdi ve urtin pazarlarr anlayr5larrna dayanarak, MKI sahip-yoneticileri, kendi
i5 guglerini geni5letme ya da kuqultme kararr almt5lardrr.
MKI sahip-yoneticileri, algrlanan pazar etmenlerine gore,
kendi iggticu becerilerini, r.lcretlerini ya da ko5ullarrnr iyile5tirmeye de kararvermi5lerdir. Bu bo[]mde sunacagrmlz
gibi, iyi iSleyen pazarlar kendiliginden ortaya qrkmaz; ancak daha gok, ge5itli kurumsal drizenlemelere ve politika
mrldahalelerine dayanrr. Bu, tiruin ve girdi pazarlarrna qoQunlukla ktsrth erigimden muzdarip olan MKI'ler iqin daha
fazla boyledir. Bu nedenle, ulusal politikalar ve yasalar ile
MKI'lerin EahStrgr pazarlar arasrnda kritik bir baglantr vari
i
drr.
Ulusal politika qergevesi ve MKI istihdamr arasrndaki ili5ki-
yi rig adrmda inceledik. ilk olarak, incelenen yedi tilkede
MKI'lerin istihdama yaptrgr katkryr inceledik ve ulusal politika qerqevesinin bu istihdam modelleri rizerindeki etkisini
teqhis ettik. ikinciolarak, istihdam hacmi konusunun otesine gegerek MKI'Ierdeki istihdam niteliQini degerlendirdik.
istihdam kalitesini olqmek zor olsa da, yeni istihdam frrsatlarrnrn teqvikinin, bu i5lerin kalitesinin dtigtinulmesiyle bir
'18
KugLik i5letme istihdamrnda Politikanrn Rolu
arada olmasr onemlidir. Burada yine, MKI sektorundeki ig
niteligi ve ulusal politika qerqevesi arastndaki iliSkiyi tartr5acagrz. Politikalar, kanunlar ve yonetmelikler ile igletme
sahip-yoneticileri arastnda bulunan qe5itli ili5kileri aydrnlatmak iqin, politikalar ve pazarlarrn MKi'ler Lizerindeki gifte etkisini i nceleyerek sonuglandtr acaQz.
2.1 Politika ortamr ve MKl'lerdeki istihdam
2.1.1 MKI'lerin istihdama ve GSYIH'e
katkrsr
Mikro ve ktiqtik i5letmeler, incelenen altrndakitr.im i$letme- Tanmla ilgili
lerin o/o97 .5-99.7'sini olu$turur.l $ekil 2.1, incelenen yedi olmoyon istihdamrn
ulkeye gore ve geli5mi5 ulkeler iqin bir gosterge noktast goiu, MKI'lerdedir
olarak kullanrlan Avrupa Birligi'ne gore tarlmla ilgili olmayan istihdamda MKI'lerin istihdam paytnt gostermektedir.
keler arast nda karSrla5tr rr labi lir deg i ldir;baz durumlarda bu veriler, kayrt drqrekonomiye attfta
Maalesef, bu veri er,
I
r.il
bulunurlar ve ktiqtik i5letmelerin ust segmentini drSarrda
tutarak, MK|'lerin emek piyasasrndaki gergek kattltmtnt
oldugundan dri5tik gostermektedir. Buna kar5tn, bu rllkelerdeki MK|'lerde bulunan ytiksek istihdam orantnt tasvir
etmektedir. Aynr zamanda, buyuk igletmelerle karSrla5trrrldrgrnda MK|'lerin daha dtiSuk olan tiretimini yansttarak,
bu MK|'lerin GSYIH payr istihdamdaki paylartndan daha
dti5tik olmasrna ra{men, MKI'ler birgok ulkedeki gayri safi
yurtigi hasr laya (GSYI H) onemli bir katkr yapmaktad tr.2
incelenen yedi ulkede, MKI araSttrma sonuqlart, mikro
igletmelerin qogunlukla btiytldrlgunri ve istihdam artl$
oranlartntn oldukqa ytiksek oldugunu gosterir. Mikro i5letmeler hrzh briyrimesine ra$men, bunlartn btiytime sureEleri krsadrr. Briyrime oranlart, igletmeler daha buyt-ik bir
olgege eri5tiginde veya yaklagrk on kigiyi istihdam edebilen i5letmeler tam tersi gekilde krlqtlldr.iqtlnde hrzla dtiSer.
Oldukqa az sayrda i5letme, maaSlt on ya da daha fazla galrganlr bir olEege ula5tr. OrneQin,1999'da maaglt Ug ya da
dort Ea ga n h orn ek 5 letmeleri n o/o2 (Giney Afri ka) ila o/ol'i
(5ili), 2001'de maagh on ya da daha fazla qahgana sahip
olarak istihdam seviyelerini yukseltmiglerdir. Genigleyen
I r
1
2
i
Doha detaylrveriler ve teknik notlar iqin baknrz, Ek.
Daha fazla oynnfl igin Ek'teki 5ekil A.lb bahnrz.
Kuguk l5letmeler lgin Politikalar
MKI'lerin oranr, kadrnlarrn sahip oldugu igletmeler ve erkeklerin sahip oldugu i;letmeler arasrnda oldukga benzerdir (Christensen ve Goedhuys, yakrnda qrkacaktrr).
$eki! 2.1 Tarrm drgr istihdamda mikro ve ktigi,ik igletmelerin
PaYr, en son veriler
90
BO
70
60
50
\o
40
30
20
10
Siri
2000
ffi
trnirro
Gi
ne
1994
Pakistan
'r998
Peru
Giiney Afrika
2000
2000
i5letmeler f--Lfl r<uq,.it
Tanzanya Vietnam Avrupa-19
Birlelik 1999
2000
(umhuriyeti
igletmeler
2000
Notlor: MKI'ler, serbest galt5an kiSileri kapsamaktadrr. Farklt iilkelerdeki MKI'lerin tanrmr igin, baknrz, Ek.
Gine ve Tanzonyo BirleSik Cunthuriyeti: veri eksikligi sebebiyle, kaytt dtSr sektor istihdontr, MKI istihdamr
igin bir temsil olarak kullantldr. Gine: tarrm dr5t istihdamrn bir pargasr olarak kentsel kayrt dry sektor
istihdamt. Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti:tartm dty olmayan istihdamrn bir pargat olarak kentsel kayrt
dttt sektor istihdamr. Peru: kentsel istihdomda MKI'lerin payt. Vietnam: toplam istihdamdo resmi 6zel i5letmeleri ve yart resmi hane halkr iSletmelerini igeren ozel sektor poyt. Avrupa-19 Avrupo illkeleri izlanda,
Liechtenstein, Norveg ve lsviqre'yi kopsar ve ilk Sekilde olmayan ozel istihdam.
Kaynaklar: Ulke raporlon ve Avrupa Kontisyonu (2002).
incelenen Lilkelerin qofunda, kadrn ve erkek arastndaki
farkr gosteren MKI istihdam paylan ile ilgili verileri elde
etmek zordur. Birkaq ulkede, bu trir veriler, duzenli olarak
toplanmamr5trr. Buna kargrn, mevcut verilerden, MKI'lerin
egilimdendir istihdam sa!layrcrlarr olarak ozellikle kadlnlar iqin onemli
oldugu ortaya grkmaktadrr. Birqok tilkede, MKI istihdamtnda kadrn payr, orta olqekli ve buyuk igletmelerdeki paydan
daha yriksektir. Maalesef, bu istihdam ftrsatlan genellikle,
gelirlerin oldukga az oldugu hayatta kalmaya qalr5an mik-
Kadmlar, mikro
igletmelerde
daha yogunluklu
olarakgalryma
20
Kuguk illetme istihdamrnda Politikanrn Rolu
ro igletmelerin en hassas ktsmtnda yo(unla9rr. Orne$in,
kadrnlar, PeruUa mikro iSletmelerdeki istihdamrn ve kendi hesabrna qalrSan iggilerin o/o47'sini oluStururken, bu pay
kuquk i5letmelerde
o/o38,
orta olgekli ve buyuk i5letmeler-
de sadece o/o3O'dur.3 Benzer bir ornek, $ili iqin de gegerlidir.
Mevcut istatistiki veriler her zaman r.ilkeler arastnda mukayese edilebilir olmamastna ragmen, inceleme altrndaki
Afrika rilkelerinde ve Vietnam'da MKI'lerin istihdam saglayrcrlarr olarak kadlnlar iqin onemini teyit eder.a
MKI sektorunde kadrnlarrn sahip olduQu igletmeler, en
fazla mikro i5letmeler arastnda temsil edilir ve iSletmelerin olqegi buyL-idukqe kadtnlartn sahip oldugu igletmelerin
oranr azalrr. Ornegin, Tanzanyadaki kayrt dr5r sektorde, gah5anr olmayan i5letmelerin 0/o38'i kadtnlar tarafrndan iSletilmekteyken, bu sayt, be5 ila dokuz qaltganr olan igletmelerde sadece o/r'19'dur.5 Bu ktsmen, kadtnlartn daha fazla
e$itim ve mesleki beceri egitimine eri5imlerini krsrtlayan
egitim ve ogretim alanrndaki aynmct politikalarrn, ve de
kadrnlann mikro finanstan ziyade i5 buyutme iqin gerekli
olan finans seviyelerine krsrtlr eriSimlerinin olmastntn sonucudur. Bu, gorrinu5te ilgili olmayan alanlarda belirlenen
politikalarrn iSletme politikalarr uzerinde nastl bozucu etkilere sahip olabilecegine dair baSka bir ornektir.
Yedi ulke iqin, farkh zaman dilimlerinde mukayese edilebi-
lecek verilerin olu5turulmastntn ve istihdam elde edilmesinin de oldukqa zor oldugu kanrtlanmtqtrr. Halbuki, mevcut deliller, MKI'lerdeki istihdam payrntn, $ili hariq, giderek
artttlrnr gostermektedir.6 Bu, ba5l baSrna ne iyi ne de kotu
haberdir; ancak, bu iSletmelerin qalr5trgr ortamtn yant stra
bu i5lerin niteligine odaklanmasrnt haklr qrkarmaktadrr.
MKI'lerin onemi ve artan katkrsr, ulusal politika qerqevesi3
Veriler, 2000 senesine
aittir ve Lima'daki ozel sektor istihdamrnr
kapsor.
4
Vietnam iqin baknrz Pham (2002, s.27); Afrika tilkeleri ve uluslararasr
bir inceleme igin bafuntz Cltormes (1999) ve ILO (2002e). Pakistan'da,
MKI'lere kodrn kottltmt qok doha di.i5nkili (SMEDA, 2002, p. 17).
Yazarrn hesoplamalan, l99l yrltna ait Kaytt DrSr Sektor
Ara 5il rm a st'nda n elde eciilen verilere dayan maktoyd r. Latin
Amerika'dan elde edilen veriler de ortalamo olarak, kodrnlarrn sahip
olduQu Sirketlerin erkekler taraftndan scthip olunon Sirketlerden
daha ki)gilk ve daha yeni oldugunu belirtmektedir (lnter-Americarl
Development Bank, 200 I ).
Ek'teki tablo A.3'e bahnrz.
21
Kuguk lSletmeler lqin Politikalar
nin etkisinin son ucu olarak aqrklanabilir. Bazt durumlarda,
ulusal politikalar MKI'leri hedef almtgttr ve bu i5letmeleri
daha fazla geli5tirmeyi istemektedir. Buna karSrn birgok
durumda, MKI'lerdeki istihdam, tum ekonominin qahgmasrnrve daha sonra MKI sektorunu etkileyen daha geni5 bir
makroekonomik politikanln sonucudur.
2,1.2 MKI istihdamr ve politika ortamr
arasrndaki baglantl
Ekonomik
liberollegme,
MK|'lerin roliinii
veistihdomPaytnt
drtttnr
incelenen birqok tllkede, ulusal istihdam orneklerindeki
degi5iklik ile kamu politikalarr arasrnda baglantr kuracak
deliller bulundu. Bir tilkenin gelipme stratejileri ve makroekonomik politikalarrndaki degiSikliklerin, MKldeki
istihdam hacmi rizerinde aqrk bir etkisi vardrr. Ozellikle,
ekonomik liberallegme politikalarr, tartmla ilgili olmayan
istihdamda MKI payrnrn artr$rna neden oldu. Bu, Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti ve Vietnam gibi geEici ekonomiler
kapsamrnda oldugu kadar Peru ve Guney Afrika gibi kurulu pazar ekonomileri kapsamrnda da bulundu.
incelenen yedi ulke, politik sistemleri, sosyo-ekonomik
geligmelerive emek piyasastntn durumu bakrmrndan farklrlrk gosterir. Tablo 2.1 ve tablo 2.2, bazr ana ekonomik ve
sosyal gostergelerin ktsa bir incelemesini verir.
Yedi Lilkede, '1990'larda egemen olan geni5 ekonomik
stratejiler bakrmrndan, tiq ulke grubu ayrrt edilebilir. ilk
ulke grubu, sosyalist bir ekonomiden piyasa ekonomisine geqmekte olan ulkelerden olugur. GineUeki, Tanzanya
Birle5ik Cumhuriyeti'ndeki ve Vietnamdaki durum budur.
ikinci grup, uretimde hukumetin rolrlnti azaltmak ve ozel
i5letmeleri griqlendirmek iqin liberallegme stratejileri ytirtiten r.ilkeleri kapsar. Pakistan, Peru ve Guney Afrika, bu
grup rilkeler arasrnda yer altr. En son olarak, $ili, 1990'larrn
ba gr nda bi rgok piyasa reform u n u hal hazrrda gergeklegti rmi5 tek ulkedir. Bu uq ekonomik degiSiklik kategorisi, ulusal politika qerqevelerive MKI sektoruntln durumu arastnda bulunur.
i
22
Kuquk iiletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
Tablo 2.1 Yedi i,ilkede temel ekonomik
ve sosyal giistergelerin agtklamasl, 2000
Ki5i ba5rna
GsYIH(PPP5)
Kili baSrna GSYIH yrlhk
biiyiime oranr (oranlar)
2000
1
insan GelilimiEndeksi
2000 (parantezler i6inde
990-2000
srralamalan verilmektedir.)
Sili
9417
5.2
0.831 (38)
Gine
1982
1.7
0.414(1s9)
Pakistan
1928
1.2
0.49e(1 3B)
Peru
4799
2.9
0.747(82)
Giiney Afrika
9401
-0.6
0.69s(1 07)
Tanzanya Birle5ik (umhuriyeti
523
0.1
0.440(151)
Vietnam
1996
6.0
0.688(10e)
27639
1.7
0.93
0rta gelirlii.ilkeler
5734
2.4
0.747
Di)lUk gelirli iilkeler
2002
1.2
0.554
Diinya
74M
1.)
0.72)
Ytjksek gelirli tllkeler
Notlar: PPPS = sattn alma gAcA paritesi dolar. lnsan Gelilmi Endeksi 2000, 173 tilkeyi stralandtrmrSir.
Kaynaklar: UNDP (2002), Mollentz (2002) ve Stats SA.
Tablo 2.2Yediiilkede sektiir bagrna istihdam payr,
son yrllara ait (yiizdeler)
Siri
(2002)
Tanm
Endiistri
Ticaret ve hizmetler
13.1
24.1
62.8
Gine (1987)
84.8
Pakistan (199912000)
48.5
Peru (2000)
32.4
14.4
53.2
6tiney Afrika (2000)
26.5
22.4
51 .1
82.1
2.6
15.3
67.1
12.8
20.2
Tanzanya Birle5ik
(2000/01
(umhuriyeti
mevcut degil
18.0
33.5
)
Vietnam (1998)
Not: .. = mev(ut deqil.
Kaynaklar: $ili: Encuesta Nacional de Empleo; Guinea: Kouroumo (2003);Pakistan: l5 GilcA Aratttrmasr
na Dayanan ILO Laborstat; Peru: Encuesto de Hogares (ENAHO);Gitney Afrika: Mollentz (2002);Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti: i5 GiicA Ara5trrmav 2000/2001;Vietnam: Genel istatistik Ofisi, Vietnam YaSam
Standartlarr Aratttrmast, I 997-l 998 (Hanoi, 2000).
23
Kuguk lSletmeler lgin Politikalar
Sosyalizmden geqis Gine, Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti ve Vietnarn deneyimve MKi',ler leri, MKI'lerin ekonomik geEi5 surecinin bir parqasr haline
geligini farklr seviyelerde ortaya koyar. Gine, dogal kaynaklart zengin bir Batr Afrika r.ilkesidir. insan GeliSimi Endeksine (UNDB 2002) gore, 173 rilkeden 159. oldugunu Tablo
2.1de de gordugumriz gibi insan geligimi seviyesi dr.iSuktur. 195BUe bagrmsrzhgrnr kazanmasrndan sonraki ilk
birkag on yrl boyunca, rllke, sosyalist bir geli;me stratejisi
izledi. 1970'lerin ortalarrnda, her olqekteki ozel i5letmeler
yasaklandr. 1 985'ten ba5layarak, sosyalist geli5me stratejisinden ayrrlarak daha fazla piyasa odaklr bir yakla5rm sunan politikalar ortaya kondu. Ozel iSletmelere izin verildi
ve ozel ticari etkinlik iqin bir politika ve yasal qerqeve olugturuldu. 1990 ve 2000 arasrnda, kigi bagtna GSYIH, devam
eden politik dengesizli$e ralmen, yrllrk olarak ortalama
o/o1.7 biyumu5tur. 1986da o/o72 olan enflasyon oranr,
1997'de o/o2'ye kadar inmi5tir.
Ozel iSletmelerle ilgiliortam Ginede ornegin gumruk sistemi duzenlenerek son on yrlda liberalleStirildi. Buna kar5rn,
birqok MKI sahip-yoneticisinin kayttlt ekonomiden uzak
durmasr kararrna katkrda bulunan yeterli devlet britqesini elde etme amacrvyla devlet vergilerinde yakrnlarda bir
artr5 olmuStur. Ginede kentsel kayrt dr5t istihdamda, hem
mutlak aqrdan hem de tarrmla ilgili olmayan toplam istihdamtn payr aqrsrndan ('l987de o/o75'ten 1994'te o/o92'ye)
guqlu bir artrt yatanmrttrr.
Tanzanya BirleSik Cumh uriyeti'nde,'l 967 Arusha Deklarasyonu, ozel igletmelerin ciddi olarak stntrlandrgr bir sosyalist geliSme yonetimi kurdu. Buna kar5tn , 1981/82 Ekonomik Hayatta Kalma Programr, bu surecitersine dondrirdrl
ve 1986/89 ve 1989192 Ekonomik iyile;me Programlart
tarafrndan kuvvetlendirilen ulusal ekonominin liberallegmesisurecini baglattr. 1992'den beri, Devlet, kamu sektorLl
istihdamrnr 1992'de 355,000den 199Bde 270,000'e du5r-iren ozenli bir kamu sektoru reform sureci ytinitmektedir.
Buna ek olarak, 400 kamu igletmesinin yarrstndan Eogu
ozelle5tirildi. Gine'ye benzer bir 5ekilde, emek piyasastna
tarrmsal istihdam fazlasryla hakimdi.
Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, ekonomik liberallegme, ozellikle mikro iSletmeler olmak uzere MKI'lerin
24
Kuquk llletme lstihdamrnda Politikanrn Rolu
Mikro i$letme saylslnln,
sayrsrnrn artmasr ile sonuqlandr.
ekonomik dtlzenleme oncesi donemle karSrlaStrrrldrglnda
en aztndan uq katr artttgr tahmin edilmektedir. 2000/01
Hane Halkr Butqe Ara5ttrmaslna gore, hane halklarrnrn
yakla5rk o/o42'si bir i5 sahibi olduklarrnt rapor etmiStir (Tanzanya Ulusal istatistik Burosu, 2002, s.60). Gine'deki gibi,
Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'ndeki MKI'lerin go!u, kayrt
dtSt ekonomide bulunur. igletme olqegine gore istihdamrn geliqimi ile ilgili kesin bir veri bulunmamaktadtr; ancak Lilkenin i5 gucu aragttrmalarrndan elde edilen veriler,
o/o42 le kargr la gtr rtld gr nda, kent ala n la rr nda1 990 / 9 1'deki
ki hane halklarrntn yaklagrk o/o6f inin 2000/01de kaylt dt5r
ekonom i faaliyetleri old u g u n u gostermekted r (Ta nza nya
Ulusal istatistik Btirosu, 2003).
i
t
i
Vietnam dilinde Doq Moi (Yenileme Politikalan) adtverilen
Vietnam ekonomik reform politikalarr, 1986 da bagladr. Bu
politika reformlarr paketi, Vietnam't, ozel iSletmelerin piyasa odakh bir qevrede kamuya ait igletmelerle beraber
qah5trgr qoklu bir sektor ekonomisine yoneltmigtir. Bu zamandan beri, ozel sektorde onemli geligmelere - ktiquk ve
bireysel olarak i5letilen i5letmeler ve hane halkr igletmeleri
dahil olmak r)zere - gahit olunmu5tur. Ki5i ba5tna GSYIH,
'1990
ve 2000 arasrnda yrlhk olarak ortalama 0/o6 buyumugtr.lrve hane halkr igletmelerinin sayrsr 1 992'de 1 milyondan
1999'da 1.7 milyona qrkmrgtrr.
Piyasa ekonomisine geqige ekonomik durgunluk ve artan
yoksulluk oranlarrnrn eglik etti$i diger birgok ulkenin aksine, Vietnam 1990'larrn buyrik bir krsmrnda oldukqa gtiqlti
bir btiyume ve makroekonomik denge sagladr. Yoksulluk
orant, 1980'lerin ortasrnda o/o70'lerden 1998de yakla5tk
o/o37'ye dU5tri. istihdam bUyumesinin qogu, kaytt dtgr ve
ozel sektorlerde yagandr. 2000de iSletme Yasasr'nrn ytiruirltige girmesi, kayrt iqin talep edilen zaman ve parantn
azalmasr ile yeni igletmelerin kayrt altrna altnmast hrzh bir
ivmeyi gergeklegtirdi. Yasantn yrirurluge girdigi ilk ytl boyunca, igletme Yasasr'na gore 14.444 i5letme yeni kayrt
yaptrrdr; bu sayr 1999'daki daha oncekiyasaya gore kayrt
alttna ahnan i5letmelerin iki katrndan fazlaydr.2001 sonunda, i5letme Yasasr'na gore 35.000 i5letme yeni kayrt
yaptr rd r. Bu iSletmele rin
o/o7
0'i yen i ku ru lan i5letmel erdi.
25
Kuquk lgletmeler iqin Politikalar
LiberalleSen $imdi de, birkaq zamandrr kapitalist bir modla qahgmakpiyasodo MKI'ler ta olan ancak pazarlarrnr daha fazla liberalleStirmeye eahgan ulkelere bakacagrz. Pakistan, Peru ve Guney Afrika,
MK|'lerin piyasa odakh ekonomilerinin liberalle5meden
etkilend igi
ul
kelere ornektir.
ney Afri ka'da 1 994'te apartayd pol iti kalarr nda n uza kla5ma ve ekonom i n in I i beral leSmesi, ortaya qr ka n fazla saytda-
G ri
ki"hayatta kalmaya qah5an" igletmeler ile kuguk, mikro ve
orta olqekli i5letmelerin (KMOBI'ler) buyumesine katkrda
bulunmu5tur.T Yeniden Yaprlandrrma ve GeliStirme Programr (YYGP), demokratik yeni Devletin sosyo-ekonomik
reform taleplerine ilk yanrtrydr. Bu program, insan hayatr
niteliginin geligtirilmesi ile olqulebilen geli5meler igin yeni
oncelikler belirledi. YYGP, daha iyi hayat nitelikleri iqin
onemli ve dogrudan katkr saglamada kuqrik igletmelerin
rolunu fark etti. 1996'da Hrlkumet, geligme iqin bir makroekonomik qerqeve olarak Buiytime istihdam ve Yeniden
Dagrtrm (B|YD) politikaslnr onayladr ve bu politika, daha
rekabetqi ve hrzh btiytiyen ekonomi, emek piyasastnda
daha fazla esneklik ve tlretkenlige geqig, egitime i5letme
yatrnmlan ve geligtirme teSvikleri vasrtasryla i5 yaratmayr
ustlenmektedir.
Bu makroekonomik teSvikler, ozellikle MKI'ler arasrnda,
ozel sektorrln geli5mesine neden olmu5tur. Ornegin, kuquk iSletmelerin, 1 9BB ve I997 arasrnda uretim istihdamrndaki paylarrnr oldukga fazla arttrrdlklarr Gumede (2000)
tarafrndan fark edilmiStir. Buna kargrn, aynt zamanda, i5sizlik oranlarr oldukqa yuksektir ve bu da, birqok i5siz insanr
du5rik ekonomik gelirli ve zayrf geli5me olasrhkh i5letme
faal iyetleri ne zorla maktad r. Toplam isti hdamda kayrt d 5r
r
r
ekonomik faaliyetlerin istihdam payrndaki briytik artr5,
1999'da o/o26'dan 2001 de o/o31'e (Hussmanns ve du Jeu,
2002) Crkmr5trr. Bu da hayatta kalmaya gah5an i5letmelerin
6neminin bir belirtisidir.
Pakistan'da, ulusal ekonominin yaptst son 50 yrlda tarrmdan r-iretime, ticarete ve hizmetlere kaydr. Buyriyen i5
gtlcune ayak uydurmak igin, Devlet, hrzh bir sanayilegme
7
26
Hayatta kalmaya galt5an iSletmeler, Guney Afrika i5letme Te5viki
Kurumu Ntsika taraftndan, maaslt golrlanr olmayan ve onemsiz aktif
degeri olan, minimum gelir standardtntn ya da yoksnlluk srntrrntn
altrnda gelir sajlayan iSletmeler olorak torif edilir,
Kuguk i;letme istihdamrnda Politikanrn Rolu
planr izledi. Bu sUreqte en onemli adtm, MKI'leri gUqlu
bir gekilde etkileyen kamu iSletmelerinin ozelleStirilmesi ve diger liberalleSme politikalarr oldu. Pakistan, kamu
harcamalartnt azaltan dengeleme ve yaplsal drlzenleme
programlarr ba5lattr. Devletin ozellikle rlretim sektorunde
doviz girigine izin vermesi ve ihracatt teSvik etmesi ile ozel
sektor geliqtirme, 1980'lerde ekonomik buytimenin ana
lokomotifi haline geldi. Bu politika deqiSiklikleri, 1980'ler
boyunca yrlhk olarak 0/o6.6 btiytiyen GSYlHln toplam artl5tna ve 1982 ve 1988 yrllarr arastnda btiytik olqekli tiretimin
0/o16.6 bUyUmesine katkrda bulundu. Finansal sektortin
liberalle5mesi, ticari bankalartn ve kiralama Sirketlerinin
bLiyrlmesine neden oldu.
Pakistan'da devletin bu donemde uyguladrgt makro ekonomik reformda tlretim igletmelerine odaklanmasryla tutarh bir gekilde, rlretim mikro igletmelerindeki istihdamrn
1988 ve 1997 yilanarastnda yrlllk olarak0/o6dan daha fazla
arttrgr bulunmu5tur.s Ayrtca, 1988 de gergekle5tirilen iSletme Sayrmr, Pakistan daki tartmla ilgili olmayan istihdamtn
neredeyse o/o80'inin mikro, kuquk ve orta olqekli i5letmeler
tarafrndan uretild igini gostermektedir.e
ekonominin negatif bir
5ekilde liberalleSmesinden etkilenmi5tir. 1990dan once,
Peru ekonomisi, fiyat kontrolu, ithalat stntrlamalarl, para
yardrmlarr ve vergi muafiyetleri gibi agrr devlet mudahaleleri ile karakterize edilir. i5 kanunlart, igqileri korumaktaydr;
ancak kayrth ekonomide sadece stntrlt saytda iSgiyi koruyabilmekteydi. Bu politikalar, enflasyon 1 9B9da o/o2.77 5'e
ula5rnca ve ekonomi o/o12 kuqulunce 1980'lerin sonunda
ciddi bir krize girdi. Bu durum Devlet'i, 1990da ekonomiyi dengelemek igin bir dizi onlem almaya zorladt. Birqok
fiyat kontrolu kaldrnldr ve maksimum ihracat gumruk vergisi, '1990 ve '1991 arastnda o/o$ 'teno/o25'e du5tiruld[. Bu
reformlar, 1993 ve 1995 arasrnda krsa sureli bir ekonomik
briyrimeye neden oldu; ancak 1990'lann geri kalanrnda
yine gug[i ekonomik ve politik dengesizlikler goruldu.
Peru da MKI sektoru, piyasa odaklr
Bu ekonomik liberallegme stireci, kent istihdamtnda
-
Hane Holkr ve Uretim Sanayileri Ara5ttrmav l9B7/88 ve 1996/97'den
elde edilen verilere daya-nan SMEDA (2002).
Btt kitop yazltrken,2000 sayrmrntn sonuElart mevcut deQildi.
27
KLiquk lgletmeler igin Politikalar
Limada 1990da o/o71'den 2000de o/o79'e yukseldi ve bu
donem boyunca buyt-ik olqekli iqetmelerin payt o/o22'den
o/o17'ye du5tu
- mikro i;letmelerin payrnr hrzlr bir qekilde
arttrrdr. Buna kar5rn, MKI istihdamrndaki bu artr5, 5ekil
2.2'nin gosterdigi gibi, bir ekonomik ba5art iqareti degildi.
istatiksel olarak MKI istihdamrnrn payr, ekonomik buyume
yavat ya da negatif oldugunda artma, guglu ekonomik
briyumenin yagandrg r yrllarda duqme egili mi ndeydi.
$ekil2.2 GSMH varyasyonlan ve MKI istihdam oranlan
arasrndaki Yiizdelik korelasyon, Peru, 1 986-2000
l5
olees
l0
o\
E
J
)O)
=
*
.g
L
E0
T
=
OJ
1
988
2ooo^
,o\
tu
61ee2
(!r
c-)
a
r!
Qtoot
-o
'.h
=
-10
)roeo
1
-15
-8
-6
990
o
-2
MKI istihdam payt de$i$ikli0i
(o/o)
Kaynak: ENAHO ve Peru Merkez Rezerv Bankasr verilerini kullanan Chacaltana (2001)
Perudaki vergi sistemini daha 5effaf bir hale getirmede
reformlann baSarrh olmastna kar;tn, riayet etme masraflarrnr du5rirmede ve daha qok MKI'nin vergi sistemine dahil
edilmesinde, i5 yasalartnrn liberallegmesinde aynr pozitif
sonuqlara ula5rlamamr5trr. Ashnda, gimdilerde i5 duzenlemelerine riayet etme '1990'lartn bagrnda oldugundan
daha kolay olmasrna ra!men, yaztlr qalt5ma sozle5meleri
olmayan qalr5anlann payrarttrve bu arttStn qogu, MKI'lerde
gerqekleSti.
28
Kuquk iSletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
incelenen rllkelerin son kategorisi sadece $ili'yi iqerir. $ilide $ili'deki MKI'ler
1970lerve 1 9B0ler boyunca onemli ekonomik liberallegme
gerqekleqtirildi. 1 990'lar boyunca liberallegme igin onemli
bazr reformlar yaprldr (ozellikle ticaret ve finans politikalarr alanrnda); ancak qogu politika galt5mast, devam eden
buyrimenin garanti alttna altnmastna ve daha onceki reformlarrn toplumsal masraflarlntn baztlartnt hafifletmeye
odaklanmaktaydr. $ili, MKI'nin tartmla ilgili olmayan istihdam payrnrn 1990'larda dtisttl!u tek ulkedir.
1990dan onceki ani piyasa reformlartnda, iSletme olqegi
srnrflarrna gore istihdam paylartntn geligimi ile ilgili kesin
deliller yoktur. Buna karStn, serbest meslek sahibi gahqanlarrn ve kuquk i5letmelerin saytst, bu donemde artttve aynt
zamanda ekonomik zenginlik, buyuk i5letme gruplartnda
yogunla5tr. Ulusal ig gucu ara5ttrmalartna gore, 1970de
$ili emek piyasasrnda igveren bagrna 55 igqi bulunmaktaydr. 19B6Ua, bu rakam 20'ye dugtu (Reinecke,2000,Tablo
3.10).
Ozel iSletmelere yeni frrsatlar sunmak $ilideki piyasa reformlarrnrn agrklanan amact olmastna raQmen, 1970'lerin
sonunda ve 1980'lerin ba5larrndaki ekonomik durgunluk
boyunca oldukga ytiksek i5sizlik oranlartna kar5rhk kurulan MKI'lere ozel bir dikkat gosterilmemi1fi.1992 ve 2002
arasrnda, $ilide tarrmla ilgili olmayan istihdamda mikro i5-
n pay r, 0/o46.7' den o/045.3'e d ti 5tu. 1 992- 1 997 d e ki
hrzh ekonomik bUyume esnastnda, mikro igletmeler kendi istihdam paylartnt drigtirdti ve 1998 ve 1999daki durgunluk esnasrnda bu pay arttt. Buna kargtn, krizde hayatta
kalmaya qahgan birgok MKl, kendi stlrdtlrtllebilirliklerine
ve istihdam yaratma potansiyellerine engel olan finansal
sonuqlarla h6l6 sava5maktadrr. 1992-2002 doneminde,
tarrmla ilgili olmayan istihdamda bir ila dort gahganr olan
iSletmelerin payr, istatiksel olarak htzlt ekonomik btiyume
yrllarrnda duStu; ancak ekonomik btiyume yava$ ya da negatif oldugunda arttt.ro
inceleme altrndaki ulkelerden her biri, politikalarrn MKI istihdamr rlzerinde etkisi hakkrnda bize bir 5eyler anlatrr. ilk
I
etme
I
e ri
10 Yazarlann analizleri, lnstituto Nacional de Estodistica (Encuesta
Nacional de Empleo, her ytlrn Ekim'Aral*1) ve $ili Merkez
Bankasr'ndan (her yrlrn dorditncil qeyreQinde, sabit fiyotlorda GSYIH)
elde edilen verilere
dayanmaktadr
29
Krigirk lgletmeler lqin Politikalar
olarak, MKI istihdamr modelinin makroekonomik politika
degigikliklerine nasrl bagh oldu$unu gosterir. Hem liberalleSme politikalarr hem de kamu sektoruinrln kuqulmesi,
MKI istihdam payrnrn artmasrna katkrda bulunur.
Ulke ornekleri, geli5mekte olan ulkelerde MKI kurulmasrnrn ve geni5lemesinin net katkrsrnrn makroekonomik
ko5ullara baQh olarak nasrl degiStigini ortaya koyar. Peru
ve $iliUe, MKI istihdam payr, GSYIH buyrimesiyava5 ya da
negatif oldu$unda artarken, ekonomik geli5me zamanlartnda azaldr. $ilide, bu konjonktur kar5rtr modeli ozellikle
en kUgtik igletmeler arasrnda - emek piyasastnda bir"tampon" fon ksiyon u gormekted rler - teSh s edebi riz.
i
i
Ii
Daha genel olarak, hrzh ekonomik geli5me donemlerinde,
mevcut MKI'ler; i5letmeciler piyasa frrsatlarrna kar5rhk verip
bunlarr fark ettiginde geniSler. Bu, onemli saytda yeni i5 yaratrr ve bu ttlr etkinliklerden kazanrlan gelirler tipik olarak
yriksektir ve artma egilimindedir. Buna karSrn, durgunluk
y a da kriz zaman larrnda, mevcut MKI'leri n saytst ktsttlantr;
aynr zamanda, yeni i5letmeler ortaya qrkar ancak bunlar
sadece drigrik gelirli faaliyetlerde bulunma egilimindedir
(Mead, 1994,s.1 882; Mead ve Liedholm, 1998,s. 69).
MKI'ler genellikle
istihdam koytplannr
bagka yerlerde
dengelemek
Maalesef, birgok r,ilkede MKI btiyilmesine katkrda bulunan
makroekonomik politika degi5iklikleri, daha iyi bir emek
piyasasr durumunu esas olarak yaratmamaktadtr. Birqok
durumda, artan MKI istihdamrna, kamu sektortinde ve
zorundodr briytik i5letmelerdeki istihdamrn azalmast e5lik eder. Bu
sebeple, ozellikle Gtiney Afrika ve Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti gibi birEok durumda, mikro igletmelerin kurulmasr, igsiz insanlarrn kendi iglerini kurmak igin MKI sektorune
geqmesine bir yanrt olarak gorrilebilir. Kamu sektorr.inun
ve briytik i5letmelerin kUgrilmesi kapsamrnda MKI istihdamr genellikle, geqim saglamak iqin son Earedir. Guney
Afrikada ve Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, bu araSttrmada gahgrlan MKI sahip-yoneticilerinin yakla5tk uqte biri,
MKI kurmalannrn ana nedeniolarak'6nceki iglerinin sona
ermesini" ya da "bagka bir i5 bulamamalartnt" gostermiStir. Bu pay, MKI sahip-yoneticilerinin sadece o/013'tintin bu
i5te olmalarrnrn nedeni olarak bu nedenlerden birini one
surdtigtl tilkelerde, ozellikle Vietnam'da, daha dtiSLikt0r.
Birqok rllkede, olumsuz nedenlerle bu i5te gahSan MKI
30
Kliquk igletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
sahip-yoneticilerinin payr, mikro gletmelerde kuquk iSletmelerden daha yriksektir.
Bu delillerden, hr-ikumetlerin MKI sektorundeki istihdam
hacmini iki ana yolla arttrrdrklarr belirlenebilir. En yaygtn
yol, ekonomilerini liberalle5tirme ve MKI'lere yeni piyasa
frrsatlart sunan makroekonomik reformlartn yarattlmastdrr. Her zaman ulusal ekonomik buyrime ile iliSkilendirilmemekle beraber, MKI'let daha onceleri liberal olmayan
bu yeni liberalle5mi5 ekonomilerde ni9 pazarlar ve ftrsatlar
bulmaktadrr. Bu, yeni ozel sektor faaliyetlerine neden olan
gridtimlti bir ekonomiden daha fazlapazar odakh bir ekonomiye geqigin yaSandrgrVietnam ve apartaydtn dlSartda
brraktct stntrlartndan kurtulup gimdilerde ekonomiye daha
fazla katrlabilen bir ntlfusa sahip olan Giiney Afrika igin gei
qerlidir.
Huktimetlerin, MKI sektortindeki istihdam hacmini artttrma yollartndan ikincisi, ilki ile ili5kilidir ancak bu yol daha
dolayhd r. H rl kti metler ekonomi k reform program la rl izledigi iqin, igleri diger sektorlere kaydrrdrlar. Ornegin kamu
sektorui reformu, birqok tilkede kamu sektorrintin istihdamrnda bir dri5u5e neden olurken Vietnam ve Tanzanya
Birle5ik Cumhuriyeti gibi tilkelerde kamu iSletmelerinin
yeniden yaprlandrrrlmast igten qtkarmalara yol aqtt. Bu,
halihazrrda onemli bir igsizler havuzunun briytimesine neden oldu. Bu nedenle, i5 iqin artan rekabet ile birlikte, birqok igsiz kadrn ve erkek, MK|'lerdeki istihdam olastltklarrnl
dri5rinmeye zorlandt. Kasttstz olarak ve diger ekonomik
sonuqlart izleyerek (kamu sektorundeki etkinligin geli5tirilmesi gibi), bu politikalar, MKI sektorundeki istihdam
hacminin btiytimesine katkrda bulundu.
r
Yukandaki analizden, MKI istihdamlndaki buytimenin baSarrh ekonomik ya da sosyal politikalara de$il politik onyargrlara, boSluklara ve dengesizliklere atfedildigi gortilmektedir. istihdam aqtstndan diger i5letme sektorlerinden
onemli derecede daha buytik olan bir MKI sektortlntin
kayrt dr5r Ealr5masrna ve ekonomiye tam kattllmt, tiretim
seviyesindeki artr5 ve nitelikli igler saglamasryla ilgili ciddi
dezavantajlar yalamasrna yol aqar.
31
Kugr-lk
igletmeler igin Politikalar
Devletler, MKI'lere Polltika gerqevesinde tespit ettigimiz ana bo5luk, devletve istihdama lerin dikkatlerini MKI sektorrine aqrk bir Sekilde vermeekonomik mesidir. Ornek rllkelerimizin krsa ozetlerini verdigimiz
politikantn ekonomilerden anla5rlacalr r-izere, MKI'lerdeki istihdam,
kahntilan olarak bu bogluga ragmen ve daha geniS devlet tegviklerinin
davranmaktadr sonucunda artmt$ttr. MKI sektoru ve qalr5anlarr, bu sektordeki istihdam hacmini dolayh olarak etkileyen makro
politika degigikliklerinin sonuElarrndaki bir Ee5it "agagrya
damlama sureci" vasrtasryla artmr5trr. Devletler, ekonomik
politika reformlannt gerqeklegtirirken, istihdam artt5tntn
grig[i finans, britqe ve ticaret politikalannr otomatik olarak izledigini varsayarak istihdama bir "kahntr gibi" olarak
davranmaktadrr.
Bu politik bo5lugun sonuqlarr, kadrnlar uzerindeki etkisin-
de agrkga gorrilmektedir. Kadrnlarrn durumu erkeklerinkinden daha kotrldrir: gordugumuz gibi mikro igletmelerde kuquk i5letmelerden daha yaygtn olan i5sizlik, kadrnlar
arasrnda fazladu. Bunun politika ya da yasalardaki negatif
ya da pozitif onyargrnrn do$rudan bir sonucu olduQunu
gostermesi ile ilgili gok az delil olmasrna ra!men, kadrn ayrrmcrhgrnr yasaklayan bu yasalarrn dogru bir gekilde uygulanrp uyg ulanmadr!rnr qogunlukla bil memekteyiz. Kadrnlarrn mikro i5letmelerde yuksek oranda temsili, ekstra ev
ve hane halkr sorumluluklarr olan ve daha sonra hayatta
kalma nedenleri ile MKI sektoru.ine giren fazla sayrda i5siz
kadrn olmasr sonucunu ortaya koymaktadrr. Genelolarak,
kultrirel ve sosyal etmenlerin bu durum rizerinde griqlti
bir etkisi vardlr; ancak devletlerin MKI sektorrine yeterince
dikkat etmemesi, bu sektorde qahgan kadrnlarrn savunmasrzlr{rnr arttrrrr.
gncri piyasasrve geli5mekte olan tllkelerin ekonomileri
iqin MKl'lerin onemi hayati olmasrna ralmen, birqok politika, yasa ve dtlzenleme, h6l6 sadece btlytik i5letmeler
aqrsrndan tasarlanmakta, MK|'ler goz onrine ahnmamaktadrr. MKI'lere uygulanamayan politikalal i5letmelerin ve
isti hdam n br.iytlk qog u n ug un u gozden kaqr rma ktadrr. Bu
sebeple, bu tur politikalarrn, ekonomik ve sosyal geli5me
iqin amaglarrnr gergekle5tirmesi olasl degildir.
ig
r
32
I
Kuguk i5letme lstihdamrnda Politikanrn Roltl
2.2 MK!'lerde ig kalitesi: Bir politika
zorlugu
Ulusal politika qerqevesinin MK|'lerdeki istihdam hacmi
rizerindeki etkisi, madalyonun sadece bir ytizridtir. MKI istihdamrnrn diger boyutu, bu istihdamrn niteliksel ozellikleri nde bul unmaktadrr. "iS kalitesi" teri m i, qaltSanlartn sosyal,
ekonomik ve psikolojik refahrnt etkileyen istihdamla ilgili
bir dizi etmene atrfta bulunmaktadrr. 1998 ig Temel Prensipleri ve Haklarr Deklarasyonu'nda Uluslararasr i5 Gucti
Konferansr'nda belirtildigi gibi, ig ve i5 takibinin yant slra
i5le ilgili di$er boyutlar hakkrndaki temel insan haklartnt
kapsar.
MK|'lerdeki ig niteliginin degerlendirilmesi gereken birtakrm ozellikleri vardrr. ilgili verilerin bulundugu ulkelerde,
it niteligi esash uE alan goz onrine ahnarak olEulebilir. ilk
olarak, MKI sahip-yoneticileri ve gahganlarr arastndaki sozle5me ile ilgiliduzenlemelerden dogan i5 niteligi konulart
vardrr. Bu konular, istihkak (kazanq seviyesi, yan odemeler,
maagla ilgili olmayan odemeler, qah5ma saatleri), i5 gilvenigi (istihdam sozle5melerini n kullanrmr, memuriyet suresinin uzunlugu), sosyal gtivenlik (saghk, hayat, ig goremezlik
I
temini ve i5sizlik sigortasr, emeklilik gemasr, gocuk baktmr,
annelik odemeleri), dernek serbestisi (sendika kurma hakkr)ve ozgrirce seqilmi5 istihdam (serbest gah5manrn olmamasr, scim r-irricri qr rakhk d rizenlemeleri) gi bi kon ula rd r.
r
i5qilerin qah5trgr ortamla ilgili i5 niteligi konularr da vardrr.
Bu, mesleki kazalarrn ve rahatsrzkklarrn onlenmesini, qevresel tehlikeleri n engellenmesi ve i5yeri saglrgrnrn teSviki ni
iqermektedir. Fiziksel qah5ma ko5ullarr, qah5anlara sunulan
alan miktarr, srrasryla kadrnlarrn ve erkeklerin ihtiyaqlarrnr
dikkate alan yiyecek ozellikleri ve temizlik tertibatr yonunden de degerlendirilebilir.
Sonuq olarak, igletmelerin qah5an verimliligi ve maa$ zammr ile ilgili i5 kalitesi sorunlan vardrr. Bu, insan kaynaklarrnr
geli5tirme (egitim ve ogrenim ftrsatlarr saglama, tegvik olasrhklarr ve iyileStirme teSebbtisleri) ve yonetim ile organizasyon d uzen lemeleri n i (end ristriyel il gki ler uyg u la malarr
ve qalgan temsili ya da yonetime katrhm) iEerir.
i
MKI'lerdeki
i
gn
itel i gin i iyi legtirmeyle i lg
iI
i
zorl
u k,
yoksul
I
u
k-
la sava5la dogrudan baglantrhdrr. ig tehlikeleri, geliSmekte
i5 kolitesinin,
iggilerin refahr
ve yoksullukla
miicadele iizerinde
hayati bir iinemi
vardtr
Kugrik l5letmeler icin Politikalar
olan ulkelerdeki birqok insanr yoksullaStlrrr; qunku bozulan saghklarr daha fazla qal5malarrnr engeller; hastahk ya
da emeklilik durumlarrnda sosyal korumanrn olmamasr,
qalr5anlarrn yoksullaSmaslna neden olur; birqok MKI'deki
gelirler, qah5anlarrn yoksull uk srnr rlarrnrn ustu nde ya5ayabilmesi igin gok duiStiktrir.
MKI istihdamr
niteligi, biiyilk
igletmelerdeki
istihdam
niteliEinden daho
diigilktiir
MK|'lerdeki istihdarn niteligi ile ilgili ulusalverilerin kalitesi, inceleme altrndaki yedi rilkede farkhhklar gosterir. Bu
nedenle, modelimizde yakrn tilkelerarasr analiz mrlmkrln
olmamaktadrr. Buna karSrn, mevcut veriler, inceleme altrndaki yedi ulkedeki MKI istihdam niteliginin briyuk iSletmelere oranlara daha du5rik oldugunu gostermektedir. Gine
ve Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, kamu sektoru gahganlarrnln maaglarr, MKI qahganlanntn maa$ ortalamasrnln
altrndadrr; ancak kamu sektorri gahpanlarr, MKI qahganlarrnrn sahip olmadrgr diger imtiyazlara sahiptir. Genel olarak,
i5letme kuqtildukge istihdam niteliginin dtiStik olmasr qtiphe gotUrmez bir noktadtr.
Tanzanya riretim i5letmeleri ornegi, Tablo 2.3'te sunuldugu gibi, olgek srnrflarr arasrnda farkh ig niteliklerinin
oldug un u gostermektedi r. Br,iyri k iSletmelerle karpr la5tr rrldr{rnda, MKI qahSanlarrnln daha uzun qah5ma saatleri olmastna ragmen, MKI qalrqanlarr daha az maa5 almaktadrr.
MK|'lerin, mesai ticreti, ricretli izinya da yiyecek veya barrnak odenegi gibi olanaklar saglamasr briyuk i5letmelere
oranla daha az olastdrr. Sosyal koruma kuverturU, sendikalaSma orantve egitim faaliyetleri gostergeleri de MKI'lerde
daha dugUktrir. G0ney Afrikada yaprlan igletme ara$ttrmalarr, resmi egitimin yant stra sendikala5ma orant ve toplu
ig sozle5mesi olasrlr!rnrn igletmenin olEegine gore arttrgrnr
gosterir (Chandra et al., 2001a, 2001b).
Peru ve $ili i5 gricu aratttrma verileri de, Tablo 2.4'te gosterildigi gibi, i5letme olgekleri agrsrndan i5 niteligi ozelliklerini kar5rla$ttrmamtza imkan verir; sonug olarak aynr egilimler ortaya grkar. Her iki tllkedeki MKI Eahganlarr, btiyilk
i5letme galrganlarrna gore daha az maa5 altrlar. Peru'da, bu
gelir farkhhgrnrn ktigtik bir bolumu, buytik iSletmelerdeki
qah5anlarrn ortalama olarak daha uzun qalrSma saatlerine
atfedilebilir; buna kargrn, qah5ma saatlerindeki bu farkhhk,
gelirler arasrndaki farkhhga gore qok daha az onemlidir.
34
Ki"iquk
liletme istihdamrnda Politikanrn
Rolu
Emeklilik plant kuverturu ve saglrk sigortast da * $ili'deki
mikro i5letme qalr5anlartntn Peru dakiqalrSanlara gore daha
iyi sigortalanmastna ragmen - MK|'lerde buyuk i5letmelerdekinden daha du5uktur. Sonug olarak, MK|'lerdeki gahqanlarrn buyuk i5letme galrganlarrna gore i9 kazalartndan
zarar gorme riski daha yuksektir. $ilide, kazalarln orant, bir
ila on qah;antolan mikro i5letmelerde 500 qahSandanfazla qalrSanr olan buyuk iSletmelerdekinin iki katrndan daha
fazladrr (Direccion delTrabajo, 2000b,
s.1
3).
Tablo 2.3 igletme iilgegine gtire iiretim girketlerindeki
i g n itelig i gtistergeleri, Tanzany? Bi rlegik Cumh u riyeti,
1993 (yiizdeler)
0rta
Mikro
ga[;anlannrn iicreti
(biiyiik iSletmeler = 100)
MaaS
Haftahk ortalama qaltlma saatleri
Uretim gatganlanna yardtm saglayan igletmeler
Yiyecektahsisi
Konuttahsisi
Fazla Mesai
Fazla
iicreti iideyen ve iisetli izin uygulayan i;letmeler
Mesairicreti
Ucretliizin
Sendikala5mrg i;letmeler
Egitim alan qaltlanlar
i5letmeler iginde
Dt5
egitim
79.7
51
18
18
bakmt
96.8
45
44
48
60
BB
49
70
96
1.5 5.1 2.6
3.1 5.4 5.6
25
Aile iqin saghk baktmt
12
Hastahk izni
24
Emeklilikfonu
15
100.0
46
13 45 72
22 57 82
12 35 64
Sosyal koruma saglayan igletmeler
Saghk
68.9
54
37
s2
54
82
48
68
78
96
100
96
7
.3
6.9
100
78
100
93
Not: isletme olgek stnrflarr, burada 5u 5ekilde tonrmlanmtStrr: mikro iSletmeler, bir ila dort galtSantolan
iSletmelere mikro itletme, be5 ila 25 galryanr olan isletmelere kilEiik i5letme,25 ila 100 qoh5ontolon i5let'
melere orta dlqekli iSletme, 100 ve daha fazla EahSant olan i5letmelere bAyAk i5letme denilmektedir.
Kaynak: YaklaSrk 200 kayrth ve kayrt dt$t ilretim i5letmeleri ile ilgili Dtinya Bankasr RPED (Bolgesel iSlet'
me Kolkrndrrma Progromt) veri kAmelerini kullanan Goedhuys (2002).
35
KugLik lSletmeler lqin Politikalar
Tablo 2.4 igletme tilgeklerine giire ig kalitesi
giistergeleri, Peru ve $ili,2000
Peru
Sili
I
aYE:3'E5F€EE
6Y;.=rF
aJt
.E==E.3==5:=.3
L
o
-0rtalama kazanq
(ortalamatoplamgelir
= 100) 2
-Haftalrk 6ah5ma
-Saglrk
saatleri
sigortasr
(istihdamrn %'si)
-Emeklilik
(istihdamtn
o/o'si)
92j
98.5 99.8
51.0
50.5 50.5 50.6 51.1 42.0 43.6 51.5 49.8
42.9
7j
t 85.2 93.4 96.0 88.4 9.8 32.6 66j 77.1
1B.B
)r
q
58.3 82.3 90.4 65.5
-Yazrh sozle5me 3
4.6
30.8 66.0 74.9
61.2 83,2 90.6 77.7 24.8 59.2
(maallr istihdamrn %'si)
-Egirim4
110,3 100.0 75.6 142.1 234.6 )95.2
8.0 .2 30.4 16.4 31.2
4.2
17
44.1
87.9
100.0
14.2
85.4
58.0
42.5
Notlar: iSletme buyuklnQil gnrflarr, 5u 5ekilde tantmlanmt$ttr: bir ila dokuz goh5anr (sahip-yonetici dahil
olmak t)zere) olan iSletmelere mikro i5letnte, 10 ila 49 qahSanr olan i5letmelere kilgdk i5letme, 50'den qok
ancak 200'den oz qah5onr olan iSletmelere orta dlgekli i5letme, 200 ya da daha fazla galrsanr olan i5letmelere bilyAk olgekli i5letme denmektedir.
mevcut deQil; ... uygulanabilir deQil. Yazh sozleSme ve eQitim ile ilgili veriler haricindeki serbest qah5mayt iqerir.')$ili igin 1998 verilerine attfta bulunur.) Peru verileri 1999 verileridir ve sadece Metropolitan
Lima'ya gonderme yopmaktadrr.n $ili ve Peru verileri, farklr sorulara gonderme yapmaktodrr. $ili'de sorulan soru Suydu: "Son l2 ay iqerisinde Eolr5ma ile ilgili herhangi bir egitim aldnrz mr?" Peru verileri, sadece
..
kentsel Peru'ya attfta bulunur ve baz eQitimleri alan ya da alm15 6zel Acretli qoltgnlann payrna karSrltk
gelmektedir.
kalitesi ile ilgili bu buluglar, qogunlukla ucretlere odaklanan daha onceki qalrqmalarla paraleldir. Genel olarak, kriguk i5letmelerdeki igler - e$itim, cinsiyet ve yat gibi gozlemlenebilir gah$an ozelliklerini kontrol ettikten sonra bile
- brlyuk igletmelerdeki iglerden daha az verimli ve daha
ig
du5u k ucretl id i r (Steel ve Takag i,'l 983; Berry ve Mazu mdar,
1 991; Schaffner, 1 998; Hughes, 1999; Oi ve ldson, 1999;
Soderbom ve Teal, 2OO1).11 Ornegin, Soderbom ve Teal'in
(2001, ss. 9-10) qahgmalan, Gana'nrn tlretim sektortinde,
i5letmeleri n buyu kl tl g unde meydana gel ecek o/o 1 0'lu k bi r
artr$rnr istatiksel olarak kazanqlarda kio/01.6'hk bir artr5 ile
1
36
I
Buna kor5rn baz galrsmalar, ktigik/bilyiik ifletmeler orasrndaki
baz Ekonomik i5birliQi ve KalktnmaTeSkilan (OECD Alkelerinde
azalmakta oldugunu belirtmektedir (OECD, 1 996, ss. 61 -62),
forkn
Kuquk isletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
ili5kilendirildigini one surmektedir.
o 2.5 i gletme biiyti kl ii kleri ne giire gel i rlerdeki ci nsiyet
farkhlrklan (erkek/kadln ortalamalarl), $ili ve Peru, 2000
Ta bl
td,till[.#i
ii;i;;;' -,,."^?'j:l-^,^"
ili:fl$[f iil:ild;ffi iiliilt
5erbe(qatrSanta,
iili 2.0
Peru
KijsrikiStetmeter
2.0
14
1.4
Kaynaklar: Flores (yakrnda grkacak) ve Chocoltana (2001
JI;:ffi'[l?!J;
14
1.8
1.8
ai;vut<olset<li
1.3
).
Birgok MKI qahganr igin gelirler, yoksulluktan kurtulmak iqin
yeterli degildir. Ornegin lilide, mikro i5letmelerdeki qaho/o13'i (serbest qalr5anlar harig), 1 998 de yoksulluk
5anlartn
iqindeyken, bu oran btiyuk olqekli i5letme qalt5anlart arasrnda daha duStiktti (o/o7).14 Latin Amerika tilkesi ile ilgili
bir qalr5maya (Orlando ve Pollack,2000) gore, 1990'lardaki
yoksulluk vakalart, mikro i5letmelerdeki qah5anlar iqin bUyilk olqekli igletmelerdeki gahganlara gore yakla5rk iki kat
fazlaydr. Buna kargtn, mikro i5letmelerdeki galt5anlar ortalama olarak buyuk igletmelerdeki qalrganlardan daha fazla
kazanmaktadrr. Bu sebeple, yoksul gah5anlar, kendi mikro
iSletmeleri ni kurarak yoksul luktan kurtulabilirler.
Kadrnlar iqin, ortalama ig kalitesi erkeklere gore daha kotu MKI i5 kolitesinde
durumdadrr. Ornek MK|'lerimizdeki bu cinsiyet farkhh- cinsiyet farklil$r
grnrn bUyuk igletmelerde daha buyuk ya da daha kuguk
olup olmadrlrndan tam olarak emin olmak mrlmkun degildir;ancak $ili ve Peru vakalartnda, tablo 2.5'in gosterdigi
gibi, araStrrma sonuqlarr MKI'lerde daha buyrik oldugunu
belirtir. Diger yandan, Perudaki sosyal guvenlik kuverturu
farkr, MKI qalrSanlarr arasrnda buyuk i5letme qalt5anlartna
gore daha kr.iqti ktri r.
Buna kar5rn, qalrSan saatleri goz onunde bulunduran bir
diger qahgma, baqka sonuqlar ortaya koymaktadrr. 15 La-
tin Amerika t.ilkesi ile ilgili bir ILO qalt5mast, mikro iSletmelerdeki cinsiyet farkrnrn buyuk olqekli i5letmelere gore
daha kuquk oldugunu ortaya koymugtur (lLO, 2001a). En
fazla be5 qalt5ant olan igletmelerdeki kadrn qaltqanlarrn
saatlik ortalama gelirleri, erkek gahganlarrn ortalamastntn
o/o97'sidi. Be;ten fazla qahgant olan igletmelerde, kadlnlar
5/
Kriguk igletmeler iqirr Politikalar
erkeklerirr aldrgr ticretin sadece o/o88'ini kazanabilmektedir.
ft niteliginin MK|'lerdeki i5 niteligini geli5tirme ve MKI'ler ile bilytik olgeliEtirilmesi gekli iSletmelerdeki ig niteligi farkhhklarrnt azaltma, yoksuligletmelere
daha
lukla mucadelede sadece dogrudan bir katkrdegildir;aynr
iiretkenyopar, zamanda, i'letme verimliligini ve k6rlarrnt artttrtr. Tablo
dohafazlakarelde 2.6, qall5anlarrna gegitli yardrmlar sa$layan yedi ulkedeki
etmelerini saglar. ornek MK|'lerin payt ve sahip-yoneticilerin igletmelerin
performanslarrnr algrlayrglarr ile ilgili bilgi verir. Bir yardrm saglayan MK|'lerin gogunlugu, i5letrne performanst
uzerinde bu yardrmlann olumlu etkilerini rapor etmittir.
Bu, yazrh istihdam sozlegmeleri ve emeklilik planlarr gibi
genellikle igletmeci iqin sadece masraf olarak algrlanan
yardrmlar iqin de geqerli olan bir durumdu. Sonuq olarak,
g niteliginin geligti ri lmesini n MKI qalt5anlartntn yoksulluktan korunmastve MKI'leridaha kArh hale getirmek iqin qok
onemli oldugu anlaSllmr5trr,
i
Tablo 2.6 (ahganlarlna yardtm sunan yedi illkede
ara;ttnlan MKl'ler ve batan oranl (yiizdeler)
Yardtmlar
Yardrm sunan
Sonugta daha iyi performans rapor eden
iSletmeler
iqletmele(yardrm sunan iSletmeler)
47.9
91.4
5.1
85.6
llbay egitim
i5
dry egitim
1
25.5
61 .1
Emeklilik ya da ya5hhk sigortasr planr
19.2
5s.8
5aghk ve kaza sigortast
26.8
56.1
Ebeveynlik izni
24.6
s9.9
Verimlilik te5viki
45.3
86.4
Maalartr;r
41.4
82.2
Daha guvenli qahlma koSullan
45.5
15.5
Yazrlr
istihdam stizleSmeleri
Kaynak: 2001 ILO MKI Ara5trrmalarrna dayanan Christensen ve Goedhuys (yakrnda Crkacok).
Kilqiikvebiiyiik i5 niteliginin MKI'Ierde buyuk olqekli i5letmelere
gore
niteligifark
ig
daha dLiguk olmast sonucu, ilk bakrgta agrk ve kesin gorunmektedir. Buna kar5rn, ilginq olan nokta, zaman egilim verilerinin mevcut oldugu ulkelerde, 1990'lar boyunca fark
politikalarabaghdr
buyumu5tur.12 Ayrrca, ig niteligindeki bu fark, tesadufen
igletmeler
arasmdaki
l2
Bu, $ili'deki ve Peru'doki duruntdur. inceleme altrndaki diQer Alkelerde,
zaman igindeki istih-dam oftAmii, istatiksel bilgilerin mevcut
ol m a m a
56
s neden
iy I e m
Li
m kii n deQ i I cl i.
Kuguk iSletme istihdanrrnda Politikanrn Rolu
degil politika ihmali ya da politikalartn kasttstz sonuqlart
nedeniyle devam etmektedir. MKI'lerin uyum gdstermesinin oldukqa zor oldugu ya da MKI'lere kargt onyargrh olan
duzenlemeler, bu farkrn buyumesine katkrda bulunmuStur,
Sadece, ekonomik liberalle5me ve makro ekonomik kalkrnma stratejisi degi5iklikleri, MKI qahSanlanntn durumu-
nu drizeltrnek igin yeterli degildir. Daha belirli politikalar
ve yasalar, MKI istihdamrnrn niteligini geligtirmek iqin gereklidir ve var olan politikalar ve yasalann, hem kuverturlerini hem de uygunluk ozelliklerini geligtirmek iqin degiStirilmesi gerekmektedir.
2.3 Politikalar ve piyasalar:
Ki,igiik igletmeler ilzerinde gifte etki
Ulusal politika qerqevesini ve MKI sahip-yoneticilerini birbirine baglayan muhtemel baglarrn en onemlisi piyasadrr.
Piyasalarr, ozellikle zamanrmrzda egemen olan serbest
piyasa yaklagrmrnda devlet alantndan ayrr olarak gormek
kolaydrr. Devletler piyasalara mrldahale etmemek ve piyasalarrn yaptrklan en iyi 5eyi yapmalarrna izin vermek konusunda te5vik edilirler: kaynak mumkun olan en iyi gekilde
tahsis etmek Buna kar5rn,"serbest"olsunlarya da olmasrnlar, piyasalar sadece, toplumsal normlar, devletlerve kamu
hukuku tarafrndan 5ekillendirilen bir politika ve yasal ortam igerisinde qah5abilmektedir. Bu ortam iqerisinde, MKI
sahip-yoneticileri, i5 yerlerinin olqegi ve qahganlanna sunduklarr istihdam niteli$i hakkrnda karar almaktadrr.
(alr5mamrzrn amaglarrndan birtanesi, ekstra personelin i5e
ahnmasr, mevcut personel seviyesini muhafaza etme ya da
belki de ig gucunLi azaltma gibi MKI sahip-yoneticilerinin
aldrgr istihdam kararlarrnr hangi etmenlerin etkiledigini
bulmaktrr. i5letmedeki belli bir istihdam seviyesini muhafaza etmek ya da degi5tirmek igin ahnan kararlarrn i5letmeden kaynaklanan etmenler (ornegin, srnrrlr kaynaklann
yonetimi, yeniden yaprlanma, motivasyonlarrn degigmesi)
yt.iztinden mi yoksa dr5 etmenlerin sonucu olarak mr ortaya qrktrgrnr bulmaya qalr5trk. Bu konuyu araltrrmak iqin,
bir dizi muhtemel etmenin - istihdam masrafr, qahSma duzenlemeleri, finansmana ve diger kaynaklara erigim, piyasa, i5 yerleri, ihracat, vergilendirme, devlet yasalarr ve poli39
Kuquk l5letmeler igin Politikalar
tikalarr
- onemini sorgulayan
MKI ara5trrmalarr baSlattrk.
MKI sahip- Algrlanan etki faktorleri ile"ilgili bilgiler, kagtntlmaz olarak
yiineticileri, ozneldir ve bu sebeple dikkatli bir qekilde yorumlanmaltdtr.
piyasalon istihdam Buna kar5r n, MKI sahip-yoneticilerinin eksik ya da onyarg rh
kararlan iqin temel bilgilere dayanan algrlarr bile, kendilerinin gerqek kararlabir etmen olarak rr rlzerinde bir etkiye sahip olmast aqtstndan mumktlndtlr
algilamaktadr ve bu sebeple algrlar, ilgili bilgileri teqkil eder. Yedi ulkede,
MKI sahip-yoneticileri, piyasa griqlerini, 1991 ve 2001 yrllarr arasrndaki istihdam kararlarlnt en fazla etkileyen etmen
olarak belirtti. Bu, niteliklerine ya da iSletmelerinin ozelliklerine bakmakstztn hem kadrn hem de erkekler arastnda
goruldti.
Tablo 2.7 Aragttnlan MK|'lerde istihdam kararlarlnt pozitif
bigimde etkileyen etmenler (yiizdeler ile belirtilmi$tir)
Siti
Gine Pakistan Peru GiineyArrika
24.0 52.9
i5 yerleri
11.7 32.1
istihdam masraflarr 17.0 19.9
29.8
72.0
52.7
85.9
44.1
17.2
53.8
26.7
36.9
30.6
10.4
31 ,9
9.7
26.0
12.8
19.8
7.6
18.6
5.3
7.1
eri5im 8.0
14.7
33.0
7.3
30.5
18.0
26.6
eri5im 8.0
26.6
30.0
10.1
28.0
20.0
17.9
(ahlma drizenlemeleri
Finansmana
1
.3
1.3
Vergilendirme 3.0
Devlet politikalan 5.3
lhracat
tliu,nu,
57.4
Piyasa
Kaynaklara
-?iilili,,'iiiik
11
7.4
14.7
3.1
2.5
.).)
5.4
5.4
18.0
7.0
14.7
2.0
14.1
8.7
17.4
4.4
11.5
3.0
12.2
Kaynok: ILO 2001 MKI Ara5firmalart
Hangi etmenlerin "pozilif" olarak algrlandr$rnt, yani sahipyoneticileri daha fazla personel qalt5trrmaya te5vik eden
etmenler olarak algrlandrgrnr da bilmek istedik. Bununla
ilgili ara5trrma sonuqlart, Tablo 2.7 de gosterilmi5tir. Butun
ulkelerde, sahip-yoneticiler, i5 yerleri (daha fazla personel
iqin alan) mevcudiyeti taraflndan takip edilen piyasalarr
(urunlerine ve hizmetlerine olan talep) pozitif istihdam
kararlarr uzerindeki temel etmen olarak algrlar. ilk bakrSta, yedi ulkedeki MKI sahip-yoneticileri, piyasa degi5ikliklerininetkisini diger etmenlerden daha gtiqlu algrlaml$tlr.
Piyasa, ekonominin buyumekte oldugu Vietnam'da po-
Kuquk iSletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
0/089.5
ile en yuksek orana sahipken, 1999 ve 2001 araslnda ekonomik bir
o/o24 ve o/o29.8 ile
yava5lamanrn ya5andrgr $ili ve Peru'da
en duguk orana sahipti. Buna karStn, $ilide bile, piyasa etmeninin etkisi diger etmenlerin etkisine gore daha pozitif
degerlendirilmiqtir.
Buna karStn, i5qilik maliyetleri, qahSma duzenlemeleri, devlet politikalartve vergilendirme, en aztndan istihdam yaratrmrna yardtmct olmast bakrmrndan algrlanan etmenlerdir
(Christensen ve Goedhuys, yaktnda grkacak). Bu bulu5, genel olarak model igin ve Pakistan, Peru, Tanzanya BirleSik
Cumhuriyeti ve Vietnam gibi bazr rilkeler iqin geqerliydi.
Ancak bazr farkhhklar bulunmaktaydr. (ahgma duzenlemeleri ve vergilendirme, Guney Afrika ve $iliUe (qahgma
duzenlemeleri tili iqin daha az uygun olmak rizere) kargrlagtrrmalr olarak uygun etmenler olarak gorulurken, Gine
ve Guney Afrika'da finansmana eriSim krsrtlaytct bir etmen
olarak algrlanmaktadtr. Bu bulutlar, bu ulkelerdeki vergilendirme sistemleri ile uyumludur. KarmaStk (Gine ve Pakistan) olan ya da birgok vergi igeren (Tanzanya BirleSik
Cumhuriyeti) sistem, oldukqa krsrtlayrcr olarak algrlanmrStrr. Vergi sistemlerinin daha leffaf (5ili) oldugu ya da uygulamantn daha az sert oldugu (Guney Afrika) Lllkelerde,
algrlama daha az negatiftir. Bu analize daha detayltolarak
Boltlm 4'te devam edilmektedir.
zitif Sekilde etkileyen bir etmen olarak
Tablo 2.8 Aragttrtlan MKI'lerdeki istihdam kararlarr ile ilgili
devlet politikalartntn algtlanan etkisi (yiizdeler)
Mikro 2.5
Kiiqilk 8.6
Etkiyok Mikro 51.6
Pozitif
etki
Kiiqiik 54.1
Negatifetki Mikro 46.0
KtiqUk
Tanzanva Birlesik
bunev
- '!
'
Lumnunyell
vletnam
Pakistan
Peru
8.1
i0.1
3.3
9.2
3.5
7.5
11.5
25.0
9.2
30.0
2.0
20.4
69.6
60.9
58.7
60.2
57.1
88.9
69.2
36,0
55.1
50.0
56.6
77.9
22.3
29.0
38.3
30.5
35.3
3.5
39.0
35.7
20.0
37.4
1.8
iili
36,7 19.2
Kaynak: ILO 2001 MKI AraSflrmalan.
41
Krigtik lSletmeler lqin Politikalar
lstihdam kararlan ile ilgili devlet politikalannrn etkisini incelerken, birqok tilkede MKI sahip-yoneticilerinin, Tablo
2.Bde gosterildigi gibi, devlet politikalarrnln kararlarrnda
bir rol oynadrgrna inanmadlklarrnr ortaya qrkardrk.l3 Sadece Pakistan, Griney Afrika ve Vietnamda oldukqa yriksek
bir i5letmeci orant, devlet politikalannrn istihdarn uzerinde pozitif etkisi oldugunu drlgrinmektedir. Buna karqrn,
politikalarrn etkisinin dolayh oldugu duSunu[irse, bu, MKI
sahip-yoneticileri iqin fark edilmez olabilir.
Genel olarak, ktiquk i5letme sahip-yoneticilerinin, devlet
politikalarrnrn pozitif bir etkisi olduQuna mikro igletmecilere gore daha fazla inandrgr ortaya qrkmr5trr. Bu oran, Pakistan ve Vietnam tarafrndan izlenen Griney Afrikada en
yri ksekti r. M kro gletmeleri n, h r-l ku met pol iti kala rr n r kLi gU k
i5letmelerine nazaran daha pozitif algrladrklarr Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti ise istisnadrr. Genel olarak, kuquk
igletmelerin devlet politikalarrndan negatif ya da pozitif
bir gekilde daha fazla etkilendiklerini dri5tindukleri gorrllmektedir; ancak mikro i5letmeler, belki de bu gruplar
arastndaki devlet yasalarr ve drlzenlemeleri ile denk gelecek gekilde farkll uyumluluk seviyelerini aqrklayarak, genel
olarak daha az etki hissetmektedir. Bu konu, i5letmelerin
yasalara ve duzenlemelere uyumunun tartrgrldrgr bir sonraki bo[imde ele ahnacaktrr.
i
Biiyiiyen ve
biiyiiyemeyen
igletmeler
orastndaki
forkhlklar
i
Algrlamadaki briyrik ve statiksel olarak onemli farkhllklar,
1999 ve 2001 arasrnda istihdamrnr buyriten ve briyutmeyen i5letmeler araslnda gorulmektedir (Christensen ve
Goedhuys, yakrnda qrkacaktrr). 0rnegin Peru'da, igletmelerin istihdam artrgr, urunler ve iyi i5 yerlerinin mevcudiyeti konusunda gosterilen olumlu bir talep ile yUrritrilriyor
gibi gorr-inmektedi r. Btiyumeye ragmen ve politi ka ortam
yardtmcr olarak algrlanmamaktadrr. Daha az baqarrll i;letmeler, kendi durgunluklarrnr tirtinleri igin talep olmamasr
I
ve drlzenleyici ortamlar ve politika ortamlarr ile ilipkilendirmektedir. $ilide, baganlr MKI'ler, br.iytime iqin itici gug
olarak piyasalara, i5 yerlerine ve urtinlere atrfta bulunmaktayken, durgunluk igindeki i5letmelerin sahip-yoneticileri,
l3
"Devlet politikalarr" cevabtna ek olarak, anket aynr zamanda, ayrr
p seqe nekle ri "gah Smo dil zen l e meleri" ve "ve rg il en di rme" (bakr
tablo 2.7) saQlantrlilr. Bu nedenle, rakantlar, devlet politikalarrntn
alg lanan doj rudan etki sini kil90m semi 5 olobili r.
ceva
42
n z,
r
Kirguk iiletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
olumsuz ihracat piyasalartna igaret etmektedir.ra Bu, daha
kuquk bir kapsamda olmastna ra$men, buyumekte olan
igletmeler igin de geqerlidir. $ili'nin ihracat yonelimine
bakrlrrsa, i5letmeler, i5letmecileri istihdam kararlartnda etkileyen ihracat kazanqlartndaki duSu5lere karSt hassasttr.
Gine'de, finansman eksikligi ve vergi yukti, igletmelerin i5
gUqlerini geni5letmesini engellemektedir' Bu stntrlamalan a$an ve buytiyen iSletmeler soz konusu olduQu zaman,
buyrime yogunluklart vergi yuku tarafrndan azaltrlabilir.
Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, baSarrlr iSletmeciler
ba5arrlartnt yriksek vergi, dtizenleme ve iSgilik maliyetleri
ile krsrtlayrcr bir politika ortamtna ragmen piyasa kogullarrnrn bir sonucu olarak gormektedir.
Bu bolrlmtin bagrnda gosterildigi gibi, makro ekonomik
ba5artlar, incelenen trlm ulkelerdeki MKI istihdamt modelini etkilemektedir. MK|'lerin kurulmast ve buyUmesi
iqin yeni frrsatlar yaratmak amaclyla piyasa odakh makro
ekonomik politikalar bulunmaktadlr. Bu gorti5, MKI sahip
yoneticilerinin kararlarlntn, piyasadaki degi5iklikler ve MKI
sektorr-lndeki kotu ko5ullarrn olu5mastna ve genel olarak
sektortl n zaytfl a mast na pol iti ka fa rkh rkla rr n n, isti kra rstzl tgtn ve onyargrlartn nastl yol agtrgrnr gosteren kanttlar taraftndan buyLik oranda etkilendigini sLirekli olarak iddia
eden MKI sahip yoneticileri taraftndan desteklenmekteI
t
dir.
iyi qahgtrklartnda, piyasalar, i$letme sahip yoneticilerinin Dahaverimli
istihdam, yattrtmlar ya da diger i9 yonetimi konularl aqt- olmas igin piyosayr
srndan kesin kararlar alabildikleri bir ortam saglayarak etkileme
MKI'lerin performanslartnt artttrtr. Piyasalar; ticari iSlemlerin gerqekle$ti!i etkili bir araq olabilir. Buna karSrn, piyasalar sekteye ugrayabilir. Bazt kattltmctlart dtSartda tutabilir
ya da bazr kattltmctlarr digerlerine tercih edebilir. Aynr zamanda etkisiz bir gekilde qallqabilir ve bu sebeple kendileri iqin qahgan birgok iggiyi zor durumda brrakabilir. MKI'Ieri
tatmin edici olmayan etkinliklerle slntrlandrrrlabilir, darbogazlar yaratabilir ve bazen tam bir somrirtiyu kolayla;trrabilir (Alpu ve Scott,2001). Gtiqlu piyasa odakh makro
14 MKI'ler iEin ihracat piyasalarrnrn onemi, MKI'lerin bilyilk bir
goQunluQunun sadece ig piyasa'lara hizmet vermesi yizAnden
Sa5trtrcrdrr. Buna kar5rn, bu MKI'lerden bazrlan, ihracat iSletmele-rine
irLin sajlayarok dolayh olarak ihracat yapabilir.
43
Kuquk iSletmeler igin Politikalar
ekonomik politikalar, MKI'lerin qalt$tt0t piyasa tabanrnr genigletebilir; politika ortamt ve yasal ortam duzenlemeleri,
piyasalarrn geligtirilmesi ni kolayla5trrabilir. Devletler ve piyasa kurulu5larr, bu duzenlemelerde ana oyunculardrr.
Ekonomist Douglas North, kurulu5lan "insan etkilegimini
yaprlandrran, insan tarafrndan planlanan srnrrlamalar" olarak agrklar. Resmi kurallardan (yazrh hukuk, medeni hukuk,
drlzenlemeler), resmi olmayan krsrtlamalardan (anlagmalar, davranrg normlarr ve kendiliginden duzenlenen davranrg kurallarr) ve her ikisinin uygulama ozelliklerinden
olugur (North, 1994, s.1). North, kurulu5larr te5kilatlardan
ayrnr. TeSkilatlar ayrrca, insan etkile5imini yaprlandrran krsrtlamalarr belirtir ve aynca bunlar etkinlik gruplarrdrr,
Bunlar amaglarrnr gergeklegtirmek igin ortak bir hedefle bir
araya gelmig bireylerin olugturdugu gruplardan meydana
gelirler. Politik orgritleri (siyasi, senato, gehir meclisi, dr-izenleyici bir kurulug); ekonomik orgLitleri (5irketler, sendikalar,
aile qiftlikleri, kooperatifler); toplumsal orgiitleri (kiliseler,
topluluklar, spor dernekleri) ve e$itimle ilgili orgLitleri (okullar, kolejler, mesleki egitim merkezleri) iqerirler. Amaglan
dogrultusunda hareket eden te5kilatlar, kurumsal degigikligin ana kaynaklarrdrr (North, 1994, s.2).
Te$kilatlar, kurumsal bir qergeve ile qahSrrlar. Bu nedenle,
kuruluSlar ve te5kilatlar, piyasalarr 5ekillendirme ve olu5turmada onemli bir rol oynar (Dtinya Bankasr, 2002). Poli-
tikalat i5letmelerin gaL5lgr yasal ve dUzenleyici parametreleri belirleyerek piyasalarr etkileyebilir ve kuruluglarrn
ro[]nLl etkileyerek bunun sonucunda hangi politikalann
kabul edilecegine tesir edebilir.
Htiktlmetlerin de piyasada oynayacaklarr onemli rolleri
vardrr. Birgok durumda, piyasa iglemleri, mulkiyet haklarrnr belirleyen ve sozle5meleri uygulamaya koyan uEuncu
bir tarafla, yani devletle, alr5veri5inin geliStirilmesine ve
iglemdeki taraflarr srnrrlamak iqin gerekli davranlg normlarrnrn mevcudiyetine dayanrr (North, 1 989). HLiktimetler
boylece hem kaynaklarrn tahsis edilmesinde hem de MKi
sahip-yoneticilerinin karar alma iglemlerinde piyasalarrn
oynadrklarr rolu kolaylaqtrrabilir.
44
Kuquk igletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
Piyasalartn, MKI'lerin performanslartnr etkileme biqimleri MKI'ler iEin piyosa,
birbiriyle iligkilidir ve piyasalartn galtSmast, piyasa ve poi politika ortamrna
litika ortamr arastndaki baglantr ile devletlerin ve kuru- baghdrr
lu5larrn rolu hakkrnda farkh perspektifler saglayabilir.24
Piyasalarrn MKi'lerin performanslnl etkileyebilecekleri
ilk yol, etkinleStirici yani piyasalarrn iSledigi politik, yasal
ve duzenleyici qerqeve vasttastyladtr. En genel seviyede,
etkinle5tirici qergeve, ulkenin makro ekonomik stratejisi
ve piyasa fonksiyonlarrnt tegvik etme derecesi taraflndan
etkilenir. Piyasalartn qahgtrgr sosyal ve politik kulturu ve
egemen idare sistemini iqerir. iyi idare, istikrarhlrk ve guvenilirlik talep eden piyasa i5lemleri iqin saglam bir idari
temelsaglar.
Piyasa etkinlikleri iqin etkinleStirici qerqeve, qall;malartnt
yoneten yasal ve idari sistemler taraflndan da etkilenir'
Ekonomik mahkemeler; ticari standartlartn uygulanmast ve hukuk devleti, piyasantn galtSmastnt geliStirebilen
ve idari sistemlerin ornekleridir. Yasal ve idari sistemlerin
MK|'lerin ihtiyaqlarrnr kar5rlamakta baSartstz oldugu birqok ornek bulunur.Ornegin, anla5malartn yaptlmastntn ve
uygulanmasrntn masraflartntn (i5lem masrafr) qok yuksek
olmasr nedeniyle piyasalarrn MKI'ler iqin etkin bir Sekilde
qahgamadrgt durumlar olabilir. Ayrtca, politika kararlart,
MKI'lerin belirli marketlere, ornegin kamu sektorti altyapt
projeleri iqin ihaleye katrlma (krsrm 2.1), eri5imini dogrudan etkileyebilir.
Son ug olarak, etki n legti rici qerqeve, piyasa protokol leri n n
drizenlenmesini de iqerir. Bunlar, yerel, ulusal ya da uluslararasr olarak gtkartltr. Ornegin, ticaret ile ilgili yerel, ulusal
ya da uluslararast ktsttlamalar, piyasantn etkinligini azaltabilir ve daha fazla ve daha iyi illeri te;vik etmek iqin kapai
sitesini srnlrlayabilir.
Piyasalarrn MK|'lerin performanstnt etkilemesinin ikinci Piyasalar, MKI'leri
yolu, ters guq ili5kilerinin mevcudiyeti ve piyasalarln drSart- dryanda brdkobilir
da brrakrlmasrdtr. Bu ozellikle bir takrm gruplarrn (ornegin
MKi'ler ve kadrnlar) piyasadaki tam ve e5it katrhmdan dt5landrklarr marketlerin igleyigi tizerinde gUq ili5kilerindeki
dengesizliklerin sahip olabilecegi etkiye attfta bulunmaktadrr. Bu, onyargrh yasalartn, dtlzenlemelerin ya da kurulu5larrn sonucu olabilir. Bu tur dtgartda btrakmalar ya da
45
KUqrik iSletmeler iqin Politikalar
dengesizlikler, kadrnlarrn mLilk sahibi olmasrnr ya da miras
almasrnr onleyen stntrlt qah$ma kogullarr ya da geleneksel
iliSkiler gibi gelenekler vasrtasryla kurulan toplumsal iligkilerin sonucu olabilir.
Kutu 2.1 Politikalar ve istihdam - yogun yatrnmlar:
Ki,igiik igletmeler igin piyasa
Htikrlmet politikalarr, yeni piyasalarr ke5fetmeleri iqin ktiqtik i5letmelere adilfrrsatlar vermede onemli rol oynarlar. Ornegin, KOBi'ler, bayrndrrhk projelerinde
ytiklenici olarak btiytik olgekli iSletmelere gore daha azbir fiyata qahgabilirken,
aynlzamanda daha fazla istihdam frrsatr da yaratabilirler. Ancak birqok rllkede,
KOBi'ler kamu sozleSmeleri elde etmede birqok engelleyici unsur ile kar5r karSrya kalmaktadrr. ihaleler, genellikle brlytik olqekli igletmeler iqin tasarlanmakta ve
ihale sistemi 5effaf olmayabilmektedir.
Enerji, telekomtinikasyon ya da hava limanlarr gibi bazr btiytik qaph altyapl projeleri igin, i5 gticu temelli yontemler makine yogunluklu teknolojilere bir alternatif olamazken, KOBi'ler iEin ikincilyol, krigUk barajve sosyalaltyapr alanlarrnda qahgmalara yonelik olarak yeni piyasalar aqrlabilir. Bu, politik irade ve kamu
sektorunun gtiElendirilmi5 bir teknik ve yonetim kapasitesini gerektirmektedir.
Sozle5me gartnameleri, a$lr ekipman yerine hafif ekipmana oncelik verecek 5ekilde drlzenlenmelidir. Sozlegme ile ilgili sistem aynrzamanda, kamu ihalelerinin
KOBi'lerin erigimindeki kriguk sozlegmelere boltlnmesini de kapsar.
Geli5mekte olan ge5itli tllkelerde ILO tarafrndan gerqekle5tirilen karprlagtrrmalr
galt5malar, altyapr niteliginden odun vermeden, i5 gticune dayalr seqeneklerin
a5a$rdakiler gibi oldugunu gostermi5tir:
+
Ekipman yogunluklu segeneklere gore
o/o10 ila o/o30 arasrnda
daha az mas-
raflrdrr;
+
*
Doviz talebini 0/050 ila0/o60 azaltrr;
Aynr yatrrrm iqin iki ila dort kat arasrnda istihdam yaratlr.
Ganadaki ktiErik biryuklenici geligtirme projesi, KOBi personelinin yanr srra kamu
mtihendislerine ve denetimcilerine ig gucrine dayah qah5malar iqin kapsamh bir
e$itim sagladr. 1 989 ve 1 996 arasrnda, 1 500 km den f azla yol yaprldr ve 3500 km
yol onarrldr ve bu qahSmalar, geqici istihdam igin yakla5rk 4.4 milyon i5 gucu yarattt. Gtinluk olarak yakla5rk 1 Amerikan Dolar'hk ortalama bir ucret ile yaklagrk
4.4 milyon Amerikan Dolarr krrsal ekonomilere dogrudan nakit tlcret olarak verildi. istihdam olu5turma agrsrndan onemlive dolayh yan urilnler, ev iyilegtirme,
yerel el aletleri t-iretimi, giftlik onarrmr ve toplumsal gider ile ilgili yatrrrmlar vasrtasryla elde edildi.
Kaynak: ILO istihdam
46
-
YoQun Yattnm
Kuguk iSletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
Ters guq iligkileri, girig engeli yaratarak, kazantlacak tekel
kazanctna olanak vererek ve uretimi zaytflatarak, piyasa
gucu ve olgek ekonomilerinde degiSimlere yol agar. Bunlar aynrzamanda, asimetrik bilgilere - ah5veri5in dogasr ile
ilgili iglemlerde farkh gruplar taraftndan elde edilmig bilgilerin ttlrleri ve niteliklerindeki dengesizlik - yol agarlar. Bu
uygulamalardan her biri, katthmctlarr piyasadan uzak tutar
ve piyasanrn etkinli$ini azalttr. Ayrtca, farklr piyasalar arasrndaki badlantrlar, dt5artda brrakmaya katkrda bulunabilir. Bir piyasa sisteminin (finansal piyasalar gibi) hassaslrgr
veya dezavantajr, ba5ka piyasa sistemlerinde (emek piyasalarr gibi) hassaslrga ya da dezavantaja yol aqabilir.
Birgok MKl, ozellikle kayrt dlgt ekonomide qahSanlar, piyasaya kolayca girebilir. Buna kar5tn, kaytt dt5t ekonomi kattIrmcrlarrnr genellikle, kendilerini koruyan yasal ve dtizen-
letici mekanizmalartn drSrnda tutarlar. Etkinlegtirici bir hukuk, politika ortamt ve drizenleyici ortam, pazarlartn etkin
bir 5ekilde qaltqmastna olanak tantr ve kattllmt kolaylaStrrrr.
Orne$in, Perudaki kayrt drgr ekonomiye ait MKI'ler, piyasalara erigimlerinin olmamastnt duzenleyici gerqevenin dt5rnda qahgmalartndan kaynaklanan buytik bir dezavantaj
olduguna inandrklarr gorrilmuStur (Robles et al., 2001, ss.
180-81).
Piyasadaki guq ili5kileri ile ilgili dengesizlikleri dtizeltme,
butrin gruplarrn kattltmtnt ve bu sayede piyasantn reka-
betqiligini ve etkinligini saglayabilir. Bu, ulusal, bolgesel
ve yerel seviyedeki kilqrik igletmelere ya da kuquk iSletme
gruplarrna (kadrnlarrn sahip oldugu i5letmeler gibi) kargt
onya rgr h olan yasala rt ve d 0zenlemeleri yeniden dtlzenlemeyi iqerir. Bu, somtirticui, adil olmayan ya da haksrz uygulamalart devam ettiren toplumsal ili5kilerin de yeniden
dtizenlenmesi iqin daha genig bir stratejiyi talep edebilir.
Piyasa geliStirme teSvikleri, iginde bulunduklarr piyasalar
ve toplumsal ve politik yaprlar ve i5lemler arastndaki baglantrlarrn belli gruplart dt5artda tutmamastnt ya da avantajlarrnr ellerinden almamayl saglar. Bu, MKI sahip yoneticilerinin risklerini yonetmesine ve hassasiyetlerini (yerel
temelli sosyal gtivenlik planlarr gibi) azaltmastna yardtmct
olan yeni planlar talep gerektirebilir. Bu, hassasiyete ya da
dezavantaja neden olan piyasa baglantrlarrnl tespit etme47
Kuquk lSletmeler igin Politikalar
yi, ortadan kaldrrmayr ya da azaltmayr isteyen i5lemleride
iqerir.
Sonuq olarak, politika ve drlzenleyici ortam, MKI'lerde
makul istihdam yaratmak iqin onemlidir. Etki, piyasa ve
daha genig i5 ortamr uzerindeki etkisivasrtasryla, hem dolayh hem de dogrudandrr. Onumuzdeki bolrim, yasalarrn
iinemlidir ve duzenlemelerin tasarlanmasrnrn ve uygulanmasrnrn
daha fazla MKI'yi kaylth ekonomiye nasrl gekebilecegi ve
potansiyellerini makul istihdam yaratmak igin nasrl gtiqlendirece$ini detaylr olarak aqrklanmaktadrr. MK|'lerdeki
iglerin, bUyUk i5letmelerdekine gore daha du5uk nitelikli
olmast nedeniyle, makro ekonomik politikalar, sunduklarr
istihdamrn niteligini geliStirmek iqin MKI kapasitesini arttrran daha belirli diger politika araglarr ile tamamlanmahdrr.
Bu sadece qaLsanlann yoksulluktan kurtulmasrna yardtm
etmekle kalmayacak aynr zamanda iSletmelerin verimlili klerinin ve genel olarak ekonomik kalkrnmanrn artmasrna
katkrda bulunacaktrr (lLQ 2002c).
Politika ve yasal
ortom, MKI'lerde
makul istihdam
yaratmak igin
Bu boltimde sunulan bulgular, politikayr belirleyen ki5ile-
rin ulkelerinde istihdamla ilgili sorunlarla kargrlagtrgrnda
yaptrklan seqimleri ortaya koyar. istihdam yaratmanrn genel olarak ekonomik briyrimenin dogal bir sonucu olarak
gorulmesine ra{men, bu, tek ba5rna brrakrlmasr anlamrna
gelmemektedir. Sadece, gah5ma bakanhklarr kapsamrnda
olan qahSma duzenlemeleri ile ilgili oldugunda istihdama
mudahale etme egilimivardrr. Buna kargrn, bunu yapmak
iqin, insanlarr belli istihdam trlrlerine geken ve qrkaran griqlerigoz ardr etmek gerekir.
incelenen yedi tilkenin hepsinde MKI'lerin ana i5veren
oldugunu ve aslrnda bunun dunya Eaprnda kar5rla5rlan
bir fenomen oldugunu gorduk. Bu durumun esas olarak,
MKI sektorundeki istihdamr tegvik etmek iqin ozel olarak
tasarlanmr5 politikalar ytizrinden ortaya qrkmadr!rnt; ancak diger devlet amaqlarr dogrultusunda ortaya qrktrgrnr
da gorduk. Bu sebeple, MKI sektoru, ba5ka bir istihdam
alternatifi olmamasr nedeniyle bu sektore girmek iqin tegvik alan kigilerden olugmaktadrr ve MKI sektoru, birgok gaIt5antn dti5tik kalitesiyle niteligiyle kar5r kargtya oldugu bir
sektordrir.
48
KuqUk igletme istihdamrnda Politikanrn Rolu
Bu durumla karqr kargtya olan politikayr belirleyen kigiler, Politika yapralora
iki genel seqenek arastnda seqim yapabilirler. Birinci seqe- aq* iki odet ano
nek, iqsiz olan kigiler iqin MKI istihdamlnr son Care ve MKI seqenekvordr
sektorunu bir sonraki ekonomik buyume donemi bagladrgrnda kullanrlabilecek bir kaynak havuzu olarak gorerek
yukarrda tarif edilen yolda devam etmektir. Bu seqenekte,
MKI sektoru ana ekonomiden ve MKI istihdamtntn sadece
bir yan uriln oldu$u makro politika qerqevesinden uzaklagtrrrlmrgtrr.
Politika belirleyicileri iqin mevcut olan ikinci seqenek ise,
MKI'lerin ulusal ekonomide oynayabilecekleri mevcut ve
potansiyel rolleri gorerek ve bunlart ulusal kalktnma stratejisi ile birle5tirerek, MKI sektoru ve ulusal ekonomik ve
sosyal kalkrnma amaglart arastndaki baglarr geliStirmektir.
Bu seqenekte, politikalar ve yasalar, hem niceliksel hem de
niteliksel aqtdan hem kadrn hem de erkek MKI sahip yoneticilerinin istihdamrn yant slra GSYIH'e katkrlarrnt artttracak
Sekilde bu kiSilerin kararlartnt etkilemek iqin dt.izenlendi.
ikinci seqenegi izleyen politika yaptctlar, MKI'lerin buyuk ve
orta olgekli i5letmelerle yan yana qalt5mast nedeniyle, MKI
sektortlnrln onemini digerlerinden tlsttln gormeyecektir.
Piyasadaki bu dogrudan, onyargth mudahalenin, yanltg ve
surdrlrulemez oldugu kanttlanmtSttr. Bunun yerine politika yaprcrlar, MKI'lerin kaynaklara ve urun pazarlartna eri5imini geliStirecek ve bu nedenle de MKI sahip yoneticilerinin karar almalartna yardtmcl olan bilgilerin ana kaynagt
ola rak piyasala rrn roltl n tl a rtttraca kla rd r. Bu nla r, isti hdaml,
diger politika seqeneklerinin bir posast gibi degil politikanrn onemli bir amact olarak gortirler.
ikinci segenegin amaqlarr dogrultusunda, politikayr belirleyen ki5ilerin, piyasalarr geligtirmekten oteye geqerek
politikanrn ve yasal ortamrn MKI istihdamrnr etkileme yollarrna ozellikle bakmalarr gerektirmektedir. Bu, MKl'lerin
devlet dtizenlemelerine nasll uyum gosterdigine yaktn
bir bakr5rn yanr srra kuquk i5letmelerin qahgmalarrnr dt.izenleyen politikalar ve yasalarda bulunabilecek MKI kargrtr onyargrlarrn yakrndan bir incelemesini de gerektirir. Bu
konulardaki incelememizin sonucu, straslyla Boltim 3 ve
4'te sunulmaktadrr.
t
49
Duzenlemelere Uyma: Stnlrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
DUZENLEMELERE UYMA:
SINIRLARDAN MERKEZE DOGRU BIR YOL
Duzenlemelere uygunluk, geligmekte olan birqok ulkede
MKI'ler iqin pahalr bir girigimdir. Sonuq olarak, genellikle
yasal ve duzenleyici tartt$ma, uygunl ugun finansal maliyetine ve duzenlemelerin MKI'ler ve MKI'lerin istihdam yaratma potansiyelleri igin ortaya koyduQu diger sorumluluklara odaklanrr. Uygunlugun maliyetini du5tirmek, pol rtika
ortamrnr drizenleme amaqlart arastnda onemli bir yere
sahiptir. Buna kar5tn bu, madalyonun sadece bir yuzudur.
Ashnda, duzenlemelere uygunl uk genellikle, igletmelerin
briyrimesine ve daha qok istihdam yaratmastna yardtmct
olur. Sadece duzenleyici fonksiyonlarrna degil, kolaylagtlrrcr rollerine de odaklanarak, hukumetler bir geligtirme aracr olarak drizenlemelere uyg unlugu kullanabilir.
Bu bolrjm, MKI'lerin ekonomideki marjinalligi ve
bu Marjinollikve
MKI'lerin devlet 5artlanna uymadaki motivasyonu ve ka- uygunluk arasrnda
biliyeti arasrndaki dinamigi aqrklamaktadrr. ikl konu takip
edilmektedir. i ki, MKI'lerin devletin resmi 5artlanna cevap
verme yollan ile ilgilidir. MKI sahip yoneticilerinin qahgtrklan politika ortamtna ve yasal ortama verdikleriyanttlartn
stratej k doQast nt gostererek, MKI'ler arastndaki resm ig n
ve uygunlugun devamltltgtna bakmaktaytz.
I
i
iI
i
Bu boltlmde incelenecek ikinci konu, MKI tegviki iqin "yardrmcr bir ortamrn" niteligi ile ilgilidir. Bu ortam, uygunlu-
gu bir geligtirme aract olarak kullanrr. Burada; Devletin
politikalarr ve kanunlannr kuguk iSletmelerin ihtiyaqlarr,
kapasitelerive frrsatlartna daha iyi cevap verebilecek hale
51
Kuguk l5letmeler iqin Politikalar
getirrnesini saglayacak yollardan bazrlarrnrn yant slra duzenlemelere uymantn faydalarrnr inceliyoruz. Boylece, MKI
sektorunun dogru bir qekilde anlagrlmasr etrafrnda bir politika ortamr ve yasal ortam tasarlayarak drlzenlemelere
uyma seviyesi arttrrrlabilirken, igletmelerin kendileri kaynaklara ve resmi tasdike daha iyi eri5ebilir.
1970'lerin ba5larrnda kayrt dr5r ekonominin ilk olarak kavramsalla5trrrlmaslndan beri, bu konu ile ilgili gok sayrda
eser ortaya Erkmrgtrr. De Soto (1989;2000) gibi ekonomistler, yasal ve drizenleyici qergeve ihtiyaqlarrna ve kapasitelerine uymadrQrnda MKi'lerin tasarladrgr gayri resmiya da
kanun drgr ig yapma yollarrnr incelemiglerdir. Bu qahgmalar,
uretkenlik kaybrnr ve ulusal ekonomide kotu bir 5ekilde
tasarlanmrS kanunlar ve yonetmelikler sonucunda ortaya
qrkan gelir kayrplarrnr aqrklamaktadrr. Djankov ve digerleri
(2000) bir iSletmenin kaydr iqin gerekli idari maliyetlerin
uluslararast karSrla5trrmasrnr yapmr$trr. Yasaklayrcr kayrt ve
ruhsat verme iSlemlerinin ortadan kaldtrrlmasrya da geliqtirilmesi ile ilgili bir dizi zorlayrct iddia, bu yazarlarrn gahgmalarr vasrtasryla ortaya koyulmugtur.
ig kalitesi
sorunu Buna karSrn, ticaret kanunlan ve yonetmelikleri ile MKI
sektoru arasrndaki ili5ki, bu qahgmada daha az yer almaktadrr. i5 yasalarr ya da duzenlemelerinin azaltrlmasr ya da
ortadan kaldrrrlmasr, ilk olarak MKI btiytimesi igin daha
yardrmcr bir ortama yonelik gerekli adrmlar olarak gorunmektedir. Buna kar5rn, MKI'ler iqin ig standartlarrnrn
ortadan kaldtrrlmast, bu i;letmelerde istihdam niteliginde daha fazla aqrga neden olacak ve ekonominin trim
sektorlerinde qalrgan i;qiler igin kazantlan bir dizi onemli
toplumsal kazanrmrn azalmasrna yolaqacaktrr, Bu nedenle, MKI sektorrlnde de gorulen ticaret kanunlarr ve yonetmeliklerinin amacr, yasalarrn ve duzenlemelerin, qalrganlar
igin uzerinde anla5maya vartlmtS standartlarr olugturmak
ve muhafaza etmek iqin kullanrlma gekillerini bulmak ve
MKI sahip yoneticilerinin kendi yonetim kararlarryla iyi i5
uygulamalarrnr birlegtirmesine yardtmct olmaktrr. Bu, i5
dLizenlemelerine uygunluk saglamanrn maliyetin i dti5tiren dr.izenlemeleri de kapsar.
52
Duzenlemelere Uyma: Srnrrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
3.1 Yasal ortam ve diizenleyici ortama
yanrtlar
GeliSmekte olan ulkelerdeki MKI'lerin qogu, ne tam olarak resmi ne de gayri resmidir. Resmi, kaytt dt5t ikili$inin
yerine, MKI'ler arastnda uygunlugun ve resmiligin bir devamlrhgrnr bulduk. Bu, sahip yoneticilerin devletin resmi
gartlarrna verdigi bir dizi yanttr yansrtmaktadrr. Kutu 3.1,
kayrt dr5rlrgrn tantmlartnt ozetler ve bu kavramla ilgili bazl
konular hakkrnda ktsa ve guncel bilgiler saglar.
Kutu 3.1 Kayrt dlgthgt tanlmlama
"Kayrt dr5r sektor"terimi, ilk olarak ingiliz ekonomist Keith Hart tarafrndan kullanrldrve 1970'lerin ba5rnda ILO'nun Kenya hakkrndaki raporlarrnda yayrnlandr.
Genel olarak, kayrt dr5r ekonomide galrqan ki:iler, kentsel alanlardaki bagtmstz,
serbest qahgan ureticilerdir ve bu kigilerden baztlart aile riyelerini qahgtrrrrken bazrlarr da aileden olmayan qahganlar ya da grraklar qalt5ttrtr.
Genel olarak kayrt drgr sektor etkinlikleri, az sermaye gerektirir ya da hiq sermaye olmaksrzrn gerqekleSebilir;dutrik gelir ve dengesiz istihdam saglar ve srk srk
guvenliksiz qalrgma koSullannda gergeklegtirilir. Kayrt drSr sektor, etkinlikleri ve
ugra5larr aqrsrndan heterojendir ve qaltgmalar, qe5itli terimler, tanrmlar ve srnrflandrrmalar kullanmaktadrr. Bu ekonomiyi tanrmlamak iqin kullanrlan qegitli terimler gunlarr igerir: golge, resmi olmayan, uquncu, yeraltt, gri, gizli, karSr ve paralel (Thomas,1992, Boltlm 6).
1993'teki Uluslararasr i5 istatistikgileri Konferansr'nrn 15. Oturumu, kurulu5 temelli bir tanrmr kabul etmiStir. Bu tantma gore, kaytt drSr sektor genel olarak, ilgili
ki5ilere istihdam ve gelir saglamak birincil amacr ile r.irun ve hizmet riretimiyle
ugragan birimlerden olugmasr ile nitelendirilir. Bu birimler tipik olarak kuguk bir
olqekte ve kuqr.ik bir orgtitlenme seviyesinde qah5rrlar; ayrrca uretim faktorleri
olarak i5 gucu ve sermaye arastnda ya gok azaynm yaparlar ya da hiq aynlma
gitmezler. Mevcut oldugu yerlerde ig ili5kileri gogunlukla, resmi garantilerle sozle5me duzenlemeleri yerine, rastgele istihdama, akrabalrga ya da kiSisel ve toplumsal ili5kilere dayantr.
Kayrt drgr ekonomi a5agrdakileri iqerecek Sekilde tantmlanmr5trr:
a)
kendi sahibine qahgan igqi tarafrndan yalntz baqrna ya da aynr ya da ba5ka bir
ailenin uyeleri ile ortaklaSa qah5trrrlan ve sahip olunan aile igletmeleri denilen kaylt drlr kendi hesabrna qahSan i5letmeler; bu igyerleri donemsel olarak
ailenin diger uyelerini ya da bagka gah5anlart i5e alabilir; ancak surekli bir 5ekilde gahgan bulundurmaz ve
53
Kugrik l5letmeler lgin Politikalar
b)
iSletme amaqlan dogrultusunda, ulusal kogularak dayanak, agaQrdaki kriterlerin biri ya da birden fazlasr aqrsrndan tanrmlanabilen kayrt drpr i5verenlerin iSletmeleri: (i) belirli bir istihdarn seviyesinin altrndaki birimlerin olqekleri
(ulusal olarak belirlenir); (ii) fabrika kanunlart ya da ticari kanunlar, vergi ya
da sosyal grivenlik yasalarr gibi ulusal mevzuatrn belirli tipleri kapsamtnda
iqletmelerin veya qalt5anlartntn kayrtlt olmamast.
2002 Uluslararasr ig Konferanst'ntn 90. Oturumu'ndaki tarttSmalarda (lLO, 2002b
ve 2000a), soz konusu gahganlar ve iSletmeler, ekonomik etkinligin sadece bir
sektorune girmedigi ancak birqok sektore dokundugu iqin "kaytt dr5r ekonomi'i
"kayrt dt5t sektore" tercih edilmigtir:
"Kayrt dr5r ekonomi" terimi, resmi duzenlemeler ile yasada ya da uygulamada
kapsanmamrg ya da yeterince kapsanmamrg tum ekonomik etkinlikleri iqerir.
Soz konusu etkinlikler, yasada kapsanmamt5trr;yani bu iSletmeler,yasa kapsamrnrn drqrnda qal5maktadlr; ya da bu faaliyetler pratikte kapsanmamaktadrr;
yani yasa kapsamtnda qalt5malanna ra!men, yasa uygulanmaml$ ya da yurtirlUge girmemigtir;riayet etme, uygun olmadtgt, kulfetliya da aStrt maliyetlioldugu
igin yasalar riayeti teSvik etmemektedir.
Bu yenitantm, resmi i5letmelerdeki kayrt drgr istihdamr kayrt drgrekonominin bir
parqasr olarak tantmlar. Bu tantmlamaya gore, kayrt dr5r ekonomi, geli5mekte
olan r.ilkelerin i5 piyasalartnda genel olarak kabul edilenden daha fazla egemendir. OrneQin, Hindistan'dakitoplam istihdamrn o/o93'unu ve Meksikadakitoplam
i
sti hd
a
m r n o/o62'sini ol u gtu rm
a
kta d r r (l LO, 2002e).
"Yeterince kapsanmamrg" kavramr, resmilik ve kayrt dtSrlrk kavramlartntn bir ikilik
degil bir devamhhk dogurdugunu belirtir. i$letmeler, duzenleyici bazt kriterlere
gore resmi olabilirken, diger kriterlere gore kayrt drgr olabilirler. Bu, istihdam yaratma ve geligtirme aract olarak duzenlemelere uygunlugu kullanma fikrini zenginle5tirmek iqin bu kitapta geliStirdigimiz bir iddiadrr.
GeliSmekte olan Tam uygunsuzluktan uygunluga dogru bir geqige gonderpek gok iilkede mede bulunan formalizasyon, bir i5letmenin tek seferlige
MKi'ler tam riayet bir gey degildir. Aksine, MKI sahip yoneticilerinin yasal zoile tam rioyetsizlik runluluklarr kargrlamaya devam etmeye istekli olup olmaaratnda yer alan drklarrna karar verdikleri evrimsel ve devamh bir sureqtir
devamlilkta bir (Maldonado et al., 1999). AsLnda, genel iki drizenleme geyerde yer ahrlar, gidi vardrr:yasal, yani kayrtlt ve ruhsatlt olmak ile ilgili olan
duzenlemeler ve yasal kalmakla, yani vergilendirme ve i5
zorunluluklarr, ilgili duzenlemeler. Ayrtca, saQhk ve gtivenlik drizenlemeleri de bulunmaktadrr (Chen et al., 2002).
Bu iki duzenleme turu aqrkqa baglantrldrr. MKI sahip yoneticileri ilk dtlzenleme qeSidine uymaya karar verdiginde,
bunu, ikinci tipe uymalart konusundaki baskrlarln artacagrnr bilerek yaparlar. Tam tersi Sekilde, yasal kalmak iqin
54
Duzenlemelere Uyma: Srnrrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
zorunluluklar ile uyum saglama endiiesi ya da isteginin
olmamast, bir i5letmeyi resmi bir Sekilde kayrt altrna almama kararrna yol aqabilir.
Bazr ulkeler, resmi ve kayrt drgr arasrnda kalan ve birgok
MKI'nin gergeklerine yantt veren ve belirli MKI kategorilerine ozel bir yasal durum olu5turmayr seqmiSlerdir. Ornegin
Vietnam'da 1992'de, "aile igletmelerine" yarr resmi bir statu verilmigti. Bu, aile i5letmelerine, sadeleStirilmi5 ve daha
az maliyetli kaytt ve raporlama iSlemlerivasrtasryla, devlet
yetkilileri tarafrndan resmi tasd ikin avantajlarrnr saglamlStrr. Buna kargrn, bu yarl resmi statu, MKI'lerin sozleSme
yapma hakkr gibi tam bir formalizasyonun sagladrgr tum
avantajlan sunmamaktadlr. Bu nedenle, bu aile i5letmeleri, resmi ktiquk ve orta olEekli igletmelerin tam statusune
sahip olamasa da kendi yasal statrilerine sahiptir,
Buna kar5rn, birgok ulkede yarr resmilik sadece, yasalara
ve drlzenlemelere yarr uygunluktan kaynaklanmaktadrr
(Maldonado et al., 1999; Robles et al., 2001). Yedi r-ilkede
yaprlan MKI ara5trrmalarr, MKI'lerin qo!unun yarr resmi
bir gekilde qah5trgrnr ortaya koyar. Bu durum, devletlerin
olugturdugu ve yururltige koymaya qahgtlklan politikalartn, yasalarrn ve duzenlemelerin sonucu oldugu kadar MKI
sahip yoneticilerinin kargrla5trklan stratejik seqimlerin de
sonucudur.
Belirli politika alanlarrnda devlet organlarrna kayrt detaylarr Bolrlm 4'te incelenirken, aSagrdaki tartr5ma, tablo 3.1
ve 3.2Ue sunulan MKI ara5trrma sonuElarrna dayanarak,
resmilik ve kayrt dr5rhk devamhhgrnrn bir incelemesini yapmaktadrr.
Vergi kurulu5larrna kayrt, inceledigimiz butLln ulkelerde
gerekliydi; ancak tablo 3.2'nin gosterdigi gibi, bu 5arta
uygunlugun degrqtigi gortilmektedir. En ytiksek uygunluk
oranlan yuzde B0'den fazla rakamlarla $ili ve Perudaydr.
Gtiney Afrika istisnasr ile diger rllkelerdeki MKI sahip yonetici leri a rasr nda ki or an 0/o60' ayakr ndr., i5 yasala n ve d L.izenlemelerine uygunluk iqin, birqok rilkede, bazr durumlarda
hem ulusal hem de yerel seviyelerde, ayrr bir kayrt talep
edilmekteydi. Qah5ma kuruluglarrna kayrt, Peru dr5rndaki
trinr rilkelerde ornek MK|'lerin tigte birinin altrnda kala-
I
Pokistan ve Vietnam gibi bazt ulkelerde, vergi kurulullort, farklr vergi
tArleri igit.t ayn kayttlar talep etmektedir. Tablo 3.1'deki bilgiler, i5letnte
geli r vergi si kurulu 5l ortno oitti r.
55
Kuguk lSletmeler icin Politikalar
rak, surekli olarak duSLik seyretmekteydi. Buna kargtn, i5
yasalarrna uygunluk aqrk bir Sekilde, i5letmelerin olgegi
buyudrikqe artmaktadtr. Bazr ulkelerde, igletmeler aynt zamanda, ticaret ve sanayi ile ilgili devlet organlartna da ba5vurmaktadtr. Bu kurulu5lara kaytt, dogrudan ihracat ya da
ithalat yapan igletmeler iqin ya da sadece belirli sektorler
iqin talep edilmektedir.
Tablo 3.1 Kayt ti,irlerine giire, arattrrllan MKI'lerin
kayrt oranlarl, 2001 (Yiizdeler)
Vergi
KuruluSlan
Ulusal
Kurulu$ar
tili
6ine
Pakistanl
Kuquk
85.1
67.1
78.3
0rta
90,6
80.6
84.9
Toplam
87.7
73.3
81.3
Kiiquk
Tanzanya
Birle5ik
(umhuriyeti
Vietnam2
Ticaret ve Endiistri
KuruluSlan
..
74.6
20.8
0rta
69.2
30.8
17.3
Toplam
73.7
22.4
9.6
Kilqi.jk
45.6
3.6
4.1
Orta
70.7
23.8
19.5
Toplam
58.0
13.5
11.7
79.5
34.2
99.5
96.9
93.9
86.5
83.3
47.3
25.3
20.5
13,3
8.0
0rta
73.3
60.0
40.0
16.7
Toplam
30.5
24.7
16.1
9.0
Kiiqiik
62.2
86.1
16.4
16.9
B1.B
94.9
Q.6
28.3
Toplam
68.7
B9.0
31.7
20.7
Ktigitk
51.3
s3,B
7.5
5.5
9.7
0rta
Ioplam
Kiigrlk
Gilney Afrika
(altSma
KuruluSlan
8.1
Kiiqiik
Peru
Yerel
Kurulullar
0rta
82.8
..
2.4.6
0rta
80.5
56.6
42.5
5.3
Toplam
61.9
36.2
49.7
6.7
ile tentas halin'
Not: . . . uygulanabitir deQit. Ticaret ve sanayi kurulu5lart,.sadece .ih,ra.c.atr TeSvik ,Bilrosu
i5letdedir., QolQttnlugu mikro iSletme olon aile i/etmeleri, bdlgenin Halk Komitesi i5letnte Bt)rosu'ndan
i5letntelerin,
Diger
dzel
zorundadtr.
kaydettirmek
ve
iSletntelerini
nteleri iqiigerekii ruhsatlart elde etntek
yerel se'viyide (ulusctl) planlano ve Yatrrtnt Hiznetlerine kaydolrnasr gereklidir. Qalr5nta kurulu5larrna
kayft (iS yarotnta fonu) secinte baQltdtr.
Koynok: ILO MKI Ara5ilrmolan 2001.
56
Duzenlemelere Uyma: Srntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
Tablo 3.2 Aragttnlan MK|'lerin temel kayrt tartlarlna
uygunlugu, 2001 (ytizdeler)
iemel herhangi bir kayt
Sartrna uygunluk
gtistermeyen
Sili
Gine
Pakistan
Peru
Giiney Afrika
Tanzanya
BirleSik
(umhuriyeti
Vietnam
Kayrt Sartlannrn
degil bazrlarrna
hepsine
uygunluk
giisteren
Ti.im
temel kaytt
tartlanna uygunluk
giisteren
Ioplam
8.0
26.7
65.3
KiJqiik
8.1
34.8
57.1
0rta
t.9
17.3
74.8
Toplam
22.8
72.4
4.8
Ktiqtik
21.5
75.0
3.5
0rta
28.8
59.6
11.5
Ioplam
35.7
58.3
6.0
Ktigiik
46.7
47.3
5.9
0rta
24.4
69.5
6.1
Toplam
10.0
49.0
41.1
Kiiguk
12.8
59.6
27.7
0rta
0.0
11.2
8B.B
Ioplam
61.6
28.3
10.0
Kilqilk
66.7
25.7
7.6
0rta
20.0
50.0
30.0
Ioplam
2.7
50.0
47.3
Kugiik
3.5
55.7
40.8
0rta
1.0
38.4
60.6
Toplam
6.7
n.6
0.6
Kiigtik
9.5
89.4
1.0
0rta
1.8
98.)
0.0
Not: Vietnam'da, herhangi bir devlet kuruluSunda kaydr olmayan iSletmeler, modele dahil edilmemiStir.
Daho fazla detay iqin, bakrnz Ek'te s. 165.
Kaynak: ILO MKI Ara5trrmalorr 2001.
Bir MKI'nin yasal olarak qaltgmast iqin talep edilen kaytt sayrsr, ulkeler ve ekonomik sektorler arastnda degi5mektedir. Ornegin, etkinlik tur[ne bagh olarak, bir igletme Sana-
yi Konseyi'ne, Alkollii iqki Kurulu'na, Emlak Komisyoncusu
Kurulu'na kaydolabilirya da ozel birticaret ruhsatr igin ba5vurabilir. Buna karStn, ulkeler arastnda kar5rlagtrrma yapmaya olanak vermek igin, a5agrdaki analiz sadece, genel
57
Kuquk iSletmeler igin Politikalar
igletme kayrtlarrna odaklanrr. Her bir ulke iqin, ticaret kanunlarr ve yonetmelikleri, vergilendirme ve i5 gucii alanlanndaki en onemli genel kayrt 5artlart tespit edilmigtir
(baklnrz Ek'teki tablo 4.6). Tablo 3.2, hem bir grup hem de
mikro ve krlqrik olqekli grup olarak yedi ulkedeki bu 5artlara uygunluk derecesini sunar.
Genel i5letme kayrtlannrn basitlegtirilmi5 bir analizinde
bile, incelen rllkedeki birqok MKI'nin bir ya da daha fazla
devlet kuruluSuna kayrt yaptrrdrgr ancak tum yasal 5artlarr gerqekle5tirmedigi aqrktrr. Bu, Gine, Pakistan, Peru,
Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti ve Vietnam orneklerinde
mikro i5letmelerin qogunlugunda geqerlidir. $ilide, mikro iqletmelerin gogunlugu, tantmlanmtS tUm temel kayrt
5artlarrna uydu$u, Griney AfrikaUa ise mikro iSletmelerin
gogunlugunun bu tartlann hiqbirini gerqekle5tirmedigi
gortilmu5tur. Guney Afrika hakkrndaki ara5trrmalar (Mollentz, 2002), kayth olmayan i5letmelerin yriksek orantnt,
kayrt gerekl i li kleri n i uyg u layan koya n kurul u Slart n
[i g ri nden kayna klana bi leceg i n i bel i rtm i5ti r.
g ri
gsuz-
Beklenildigi gibi, kayrt $artlartna uygunluk, yedi ulkede,
kriquk igletmeler iqin mikro i5letmelere gore daha yuksekti; $ili, Peru ve Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde qogunluk, temel kaytt gartlartntn hepsine uyuyordu. Kaydtn her
zaman devlet duzenlemelerine tam uygunluk anlamtna
gelmeyecegini goz onunde bulundurursak, birgok MKI'nin
tam resmilik ve tam kayrt dr5rlrk arastnda bir yerde bulunabilecegini belirtebil riz.
Sonug olarak, birgok MKl, en aztndan bir devlet kurulu5una kayrth olmakla birlikte tum yasal Sartlart gerqekleStirmemektedir. Bir sonraki bo[im, MK|'lerin dt]zenlemelere
uygunluk derecesini belirleyen politika ortamt ve yasal
ortam etmenlerini incelemektedir.
i
3.2 Arzu edilen igletme tutumlarlnr tegvik
edilmesi
Yasal ve duzenleyici ortam, MKI sahip yoneticilerinin
tutumlannr iki5ekilde etkilemek igin kullanrlrr. En geleneksel
anlamda hukuk devleti vasttastyla kullantlabilir. Yasalarln
ve duzenlemelerin uygulanmast ile iSletmelerin arzu edilmeyen 5ekillerde davranmast onlenir. Bu genellikle, para
cezasr tehditlerini, i$letme varltklartna el koymayl ya da
tutuklulugu iqerir. Bu nedenle, i5letmeler, gunun getirdigi
58
Duzenlemelere Uyma: Stntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
yasalar ve duzenlemeler qerqevesinde gahgmak zorundadrr.
Di$eri ise, yasalartn ve duzenlemelerin daha az geleneksel kullanrmlna olanak tantmakttr. Bu noktada, devlet, bir
i;letmeye hak ve yardrm saglayan yasalarrn ve duzenlemelerin tasartmt ve uygulanmasl vasltaslyla uygunlugunu
- ve dolayrsryla, MKI geliSmesini - kolaylaStrtr' Ornegin,
fikri mrilkiyetin kaydedilmesi, bu millkiyetin kullanrmt ile
ilgili bir hak saglar ve bu mLilkiyetin sahibini bu mulkiyetin
bagkalan taraflndan yasadtSt olarak kullanrlmastna kar5t
korur.
igletme sahip yoneticilerinin davrantSlartnr etkileyen bu iki
uqlu yakla5rm, oldukqa gtiqlu olabilir. Buna kar5tn, drizgun
qalrSmasr iEin, sosyal normlart yansttacak ve aynl zamanda MKI sektoruinrln deneyimlerine ve kapasitelerine yanlt
verecek qekilde yasalartn ve dtlzenlemelerin tasarlanmast gerekmektedir. Maalesef, birqok devlet, igletme ya da
sahiplerine birkaq hak veya yardtm sunabilen yasalart ve
dtizenlemeleri ortaya koyarak, bu konuya tek yonlu bir
yakla5rmr kabul etmigtir. Bu, uygunluga karSr birqok MKI
sahip yoneticileri taraftndan altnan kararlara onemli katktda bulunmu5tur.
Drlzenlemelere uygunluk ya da uygun olmama kararl,
uygunluk ya da uygun olmamantn getirdigi avantajlar ve
dezavantajlann yant stra uygunluk kapasitesine dayanan
stratejik bir karardrr. Bir igletmenin sahip yoneticisinin,
Tablo 3.2de aqrklandrgr gibi, politika ortamlna ve yasal
ortama nasrl tepki verdigini aqrklamak iqin rasyonel bir seqim modelini kullandtk.
Tum kanunlar ve yonetmelikler, iSletmeleri aynr Sekilde
etkilememektedir. Brltun bu yasalar ve dtizenlemeler, i5letmelerin qahgmalarlnr bir gekilde krsttlama potansiyeline
sahipken bu ktsrtlamalarrn etkisi aynr degildir. Yasalartn ve
duzenlemelerin butLln 5ekillerinin ortadan kaldrrrlmasr
MKi istihdaml igin illaki de daha yardtmcr bir ortam saglamaz, gunku haklarr ortadan kaldrrabilir ve ticari iglem potansiyelini krsttlayabilir. Bazt durumlarda, yeni ya da geligtirilmiS kanunlar ve yonetmeliklerden, ticari i5lemleri etkili
ve piyasa odaklr bir Sekilde kolayla5trran bir ortam yaratmast talep edilir. Orne$in, de Soto (2000, ss' 183-4), Sosyal sozleqmel eri n resm leSti ri mesi ne dayanara k, m t.i kiyet
i
I
Uygunluk,
MKl'lerin maliyet
ve yordtmlarr
degerlendirmesine
bagltdrr
I
59
Kriqrik l5letmeler lgin Politikalar
haklarr gibi, kanunlarrn ve duzenlemelerin sistematikleStirilmesi ihtiyacrnr tanrmlar; boylece toplumdaki herkes
nerede durdugunu ve ticari iglemlere ne gekilde katrlabi-
leceginibilecektir.
Kutu 3.2 Rasyone! seqim modellerinin
uygunluk kararlanna uyg ulanmasr
Rasyonel segim modelleri, aktorlerin belirsizlik durumlarrnda rasyonel kararlar
aldrklarrnr varsaymaktadrr. Aktorler, beklenen maliyetleri ve faydalarr degerlendirir ve tercihlerine uygun bir gekilde davranrr. Bunlarrn iskonto oranlarrnda (yani
geleceklerini ne kadar onemsedikleri ve planladrklan) ve kargrla5trklarr riskleri
degerlendirme kapasitelerinde farkhhk gortil ur. Kendilerinin ve di$erleri nin gergeklegtirdi$i etkinliklerin etkileri konusunda kararsrzdrrlar; digerlerinin etkinlikleri hakkrnda bile kesin olarak emin degildirler.
MKI sahip yoneticilerinin karar verme dinamigi hakkrndaki bu goru5, KuchtaHelbing (2000, s. 25) tarafrndan ozetlenmi5tir:
Sonuqta, i5letmeciler, drlzenlemelere neden uymalarrya da uymamalarr gerektigi hakkrnda bir maliyet/yardrm analizi yaparlar. Genellikle, bazr duzenlemelere
uyar,bazlan na uymazlar, Tipik olarak kayrt dr5r sektordeki i5letmeler, resmilik ve
kayrt dr5rhk arasrndaki bir devamhhkta yer alrrlar, Ayrrca, eger kurulu5lar griqsuzse ya da azya da kotu hizmet ya da yardrm sunuyorlarsa, giri;imcilerin, duzenlemelere uymasr ya da operasyonel maliyetlerini odemesi igin hiEbir tegvikleri
yoktur.
Mantrkh bir segim modelinde gorrlldugLl gibi, MKI sahip yoneticilerinin segimleri, ara5trrmamrz iqin ozellikle onemlidir, qunkri bu seqimler Levi'nin (1997) dedigi
gibi"makro sUreqlerin ve olaylartn mikro temellerini" sa!larlar. Bu sebeple, bunlar, bizlere, MKi sahip-yoneticilerinin ulusal politikaya ve yasal ortama nasrl cevap
verdiklerine gore dair fikir vermektedir ve bu fikirler, daha sonra, politikalarrn ve
kanunlarrn krlqUk i5letmeler iqindeki istihdam tizerindeki kombine etkilerinianlamak uzere bir araq olarak kullanrlabilirler..
Bir igletmenin sahip yoneticisinin yapttgr bir seqim genellikle, bir ya da iki ana dt5
kaynak tarafrndan srnrrlanrr. ilki, para ya da zaman gibi kaynaklarrn olmamasrdrr.
Bu, sahip yoneticinin yapmak istediklerini yapmasrnr engelleyebilir. ikinci srnrr-
lama kayna$r, kuruluglarla ilgilidir ya da orgutseldir. Kuruluglar ve orgutler kurallarr koyduklan iqin, bu kurallar sahip yoneticilerin seEimlerini srnrrlar. (ogunlukla igletme sahip yoneticileri, kendi seqimlerini yapmadan once, digerlerinin
davranr5larrnrn de$erlendirmesine dayanan stratejik kararlar alrrlar.0rnegin, bir
hrikumet kararnamesine uyma karan, digerlerinin ne yapacagrnrn degerlendirilmesinden etkilenecektir.
60
Duzenlemelere Uyma: Stntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
i5 mevzuatr, igqilerin korunmastnda onemli bir fonksiyon iTmevzuat4
gerqekle;tirir. Bu mevzuat, i;letme sahip yoneticilerinin iSgilerikorur
somrlrtjcu, aynmo ya da grivenliolmayan istihdam uygulamalartna girmesini engeller. Bu sebeple, bazt alanlarda
MKi'ler uzerindeki duzenleyici yukumluluklerin azalttlmast
arzu edilebilir bir gey olurken, i5in duzenlenmesine geldiginde bu genellikle dogru olmayabilir. Buna karStn, MKI'ler
arastnda i5 duzenlemelerin uygulanmastnt daha esnek
hale getirerek, i5 duzenlemelerine uygunluk maliyeti du-
grirrilebilir.
ortam, MK|'lerin ig niteligi ve i5letmelerinin uzun vadeli perspektifleri pahastna
mal iyetlerini krsmasrna yardrmcr olmak iqin tasarlanmt$ttr.
Ornegin, Pakistandaki i5 mevzuatr, on ya da daha fazlaqaIr5anr olan igletmelere uygulanmak igin tasarlanmt5ttr. Bu,
ilk bakr5ta, uygunluk maliyetlerini dri5urerek, daha kugrik
igletmelerin ihtiyaglarrna olumlu bir yanrt olarak gortinmekted r; ayn r zama nda MKI sa hi pleri yonetici leri rizerinde
igletmelerin dokuz qahgan egigini geqmekten vazgeqirme
etkisi de vardrr. iSletmelerinde daha fazla gah5an istihdam
etmek yerine, bu MKI sahipleri yoneticileri genellikle ba;ka bir i5e ba5lamakta ya da on EahSan egigine vardtklartnda ig mevzuattnrn yol aqacagr maliyetlerden kaqrnmak iqin
rasgele ya da kayrt dr5r i5 gucri kullanacaklardtr. Bu aqtkqa,
MKI'lerin genel politika ve yasal gerqevenin dtgrnda tutulmasrnrn, sektortin riretimle ilgili potansiyelini azaltan ve
sektortl srnrrlarda tutan i5 niteligieksiklerive buyume te5viki eksiklerini nasrl yarattrlrnr ortaya koyar.
ig konularr, MKI sektorunde ozel bir nitelige sahiptir. BLiytik
olqekli igletmelerin tersine, MKI'lerin driz orgutsel ve yonetim yaprlarr vardrr. Bir MKI'ye sahibi olma, yriksek bir gunltik
idare, yonetim ve Llretim qalrSma seviyesi anlamtna gelir.
Ashnda bu, MKI'leri buyUk olqekli igletmelerden ve kamu
i5letmelerinden ayrran - olqekleri haricinde - ozelliklerden
biridir. Ayrrca, MKI'lerdeki birqok qah5an, aile uyesi, akraba
ya da yakrn arkadag olabilir. MK|'lerdeki istihdam uygulamalan, her zaman, birgok orta olqekli ve bLiyuk iSletmede
tipik olarak gortilen yonetim qahSan iligkisi vasrtasryla ele
ahnmadrgr iqin, bunlarrn ig ili5kilerinin benzersizve ayrtnttlt
bir ozelli$i vardrr.
Bazr illkelerde, yasal ve duzenleyici
i
61
Kuquk i5letmeler igin Politikalar
Uygunlugun $uphesiz ki, dLlzenlemelere uyarken MK|'lerin maruz kalagrn maliyeti, drgr masraflar vardrr. Yine de, daha sonra gosterilecegi
isletmelerin gibi, duzenlemelere riayet edememeden kaynaklanan
diizenlemeleri masraflar da vardrr. Kutu 3.3'te ozetlendigi gibi, bir i5letgiiz ardr etmesine menin kaydr pahah ve fazla zaman alan bir uygulama
ya do bu olabilir. igletme yasalart ve uygulamalarrna uygunlukla
diizenlemelerden ilgili dogrudan ya da dolaylr masraflar olabilir. Dogrudan
kagmaanoyol ogar masraflar, kayrt, ruhsat ve izinler ile ilgili r.icretleri iqermektedir. Bunlar, yasal ve mali zorunluluklarr rapor ederken ya
da gerqekle5tirirken yaprlmasr gereken duzenli odemeleri
de iqerebilir. Uygunlugun dolayh masraflarr, daha geni5
finansal ve finansal olmayan ogeler - formlarr toplamak,
doldurmak igin gereken zaman, onay iqin bekleme ve ilerleme ile ilgili dtizenli olarak rapor verme gibi - iqerir. Krrsal
ya da yarr krrsal bolgelerde bulunan igletmeler iqin, dolayh
masraflat sorumlu en yaktn devlet kurumuna seyahat etmek iqin gereken zaman ve parayr da iqerir.
Uygunluk, bir kere yaprlan bir masraf degil, MKI sahipleri yoneticilerinin kayrt kararlartnt etkileyen "bir masraflar
akr5t"drr.
Kutu 3.3 Kaylt masraft
igletme yasalarr ve duzenlemelerin ktimulatif etkisi, MKI'lerin k6rhh$rnr azaltabilir.
Son zamanlarda yaprlan bir Dtinya Bankast qalt5mast,75 rilkede, bagkentte bulunan bir i$letmenin kayrt olmasr igin gerekli zaman masraflartntve mali masraflart
olqmri5tur. (alr5ma sadece, resmi masraflan olgmekte, ruSvetleri ve burokratik
gecikmeleri drgarrda tutmaktadtr:
Bir igletme aqmak igin gerekli iglemlerin sayrsr, dunya ortalamast 10 olmak tizere,
iki ile Kanada'da en dtl5uk,20 ile Bolivya'da en yriksektir. Bu ttlr bir ba5langtq iqin
minimum resmizaman, ba5vuran kimse ya da duzenleyicitarafrndan hiq gecikme olmadrgrnr varsayarak, dunya ortalamast 63 i5 gunti olmak tizere, en az iki,
en fazla 174 ig gLlnridur. Basit bir igletme iqin bu prosedrirleri gerqekleStirmenin
resmi masrafr, dtinya ortalamasl yrlhk kigi ba5lna gelirin o/o34'i olmak tizere, kiSi
ba5rna GSYIHin o/o0.4'rlnden azrve ki5i baSlna GSY|Hln 2.6 kat arastnda degi5iklik gosterir. Bir iSletmeci igin dunyanrn birqok tilkesinde yasal baSlangrg oldukqa
aQr,fazlazaman alan ve masraflt bir iglemdir (Djankov ve et. a1.,2000, s.4).
(alrgma ayrrca,daha a$rr baglangrg duzenlemeleri olan tilkelerin, daha geni5 kayrt drSr ekonomileri olmasrna ragmen kamu ve ozel sektor tirtlnlerinin dUguk kaliteli oldu0unu bulmugtur. Bu, igletme yasalarrve duzenlemeleriyriktinrin azaltrlmasr yon U ndeki ta rtrSmalarr g tlqlendi rmekted r.
i
62
Duzenlemelere Uynra: Srnrrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
Kayrt olduktan sonra, iSletmelerin duzenli bir 5ekilde ucret
ve vergi odemesi beklenmektedir. idari ve istatiksel amaqlar dogrultusunda, gegitli devlet kurumlartna rapor verme-
leri de talep edilmektedir. Bu kadar qok rapor 5artt olmasl,
raporlama formatlart ve araltklarl devlet kuruluglartna gore
farkhhk gostermesi igin, MKI'lere gereksiz masraflar qtkarmaktadrr. Ayrrca, resmi tantm, daha fazla teftiqe, odenecek
daha fazla ricrete ve daha fazla denetlemeye yol aqabilir.
Bu ekstra yukler genellikle, i5letme sahibi yoneticisine karSrhgrnda higbir yarar saglamadan, igletmeye yuklenir.
Uygunluk maliyetleri, drizenleyici uygunlugun onemli sabit maliyet unsurlart sebebiyle kuqtlk igletmeler iqin
briyuk igletmelere gore oransal olarak daha yuksektir.
OECD ulkelerinde, bir ila 19 gahSanr olan mikro ve kugrik
igletmeler yrlhk olarak gahgan ba5tna 4,600 Amerikan Dolarr harcamaktadrr ve bu meblag 50 ila 500 galt5anr olan
igletmelerden beg kat daha fazladw. Aynca, orta ve btiyuk
olqekli igletmeler genellikle idari ve dt5 uzmanlar qaltgttracak kapsam ve finansal kaynaklara sahipken; daha kuqtik
i5letmelerde, dtizenlemelere uygunluk saglandrgrnrn garanti altrna ahnmasryla ilgili aynntrlarla sahip yoneticileri
ugra5mak zorunda kalmaktadrr. Bu, igletme yonetiminin
odagrnr etkilemektedir. (OECD, 2001). Bu yuzden, uygunlu$un yuksek maliyeti, politika ortamtve yasal ortam tu ya
da bu 5ekilde aqrkga onyargrh olmamastna raQmen, ktiquk
i5letmeler yerine btiyuk i5letmelerin yanna olmaktadtr.
gilive Peru da kayrt sistemi, bir MKI sahipleriyoneticileri iEin
kayrt olmayrve bu sayede resmiekonomiye girmeyi kolayla5trrdrgr iqin inceledigimiz diger ulkelere gore genel olarak daha etkindir. Diger yandan, Vietnamda tllke qaptnda
yerel seviyede ve topluluk seviyesinde Halk Komiteleri'nin
mevcudiyeti ve bu komitelerde iSletme burolartnrn bu-
lunmasr MKI sahipleri yoneticilerini kayrt olmaya tegvik
etmektedir. Bu nedenle, bir yanda talep edilen ruhsatlar
ve kayrt ve MKI sahipleri yoneticilerini kayrt olmaya tegvik
eden bir denetleme sistemi ve diger yanda kaytt oranlart
arasrnda agrk bir baglantrvar gibi gorunmektedir.
MKI ara5trrmalarrna gore, $ilide uygunluk igin gereken za-
man, devlet ve vergi kuruluglartna kayrt iqin gerekli olan
finansal maliyetleri gore daha sorunludur. Buna kar5tn
63
KLigrik igletmeler iqin Politikalar
Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, vergi kurulu5lan ve istihdam fonuna kaydrn finansal maliyetleri, bu kurulu5lara
kayrth olmayan model MKI'lere gore, uygunluk iqin gereken zamandan daha sorunludur.
Diizenlemelere Yasalara ve drizenlemelere uygunluk gostermemenin de
riayet etmenin maliyeti vardrr. Uygunluk gostermemenin bu maliyeti,
moliyeti MKI sahipleri yoneticilerinin karar alma surecini de niteler.
Uygunluk gostermeme, polis tacizini ve kayrt drSr kalmayt engelleyen potansiyel cezalarr beraberinde getirebilir.
Ornegin, De Soto, Peru'da i5 yapmanrn maliyetinin a5rrr
briytik iqletmeler iqin daha yuksek oldugunu qrinkri yrllrk gelirlerinin ortalama olarak o/o10 ila o/o15'ini rri5vetlere,
komisyonlara ve kuruluSlara odemek zorunda kaldrklannr
iddia etmigtir (De Soto, 2000, s.85).
RuSvet ve yolsuzlugun yasadr5r
Uygunluk
vosrtasrylo MKI'lere
verilen yardrm
gizlenebilirya
do gayri moddi
olabilir.
ve resmi olmayan mali-
yetlerinin otesinde, genellikle, uygunluk gostermeyenleri
cezalandrran resmi uygulama mekanizmalarr vardrr. Buna
kargrn birgok durumda, MKI sahip yoneticileri uygunluk
aleyhine karar vermektedir qtinkri uygulama kuruluglarr o
kadar grigsilz ve kayrt drgr ekonomi o kadar buytiktrir ki
hrlkumetten ceza alma olasrlrgr du5riktur. Aslrnda, para cezasr gibi cezalarrn verilme olasrhgr ve maliyetleri - ozellikle
kayrt ya da ba5ka bir uygunluk geklinin gerektigi birqok
farkh kuruluS oldugunda uygunlugun maliyetinden daha
az olabilir.
Drizenleyici uygu n lu ktan kaynakla nan potansiyel yara rla r,
analizlerde genellikle ihmal edilir. Bazt rllkelerde, egemen
toplumsal ve hukuki ktiltur, uygunlugu bir deger haline
getirmigtir. $ilide, qe5itli kayrtlarrn yasal birer sorumluluk
olmasr muhtelif devlet kurulu5larrna yaprlan kaydrn en gok
bahsedilen nedeni olmu5tur. Benzer gekilde, Vietnamda
devlet drlzenlemelerine riayet etmenin genellikle yaprlmasr gereken dogru 5ey oldugu du50nulmektedir.
Duzenlemelere riayet etmenin en yaygrn faydasr, ara5trrmalarda pek qok MKi tarafrndan para cezalarrndan ve
rahatsrz edilmekten kaqrnmak olarak ifade edilmigtir - ornegin Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde bu, vergi kurulu5larrna kayrt igin en qok bahsedilen nedendir. Goreceli
olarak az sayrda igletme, uygunluktan kaynaklanan diger
yararlarrn farkrndadrr. Bu, resmilik yararlarrnrn MK|'ler igin
64
Duzenlemelere Uyma: Slntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
gorunur olmadrglnr gosteren onceki birkag qall$ma ile qakr5maktadtr (Maldonado et al', I999).
Bu bolumde daha once gordtigumuz gibi, uygunluk oranlarr mikro ve kuquk i5letmeler arastnda degi5iklik gostermektedir. Mikro i5letmelerive hayatta kalmaya qah5an i9letmeleri i5 duzenlemelerine uygunluk gostermeye tegvik
etme, kuguk igletmelerle ilgili bir dizi farkh konuyu iqerir'
Mikro igletmeler, resmi iSlemlerin basitle;tirilmesi, maliyetlerin drigurrilmesi ve diger yollar vasttaslyla iSletme
sektorune girigi kolaylaSttrarak resmi uygunluk iqin teSvik
edilir. Diger yandan, kuqLik iSletmeler, kaynaklara erigim,
sozleqme yapabilme ve muhtemel ihracat frrsatlarr gibi
uygunlugun strateji k yardrmlarryla daha fazla ilgil idir.
Resmiligin potansiyel yararlartndan baztlart, sadece orta
ve uzun vadede ilgili olabilir; ancak hemen gortinur ya
da istenir olmayabilir. Ornegin, vergi drizenlemelerine uygunluk, ktsa vadede aqrk bir 5ekilde masrafttr; ancak muhasebe sisteminin ve bu nedenle iSletmenin i5 stratejisinin
geligtirilmesi gibi pozitif yan etkilere sahiptir (Tokman et
al., 2001). Belli bir konumda qalr;ma izni elde etme, iSletmeye bir gtivenlik seviyesi saglar ve sonuqta krediye eri5imi kolayla5trrabilir. Uygunluk aynl zamanda, sozle5meleri
uygulamak iqin yasal ve adli sisteme eri5ime yardlmct olur
ve kamu altyaptsrna (kamu hizmetleri ve gilvenli binalar
gibi) ve yardtmlara daha iyi eri5im sunar.
Kaynaklar iqin rekabetlerde kayrt drSr iSletmeler, resmi i5letmelere gore dezavantajll bir konumdadrr. Uygunluk,
[runlere eri5imi kolaylaStrrrl endt]stride i5letmenin me9rulugunu geli5tirir, mtiSteriler ve tedarikqiler gozunde
grivenilirlik yarafir ve i5letmeyi tacize ve yolsuzluga daha
az hassas hale getirir (Goedhuys, 2002). Butun bu yararlar,
duzenlemelere uygunluk gosteren iSletmeleri, uygunluk
gostermeyen i5letmelere oranla daha iyi piyasa erigimi
saglama yonUndedir (bkz. Kutu 3.4). Bir iSletme kayrt olduktan sonra,ticariadt koruma altlna altntrve i5letme, kendi hizmet ve urun qeSitleri iqin ticari bir talep olu5turmaya
ve reklama baglayabilir. Esasen baktltrsa, Peru MKI'leriara5ttrmastnda uygunluk gostermeme ile ili5kilendirilen ve en
srk dile getirilen problem, krsrth piyasa eri;imi idi (Robles
et al., 2001).
65
Kricr-rk
l5letmeler lgin Politikalar
Politika ortamt, MKi'lerin duzenlemelere uymanrn potansiyel faydalarrndan drglanmamasrnr garanti altrna almadan
kilit bir rol oynamaktadrr. Ornegin kayrt, MKI sahip yonetrcisinin kredi iqin ticari bir bankaya ba5vurabilmesi; ancak
karSrhkh teminat olmakslzrn higbir kredinin uzatrlamamasr
anlamrna gelmektedir. Telif hakkr sertifikalarr, bir iSletmeye bir patent alttnda orijinal rirunler satma hakkrnt verir;
ancak digerleri daha ucuz kopyalar Liretip satarsa bu hak
anlamslz hale gelir. Bu nedenle, etkinlegtirici kanunlar ve
yonetmelikler, MKI sahipleri yoneticilerine maddi ve gerqekqi faydalar sunmak zorundadrr.
Bilginin
rolii
MKI sahipleri ve yoneticilerinin algrlayr5larrna, birqok durumda uygunl ugun maiyeti, gore yardrmlarr geqmektedir.
Bunun sebebi, dtizenlemelerin kotri bir 5ekilde tasarlanmasl ve uygulanmasr ve de bu durumun bir yandan faydalarr krsrtlarken 6te yandan riayeti gereksiz yere pahah hale
getirmesidir. Birqok MKI iqin diger onemli faktor, bilgi eksikligidir. Krsa vadeli masraflar hakkrnda bilgiler, potansiyel krsa vadeli ve uzun vadeliyararlar hakkrndaki bilgilere
gore daha kolay bir 5ekilde mevcut olabilir. Duzenlemelere
nasrl uyulacagr hakkrnda bilgiedinme, uygunluQun kendi
masrafrnrn yant stra bir MKI iqin onemli bir masraf kaprsr
olabilir. Ayrrca, birgok MKl, resmiolmayan bilgi kaynaklara
grivenmek zorundayken resmi bilgi kaynaklarr genellikle
erigimlerinin drqrndadrr.
MKI aragtrrmalarrna gore, iki onemli ig tavsiyesi kaynagt, birqok rilkede aynrdrr: gazeteler, aile ve arkada5lar. Bu aErdan,
mikro ve k0grik iSletmeler arasrnda ya da kadrn ve erkekler
arasrnda onemli farkhhklar yoktur. Hukuk uzmanlanndan
tavsiye alma olasrhgr, briytik oranda igletmenin olgegine
baghdrr. inceleme altrndaki ulkelerde, MKI araStrrmalarrna katrlan mikro igletmelerin sadece o/o1 ila '10'u, bir bilgi
kaynagr olarak"avukatlardan ya da hukuk uzmanlarrndan"
bahseder, bu pay, PeruUa o/o35'lere varan kLiqrik igletmeler
arastnda oldukga yriksekti.
Bu sebeple, bilgi maliyeti, MKl'lerin devlet dtlzenlemelerine uygunluk kararlarrnda onemli bir unsurdur. Bilgi eksikligi, MKI'lerin uygunlugu daha fazla yarar yerine daha
fazla maliyet olarak algrlamasr ile ilgili gorrintir zrthk iqin
bir aErklama olabilecekken, aSagrda anlatrldrgr gibi, daha
66
Duzenlemelere Uyma: Stntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
fazla kayrt altrndaki MKl, kayrt altrndaki daha az MKI'ye gore genellikle daha gok
buyume e$ilimindedir.
Kutu 3.4 Uygunlugun yararlarl: Filipinler tirnegi
Formalizasyonun maliyetini ve yararlarrnt gostermek igin, lLO, ilk olarak kayrt dtSt
daha sonra da kayrtlt olarak qah5an Filipinli i5letmeler hakkrnda bir dizi ornek olay
incelemesi gerqeklegtirdi. Bir ba5ka ornek olay incelemesi qaltSmasr da, ilk olarak
kayrtlr daha sonra kaytt dr5r olarak qahSan iSletmeler hakkrnda yaprldr.
Ozellikle, bir giysi firmast, formalizasyonun yararlarlnl ortaya koymugtur. 1992
ve i993 boyunca, universite mezunu bir bayan olan i;letme sahibesi, firmaslnt
kayrt drgr olarak qah5trrmak uzere bir dizi girigimlerde bulundu; ancak her defasrnda ciddi zorluklarla kargrlaqtr. Sorunlardan biri, sattctlarrn ve butik sahiplerinin
hesaplarrnt odeyememesi olmugtu. Alacaklarrnrtoplamak iqin bu ki5ilerin pe5inden ko5mak zorunda kalmastna ragmen, firma sahibesinin alacaklartntn qogunu
toplayamadr.
1995'te, devlet kurulu5larryla i5 yapmaktan hoSlanmamaslna ra!rnen, igletmesini
kayrtll hale getirmek istedi. Buyuk muSteriler, bu igletme sahibesinin kendileriyle yaptrgr sozle5meleri desteklemesi iqin fatura, makbuz ve di$er yasal belgeleri
istemekteydi. Kredi vaadine sahip olmak iqin ayrrca qelir vergisi beyannamesine
ihtiyao vardr. Bu iqletme sahibesi muhasebecisinivergive sosyal guvenlik kurulu5lart ile temasta bulunmast igin harekete geqirmiS; yerel kuruluSlardan senelik
izni almak ve uq ayhk igletme ucretini odemesini kolayla5trrmak iqin ba5ka bir
tanrdrgrndan yardtm istemigtir. Butun zorluguna ve zahmete ragmen, 5u anda
daha buyuk pazarlara erigebilen ve hrzla btiyuyen i5letmesini kayrth hale getirmekten pi5man olmamt5ttr.
Bu ve diger ornek olaylar, piyasaya daha rahat erigim ve i5 ortaklarrnrn hileli uygulamalarrna karSr koruma vasrtasryla uygunluk yararlartnt ortaya koyarken bir
donem kayrt altrna girmi5 diger i5letmeler, vergilerden ve diger t.icretlerden tasarruf etmek iqin kayrt dr5r ekonomiye kaymrgtrr. Buna karStn buttln durumlarda,
kayrt drgrolmak, baSarrh bir ig ile sonuqlanmayan bir hayatta kalma stratejisi olarak kalmaktadrr.
Kaynak: lLO, Filipinlerdeki kaytt dr5t sektor hakktnda yaytnlanmamr5 ornek olay incelemeleri, 1995.
Duzenlemeler ve istihdam arasrndaki baglantr hakkrndaki
qalrSmalar genellikle, duzenlemelerin, MKI'lerin istihdam
potansiyelleri uzerindeki muhtemel negatif etkilerini vurgular. Buna kar5tn, birqok MKI sahibi yoneticilerinin a!tr ve
yetersiz kanunlar ve yonetmelikler hakkrndaki Sikayetlerine ragmen, diger tLim veriler aynr oldugunda, kaytt alttnda olan i5letmelerin daha az kayrt altrnda olan i5letmelere
Diizenlemelere
uygunluk,
iEletmelerin daha
fazla geliSmesine ve
daha fazlo istihdam
yaratmasrna
yordrma olur
67
Kr"iguk
i5letmeler igin Politikalar
gore daha qok istihdam yarattl!t bulunmuStur. Kaylt altrnda olma, devlet ve di$er piyasa aktorleri taraflndan tantnma, bu iSletmelerin kayrt drSr denklerine gore daha fazla
istihdam yaratmayt gerektiren kaynaklarr toplamasrna
yardrmcr olan bir avantajdtr.
Aynl olgekte, ekonomik sektorde ve igletmeci ozelliklerine sahip iki kuquk olqekli igletme du5tinUn. Bunlardan bir
tanesi, devlet duzenlemelerinin goguna uygunluk gostermekteyken digeri gostermemektedir. Sadece uygunluk
maliyetini dugrinrirsek, kayrt dr5r i5letmenin kayrt altrndaki igletmeye gore daha hrzh briyuyecegini tahmin ederiz.
Ancak istatiksel olarak, birgok tilkede daha hrzh buyriyen
ve daha guqlu bir istihdam geli5imine sahip olan kayrt altrndaki i5letmelerdir. inceleme altrndaki yedi tilke arastnda, $ili, Peru ve Guney Afrikada kaytt ve istihdam geliqimi
arasrnda onemli bir pozitif iliSki bulunmuStur. istatiksel
olarak kayrt, PeruUaki bir MKI'nin o/o7}'ten o/oll'e, $ilide
o/o12'den o/o28'e ve Gtiney Afrikada o/o33'ten o/o59'a briyrime olasrhgr saglayabilir. Bu pozitif korelasyon, trim ornek
iqin oldukqa onemlidir (Christensen ve Goedhuys, yaklnda
yayrnlanacaktrr).'
Diger gah5malar, daha fazla kayrt altlnda olan igletmelerin
Burundi, Cote d'lvoire, Meksika, Peru ve Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde daha hrzh buyudugunu gosterirken,
Kamerun, kayrt drSr i5letmelerin kayrtll i5letmelere gore
daha fazla brlyr.imesi ile ortaya konan zt bi ili5kiyi gostermektedir (Levenson ve Maloney, 1998; Goedhuys ve
Slauwaegen , 1998; Robles et al., 2001; Goedhuys , 2002).
Bu sonuqlar, ortalama olarak, uygunlugun yararlarrnrn
-
2
Bkz Ek'tekiTablo A.9. Gine, Tanzonya Birle5ik Cumhuriyeti ve
Vietna m'da, ko rel asyon katsa-y t sr d ii 50 k d ereced e n egat ifti r ; an ca k
bu istatiksel olarak 6nemli degildir. Pakistan, veri eksikligi nedeniyle
dah i I edi lememekted i r. Baz m etod ol oji k uya r r lo r uyg ul a n m a ktad r r.
ilk olorak, MKI ara5trrmalart, baSloma donemi (t 999) yerine, verilerin
toplondtAt son yila (2001) ait uygunluk bilgilerini igerir. ikinci olarak,
kayt alnnda olan iSletmeler, bir tercih onyargtst yarotarak, diQer
ydnlerden daha iyi organize edilebilir. Bu sebeple, daha iyi uygunluk
yerine doha fazla istihdam yarattmt nedenselliQi, baz durumlarda
tam tersi olabilir. Bir i5letmenin, bilyndilQA ve daha fazla istihdam
yarattQt igin kaydrnt yapilrmas muhtemeldir. Bu uyanlara ragmen,
bu ve diQer EalrSmalarrn sonuglan, en azndan duzenlemelere
uygunlugun istihdam yaratrmrigin bir engel te5kil etmeyeceQini
g6stermektedir.
68
Duzenlemelere Uyma: Stntrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
piyasalara eri5im, kaynaklar ve tefvik planlarr
maliyetlerini geqti$ i ni gostermekted i r.
-
uygunluk
Uygunlugun istihdam geliSimine katkrda bulunmastnrn iki
ana nedeni vardrr. ilk olarak bu bir baghllk belirtisidir. Geli5mekte olan ulkelerdeki birqok insan, kendileri igin bagka
bir segenek olmamast nedeniyle kendi i5lerini kurmuglardrr. Bu insanlar, kamu sektorunde ya da daha buyuk igletrnelerde i5 bulamamrg olabilirler. Bir suredir i5siz olabilirler
ve finansal gerginlikler yrizunden kendi iSlerini kurmu;
olabilirler. Bazt durumlarda bu bir stopaj olqustidur ve
alternatif bir frrsat ortaya qrkar qrkmaz bu ki5iler i5letmelerden ayrrlrr. Bu insanlartn, igletmelerini kayrt altttra almak
igin talep edilen iglemleri yerine getirme olasrLgr daha duSuktur. Birqogu, uygunluk gostermek iqin gerekli finansal
kaynaklarr elde edememektedir; digerleri ise bu konu ile
ilgili olarak devletin kendilerinden ne bekledigi konusunda tamamryla bilgisiz olabilir. Devlet $artlartna uygunluk
gostermek igin qaba sarf eden ve bunu gerqekle5tiren i5letme sahipleri ve yoneticilerinin igletmelerine daha uzun
vadeli ve daha guq[i bir bagltltk gostermeleri olastdtr.
Uygunlugun istihdam arttStna katkrda bulunmastnrn ikinci nedeni, kaynaklara eri5im ile ilgilidir. Devlet kanun ve
yonetmeliklerine uygu nluk, kuqtik iSletmelere resmiyet ve
tanrnma saQlar. Bu, kuquk i5letmelere buytimelerinde yardrmcr olabilecek bir takrm pratik ve onemli yararlar sunar.
Ornegin, dogru bir 5ekilde kayrt altlna girmip igletmeler,
devlet te5vik planlarr igin uygun olabilirler. Bu igletmelerin,
finansman eri5imini bankalar gibi resmi finans kuruluglarrndan elde etmesi de muhtemeldir. Fiziksel destek ve i5
deneyimi, banka finansmant agtslndan ortak bir stktntr olarak kalmrgtrr; bir iSletmenin yasal olarak tantnmast bankayt
daha rahat krlar. Guvenlik, benzer bir ornektir. Birgok rilkede, MK|'ler, genellikle bazr kayrt i5lemleri turlerine uygunluk gostererek resmi olarak devlet kurulu5larr taraftndan
tanrnmadrklarr surece, i5letmelerini ve qalr5anlart sigorta
ettirememektedir.
MKI'lerin istihdamrna potansiyel olumlu uygunlugun katkrsr, geliSme aractolarak uygunlugun gucunu gostermektedir. Etkin bir politika ve yasal qergeve, MKI'lerin srnrrlardan ekonominin merkezine doQru gergekle5tirebilecegi
KLiquk lgletmeler lqin Politikalar
hareketi kolaylagtrrrr. Kanunlar ve yonetmelikler, i5letme
davranr5lan uzerinde sosyal olarak onaylanmtg yuktimlu[]kleri ve krsrtlamalarr ortadan kaldtrarak, MKI'lere haklar
saglamak ve MK|'lerin daha geniS bir ekonomi alanrna eri5imlerine olanak saglamak suretiyle, MK|'lerin geligimini
de kolayla5trrrr.
3.3 Geligme aracr olarak uygunluk
Hiikiimetlerve Politika ve yasal qerqeveye uygunluk genellikle, kurallaMKI paydaglan,
bir geliSme
rr koyan ve uygulamak r.lzere onemli kaynaklar kullanan
hukumetler tarafrndan arzu edilen bir ba5arr olarak gorri-
arao olarak
yiinetmeliklere
uygunlugu tegvik
edebilir
[]r. Genel olarak uygunluk, refahrn ve bir igletmenin durumunun gostergesi olarak farz edilmektedir. Buna kargrn,
bulg u la rr m z, bizleri, riayeti n bi r olqu m biri m i nden ziyade
bir kalkrnma aracr olarak kullanrlabilecegi flkrine gottirmektedir. Dogru bir Sekilde tasarlanrp idare edildiginde,
kanunlar ve yonetmelikler, en basit gekliyle daha az arzu
r
edilir i5letmeleri drgarrda brrakma aract olarak degil de MKI
sektortin rin geligme potansiyeli ni arttrrmak iqin kullanrl rr.
Olqeklerine bakrlmaksrzrn, bagarrh iqletmeler, gUnun yasalarr ve yonetmeliklerine ragmen, genellikle ba5anh olmaktadrr gilnkti ki5iler bu igletmeleri yetkin ve girigimci
qalr5trrmaktadrr. Buna kar5rn, endigemiz, bagarrnrn (gelecek vadeden baSarrnrn) srnrrlarrnda ya da ba5arr sahibi
olmanrn MKi'lerle ilgili yanr srra, i5letmelerin kaynaklartnt
gereksiz gekilde kullanan kanun ve yonetmeliklere dairdir. MK|'lerin k6r r.iretmesi ve giderek rekabetgi olan piyasalarda rekabetqi kalmasr talep edilen tlretim seviyelerini muhafaza etmesi gerekmektedir. Yasal ve drizenleyici
gerqeveler, MK|'lerin piyasa degiSikliklerine yanrt veren ve
rekabetqiliklerini arttrran bir ortam yaratarak bu stireci kolaylagtrrabilir.
Politikalarr n ve yasalann i gerigine bakrldrgrnda, huktlmet-
lerin bir yandan tum iSletmeleri, qalrSanlarrnr, mugterilerini ve genel olarak toplumu koruyan uygun standartlar
ve ko5ullara duyulan ihtiyacr farkrnda ve de obtir yandan
, MKi'lerin kapasitelerine ve koSullarrna daha fazla yanrt
verir hale gelmeleri gerekmektedir. Htiktimetlerin dengelemeleri gereken bir dizi konu bulunmaktadtr. Bunlarrn
qogu, kuguk i5letmelerin srnrrh kaynaklarrnrn farkrnda olan
politikalar ve yasalar tasarlamak ile ilgili iken bir yandan da
70
Duzenlemelere Uyma: Srnrrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
sorumlu bir 5ekilde hareket ettiklerinin garanti alttna ahnmasr gereknrekteir, bu yasalarrn ve politikalann bu stntrlar
iqerisinde sorumlu bir gekilde hareket etmelerini garanti
altrna almak ile ilgilidir.
Bu qalrgmada, belirli politikalarrn ve yasalartn MKI'lerdeki
istihdam rlzerindeki etkisinitam olarak incelemek mrjmkun degildir. Buna kargtn, hukumetlerin, MKI sahipleri ve
yoneticilerinin kararlartnr etkilemek ve bu ki5ilerin uygunlugun potansiyel yararlartndan faydalanmalartt-tt saglamak igin kullandrklarr iki yakla5rm vardtr: uygunluk ytikunrl azaltmak ve uygunlugun avantajlannt artttrmak.
MKI'ler, uygunluk
masraflannr
ozaltilmastylo,
resmi hale gelmeye
teSvik edilebilir
Drizenleyici sistemin maliyetlerini azaltma MK|'lerin uygunluk oranlarrnr arttrrma etkisine sahiptir. Bu, beraberinde, istihdam yararlarrnr da getirir ve bu, qalrSma standartlarrnr d05urmeden gerqekleStirilebilir. Duzenleyici
maliyetleri du;urmek onemli bir geligim aractdtr, qunkti bu
maliyetler genellikle sahiplerin ve yoneticilerin kendi yasal
yLikumlulLiklerinden kagrnma nedeni olarak gosterilebilir.
Ozellikle, devletler, devlet politikalarr ve yasalannrn idaresinde kar5rla5rlan maliyetleri du5urmek iqin qahgabilir. Bu
maliyetler, i5letmenin qah5anlarrnr sigorta etmek iqin yaprlan harcamalar, igyerini guvenli krlmak ya da uygun bir hijyen seviyesini muhafaza etmek iqin girilen maliyetler gibi,
Devletlerin istedigi fiili standartlar ile ili gkili degildi r.
Hukrlmetlerin, htlktimet politikalarrnr ve yasalarrnr idare
etme maliyetleri ni d rigrirme yollarrndan baztlart gunlardrr:
+
Kayrth kalmak iqin odenmesitalep edilen odemeler ve
+
Bazen birden fazla devlet kuruluSunu merkezilegtirerek veya bunlar arasrndaki koordinasyonu geligtirerek
(ornegin, merkezileStirilmi5 "tek durak ofislerin" oluS-
ilk kayrt gibi ucretleri ve diger maliyetleri dri;urme;
turulmasr) drizenleyici prosed urleri n kolaylaStrrr masr;
MK|'leri pahaL ve zaman ahcr seyahatlerden kurtarmak
iqin kayrtve bilgi ile ilgili devlet kuruluSlannrn MKI'lerin
yakrn oldugu noktalara kurulmasr;
Uygun oldugu zamanlarda, idari i5lemleri qevrimiqi
halletmek iqin internetin kullanrlmasr
I
+
+
+
Uygun olan noktalarda, teftit ziyaretlerinin
sayrsrnr
azaltmak iqin kendi kendini raporlama planlarrnrn sunulmasr
71
Kuguk lqletmeler igin Politikalar
+
Daha uygun maliyetli oldugu durumlarda, prosedurler ve hizmetler altmr iqin i5 ortakltgt kurma
Uygunluk lehine MKI sahipleri ve yoneticilerinin kararlartnr etkileyen ikinciyaklagrm, kayrt altrna girmenin sundugu
yararlar ile ilgilidir. Devletlerin, hem anlamh hem de pragmatik yardtmlar ile beraber MKI'lerin taleplerine yantt vermesi gereklidir. Bu yakla5rm, iSletmenin etkin qaltSmastna
daha fazla yardrmcr olmasr iqin yasalve dtizenleyici ortamt
daha MKI dostu haline getirme qabalart ile ortrigmelidir.
Sadele5tirilmi5 kayrt ve ruhsat prosedtirleri, uygun kurallar
ve yonetmelikler, makul ve adilvergilendirme gibi yardtmcr bir politika ve yasal qevrenin oluSturulmasl, bir i5letme
kurma ve qal rgtrrma maliyetlerin i azalttr. Bu, aynt zamanda,
ticari mu5terilere eri;im, daha uygun kredi ko5ullart, yasal
koruma, sozle5me uygulamasr, teknolojiye, mali yardt mlara, yabanct paraya ve yerel ve uluslararast piyasalara eri5i-
mi kolaylaStrrarak, yasal kaydrn yararlartnl artttrmaktadtr.
Ayrrca, bu tur politikalar kayrt iqi ekonomideki i5letmelerin
kayrt drSr ekonomiye geqiglerinin onune geqmektedir. Bu
durum, yeni i;letmelerin i5 ba5r yapmasrna ve daha ktiguk
i5letmelerin, qaltSma standartlartnr dugurmeden kayrt igi
ekonomiye geqmelerine ve istihdam yaratmalarlna yar-
drmo olur. Bu aynt zamanda devlet gelirlerini de artttrtr
(11O,2002a).
MKI'lerin, altyapt Yonetmeliklere uygunluk yararlartnt artttrmak iqin, htiktimetlerin ve diger payda5larrn, MKI'lerin ozellikle ticaret
tom erigimlerini politikalarr, yatrnm politikalarr ve yenilik politikalarr alasaglamak, nrnda alt yapr ve yardtm planlartna eri5imini garanti altlna
dilzenlemelere almasr gerekir. Uygun oldugu yerlerde, ciro, ihracat ya da
riayet etmenin yatrnmlarla ilgili minimum egikten kaqtntltrsa daha kuEUk
faydalorrnr arttru iSletmeler, bLiyuk iqletmelerle aynr kogullar alttnda yardrmlar iqin bagvurabilir. Ayrrca, genelde buyt-ik i5letmeler
lehine onyargrlr olan alt yapr ve'hizmet sunma, MK|'lerin
ve teSvik planlanna
erigimini geligtirmek iqin gozden geqirilmelidir.
Yonetmeliklere uygunluk genel olarak, sosyal koruma ve
belirli minimum standartlar vasttastyla MKI galr5malarr igin
gerqekle5en daha iyi ig kalitesine yanstr. Bu durum, daha
duSuk galt5ma cirosu ve igqilerin iSletmelerine daha guElu
baglrhgr sayesinde daha fazla qahgma uretimi potansiyeline sahiptir. Buna ek olarak, egitim politikalarr MKI'lerin
galr5anlarrn t egitmesi ne ve qalrSanlartn beceri seviyeleri ni
72
Duzenlemelere Uyma: Srnrrlardan Merkeze Dogru Bir Yol
arttrrmaya yardtm eder. Bu iqletmelerin etkinliklerini ve rekabet guglerini artttrmaya yardtmct olur.Tum olgek srnrflarrndan i5letmeler igin eSit iartlar saglamaya yarayan iyi uygulama orneklerive kuguk i5letmelere kar5r belirli onyargrlar, BolLlm 4'un ilgili alt bolumlerinde tartr5tlmaktadtr.
MKi'lerin duzenlemelere uyum gostermesiyle ilgili iki Yerel idarenin rolii
yonlu yaklagtm, idarenin farklr seviyeleri taraftndan temsil
edilen ekstra bir mekansal boyuta sahiptir. Bu bolumdeki
tartrSmanrn buytik bolumum, ulusal kanunlartn ve duzenlemelerin rolune odaklanmr5ken, alt ulusal makamlarln
rohl MKi operasyonlarr iqin ozellikle onem taSrmaktadrr.
Arattrrma yapttgtmrz btlttln ulkelerde, ayrt, il seviyesinde
veya yerel seviyelerde idarenin MKi'lerin uzerinde buytik
bir etkiye sahip olduklarr gorulmu5tur. Bu sebeple, MKi istihdamr ile ilgili etkili bir yasal ve dtizenleyici qerqevenin
yaratrlmast bu idare seviyelerinin arastnda yriksek derecede koordinasyon ve uyumu gerekli krlmaktadrr. Buna ek
olarak, yerel MKi sektorunde daha fazla ve daha iyi i5lerin
gel i5i mi ne yardtmct olacak kanunlartn ve dtizenlemelerin
tasarlanmasrnda alt ulusal hrikrimet makamlartna yardrm
edilmelidir. MKi'lerle ilgili uyum gereklilikleriyle ve ozel
olarak kayrt drgr ekonomiyle u$ragmaya dair yeni bir yakla5rma sahip en ilginq yerel makamlartn orneklerinden
bir tanesi Griney Afrika'ntn Durban gehrinde bulunabilir.
(Kutu 3,5.)
Bilgiyaymo,
MKI'leri
uygunlugun
yarorlart
reform la r ve uygu n lu k iqi n attl masr gereken gerekli ad m lar konusunda daha
hakkrnda bilgilendirmek gereklidir. Bu, duzenleyici ko5ul- bilingli hale
lar ve uygunluk adrmlarr hakkrnda aqrk ve anlamasr kolay getirmektedir
Maliyetleri driSurup uygunlugun yararlartnt artttrarak,
MK|'lerin qah5trgr yasal ve duzenleyici ortamt geliStirme,
eger MKI sahipleriyoneticileri bu degigiklikleri bilmezse istenilen pozitif etkiyi yaratmayacakttr. Bu sebeple, MKI'leri
t
bilgilerin dagrlrmrnrn yanr srra bilinq duzeyini yukseltmek
iqin kitle iletigim araqlarr ile birlikte bir kampanyanrn kullanrmrnr (ornegin, televizyon, radyo ve internet) gerektirir.
Devlet ve MKI derneklerinin yanr stra igveren organizasyonlarr ve uye tabanlr sivil toplum orgutleri arastnda olu5turulacak daha iyi bir ileti5im ve igbirligi, bilgi dagrhmrnr
arttrrrr. Aynr 5ekilde, bu bakrmdan kitle iletiSim araglartnln
onemlibir ro[i vardrr (bkz.3.6).
73
Kriquk l5letmeler lgin Politikalar
Kutu 3.5 Durban'daki (Gi,iney Afrika) kayrt drgr ekonomi
politikasl
Durban'daki kayrt drgr ekonomi politikasr, mikro iSletmeler ve kayrt dr;r ekonomideki diger i5letmeler ortamrnr geligtirmek igin yerel payda;larrn onerileri nasrl
formule edecegini gosterir. GLiney Afrikadaki kayrt drgr ekonomi ile ilgilenen ana
yenilikler, politika arenasrndaki kayrt drSr ekonomi temsilinin yanr srra devletin
basktcr kimliQinden etkinleqtirici kimligine gegiginde yatar.
Durban gehriyeni bir kentsel politika vizyonunu ve kurumsal qerqevesini geli5tirdikge, sorunlardan bir tanesinin kentsel yonetimin farkh yonleri ile ilgilenen
farkh birqok bolum ve kurum oldugunu bulmugtur, Buytik oranda kayrt drgr olarr
MKI sektorunun, Sehrin ekonomik ve sosyal hayatrna onemli katkrlarr oldugunu
da bulmugtur. Sonuq olarak,2000de Durban, qehrin ekonomik geli5imine uyan
'geliSim lehinde" genig kapsamh ve yazrh bir kayrt dr5r ekonomi politikasr geliptirmigtir. Bu politikayr hazrrlamada, gehir yuksek oranda kattltmcr bir gekilde kilit
gruplara danr5mrStrr. Sonugta ortaya grkan politika, ev qaltganlarr ve sokak satrcrlan gibi kayrt dr5r ekonominin en fakir boltimlerini hedef almt5ttr ve alan tabanh
yonetimi, MKI'lere sektor tabanh destekle birlegtirmiqtir. Sokak satrcrlarr igin, kabul edilmig somut adrmlar, i5leri meqru hale getirmek amactyla kimlik kartlarrnr,
urrlnlerinive hizmetlerini pazarlayabilecekleri igaretlenmig ve numaralandrrrlmr5
yerlerin saglanmasrve qalr5ma yerlerinin yakrnrnda gece depolama tesislerin teminini igermektedir.
Kayrt drgr ekonomi konusuyla ilgilenirken, 5ehir, hem kayrth hem de kayrt dr5r
ekonomi meseleleri ile aynr kurumsal yaprlar ve sureqlerde ugragmak dahil olmak uzere, kayrt ve kayrt dr5r ekonomiler arastndaki sinerjiyi te5vik etmeyi amaqlamrgtrr. Politika aynt zamanda kayrt drSr aktorlerin organizasyonuna da vurgu
yapar gunkti kayrt drgr aktorlerin qrkarlan guq ve guven aqrstndan pazarhk yapabildikleri zaman ve yerel yonetimin qrkarlan gorugme yapabilecekleri guglri ve
istikrarh ortaklarroldugunda iyi i5 qordrjgunu ortaya koymaktadrr.
Kaynok: Durban 5ehri Konseyi (2000).
bo[]m, politikalarrn ve dtizenlemelerin MKI briytlmesine ve istihdam yaratrmtna nastl katkrda bulunabilecegini
tartr$tr, Bir sonraki bolumde, ortak sorunlarr ve iyi uygulama orneklerini teghis etmek iqin altr politika alanrnr daha
Bu
detaylr olarak analiz edecegiz.
74
Duzenlemelere Uyma: Stnrrlardan Merkeze Dogru BirYol
kutu 3.6 Politika olugturmada ve uygulamada i9 adamlarlnln
soruntalnt dile getirmesi: Afrika'daki radyo programlal
Kitle ileti5im araqlart, politika tartlSmalarl ve duzenlemeleri iqin guqlti bir platforrn olabilir. Yaktn zamana kadar, Sub-Saharan Afrikadaki medya gogunlukla
devlet tarafrndan kontrol edilmekteydi; ancak son on yrlhk stire igerisinde hLlkumet kontro[]nun ortadan kalkmast, krta qaprnda kuquk ozel radyo istasyonlartntn ortaya qrkmasrnr beraberinde getirdi. Bu radyo istasyonlarr ilk olarak, sadece
bir bilgi kaynagrdegil kamu tartrgmalart igin bir platform ve ikitaraflr bilgi akr5rve
fikir de$i5imi kanalr da sagladr'
ILO/SEED, kayrt drgr ekonomiyi ve MKI sektorunu temsil etmek ve bilgilendirmek iqin radyo ileti5im araclnln potansiyeline deginmektedir. ILO/SEED, Gana ve
UgandaUa ticari radyo istasyonlartntn kurulmasr, ige ba5lamast , kdr yapmasl ve
bu sayede surdurulebilir bir 5ekilde iSlemesi iqin buyuk kayrt dr5rve kuquk i5letme
sektorlerini hedef alan haftahk radyo programlarrnt desteklemektedir. Program
formatlarr, ihtiyaca gore belirlenir ve yaptmcrlar, MKI'lerin gUnluk qaltSmalartnt
etkileyen politika konulart ile ugra5an ve bunlara vurgu yapan radyo programlarr iEin buyuk bir talep oldugunu hrzh bir 5ekilde fark etmigtir. Sonuq olarak ortaya
qrkan kuquk igletme guncel olaylarla ilgili programlar, sorgulaytct raporlama, roportajlar, canlttarttpmalar ve telefonla katrlrmlardan oluSan bir kart5rmdtr'
BaSlatrlan programlardan ilki, Uganda'ntn merkezinde, Nekolera Gyange programr idi.2000 yrhnrn baSlartnda, Uganda devleti, kuquk olqekli sut satt5tnt yasak-
ladrgrnr ilan etmiSti. Nekolera Gyange, geqim kaynaklarrnt kaybedecek olan binlerce sut tticcan, nakliyecisi ve mandtract adtna konuyu inceledi. Parlamentosu
uyesi Hon.Kityo Mutebi'ye gore, radyo programtyasagtn geri qekilmesinde etkili
bir rol oynamr5tr. Hrikrimet, kuguk olqekli sut sattStnt yasaklamak yerine, guvenlik standartlalnr dtlzenleyip geli5tirecek Sekilde binlerce i5 kurtaracak bir plana
giriSmigtir.
Kriqrik igletmeler iqin Politikalar
Aynt radyo programt, politikalan uygulamak igin Hukumete yardrmcr da olmuStur. 0rneQin, Victoria Golu'nden Avrupa Birligi'ne ballk ihracatt yapma yasagr; yetersiz balrk uretimi , qevresel yonetim , yetersiz bahkqrhk ve i5leme uygulamalarr
nedeniyle ortaya qrkmr5ttr ve gol kryrsrna yayrlan yuzlerce bahkgrllkla geqimini
saglayan insan toplulugu iqin ciddizorluklara neden olmaktadrr. Uganda Devleti, yasa$t kaldrrmak iqin bir adrm olarak balrkgrhk drizenlemelerini srkrla5ttrma ve
uygulama politikasr baSlatmrqtrr; ancak bu hareket, balkgrlar arasrnda halihazrrda durumu kottl olan bu topluluga devlet yetkilileri tarafrndan empoze edilen
ekstra bir zorluk olarak yorumlanmrgtrr. Konu, sorunlarr ve onerilen qozumleri
sunmak ve tartrgmak iqin hem bahkqrlara hem de Htikrimete bir platform saglayarak radyo taraftndan ele alrnmr5trr. Program, iki taraf arasrndaki ayrrlrgr kapatmada onemli bir etkiye sahipti. Bahkqrhk sektoruiyle ilgilenen bir memur"Nekolera Gyange sayesinde, bahkqrlara balrklarrnr nasrl temizlemeleri ve iqlemeleri
gerektigin i aqrklamaya gittigimde artrk beni dinliyorlar" demi5tir.
Radyo programr tarafrndan yaratrlan kamu diyalogu sayesinde, Devlet, yasagrn
kaldtrtlmast iqin qahgan bir yanda5 olarak algrlanmaya baSlam15 ve bahkqrhkla
ugra5an topluluk, bahkqrhk duzenlemelerini uygulamada igbirligiyapnraya ba5lamtgttr. Yasak kaldrrrldrktan krsa sure sonra yorum yapan bir balrkqr:"Golde herhangi bir yanhq uygulamaya - ozellikle, yanh5 boyutlarda ag kullanan ve bahklarr
zehirleyen kigiler - kargr mudahalede bulunmak iEin gozlerimizi britrln gece dort
aqmak zorundayz. Eger yasak esnasrnda bize olanlar tekrar gergeklegirse, qocuklanmrn okul ricretlerini odeyemeyeceOimi'demigtir.
Bu iki orneQin gosterdigi gibi, radyo programlarr, MKI'lere politika konularrnr
hem etkileyebilme hem de anlayabilme olanalr saglayabilir. Bu programlar, liberal bir medyaya sahip ulkelerde, politika geligtirme surecinin iqsel bir parqast
olabilir politika planlamasr ve uygulamasrnr geli5tirebilirler.
Kaynak: Govin Anderson, Uganda ve Gana'daki MKI'ler iqin radyo programlanntn etkilerinin analizine
dayanan ILO/SEED ve FIT Afrika.
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
POLiTiKA
VC
YASAL ORTAMI DEGERLENDiRME 4
MK|'lerdeki istihdamr etkileyen politika ve yasal ortam,
politikalarrn ve yasalartn planlanmast , uygulanmasl ve
bunlart uygulamak igin gerekli olan prosedtirlerden, mekanizmalardan, kuruluqlardan ortaya gtkan kasttlt ve kasttstz etkilerin toplamtdtr. Bu ortam, belirli mikro ve makro
politikalardan ortaya qtkar; ancak yonetim gok daha genig
alanlarr ve devlet yaptst taraftndan da 5ekillenir.
MK|'lerdeki istihdamr etkileyen altr politika alant, bu bolumde degerlendirilir. Bu degerlendirme, iki taraflt bir stlreci benimseyerek, politikanrn hem planlama hem de uygulama boyutlarr ile ilgilenir. ilk olarak, politika alanlartnt
gozden gegirdik; daha sonra daha genel i5 ortamt tlzerinde bu politika alanlartntn birleSik etkisini araSttrdtk.
4.1 Ana politika alanlanntn incelenmesi
Bu qahSmada incelenen altr politika alant, MKI etkinlikleri
ile iliSkileri nedeniyle segil migtir. Bunlar:
+
+
*
+
*
+
Ozel kuguk itletme promosyon politikalarr;
i5
yasalan ve duzenlemeleri;
Vergilendirme politikalarr, yasalart ve dtizenlemeleri;
(ahgma politikalan, yasalart ve dtlzenlemeleri;
Ticaret politikalarr;
Finans ve kredi politikalarr, yasalart ve duzenlemeleri.
Hukuki ve siyasi sistemler, ulkeler arastnda degiSiklik gosterir. Buna kar5tn, genel olarak, uq yonetim seviyesi goze
qarpar: Politikalar ve yasalar, dtizenlemeler ve idari mekanizmalar (Kutu 4.1).
77
Kuqrik igletmeler igin Politikalar
Kutu 4.1 Politikalardan idari mekanizmalara: MK!'ler igin
politika ortamt katmanlan
Devlet sistemine bakrlmaksrzrn, MKI'ler iqin ortamr gekillendiren devlet faaliyetlerinin uq genel katmanr bulunmaktadrr. ilk olarak, devletin yontemlerinive
amaqlarrnr belirleyen politikalar ve yasalar bulunmaktadrr. Politikalar ve yasalar,
egemen gucrin uygulamastdrr. Bunlar, geli5me qabalarrnr destekler ve dL-izenleyicietkinligin temelinisaglarken MKI'lerin gerqeklegtirdigirolu etkiler. Digertum
devlet etkinlik alanlarr gibi politikalar da ulusal, bolgesel ve yerel seviyelerde
geligtirilebilir. Devlet sisteminin ingiliz geleneQine dayandrgr ulkelerde, politika
belgelerine, ya"Beyaz Kagtt" (Gtiney Afrikadaki gibi) ya da basit bir gekilde"politika" (Tanzanya Birle;ik Cumhuriyeti'nde oldugu gibi) adr verilir. Diger ulkelerde,
Devlet Bagkanrna ait bir Kararname (Vietnamdaki gibi)ya da bir yasa (Perudaki
gibi), politika odalrnr kuguk iSletme geliqimine yonlendirebilir. Meclis ya da
kongre tarafrndan mevzuata onay verilebilir. - bazen, bir tasarrnrn geqmesi gereken iki meclis kamarasr vardrr. Bazr sistemlerde, tasarrlar yasa haline gelmeden
once bagkanrn ya da hukumetin izni gerekir. Yasalar, yayrnlanm15 triztikler ya da
kabine, kongre ya da bagkan emirleri geklini alabilirler.
Bundan sonra dr.izenlemeler gelir. Bunlar vasrtasryla, yasalar ve politikalar uygulanrr. Drizenlemeler, yasalart uygulamak iqin idari yetkililer tarafrndan qrkarrlan
temel kanunlar, kurallar ya da prosedrirle ilgili direktiflerdir. Bu yetkililerin, direktifleri grkartmak igin ozel yetkilere sahip olmasr gerekmektedir ve genellikle
parlamento ya da kongre tarafrndan onerilen prosedilrlere ve ko5ullara uyarlar.
Duzenlemeler, istenilen sonuqlart amaqlayan politikalarrve mevzuatry0rurluge
koymak igin kullanrlan "araqlart" temsiI eder.
Sonuq olarak, politikalar ve yasalarrn ve bunlarrn uygulanan drlzenlemelerinin
gergekle5tirildigi idari mekanizmalar bulunmaktadrr. idare, kuruluglarrn qaLgmalannr yonetir ve politikalarrn, yasalann ve dr,izenlemelerin uygulandrgr, yonetildigi, uygulandrgr ve denetlendigi yontemlere gonderme yapar. Ulusal seviyede,
MKI'leri etkileyen birgok politika ve yasa bulunmaktadrr ve yerel yonetimlerin
bunlarr yonetmesi qogunlukla talep edilmektedir.
Ug genel kriter, seqilmig politika alanlanndan her birini
degerlendirmek iqin kullanrldr. ilk kriter, politikalarrn ,yasalarrn ve drizenlemelerin i5letmelerin farkh olqek srnrflarrnt
hangi derecede tanrdrgrnr dikkate alrr. ikinci kriter, politikalarrn, yasalarrn ve dtlzenlemelerin uygulanma geklini ve bu
bakrmda kurulu5larrn oynadrgr roltl inceler. Sonuq olarak,
ilqtincti degerlendirme kriteri, bu politikalarrn, yasalarrn ve
uygulamalarrn MKI kurulu5u, gah5masr ve istihdam kararlarr uzerindeki etkisine odaklanrr.
78
Politika ve Yasal Ortamt DeQerlendirme
ilk ana degerlendirme kriteri, politikalarrn MKI gartlarrnr Politikolonn ve
gerqekleStirme derecesidir. Bazr politikalar, igletme ozel yasolann MKI'lere
olqek gruplarr iqin ozel olarak tasarlantrken, digerleri ge- cevap verebilme
nellikle ozel igletmelere gonderme yapar. Bu politikalar ilk yetenegini
olarak olqekleri dikkate almtyormu5 gi bi gorunebil rler; an- degerlendirme
i
cak bunlarrn uygulamalarr ve etkilerinin genel olarak bazt
iSletme kategorilerinin lehinde ya da aleyhinde onyargrh
oldu$u gortilur. Bir politikanrn belli bir iSletme turunLi belirttiginde, mikro, kUqtik, orta olgekli iSletmeleri belirlemede kullanrlan kriterler ve uygulanan tantmlar ilgi gekicidir'
Ulkeye baglr olarak, politika metinleri"mikro ve ktiquk igletmelere'| "aile gletmeleri ne'i" ktiqu k ve orta olqekl i iSletmelere'l "el sa natr sektorU ne" ya da "esnafl a ra" gonderme yapar.
i
Politikalarr degerlendirmek iqin bu kriteri kullanarak aSagtdaki sorulartn cevaplanmast gerekmektedir:
+
+
Politikalar, yasalar ve dtlzenlemeler iSletmelerin olgek
srnrflartna gore farkh 5ekillerde muamele gormelerini
sa$lar mr?
MKI politikalart, MKi'lerin ekonomide oynadtklart mev-
cut ve potansiyel rolti agrkga tantmakta mtdrr?
+
Mevcut politikalar, mevcut durumlartyanstttyor mu ya
da bunlar modasr geqmig politikalar mt?
MKI sektorrl politika planlanmast stirecine kattldt mt?
MKI'lerin temsilci kuruluSlarr bu konularla ilgili olarak
devletle diyaloga girdi mi?
Bu politikalartn ve yasalarrn erkeklerive kadtnlartfarkh
farkh etkiledigine dair herhangi bir igaret var mtdtrT Kadrnlar tarafrndan igletilen iSletmeler ile erkekler taraftndan igletilen igletmelere farkh mr davranrlmaktadrr?
Bu kriterle ilgiliozel bir nokta, boltimlendirme ya da hedefleme derecesidir. 0rnegin, ihracata yonelik olan i5letmelere destek ve promosyon verilebilir ya da daha fazla yoksul
insanr iqeren igletmeler, i;letme promosyonunu genel bir
+
+
yoksullukla mrlcadele stratejisinin bir parqasl olarak kullanmak iqin tegvik edebilir. Uretim sektorune yonelen politikalar bulmak da oldukqa yaygtnken, ticaret ve hizmet
i5letmeleri ile ilgili politikalar daha az yaygrndrr.
Politikalarr degerlendirmek iqin bu kriteri kullanarak a5agrdaki sorularrn cevaplanmast gerekmektedir:
+
HLikrimet politikalarr, MKi sektortlntin hangi alt sektorlerine daha fazla dikkat etmektedir ve neden?
79
Kuqrlk lgletmeler igin Politikalar
+
Kadrnlar, gengler ya da yerli halkrn sahibi oldugu iglet-
melerin geli5tirilmesini destekleyen herhangi bir ozel
politika var mrdrr?
Uygulama igin
kuruluSloru ve
prosediirleri
degerlendirme
Bu aragtrrmada uygulanan ikinci ana degerlendirme krite-
ri, politika direktiflerini gerqege donri5turmeleri iqin kuruluSlara ve bu kurulu5lar tarafrndan belirlenen prosedurler
ve idaridrizenlemelere hitap ediyordu. Uygulama iqin kullanrlan kurulu5larr temel alan politikalarr de!erlendirirken,
agagrdaki sorularrn cevaplanmasr gereklidir:
+
+
+
+
+
MKI ihtiyaqlanna yantt veren kuruluglarrn olu5turulmasrna (ornegin, kLigrik igletmelere yonelik bir bakanlk,
devletin MKI temsilciligini ve savunma organizasyonlarrnrn tantnmast, MK|'ler igin tUm hizmetlerin bir noktadan aLnabilecegi market) devlet nasrl ozel bir dikkat
gostermigtir?
Politika uygulayan kuruluSlar, finansal, teknik ve politik
olarak yeterince yetkilend irilmi5 midir?
Politika uygulayan kuruluglar, hem kadrn hem erkek
ve kentsel alanlarrn yant stra krrsal alanlarda bulunan
i5letme sahipleri yoneticileri tarafrndan yeterince eri$ilebilir midir?
Politika uygulayan kuruluglar MKI sektortinun qaQrrlarrna yanrt verebilmekte midir?
Devlet, MKI sektortintin temsilcilerini iqeren politika
uygulama (ve planlama ve gozden geqirme) kurulugu
olugturmu5 mudurT
Politika araglarrnrn planlanmasr ve benimsenmesi, devletin
amacrnr ortaya koyarken, uygulama srireci bu imgeyi bozabilir ve devleti n amaElarr n r bu la nlkla5tr ra bi I i r. Prosed r.i rle
ilgili ve idari dtlzenlemeler genellikle, politika ya da yasalarr
orijinal olarak tasarlayan kigilerin gorrigleri ve direktiflerini
benimsemeyen devlet kuruluglarrndaki gorevliler taraftndan olugturulur. Bu dtizenlemelerin, MKI sektoru ile ilgili
bir politikantn etkisi tizerinde dogrudan bir tesiri olabilir
ve bu drizenlemeler politikanrn sonuqlannl onemli olgride
degiStirebilir.
rle i gi li ve ida ri d tizenlemeleri degerlend i rme, agagrdaki sorulan yoneltmeyi iqerir:
Prosed
+
80
ri
I
Prosedrlrle ilgili ve idari dr,izenlemeler, MKI'lere kargr
dogrudan ya da dolayh bir 5ekilde onyargrh mldrr ve
orta olqekli ve bilyUk i5letmelerin lehine midir?
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
+
idari kararlar, objektif kararlar temeline mi dayandtrtltr
yoksa bunlar keyfi midir ya da Seffaflrktan yoksun mudur?
*
+
Yolsuzlukyaygrn mrdtr?
MKI'ler bu politika alanlart iqerisinde kendi uygunluk
sorumluluklartnt, gorevlerini ve haklartnt nasrl bulmuSlardtr?
+
Bu aqrdan herhangi bir ozel qaba gosterildi mi (ornegin, bilgilendirme kampanyalart, tek bir devlet kurumunda merkezile5tirilmi5 bilgi)?
Hangi gozden geqirme ve denetleme mekanizmalart, politikanrn i5leyip iqlemedigini ve politikantn nastl geli5tirilebilecegini belirlemek uzere oluSturulmu5tur?
Sonug olarak, politika alanlartntn bu degerlendirmesi, MKI'ler
MK|'ler uzerinde bu politikalarln yarattl!l etkileri te5his et- ilzerinde etkiyi
degerlendirme
meyi amaqlamaktadrr.
olarak
daha
bir
sonucu
politik
mrldahalenin
+ Belirli bir
fazla MKI miyoksa daha az MKI mi gahSmr5trr?
+ Belirli bir politik mtidahale sonucunda MKI'lerin durumunda bir iyile5me olmuS mudur, MKI'ler btlyrimeye
devam etmi5 midir?
+ MKI istihdamt artmt$ mtdtrve MKI istihdam kalitesi gelismit midir?
Belirli bir politik mtidahalenin MKI sektoru rlzerindeki etkisini deQerlend irmek zordur gtinkLi mridahalenin kendisini
digerlerinden ayrrt etmek zordur. Di ger politika mudahaleleri bu etkiyi sadece etkilemekle kalmaz - de$erlendirme
altrndaki tek bir politikanrn etkisini artttrarak ya da azaltarak - aynr zamanda pazar yerindeki degi5iklikleri ve daha
genig i5 ortamrnr da etkiler. Bu sebeple, aSagtdaki sorulardan bazrlarr, tek bir politikanrn muhtemel etkisini degerlendirmek iqin kullanrltr:
+ Belirli politik mrldahalelerin beklenen etkisi nedir?
+ Belirli bir politik mridahalenin MKI sektorrl tizerindeki
etkisini degerlendirmek iEin ba5ka incelemeler yaptlm15 mrdrr? Devlet, ozel sektor ya da sendika bu aqrdan
herhangi bir iddiada bulunmuS mudur?
+
Kadrnlar ve erkekler arasrnda ya da kadrnlarrn sahip ol-
dugu i5letmeler ve erkeklerin sahip oldugu iSletmeler
arasrnda politikalarrn ve yasalarln etkisinin degigiklik
8',|
Kiicuk l$letrneler lgin Politikalar
gosterdigine dair herhangi bir belirti var mrdrr?
+
MK|'lerin kanunlar ve yonetmeliklere uygunlLrgu (ornegin, kayrth MK|'lerin payrna kar5rn kayrth olmayan
MK|'lerin payr) ile ilgili herhangi bir delil var mr? Bu, endtistriyel alt sektorlere, dahil olan aktorlere ya da belirli
hedef gruplarrna gore degi5iklik gostermekte midir?
4.1.1 Ozel kiiqiik igletme tegvik politikalan
Birqok ulke, kapsam olarak deqigiklik gosteren ve dogrudan ozel iqletmelerin endiSelerine hitap eden ulusal politikalarr duzenleyen giri gimlerde bulunmu$tur. (ah5mamrzla
ilgili olan nokta, serbest qahqan ki5ileri ve mikro i5letmeleri
iqeren kriguk iqletme sektorLlne odaklanan igletme te5vik
politikalarrnr devletlerin formtile etme derecesiydi. Bu trir
politikalarrn mevcut oldugu durumlarda, olqek grubu yelpazesinin daha altlarrndaki kapsamlarryla ilgilendik.
0zel kiigiik iSletme Kuqrik ve orta olqekli igletme (KOB|) tegvik politikalan,
politikalan birkag MKl'lerin tegvikine resmi yakla$tmt temsil etmektedir. Bu
iilkede mevcuttur ttir politikalar, birkag rilkede ortaya Erkmaktadrr. inceleme
altrndaki tllkeler arasrnda $ili, Peru, Gtiney Afrika ve Vietnam halihazrrda bazr ozel kUqtik igletme politikalarrna sahiptirler; bu tuir bir politikayrformtlle etme gabalan Gine ve
Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde de vardrr (Kutu 4.2). Bu,
sektorde artan bir ilgiyive bunun ulusal kalkrnma amaElarrna katkrsrnr gostermektedir.
Ozel kuqrik igletme politikalarr, bir belgede kriqtik igletme
geliqtirme ile ilgili bir dizi konuyu kapsama olanagr saglar.
Bu, finansal ve i5 geli5tirme servislerinin teminini, i5letme
olu$turma ve geli5tirmeyi tegvik edecek te5vik planlarrnr ve
"kuguk i$letme dostu" duzenleyici ortamr iqerir. Bu srfatla,
politika belgesi kapsayto olabilir ve MKI'leri etkileyen bir
dizi politika alanrndaki reformlar iqin bir qer(eve saglayabilir.
MKI'lerin resmi Ktiqtik i5letme tegviki politikalan, MKI sektorunu tanrmlatanrmr iilkeler mada genellikle yararlr bir araqtrr (Kutu 4.3). Bu genellikle,
orastndd degigiklik qalrSanlartn sayrsrnr, yrllrk ciroyu, kayrth sermayeyi ve gr-ig
giisterebilir kullanrmtnr iqeren kriterler tarafrndan yaprlrr. Birgok tilkede kugLik i5letme sektoru - tanrm olarak ya da fiili olarak
- ozel igletmelerle srnrrhdrr; Vietnam ise bu kUgr-ik ya da
orta olgekli kamu igletmelerini iqerir. Bazr ulkelerin resmi
MKI tanrmlarr yoktur; ancak bu rllkeler, istatistiki verilerin
toplanmast gibi belli amaqlar igin daha dtiSuk bir idari sevi-
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
'l988'deki KuruluSlarrn Saytmr mikro
yede tantmlar kullanrrlar. 0rnegin Pakistan'da,
i5letmeleri bir ila dokuz qalrpanrolan, kuguk iSletmeleri 10 ila 49 qalrSantolan, orta
olqekli i5letmeleri 50 ila 99 qah;anr olan ve buyuk iSletmeleri 100ya da daha fazla
qahganr olan kamu ve ozel i5letmeler olarak tantmlar. Yedi ulkede kullanrlan tanlmlar, Kutu 4.3'te ozetlenmi5tir.
Kutu 4.2 Ozelkiiqiik igletme politikalarrntn incelenmesi
,,Ba9kan1n
Sili
KOB| Sektoru'ne 12 Taahhudri" isimli siyasi beyan (2000),
daha detayh bir KOB| politikasrnrn duzenlenmesine neden olabilirdi,
KOBi sektoruyle ilgili bir kamu ozel sektor komitesitoplanmaktadtr. 12
taah htltten birkaqr halihazrrda uygulanma ktadrr'
Gine
Henuz hiqbir ozel kuqrik iSletme politikasryoktur.2000de politika Formrilasyonu iqin qok disiplinli ve qok sektorlU birTeknik Komite, kuruldu ve bu komite bir MKi politikasrna duyulan ihtiyacrtartrSmaktadrr.
Pakistan
Henuz hiqbir ozel ktiquk i5letme politikasr yohur.
Peru
Yasa No. 27268:KuqUk ve Mikro
i'letmelere Dair GenelYasa (2000) ve
Kugrik ve Mikro iqletmelere Dair GenelYasa'ntn Duzenlemesi (2000).
Yasa ve ilgili Duzenleme, duzenlemeleri, egitimi, i5 geliStirme hizmetlerini, yenilikleri ve finans pazarlartnt iqeren geniS bir MKI meseleleri
yelpazesini kapsamaktadrr. Buna karSrn, uygulama aqrsrndan hi16 bazr
endiSeler vardtr.
Gtiney
Afrika
Guney Afrikadaki Ktiquk iSletmelerin Geligtirilmesi ve Tegviki iqin Ulusal Stratejisine Dair Beyaz Kitap (1995) ve Ulusal Ktiqtik igletme Kanunu (1996). Ulusal KUguk igletme Kanunu, kuqtik, mikro ve orta olqekli
igletmeleri (KMOBI'ler) tanrmlar ve bir dizi kurulugu kurmaktadtr. Devlet bolumleri, MKI'ler uzerindeki politikalar ve yasalartn etkisini deger-
lendirmeye tegvik edilir (ancak zorlanmaz).
Tanzanya
Henriz higbir ozel ktiqrik iSletme politikasr yoktur, ancakTanzanya BirleSik Cumhuriyeti KOBi Geligtirme Politikasr adr verilen taslak bir politika bir stlredir grindemdedir ve yakrnda kabul edilmesi beklenmektedir.
Vietnam
Kuqtik ve Orta OlEekli i5letmelerin Geli5tirilmesini Destekleme Karart
(200 1 ), Tekn ik Yardtm Merkezi'n in ol u5turul masr ve KOBi'lere destek
saglamak iqin bir devlet kurumu olugturulmasrntn yant stra ozel sektor
temsilcilerini iqeren yeni bir KOBi Konseyigibi KOBi'ler iqin yenidestek
planlarrndan olugur.
Kaynak: Ulke raporlarr ve tLO/SEED: kAq1k i5letme politikalarrntn, yosolann ve dijzenlemelerin doki'
m a n t a syon u, htt p : / /w w w.i I o.o rg/ seed.
83
Kriquk lgletmeler lqin Politikalar
Kutu 4.3 lgletme tilgek tanlmlarunrn incelenmesi
$ili
Hiqbir resmi tanrm mevcut degildir. idaritanrmlar, vergi amaqlarr
(ciroya ba{hdrr) ve diger istatistiki amaqlar iqin (istihdam olgekle-
Gine
Ozel Sektorun Geligtirilmesini Destekleme (erqeve Programr
rine dayah) kullanrlrr.
(1998) aSagrdaki tanrmr verir:
Mikro igletme: 1 ila 3 qah5an; '10 milyon Gine frankrnrn altrnda olan
varhklar ve 15 milyonun tistundeki ciro; sahip tarafrndan yonetim
ve temel organizasyon.Kugtik ve orta olqekli i5letme: 60 qah5ana
kadar olan igletmeler; 300 milyon Gine frankrnrn altrnda olan varLklar ve 500 milyona kadar olan ciro; sahip ya da temsilci tarafrndan yonetim; orta dereceli organizasyonel yapr.
Btiyt.ik i5letme: 60 gahqandan fazlagah5anr olan i5letme; 300 Gine
frankrndan fazla varhk ve 500 milyon tizerinde ciro; iyi yaptlandrrrlorganizasyon.
Hiqbir resmitanrm mevcut degildir. istihdama dayah idaritanrmlar,
istatiksel amaglar iqin kullanrlmr5trr.
KLiqtik ve Mikro i5letmeler Genel Yasasr (2000), apagrdaki tanrmlarr
m15
Pakistan
Peru
vermektedir:
Mikro i5letme: 1 ila 10 qah5an.
Gtiney
Afrika
KuEuk igletme: 1 1 ila 40 gahSan.
ig Yasasr'na (1996) gore, istihdam, toplam yrlhk ciro ve top-
Ulusal
lam brrit varllk de$eri aqtstndan iSletme tanrmt, farklr sektorler ve
alt sektorler iqin degigiklik gostermektedir. Yasa, a5a{rdaki soysal
tantmr vermektedir:
Mikro i5letme:0 ila 5 qahgan ve kayrt drqr muhasebe ve qah5ma pro-
Tanzanya
sedrirleri.
Oldukqa kriquk isletme: 6 ila 10 qahSan.
Kr-iquk igletme: 1 1 ila 50 qah5an.
Orta olqekli i5letme: 51 ila 99 qahgan.
HiEbir resmi tantm mevcut degildir.KOBi Politikasrnrn mevcut taslagr, aqagrdaki tantmlan onerir:
Mikro iSletmeler: 1 ila 4 qallSan; 0 ila 5 milyon Tanzanya 5iling'lik
yatrnm;0 ila 12 milyon 5iling'lik ciro.
Kuquk iSletme: 5 ila 49 qahSan; 5 milyon ila 200 milyon Tanzanya
giling'lik yatrrrm; 150 milyona kadar bir ciro.
Orta olgekli igletme: 50 ila '100 qalrSan; 200 ila 800 milyon Tanzanya
giling'lik yatrnm; 300 milyona kadar ciro.
BuyLik iSletme: 'l00den fazla qahgan; 800 milyon Tanzanya
Silingi'nden fazla yatrrrm; 300 milyondan fazla bir ciro.
Kaynak: 0lke raporlan. Aynntilt alternatif bir sunum iqin bkz. Ekte tablo A.1.
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
Birqok iSletme tegvik politikast, serbest meslek sahibi ve
mikro igletmelerirr - i5letme olgek yelpazesinin daha dusorunlartnr dikkate almazken
Siik ucunda bulunanlar
kuquk ve orta olgekli i5letmelere odaklanrr. Mikro i5letmelerin daha az onemli oldugunu ve devletin ilgisini daha az
hak etti$ini du:unebilir. Bazr durumlarda, mikro i5letme
sektoru kayrt dr5r ekonomi ile e5anlamhdrr. Ornegin Guney
Afrikada mikro i5letmeler genellikle"hayatta kalma mucadelesi veren" iSletmeler kategorisinde yer alrr. Bu nedenle,
mikro i5letmeler genellikle sosyal politikalar kategorisine
girmektedir.
-
KilEiikiEletme
politikalan her
zamon, kadmlarm,
erkeklerin ve mikro
i;letmelerin belli
ba.$h sorunlanna
yiinelmez
Birgok MKI teSvik politikasrnrn planlanmasrndaki diger bir
zayflk ise, birqok ulkede MKI'lere kadrnlarrn yuksek katrhmrna ra{men, kadrn ve erkek i5letme sahipleri yonetici-
lerinin farkh ihtiyaqlarr nadiren goz on0nde bulundurulmaktadrr. Ornegin, Vietnamdaki kuEuk ve orta olqekli igletmelere dair yeni karar (bkz. Kutu 4.2), kuquk igletmelerin
geli gtiri lmesinde cinsiyet boyutu ile ilgilenmemektedi r.
Birqok ulkede, kurulu5lan ve mekanizmalarr dikkate alan BirEokkiigiik
aqrk bir uygulama stratejisinin olmamasr, MKI politikalarr- iEletme politikasl
nrn srnrrlr etkisine katkrda bulunmaktadrr. Uygulama genellikle, qalr5ma programlannrn ve zaman Eerqevelerinin
eksikliginin yant stra sorumluluklarrn agtkqa belli olmayan
dagrlrmdan kaynaklr sorunlar yaganmaktadrr. Ayrrca, ozel
kuquk i5letme te5vik politikalal ve mevcut diger politikalar arasrndaki koordinasyon genellikle zayrftlr. Tanzanya
mevcut diger
politikolar ile
uygulanamamakta
ve koordine
edilememektedir
Birlegik Cumhuriyeti gu anda bu zorlukla karSr karSryadrr.
Endustriyel geligme, istihdam ve cinsiyet egitligi ile ugra5an politika belgeleri halihazrrda yurtirluktedir ve taslak
bir KOBi politikasrna gu anda son hali verilmektedir. ilgili
payda5larla i5birligi igerisinde olan devlet Simdi bu farkh
politika belgelerini harmanlamah ve uygulama iqin yeterli
mekanizmalar buImahdrr.
Uygulamanrn onemli bir yonu, bilgi dagrhmrdlr. Birgok
MKl, kendiyararlarr igin saglanan mevcut programlarla ilgili bilgiyi asla elde edememektedir. Banglade5, Nepal ve
Filipinlerdeki kuquk i5letmeler arasrnda yaprlan bir ara5trrmada, araSttrma yaprlan i5letmecilerin o/o70'inden fazlasl,
ulkelerinde kuqtik igletmelere yardrm saglayan herhangi
bir kamu kurulu5unun varlrgrndan haberdar degildir (Me85
Kuguk lSletmeler lqin Politikalar
ier ve Pilgrim,1gg4, s. 37). Aynr Sekilde, tilideki yeni KOBi
siyasi beyanr (kutu 4.2), araSttrma ornegimizdeki i5letmelerin sadece begte biri taraftndan bilinmektedir (Espinosa,
2001).
Zayf uygulamayla ilgili bu sorunlar, MKI politikalartna ya
da bu bo[imde anlattlan politika alanlartndan hiqbirine
ozgu de$ildir. Geli5mekte olan birqok ulke, etkin uygulama gerqekleptirmeye galtgrrken zorluklarla karStlaStr ve
sonuq olarak iyi amaglanmrg ve iyi tasarlanmt5 politikalar
nadir olarak gerqekle5tirilir.
Uygulama i5lemleri, guqlti ve etkin kuruluSlara baghdrr.
Her trlrlu devlet kuruluSunun sadece yonetim kapasitelerini geliStirmesi degilayntzamanda daha genel i5 ortamlnl
bigimlendiren bir dizi etkiyi de tantmasr gereklidir. Diger
geylerin yanr srra ba5arrh MKI te5vi ki, MKI'leri n eriSebilecegi
piyasalar, finansal ve ig geliStirme hizmetleri iqin kurumsal
bir qerqeve, devletin politik taahhudu ve MKI sektorunun
etkin temsili ve savunmasr iqin bir mekanizma gerektirmektedir. Bu sebeple, tek bir politikanrn uygulanmast, bir
dizi farkh ve rekabetgi etki ile gerqekle5ir.
Birqok kuquk i;letme politikasr esas olarak kuquk i$letme
te5vikleri ile ilgilidir. Bu genellikle uq mudahale alantntiqerir: Etkinle;tirici bir ortamtn olu5turulmasr, i5 geli5tirme igin
finansal ve finansal olmayan araqlartn kullantmr ve kriguk
i5letmeleri temsil etmesi, tegvik etmesi ve desteklemesi
iqin bazr kuruluglartn olutturulmast. Bu qah5mada gozden
geqirilen kuquk igletme teSvik politikalarlnln hepsi farkh
derecelerde bu konuya gonderme yapar. Ornegin GLiney
Afrikadaki kriquk i5letme te5viki ile ilgili politika qergevesi,
kuquk iSletmelerin temsilinde kurulu5lartn roltinun yanr
srra MKI'lere finansal ve finansal olmayan hizmetlerin sunulmasr ile ilgili mekanizmalara vurgu yapar (bkz. Kutu
4.4).Benzer bir 5ekilde Vietnam'da, MKI'ler iqin yeni bir bo[im kurulmastna ozel onem verilmektedir.
Finansalhizmetler inceledigimizulkelerdebirdizifinansalveiSgeliStirmehizve ig geligtirme meti bulunmaktadrr. Bunlardan baztlart, kuquk iqletme teghizmetleri vik politikasr tarafrndan 5art koSulmuStur; ancak birqogu,
kamu, ozel ve topluluk temelli kuruluSlart igeren i$letme
te5vik kuruluglanntn ve ozel bakanlrklarrn program qabalarrsayesinde geliltirilmiltir. Son on yrl igerisinde, MKI'ler iqin
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
finansal ve ig geli5tirme hizmetlerinin gerqekle5tirilmesi ile
ugraSan kuruluSlartn galtgmalartnl degerlendirmek ve geliStirmek igin birqok qahSrna yaptlml5trr. Bu onemli olgude,
kuquk i5letme te;vikinde devletin rolLi aqrsrndan daha fazla tartrSmaya neden olrnugtur.'
Kuqtik i5letmelerin etkin geli5tirilmesi, piyasalarr kullantr
ve devletin, piyasa dengesizliklerine ve
qarplklrklarrna
yonelmek gerektiginde mudahalede bulunmast gerekir.
Bu baglamda, finansal ve i5 geliStirme hizmetlerini kolayla5trrmada devletlerin ro[i genel olarak kabul edilmiStir.
Buna karSrn, devletin esas gorevinin"kuquk iSletmeler ve i5
geligtirme hizmetleri saglayrcrlart iqin etkinle5tirici bir politika, yasal ve duzenleyici ortamtn yant stra temel altyapt,
egitim ve bilgi hizmetleri gibi kamu hizmetleri saglamak"
oldug u genel olarak kabul edil migtir; devletler "daha canlt
hizmet piyasalartnt"teqvik etmede onemli bir rol oynayabilir (Tanburn et al., 2001).
Kuruluglann bu konu ile ilgili bir rol oynamast, Kutu 4.4'te
Kuruluqlann
Guney Afrika orneginin gosterdigi gibi ciddi bir sorun yiiksek beklentileri
olmaya devam etmektedir. Belirli kuquk i5letme tegvik kargilamakta
politikalarr ile ilgili oldukqa ytiksek beklentileri - eger bu kargilaSt*lart
beklentiler, yerel seviyede uygulama stratejilerini igeren zorluk
gegitli ekonomik politika alanlartnda daha genel politika
reformlanna yol aqmryorsa - yerine getirmenin oldukqa
zor oldugu kanrtlanmt5trr, Asltna baktllrsa, belli ba5ll MKI
politikalarrnrn reform iqin yararh bir qergeve olabilecegi
gerqegi, bunlartn kendi baglartna bir qozum saglayamayacagrnr ima etmektedir. Aksine, bunlar, politika ve yasal or-
tamr geliStirme ve bu i5letmelere hizmet verebilmek igin
mekanizmalar olu5turma surecine baplamak iqin bir arag
olarak hizmet verebil r.
i
Ktiquk itletme politikalan, yeni ekonomi yasalart ve du- Kiigiik iSletme
zenlemeleri yururluge konulmadan once bunlarrn MKI
sektorrl rlzerindeki potansiyel etki si ni nceleyen bi r mekan iznra ol u5tu rmak gin kullanrlabil r. 0rnegi n, Amerika'daki
Duzenleyici Esneklik Kanunu ('1980) ve Kuquk i;letme Duzenleyici Uygulama Hakimiyeti Kanunu (1996), yeni drii
i
1
i
politikalort kendi
boglanna daha
yardrma bir politika
ortam, oluSturamaz
Bkz., orneQin Kilgttk isletmelerin GeliStirilmesi iqin BoQr5to Bulunan
Kurulu5lar Kontitesi'nin yayrnlan (1995; 1997; 2001 ) ve Tonburn et al.
(2001).
87
Ku(uk isletmeler igin Politikalar
zenlemelerin kuqrik igletmeler uzerinde onemli bir ekonomik etkisinin beklenip beklenilmedigini belirlemek iqin
kuruluSlarrn kuquk i5letmelerden veri toplamastnt talep
etmektedir. Ayrrca, devlet kuruluglarrnrn, kuquk i5letmelerini duzenlemelere nasrl uygunluk saglayacagrnr basit bir
dille agrklayan uygunluk krlavuzlan yaytnlamasr da talep
edilmektedir.
inceleme altrndaki tilkelerde, sadece birkaq politika benzer huktimleri igermektedir. Griney Afrika'da, Ulusal KLiqtik
Sletme Yasasr (1 996), devlet ku ru u5larr n r MKI'ler uzeri nde
politikalann ve yasalarrn etkisini degerlendirmeye tegvik
etmektedir ve detayh bir etki degerlendirme qalt5mast,
i
I
MKI'lere isti hd a mr n Te mel Kopu ll a rt Yasast'nt (1 997) uyg ulama karan vermeden once gerqeklegtirilir. Gtiney AfrikaUa
zorunlu olmamasrna ra$men, bu iyi uygulamantn bir ornegidir (bakrnrz satlfa 99, Krsrm 4.8). Genel olarak, birgok
ozel kuq0k igletme politikasr, i5 geli5tirme ve istihdamtn
olu5turulmasr ve geligtirilmesi iqin daha yardrmcr bir yasal
ve duzenleyici ortam yaratan onlemlere yeterli ilgi gostermemektedir.
Genig politika ve yasa yelpazesinin ve i5 ortamtntn etkisiyle, ozel mrldahalelerin (yukarrda bahsedildi$i gibi $ilide
yenilikler iqin yaprlan teSvikler gibi)otesinde bunlartn etkilerini belirlemek oldukq a zordur. iqletme tegvik politikalarr
ile MK|'lerin olu5turulmastntn, performanstntn ya da MKI
istihdamtntn geligtirilmesini birbiriyle ili5kilendiren dogrudan bir bag bulunamamrtttr. Buna kar5tn, kuEtik iSletme
tegvik politikalarrntn, MKI sektorune dogrudan bir yardrmrn otesine uzanan bir amaca hizmet ettigi ve devletin
tumlinun bu i;letmeleri tegvik edebilecegi Sekilde geli5tirme potansiyeline sahip oldugu gorulmektedir. Bu politi kalar, devlet kurulu glartntn koordi nasyon unu geli$tirir,
tum payda5lar arastnda bir diyalog platformu olu5turur ve
sivil toplumdan ve ozel sektorden daha geni5 bir kaynak
yel pazesi n i n seferberl ig
i
n
i kolaylagtr rrr. Pol iti ka reform
u
na
kuqrik igletme tegvik politikalarrntn potansiyel katkrst, Bo[]m 5'te daha detayh olarak incelenecektir.
88
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
Kutu 4.4 Giiney AfrikaUaki kiiqiik igletme
politikalarr ile ilgili kuruluglar
Guney Afrikadaki kuruluglardan bir ktsmt, kuguk i5letmelerin - ktiqrik, mikro ve
orta olqekli (KOBi'ler) olarak gonderme yaptlmrStrr - te5vikine odaklanmr5trr. Ulusal Kuqdk iSletme Yasast (1996) taraftndan izlenen Guney Afrikadaki KuEuk iSletmelerin Geli5tirilmesi ve TeSviki iqin Ulusal Stratejilere Dair Beyaz Kitap (1995),
Ticaret ve Sanayi Bakanlrgrtarafrndan desteklenen uq kurulugun yarattlmast sayesinde kuquk iSletme sektorunun ihtiyaglarrna ve endiSelerine yonelmek iqin
resmi bir yapt yarattt. Bunlardan ilki, kLiguk igletmelerin geli5imini te5vik eden
sosyal ve ekonomik politika hakkrnda devletin yerel, ulusal ve bolgesel boltimlerine tavsiyede bulunacak, kugilk igletmelerin qtkarlartntteSvik ve temsil edecek
bir uyelik organizasyonu olan UIusal Kuguk i5letme Konseyi idi. OluSturulan ikinci kuruluS, KOBi'ler igin bir mikro finans kurulugu olan Khula igletme Finansr Ltd.
idi. Uquncu kurulug, ulusal bir yerel i5letme destek programt aQt vasttastyla finansal olmayan destek saglamak iqin kurulan ulusal bir kurulug olan Ntsika igletme
TeSvik
Kurulu;u idi.
Bu onemli qabalara ragmen, 1996Yasasl taraftndan getirilen kurumsal qerqeve,
uygulama zorluklarr ile savaSmaktadrr. Ulusal Kuquk iSletme Konseyinin, tum
sektorlerden KOBi'ler adrna guqlu bir savunma rolu Listlenmesi gerekiyordu;
ancak 5u anda i5lememektedir. Bu konseyin, sektorrl desteklemek amacryla
oneriler geligtirilmesi ve desteklenmesinde gereken sosyal rol diger huktimet
departmanlan taraftndan bagka muhtelif destekleyici politikalar geli5tiriliyor
olmasrna ragmen, ;u anda sadece Ticaret ve Sanayi Bakanhgr taraftndan yerine
getirilmektedir. Buna karqrn, KOBi'lerin devletle temasa geqti0i ongorulen resmi
yapr henriz ortaya qrkmamrgtrr ve Ticaret ve Sanayi Bakanlrgr taraftndan Ulusal
Kuquk igletme DantSma Konseyi'nin kurulmast yonunde planlar vardlr. Onerilen
danrgma kor-rseyi ile onceki konsey arastndaki esas fark qudur: onerilen konsey
ayrr bir kuruluS olmayacak, aksine Bakan ile ug ayda bir duzenli olarak bulu5acak
bir kuruluS olacaktrr.
Ntsika'ntn, sektorle ilgili ulusal ara$ttrma yurutmenin yanl slra, sektorun koordinasyonu ve denetlenrnesini, sektore finansal olmayan hizmetlerin teminini, KOBi
hizmet saglayrctlarrnt desteklemeyi, devlete ve hizmet sa$laytolara dantSmayl
ve sektore destek saglayacak kapasitelerini gL.iglendirmeyi iqeren genig bir gorev
yelpazesivardrr. Bazraqrlardan bu kurumun bu gorevleriyerine getirmedeki ba5arrsrzlrgr, ayrt bir kurum olmastnt engellemiS ve Ticaret ve Sanayi Bakanltgt'ntn
bir pargasr olarak yeniden oluSturulmasrna yol aqmtSttr.
Kaynak: ILO/SEED ve Molientz (2002).
Kugrik liletmeler igin Politikalar
4.1.2 lg hukuku ve diizenlemeleri
ig hukuku ve duzenlemeleri, butLin i5letmelerin qahgtrgr
politika ve yasal ortamrn onemli bir parqasrdrr. Bunlar, ticari iglemler ve i$letme qah5malarr igin kurallarr belirler, ig hukuku ve drlzenlemeleri, igletme kaydlve raporlama gartlarr
gibi i5letme faaliyetlerini yonetirler ve bir i5letmenin yasal
statrlsunri duzenlerler. Birqok durumda, bir i5letmenin kayrth hale gelmesi 5artlan, diger politika alanlarr ile yakrndan baglantrhdlr.
yoneten drizenlemeler ve yasalar, devlet yetkililerinin igletmelerle ileti5im iqinde olmasr iqin gerekli bilgileri verir ve bu iSletmelerin belli cografi alanlarda ya da
ekonomik sektorlerde olu5turulmasrnrn tegvik edilmesine
ya da krsrtlanmastna - kamunun grkarr oldugunda - olanak tanlr. Birgok yasada oldugu gibi, bunlar sorumluluklarla birlikte haklara atrfta bulunur. Bunlar, i5letmeleri haksrz
rekabetten, ttiketicileri ise haksrz ig uygulamalarrndan ve
toplumu da saghksrz ya da gevresel olarak tehlikeli uygulamalardan korur.
ig hayatrnr
iSletmeler, kendi ticari etkinliklerini organize ettikleri yasal
yaprlar yelpazesinden seqim yapabilirler. Bunlardan her
biri, belli haklar, sorumluluklar ve yukrimhilLikler saglar.
MKI'ler tarafrndan kullanllan tipik yasal yaprlar, gahls i5letmeciligini, ortaklrgr (hem kayrth hem de kayrt dr5r), 5irketleri (kamu 5irketlerigenellikle orta olqekliya da briyuk
i5letmeler oldugu MKi'ler genellikle ozel yaprlarr kullanrr)
ve kooperatif topluluklarrnl igerir. Pakistanha tum igletmelerin 0/o80'inden fazlasr, bireysel i5letmelerdir. MKI ara5trrma verilerine gcire, 5ahrs i5letmeciligi ve kayrt drgl ortakhk,
diger ulkelerde de yaygrndrr,2 Kooperatifler bu kitaptaki
analizin merkezinde olmamasrna ra!men, kuquk olgekli
rlreticiler iqin bir takrm avantajlar sunan bir yaprdrr (bkz.
Kutu 4.5).
2
Vietnam'do, MKI'lerin qoQunlugu, yan resmi ozel bir stati)de olan aile
5letm e le ri ne ko r5r k gel mekted r.
i
I r
i
Politika ve Yasal Ortamt De$erlendirme
Kutu 4.5 Kiigiik iilgekli i'ireticiler-igin
bir yasal yapl olarak kooperatifler
2002 tarihli isbirligiTeSvikiTavsiye Karart'na (No. 193) 9ore, kooperatifler'brtakla-
olarak sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen igletme vasttaslyla oriak ekonomik, sosyal ve kulturel ihtiyaglarr ve istekleri gonullti olarak kar5llamak
iqin bir araya gelen kigilerin ozerk dernekleridir'i Kayrt drgr ekonomideki i5letmecileri ya da qihganlarr iqeren ve uyelerinin ekonomik faaliyetlerini destekleyen
5a
ekorromik faaliyetleri gergekleSti
ri r.
(a1gan kooperatifleri, kredi kooperatifleri ve tuketici kooperatifleri gibi qeSitli
[ooperatif turleri vardtr. Uretim kooperatifleri olarak da bilinen galrgan kooperatifleri, yiyecek iqecek ve restoranlar, taSqrllk, mum yaplmcrlrgt ve giysi tiretimi
gibi kendiierini ortak etkinliklere veren etkinliklerde ozellikle baSarrldrr'Terziler,
gumu5quler, tahta oymactlart ve mobilyacrlar gibi uzman iSqiler, bireyler olarak
serbest
fal5tlklarrve yaptrklarr maddelerin degerleri ile kredilendirildikleridaha
hammaddeleri,
kooperatif
yararlanma
egilimindeyken,
kooperatif Sekillerinden
makineleri, qahgma atolyelerini ve piyasalart organize eder (11O,2002b).
istihdam uretimi ve yoksullukla mucadele gibi ulusal geliStirme amaqlarrna katkrda bulunmak uzere kooperatiflerin potansiyelini belirlemek iqin,Tavsiye Karart
No. 193 destekleyici bir politika ve yasal qerqevenin onemine igaret eder. Kurumsal qerqeve, htzlt, basit ve uygulanabilir bir Sekilde kooperatiflerin kaydrna izin
veriiken, kooperatiflerin ozerkligine de saygr gosterir. Birqok ulkede, kooperatif
mevzuatrnrn reformlarr, ekonomik degi5iklik ve globalizasyon taraftndan kooperarifler iqin olu5turulan flrsatlara uyarlamak iqin lLOdan altnan teknik destek lle
gerqeklegtirilir (l LO, 1 998).
Bolum 3'te, Vietnam devleti taraftndan "aile iSletmeleri" 6zettikle MKi'ler
olarak bilinen yeni bir MKI yasal yapr ttirunu ortaya koyan igin tosarlanan
bir giriSimin gerqekle5tirildiqini zaten aqtklamr5trk. Bu yapt, tiizel kiEilikler
kayrt kolayhgtnt ve yart resmi bir statuyu tegvik eder; ancak
5ahrs i5letmesinin (ornegin, aile iSletmeleri sozlegme imzalayamaz) ya da tam olarak kayrtlr bir Sirketin tum yararlartnt
saglamaz. Guney Afrika'da, MKI'ler, "aile 5irketi" olarak bilinen yasalyaptntn bir biqimini segebilmektedir. Aile $irketi
Kanunu (1984), en fazla on yoneticisi olan kuguk igletmeler
igin kayrt ve uygunluk ko5ullarlnr loasitlegtirmektedir. Ayrtca, srntrlt sorumluluk korumast ve $irketler Kanunu'ndan
(1973) daha az raporlama koSullarr sunmaktadtr.
Birqok durumda, i5letme gelir vergisi bir iSletme kurmada
atrlan ilk adtmken (bkz, alalrdaki Ktsrm 4'1'4) kaytt yaptlr91
KLiqtik i5letmeler igin Politikalar
masr, ulusal ve yerel devlet makamlarrna yaprlmast gere-
ken diQer kayrt ve ruhsat sorumluluklarr vardrr. lili, Peru
ve Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, mikro igletmelerin
dortte uqunden fazlasr ve MKI ara$ttrma orneklerindeki
kuqrik iSletmelerin daha da yuksek bir oranr yerel kuruluSlara kayrthydr. Mikro i5letmelerin kuguk iqletmelere gore
yerel kurulu5lara daha yuksek oranda kayrt olmasr ile Vietnam bir istisna olu5turmaktadrr. Bunun nedeni, qogunlugunun mikro igletmeler oldu$u aile igletmelerinin, bolge
Halk Komitesi igletme Burosu'na kayrt olmalan ve gerekli
ruhsatlart almalarr gerekmesidir (Tablo 4.1). Z. Boltlmde
tartrSrldrgr gibi, birqok MKI ne tam olarak kayrth ne de tam
olarak kayrt drgrdrr. Aksine, bu igletmeler bir krsrm duzenleyici ko5ullara uygunluk gostermeye galr5rrken, digerlerinden de kurtulma egilimindedir.
iS hukukuna ve
dilzenlemelerine
uygunluk, MKI'ler
iizerinde bilyiik
igletmelere giire
daha agtr bir yiiktiir
ig hukuku ve dtlzenlemeleri, kuqtik i5letmeleri briyuk i5letmelere gore daha farkh bir Sekilde etkilemektedir. igletme kaydrna en buyuk srkrntryr MKi'ler yaSamaktadrr. Tllm
i5letmelerin, ig hukuku ve duzenlemelerine uygunlugun
yriksek maliyetinden ve bir dizi devlet kurulu5u ile i5lem
yapma ihtiyacrndan etkilenmelerine ragmen, bu, MKI'lere
buyuk i5letmelere nazaran daha fazla yuk olmaktadrr. 0rnegin, trlm i$letme olgeklerine kayrtla ilgili aynr parasal
maliyet uygulanabiliyorsa (kaytt rlcretleri, yasal ricretler,
damga vergileri gibi), bu, buyuk i5letmelere gore daha az
sermaye ile gahgan ve daha driptlk bir cirosu olan kriguk
igletmeler iqin tagrmasr daha zor bir ytiktur. Aynr gekilde,
zaman alrcr prosedurlerin yuku, normalde uzmanlaqmrg
idari gorevlileri olmayan kLiquk igletmeler iqin daha fazladrr. Birqok iSletmeci iqin, zaman, parasal maliyetlerden
daha onemli bir engeldir. Sonuq olarak, bazr durumlarda,
briyuk i5letmelerin devlet yetkilileri ile iligki iqinde olmasr ya da daha iyi muamele iqin "politik guq" sahibi olmasr
daha muhtemeldir.
Mevzuattaki bu MKi kar5ttt onyargtntn iki boyutu vardlr:
Yaprsr ve uygulanmasr. inceleme altrndaki ulkelerde, birqok i5 yasasr, MKI'lerin ozel ihtiyaqlannrn ve kogullarrnrn
goz ardr edildigi yaprsal bir onyargryr igerdigi gortilmektedir. i5 hukuku ve duzenlemeleri, ya buyuk iSletmelerin
kogullarrna gore tasarlanmrt - igletmelerin Eogunlugunun
92
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
mikro ya da kuguk olmastna ra{men - ya da tum i5letme
olgeklerine aynr Sekilde davranarak kuguk olqekli iSletmelerin kaynaklarrntn stntrlt olmasr nedeniyle bu iSletmeleri
dezavantajlt bi r konuma sokmu5lardtr.
Tablo 4.1 Aragttnlan MKI'lerin ulusalve yerel makamlara
yaptrrdrklarr ig kayttlan, 2001 (yiizdeler)
YerelMakamlar
UlusalMakamlar
Mikro
Kiigiik
Mikro
67.1
80.6
78.3
Sili
Gine
i':
Peru
30.8
KrlEiik
79.s
:i:
96.9
Giiney Afrika
20.5
60.0
Tanzanya Birle;ik (umhuriyeti
86.1
94.9
24.6
Vietnam
56.6
53.8
Notlar .... Uygulanabilir dejildir. Pakistan'do, tilzel kisiliQi olmayan i5letmelerin
kayd vasrtasryla gerqekle5tirilir (bokmrz tablo 4.6).
Kavnak: ILO MKI Arasilrmalart 2001
i5 koydr, i5
42.5
gelir vergisi
.
Yaprsal bir MKi kargrtt onyargtst igin birqok neden olabilir.
Bazr durumlarda, bunun nedeni politikayr beli rleyen ki5ile-
rin mikro ve kuquk igletmelerin dinamiklerini bilmemeleri
olabilir. Orta olqekli ve btiytik igletmelerin fonksiyonlart,
yonetim sistemleri ve tiretim devirleri, devlet yetkilileri ozellikle i5letme ve kamu politikasr konusunda MBA almr5
ki5iler - tarafrndan genel olarak daha yaygrn bir gekilde
anlaSrlmaktadtr. Buna kargtn, MKI'lerin dinamikleri btiyuk
igletmelerin dinamiklerine gore farkhdrr ve yasalartn ve
dtizenlemelerin etkileri de farkh olabilir.
Yaprsal bir MKI onyargrst, MKI'ler ve btiyrik i5letmeler arasrndaki rekabet nedeniyle de yarattlabilir. Kamu iSletmele-
rinin yanr srra orta olqekli ve btiyilk igletmeler genel olarak
ticaret odalart, sanayici dernekleri ve diger iSletme kuruluglarr vasrtasryla iyi temsil edilir. Kendilerine daha yakrn
olabilecek kanunlar ve yonetmelikler iqin devlet ile kulis
yapabilir ve belki de ozel muafiyetler verilebilir. Bu yuzden, MKI'ler iyi organize olmadlklart ve bu sebeple etkin
avukatlarr olmamast nedeniyle kendilerine karqt olan yaprsal bir onyargrdan zarar gormektedir. Btiyuk i5letmeler
ve 5irketler, kendilerinin ulusal GSYIHe yaptrklarr katkrlarr, politik partilere yaptrklarr bagrSlarr ve hrlkumetin karar
alma mekanizmasrnr etkileyen segkin gruplara kattlmastnt
93
Kriqrik lgletmeler lqin Politikalar
vurgulayan halkla iligkiler kampanyalan dahil olmak rizere
pol itik etkinin yaratmantn farkh kanallarrnr kullanabilirler,
MKI'lere yonelik ikinci onyargr qe5idi ise, i5 mevzuatrnrn
uygulanmasr ile ilgilidir. Devlet tarafrndan ig hukuku ve
dtizenlemelerini uygulamak iqin tasarlanan mekanizmalar
ve kuruluglarrn MKI'ler uzerinde dogrudan etkisi oldugu
gorulmtlgtur. Bu etki genellikle uygunluk i6in maliyetleri
ve guqlukleri arttrrmayr kapsar. Ornegin, bazr ulkelerde,
igletmeleri kayrt altrna alan devlet kurulu5larr bagkentte
ya da bir takrm idari merkezlerde toplanmrStrr. Bu, buyrik
gehirlerin drgrndaki igletmeler iqin uygunlugun maliyetini
arttrrmaktadrr. Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, bir iqletmenin kayrt altrna girmesi ulkenin kuzeyindeki Mwanza
bolgesinde, bagkent Dar es Salaamdakine gore - seyahat
masraflart da eklendiginde - be5 ila on kat orantnda daha
pahahdrr. Aynr 5ekilde, Gine'deki igletmelerin kayrt altrna
girmesi bu igletmeler krrsal alanda bulundugunda daha masraflrdrr.
-
Qakrymalar, MKI'ler
igin kayfi alttna
girmeyi gereksiz
yere daha karmogk
hale getirmektedir
Bazr rilkelerde, i5 hukuku ve dtlzenlemeleri, birbirini tamamlayrcr ve koordineli bir Sekilde iglemektedir; i5letmeler
ig kayrtlarrnr ve vergi kayrtlarrnr ya da qahgma kuruluglartna
kayrtlannr aynr anda elde etmektedir. Buna kargrn, birgok
tilkede bu tur bir koordinasyon mevcut degildir. Asltna
bakrlrrsa, aqrk olmayan, birblriyle qakrSan, tutarsrz olan ya
da gatr5an birqok yasa ve dtizenlemenin oldugu ornekler
bulmak mumktlndrir. Birqok tllkede, iSletmelerin bir dizi
devlet bakanh{r, kurulug ve bolumle ili5kide bulunmasr
zoru nl ud u r. Bi r geki lde, Devlet i5letmelerden'te5itli devlet
kuruluSlarr arasrndaki iletiSim eksikligi ni telafi etmesi ni" talep etmektedir (Arroyo ve Nebelung, 2002, s. B0).
Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti'nde, i5letme Ruhsatt Yasast
(1972), tum i5letmelerin ig yapabilmesi igin yasal bir yetkilendirme belgesi elde etmesini 5art ko5muStur. Ayrrca, igletme isimleri (Kayrt) Kanunu (1958), i5letmelerin bir ticari
isim ile kayrt olmasrnr zorunlu krlmr5trr. Bu tur goklu kayrt
ve ruhsat Sartlarr, devletin yasal duzenlemesi ve bilgi gartlarr uzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olmakstzrn basit-
legtirilebilir.
Vietnam'da yeni i5letme Kanunu'nun (2000) gtkartlmast,
MK|'lerin kayrt stirecinde atmalarr talep edilen adtmlart
onemli derecede azaltmr5trr. Bir zamanlar on tig adtm at94
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
malarr gerekirken Simdi sadece uq adrm atmalarl yeterli ol-
nraktadrr. Buna ek olarak, iSletme Kanunu, daha onceden
yururlukte olan 150 alt ruhsatt ortadan kaldlrmrS ve ulke
gaprnda daha basitle;tirilmi5 ve dLlzenli bir kaytt sistemi
yaratmrttrr. Buna ragmen, bolge seviyesi ndeki devlet kurulu5larr, beklenrnedik bir 5ekilde gereksiz burokratik engel
yaratacak Sekilde ig hukuku ve duzenlemeleri uzerindeki
guqlerini ellerinde tutmaktadtr. Bu qahgma iqin hazrrlanan
Vietnam raporu (Pham, 2002), Ninh Thuan Bolgesi'nde, i5
amacryla yeni bir arag almayr dti5unen bir iSletme sahibi
yoneticisinin 10 duzenleyici adtm atmast gerektigini not
du5mugtur. Bu adrmlar, bir bagvuru formu sattn almak igin
Ula5rm Bakanl$r Mrldurri ile dogrudan gortigme, Bolge
Halkr Komitesi'nden, Bolge Ekonomik Mudrirlugu'nden
ve polisten izin alma ve aracr park etmek iqin onerilen yeri
kontroletmek uzere UlaSrm Bakanhgr'ndan bir uzmantqa-
grrma koSullarrnr kapsamaktadrr.
Bazr durumlarda, i5 hukuku ve duzenlemeleri, kuruluqlartn
kotLl muamelesine yol agabilir qtinkti birqok MKl, devletin
yasalarr ve dtizenlemeleri uyannca sahip olduklarr hak ve
soruml ul u klardan ha bersizd i r. Bu sorun un boyutla rr, ril keler arasrnda farkhhk gosterir; ornegin $ilide kanunlar ve
yonetmelikler hakkrnda bilgi eksikligi diQer ulkelerdekine
gore daha az bir sorun olarak gorrinmektedir. Kotti muamelenin kapsamr, i5 hukukunun devlet yetkililerine ruhsat
vermeyi kabul etme ya da kabul etmeme keyfi yetkisini
verdigi Lilkelerde daha fazla gorrilmektedir. Ruhsat alma
genelli kle devlet kurulu5larr nrn onayrnr gerektirse de, kaytt
altrna girme genellikle bu trlr bir onayr gerektirmez. Birqok
ekonomik faaliyet iqin, birkaE gah5ma ruhsatlama Sartlannr basit kayrt ile degigtirmeyitavsiye etmektedir (orne0in
Djankov et al., 2000; Rice, 2000).
Ozet olarak, ig hukukunun ve drlzenlemelerinin tasanmt
ve uygulanmasrndaki eksiklikler, MKl'leri ya uygunluk maliyetleri ya da kendilerini duzenleyici qergevenin dr5tnda
tutarak engellemektedir. Buytik i5letmelerin de etkilenmesine ra!men, olumsuz sonuqlar daha ktiqrik i5letmeler
arasrnda en ytiksek orandadrr.
Kuqiik lgletmeler lgin Politikalar
hukuku ve
diizenlemelerinin
geliStirilmig
tosanmt ve
uygulomasr
MKI'lerin kaytt
aluna girmesine
yardrmo olur
iS
Bir igletmenin kaydr iqin gerekli zaman ve maliyeti olgen
qalgmalar, birEok ulkede gergekleStirilmigtir ve bu qah5malar bu konu hakkrnda kamu bilinci olu5turulmasrna
yardrmcr olmu5tur (Abuodha ve Bowles, 2000a ve 200b;
Djankov et al., 2000; OECD 2001). Bazr durumlarda, bu
maliyetleri olqmek iqin yaprlan gahgmalar durumu iyile5tirmek iqin yaprlan politika tedbirleri ya da idari reformlarla
dogrudan ilgili olmu5tur. iyi uygulamantn yakrn tarihli bir
Kutu a.6 iyiuygulama: $ili'deki reform igin
a;rn biirokrasinin denetleme
$ilide devlet, ulke gaprndaki 341 belediyede agtrt burokrasiyi denetlemeye bagladr ve aynt zamanda i5 hukuku ve dtizenlemelerinin iyile5tirilmig yerel uygulamasr igin reformlar yrirrittri.
Ekonomi Bakanhgr, i5 yapmak igin belediye iznini elde etmek amacryla gerekli
olan krrtasiye i5lerinin karmaSrkhgrnr olqmek igin bir metodoloji ("tramitometro")
geliStirmi5tir. Ortalama olarak bir i5letmenin endristriyelfaaliyetlerde bulunmasr
igin gerekli ruhsatr almasr 26,3 gln;, ticari faaliyetler ise 17,3 grin srirmektedir.
Olqrimler, gah5maya katkrda bulunan 310 Sehir konseyiarasrnda Eok buytikfarkhhklar oldugunu ortaya qrkarmt5ttr. Bir belediyede, bir i5letme bir grinde ruhsat
alabilirken bir bagka belediyede aynr prosedrlr 313 gun stirebilir. Bazr 5ehir konseyleri, bir izni vermek igin 2B belge isteyebilmektedir. 2000 deki ilk olErime bagh
olarak, stirecin periyodik denetimi iqin geli5tirilmig bir metodoloji ortaya konulmasr planlanmrStrr.
Bu prosedtirun basitle5tirilmesi iqin, $ili devleti Krrtasiye iglerinin Sadele5tirilmesi
Programr'nr baglattr. Programrn operasyonel amacr, izni elde etmek iqin kogullarr
maksimum bir haftaya indirmek, sanayiler ve ticari iSletmeler igin sunulan belge-
lerin en fazla altr tane olmasr, doldurulmasr gereken sadece tek bir form olmasr
ve devlet kurulu5larrna iki ziyaret yaptlmastdtr.
yeniyonetim tekniklerini birle5tirmek ve belediyelerdeki igleri yeniden dtizenlemek iqin i5e ahnmr5trr.1997
ve 2001 arasrnda, $ilideki 341 belediyeden 100'u, programdan yararlanmrSttr.
Program, iSletmecilerden talep edilen belge sayrsrnrn (orneklerino/oTf inde), ruhsat onayrna dahil olan kiqi saytstnrn (o/o71) ve farkh devlet kurulu5lartna yaptlan
ziy ar et sayrsr n n (0/035) azal mast na neden ol m u5tu r.
Bu amaqlarr gerqeklegtirmek iEin, ozel danrSmanlar,
r
Kaynak: Flores (yokrnda qrkacak) ve http://www.minecon,cl/tramitometro/index.htm.
ornegi $ili'de gergeklegmi5tir; bir igletme izni elde etmek
ile ilgili gecikmeler ve prosedurler, belediyeler arasrnda
kar5rlagtrrrlmt$ ve Kutu 4.6'dagosterildigi gibi bu gecikme96
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
leri azaltmak iqin belirli programlarla ili5kilendirilmi5tir.
Yeni i5letme Kanunu (2000)
7
421
*l
t4
413
7 176
6
158 s 48s
4636
5782
4252
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
2001
Not:2001 verileritahminidir. Maliye Bakanlgt verilerine qore, 30 Fylul 2001'de 66.071 tSletme, isletme Karutnu
uyarnca kaytt altrna girdi ve vergi yonetmeliQini beyan etti.
Koynok: Phom (2002).
duzenlemeleri reformlart, istihdam tlzerinde
de olumlu bir etkiye sahiptir. Yasalart ve duzenlemeleri sadele5tirmek uygunlugu da kolayla5ttrtr ve bu sayede bu
durum i5in hem niceligini hem de niteligini artttrtr. Daha
once aqrklandrgr gibi, Vietnamfla yeni igletme Kanunu,
kaydrdaha da kolay hale getirmiStir. istihdam uzerinde de
onemli bir etkiye sahiptir. 2000de kanun yilrurluge girmeden once yrlhk olarak kayrt altrna giren yaklaSrk 5000
igletme bulunmaktaydr; bu sayt kanun ytirilrluge girdikten sonra yrlhk olarak yakla5rk 1 5.000'e grkmr5ttr (Sekil a.1).
Bu igletmelerden yaklagrko/o70'i gerqekten de yenidir ve
digerleridaha onceden kayrt alttna ahnamayan igletmelerin duzenlenmesine atfedilir. Kayrtlr i5letmelerin kayrt drgr
olan i5letmelere daha guvenli i5ler sagladrklarr goz onunde bulundurulursa, yasa, kayrt drgrndan kayda gegigi tegvik
ederek iyile5tirilmig i5 niteligine katkrda bulunmu5tur. Bu
i5 hukuku ve
hukuku ve
diizenlemeleri
reformlaru MKl'lerin
dahaqokve
daho iyi istihdam
yaratmasmo
ig
yardtmsolur
97
Kirgirk l5letmeler i girr Politikalar
aynr zamanda, ige ballayan yeni igletmelerin saylsrnt arttt-
rarak istihdam hacmini de desteklemiStir.
Aksine, PeruUaki i5 hukLrku ve duzenlemeleri reformlarr,
i5 niteliginde olgLilebilir geliSmelere neden olmuStur, Bu,
bir sonraki bolumde tartr$rlacagr uzere, reformlarla aynr
zamanda gerqekle5en emek piyasasr kurulu glarrnr n tasfiye
edilmesi ile aqrklanabilir.
Eger MKi'ler agrkga belirtilmig amaglan olmayan bu karma5rk duzenlemelere uygunluk iqin zaman ve enerji
kaybetmek yerine, iq kanununa uygunluk ve ig niteligini
geli5tirmeyle ugragsalardr daha yararlr olabilirdi. i5 hukuku ve duzenlemelerinin tasanmr, nrumkun oldugu kadar
bunlarr sadele5tirerek ve bir amaca hizmet etmeyen bu
dtizenlemeleri ortadan kaldrrarak geli5ti rilebilir. Ozellikle,
farkh kuruluSlara kaytt koSullarr arastndaki uyu5mazhklar
ve zthklar ortadan kaldrrtlmaltdtr. Raporlama ko;ullarr
(aqrklrk ve formatlar), devlet kuruluSlan arasrnda uyumlu
hale getirilebilir ve bazr durumlarda ruhsatlar, devlet memurlarrnrn aynmcr guqleri olmakstztn basit kayrt ko5ullarr
ile yer degiStirebilir.
4.1.3 ig politikalan, yasalan ve
dtizenlemeleri
MKI sektorrindeki istihdam seviyesi btiyrik oranda piyasa
talebinin bir sonucu olmasrna ra!men, emek piyasasrntn
duzenlenmesive nitelikli istihdam te5viki kritiktir. Bu politika alanr, yasalarr, duzenlemeleri ve yasal olarak baglaylcr
olan MK|'lerdeki istihdam ile ilgilenen toplu anlagmalan
iqerir.3 Bu tarttSmada, araStrrma bulgularr, galrgma politikalarr ve bunlarrn teminatr ve MKI'lerin uygunlugu, sosyal
guvenlik teminatr ve sosyal diyalog ve sendikala5ma ile
ilgilidir.
ig kanunu ve MKI'ler:Teminat ve
iilkedeki iq
yasalart MKI'leri
uygunluktan bir
iilgiiye kadar muof
BirEok
tutmaktadr
i5 kanunu ve dlizenlemeleri, farklt olqeklerdeki igletmele-
ri farkh Sekillerde etkilemektedir. Kutu 4.7'de gosterildigi
gibi, ig konularrnrn MKI sektorrine uygunlu$u konusunda
ulkeler arasrnda ilginq bir farkhhk vardrr. Bir yanda, Pakistan, belli bir olqek altrnda olan tum igletmeleri tum i5 ya-
3
Medeni hukuk illkelerinde, bu metinlerle ilgili mahkeme kararlarr ile
de
98
uygunluk
ilintilidir.
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirrne
salanna Ltygunluktan muaf tutmaktadlr' Yelpazenin diger
ucunda ise, $ili ve Peru da prensip olarak birqok i5 duzenlemesi, olgeklerine bakrlmakstztn tum itletmelere uygulanmaktadrr.
hukuku ve duzenlemeleri, MK|'lerdeki i5 niteligini etkileyebilir. ASrrr uygunluk maliyeti yaratmakstzrn MKI sahipleri
yoneticileri ve qah5anlartnln i5 n iteligini artttran politikalarr
tasarlama ve uygulama, bu i5letmeler igin onernli bir zorluktur. Birqok ulkede, i9 mevzuatlnln tasarlml, kUqrik i5letmelerin ihtiyaglarrnr goz ontinde bulundurmamlttlr ve bu
aqrdan gok az sistematik bilgi mevcuttur.
iq
Kutu 4.7 (ahgma politikalartntn
MKl'lere uygulanmastntn iizeti
5ili
Birgok yasa, tum olgekteki iSletmelere uygulantr. 1990'larda azalmasrna ra$men, goreceli olarak yuksek uygunluk.
Gine
i5
yasalarr, teoride br.itLln igletme olgeklerine uygulantr; ancak pra-
tikte bu boyle degildir.
Pakistan
Onun altrnda qahSanr olan i5letmeler iq yasalartndan muaftlr. Bazt
yasalar iqin, yakrn bir zamanda stnlr beg qah5ana indirilmi5tir.
Peru
Birqok yasa, tum olqekteki igletmelere uygulanrr. Buna kar5tn,
20den az Eah5anr olan iSletmeler, sendika riyeligi, k6ra zorunlu katrhm ve vergi egitimi ile ilgili duzenlemelerden muaftrr.
Griney Afrika Birqok qahgma yasast MKI'lere uygulantr ancak uygunluk, ktsmen
yriksek uygunluk maliyeti nedeniyle daha azdrr. istihdam ESitligi
Kanunu (1 998), sadece, 50 den fazla qahgant olan ve ytlltk olarak minimum bir cironun ustLlnde olan iSletmelere uygulanarak MKI'leri
dr5lamaktadrr.
Tanzanya
Birlegik
Cumhuriyeti
dan az qaltqant olan i5letmeler, bazr qah5ma yasalanndan dtgarrda brrakrlmaktadtr. Pratikte, yazrh qah5ma sozleSmelerine ve
10
sosyal gtivenlik teminattna sahiptir.
Vietnam
Kay
n
ak:
0 I ke ra
Aile i5letmeleri, ig kanunlart kapsamt dtgtndadrr ve galt5ma sozleSmeleri imzalayamaz. Sonug olarak, istihdam ili5kileri, bu igletme
turtinde kaylt drSr kalmaktadlr.
porl or r.
$u anda i5 mevzuattntn ya da daha genel iSleri olan emek
piyasasr faaliyetinin qegitli unsurlartntn ideal sistemin o
99
Kugrik l5letmeler lgin Politikalar
sektorun bakrg aElsrndan tasarlanmasrna izin vermek uzere, KOBi'leri nasrl etkiledigine dair gok az5ey bildiQini soylemek adildir. Kesin olan 5ey, KOB|'lerin ihtiyaglarr, kararlartn ahnmasr temeline dayanak bilgi havuzundan aqrk bir
gekilde nadiren beslenmektedir. (Berry, 1995, s. 15).
Genel muafiyetler, Birgok "iyi uygulama" bildirileri (OECD, 1999), esas olarak
MKI qalryanlannt qahSma dLlzenlemelerini, ig geligtirmeyive bu sayede istihkorumastz dam yaratrlmasrnr, engelleme egilimi olan krsrtlamalar olabrakmoktadrve rak gormekted r; ancak ig duzenlemeleri nin kiiqrik i$letme
egigeyakn olan geligtirme uzerindeki gerqek etkisine ya da dtizenlemeiSletmeler iqin lerin gahganlarrn refahr ve ig verimliligi uzerindeki olumlu
biiyiime tuzaklart potansiyel etkisine qok az onem verilmigtir.
i
yaratmaktadr
MKi'lerin (ah5ma yasalarr ve duzenlemelerinden genel
muafiyeti, birgok i5qiyi korumasrz brrakmrttrr ve bu nedenle i5 niteligi hususunda olumsuz bir etkiye sahiptir. Bu muafiyetler, e5ik buyukluge yakrn i5letmeler iqin, i5gi alrmrnrn
durdurulmasrya da yazrlr sozle5me yaprlmamast konusunda tegvik yaratarak MKi'lere yonelik bir buytime tuzagr da
yaratabilirler.a Birkaq ILO qahSmasr (ornegin lLO, 1997 ve
Tokman et al., 2001), ozellikle temel minimum standartlar
ve qah5an haklarrsoz konusu oldugunda kuquk i5letmeler
iqin ayrr qalrgma drlzenlemeleri rejimine kar5r olmu5lardrr.
14 Latin Amerika tllkesinde qah5ma dtlzenlemelerinin
ve minimum ucretlerin analiz| en fazla be; galr5anr olan
i5letmelerdeki ortalama ucretin en fazla riqte ikisi olan
minimum bir rlcretin uygunsuzluk bakrmrndan olumsuz
bir sonucu olmadrgrnr ve kaytt drgrlrgrn artmast agtstndan
olumsuz sonuqlarr olmadrlrnr gostermektedir ( lLO, 1997,
ss,42-43).
Uluslararasr (ah5ma Anla5malart'ntn ulkelere, ozellikle istihdam sozlegmeleri, sosyal guvenlik ve toplu gorugmeler
alanlarrnda kuquk i5letmeler iqin ozel ko5ullarr kabul etmesine olanak verdigi bazr alanlar vardtr. Ornegin, 1982
istihdamr Sonlandrrma AnlaSmasr (No. 158), i5letmenin
'6lqeginden ya da dogasrndan" kaynaklanan ozel sorunlar
olmast durumunda bazt qalt5an kategorilerinin kendi ko-
4
istihdam olu5turma ve istihdam niteligi iqin olumsuz sonuglar
fir ntua-fiyetler MKI'lerin iiretimlerini
arttrrmalan ve daha tolep edici piyasalara itretim yapmalart iqin
verilen te5vikleri de azaltrrlor.
doQurmanrn yanr vra, bu
100
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
5ullarrnrn drSrnda tutulrnasrna olanak tanrr.5 Genel olarak,
lLO, gereksiz koSullarrn ortadan kaldrrrlmasrnr ya da daha
az br.lrokrasive dtizenlemelerin daha esnek bir uygulamasr gibi benzer sonuqlarr doguran diger drizenlemeler ile
deg iSti ri mesi n i destekler (von Potob sky, 1 992).
I
Kaytt drSr ekonomideki belli bagl iSletme ve qah5an kategorilerine uygulanan qahgma yasalarrnrn sadele5tirilmesi,
temel galrSma standartlarrnrn du5rirrilmesine yol aqmamaltdtr (lLO, 2002b). MKI'lerin muafiyetleri, belli ba5lr qah5ma duzenlemelerinin maliyeti, bunlarrn MKI'lere sundugu
yardrmdan daha onemli krhnrp krhnmadrgrnr belirlemek
iqin dikkatli bir analize bagh olmahdrr. GLiney Afrika'dan,
iyi uygulamanrn bir ornegi olarak bahsedilebilir: ozel qaltSmalar, Kutu 4.8de agrklandrgr gibi, istihdamrn Temel Kogullarr Yasasr'nr (1997) MKI'lere uygulayrp uygulamamaya
karar vermeden once gerqekle5tirilir.
Uygunlugun
sddelegtirilmesi
ve uygulomann
geliStirilmesi,
qahgma
diizenlemelerinin
kapsamtnt arttfft
Kutu 4.8 lyi uygulama: MK|'lerdeki yeni $ah$ma
yasalannrn etkisini de$erlendirme
Griney Afrika, uygulamadan once, MKI'ler uzerinde yeni qalrSma yasalannrn etkisini degerlendirmenin iyi bir ornegini ortaya koyar. Guney Afrika i5letme teSviki
kurulugu Ntsika (Ntsika, 1998)tarafrndan yurutulen bir qahSma, Llzerindeki yeni
bir istihdamtn Temel Ko5ullarr Yasast'nrn (1997) hazrrlanmaslnrn MKI'ler potansiyel etkisini rakamlarla belirtmektedir. Bu degerlendirme, Yasadaki bazr drizenlemelerden ktiguk i5letmeleri muaf tutup tutmama tartrSmasrnda bir girdi olarak
kullanrlmrgtrr. (ah5ma, yeni drizenlemelere uygunluk igin tahmin edilen maliyeti
ortaya qrkarrr. Metodoloji, yasal duzenlemelere ve baglayrcr toplu anlagmalara
mevcut uygunluk seviyesini bulmak iqin tasarlanmrg telefon araStrrmalannr iqerir.
Qah5ma, kuquk i5letmeler iqin hiqbir genel muafiyetin gerekli olmadrgrnt ortaya
koymu5 ancak ek maliyetin iqletme geliSimini ve istihdam yaratrlmasrnr engelleyebileceQi bazt ekonomik sektorlere de iSaret etmigtir. Bu sebeple bu sektorler
iqin daha esnek bir muameleyi tavsiye etmi$tir.
Kaynak: Ntsika'ya baQlr ILO/SEED (t 998).
Pakistan'da, qalr gma duzenlemelerinin sayrsr ve karr gr klrgr
uygunluk iqin onemli bir engel olarak tespit edilmi5tir. Kri-
guk igletmeler iqin (ondan az gah5anr olan igletmeler muaftrr), Fabrikalar Yasaslna (193a) gore, uygunluk igin talep
edilen 136 adrm vardrr. ilgili konularla alakah aynr Sube ta-
5
OrneQin, Venezi)ella ve italya, kuqi)k iSletmelerdeki iSten grkartntalorla
ilgili di)zenlemeyi yumu-Satmtsttr (lLO, 2000a, s. t 5).
'101
Ku<.uk iSletmeler lcin Politikalar
rafrndan uygulanan yasalar bile, ayrr yasal belgelerde yer
almaktadrr. Ote yandan ihraq Urtinleri illeme Bolgesindeki
(iUiB'ler) tum gahgma yasalartntt.t i5letmeler, igletme sahipleri yoneticilerinin bireysel galr5ma Subeleri ile ugraSmastnr gerektirmeyen sadelegtirilmiS bir 5ekilde tum qah5ma
yasalarrntn uygulandrgr bir tek durak tarztndan faydalanmaktadrr. MKI'lere kar5r bir onyargr olu;turan bu plandan
yararlanan birqok i5letme orta olqekliya da buyuk igletmedir. $imdilerde, galtSma yasalart paketindeki yasalartn sayrsrnr 27den altrya indirme teSebbusti vardtr. Bu, i59ilerin
haklarr ve i5 kalitesiyle ilgili herhangi bir olumsuz etkiye
sebebiyet vermeden dtizenlemelere riayet edilmesini kolaylaStrracaktlr.
Bazr ulkelerde, gallgma yasalart zarnan iqinde geqerliligini
yitirmi5tir. Bu durum, mevzuatln ilgisiz gorunmesi riskini
ortaya qtkartr ve sistemin guvenilirli$ini azaltabilir. 0rnegin, Tanzanya Birle;ik Cumhuriyeti'nde, bir taktm duzenlemeler 1940'lar ve 1950'lerden kalmadtr ve ticretler ya da
cezalartn miktarlart enfl asyona gore ayarlan mlttlr. (Tibandebage et al,, 2003).
Uygunluk, qalrqma yasalartntn liberalleSmesi ile otomatik
olarak yukselmeyecektir. Peru'da, kayrt drSr istihdamrn payt
(yazrlr sozle$me ve sosyal gtivenlik teminatt olmakstztn),
galrgma yasalartntn liberallegmesine ragmen, 1990'larda
gerqekten yukselmi5tir. Bunun nedeni, liberalle5me gabalarr ile paralel olarak ortadan kaldrnlan emek piyasast
kurulu;larrnrn zayrflrgtnda yatmaktadrr. (alr5ma Bakanhgrndaki gorevlilerin saytst, bakanlrgrn qalrSma yasalartntn
uygulanmastnt denetleme kapasitesini oldukqa azaltan
bir uygulama ile 1990da 1000den 2001de 200'e indirilmigtir. Aslrnda Peru'da, incelenen bir igletmenin benzerligi
ve yasalara ve duzenlemelere uygunluk derecesi arastnda
agrk bir baglantr olduQu gorulmugtUr (Chacaltana, 2001).
BirEok illkede,
MKt sahipleri ve
MKI'ler igin sosyal giivenlik teminatl
MKI sahipleri ve yoneticileri ile qalt5anlartntn hayat kalitesi,
ozellikle saglrk sigortalart ve emeklilik planlarr gibi sosyal
yiineticileri ile
artttrllabilir.6
gahqanlan iqin guvenlik sistemleri saglanarak buyuk olgude
sosyal giivenlik
sebeple, 1998 KnElik ve Orto Olqekli i5letnrelerde l5 Yorotma
teminail diiSiiktilr 6 Bu
Korarr (No. 189) sosyal koru-nlontn kitgiik iSletmelerdeki qahSanlarr
(ve hatto daha da
kapsornosrnt garanti olttna almak igin sosyal ve galr5ma mevzuattntn
n cel e n m esi n i tav iy e etme kted r.
dilEmektedir)
i
102
s
i
Politika ve Yasal Ortamr De$erlendirme
Sosyal guvenlik katkrlarr, iqletmelerin katlanmalan gere-
ken bir rnaliyeti temsil etmekteyken, sosyal guvenligin,
qahganlarrn saghgrnr koruyarak ve ya5h qalrganlarrn igten
ayrrlmalarrnr kolayla5trrarak i5 gucu verimliligini artttrnra
etkisi de vardrr (lLO, 2001b). Buna karSrn, sosyal guvenlik
planlarrna rn i kro i5letmelerin katrhmrn rn yedi ulken in hepsinde d0guk oldugu gorulmuStrir. Tablo 4.2'de goruldugu
gibi, birqok ulkede, kuguk igletmelerin (10 ila 49 galr5an)
buyuk bir krsmr bile sosyal guvenlik sisteminin dr5rnda kalmaktadrr.
Tablo 4.2 Aragtrnlan MKi'lerde, sosyal gtivenlik teminatl
saglayanlar, 2001 (yiizdeler)
Emeklilik MaaSrya da Ya;hhk Sigortasr
Mikro
iSletmeler 0rta i;letmeler
(2-9 EalrSan) (10-49 qalrlan)
Saghk Sigortasr
iSletmeler 0rta iSletmeler
Mikro
(2-9
qahSan)
(10-49 (ahtan)
)2.2
46.8
)5.5
56.8
Gine
1.5
5.8
1.5
9.6
Pakistan
1.2
14.6
19.8
66.8
27.5
75.5
4.0
3.0
12.6
26J
29.3
38.9
13.1
'10.4
13.1
iili
Peru
Gijney
Afrika
Tanzanya
Birle5ik(umhuriyeti
Vietnam
33.3
,.5
27.4
Notlor: .. ntevcut deQildir. Veriler, i5letme sohiplerive yoneticileri torofrndon verilen cevoplara gortdernte
yapar. Olurtrltt bir cevap esas olorak, o i5letntedeki ti)nt i5 giicil iqin sosyol gtivenliQi ifade etrnez. Buna
kar5rn lili'cle, enteklilik planlarr ve saQltk sigorlolort katkrlart, tatnatnen galt5onlar tarofrndan odettir ve
bu durunt, MKI soltipleri ve yoneticilerinin sosyal giivenligi bir yardrm olarak gorntemelerine neden olobilir. Pakistan'da, soru "eneklilik ntaaSr/sigortat planrna" atrfta bulunur.
Kaynak: ILO MKI Ara5ttrmalart 2001.
Devlet destekli sosyal guvenlik sistemleri, birqok rilkede
finansal baskr yaSamaktadrr, Bazr durumlarda bu, devlet
burokrasisini ve masraflannr azaltma qabasrndan kaynaklanmaktadrr; d iger d u rumlarda ise emeklilik fonlarr nrn etkin olmamasrnrn sonucudur. Sosyal grivenlik konusundaki
yenitopluluk temelli yakla5rmlar, bazr ulkelerde azalan katrlrm seviyelerini duzeltme ve sosyal guvenliqin yararlarrnr
savunmasrz gruplara yayma te5ebbr.isu ile ortaya grkmr5trr.
Bunun, MKi'lerin ihtiyaglarrnda daha gok, br.iyuk igletmelerin ihtiyaglarrnr kargrlayabilen sosyal
g
r,ivenlik planlarrnr n
r03
Kuguk l5letmeler lgin Politikalar
ve tasanmt ve yonetimi de dahil olmak tizere birqok sebe-
bivardrr.
Buna ek olarak, MKI galr5anlart ve iSverenleri, ya yardtmlarrn niteliginin duSuk algtlanmast ya da odagrn ktsa vadeli
perspektifte olmast nedeniyle, sosyal grivenlik sistemi ta-
raftndan korunmantn degerini her zaman takdir edememektedir.
Vietnam'da, zorunlu sosyal gtivenlik sistemi sadece on
ya da daha fazla qah5anr olan iSletmelere uygulantr.
Pakistanda da, beg ila on qahganr olan iSletmeler yakrn
zamanda zorunlu sosyal gtivenlik sistemine dahil edilmelerine ragmen, 10'dan az qaltSant olan i5letmeler sosyal
guvenlik sistemine uye olmaktan muaf tutulmu5tu. Buna
ralmen, bu olqum sadece, kurumsal kapasiteler uygulamayr garanti alttna almak iqin aynrzamanda guqlendirildigi taktirde bagarrh olabilir. Ashna baktltrsa, MKI araSttrmastna gore, Pakistan'da on ila krrk dokuz galt5ant olan i5letmelerden sadece qok azt (ah5an Sosyal Guvenlik Kurulugu'na
(o/o15)
ya da (ah5an
Ya$hhk Yardtmt Kurulusu'na (o/o25)
2001 de kayrt olmu5tur'
Kanuni sosyal guvenlik, kuquk i5letmelere yaytltnca, her
yeni i5veren belirlenmeli, kaytt edilmeli, egitilmeli ve planrn tLim kurallartna - bu kurallar, mevcut ve yeni qalrSanlarrn kaydrve katkrlartn odenmesive metodu ile ili5kili oldugu surece - uygunluk gostermesi iqin ikna edilmelidir
(Jenkins, 1993). Birkag ulkede, sosyal guvenlik teminattnt
geli5tirme ve yayma ile ilgili ba;arrh qabalar gosterilmiStir
(Ginneken, 2003); ancak maalesef diger ulkeler, MKI'ler
arastnda teminat bir dtiSuq yaSamr5lardlr. Ornelin, Pakistan ile ilgili veriler, (ah5an Sosyal Gtivenlik Kurulu5u'ndaki
sigortah qall5anlarrn saytst 1996 ve 1999 yillan arastnda
o/o1.2 du5erken aynt donemde i5 giicuniln o/o9 artttgt gorulmugtur. Peru ve $ili'de, sosyal guvenlik teminatr 1 990'lar
boyunca biraz duitu; ancak tablo 4'3'te gosterildigi gibi
dugug en qok MKI'Ierde bildirilmiStir. $ilide, mikro i$letme0/o46.8den o/o39'7'ye
lerdeki maa5lt galt;anlartn teminatl
dLigerken buyuk iSletmelerde teminat hemen hemen aynt
o/o25'2'den
kalmrgtrr. Peru'da teminat, mikro i5letmelerde
o/o10.4'e dugerken teminattn buyuk i'letmeler arastnda
artttgl gorulmti5tur.
104
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
MKI sahipleri ve yoneticileri ile galrganlart iqin sosyal koru- Sosyolkorumayr
mayr arttrrmak amacryla sosyal gtivenlik planlarlnrn yone- geli;tirmek
timini, finansmantnt ve idaresini geliStirmek gereklidir. Bu, igin yenilikEi
birbiriyle (atrtan plarrlarrn ve idari prosedurlerin sadele5ti- yoklastmlara
rilmeslni igerii. Ornegin, Pakistandaki iSverenlerden, yedi ihtiyaqvardr
farkh sosyal guvenlik katktsl odemesi talep edilmektedir.
Katkrlarrn saytstnt dugurmek, sistemi daha "MKl dostu"
yapmaktadrr.
Tablo 4.3 igletme iilgegine giire sosyal gtivenlik teminatt
(emeklilik planlan), $ilive Peru, 1990 ve 2000 (ytizdeler)
Peru
Sili
i5letme Olqeqi
1990
46.8
86.1
Orta (10-49)
91.2
Orta olqekli (50-199)
Buyuk (200 ve daha fazla) 93.3
Mikro (1-9 qalt5an)
2000
1
990
25.2
60.0
72.6
81.4
39.7
82.1
BB.7
91.9
2000
10.4
41.4
67.5
84.6
Notlor:Teminat, bir emeklilik plantna katkrda bulunan ntaaSlrgolr5anlartn payt olarak tanrmlantr. Peru
verileri, Limo'ya gondernte yapmaktodrr ve komu sektorii qalr5onlann dtSonda brrokr. Bu aile ora1fir
mast verileri, tablo 4.2'de sunulan MKI ora5trrma verileri ile doQrudon karSrlasttnlamaz.
Kaynak: Encuesta de coracterizacion socioeconontica nacionol (CASEN) ve Chocaltano (2001) verilerine davanan ILO/9EED.
1952 Sosyal Guvenlik (Minimum Standartlar) AnlaSmast
(No. 102), bir ulkenin, bazr yardrmlar iqin katkrlarrn ve yardrmlarrn hesap edilmesinde kuguk igletmeleri (20den az
qaltSant olan) drSarrda btrakmastna izin veren ilk uluslararasr qaltgma anlagmalartndan biriydi (von Potobsky, 1 992).
Sosyal guvenlik teminatt artttrmak ile ilgili ILO'nun mevcut
yakla5rmr, insanlartn geli5mi5 saglrk hizmetlerine eriSim
ihtiyaqlarrna yantt vermenin ilk adtml olarak mevcut sosyal guvenlik sistemlerinin geniSletilmesi ile mikro sigorta
planlarrnr birleStirmektedir. Bu tirr mikro sigorta planlarr
genellikle, uyelerine mikro kredi olanaklarr saglamak iqin
halihazrrda organize edilen gruplara dayanmaktadtr. Bu nlann hizmetlerinin genigletilmesi iqin, bu tur gruplar, kendi
uyeleri arastnda sa$hk risklerini kapsamaya karar verebilir
(lLO, 2000b, s. B7). Mumkun oldugunda, kendi kendine
yetme ya da mikro sigorta planlarl ile resmisosyalguvenlik sistemlerin i bi rle5ti rmek iqin qaba gosteril mel id r. Teminatrn geni5letilmesi iqin politikalar ve te$vikler, birleiik bir
ulusal sosyal grivenlik stratejisi kapsamrnda ele ahnmalti
105
Kuqtik igletmeler iqin Politikalar
dtr.
incelenen rilkelerin bazllarrnda, mikro iSletmeler iqin belirli sosyal koruma planlarr, resmi koruma eksikliginitazmin
etmek igin olugturulmu$tur. Bu kayrt dr5r planlar, devreden
(rotating) tasarruflarr ve kredi planlarrnr, tasarruf ve kredi
kooperatiflerini, STK'larr, kendi kendine yeten organizasyon la rr ve Ll retici kooperatifl e ri n i iqeri r. Orneg i n, Ta n zany a
Birlegik Cumhuriyeti'nde Dar es Salaam Kaylt Drgr Sektor
Aragtrrmasr'nda gelir kaybrna karSr kayrt drgr korumanrn
en yaygrn tarzr, donugum (rotating) ve tasarruflar ve Upatu olarak bilinen kredi planrydt. Buna kar5rn, bu tur organizasyonlarda uyelik, mikro i5letmelerin toplam sayrsr ile
kargr la gtr rr ld r g r nda d riSri k seviyede seyretmekted
i
r (Ti ba n-
debage et a1.,2003).
$imdiye kadar, birgok tilkede mikro sigorta planlarr sadece, qok az sayrda yoksula ve kayrt drSr ekonomi qalr5anrna
ulagmrStrr. Bu tur planlar pek gok alanda mevcut degildir
ve ya da mevcut olduklarrnda bile, yoksullar (ozellikle kadtnlar) bu planlarla ilgili qok az bilgiye sahip degildir.
Sosyal diyalog ve sendikalagma
Yedi ulkede gerqekle5tirilen ara5trrma projesinin ana bulgularrndan bir tanesi, politika belirleme sr.irecinde MKI
sektorunun yetersiz bir 5ekilde temsil edilmesiydi. Sosyal
diyalog, MKI sorunlarrnr ekonomik politi ka belirlenmesine
dahil etmenin yanr srra MKI sahipleri ve yoneticilerinin ve
galt5anlarrnrn qrkarlarr araslnda adil bir denge kurmak igin
onemli bir araEtrr. Buna kargrn, MKI'leri ve galrganlannt organize etmek, yriksek birim sayrsr, goreceli izolasyonlarr
ve birqok kuquk i5letmenin hassas yasal statL.isu nedeniyle
zordur.
Birqok ulkede, sendikala5ma ve toplu sozlegme yasal olarak belirli bir minimum igletme olqegine baQlanrr (von
Potobsky, 1992;Ve1a,1996). Bu minimum olqegin altlndaki igletmelerdeki qalr5anlar sadece, sektorsel ve ulusal sendikalarrn ve toplu sozleSmelerin sonucu olarak
kapsanabilmekted
7
ir.7
Bu sendikalalnta srnrrlamas, 1948 Serrdikahlo5ma 0zgtirluQu ve
Organize Olma Hakhntn Korunntast Anla5ntast (No. 87) kapsomnda
so ru n l tr g o rit n rn ekted r. As l n d a, LO Se n d i kal a 5ma 1zq u r l i) Q l)
Komitesi surekli olarak ntikro i5letmelerdeki qalrSonlorrn bir sendikaya
kanlnta hakktntn drynda tutulmae ile ilgili endi5elerini ortaya
i
koy mu 5tu r (Schlyter,
106
2002,
t
I
ss. B-9).
Politika ve Yasal Ortamr De$erlendirme
Tablo 4.4 igletme tilge$ine giire, igletmelerin sendika ve toplu
siizlegme payr, Giiney Afrika, 1999 (yiizdeler)
Cahtan
1ila5
Sendika
13
savtsr
Toplu sozlelme
10
6 ila 20
27
28
21ila49
54
5B
50 ila 99
100 ila 199
200 ya da daha fazla
93
82
95
86
99
97
Not: Soyrlor, farklr ekonontik sektorlerdeki 792 MKI (1 ilo 49 galrsan) ve 50 ya da daha fazla qaltSant olan
325 itretim i5letmesi ile ilgili araSttrmaya boQhdrr.
Koynaklar: Chandra et al., (2001 a ve 2001 b).
incelenen tum ulkelerde, sendika uyeliqi ve MKl'lerdeki MKl'lerde sendika
toplu sozle5me teminatr duquktur. Orne$in, Guney iiyeligi diiSiik
Afrikada, sendika ya da toplu sozle5me olanagr bulunan seviyededir
i5letmelerin payr, itletme olqegi ile onemli olgude artar,
Mikro i5letmeler arasrnda, sendika teminatr o/o13 orantnda ve toplu sozle5me o/010 oranrndayken, 50 ila 99 qaltSant olan i5letmeler arasrnda, Tablo 4.4'te gosterildigi gibi,
bu oranlar o/o93'e ve o/o92'ye qrkmr5trr. Tanzanya Birle5ik
Cumhuriyeti'nde, send ikahla5mr5 i5letmelerin orant, mikro
iSletmeler igin o/o12'ye, kUquk igletmeler iqin o/033'e, buiytik
igletmeler iqin o/o96'ya qrkmaktadrr (bkz, Boklm Z deki tablo 2.3). 1999'da PeruUaki ozel sektor sendikahlagmasr; br.iyuk i5letmelerdeki maa5h gahganlarrn o/o2}'siydi; ancak bu
oran kuqrlk igletmelerde sadece o/o4'ti. Benzer bir gekilde,
$iliden bir qalrSma, mikro igletmelerin sadece %4'unun ve
kuquk igletmelerin sadece o/010'unun bir sendikasr oldugunu ve bu oranrn orta olgekli iSletmelerde o/o38 ve btlyuk
iSletmelerde %57 oldugunu ortaya qrkmrgtrr (Espinosa et
al., 2000). Benzer bir 5ekilde, $ilideki toplu sozlegme teminatt, mikro igletmelerde srftra yakrnken, buyuk igletmelerdeki
o/o29
i
le
k a r5
rI
a gtr rr I d r g r n d
a ku
qu
k
i
5l
etm
e Ie
rd e sa d ece
o/o2'dir.B
B
Yazann hesaplantalarr CASEN l99Bve Direccion delTrabcrjo'dan
(2000a) elde edilen verilere dayanrnaktadrr. Burada tetninat, toplan)
maaSlr istihdarntn bir payt olarak toplu sdzle5nre tarofin-dan
kapsanan galt5ctnlann saytsr olarak tantmlanmaktadtr. Bu sebeple bu
veriler, i5letmelerin pa-ytna qondermede bulunan ve belirli ekonornik
sektorler igin yoprlan ornek ara5ttrrnalara dayanan Gtiney Afrika'daki
topltt sozle5me verileri ile dogrudon mukayese edilebilir deQildir.
107
Kugirk i5letmeler iqin Politikalar
Sendikalann guqsuzlugune ve toplu sozlegmenin duguk
teminatrna ek olarak, iSletmelerdeki temsilci kurumlar da
- qahSma konseyleri gibi - kuquk igletmelerde buyuk i5letmelerdekine gore daha guqsuzdur. Bu, ulusal mevzuattaki yasal srnrrlamalardan ve kuquk igletmelerdeki personel
temsilinin goreceli olarak daha yuksek operasyonel maliyeti
nde
n kayn
a kl a n
m
a
kta d t r (vo n Potobs ky,
1
992).
Tablo 4.5 Aragtlrtlan MKI'lerin tizelsektiir
organ izasyon lan na i,iyel i$ i, 200 1 (ytizdeler)
i5 Dernekleri
Ticaret 0dasr
Kiiqiik Orta Kiiqilk
0rta
i;veren Dernekleri Diger 6zel Sektor Dernekleri
Ktigiik
0rta
Siri
Kiiqiik
0rta
7.5
12.9
Gine
16.5
28.8
2'5.4
40.4
10.4
11.5
36.9
63.5
Pakistan
7.1
12.9
10.1
M.5
2.4
23.2
13.6
5B.s
Peru
4.0
20.9
6.9
13.3
0.6
3,6
10.7
31.6
33.7
s3.3
3.2
16.7
34.5
56.1
1
16.9
39.4
10.'r
36.3
Giiney Afrika
Tanzanya BirleSik
(umhuriyeti
Vietnam
Notlar:
... mevcut
8.0
17.2
9.5
22.2
1.5
6.5
23,0
3.0
14.2
3.5
3.1
5.3
deQildir. $ili onketinde, soru,6zel sektot organizasyon ti)rune gdre gruplondrnlmr5trr
Kaynctk: ILO MKI AraSurmalan 2001.
MKI sahipleri ve yoneticileri, i5veren dernekleri, ticaret
odalan ya da ktiguk i5letme derneklerine tiye olabilir.Bazt
ulkelerde, birqok MKl, kayrt drgr sektor derneklerine ya da
bazr sosyal organizasyon ttirtine uye olabilir.e MKI ara5ttrmalarrna gore, mikro itletme sahipleri ve yoneticilerinin
sadece o/o1'i ila o/o37'si iqveren derneklerine, ticaret odalanna ya da kuquk itletme derneklerine uyedir. Buna kar5rn, kuqr.ik igletmeler arastnda bu oran oldukqa yuksektir;
o/o64'trjr (tablo 4.5).
$ilide bu orano/o13 iken Ginede
"Temsil farkrnt" azaltmak (lLO, 2002b) ve sosyal diyalogda
9
Kenya'daki jua kali dernekleri, kayrt dr5r sektor derneklerine bir
ornektir. Bu dernekler, kayrt dr5t ekottomi operotorlerine ham ntadde
eksikliQine, rLthsat tartlonna, polisin kotu muamelesine ve savunmo
ihtiyactna yanrt verecek ortok bir etkinlik gergekle5tirmeye olanak
verir. Yakn zamanda yaprlmrl bir galr5maya gore, ornek MKI'lerin
a/o30'u jua kali iyeleriydi ve yaklasrk a/o90't baz i5 derneklerine ve
sosyal derneklere Ayeydi (McCormick et al., 2001 ).
108
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
MKI sahipleri ve yoneticileri ile gahqanlarrnrn rolunu arttrr-
mak, hem i5yerinde hem de daha genig bir ulusal kapsamda sosyal ve ekonomik durumlarrnr geliptirmek iqin onemli
bir araqtrr. i5verenlerin ve galr5anlarrn dernekleri, MKI'lerin
uyeligini ve hizmetlerini yaymada ve yeni, tiye bazh, erigilebilir, saydam, guvenilir ve demokratik bir 5ekilde yonetilen temsili organizasyonlarrn olu5umunu desteklemede
ve te5vik etmede kritik bir rol oynar (lLO, 2002a). MK|'lerin
kaynaklara, egitime ya da tegvik planlanna erigimini kolaylagtrran ozel sektor derneklerinin rohl onemlidir; gunku
buyuk i5letmelerden farkh olarak, bu iSletmeler genellikle
erigimi bireysel olarak organize etmek iqin qok kuquktur.
MKI temsilinin etkin kurulu5larr, MKI sektorrlndeki yeni yasalarrn ve drlzenlemelerin etkisinin dikkate altnmasrnr garanti altrna almak iqin bu itletme kategorilerinin seslerinin
politika belirleme arenalarrnda duyulmasrnr saglar. MKI
dernekleri, piyasalarrn MKI'ler igin ig geli5tirme hizmetleri
geligtirmesine de yardrmcr olabilir.
Birqok rilkede hrikrlmetler, yasalar; sosyal grivenlik temi- Uygulama
natr, sosyal diyalog ve sendikala$ma vasttasryla gahSma mekanizmalart
standartlarrnrn uygulanmasrna, vergi yrikrim[][iklerine
ve i5 duzenlemelerine uygunluga nazaran daha az onem
vermektedir.'o Uygulama mekanizmalarr ve qah5ma politikalarr alanrndaki kuruluSlar ya qok gugsrizdur ya da denetleme uygunlugunun tek aracr olarak gahgma tefti5ine
guvenmektedir. Kendi kendine raporlama ya da bu amag
do$rultusunda i5 derneklerini gorevlendirme gibi yontemler, nadir olarak kullanrlmaktadrr.
Devletlerin, qah5ma drizenlemelerine uygunluk iqin
MKI'lerin kapasiteleri hakkrnda gergekgi olmalarr gerekirken, temel galrgma normlarrndan genel muafiyetler olmamahdrr. Fazla karmaSrk duzenlemelerin sadeleqtirilmesi,
dikkatli bir degerlendirmeye dayanan belirli normlarr daha
esnek yapma ve qahgma tefti5lerinin otesinde uygulama
mekanizmalarrnr geliStirme, i5 yaratma ve iq niteligi amaqlarrnrn her ikisinin kargrlanmasr iqin daha iyi araqlardrr.
1
0 Bu kapsamda, I 978 Qolryma idaresi AnlaSmasr (No. 1 50, Akekrin,
gerekli olursa aSamalt olarak, Ealr5ma idaresi kapsamtnda koyrt dr5r
sektdr operatorlerini birle5tirmek igin Eaba g6sterdiSini ifade eder.
109
Kuguk lgletmeler igin Politikalar
4.1
.4 Vergilendirme politikalan, kanunlar
ve yiinetmelikler
Birgok MKI'nin Bu politika alanr, gelir ve kurumlar vergileri, kazang vergivergi iidemesi leri, katma deger vergileri (KDV), satrS vergilerive sermaye
gerekmektedir vergilerinin yantstra vergi tegviki planlarrve vergi indirimi
gi bi fa rkh verg i tti rleri n i iqerir. Devlet britqesi ni den geleme
ihtiyacr iqindeki geli5mekte olan birqok devlet, kend ilerinin
vergi tabanrnr geni5letmek iqin onlemler almr5trr. Sonuq
olarak, MKI'ler gimdilerde, tablo 4.6Ua gorr,ilebilece$i gibi,
vergi agrna dahil edilmi$tir. Tum rllkelerde, ara5trrma ornegindeki kentli ktiEuk i5letmelerin dortte riEtinden fazlasr,
i5letme gelir vergisi amacryla kaylt olmugtur. Guney Afrika
drgrndaki ttlm r.ilkelerdeki kentli mikro i5letmeler arasrnda,
ornek igletmelerin yansrndan qogu kayrtlrdrr. Peruda vergi
kaydr, yakrn zamandaki vergi reformlarrnrn kaydr sadele5tirdili gerEegini yansltarak, kentli MK|'ler arasrnda gorsel
olarak evrenseldi (bkz Bo[im 5, Kutu 5.4, s.141).
Birgok MKl, kayrtll olmadlklarrnda bile vergi odemek zorundadrr. Bu tr.ir igletmeler igin risk, formalizasyonun potansiyel yardlmlarrnr toplamaksrzrn, drizenlemelerin bazl
maliyetleri ile kargr kar5lya kaldlklan bir durumda olmalarrdrr.
Tablo 4.6 6lgek ve konuma giire,
araStrrrlan MK|'lerin igletme gelir vergisi kaydr
Kentsel
Krrsal
Mikro Ktictik
Mikro
KrlcUk
Sili
85.7
91.6
82.1
85.0
Gine
Pakistan
78.2
67.6
63.5
73.3
54.8
80.3
36.5
46.8
Peru
85.5
99.5
68.8
100.0
Gtiney Afrika
26.9
76.9
17.1
50.0
TanzanyaBirleSikCumhuriyeti
70.7
87.B
38.9
52.9
Vietnam
55.4
87.9
43.5
70.2
Koynak:
ILO MKI
Ara5irmalan 2001
Ornegin Vietnam'da,aile i5letmeleri, tam olarak resmi bir
statuden yararlanmamalanna ra!men, vergi odemektedir.
Diger yandan, en kuquk igletmeler genellikle bazr vergilerden muaf tutulurlar ya da gelirlerini saklayarak vergi
110
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
odemekten kagarlar. Bunun bir gostergesi, herhangi bir
vergi kurr.rlr-r5una kayrtlt olmayan mikro i5letmelerin goreceli olarak ytiksek orantdtr. Bu, ozellikle Gtiney Afrikadaki
durumdur. iSletmelerin kayrth olsun ya da olmastn bazen
vergi odemesine ragmen,bazr mikro iSletmeler vergi kurul uSlarr tarafrndan fark edilmeksizin qah5mayr ba5armaktadrr. Diger durumlarda, MKI'ler, vergi kuruluglarlna kayrtlr
olmasrna ra{men, vergilerden kaqrnabilir. Buna kargtn, MKI
araftrrma verilerine gore, vergi kurulu5larr MKI'leri diger
devlet kurumlarrna gore daha srkhkla tefti5 etmektedir.
Ayrrca, Bolum 3'te analiz edildigi gibi, devlet yonetmeliklerinden kagma, zultim ve taciz riski ya da kaynaklara ve
piyasalara erigim eksikligi gibi MKI'ler igin diger maliyetlere sahiptir. Sonuq olarak, ytiksek vergi tehdidi, briyrime
odakh iSletmelerin buytimesini engelleyebilir; qunku bu
durum, bu iSletmelerin gortinurl ugtinu artttrtr.
Diger politi ka alanlarrnda ise, MKI'leri etkileyen vergilendirme politikalarrnrn iki yonti vardrr. ilki, vergi sistemitasanmr
ve MKI'lere kar5r yaprsal onyargrlardtr. ikincisi, vergilendirme politikalarrnrn uygulanma 5ekli ile ilgilidir. Bu noktada,
MKI'lerin qahgmalarrnr engelleyen ve btiyilk i5letmeler lehine onyargrlarr olan bir dizi kurumsal ve prosedtirle ilgili
drizenleme vardrr.
Vergi sistemlerinin tasanmrnda MKI kargrtr
tinyargrlar
Belirli vergi sistemlerinin tasanmr, genellikle buyuk iSlet- Vergi muafiyetleri,
meler lehinedir. inceleme altrnda bulunan yedi ulkedeki biiyiik igletmeler
yaprsal onyargrlar, rig ana konunun sonucu olarak ortaya igindir
qrkmrgtlr. ilk konu, buyrik igletmeler igin vergi muafiyetleridir. Buyilk igletmeler, goreceli olarak buytlk igletmeler iqin
igqilik maliyetlerini du5urerek ve bu sayede pazar yerini
tahrif ederek, MKI'lere sunulmayana muafiyetler ya da tegvikler elde ederler. 0rnegin Vietnam'da, kamu ipletmeleri,
ozel sektor i;letmelerine sunulmayan bir dizi muaflyet ve
yardrm alrrlar. Vietnamdaki diger vergi teqvikleri, qok fazla
istihdam yaratan igletmelere yoneliktir. Buna karSrn, aqrkqa
ifade edilmeyen uygulamaya yonelik ktlavuz ilkeler, a5rrr
krilfet getiren ve gerqekqi olmayan prosedr.irler nedeniyle
bu politikalarrn MKI'lerin istihdam modelleri tizerinde srnrrh bir etkisi vardrr. Benzer bir 5ekilde, Tanzanya Birle5ik
111
Kuquk lsletmeler lgin Politikalar
Cumhuriyeti'nde, vergi tatilleri daha kuguk igletmeler iqin
de$il ama buyuk iSletmeler iqin mevcuttur.
Bu onyargrlar, dogrudan kuquk olqek uretimle rekabet
eden briyUk olqekli mal rireticilerine mali yardrmlar yonlendirildiginde, kuguk igletmeler uzerinde dogrudan bir
olumsuz etkiye sahiptir (Steel ve Takagi, 19S3). Birqok durumda, kendilerini kayrth yapan ve yeni istihdam frrsatlarr
yaratan bu dinamik kuquk i5letmeler, vergi sistemi tarafrndan cezalandrnlabilirler qunku bunlar, briyuk igletmelere
karSr onyargrh olan teqvik planlarrndan ne yardrm alabilir
ne de saklanabilirler.
Vergi MKI'lere kargr olan ikinci etmen, vergilendirmenin karmagrklrgrdrr. MKI'ler arasrndaki en yaygtn deneyim, odemeleri talep edilen vergilerin karmagrkhgtdrr. Bazl tllkelerde,
MKI'ler; sayrsrz vergiler ve gtimrrikleri odemekle yrikilmludtir. Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, birqok tllkedekinden daha fazla sayrda olan yerel ruhsatlar, izinler, gtimrukler ve vergilerin yanl stra 26 degigik vergi turu vardrr.
Vietnam iqin gerqekle5tirilen qahgma,'odenmesi gereken
vergileri sadece vergi gorevl ilerinin anladr!rnr" belirtmigtir
(Pham, 2002). PakistanUa da, vergi sistemi oldukga karmaqrktrr. Bazr MKI ttlrleri iqin basitlegtirilmi5 bir kendi kendini degerlendirme planr vardrr; ancak bu, igletmeleri her
sene o/010 oranrnda kendi vergi tabanlannr arttrrmalarr igin
zorlamaktadrr. Buna kar5rn, $ili ve Peru'da vergi sistemleri
mukayese edilebilir bir pekilde basittir ve ozellikle Peru'da,
vergi sistemi 1990'lar boyunca oldukqa fazla sadeleqtirilmigtir. Sonuq olarak, vergi yLikrimhjhiklerini her zaman
tam olarak odememelerine ra!men, kendileri bile genellikle vergi kuruluglarrna kayrt olur (bakrnrz tablo 4.6).
ydnetmeliklerinin
karmagklrjr,
MKI'leri biiyiik
igletmelere
giire doha gok
etkilemektedir
Bozen, vergi Birqok vergi sisteminde bulunan riquncri yaprsal onyargr,
oranlan MKI'ler igin vergilend rme ora nla rr ile lgil id ir. Bazr ri kelerde vergi ora ngok yiiksektir larr oldukqa yuksektir. Ornegin, Vietnamdaki vergilerin,
i
i
I
MKI'ler iqin agrr bir yuk oldugu rapor edildi. Diger durumlarda, kuquk igletmeler,ya hiq vergi odemezler ya da qok az
vergi verirler grinkri bu i5letmeler ya resmen muaf tutulmaktadrr ya da vergilerden kaqrnmaktadrr. Pakistan'da ve
Peru'da, belirli bir gelir seviyesinin altrndaki MKI'ler, vergi
odemekten muaf tutulmaktadrr ya da daha dri5Uk vergi
oranlarr olan vergi rejimlerinde gahgmaktadrrlar.
112
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
MKI'lere uygulanan vergilerln en yaygrnlarr, KDV, gelir
ve kurumlar verqisidir. Buna karSln bazr ulkelerde, diQer
vergilendirme turlerinin, MKI'ler igin olumsuz bir 5ekilde
yuksek oranlart oldug u kan ttlanmtStrr. Orne$i n, Tanzanya
Birleqik Cumhuriyeti'nde MK|'ler cirolartna gore vergilendirilmektedir. Bu, daha kuquk iSletmelere ilk bakt5ta uygun
gorunurken - qunku kuguk i5letmelerin buyLik iSletmelere
gore cirolartntn daha dti5uk olmast muhtemeldir - bunun
etkisi, MK|'lere karSt bir onyargr ortaya koymaktadrr; gtinku MK|'lerin daha bilyrik i5letmelere gore daha du5uk bir
dikey entegrasyon seviyesine sahip olma egilimi vardtr.rl
Ginedeki yerel vergiler, yuksek bir minimum miktart
(FG25,000) ve goreceli olarak dtlSuk maksimum miktarl
(FG70,000) olan olge$e gore toplantr. Bu, vergilerin en kuquk iqletmeler iqin caydlrtctve en buytik iSletmeler iqin de
driSrlk oldugu anlamtna gelmektedir. Sonug olarak, goturri odeme olarak altnan vergiler (ruhsat ve kaytt r-icretleri
dahil olmak uzere), bu firmalar muaf tutulmuyorsa, en kuqLik igletmeleri n aleyhinedir.
Verg i uygulamastnda MKI kargrtl tinyargrlar
Vergi yukum[i[]klerine uygunlukta MKI'ler iqin birqok sorun, vergi kanunlan ve yonetmeliklerinin yonetiminden
kayna klan maktad
tr.
Vietnam ve Tanzanya
Bi
rleg i k
Cumhuriyeti'nde, ktrsal tabanlr i5letmeler iqin vergi formlarrnr, doldurma, seyahat sr.lresi ve maliyetleri gegen zaman gibi, MKI'lerin vergi ile ilgili iqin bir dizi"saklt maliyet"
bulunmaktadrr. $ilide, kayrt olmak ve vergi beyannamelerini doldurmak iqin gerekli zaman, uygunluk konusundaki
esas sorun olarak ifade edilmiStir.
Vergilendirme alantnda MK|'lere kar5r prosedurle ilgili on- Qokfazla sayrda
yargrlarrn genellikle, agagrdaki kurumsal ve prosedtirle ilgi- kurulug, vergi
li duzenlemelerdeki dort sorun qe5idinden kaynaklandtgt uygulamaktodrr
bulunmu5tur. Bunlardan ilki, MKI'lere vergi uygulayan kurumlarrn gok fazla sayrda olmasrydr. Yukarrda tanlmlanan
1l
"Dikey entegrasyon" terimi, uretim ve ticorileSme sitreglerindeki
n n tek bi r i Sletme -d eki enteg ro syon u n a gon derme
yapmaktadrr. Dikey entegrasyon seviyesi yilksek olursa, ilgili i5letmelerin sayrsr azahr. Her bir i5lem (katma deger yerine) toplam
degere gore vergilendirildiQin-de, daha dil1Ak dikey entegrasyon
seviyesi olan i5letmeler daha fazla vergi 6demektedir. Bunlor
gen ell ikle kA qA k i 5letmelerdi r.
opera syonla
Kuctik iiletmeler igin Politikalar
karrnagrk vergilendirme sistemleri sorununun yant stra,
bu vergiler genellikle qok fazla sayrda kurulu5 tarafrndan
yonetilir. MKi'lerin, merkezi bir vergi makamrnrn yant stra,
yerel bir makama arazive hizmet vergileri, ilge veya il makamlarrna da ilqe veya il vergilerini, aynca da bir taklm ba5ka lisans vergilerini (turizm endustrisinde igletmeler iqin
yatak vergisi gibi) odemeleri gerekli olabilir. Bu nedenle,
bu vergileri daha etkin hale getirme ve vergilendirmenin
yonetiminde bulunan kurulu5larr birle5tirme oldukqa yararh olabilir.
Keyfiyet ve Vergi uygulamasrnda MKI kargrtr bir onyargrya neden olsaydamhk eksikligi, dugu bulunan ikinci problem, vergilendirmede uygulaproblemdir nan keyfiyet ve saydamhk eksikligi ile ilgilidir. Tanzanya
Birle5ik Cumhuriyeti'nde rapor edilenler gibi, vergilerin
yonetiminde yriksek bir keyfiyet seviyesi bulunan vergilendirme sistemlerinin yozlagmaya neden oldugu ve
MKI'lerin qah5malarr uzerinde negatif bir etkiye sahip oldugu bulunmuttur. Bu, birqok MKI'nin kayrt dl5r kalmayrve
vergilendirmeden trimden kaqrnmayr seqmesine katkrda
bulunur. Pakistan'da, parasal maliyetler yerine zaman kaybr ve caydrrmalar, MKI'lerin vergi kuruluSlarrna kaytt yapttrmamayt segmesindeki ana nedenlerdir.
Vergilerin, Vergilendirme gelirlerinin kullanrmr ile ilgili raporlama ekkullorumr hokknda sikliginin de bir sorun oldugu ortaya konulmugrur. Birqok
genellikle bilgi durumda, MKI'ler odemelerinden gok azkazanq elde eteksikligivardr mektedir. MKI'ler vergilerini drlzenli odeyebilirler; ancak
elektrik ikmallerinin ya da su rezervlerinin yetersiz oldugunu fark etmi$lerdir. Vergilerin toplanmasr, devletin bu
fonlarr MKI'lerin genel olarak yararlanabilecegi hizmetler
ve altyaprlar temin etme rizere kullanrlacagl anlamrna gelmektedir. Ancak bu, birqok durumda yuzeysel bir iligkidir.
Bu sebeple, devletler, gtiven yaratmak ve drizenlemelere
uyulmasrnr te5vik etmek igin MK|'leri bu vergi gelirlerinin
kullanrmr konusunda bilgilendirebilir.
Vergi iadelerindeki Sonuq olarak, vergi iadelerinin ahnmasrndaki gecikmeler,
gecikmeler ve MKI'ler rizerinde olumsuz bir etkiye neden olabilir. Birkararlar MKI'leri qok MKl, vergi iadelerini alma zamanrndaki gecikmeler
etkiler ve diger vergi kararlan turleri yuzrinden vergilendirmeyle ilgili gizli bir maliyetle karSr kargrya kalabilir. Ornegin
Vietnam'da, MKI'ler, KDV iadelerinde uzun beklemeler ve
114
Politika ve Yasal Ortamr DeQerlendirme
iqin vergilendirme kurumlartntn vergilendirme te5vikleri
ruhsat gtkarmastnda gecikmeler oldugLrnu rapor etrniStir.
MK|'lerin genellikle vergi agrntn drgrnda olduklarrnrn du5unulmesine ragmen, bu dri5unce, gerqekle bagda5maz.
Birgok MKl, farkll farkh Sekillerde vergi oder. Ashnda, vergi
yonetmelikleri, MKI'lere en dikkatli Sekilde uygulanan yonetmeliklerdir. Birqok MKI'nin hassas durumu goz onrinde
bulundurulursa, birqok vergi sisteminin karma5rkhgrndan
ve vergi yetkilileri taraftndan rahatstz edilmekten qok fazla
etkilendikleri gorultir.
4.1 .sTicaret
politikalarl
Ticaret politikalarr, MKI'ler uzerinde bir etki gostermektedir; qunku ithal mal girdilerine erigim ve bu girdilerin fiyatlarr tizerinde oldugu kadar igletmelerin nihai urunlerinin
fiyatlarr ve ihracat piyasalarrna muhtemel eriSim uzerinde
de bir etkiye sahiptir.Ticaret politikast alant, ithalat miktart,
(ithalat kotalart, ithalat ruhsatlart gibi) slnrrlamalart ve ithalatr daha pahah krlan vergiler (ithalat grimrUk vergileri
gibi) ile birlikte ihracat vergileri ve ihracat te5viklerini de
kapsar.
ihracat piyosalan,
teji olarak, duSuk gelirli zanaatkarlartn dunya piyasalartna istihdom olugturma
baglanmasrnrn taStdlll potansiyeli fark etmiStir. (Berry, ve yoksullukla
miicadele
1 997).MKl aragtr rmalart n n son uqlart, kend i riru n leri n i h raq
potansiyeline
etmeyi bagarmrg bu i5letmelerin zaman iqerisinde, yerel pisohiptir
yasalarla srntrlanan benzer i5letmelere gore buyumesinin
ve istihdam yaratmastntn daha muhtemel oldu$unu gostermektedir (Christensen ve Goedhuys, yakrnda grkacak;
aynca bkz Ek, tablo A.8). Buna kar5tn, MKl'lerin kendileri
Birkaq qah5ma, yoksullugun azalttlmastna yonelik bir stra-
t
i
ve ticaret politikalarrndaki zayrflrklartntn bir sonucu olarak,
gok az sayrdaki MKl, uluslararast ticaretten dogrudan yararlanabilmektedir. Birqok i5letme tablo 4.7 de gosterildigi
gibi, esas olarak qok az sayrda i5letmenin kendi urunlerini
ihraq edebildigi yerli piyasalarda i5 yapmaktadrr.
Geli5mekte olan birqok rllke, 1980'lere kadar, sanayilegme-
yi te;vik etmek igin ithal ikameci stratejilerine guvenmigti r.
115
Kuguk l5letmeler lqin Politikalar
Tablo 4.7 Aragttnlan MKI'ler igin ana piyasalar,200l (yiizde
olarak bahsedilmigtir)
Yerel
Bolqesel/ Ulusal
ihracat
Siri
53.2
44.1
2.7
Gine
42.9
s2.9
4.2
Pakistan
75.s
20.2
4.2
Peru
77.5
19.4
3.1
G0ney Afrika
Tanzanya BirleSik Cumhuriyeti
67.4
31 .5
1.1
34.4
s9.5
6.0
Vietnam
43.3
46.2
10.6
Kaynak: ILO MKI Aro5ttrrnolart 2001.
Bu ithal ikameci planlar genellikle MKI'lere kar5r onyargrhdrr; gunkU ithal girdilere, ithalat kotalarrna erigim saglamasr daha muhtemel olan buyuk i5letmeleri kaylran hukumetler tarafrndan lisans verilmektedir; ya da bu girdiler
yine bu htlkrlmetlerce dogrudan tahsis edilmektedir. Sermaye niteligindeki yeni teghizatlarrn ithaline genelde ve
tLiketici mallarrn yerel olarak uretimini desteklemek igin
uygun tarifeler ve kotalar uygulanmr5trr; ancak sermaye
teghizatlarrnrn kuquk i5letmelerce ithalatr genellikle bu
te5viklerden faydalanamaz. Bunun nedeni, kUqrik i5letmelerin, bu yararlar tarafrndan kapsanmayan daha ucuz
ikinci el makineleriniya da bu derecede olumlu drizenlemeye tabi olmayan ile nihai triketici mallarr (ornegin dikig
makinesi) olarak srnrflandrrrlan basit makine trirlerini ithal
etme egiliminde olmalarrdrr. Ayrtca, buyt-ik i5letmelere genellikle, kendilerinin belli bir zaman dilimi igin grimrriksriz
sermaye mallarr ithal etmesine olanak saglayan endustriyel yatrnm te5vikleri hibe edilmektedir (Haggblade et al.,
1990; Berry,1995).
Ticaretin Birqok ulkede ticaretin liberalleSmesi, son birkaq on yrl
liberallegmesi, iqerisinde geligmekte olan tllkelerde temel bir politika reen iinemli formu olmu5tur. ithalat ve ihracat kotalarr kaldrrrlmr5trr;
ithal ikameci ithalat kotalarr ithalat gumruk vergileri ile degi5tirilmiqtir;
rejimlerdeki gLimrrik vergi oranlarr uluslararasr ticarete agrlmak iqin
MKI kargttt a5amah olarak dugurulmugtur. Ornegin Tanzanya Birle5ik
iinyarElan ortadan Cumhuriyeti'nde, ithalat grimrrik vergilerinin maksimum
kaldtrmrytr oranr 1980'lerde o/o5O'lerden 1995'te o/o40'a ve 1999'da
o/o25'e dtigrirUlmri5tr.ir. Yakrn zamanlt politika beyanlarr,
116
Politika ve Yasal Ortamr DeQerlendirme
gumruk vergisi oranlartntn daha fazla du5urulmesini saglamrgtrr. Ginede, ithalat gumruk vergilerinin devlet biitqesinin gelirlerini artttrmak igin yakln zamanda artttrtlmastna
ragmen, ticaret ruhsatlart kaldrrrlmr5trr,
ithalat kotalarrna ya da diger gtimruk tarifesi dr5r engellere
karSrn, uygulamalarr tektip oldugu igin, ithalat tarifelerinin
buyuk igletmelerle kryaslandrklartnda kuquk iSletmeler
uzerinde farkh bir etkinin oldugu goru5mugtur. Bu sebeple, ilkeselolarak, geligmekte olan irlkelerde ticaretin liberalleSmesi politikalarr kapsamtnda gumruk tarifesi drSr engellerinin kademeli olarak kaldtrtlmast, MK|'lere daha uygun
bir ortam saglayacakttr. Buna kargtn, btiyuk iSletmelerin
egemen olduQu ekonomik sektorler, kuguk igletmelerin
yogunlukla yer aldrgr ekonomik sektorlere gore daha fazla
korundugunda ithalat tarifeleri bile kuqtik igletmelere kargr onyargrlr olabilir (Osmani, 1995; Bagachwa, 1996).
Yeni ihracat teSvikleri bazen, tegvik planlartna eri5im iqin
minimum ihracat hacimlerini olu5turarak, MKI'lere kargl
ayrrmcrLk deneyimin i tekrar etmektedir. Bu nlar genellikle
MKl'lerin bunlardan yararlanmasrnr engelleyecek kadar
ytiksektir. Politika ortamr, aile i5letmelerinin yasal statusunrin ihracatqrlarrn dogrudan ihracat yapmastna izin
vermedigi Vietnam'da potansiyel ihracatqrlar igin de bir
Yeni
politikalar
genellikle, MKI'lerin
bu politikalardon
yararlanmatnt
imkanstz
kilacok Sekilde
tasarlonmrytrr
engeldir.r2
ttlm iqletme olqeklerinde ihracat sektorlerinin geliSimini tegvik eden belirli te5vikler mevcutken, bu
tegviklerden sadece dogrudan ihracatgrlar faydalanmaktadrr. Agrr yonetmelikler ve prosedurler genellikle MKI'leri
brlyuk i;letmelere ya da ihracatgtlara yetki vermeye zorIarken, MKl'ler tedarikqi roltintl tlstlenirler ("dolaylr ihracatqrlar" denebilir). Pakistanda, Merkez Gelir Kurulu, bir yllhk
ihracatla ilgili Kanuni Duzenleyici Emir qrkartmtgttr. Bu, en
son ticaret yonetmeliklerini takip etmeyi gereksiz bir 5ekilde zorla;trrmaktadrr. Bu nedenle, Pakistandaki MKI'ler
mevcut ihracat tegvikleri planlarrndan nadiren yararlanBazr ulkelerde,
I
2
1998'e kador, ithalat-ihracat yopmak isteyen Vietnamlt i$letnrclerin,
ihracat ruhsatr alabilmeleri igin 200.000 Amerikan Dolart'ntn itzerinde
bir yasal sermayeye sahip olntalart talep edilmektedir. Bu nedenle,
MKI'ler, dojrudan ihracattn dtSrnda tutulrnuttur. 1998'de ihracat
lisansr Sartlarrntn ortadan kaldtrrlrttosr, resrni olarak kayttlt her
isletmenin dr5 ticarete doQrudon katrlmostna olonak soglantrSilr.
117
KLiquk igletmeler igin Politikalar
maktadtr. Diger yandan, bazr ulkeler - $ili ve Peru gibi - MKI
ihracattnt te;vik eden ozel programlara sahiptir; ancak
bunlarrn kapsamr nispeten du5uktur.
Ticaret politikalarr alanrnda politika belirleme sureci genelli kle MKI'lerin aleyh indedir. OrneQin Pakistan'da, ticaret
politikalan belirlenirken gogunlukla ana sanayi ve ticaret
derneklerine danr5rlmaktadrr. Buna kargrn, bu derneklere,
buyuk olqekli igletmeler hakirndir. Daha onemli bir MKI
temsiline sahip sanayiciler dernegi, bu gorugmelere ya da
diger politika beli rleme sureqlerir"re katlmaz.
Ticaretin liberalleqmesi ve dunya ekonomisine daha fazla eriqimin saglanmasr, tum olqekten iqletmelere yeni pazarlar aqmasrna ragmen, daha fazla rekabete de neden
olmaktadrr. Briyuk ve kuquk i5letmeler egit bir 5ekilde bu
rekabete maruzken, bu i5letrnelerin bu degi5ikliklere yanrt verme kapasitesi deqigiklik gosterebilir. Birqok iSletme profesyonel yonetime ve rekabetqi ortamlara uyum
saglamasr iqin gerekli kaynaklara sahip olmadrgr iqin, krsa
vadede bu kendi Erkarlarrna olmayabilir. Aynca, Kuquk i5letmelerin imalatrnrn geleneksel olarak ithalat igeri$inin
du5uk oldugu goz onunde bulundurulursa MKi'ler, kuresellegen ekonominin sundugu ucuz ithal girdilerden pek
de faydalanamaktadrrlar. (lLO, 1996). Diger taraftan, buyuk
i5letmeler genellikle personel sayrsrnr azaltarak ve dokum
yaparak maliyeti azaltrrken bu da genellikle MK|'lerin
istihdam oranrnda genelde bir artrSla sonuqlantr - talepteki dalgalanmalara kar5r daha esnek olabilirler (Cook ve
Nixson, 2000, s. B). MKI'lerin uluslararasr ticaretin sagladrgr tum faydalarrn yararlanmasr iqin, politikayr belirleyen
ki5ilerin i5letme olgeklerine gore ticaret liberallegmesinin
-
muhtemel etkisini du5[nrlesi ve MKI'lerin uluslararast
piyasalarda kar5rlagtrklarr politika engellerine ozel dikkat
gostergesi gerekl idir.
4.1.6 Finans ve kredi politikalan, kanunlar
ve yiinetmelikler
Finans politikalarr alanrnda ana ilgi alanrmrz, finans kuruluSlannrn, finansrnan saQlayrcrlara MKi'lerin kapsamlartnt
geliStirmeleri amacryla kredi saglamak (ihtiyath duzenlemelefl ve hLlkumet teSviki vermek iqin saglanan ko5ullarr
belirleyen drizenlemeler de dahil olmak uzere, MKi'lerin
118
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
sermaye eri5inrini etkileyen kamu politikalartnt, yasal ve
duzenleyici araglardrr, Sivil toplum ya da topluluk orgutleri tarafrndan yu rutrilen belirli finans programlart i ncelenmenri5tir; gunku bizim hedefimiz finansln MKI sektorune
akr5rnda kamu politikasrnrn oynadrgr rolu incelemektir.
inceleme altrndaki ulkelerin politika ortamtnda te5his edilen sorunlara ragmen, birgok MKI'nin firransal sistem ile
baglantsr vardrr. Bunut-r bi r gostergesi, banka hesaplartn rt
varlr$rdrr. Yedi ulkenin hepsirrde, kuquk iSletmelerin qogunun bir banka hesabtvardrr. Mikro i5letmeler arastnda, bu
Birgok MKI'nin
bonkacil* sistemi
ile baglantsr vardr
ve MKI'ler kredi
bagvurusunda
oran, gekil 4.2'de gosterildigi gibi, Vietnam'daoio21 ve Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde o/058 arastnda deQiSir.
bulunabilir
t
$ekil4.2 Aragtrrrlan MKI'ler arastnda banka
hesabrnrn varhgr, 2001 (yiizdeler)
B.2l .fl
24.e
Pakistan
llffi
mirro
i;letmeler l-...l3 xtiqrlt
Gilney Afrika
igletmeler
Ia nza nya
Birlelik
(umhuriyeti
Not: $ili iqin arotilrmo verileri mevcut deiildir; ancak qe5itli qaltStnalor, $ili'deki birgok MKI'nin ticori banka hesaplarr oldugunu ortaya koymu5tur (Held, 1999; lnversiones y Gestion Ltdo.,2002).
Koynak: ILO NlKl AraSnrntalan 2001.
Finans eri5imi, MKI ara5trrmalarrna gore, istihdam olu;turma r.izerinde olumlu bir etkiye sahip, en fazla bahsi geqen
dort etmenderr biridir. Aynr Sekilde, finans eksikligi, igletmelerin ig guqlerini azaltmasrna neden olan ana etmenler
arasrnda gosterilmi5tir. Birqok ulkede, arattrrma ornekle119
Kuguk lgletmeler igin Politikalar
rindeki igletmelerin yarrsr, Pakistan ve Tanzanya BirleSik
Cumhuriyeti'nde daha duSuk paylarda olmak suretiyle,
1999 ve 2001 donemi boyunca resmi kredi elde etmeye
te5ebbus etmi5tir. Tt.im i5letmeler ba5anlr olamamr5trr.
Ginehe, kredi almaya qahgan igletmelerin sadece riqte birine kredi verilmi;tir ve diger ulkelerde bu oran o/o20veo/o9}
arasr nda da ga la n ma ktad r r.
I
inceleme altrndaki yedi ulke arasrnda, $ili, MKI'ler iqin resmi krediye eri5imin en yuksek oranda oldugu ulkedir;
$ekil4.3 Aragtrnlan MKl'lerin 1999 ve 2001 arasrndaki
diinemde resmi kredi erigimi (yiizdeler)
I 7.8
| ilffi
16.e
to.t
6iiney Afrika
Pakistan
17.2
Ta
nza nya
Vietnam
BirleSik
Cu
l]il
mitro igletmeler (2-9 qalr5an)
l-7
mh uriyeti
xiiqrL iSletmeler (10-49
qalrSan)
Not: Resmi kredi, ozel yo da kamu bankastndon, bir devlet kredi fonundon ya da uluslarorosr bir projeden altnan
is kredisi
anlamtna qelmektedir.
Kaynak: ILO MKI AraStrrntalarr 2001.
Gine, Pakistan ve Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde eri5im en du5uktur. $ekil 4.3'te goruldugu gibi, $ilideki MKI
arattrrma orneklerindeki iSletmelerin o/o4f i ve kuquk i5letmelerin o/o25'i,1999 ve 2001 arastndaki donemde kredi almr5trr. Bu gorece yuksek oranlar, bu donem boyunca
ekonornik yavaglama, onceki donemle karqrla5trnldrgrnda
r20
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
MKI'lerin kredi eri5irnini azalttrgt iqin kredilere onemlidir
(bkz Kutu 4.9). Sili ve Gitre'de, resmi kredi eriSimi, kadtnlann sahip olduQu i5letmelerde erkeklerin sahip oldugu
igletmelere gore daha duitiktL.i; diger ulkelerde kadrnlartn
sahip oldugu iSletmelerin resmi kredi eri5imi biraz daha
yriksekti.
ige yeni baglayan kuruluglarrn nadiren resmi krediye eri5imi ige yeni boslayan
vardrr. MKI ara5ttrmalart sadece, son iki yrlda qalrSan en az kuruluSlor nadiren
iki qah5anr olan MKI'leri kapsamlStrr; finans ozellikle i9e yeni resmi krediye
ba jlayan kurulu5lar iqin azdlr. Ornegin, Pakistandaki ornek erigmektedir
i5letmelerin sadece o/o3'u i5e baSlama aSamaslnda resmi
krediler vasrtastyla finanse edilmektedir. Pek qok i5 yaratma frrsattntn i5e ba5lamak iqin gerekli olan sermayeye eri5imin saglanamamast sebebiyle kaybedilmesi olasrdlr' (D.M'
Gross, 2001). Bu sebeple, finansal aractltk politikalarrntn
geligtirilmesi, istihdam oluSturma uzerinde dogrudan bir
etkiye sahiptir.
Kredi eri5imi ile ilgili zorluklar, MKI'lerin geqmi5 ekonomi
etkinlikleri ile ilgili teminat ya da g0venilir kayrtlar saglamada yaqadtklarl sorunlar ve finansal kurulu5larrn dtiStik
miktarlarla ugragrrken sahip oldu9u ytiksek idari maliyetlerden kaynaklanmaktadlr. Belirsizligin ve asimetrik bilgilerin maliyetleri, kredi veren ve alanlar gibi ozel kuruluSlar
tarafrrrdan alttndan kalkrlamayacak kadar fazladlr' Bu sebeple MKi'ler iqin finans piyasalartntn iSleyi;inin geliStirilmesi ve yonelik bir dizi politikaya ihtiyaq duyulmaktadrr
'l
(Berry, 1995; Snodgrass ve Biggs, 996; D.M. Gross, 2001).
igletme olgegine bagh olarak farkh Sekillerde olmastna
ra!men, maddi teminat eksiklikleri onemli bir engeldir.
Mikro iSletmelerde, aractlar iqin ana sorun genellikle, bu i5letnrelerin taahhtit edebild ikleri varltklartntn olmamastdtr;
kusuk i5letrnelerle ilgili ana sorun maddi teminat degerini
belirleme ve iglemeye ili5kin yuksek maliyettir (Balkenhol
ve Schutte, 2001). Maddi teminat varhklart sa$lama, Vietnarn gibi emlak piyasastntn tam olarak geligmedigi ulkeIerde ozellikle zordttr; pratikte, Vietnamdaki aile i5letmelerinirr resmi krediye eriqirni buyL.ik oratrda engellenmigtir.
Politika reformlartnttr, finansal kurulu5lar iqirl bu maliyetleri azaltmayt ve MKI'lerin maddi teminat yardrmlarrnr kullanmasrnr kolaylaStrrma yontemlerini goz onune almast
gerekmektedir.
Finansal arocilar
maliyetleri
azoltilmas,
MKI'lerin krediye
erigimine yordtmcr
olur
igin
121
KUqLik
lSletmeler igin Politikalar
Kredi sicilleri, MKI'ler igin krediye eri5imin artmastna yardrmcr olur. Bu siciller, kriqtik olqekli kredi ahcrlarryla ilgili
bilgi akrglannr geligtirmek igin odeme geqmigleri hakkrnda bilgi toplarlar ve potansiyel kredi ahcrlannrn iyi odeme
gegmi5lerini kullanarak finansmanl garanti altrna almalarrna ve boylece borq verenlerin harcamalarrnrn ve risklerinin
aza I masr na olanak sag la r. (Dri nya Ba n kas r, 2002). Devletler,
MK|'ler igin kredi planlarr olan finans kuruluglarrna fon saglayarak, bu igletmelere ulagmak iqin motivasyon da saglar.
Potansiyel kredi saglanan diger bir onemlitegvik ise, bankacrhk sistemindeki rekabettir: bu, $ili ve Perudaki kredi
erigiminin goreceli yUksek oranr iqin bir aqrklama olabilir.
Bu alandaki esas politika zorluQu, az sayrdaki iSletmelere
ucuz kredi saglamak yerine, piyasa oranlarrnda kuquk igletme kredi eri5imine yardrm eden mekanizmalarr kurarak
MKI'lerin kredi eri;imini arttrrmaktrr. Buna kar5rn, birqok
tilke, srnrrlr bir hizmet sunan ya da zayf bir odaga sahip
yeni kurulu5lar ve programlar olu5turarak MKI finansmanr
zorl ugu nu gidermeye qahgrr.
BirEok iilke, smrrlr Pakistan'da, Kriqilk iSletme Finansr Birligi, esnek ko5ullarda
hizmet sunan MKI'lere finansal yardrm saglar; ancak paylagtrrrlan fonlabir program rtn sadece ktlgrik bir boltlmu gerqekten hedef gruba ula5rr.
yaklaymma Gtiney Afrika hrlkrlmeti, MK|'lere mikro finans teminatrna
gilvenmektedir odaklanan ve sermayenin yr-izde elliden fazlag hrikrimetin
denetiminde olan bir kamu kurulu5u olarak Khula i5letme
Finanst Limited'i kurmugtur. Vietnamda, bir dizi ozel fon,
MKI'lerin finansal ihtiyaElarrnr kar5rlamak iqin kurulmugtur.
Bunlat Aqhkla Mticadele ve Yoksullugu Azaltma Programr Fonu'nu, i5 Yaratma Fonu'nu, yurda donen AlmanVietnamhlar Programr'nr, Avrupa Birligi Kuguk ve Orta
Olqekli i5letmeleri Geli5tirme Fonu'nu ve Geli5imi Destekleme Fonu'nu igerir. Bu fonlarrn birqogu, bagrpta bulunan
kuruluglarrn finansal kaynaklan ile baglantr kurmaktadrr
ve politika qerqevesinde gok az degi5iklik yaratmr5trr ya da
hiq deQigiklik yaratmamrgtrr.
Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, Ulusal bir Mikro Finans
Politikasr (2001), finansal hizmetlere eri5im sorununu goz
onLlnde bulundurarak formule edilmi5tir. Politika, yeni
programlar ortaya koymasr te5vik edilen Tanzanya Birle5ik
Cumhuriyeti Bankasr, ticari bankalar ve tasarruflar, Kredi
ve Kooperatif Topluluklarr sayesinde MKI'lere finans hizmetleri sag lama ihtiyacrna vurg u yapmaktad rr. Ozel fon lar
122
Politika ve Yasal Ortamr De$erlendirme
da, temel olarak mevcut kuruluglarr kullanarak, kadtnlar ve
genq insanlar igin kurulmuStur. Ulusal Mikro Finans Ban[ur,,iunrunya dirlegik Cumhuriyeti'nde planlanan yaklagrk
95 kolu ile bu alanda onemli bir rol oynamasl iqin yakrn
zamanda kurulmu5tur'
incelenen ulkeler araslnda, $ili, finansal piyasalara MKI'lerin
eri5imini kolaylaStlrmaya yonelik en baSarrlt politikaya sahip bir ulkedir (krsrm 4.9); ancak diger ulkelerde de bazr
ba5anlr ornekler vardtr. Bazr ulkelerin ulusal kalktnma, tasariuf ve yatt,mt tegvik etmek igin tasarladr$r politikalar
ve yasalai vardtr. Ornegin, Vietnam'da Yerli Yatrrrmr Tegvik
Yasast vardtr. Buna kar5tn, bu politikalar ve yasalar nadir
olarak MKI'lere yardtmct olur.
Gtiney Afrikadaki MKI'ler iqin mikro kredi hizmetleri,
10.00b Rand'dan (yakla5rk olarak 800 Amerikan Dolarr) az olan ktiquk krediler iqin Tefecilik Kanunu'na (1968)
muafiyetler saqlayarak te5vik edilmi5tir' Bu hareket, "htzlt
btiyuyen m kro kred i sektoru n r.i n oluml u pota nsiyel in i a rtt,r.uk ve kuguk igletmeler iqin kredi eriSimi eksikligine ve
kredi alanlartn aglrl borqluluguna neden olan ve giderek
artan suiistimalleri stntrlamak" igin yaprlmlttrr (Ticaret ve
Sanayi Bakanltgr, 2000, s. 63). Buna kar5tn, bu politika degi5iktigi, finans sektorundeki mikro kredi verenlerin arttSt
rizerinde onemli bir etkiye sahipken, MKI'lerin finansmana
eri5imi uzerinde olumlu bir etkiye sahip oldugunu gostermek igin hentiz yeterli kanrt yoktur.
iilke,
MKI'lerin bonkociltk
sistemine erigimini
geligtirmek
Az sayrdo
iqin
politikalar
olugturmug ve
uygulamryttr
i
Finons politikalan,
btiyuk
kadmlora korEr
iSletmeleri
bir onyargr vardtr. Bu onyargrlar, mikro
iSletmelere gore daha fazla etkilemektedir; qunku kadtnlar iinyarEh olabilir
bu sektorde goreceli olarak daha fazla goze garpmaktadrr'
Ayrtca, kadrnlar mikro kredilere daha kolay eri5me e$ilimi tagrrlarken, konu mikro igletmelerini geli5tirme ve geni5letmeye geldiginde, gerekli kredilere ulaSmada ve bu
kredilerin igletmelerinin geliStirilmesini finanse etmek igin
kullanmada guqlukler yaSamaktadrrlar. Ornegin, Guney
AfrikaUa geleneksel ya da goreneksel evlilikle evlenmi5
kadrnlartn, finans kurumlart ile sozle5me yapma kapasite-
Bazr ulkelerde, finans politikalarrnda kadrnlara kar5r aqrk
leri qok krsrtlrydr. Goreneksel Evlilikler Yasasl'nln (1 998) ytlrtltrilmesi sayesinde kadlnlar evliliklerini kayrt altrna aldrklarr surece kendi iglerini daha kolayhkla yurutebilmektedir
(Ntsika, 1999).
123
KugLik l5letmeler igin Politikalar
Kutu 4.9 gili'de MK|'ler iqin finans politikalarr
1990'larrn ortalarrndan beri, $ili, MK|'leri bankacrhk sistemi ile butunlegtirmede
oldukga ba5arrh olmugtur. 1997'de, servicio de lmpuestos lnternos adrndaki
vergi kuruluSuna kayrth olan ttlm mikro igletmelerin o/o44'i ve tum kuquk igletmelerin o/o66'sr, finansal sisteme borqluydu. Bu krediteminatr, peru, Arjantin ve
Meksika gibi diger Latin Amerika tilkelerine gore daha yuksektir ve geliSmiS ulkelerin teminattna yaktndtr (lnter-American Kalkrnma Bankasr,2002; lnversiones
y Gestion ltda.,2002). Bu ba5arr, agagrdakileri kapsayan, bir dizi iyi tasarlanmr5
kamu politikasrna baghdlr:
+
Mikro igletmeler iqin t.ilkenin ana kamu finansr kurulu5u Banco Estado tarafrndan yonetilen ve iyiqahgan bir kredivaadinin mevcudiyeti;
+
MKI'ler iqin devlet taraftndan sunulan ve ticari bankalar tarafrndan idare edilen kredivaadinin mevcudiyeti ve
+
Birqok ozel bankanrn MKI'Iere mri5teri olarak ulagmasrnr te5vik eden finansal
dr]zenlemeler ve bankacrhk sisteminin etkili bir gekilde geligtirilmesi.
Bu ba5anlara ragmen, 199Bde ba5layan ekonomik gerileme, MKI'leri, bu iSletmelerin istihdam yaratma kapasitelerini dort sene sonra bile etkileyen karmagrk
bir finansal duruma sokmu5tur. Ashnda, buyuk igletmeler, 1999daki krsa sureli
gerilemeyi takip eden yrllar boyunca yeni istihdam yaratabilirken, MKI sektorr.l
halen eski istihdam seviyesine tam olarak ula5amamrqtrr.
Duzenleme sureci boyunca faiz oranlarrndaki artttln yant stra bankalarrn riskli
olarak algrlanan kredi alrcrlarrna kargr daha muhafazakar olan yaklaqrmr, birgok
MKI iqin durumu kotLile5tirmi5tir. Bu sebeple, MKI'ler, genellikle yiiksek faizoranlarrndaki ve krsa vadeli kredilere kargl agrr bir 5ekilde borqlu krhnmr5trr.
MKI'lerin finansal durumlartnt geli5tirmek ve istihdam yaratma potansiyellerini
korumak iqin, $ili hrikumeti 2001ue KoBi'ler iEin finansal bir plan aqrklamrStrr. Bu
plan, Devlet taraflndan sa!lanan krsmi bir krediteminatrnl da iqererek, borqlarrn
yeniden programlanmastna yonelik bir programrda ihtiva etmi5tir.
Bu politika, sistemin qalrgmasr aqrsrndan bagarrlr olmultur; ancak teminatrn,
$ilideki MKI'lerin gerqek ihtiyaglarr ile karSrlagtrrrldrgrnda yetersiz kaldrgr tahmin
edilmektedir. MKI ara$trrmasrna gore, suresi gegmig borqlan olan i5letmelerin
o/o37'si bu politikayr kullanmr5tr,o/olf inin
ise bu programdan haberi bile yoktur.
Mevcut borcu olan MKI'ler arasrnda, o/o13'i bu programr kullanmr5trr; o/o1B'i bu
program hakkrnda bilgi sahibi degildir (Espinosa 2001).
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
tili, Gine, Peru veTanzanya Birlelik Cumhuriyeti'nde, diger Yiinetmeliklere
politika alanlarrnda kayrt kogullanna uygunluk, i5 kaydt, uygunluk, MKI'lerin
vergilendirme ve qalrqma gibi diger politika alanlartnda kredi almasma
kayrt koSullarr uygunluk gibi, MK|'lerin resmi kredi saglayr- yardrmo olur
crlardan kredi almastna yardtm eder. Pakistan, Gtiney Afrika ve Vietnam'da, ktsmi uygunluk gosteren ipletmeler igin
daha karmagrk bir model gozlemlenmigtir. Buna kar5tn,
yedi ulkenin hepsinde, temel kayrt ko5ullartnrn herhangi
birine uygunluk gostermeyen igletmeler, btitun ko5ullara
uygunluk gosteren igletmelere gore krediye daha az erigebilmektedir (iekil a.a). Ayrrca, uygunluk, krediye ba5vurma
ve finans kurulugu tarafrndan reddedilme riskini azaltmaktadrr.
$ekil 4.4 Temel kayrt kogullanna uygunlula giire
resmi kredi erigimi, 2001 (yiizdeler)
Peru
GUney Afrika
Tanzanya
Vietnam
Birlegik
Cumhuriyeti
l--l
uysunluk
yok
[ffi
rrsmi Uysunluk
ll$il
roplam yok
Not: Resmi kredi, dzel ya da kamu bankasrndan, hAkiimet kredi fonundan ya da uluslararag projeden
altnan i5 kredisine gonderme yapmaktadrr. Kayrt ko5ullan ile ilgili daha fazla detay igin, bkz Bolim j ve
Ek'teki tablo A.4
Kaynak: ILO MKI Ara5ttrmalan, 200 l.
125
Kuglik l5letmeler igin Politikalar
Finansmana eri$im ve yonetmeliklere uygunluk arasrndaki bu olumlu baglantr iqin bir dizi aqrklama vardrr. ilk olarak, birqok ulkede, kredi vermek rizere, igletmenin tespit
edilmesi iqin kayrt tipi bir 5ey gereklidir.
ikinci olarak , baz baQlamlar iqerisinde, etkin saghk sigortast ve hayat sigortasrnrn mevcudiyeti, kredi elde etmek
igin bir koguldur.l3 Bu sigorta planlarr, kazalar, hastahklar
ya da MKI sahipleri ve yoneticilerinin oltimri nedeniyle
olu5an kredi temerrrldrl riskini ortadan kaldlrrr. Uquncu
olarak, yonetmeliklere uygunluk genellikle, i5letmenin
gegmig ekonomik etkinliklerinin aErk bir kaydrnr oluSturmayr kolaylagtrrabilir. Bu nedenle, Boltim 3'te belirtildigi
gibi uygunluk maliyetini du5riren politikalar, MKI'lerin kredi eri5imini geli5tirebilir.
4.2 Politika alanlannrn birlegik etkisi ile
ilgili bulgular
Yukarrda gozden gegirilen politikalar ve yasalar, ya tasarr ya da uygulama a5amasrnda ya da her ikisinde birden
MKI'lere kar5r srirekli bir onyargr sergilemektedir. Bu trlr
onyargrlar, MKi'lerin insana yakr5rr i5lerin ulusal qapta te5viklerine ve bagka ekonomik ve sosyal kalktnma amaqlannrn yerine getirilmesine tam anlamryla katkrda bulunma
potansiyelin i azaltma ktrr. Pol iti kala r, yasala r ve yonetmelikler, tum olqeklerdeki igletmelerin briyumesi ve istihdam
yaratmasr iqin egit bir seviye saglamahdrr. Buyuk modern
i5letmeler genellikle, devlet destegi igin daha gekici he-
defler olarak gortintirken, bu igletmeler ktiquk igletmelere
gore daha sermaye yogunlukludur. BLiyuk igletmeler lehine olan onyargrlar, bu nedenle, bir ekonominin istihdam
performansrnr olumsuz olarak etkileyebilir ve yoksullugu
arttrrabilir. Bu noktaya kadar, bu bokim, segili Ulkelerdeki
arattrrmalardan olu5turulan altr politika alanrnrn degerlendirilmesi ile ilgili birdegerlendirme yapmrStrr. Bu degerlendirme, MKI sektonlndeki istihdamt etkileyen etmenleri
1j Sigorta ve kredi arasrndaki sinerji,
diSer 5ekilde de Ealr5abilmektedir:
mikro finans kuruluSlon hayat sigortasr itrilnlerine dASilk gelirli aile
i 5l etmeleri n in ve mikro i 5letmele ri n e ri 5i mi n i g en i $1 etmekte 6neml i
bir rol oynar (Churchill et a.,2002). Buna karyn, Gilney Afrika'doki
bir durum galrqmast, bu potansiyelin tam olarak keSfedilmediQini
bildirmektedi r (Ali le r, 2002).
126
Politika ve Yasal Ortamt Degerlendirme
teghis etmekte kullanrlan bu politika alanlartntn bir dizi
ortak ozelligini ve i5levini vurgulamtSttr.
Belirli bir ulkedeki politika ortamlnln MKI'lere karSt on- iyi politiko
yargrh olup olmadrgrnr degerlendirmek genellikle zordur. niyetlerine
Birqok durumda, bazr politikalar ktiqtik iSletmeleri odul- rajmen, birEok
lendirmektedir; digerleri ise buyuk i5letmeleri odullen- iilkedeki ortom,
kory hdld
dirmektedir. Ornegin, Tayland da, kugtik r.lretim girketleri, MKI'lere
dnyarEhdrr
dogrudan hukumet mali yardtmlartntn qogunu almaktadrr. Buna ka15tn, bu yardrmlarln tam miktart, oldukqa azdrr ve ktiquk igletmelerin ttim makbuzlartntn o/o0.f inden
daha azrdrr. Diger yandan, makineler ile ilgili ithalat vergilerinden muafiyet ve yeni projeler iqin kurumlar vergisinden muafiyeti iqeren Tayland Yattrtm Kurulu'ndan altnan
yatrnm tegvikleri, aqrkqa buyuk i5letmeleri odullendirmektedir. 200den fazlagah5anr olan iSletmelerin yakla5rk Uqte
biri bu yardtmlart alrrlar, oran, ktiqLik iSletmeler iqin sadece
o/o2'di ve mikro i5letmeciler iqin daha da azdtr''o
igletme olqegine tarafstz kalmr5 gortinen politika tedbirleri, MKI'lere kar5t onyargrh olabilir. Ornegin, $ilide 1998de
ekonomik drizenleme esnastnda, Merkez Bankast, faiz
oran larr
nr
old
u
kqa yti kseltm iSti r. Ticari ban kala r, m tiSteri le-
rine bu artt5lart yansttmlttlr; btiyuk i5letmelere gore krsa
vadeli kredilerde ytiksek bir paya sahip MKI'ler daha fazla etkilenmi5tir. Buna ek olarak, birqok buyrik i5letmeden
fa rklr olara k, M Kl'ler, u uslararast sermaye piyasalart na erigememektedir.
I
Genel ekonomik politikalar buyuk i5letmeler lehine onyargrhyken birgok ulke, kilquk i5letmeler iqin destek programlarrna sahiptir. Ozel destek programlart, genel politikadaki
onyargrlarr telafi edebilir; ancak birgok i5letmenin, k0gtlk
igletmeler lehine olan ozel programlardan yararlanmadan, kuguk igletme kargrtr onyargtdan zarar gorme riski
vardrr. En ktiqrik i5letmelere yardrm etmeye yonelik politikalarrn kargr kargrya oldugu risk, bu olqekteki i5letmeler
iEin daha olumlu olacak koSullar yaratarak, bu faydalarrn
14 Veriler, uretim iSletmelerine (ozel birimlel gonderme yapmaktadrr
ve yosal organizasyonun tilm Sekillerini iqerir. Kaynak: EndAstriyel
Saytm'dan alrnan verilere dayanan Tayland Ulusol lsto-tistik Biirosu,
1
996.
127
KugLik iSletmeler iqin politikalar
maksimum e5igine yakrn buyuklukte olan iSletmeler igin
briytimeyi engelleyici bir duru ma gelebilecek olmalarrdtr.
MKI'ler, daho
dilgik
MKI'ler genellikle, qahgma ve vergi politikalarr alanlannda
muafiyetler ve kagrnma sayesinde daha dr-i5uk operasyonel masraflara sahipken, krediye eri5imlerinde daha yuiksek maliyetlere maruz kahrlar. Haggblade et al. (.l990), politikaya bagh fiyat farkhhklarrnr analiz ederek 1960'larda ve
1 970'lerde politikalara dayah onyargrlarr degerlendirmiSlerdir. Btiyrik igletmelerle karSrla5trrrldrgrnda, genel olarak
kugrik igletmeler daha dugilk igqilik maliyetleri ile kargrla5rr
ancak brlyuk i5letmelere gore daha yuksek sermaye maliyetlerine dayanrr. igqil ik maliyetlerindeki farkhhk, sermaye maliyetlerine gore genel olarak daha az onemlidir ve
bu iki alan beraber du5unuldrigtinde, ktiqtik i5letmelere
karSr olumsuz bir onyargrya neden olur. Ticaret politikalart, MK|'lere kargr genellikle onyargrhdrr. Bu ara5ttrmantn
bir parqasr olarak gerqekle5tirilen I990'lara ait yakrn tarihli
verilerin analizi, son birkaq on ylldaki politika reformlanna ralmen, geligmekte olan birqok tilkede MKI'lere kar5r
birle5ik politika onyargrlarrnrn var olmaya devam ettigini
dogrulamaktadrr (Xtenina, 2000).1 s
maliyetlerini
karqilarlor ancak
biiyiik igletmelere
giire daha
yiiksek sermaye
maliyetlerine
dayarurlar
igEilik
Politikalann MKI'lerin durumlarrna yanlt veren ve MKI sektoruinde daha
tasarlanmdstnda qokve daha iyi istihdama yardrmcr olan bir ortama katkrda
ortak problemler bulunan politikalarrn ve yasalarrn tasarlanmasr, riq ana sovardr rundan etkileniyor gortinmektedir.
ilk olarak, genelde politikalar ve yasalar, MKI sektoru tam
olarak anla5rlmadan tasarlanmaktadrr. Hukumet gorevlileri ve politikayr belirleyenler, MK|'lerin performansrnr etkileyen dinamikler ve durumlar hakkrnda yetersiz bilgiye
sahip gor0nmektedir. Bu nedenle, MKI sektorrintin ihtiyaglarr, frrsatlarr ve dinamikleri hakkrnda daha iyi bilgiye
ihtiyaq duyulmaktadrr.
i
kinci olarak, MKI'ler, politika bel i rleme srireqleri nde iyi temsil
edilmektedir ve bir sektor olarak genellikle kotri bir gekilde
organize edilmigtir. Sonuq olarak, ozellikle buyLik iSletmel5
Maalesef, bu i)nyargtlann kesin ve genel istihdont etkisini
deQerlendirmeyi imkanstz tulan faktor fiyat deQi5ikliklerinin net
istihdam etkileri (Haggblade et al., 1990) hakhnda higbir tahmin
yoktur.
128
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
lerle kar5rlagttrtldtgtnda, bunlarr temsil ve savunrna kanallarr
zayftu. Birgok ticaret odastna ve hatta i5 birliklerine, orta olqekli ve buyuk i5letmeler hakimdir ve bu odalar ve birlikler
buyuk igletrneler kugrik i5letnrelere oranla daha ayrrcalrklr
davranma egilimi tagrrlar. Politika reformuna ve sektor iqin
daha etkin olabilen politikalarrn ortaya koyulmasr noktastna gelindiginde, MKI'ler, du5uk "etki gucune" sahiptir. Orta
ve briyLik olqekli i5letmelerin, politikalarrn kendileri lehine
tarafl rhg rndan faydalandrklarr statt.i kon
un muhafazast
iqi
n
lobi hareketlerinde bulunmast beklenebilir'
Bu ara$trrmada ortaya konulan politik tasarlanmasryla ilgili
rigtincU ana sorun, htlkumetin MKI sektorilnu etkin ktlma,
yonetme ve denetleme yollarr ile ilgili politika belirleyicileri arastndaki genel anlayrS eksikligidir. Bu araSttrmada
incelenen politikalar, duzenleyici ve ktsttlaytct fonksiyonlar
oldukqa hakimdir. Yedi tilkenin hepsindeki htlkLimetler, i$letme sektorune 5tipheyle bakmaktadrr ve mumkun olan
durumlarda bu sektortl kontrol etmeyi amaglamaktadrr.
Hukrlmet politikalarrnrn dtizenleyici ve krsrtlayrcr fonksiyonlarr kolay bir 5ekilde kabul edilirken, bu politika vurgusu dengesizdir.
Uygulama kuruluqlarr ve diger mekanizmalar, iyi ya da
kotri grinde, MK|'lerdeki istihdamla ilgili yasalarln ve politikalarrn etkilerini griq[i bir biqimde etkilemektedir. Bu,
politi ka belirleyicilerinin gerqek niyetlerinin MKI'ler tizerindeki nihai sonuqlartntn gortinilr olmadr$r anlamtna gelir.
Bu aract kurumlartn kargllagtrgr en yaygln sorunlardan biri,
hem devlet hem de sivilolan trim partilerin sorumluluklarrnr anladrklarr aqtk bir uygulama stratejisinin eksikligidir.
Uygulamaya yonelik dtlzenlemelerin zayff ya da yetersiz
oldugu durumlar gibi, hUkumet bakanhklarr ve diger geli5tirme kurulu5larr arastndaki koordinasyon eksikligi de,
onemli bir sorundur.
Devletin kuErik igletmeleri kalktndrrmadaki rolu, devletin
organize olma geklinden ve devletin uzerine kurulu oldugu qerqeveden etkilenir. Devlete MKI sektorune yanltlnl
parqalara ayrrma karartnt verdiren rakip sosyal ve ekonomik gundemler vardlr. Etkin uygulama, teknik, stratejik ve
politik kapasitelerin bir birleSimini talep gerektirir. Ekono-
MKI'lerve bunlarun
etkili uygulomast
aEtsrndan ulusal
politikalann
tasorlanmast
arasnda iinemli bir
farkliltk vardtr
129
Kuquk ipletmeler iqin Politikalar
mik ve sosyal ko5ullar, o kadar hrzh degigmektedir ki Devlet, politika tasanmtntn ve uygulama dongusrinrin birkag
yrl geride kaldlgr srlrekli bir ko5ullara yeti5meye qah5ma
hali iqinde kalmaktadrr. Ayrrca, kamu sektorui ve ozel sektor arasrndaki iligki, her zaman igbirligi Seklinde geligmemektedir. ister MKi'lerin duzenlemelere uymamasl isterse
de buyuk igletmelerin muhalefeti veya savunuculugu geklinde olsun, hukLimetler siyasi ve yasal ortamda direni5 ile
kar5r kargrya kalabilirler.
Bu nedenle,
gerEeklik, formiile
edilmig politikalara
ya da politika
Bu uygulama eksikliQi, MKI'ler arasrnda yuksek bir teftiS
orantna ragmen gerqeklegebilir. Ornegin, Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, MKI'ler htikumetin oldukga fazla teftig yaptrgrnr rapor etmigler ama politikalarrn uygulanmasr
belirleyicilerin ile ilgili onemli sorunlardan da
SikayetEi olmu5lardrr. Tablo
moksatlanna 4.8'in gosterdigi gibi,
krlqrik i5letmeler, br,iytik i5letmelere
tekabiil gore
daha fazla ziyaret edilmektedir. Bu, mikro iSletmeleetmemektedir
rin kayrt oranlarrnrn daha dri5uk olmasrnrn yant stra krlgtik
i5letmelere gore daha az gorunrir olmasr gergegi ile aErklanabilir. Aynca, bazr rllkelerde, devletler mikro i5letmelere
daha az dikkat etmektedir.
Pakistanda ve Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti'nde, devlet
tefti$leri ile ilgili araSttrma sorularr, farkh devlet kuruluglan
arasrnda aynma gitmek rizere uyarlanmttttr. Her iki rilkede
oranlar, vergi gorevlilerinin ziyaretleri, diger devlet kuruluSlarrnrn gorevlilerinin ziyaretlerine gore daha yuksektir.
Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde, vergi tefti$i oranlan,
bazr vergi kaydr oranlarrndan daha yLiksektir ve bu bazr
MKi'lerin vergi makamlarrna kayrtlr olmasalar bile vergi
odemek zorunda olduklarrnr gostermektedir.
Tefti5 ziyaretleri sadece, saydam ve adil prosedtirlere bagh
olduklarrnda politika uygulamasr igin yararh bir arag olabilir. Bazr illkelerdeki srk teftiglerin ve du5Lik uygunlugun
kombinasyonu, diler hrlktlmet araElarrnrn uygunlugu
arttrrmada etkili olup olamayacagt sorusunu gundeme
getirmektedir.
Aqtkqa ilk faaliyet alanr, MKI sahiplerinin ve yoneticilerinin
anlayabilecekleri dillerde mevcut dUzenleyici ko5ullar ve
yetkiler hakkrnda bilgi vermekrir. Simdiye kadar, birgok
yonetmelik "yanlt5" dillerde hazrrlanmr5trr (bu, Gine, Pa130
Politika ve Yasal Ortamr Degerlendirme
mhuriyeti'ndeki d urumdu r).
Devletlerin, MKI'lerin yasal ve duzenleyici kogullarlnt yerine getirmesine yardtmct olmada ustlendigi kolaylagtrrma
roh..ine daha fazla dikkat gosterilmelidir.
kistan ve
Ta
nzanya
Bi rlegi
k Cu
Tablo 4.8 Son ikisenede devlet giirevlileritaraflndan ziyaret
edilmig aragttrmaya katrlan MKI'ler, 2001 (ytizdeler)
Sili
55.3
64.7
Gine
15.4
44.2
Pakistan
43.0
60.4
Peru
35.7
64.3
Griney Afrika
Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti
23.7
60.0
95.0
94.9
Vietnam
28.6
40.7
Kaynak: ILO MKI AraSttrntalan 2001
.
ikinci olarak, kaydtn kolay olmastna imkan tanlyan ve yasal
yukrimltiltiklerin yanl stra mevcut yardrmlar hakkrnda bilgi saglayan tek durak ofisler, daha iyi uygulama iqin baSka
bir araq olabilir. Buna kargtn, tek durak ofislerle ya$anan
tum deneyimler tam olarak ba5artlt olmamt5tlr. Gine'de,
sadece bir tek durak ofisi vardlr ve bu bagkent Conakry'de
bulunmaktadrr; bu durum, ulkenin diger bolgelerindeki
igletmeler igin qok uygun degildir. Peru'da, Sanayi Bakanhgrve vergi kurumlart arastndaki koordinasyon eksikligi, tek
durak ofislerinin duzgUn galtgmastnt en gellemekted ir.
iyi tasarlanmr5 bir politi ka ortamtntn, MKI'lerin kendileri ni dnyargfi ve
duzenleyici qerqeveyle birlegtirmesi iqin dUguk maliyetleri bogucu bir ortam
ve yriksek yardtmlart vardtr. MKI'lerin yeni piyasalara geqi5i- kopsommda olumlu
tegvik qeliskisi
ne olanak tanrr ve kamu politikalart ile piyasa geli5imi ara- MKI
srnda sinerji yarattr. Asltnda, piyasa geli5imi ve politikalarr
paralel gitmektedir. Dtizenleyici qerqeve drSrndaki MK|'ler
iqin en onemli ktsttlama, piyasalara stntrlt eri5imdir. Yasal ve
dtizenleyici ko5ullara uygunIuk, devlet yetkiI leri gozunde
bir igletmeyi"yasal" yapmakla kalmaz; aynt zamanda potansiyel i5 ortaklan gozunde de guvenilir krlar. Bolum 3'te
gosterildiQi gibi, devlet yonetmeli klerine uygunl uk gosteren MK|'lerin daha iyi performans gosterme ve uygunluk
i
r31
KusLrk
lsletnreler igin Politikalar
gostermeyen i5letmelere gore daha fazla istihdam yaratrna egilirnivardrr.
Bu boklmde, ozellikle MK|'ler ile ilgili altr politika alanlndaki ortak sorunlarr ve ornekleriteghis ettik. Politika ortamtnt
MKI'lerin buyumesive istihdam yaratmastna daha yardrmcr krlan politika tasanmt uygulamasrnrn bazr prensiplerini
de aqrkladrk. Bo[im 5'te, politika ortamt reformlarrnr nasrl
baSlatmak gerektigi ile ilgili bazr fikirler one srlrdIk.
132
Politika ve Yasal Ortamr Geli5tirme
poliTiKA ve YASAL ORTAMT GELiSTiRME
5
MKI'lerin qahgtrgr politika ortamrndaki ve yasal ortamdaki
degigiklikler, MKI'lerin performansrnda ve bLiyrimesinde,
MKl'lerin yaratttgt istihdanrrn hacmive nitelioinde ve yeni
iSletrnelerin oranrnda onemli bir etkiye sahiptir. (ah5trklarr ekonomik sektore, kentsel ya da krrsalyerlegimlerine ya
da sahipleri ve yoneticilerinin cinsiyetine bakrlmaksrzrtr,
igletmeler, kendilerini gevreleyen politikalar ve yasalardan
- bunlara uygunluk gostersinler ya da gostermesinler - etkilenmektedir. Devletler igin zorluk, trlm sektorlerdeki, her
konumdakive her cinsiyet iqin MKI sektorrlndeki istihdarnrn geli5tirilmesive buyLimesi iqin daha etkin bir politika
ve yasal ortam yaratmakttr.
Daha onceki bokimler, ekonomik br,iyLimeye yardrmcr
bir ortamr politikalarrn ve yasalarrn nasrl olugturdugunu
gostermi5tir. Bu bolumler, belirli politikalarrn, yasalarrn ve
yonetmeliklerin MKI potansiyelinin etkin bir gekilde qahgmast ve kadrnlar ve erkekler igin daha qok ve daha iyi i5ler
yaratmasrnr nasrl baltaladrgrrrr da gosternrigtir. Politikalar
ve yasalar - tasarlanmalartndaki ya da uygulanmalarrndaki hatalar nedeniyle - MKI sektoru uzerine gereksiz ve
verimsiz yukler yukleyebilir. Htikumetler, igletrne kaydrnl
ve uygunlugunu teSvik etmek ve yeni piyasalara erigimi
kolayla5trrmak iqin pol itika te5vi kleri ni kullan ma frrsatlarrnr dikkate almayabilmektedir.
Daha onceki bolumlerde sunulan araftrrma bulgularrnt
kullanarak, politika, yasal ve dtizenleyici ortanrda reforrn
133
Kuguk lsletmeler lgirr Politikalar
yapmak igin bazr genel prensipler formtile ettik. Altr politika alanrna bir kez daha odaklanarak, bu reform stirecinde
qe5itli payda;larrn oynadrklarr roller hakkrnda tavsiyelerde
bulunduk.
5.1 Genel reform ilkeleri
Gord ug umu z gibi, pol itikalar ve yasalar, i gletme davrantSlarrnr dogrudan ya da tek bir 5ekilde nadiren etkilemekte-
dir. Bunlartn MKI'ler uzerindeki etkisi, hem tasarlanmalarl
hem de uygulama mekanizmalarr tarafrndan belirlenir.
Bazr politikalar ve yasalar, diger politikalarln ve yasalartn
etkisini degigtirebilir. Bu etki toplu, rekabetqive ayktrt olabilir. Bu nedenle, MKl'lerin qahgttgr politika ortamlnln ve
yasal ortamrn reformu, bu politikalarln ve yasalarrn MKI
kitapta
sunulan bulgulor,
politiko ortom,n,
ve yasal ortamr
Bu
diizenlemeye
yordrma olobilir
Politika ortamtnm
tasarlanmas ve
uygulanma* ile
ilgili birqok aynntr
politika alanlanna
iizelken, bail temel
prensipler ortayo
qkmaktadr
sektoru uzerindeki etkilerinin kapsaytcr ve sistematik bir
degerlendi rmesin i talep gerektirmektedi r.
Daha onceki bo[im, altr politika alantnt ortaya koymuS ve
politika tasanmt ve uygulamasr iqin temel ilkelerive ortak
sorunlarrte5his etmi5tir. Bu kitapta sunulan bulgular, qe5itli
ulkelerdeki politika ve yasal ortamt drizenlemeye yardrmct olmak iqin kullanrlabilir; bu 5ekilde, MKI'lerin i$ yaratma
potansiyelini artttrmakta ve bu sektordeki istihdam niteligini geli5tirmektedir. ilk once, bolum 4'te aqtklanmrg altr
politika alanrnt incelemeye geqmeden once, MKI politika
reformu ilkeleri n i ortaya koyacagtz.
MKI'lerde daha qok ve daha iyi nitelikli istihdam yaratrlmasr na yardrmct olan bir politika ortamlnl tasarlamak iqin
hiqbir detayh proje ya da kolay bir tarif yoktur. Buna kar;rn, hem bu tur reformlartn takip edecegi sureg hem de
reformlarrn igerigi hakkrnda bilgi veren reform hedeflerini
ortaya koyan bir dizi yaklagrm bulunmaktadlr. Ara5ttrmamrz, politika ortamrnt ve yasal ortaml geli5tirmek igin yedi
genel prensibi one qlkarmt5ttr:
1. Politikalarrn ve yasalartn ulkelere ozel olmast gereklidir. Bu politika ve yasalar kuquk igletmelerin ulusal
dagrhmr dahil olmak uzere, her bir ulkenin ekonomik,
sosyal, yasal ve kulturel baglamrna yanrt vermelidir'
Bu politikalar ve yasalar aynt zamanda, devletin idari
sisternleri ne gore gekillendirilmelid r. Bi r yasal bag lam
iginde qok iyi qah5an bir yasa, durum ve yasal sistem
farklr oldugu igin ba5ka bir yasal baglam iginde iyi
i
134
Politika ve Yasal Ortamr Geli5tirrne
galrgmayabilir. 0rnegin, mikro igletmelerin gimdiye
kadar birgok yasadan muaf tutuldugu Pakistanda bir
galrgma yasasr ile ilgili bir reform, prensipte galtgma
yasalarrnrn gogu, maaqlr qalr5anr olan tt-im i5letmelere
uygulandrgr Kuba'ya gore farkh olabilir.
2.
Politikalar ve yasalar, tum i5letme olqekleri igin egit
tartlar yaratmahdrr. Belli bir politikanrn ya da politikalar dizisinin kuquk ya da buyuk i5letmelerin lehlne
i5leyip iglemedigini analiz etmek her zaman kolay
degilken, ve analitik araglar, mevcut politikalarrn, yonetmeliklerin ve bunlarrn uygulanmastntn denetlenmesine yardrmc olur. Ornegin, ticaret politikalarrnrn
analizi, briyuk igletmelerin hakim durumda olduQu
ekonomik sektorlerin, MKI'lerin hakim oldugu sektorlere gore daha ytiksek oranlarda etkili korumaya sahip
olduklannr ortaya koymaktadrr. Genel olarak, MK|'ler,
orta olqekliya da briyuk i5letmelere gore, kendileri iqin
oransal olarak daha yUksek olan i5lem masraflarrndan
daha qok etkilenmektedir.
Guqlu ve etkin politikalar ve yasalar, megruluk gerektirir. Ulusal payda5lar tarafrndan dogru bir Sekilde tartrgrlmadan bir rilkeye tepeden inme gelen qozumlerin
meSrulugu yoktur. Bu hem demokratik sureg hem de
etkinlik ile ilgili bir meseledir. Bu nedenle, politikanrn
ve yasanrn tasarlanmasr, ilgili tum payda5lart kapsar
gunku meqrulukla ilgili bagarrsrzhk muhtemelen uygu-
lamada ba5arrsrzh$a yol agacaktrr. Ana paydaglardan
birinin bir veya daha fazlasrnrn direnci, uygulamayr
tamamen engelleyebilir. Etkili uygulama, ornegin ikiligi ortadan kaldrrmakve MKI'lerin devletle ilgili iglerini
kolaylagtrrmak iqin gegitli devlet kuruluglarr arasrnda
koordinasyona ihtiyaq duymaktadrr. Koordinasyon
eksikligi, etkin uygulamayr engelleyecektir. Kagrt uzerinde "iyi uygulama" olarak gorunen yasalartn uygulanmadrklarr stlrece kimseye bir yararr olmaz.
4.
Politikalar ve yasalar, cinsiyet temelli mevcut e5itsizlikleri - ister mevcut mevzuatta bulunsun, ister egemen
ktlltrir ve geleneklere gomrilLi olsun - goz onunde bulundurmahdrr ve hem formLilasyon srirecinde hem de
uygulama srirecinde kadrnlar ve erkekler igin muame135
Kriqr-ik
l;letmeler lgin Politikalar
le, eriSim ve kontrol eqitligini garanti etmelidir. MKI'leri
etkileyen birqok politika, bu politikalann etkisinin her
iki cinsiyet iqin aynr olmayacagr gerqegine yantt veren
bir nitelikte degildir ya da bu gerqegi dikkate almaz.
Bazen, cinsiyet onyargrlarr, yasalarr diger politikalardan ayrr tutup duzenleyerek ortadan kaldrrrlamaz.
Ornegin, bazr ulkelerde, resmi krediye kadlnlarrn eri5inrini geli5tirmeye yonelik esas nokta, finans politikalarr alanrnda de$il, kadrnlarrn varlrklartnt teminat olarak
kullanabilmeleri igirr, kadrnlara ve erkeklere yonelik
olarak egit mulkiyet haklartntn oluSturulmastnda yatmaktadrr,
5.
6.
136
Saydamhk ve ileti5im, politika ortamlnl geliStirmenirt
onemli unsurlartdtr. MKI sahipleri ve yoneticileri, igletmelerini etkileyen politikalan ve yasalart kolayca anlaya bi lmelid i r. Pol iti ka lar, yasala r ve yonetmel i kler, til ke-
de kullanrlan en yaygrn dilde aqrkqa ifade edilmelidir.
Ornegin, Pakistanda buyuk iqletmelerdeki gorevliler
ingilizce okuma ve anlama konusunda rahat olabilir;
ancak Urdu dilinde bir ktlavuz, MKI sahipleri ve yonetici lerinin qogunl u$u iqin gereklid ir. Bazt durumlarda,
ozellikle okur yazarllgrn dugtik oldugu durumlarda,
radyo ve televizyon gibidiger kitle iletigim araqlarr kullanrlmalrdrr. Politikalar ve yasalar, saydam bir Sekilde
uygulanmaltdlr.Yasalar ve yonetmelikler ne kadar saydam olursa, MKI'ler, keyfi idari kararlara ve kottl uygulamalara kargt o kadar daha az hassas olur. Uygun olan
yerlerde, idari prosedtlrleri ve ba;vurma stireglerini
izleme mekanizmalart, saydamlrk ve adillik saglamak
uzere kurulmalrdtr.
Politikalarrn ve yasalartn tasarlanmastna, baSartlt bir
Sekilde uygulama taahhudii de e5lik etmelidir. Uygulama plantnrn eksikligi, gugsuz kurulu5lar ya da uygulamadan sorumlu kurumlar arastndaki guqsuz koordinasyon kolayca politikalar ve yasalart, anlamslz krlabilir. Bu nedenle, ba5artlt uygulama, kamu hizmetlerini
ve sivil hizmetleri iSleme sokan ve uygLrlayan farkll
yasalart, yonetmelikleri ve kurulu5lart arastnda zttlrklart
ve uyulmazlrklarr onlemek iqin bu hizmetlerin koordinasyonuna dikkat etmek zorundadtr. Devlet kurumla-
Politika ve Yasal Ortatnt Geli5tirme
n arastndaki sadele;tirme ve uyumlandtrma, sadece
uygunluk maliyetini duSurmekle kalmaz aynl zamanda, uygunluk yararlartnt maksimuma qtkartr ve onemli
kamu kaynaklartnt korur. BaSarrh uygulama, genellikle
yonetim sisteminde iyile5ti rme yapllmastnt gerektirir'
Yasalartn ve yonetmeliklerin yurilrluge girmesi ile te5vik edici politikalarrn ve programlartn idaresi, saydam
ve pratik prosedtirler gerektirir' Hukumetler izlemenin
ilerlemesi ve kamuya hesap verilebilmesi iqin mekanizmalar oldugunu garanti alttna almaktadtr.
Politika ve yasal ortamtn iyilegtirilmesi ile ilgili sort
genel prensip, MKI sektoru rlzerinde politikalartn ve
yasalartn etkisi ile ilgilidir. Hukumetler ve diger paydaglar, politika ortamlve bunun MKI'ler tizerindekietkisi hakkrndaki bilgilerini geliStirmelidir. Politikalar ve
yasalar, MKI tutumlart uzerindeki etkilerini belirlemek
iqi n dr)zenli olarak degerlendirilmelidir. Bazr ulkelerde,
yeni ekonomik mevzuat, MKI'lerle ilgili olasr sonuqlartnr belirlemek iqin uygun bir etki degerlendirmesi yaprlmadrgr stirece onaylanmaz. incelenen yedi tilkede,
uygulamanrn detaylarrna karar verilmeden once yeni
qahgma mevzuatlnln MK|'ler tizerindeki olasr etkisi ile
ilgili bir qah5mantn yaprldrgr Guney Afrika ornegini
sunmu5tuk. Bilgiler, politika belirleyicilerinin ve yasa
koyuculartn hangi eylemlerinin MKI'lerin istihdama ve
GSYIH'a katkrlarrve bu i5letrnelerin i5 niteligine katkrlarr hakkrnda grincel istatistiki verileri iqermesi gerektigine dayantr.
Bu yedi ilke, iyi politika belirleme ve uygulama iqin bir temel olugturur. Bu prensipler, politika tasarlml sureci, uygulama ve degerlendirme iqin bir qerqeve saglar ve igerik
olarak genel kahrlarken, MKl'lerde daha iyi ve daha qok
i5 yarattlmastna yardtmcr olan bir politika ortaml ve yasal
ortam oluSturulmasrna katkrda bulunurlar' Bu noktadan
sonra, bir dizi daha ozel tavsiyeye gegece$iz.
7.
5.2 Altl politika alanrndaki reform
gfindemleri
Yukarrda aqtklanan reform iqin yedi genel prensibin yant
srra, qalt5mamtz, Bolr.lm 4'te analiz edilen altt politika alarrrna ozel reform hedeflerini belirlemeye yonelik bir dizi, ta137
KtiEilk igletmeler igin Politikalar
krm yararh yakla5rmr ortaya koymaya yardrmcl olmu5tur.
5.2,1 Ozel kiigi.ik igletme tegvik
politikalanntn tanrtllmast vasltastyla
gergekle;en reformlar
Kiiqiik iSletme Kriquk iSletme teqvik politikalarr, reform iEin yararlr bir qertegvik politikolan, qeve sunabilir. Buna kar5rn, bu politikalar genellikle kenpolitika reformu di baSlarrna gozumler sunmazlar. MKI'lere yardrm saglaigin yararh bir arag mantn, bir rllkenin genel ekonomik politikalarrndaki
MKI
olabilir kar5rtr onyargrlarr telafi etmedigi gorulmtigtur. yine de,
dilzgtin bir 5ekilde formule edilip uygulandr$rnda, bu politikalar politika ortamtnt ve yasal ortamt geli5tirme ve bu
igletmelerde hizmet saglamak igin mekanizmalar oluSturulmasr sr.irecine ba5lamak iqin bir araE olarak hizmet verebilir. Bu pol itikalar; agagrdakileri gerqeklegti rebilir:
* ozel mikro, kuguk, orta olqeklive buyuk iSletmeler iqin
ttim devlet bakanhklarr ve iyilegtirme kurumlarr tarafrndan kullanrlacak ulusal bir tanlmrn olu5turulmasr;
+ i$letme sektorunu etkileyebilecek (ornegin, bir ktlgLik
i5letme etki degerlendirmesi koSulu vasrtasryla) herhangi bir yeni ekonomik politika ve yasantn tanrtrlmasr iEin bir degerlendirme ve inceleme sureci olu5turmak;
*
ttim devlet bakanhklarrnda yaprlan qah5malarrn (politi ka lar, prog ra mla r, h izmetler) koord i nasyon u n u g el i5-
tirme;
*
ozellikle i5 yaratma ve ulusal ve ekonomik hedefleri
gergekle5tirmenin diger yollarr aglsrndan igletme sektorti iqin devlet vizyonunu ifade etme;
+
ipletme sektorune ozel haklar ve sorumluluklar verme
(ticari isimlerini koruma, kurumsal varhklarr iqin srnrrlr
sorumluluk, kamuya raporlama zorunluluklarr, tekele
kargr koruma gibi);
+
tlretimlerini artttrmak ve yenilemek igin (ornegin, aragttrma ve geligtirme ve danrgman qahgtrrma masraflarr
igin krsmi yardrmlar vasrtasryla) iSletmelere teSvikler
sunma;
+
138
igletmelerin temsil edilebilece$i ve desteklenebilecegi kurumsal bir qerEeve olugturma;
Politika ve Yasal Ortamt GeliStirme
+
cinsiyet, etnik koken, maluliyet vb. nedenlerle insanlarr dezavantajh bir duruma sokan eSitsizliklerin ve engellerin teghis edilmesi ve ortadan kaldrrrlmasr;
+
igletme sektorunun performanslnr ve politikayt, yasal
ya da kurumsal qerqeveyi geligtirme yollarrnr degerlendirmek iqin mekanizmalartn ve gostergelerin te5his edilmesi.
Tasarlama ve uygulama aElstndan bu qalr5mada degerlendirilen kuguk iSletme politikalarrndan baztlart ile ilgili problemler tespit etmenin yantnda, bu tur politika araqlart, MKI
sektoru rlzerinde qok fazla ihtiyag duyulan odaklanmayl
saglayabilir. Bu sebeple, bunlar, bir reform aracrolarak buyuk bir potansiyel taSrmaktadrrlar'
5.2.2 Ticaret kanunlarlnl ve
ytinetmeli klerini di,izenleme
Ticaret kanunlart ve yonetmelikleri qogunlukla karma;rk, akrl kartSttrtct ve masrafltdlr. Ttim i5letmelerin zaman
kaybrndan ve bu yonetmeliklere uygunluk gostermek
iqin harcadrklan para kaybrndan etkilenmesinin yantnda,
bunlartn yukleri MKI'ler iqin buyuk i5letmelere gore daha
agrrdrr.
Ticaret kanunlanntn ve yonetmeliklerinin tasartmt, bunlarr olabildigince sadeleStirerek ve higbir amaca hizmet
etmeyen yonetmel ikleri ortadan kaldrrarak iyileStirilebilir.
Ozellikle, farklr kurumlarln kayrt kogullarr arasrndaki farkhhklar ve uyugmazhklar ortadan kaldrrrlmalrdtr' Raporlama
srklrgr ve formatt gibi raporlama ko5ullart, devlet kurumlarr arasrnda uyumlu hale getirilebilir ve bazr durumlarda,
ruhsatlar, devlet gorevlilerinin istege bagh guq kullanrmrnrn azaltrlmastyla basit kayrt gereklilikleri getirebilir. Kutu
5.1, inceleme altrndaki altl tllkede ticaret kanunlartntn ve
yonetmeliklerinin tasarlanmastnt ve uygulanmastnt geliStirme qabalartnt ozetlemektedir.r
Diger ulkelerin bir ktsmt, ig uygulamalartntn duzenlenmesi
ile ilgili prosedurleri sadeleStirmiStir. Genel olarak, bu reformlartn amact, dogrudan ya da dolaylr olarak uygunluk
1
Birgok ticaret
kanunu ve
yiinetmeligi
sadeleStirilebilir.
Pakistan'daki yasama reforntlarr, holen oneri a5amasrndadrr' Aynco,
bu reformlor ticaret yonet-meligi yerine vergi ve galt5ma yasast
uzerine odaklanmtSttr; qilnkti Pakistan iEin bu iki alan de-Qi5mesi
ocilen gerekli iki alondtr.
139
Kuguk lSletmeler igin Politikalar
maliyetini duSurmektir. Bu reformlar, yasalarrn ve yonetmeliklerin ya tasarlanmastnt ya da uygulanmastnt etkiler.
Orne$in, Kenya, igletmelerin her bir faaliyet igin goklu ig
lisanst almalarrnr gerekli krlan bir sistemden, her bir i5letmenin Tek bir ig izni (SBP) almasrnrn yeterli oldugu basitleStirilmig bir sisteme geqerek i5 lisansr sisteminde reform
yapmaya baglamrgtrr. Kuquk igletmeler iqin ruhsat sureci ile
ilgili zaman ve seyahat masraflarr, SBP'nin benimsendigi
yerlerde 1997 ve 1999 arasrnda o/o23 oranrnda driqmekteyken; SBP'nin benimsenmedigi yerlerde o/o9 oranlnda
artmr$trr (Abuodha ve Bowles,2000a). Reforma benzer bir
yakla5tm, qoklu ruhsatlardan olugan karma5rk sistemlerin
egemen oldu(u diger birgok ulkede kullanrlmaktadrr.
Uygulama konusunda, tek durak ofisleri, potansiyel ve
mevcut igletmelerin gerekli tuim bilgileri elde etmesine
ve kayrt prosedilrlerini tek bir idari varhkta takip etmesine olanak tanlyarak, kaydr kolaylaStlrmak amacryla kullanrlabilir (OECD, 1999). Bu, hem htlkrlmetler hem de i5letmelerin kaynaklarrnr korur. Hrlkr.imetler, kayrt iqin tek
durak ofislerinin bolgesel ve yerel teminatlnr geligtirerek
bu tasarruflannryeniden yattnm olarak kullanabilir. Buna
kar5tn, bu tegviklerin bazrlarr, koordinasyon eksikligi ya da
tegvikin ba5kentle srnrrh olmasr nedeniyle planlanandan
daha az yararlr olmuStur (bkz Kutu 5.1).
MKI'ler ve genel olarak i;letmeler iqin uygunluk maliyetlerini dripurmek amacrnt ta$ryan bir takrm yakla5lmlar bulunmaktadrr. Bunlar:
+
ilk kayrt maliyetleri ve kayrth kalmak iqin odenmesi
talep edilen odemeler dahil olmak r-izere ticretleri ve
diger maliyetleri azaltmak;
+
Bazen, birden fazla devlet kurumunun koordinasyon u n u geligti rerek ve merkezileStirerek duzenleyici pro-
sedrirleri modernleStirmek (ornegin, tek durak ofisleri
olu5turma);
140
+
Pahah ve zaman ahcr seyahatlerden kurtulmak iqin kayrt ve bilgi alma iglemlerini yuruten hukumet makamlarrnr MKi'lere yakrn yerlere kurma;
+
idari i5lemleri gevrimiqi olarak gerEekleStirmek iqin uygun olan yerlerde interneti kullanma;
Politika ve Yasal Ortamt GeliStirme
Krsrm 5.1 ig kanunlarl ve diizenlemelerinde yaptlan
reformlar ve bunlarln etkileri
Sili
Belediyeden izin almayla ilgili prosedurler, zamantve talep edilen
bel gelerin saytstnt azaltarak, birqok belediyede gel igtirilmi5tir. Aile
tenrelli mikro igletmeler iqin duzenlemeler daha da basitle5tirilmigtir.
Gine
Peru
Bir tek durak ofisi, 1992'de Office de Promotion des lnvesttssements Prives tarafrndan ba5latrlml$tlr. Buna karStn, bu tek durak
ofisi sadece bagkentte mevcuttur ve bu da daha kuguk kasabalardaki ve krrsal alanlardaki igletmeler iqin bu uygulamanrn degerini
azaltmaktadrr.
Ticaret kanunlan ve yonetmelikleri, 1980'lerde ve 1990'larda sadelegtirilmigtir. 1984'te kuquk bir uretim iSletmesinin kayrt olmast 289
gun almaktaydrve maliyet 1.231 Amerikan Dolarrydr.1998de, bu
iure 3O gune azaltrlmtttlr ve ilgili maliyet 200 Amerikan Dolartna
dugmuptUr. Ticaret sektorundeki iSletmeler, benzer geliSmeler yatamrSttr,
Bir tek durak merkezi olugturma giriSimi, ilgili ve farkh kurumlar
arasrndaki koordinasyon eksikligi nedeniyle baSansrzhga ugra-
mlttlr.
G6neyAfrika
Ticaret ve Sanayi Bakanltgr, MKl'lerin gahStrgr dtizenleyici qerqeve
ile daha yakrndan ilgilenmeye baglamrgtrr. Kuqrik i5letmeleri yonetmek iqin tanrtrlan fazla sayrdaki yasalar ve yonetmelikler ile ilgili olarak devletler daha fazla eleStiri altrken, devlet, uygunlugun
kUquk i5letmeler 0zerindeki etkisini belirlemek igin uygunluk maliyeti ile ilgili bir arattlrmaya yaktn zamanda yetkivermiStir'
Tanzanya Birlegik
Cumhuriyeti
i5letmelerin kaydr ve ruhsatt ile ilgili prosedtirleri sadele5tirmek
iqin devam eden qahSmalar bulunmaktadrr. Ornegin, mikro ve kuquk igletmelerin kaydtnrn ve ruhsattntn bolge konseylerine transfer edilmesine karar verilmigtir.
Yabancr yatrrrmcrlar iqin tek durak ofisleri mevcuttur. Ancak, yerli
iSletmeler igin olugturulmamalart, MKi'lerin aleyhine bir durum
yaratmaktadrr.
Vietnam 2000de ytirrirluge konulan igletme Yasasl, yeni i5letmelerin durum baztnda
keyfi olarak onaylanmasrn rn yerine basitlegti rilmiS kayrt prosedurlerini getirmigtir. Bir iqletmenin kayrt iqin atmast gereken adtmlartn
saytstnt 13ten yediye indirmiStir; bir i5letmeyi kayt ettirmek iqin
gerekli ortalama zaman 99 gunden 17 90ne duSmuq ve ilgili ortalama parasal maliyet 660 Amerikan Dolartndan 30 Amerikan
Dolanna du5mtiStur.
Kaynak: Ulke raporlan.
Kriqijk lgletmeler iqin Politikalar
*
Teftig ziyaretlerinin saylslnt azaltmak igin uygun olan
yerlerde kendi kendini raporlama planlarrnrn tanrtrlmast ve
+
Maliyet etkin oldugu zaman, prosedurler ve hizmet
sunumu igin ig ortakllgr sozle5mesi imzalama.
Sonuq olarak, yasalara ve yonetmeliklere uygunlugu daha
kolay hale getirmenin yant stra, politika belirleyicileri ve
yasa koyucular, uygunlugun MKI'ler iqin somut yararlar
getirmesini saglamalldrr. i5letme sahipleri ve yoneticileri,
uygunlugu sadece resmi bir zorunluluk olarak degil, bir
takrm haklar, korumalar ve oduller sahip iyi bir uygulama
olarak gormelidirler.
5.2.3 MKI sektiirii igin gahtma politikalan,
yasalarr ve yiinetmeliklerin in geligtirilmesi
MK|'lerdeki qahSma ile ilgili politikalann, yasalarrn ve yonetmeliklerin geliStirilmesi ile ilgili gLlglilk, MKI'lerin kaynak srnrrlarr ve durumu ile uyumlu olacak Sekilde isEilerin
temel haklarrnrn sa!lanmasl yollarrnr bulmaktrr. Birgok
durumda, MKI'leri etkileyen egemen gah5ma yasalan ve
yonetmelikleri eskidir. Bu nedenle, bu politika alanrndaki
reform, MKI'lerin kargr kar5lya oldugu galr5ma meselelerinin yeniden degerlendirilmesi, qahgma yasalannrn ve yonetmeliklerinin modernize edilmesini gerektirmektedir.
Bu yaprldrktan sonra, uygulama iqin yeni mekanizmalar
ortaya koymahdrr. Kutu 5.2, mikro igletmeler arasrnda yeni
bir yasal uygulama stratejisi yeni olugturulan ve i5verenlerin ceza odemek yerine qah5ma yasast ile ilgili zorunlu bir
egitim semineri seqmelerine izin verilen $ili ornegini aErklamaktadrr.
142
Politika ve Yasal Ortamt Geli5tirme
Kutu 5.2 $ilili mikro igletmelerde i9 hayatryla ilgili kanunlartn
uygulanmasl: Para cezalartnln yerine egitim
Mikro igletmelerde qahgma yasalartnt uygulama genellikle zordur, gunkti iSletmeciler her zaman yasal zorunluluklartntn farktnda degildir.
bu yana, gah5ma
$ilide 2001Ue gergekle$en en son qaltgma yasasl reformundan
yasastnt ihlal eden, dokuz ya da daha az qalt5ant olan mikro i5letmeler, para cezasrnr odemek yerine, istek uzerine zorunlu bir egitim seminerine katrlabilirler.
Bu seminerler, en fazla iki hafta sr.irer ve qah5ma idaresi (Direccion delTrabajo)
taraftndan organize edilir. Eger iSveren, egitim seminerlerini iki ay igerisinde ba5latmazsa, para cezasl iki kailna grkar. Bu cezaslnln egitime qevrilmesi, her sene
iqin bir yasa ihlali ile stntrltdtr.
Bu yeni te5ebbus, $ili devletinin, qalt5ma tefti5lerini daha geni5 gtiqlu sanayi ili5kilerini teSvik etme etkinlikleri ve ulkedeki ttim i5verenler tarafrndan gah5ma yasastntn yeterli derecede anla5rlmasr ile birlegtirmek iqin yaptrgr bir dizi galt5mantn
bir parqastdtr.
Kaynak: Codigo del Trabaio, Madde 477'ye dayanan ILO/SEED.
Prosedurleri sadele5tirme ve MKI sahipleri ve yoneticilerinin tabiioldugu yasalartn ve yonetmeliklerin saytstnt azaltma, qaltSma yasalartna uygunlugu kolayla;trrabilir. Buna
kargrn, qaltgmamtz, MKI'ler qah5ma yasastndan dogan
zorunluluklardan muaf tutuldugunda ortaya qrkabilecek
tehlikelere dikkat gekmektedir. Bu, sadece qaltganlart korumasrz btrakmamakta aynr zamanda muafiyet igin maksimum egige yakrn olan igletmeler iqin buyume engelleri
yaratmaktadtr.2
Sosyal diyalog, qahSma yonetmeliklerinin uygulanmast
igin onemli bir araqttr. Buna karStn, MK|'lerin sosyal diyaloga katrlmast, sendikala5mantn ve i5veren derneklerine,
ticaret odalartna ve kuquk i5letme derneklerine tiyeligin
duguk oranlartntn ortaya koydugu uzere, genellikle yetersizdir. Organize olmak iqin qahSanlartn ve i5verenlerin hak-
larrnr koruma yukuml0ltiklerinin otesinde, hriktimetler
payda5larr Ulusal ve yerel seviyelerde politika yaplml ve
progra m uyg u la mast nda sozci.i ve ortak olara k oynadr klart
2
istihdam yaratma ve istihdam niteliQi ile ilgili olumsuz sonuglar
doQurmastna ek olarak, bu fur muafiyetler, aynr zamanda, MKI'lerin
ilretimlerini artttrntalarrve daha fazlo tolepkar piyosalar iqin 0retim
yapm al a r na ydn elik teSvi kleri zay rfl a0
r
r.
143
Kuqiik Ipletmeler igin Politikalar
rolLi de tanrmahdrrlar. (lLQ 2002b).
MKI sahipleri ve gallganlarr araslnda sosyal guvenlik teminatr, irrcelenen yedi ulkenin go(unda duguktur. Bu duru-
mun, bu insanlarrn hayat kalitesi uzerinde dogrudan bir
etkisi vardrr ve bu durum kaza, hastahk ya da maluliyet durumlarrnda genellikle yoksulluga yol agabilir. Bu nedenle,
sosyal guvenlik sistemini geni5letme, onemli bir politika
gtiq[igridL]r.
Devletler, MKI'ler
sosyalgiivenlik
mekanizmalannr
ve sosyoldiyalogu
genigletmeyi
kolaylagtrmoda
iinemli bir role
iqin
sahiptir
SaQhk bakrmr, bir onceliktir qrinku iyile5tirilmi5 teminatrn
yardrmlarrnrn aqrkqa gorillebildigi yerlerde saglrk bakrmr
acil bir ihtiyaqtrr. Bu trir programlar, kazalar ve hastahklara yonelik genelya da igle ilgili trbbitedavi ya da hastane
tedavisi saglar. ikinci bir oncelik, ya5hhk, maluliyet ve olum
igin nakit para yardrmr saglayan bir program olmasrdlr.
Aynca, MKI sahipleri ve gallqanlarr igin teminatr genigletme gahgmalan, her vergi temelli sosyal yardrma uygun olmalldrr; bu gekilde yoksullukla mricadele potansiyeli tam
olarak aragtrrrhr (Ginneken, 2003). Sonuq olarak, kadrnlarrn
tam olarak sosyal grivenlik planlarrna dahil edildigini garanti altrna almak iqin yaptlan qahgmalara ozel dikkat gos-
terilmelidir.
MKI'leri sosyal grivenlik teminatrna dahil etmenin farkh
yollart vardrr (lLQ 2000b):
+
Mevcut sosyal gLivenlik planlarrnr MKl'lerdeki gahSanlarrn ve serbest galr5anlann teminat kapsamrnt geni5letmek r,izere adapte etmek (Tayland ve Gtiney Kore
Cumhuriyeti ornekleri iqin bkz kutu 5.3). Bu, aSamalr
olarak ve idari kapasiteleri griqlendirme ile paralel olarak yaprlmahdrr.
+
MKI'lerdeki bazr gahgan gruplarrnrn genellikle azalmrp
katrhm kapasitesini goz ontinde bulundurarak bu qah5an gruplan iqin ozel planlar olu5turmak.
+
Kayrt ve katkr toplamayr kolaylagtrrmak, mu5teri hizmetlerini geligtirmek ve uygunlugu guqlendirmek igin
idareyi yeniden yaprlandrrmak.
+
Uyum, dogrudan katrllm ve duguk idari maliyet avantajlarrna sahip mikro grivenlik planlarrnr te5vik etmek.
MKI qahganlarr iEin saghk sigortasr planlarr, yr.iksek maliyetli, du5rik srkhkta meydana gelen olaylarr (ornegin
Politika ve Yasal Ortamt Geli5tirme
hastanede yatma ya da duSuk maliyetli, yuksek srkhkla
meydana gelen olaylarr (Ornegin temel saghk bakrm)
kapsayabilir. Devletlet herkes igin nitelikli saghk hiz-
metlerinin mevcudiyetini geliStirerek ve uygun yasal
ve mali Eerqeve olugturarak mikro sigortantn geli5tirilmesini destekleyebilir ve te5vik edilebilir'
Kutu 5.3 Sosyalgiivenli$i MKl'lere yayma: Kore Cumhuriyeti
veTayland iirnekleri
Bir dizi ulke, agamalt olarak, daha kuqtlk iSletmeleri sisteme entegre ederek, sosyal grivenlik kapsamtnt geliStirmek ve yaymak igin gahgmalar yapmt5ttr.
Kore Cumhuriyeti, goreceli olarak krsa bir sr.ire iqerisinde saghk sigortast kapsamrnr onemli bir olqude arttrrmr$trr. 1977'de, zorunlu saglrk sigortast taraflndan
kapsanan ilk grup 500den fazla qalrSanr olan btiytik iSletmelerin qalrSanlarrydt.
Daha sonraki yrllarda, agamalt olarak kriqrik igletmeler dahil edilmi5ti. 19B8de
kapsam, beSten fazla qah5anr olan i5letmelere yayrlmtSttr. Kapsam, bu kategori
iEin katkr yukrinu ortadan kaldrrmak amacrnr tagryan bir devlet yardrmrnln kullanrlmastyla, serbest qah5anlara kadar yayllmt5ttr.
Tayland'da, ozel sektor qah;anlarr iqin sosyal guvenlik planr 1990da ortaya konulmu5tur. Plan, yirmi ya da daha fazla qahganr olan i5letmelerdeki qahSanlar
igin saghk sigortast saglanmast ile ba5laml5tlr. Daha sonra hem yardtmlar hem
de kapsam bakrmrndan a5amah olarak geni5letilmigtir. Plan 5imdilerde, hastaltk,
dogum, oltim, sakathk durumlartnda sigorta iqermektedir. Eylul 1993'ten itibaren, on ya da daha fazla qahSanr olan igletmelerin qahganlan kapsama dahil edilmi5 ve Nisan 2002de sosyal guvenlik kapsamt, en az bir qaltganl olan ve tartmla
ilgili olmayan igletmelere yaytlmrStrr.
1OUan az qah5anr olan igletmelerin dahil edilmesinden sonraki ilk 1 2 ay boyunca,
kayrtlr igletmelerin saytst 1 1 6.000 den 308.000 e qtkml5ken, sigortalr qaltSanlarrn
sayrsr 6 milyondan 7.1 milyona yt.ikselmigtir. Bu yukseliSin onemli olmastna rag-
men, en azrndan 1 milyon qalt5antn daha sosyal guvenlik kapsamtna yasal olarak hak kazanacagt tahmin edilmektedir.
Kaynaklar: Kwon (2002) ve Scl'tramm (2002) ve Tayland Sosyal Gilvenlik B}rosu'ndan (http://www.sso.
molsw.go.th) elde edilen verilere doyonan ILO/SEED.
5.2.4 Vergilendirme politikalannl,
kanunlarr ve ytinetmeliklerini diizenleme
Vergilendirme,
MKI'lere kary adil
olmohdtrve komu
Ozel igletmeler, tlretici birimler olduklarr iqin, olqeklerine hizmetlerinin
bakrlmaksrzrn, genellikle devlet geliri ne fon saQlayabilirler. daho iyi bir gekilde
Ashnda birqok rllkede, igletmelerin gelir artttrtct potansi- sunulmostylo
yeli vurgulanmtSttr. Bazr tllkeler halihazrrda vergilendir- sonuglanmaldr
145
Kuquk lSletmeler iqin Politikalar
me sistemlerini sadelegtirirken (Kutu 5.4, Peru ornegini
aqrklamaktadrr), birqok tilkede vergilendirme MK|'ler iqin
hald qok karmaSrktrr. Ayrrca, bazr ulkelerde, vergi oranlarr
MKI'ler igin gok yLiksektir.
Kutu 5.4 Peru'daki vergilendirmeyi basitlegtirme:
Bagarr ve geriye kalan zorluklar
1980'lerin sonuna kadar, Peru'da, farkh vergi oranlarr, seviyeleri olan karma5rk bir vergi sistemi ve farkh ekonomik birim turleri iqin muafiyet planlarr vardr.
1 990'lartn ilk seneleri boyunca, Peru kuruluglarr, vergi sistemini daha etkin krlmak
iqin onemli bir reforma ba;ladrlar. Reformun ana prensipleri, vergi sisteminin sadele5tirilmesi, vergi idaresinin tek bir vergi kurulu5unda (Superintendencia National de Administracion Tributaria XSUNAT)) toplanmasr ve uygunluk iqin basit
prosedurlerin ortaya koyulmasrydr. Reform aynrzamanda vergi kaydr iqin gerekli
gorulmeyen bir dizi ko5ulu ve 62 vergiyi ortadan kaldrrdr.
Mikro i5letmelerin sisteme giri5ini kolayla;trrmak iqin, ikitane ozel rejim olugturuldu. Bu rejimler 5unlardrr: 60.000 Amerikan Dolarrndan drl5rik yrlhk geliri olan
i5letmeler iqin Regimen Especial del lmpuesto ala Renta (RER)ve nihai ttiketiciye
satrt yapan adi ipletmelerle srnrrh olan, Regimen Unico Simplificado (RUS). Dr.igrik uygunluk maliyetli bu ikivergi rejimi, vergiverenlerin agrnronemli derecede
geni5letmi5tir.
Bu bagarrlara ve SUNAT'In tanrnan etkinligine ragmen, MKI'ler igin Peru vergilendirme sisteminde sorunlar vardrr. 0rnegin, Devlet, RUS sayesinde elde edilen
vergi gelirinin her bir dolarr igin tazminatlara o/o 75'ini harcar. Bu, RER altrndaki
vergi gelirinin her bir dolarrnrn 5 katl, genel vergi rejiminin 1 19 katrdrr.
Kaynaklor: Chocaltana (2001 ) ve Tokman et al (2001 ).
Vergilendirme politikalarrnrn, kanunlann ve yonetmeliklerin gozden geqirilmesi, gelir vergisi, kdr vergisi, KDV sermaye vergisi ve vergi te5vik planlarr gibi farkh vergi turleri ni iqerir. Vergi sistem leri ni n reform u iqin atr masr gereken
ana adrmlar, aga$rdakileri iEerir (Tokman et al, 2001):
I
+
+
146
Dogrusal vergilerin ve ekonomik faaliyetlerden muhtelif agamalarda qifte vergilendirilmesinin neden olduQu MKI kargttt onyargrlarr ortadan kaldrrmak.
Duzenlemelere uyma ve vergiformlartna yonelik prosedtirleri sadelegtirerek ve vergi verenlerin idari maliyetlerini duSurerek uygunluk masraflarrnr azaltma.
Bu, hem odenecek vergilerin sayrsrnr azaltarak hem
de uygunluk iqin gereksiz kogullarr ortadan kaldrrarak
gergeklegtirilir. Vergi kaydrna yonelik idari ricretler; ka-
Politika ve Yasal Ortamr GeliStirme
yrt dr5r kalmaya teSvik yarattrklan iqin ortadan kaldrnlmahdrr.
*
Vergi toplama iqin uygun tek bir altyaprnrn olu5turulmasr. Bu, sorumluluklarrn ikiye katlanmastnt ortadan
kaldrrmaya yardrm eder ve bu sayede hem devlet
hem de sadece tek bir vergi kurulu5u ile etkile5imde
olacak MKI'ler iqin vergi toplama maliyetini dti5tirur.
Tek bir vergi kurulu$u aynr zamanda, etkin uygulamayr kolaylaStrrrr.
*
Vergi gelirlerinden finanse edilen hizmetlerin sunumunu geligtirmek ve vergi verenleri bilgilendirerek
vergiler ve hizmetler arasrndaki bagr gostermek.
5.2.5 Politika reformu sayesinde MKl'ler
igin ticaret frrsatlannr arttrrma
Bu gahSmada, piyasalarrn MKI sahipleri ve yoneticilerinin
istihdam kararlarrnr diger etmenlere gore daha qok etkiledikleri bulunmugtur. MKI sektortindeki istihdam buyrimesi artr$r ve ig niteligindeki geligmeler, sahiplerin ve
yoneticilerin algrladrklan piyasa frrsatlarrna baglanmrgtrr.
Devletler, MKI'lerin piyasa temellerini geniSletmek ve piyasa giriglerini arttrrmak iqin MKI'lere frrsatlar olugturarak
ve piyasa baSarrsrzhklan ve egemen cinsiyet temelli eqitsizlikleri drlzeltmek iqin mudahalede bulunarak, MKI'lerin
piyasaya erigimini arttrrmalr ve kolayla5trrmahdrr.
Bu, bir politika portfoyri dizisini kapsar; en ilgili olanlardan
biri ticarettir.
Ticaretin liberalle5tirilmesi, pek Eok ithal ikameci strateji- ihracat teSvikleri,
de dogal olan MKi aleyhine durumu azaltmasrna ragmen, MKI dostu
halen MK|'lerin uluslararasr ticaretten yararlanmasrnr en- bir Sekilde
gelleyen birqok politika engeli bulunmaktadrr. ithalat ko- tasarlanmdhdr
rumasrnrn azaltrlmasr modeli ve dr,izeni, MK|'leri ve briyrik
i5letmeleri farkh etkilemektedir. MKi'lere de buyUk i5letmelerin uluslararasr ticarette sahip olduklarr frrsatlan ayntlartnt vermek igin, ihracat te5vikleri planlarrnrn, MKI'lerin
yararlanabilecekleri gekilde tasarlanmasr ve uygulanmasr
ve onemlidir. Ticaret politikalarrnrn MKI'leri ayrrmamastnt
saglamak iqin farkh tedbirler bulunmaktadrr:
+
ihracat teSvik planlarrnrn tasarlanmasrnda, minimum
ihracat miktarlarrndan kagrnrlmahdrr. Esneklik, normal
ig kaydrnln yant stra zaman ve para kaybrna yol aqan
147
Kuquk l5letmeler lgin Politikalar
ayrr ruhsat ya da kayrt sureqleri iqermemelidir.
+
MKI'ler igin buyuk i5letmelerin ihracat yapmasrna gerek kalmakstzn, MKI'lerin, urunlerini kolay bir 5ekilde
ihrag edebilmeleri amacryla ihracat prosedurleri basitle5ti rilmi5tiril medir.
*
Ticaret fuarlarrna MK|'lerin ya da MKI derneklerinin
katrh m r, desteklenerek, M Kl'leri n u rrl nleri n i pota nsiyel
muSterilerine tanrtmasrnda yardrmcr olunmalrdrr.
+
ihracat tarifelerinin reformu, etkili koruma oranlartnrn, buyrik iSletmelerde kar5rla5trrrldrgrnda MKi'lerin
hakim oldugu sektorlere kargr ayrrmcrhk yapmadrklannr garanti alttna almak iqin izlenmelidir. Keza gegmig-
te durum genellikle boyle olmuptur.
Yukarrda aqrklanan tedbirler, uluslararasr ticaret ile ilgilidir;
ancak MKI'lere karqr olan politika onyargrlarr, yerli piyasalardaki ayrrrmcr hk nedeniyle olugmaktadtr. 0rne$in, kamu
ihaleleri, genellikle MKI'lerin katrhmrnr zorla5ttran hatta imkansrz krlan bir 5ekilde tasarlanmakta ve uygulanmaktadtr.
Devlet politikalarr, qah5ma yogunluklu altyapr projeleri
dahil olmak uzere ihale prosedUrlerinin yen iden tasarlanmasr sayesinde kamu sektorti piyasalartntn agtlmastnda
onemli bir role sahiptir.
MKI'ler iqin yeni ticaret frrsatlart yaratma, ozellikle MKl'ler
iqin yeni piyasalar yaratan ozel planlar ya da politikalar
olu;turmakla kalmaz, aynr zamanda daha etkin ve rekabetqi yasal ve drlzenleyici bir qergeveyi talep gerektirir.
Bolum 2de tartr5rldr$r gibi, birqok MKl, ztt gt.iq iliSkilerinden ve piyasantn dr5rnda btrakrlmalardan zarar gormektedir. KuqLik iSletmelerin, piyasaya tam ve eqit katrhmrntn
dr5rnda tutulan farkh olgek gruplarrna ait igletmeler ile
arasrndaki guq ili5kilerinde dengesizlikler bulunmaktadrr.
Bu, yasal ve dtizenleyici qerqevelerin onyargtlartntn yanl
srra mr.llk sahibi kadrnlara karSt onyargrlt olan geleneksel
iligkiler ya da srnrrh qahSma durumlart gibi, egemen sosyal
iligkilerdeki gibi drgarrda brrakmalar ve dengesizliklerden
kaynaklanabilir.
Bu sorunlara yonelmek iqin, devletlerin ug tegebbuste bu-
lunmasr gerekmektedir. ilk olarak devletler, kuquk iSletmelere dair mevcut piyasa bilgilerini incelemelidir ve bu bilgilerin yetersiz, eski veya MKi'ler tarafrndan elde edilmesinin
148
Politika ve Yasal Ortamr Geli5tirme
zor oldugu durumlara yonelmelidir. Ozel sektor (orne$in,
sanayi dernekleri) ve hatta topluluk temelli organizasyonlar vasrtasryla piyasa bilgisinin uretilmesini ve dagtttmtnt
kolayla5trrmak daha iyi olacagr iqin bunu devletlerin kendilerin in yapmasr gerekmemektedir.
ikinci olarak, devletlerin, MKI'lere ve kadrnlarrn sahip oldugu i5letmelere kar5r onyargrlar gibi, politika ve yasal qergevedeki onyargrlarr sistematik olarak te;his etmesi ve ortadan kaldrrmasr gerekmektedir. Bu, ana paydaSlarrn aktif
katrhmrnr gerektiren surekli bir sureqtir.
Ug0nc0 olarak, devletlerin, MKI'lerin makro ekonomik kalkrnma stratejileri ne dogrudan baglan masrnr sa$lamahdrr.
Bu, MKI'lerin, ticaret politikalan ve programlarrna, stratejik
endustri kalkrnma politikalarrna ve ulusal kalkrnma amaqlarrnrn belirlendigi ilgili diger politika alanlarrna dahiledil-
mesini gerektirmekted
ir.
Diger politika alanlarrnda oldugu gibi, ticaret politikasrnda degi5iklikler yaprlmadan once farkll olqeklerden igletmeler uzerindeki olasr etkinin bir analizi yaprlmahdrr. Bu,
globalle5men n potansiyel yararlarr yoksullara ya da marjinalleSmi5 toplum gruplarrna yayrldrgr takdirde onemlidir.
i
5.2.6 MKI'ler igin finansal sektiir
politikalan, yasalarr ve yiinetmelikleri
di,izenleme
Birqok MKl, resmi kaynaklardan kredi almada zorluk ya- Politikalar, iqlem
qamaktadrr. Yeni ba5layan i5letmeler ve mikro iSletmeler masraflortnt azalilr
durumunda, bu sahipler ve yoneticiler tarafrndan teminat ve MKI'lerin resmi
olarak kullantlabilecek yetersiz ya da uygunsuz varlrklar kredilere erigimini
nedeniyle ortaya qrkmrStrr. Kilquk i5letmeler durumunda, geliEtirebilir
ana engeller, kredi alanlar ve verenler iqin yriksek itletme
maliyetleri-i5 projelerini degerlendirme, teminat olu5turma ve krediverme performansrnr izleme maliyetleridir.
Bu qalrqmada, MK|'lerin bu agldan kar;rlaStrklan sorunlardan baztlartna yonelen mevcut finansal kuruluglarr ve
ozel krediolanaklannr kullanma te5ebbusu ile ilgili birqok
ornek bul unmaktadr r. Bu planlardan bazr larr qok iyi qahgrrken, birgogu, surdurulebilirlik ve MKI'lerin ana ekonomik
etkinlikten marjinallegmesi sorunlarr ile kargr kargrya kalmaktadrr.
149
Kuquk igletmeler igin Politikalar
Brlyrik olqude resmi krediye erigimi elde etmek iqin,
MKI'lerin program mrldahaleleri yerine politika qozumlerine ihtiyaq vardtr. Dikkate deger dort politika alant vardtr:
ilk olarak, devletlerin, finansal kuruluglartn bir gegitliligini
te5vik ederek, bankacrhk sisteminin saghkll rekabetine
olanak veren ve MKI'ler iqin saglanan ig projeleri ile kredi
eri5imini kolayla$ttran kurumsal, yasal ve duzenleyici bir
ortam olugturmast gerekmektedir. 0rnegin, bu, a5agtdaki
yasal araqlart ve kuruluglart iqermektedir.
+
i5lem maliyetlerini azaltmak ve ozellikle mikro i5letmeler ve kadtn igletmeciler iqin teminat yardtmlartnln
kullanrmrnr kolaylagtrrmak amactyla teminat yasastnl
duzenleme, MKI'Ierin kredi erigimini geli5tirmeye yardrmct olur (Balkenhol ve Schtitte, 2001).
+
Derecelendirme kuruluglar ve kredi burolarr kuguk i5letme piyasasrntn tist krsmr iqin daha pratik olabilme-
+
+
lerine ragmen, bilgi aritmetigi sorununun azaltrlmasrnda onemli bir rol oynayabilirler.
MUlkiyet statustinun belgelendirilmesine yonelik kullanrcr dostu siciller teminat olarak kullanrlabilecek varhklann onaylanmast aqlstndan onemlidir.
iflas kanunlan ve sozlegme uygulamasl (ornegin, kriquk iddia mahkemeleri), genel i5 duzenlemelerinin bir
parqasrdrr, ancak MKI'ler iqin kredi piyasalartntn geliStirilmesinde oynayacak onemli bir role sahiptir.
ikinci olarak, ikiliklerive piyasa degi5ikliklerini ortadan kald rrmak amactyla, finansal piyasalara devlet mridahaleleri,
farkh MKlturleri iqin kredi mevcudiyetinin analizine dayanrr. Orne$in kuquk igletmelerin krsa vadeli krediye yeterli
eriSimi olabilir; ancak daha uzun donemli finans iqin kredi
kotasryla kar5r kargrya kalmaktadrrlar.
Devletler, MKI'lere Uguncu olarak, hukumetler, MKi'lere dogrudan kredi verdogrudankredi mektense, kar5rlrgrnda onceden tantmlanmt5 kredileri
saglomamahdrr MKi'lere sunacak olan bankalarla kredi sozle5meleri yaparak ikinci srrada bir banka gibi hareket edebilirler. Herhangi bir mali yardrm unsuru, k6r oranlartnr du5urmek yerine
kredi duzenlemeleri oluSturmak igin bankalar ve MKI'ler
iqin i5lem masraflannt sadece du5urebilir.
Sonuq olarak, hukumetlerin, mali politikalar ve doviz
Politika ve Yasal Ortamr Geligtirme
oranlan gibi, farkh buyuklukteki iSletmelere arasrnda tektip uygulama ve etkiye sahip olmasr gereken politikalarrn,
MKi'lerin aleyhine olabileceginin farkrnda olmasr gerekmektedir. Ornegin, MKI'ler, buytlk igletmelere gore daha
krsa vadeli kredi alma egilimindedir. Bu nedenle kuguk igletmeler, makro ekonomik politika kararlarrndan kaynaklanan faiz oranlarr varyasyonlarrndan oranttstz bir gekilde
etkilenmektedir.
5.3 Reform S[ireci
Politika ortamrnrn en iyi tasarrmr ile ilgili sorulara dogru
cevaplar verme, politikalarrn gerqekten etkili bir 5ekilde
tasarlamayacagrn r ve uyg ulanacagrn r garantilemez. Politika ortamrnrn ve yasal ortamrn etkin bir reformu, ilgilitrim
paydaglarrn katrlacagr bir srlreci talep eder. Bu trlr sureqlerin ileti5imi (bilgi, deneyim ve perspektiflerin paylaSrmr),
reform oncelikleri ve stratejileri uzerine anlagmayl ve en
son olarak reform sonuqlarrnrn me5rulugunu te$vik etmelidir.
Politi ka reformunun potansiyel hedefl erin in teghis edilme-
hedefleme, gozden gegirme ve deQerlendirmeyi
iqeren devamh bir dizi faaliyeti kapsar (Kutu 5.5, bunlara
bagh ilgili birtakrm araElan ve kaynaklarr listeler). Politika
reformunda bagartya giden iki onemli unsur vardrr: SilreE
ve katrhm. B6klmrin bu son krsmrnda, politika reformunun
sureglerini ve ortaklarrnr inceleyecegiz. Bu, politikalarrn ve
yasalarrn reformu ile ilgilidaha yaygrn stireqlerin bazrlarrnr
aqrklayarak ve daha sonra ana paydaqlara bu sureqlerde
oynayabilecekleri rollerle ilgili olarak oneriler sunarak yasi, analiz,
prlrr.
5.3.1 Politika reformu siiregleri
Politika reformlarr, mevcut politika ortamrnrn ve yasal ortamtn degerlendirilmesine -eger bu reformlar, MKI'lerin
daha fazla ve daha iyi istihdam saglamasrnda etkili olacaklarsa- dayanmahdrr. Bu, politika uygulamasrnrn bir
degerlendirmesini iqermelidir. Genellikle, yeni politikalar
mevcut ortamda kuquk i5letmelere karSr olasl onyargrlar
ve zayrflrklarrn duzgun bir degerlendirmesi yaprlmadan
tasarlanmaktadrr. Aynr gekilde, birqok rilke kagrt uzerinde
gok dikkat qekici politikalara sahiptir, ancak bu politikalar
151
KuCuk l:letmeler lgin Politikalar
yetersiz uygulanmaktadrr. Sonuglar, amaqlanmayan sonuqlar, eski ve yeni politikalar arasrndaki uyu5mazhklar ya
da abartrlmr5 politik tehlikelerdir.
Reformlar, Bu reform yaklagrmr, tipik olarak dort kritik adrm iqerir. ilk
sistematik bir bagta, politika ortamrnr ve yasal ortamr degerlendirmek,
Sekilde gerqeklegti- MKI'lerin geliSimine ve istihdam yaratmasrna engel olan
rilmelidir ana srnrrlamalarr teghis etmek onemlidir. Bu degerlendirme, MKI payda5larrnr surece dahil etrnelidir. Bu yaprldrktan
sonra, reform onceli kleri aqrklanrr.
ikinci adrm, diger devletlerin bu konularla nasrl ilgilendigini telhis etmek iqin iyi uygulamalartn bir ara$trrnasrnr
iqerir. Bu uygulamalar, ulusal ko5ullara uymasr iqin adapte
edilir.
Uqti ncLi olarak, pol itika reform u, M Kl sektortl n u n temsi lci-
leri, qalrSan ve sivil toplum temsilcileri, kadrn igletmeciler
dernekleri gibi diger ilgili gruplar dahil olmak uzere qeSitli
payda5larla diyalogu iqermelidir. Ana stntrlamalar hakkrndaki bilgiye ve ba5ka yerlerde kullanrlan iyi uygulamaya
dayanan yeni kanunlar ve yonetmelikler tasarlanmalt ve
uygulanmahdrr.
152
Politika ve Yasal Ortamr GeliStirme
Kutu 5.5 Politika reformuna yardlmcl olacak araglar ve
kaynaklar
Bu kitapta sunulan araSttrma bizi,bazr kriterlere ve politika ortamtnt duzenlemek ve degerlendirmek iqin kullanrlabilecek iyi ve kotu uygulama orneklerine
goturmekredir. ILO ayrrca bu sriregte kullanrlabilecek birgok araq geligtirmiStir.
Araglar ve krlavuzlar
MKI'lere yonelik politika ortamnm ve dizenleyici ortamtn anlaSilmat ve deierlen
dirmesiEtKitabt, $ubat 2001. ingilizce ve Franslzca olarak mevcuttur.
Bu krlavuz, MK|'lerdeki istihdam uzerinde politika ortamtntn etkisini degerlendirmeye galrgan ulusal danr5manlar iqin bir rehber niteligindedir. Bu ktlavuz, surece adrm adrm bir yaklagrm sunar ve ilgili terimlerin bir sozltigUnu ve ana irtibat bilgilerini sunar. Arag, ornegin Hindistan, iran islam Cumhuriyeti, Nepal ve
Paraguay'da en son kUqtik igletme geli5tirme teSebbrisleri baglamrnda kullanrlmak tizere yakln zamanda adapte edilmi5tir.
inceleme seti: Mikro ve kilqilk i5letmelerdeki istihdam ilzerinde ulusal politikalann,
yasalarrn ve dlzenlemelerin etkisi nasil olEillilr,Temmuz 2002.ingilizce, Franstzca
ve ispanyolca olarak mevcuttur.
Bu krlavuz, MKI sahiplerive yoneticilerinin aldrgr kararlar uzerinde ulusal politikalann, yasalarrn ve drlzenlemelerin etkisini degerlendirmek amactyla tasarlanmtS
bir inceleme yapmak iqin gereken bilgileri iqerir. Arag,Yakla5rmrn mantrgr ile ilgili
onemli bilgilerin yant stra, araSttrma ulkesinin ko5ullarrna uyacak 5ekilde degi5tirilen orijinal bir anketi iqerir. Aynrzamanda, bir ornek qerqevenin tasarlanmast ile
ilgili talimatlarrn yanr srra organizasyon yonetim ve incelemenin kalite kontroltine dair tavsiyeleri de iqerir.
DeQerlendirme seti: Kilqilk i5lemelerin geliqtirilmesi iqin politika qerqevesinin ve dilzenleyiciqergevenin dejerlendiritmesi ile ilgili araqlarve iSlemler,Ekim 2OO2.ingiliz'
ce olarak mevcuttur.
Bu set, yukarrdaki El Kitabrna ve inceleme setine dayantr ve politika ortaml ve
dtizenleyiciortamtn hrzh ve aynrzamanda degerlendirilmesinin nasrl gerqekle5tirilmesi gerektigi ile ilgili bir krlavuz sunar.
Egitim Programlan
MKI geliStirme: Politikalarrn ve stratejilerin formille edilntesi iqin araElar ve yontem/er, ingilizce ve Franstzca olarak mevcuttur.
3
ILO
lJluslarorast E\itim Merkezinden, (Turin) ([email protected]) elde edilebilecek KOB| geliSimine yonelik
ve stratejiler drynda, listelenen t0m kaynaklar ILO/SEED'den ([email protected]) itcretsiz
politikalar
ola
rok tent i n
ed i lebil i r.
153
Kuguk lSletmeler igin Politikalar
Bu, MK|'ler igin politika ortamrnrn ve yasal ortamrn onemi hakkrnda paydaSlarrn
bilinqlerini arttrrmak ile ilgili bir egitim programrdrr. Bu egitirn krlavuzu, Fransrzca
konLrqan BatrAfrika iqin geli5tirilmi5 bir projedir,
MKI'ler iqin yardrmcr bir yerel iklim saglama:Yerel ve bolgesel yetkililerin kuquk
iSletmeler iqin etkin bir ortam yaratarak buyumeyi ve yoksullukla mucadeleyi
nasrl kolaylagtrracagr ile ilgilidir. $u anda sadece Vietnam dilinde mevcuttur.
Vietnamda kullanrlan MKI geligtirme eQitimi programrndan uyarlanan bu program, ozel MKI sektorunu desteklemenin avantajlarr - ekonomik buyume, sosyal
kazanrmlar, i5 oluqturma ve yoksullukla mtlcadele aErsrndan - hakkrnda yerel kurulu5larrn gorevlileri arasrnda biling ve yetenek oluqturma amacrndadrr.
KOBi geli5tirme politikalarr ve stratejileri: KOBi'ler igin etkin ortamr geli5tirmek
igin program larrn nasrl tasarlanmasr gerekir. i n gilizce olarak mevcuttu r.
Bu, politika belirleyicilerinin ilgili payda5lara danrgarak KOBi'lerin geli5imi igin po-
litikalarr ve stratejileri analiz etme, tasarlama ve uygulama becerisini geli5tirme
amactnttattyan ILO'nun Uluslararasr Egitim Merkezi (TURIN)tarafrndan verilen
bir egitim programtdtr.
Diger destekler
lLOTttvsiye KararrNo.lBg Ktlavuzu. ingilizce, Franstzca, ispanyolca, Arapqa, Rusqa
olarak ve Vietnam dilinde mevcuttur.
Bu kitapgrk, 1998 tarihli KuErik ve Orta Olqekli i5letmelerde i5 Olu5turma Tavsiye
Kararrnrn (No.189) kapsamrnr tanrmlamaktadrr. Amag, ilgili paydaSlar arastnda
Tavsiye Kararrnrn igeriginin bilinmesini saflamaktrr. Yardrmcr bir i5 ortamt, Tavsi-
ye Karannda dikkat qekilen ana konular arastndadtr.
Kilgilki5letme geliStirme: Politika zorluguna girig, Agustos 2003. ingilizce, Franstzca, ispanyolca, Arapqa, Rusqa ve Vietnam dilinde mevcuttur.
Tavsiye Kararr No.189 uzerinde aqrltm yapan bu 32 sayfahk kitapqrk, politika ortamtnr ve duzenleyici ortamr, kuquk i;letmelerin daha fazla ve daha iyi igler yarat-
ma kapasitesi uzerinde onemli bir dr; etki olarak ortaya koyar.
CenevreUeki ILO Merkez Burosu ve brolge ofisleri, kuquk igletmelere yonelik politika ve yasal ortamdaki reformlarr ve bu sektorle ili5kili istihdam boyutlartnrtetvik etmek iqin kilit ulusal ortaklar ile qah5maktadrr. Bu qahgma, yukartda aqrklanan ara5ttrma bulgularrnrn yanr stra dantSmanlrk suregleri vasttastyla elde edilen
bilgileri refornr kogullannr te;his etmek ve kadrnlar ile erkekler igin i5 oluSturnraya ve kuquk igletmelerdeki qalrgma ko5ullarrnrn geliStirilmesine daha yardtmct
olan politika ortamr ve yasal ortam degi5ikliklerine yol agan reforrr igin bir sureq
ortaya koymak igin kullanrlrr. Cinsiyet eSitliginin te5viki, bu yaklaSrmrn igsel bir
parqasrdrr.
154
Politika ve Yasal Ortamt Geli5tirme
Sonug olarak, reform tedbirleriyaktndan takip edilmeli ve
gerekli oldugu yerlerde, istenilen sonuqlart gerqekle5tirnrek igin detaylr bir 5ekilde duzenlenmeli ya da degi;tiril-
melidir.
Teoride, birqok tllke, MKI politika reformunda bazt katrlrmcr yakla5rrn tLlrlerirri kullanrr. Buna karSln, kattltmct mekanizmalartn gerqekten politika belirleyici stirece ne kadar
gekil verecegi ulkeler arastnda onemli derecede degi5iklik
gosterir. Birqok kattltmct sureq, reformlart tasarlamak ve
uygulamak iqin olgtilebilir amaqlar ya da ozel bir zaman
gergevesi olmakstztn qalrSrr, Ayrtca, reform iqin kurulan bazr
komiteler ya da ekipler, zamanlartntn qogunu proseduru
ve iclari konulart tartttarak gegirirler. Bu, yeni politikalartn
uyg ulan mastnt gergekle5ti rmeyi ve denetlerneyi genell ikle zorla5trrrr. (English ve Henault ,1995; Franz ve Oesterdiekhoff, 1998; R.Gross, 2000).
Politika reformu surecinin resmi kurulumuna bakllmaksrzrn, "payda5 gndumlu yaklaSlm" ve "dantSman gudumlu
yaklaSrm" arastnda onemli farkhlrklar da olabilir. Dant5man
gudumlu yakla5tm, teknik olarak iyi politika tavsiyelerinin
verilmesini saglayabilir; ancak paydaSlar arastndaki mrilkiyet eksikligi srk stk karar alma ve uygulama agamalartrrtn
engellenmesine yol aqmaktadtr. Benzer bir Sekilde, uluslararast kurulu5lar reform sureqlerini kolaylaStrrabilirken,
kurulu5lar bu reform sureqlerinin gerqekleStirilmesinde
ba5role sahip olmamaltdtr. Uluslararast uzmanlar, yerel
paydaSlarrn etkin katrlrmt olmakstztn reform onerileri hazrrladrgrnda, reformun yerel olarak sahiplenilme oranlnrn yetersiz olmast ve tavsiyelerinir-r izlenmemesi ile ilgili
onemli bir risk vardtr.'
Diger yandan, sadece yerel kurulu5lartn temsilcilerinden
oluSan gorev ekipleri, temel becerilerin eksikli$inden ve
gahgmalart surdurmek iqin gerekli butqe eksikliginden zarar gorebilirler. Er-r verirnliyakla5tmtn, yerel uzmanlartn sayrsrnrn, fazla olmast, ancak genel bir gorug birliginin oldugu konr-rlarda tavsiyelerde bulunacak seqilmiS dl; uzmanlarla etkilegim halinde olmalarrdtr. (Onyanyo ve Tomecko,
199s).
4
Politiko ortanl ve yasol ortant diizettlentede tiluslararasr kurttlttllartn
oynayobilecegi roller hokkrrtdo daha fozla bilgi iqin bkz White ve
Chacaltona (2002).
155
Kriquk igletmeler iqin Politikalar
5.3.2 Politika reformunda
ana paydaglann rolii
Bu kitapta sunulan bulgular, MKI sektorrlnde daha fazla ve
daha iyi iglerin yaratrlmasrna yardrmcr olacak bir ortamrn
olugturulmasrnda hukumetlerin oynadrgr role odaklanmr$trr. Bir politika ve yasal gerqevenin tasarlanmasr ve bu
qerqeveyi uygulayan kuruluglarrn oluSumu ve muhafazasr
devletin birincil sorumlulugu iken, bu ortamr geli5tirme ve
d rizen eme sadece devlete brrakr ma mal rd r. Bu a raStr rmanrn ana bulgusu, politika belirleme stireglerinde MKI sektorllnr.ln yetersiz bir gekilde temsil edildigidir.
I
I
r
lLO, istihdamr gekillendiren politika ve yasalann tasarlanmasrnda ve incelenmesinde, i5veren ve qalrgan derneklerinin ortak katrhmrna iligkin bir taahhudri devam
ettirmektedir. Hrlktimetler; bu sektordeki istihdam hacmi
ve niteligini etkileyen politika ve yasalarrn tasarlanmasrnda MKI sektorr-inrin temsilcileri ile qahgmaya te5vik edilir.
Uluslararasr (ah5ma Tavsiye Karan No.189, kriqLik igletme
geliStirme konusunda devlet, iSveren ve gah5an temsilcileri arasrnda varrlan anlagmalara sadece bir ornektir.
Birqok tllkede politika ortamrnrn btlyrik igletmeler lehine
olmasrnrn nedenlerinden biri, kuquk igletmelerin "kamu
politikasr belirleme uzerinde etki ya da ilgi sahibi olacak
Sekilde nadiren organize olmasrdrr" (Berry, 1995 s.1). Ayrrca, kayrt drgr ekonomi organizasyonlart qo!unlukla, ust
seviyede diyalog kurulmast gereken ki5ilerle tanrmlanmt5
bir araqtan yoksundur. Bu organizasyonlar devlet kuruluSlarr tarafrndan tanrnmadrkqa, politika tartr5malarrnda soz
hakkrna sahip olamazlar (lLO, 2002b). $imdilerde, devletle gah5an birqok kuguk i$letme dernegi ornegi olmasrna
rafmen, kugtik i5letmelerin, qrkarlarrnr - ozellikle, buyuk
iSletmelerle aynr sektorde EahStrklarrnda - seslendirmeleri
oldukqa zordur.
Sosyal diyalog konusunda MKI sahiplerinin ve qah5anlannrn rolunu arttrrma, igyeri baglamtnda ve daha genig qaplr
olarak ulusal baglamda bu kigilerin sosyal ve ekonomik
durumlarrnr geligtirmek iqin onemli bir araqtrr. Etkin MKI
temsil kuruluglarr, bu i5letme turunun sesinin, MKI sektorundeki yeni kanunlann ve yasalarrn etkisinin goz onrine
ahnmasrnr sa$lamak amacryla politika belirleme arenalannda duyulmasrna yardtmct olur.
156
Politika ve Yasal Ortamt Geligtirme
MKI dernekleri aynt zamanda, MKI'ler iqin ve ig geligtirme
hizmetleri iqin piyasanrn geli5tirilmesine de yardtm eder'
Sosyal diyalog, igletmenin yaplslve olqegi ne olursa olsun,
MKI sahiplerinin ve qahganlartntn grkarlarr arastnda adil bir
denge saglamak iEin onemli bir araq olabilir. Bu nedenle, hem i5veren hem de qah5an dernekleri iqin onemli bir
amaq, en kugtik igletmelere ve kayrt drSr ekonomiye hizmet
saglama (aprnr genigletmektir. Bu qahSanlar ve igverenler,
mevcut sendikalarl ve i5veren derneklerini birle5tirmeyi
ya da kendi dernekleriniya da sendikalarrnt kurmayr istemektedir. i5verenler ve qaltSan dernekleri, her iki stratejide
kritik bir rol oynar: mevcut temsil derneklerinin MKI'lere
riyetikve hizmet sunmastna olanak saglama ve uye temelli,
demokratik bir gekilde yonetilen temsil organizasyonlartnt
sosyal diyalog stireqlerine katmayr dahil etmek tizere bu
organizasyonlartn olu5umunu ve geliSimini destekleme
ve te$vik etme (lLO, 2002a). Bu tur bir strateji, paydaSlarrn,
MKI sektortlnde daha fazla ve daha iyi i5lerin yarattlmastna dikkat qeken politikalarrn ve yasalartn tasarlanmastna
ve uygulanmastna tam olarak katrlmalartna olanak saglamaktadrr.
Bangkok'ta devletlerin, gah5an ve i5veren derneklerinin iEveren
temsilcileri igin drizenlenen bir konferanstas, iqveren der- derneklerinin rolii
neklerinin agagrdaki rollere sahip olduklart konusunda
mutabakata vanlmtSttr.
+ Savunuculuk: i5veren dernekleri, gorU5lerini bildirmek
iqin politika tarttgmalartnda guqlu bir pozisyon sahip
olmahdrr. Kitle iletigim araqlart vasttastyla, endiSelerini
ve gorri5lerini kamuoyuna duyurmahdrr. Ornegin, globalle5menin ve ticaret liberalle5mesinin kottj etkilerini
yumutatmak iqin gereken onlemleri savunuculu$u
yapabilirler.
+ AraStr rma ve bi gi : MKI'ler, i5leri n i yti rtitmek ve gel i5tirmek igin gerekli bilgilere genellikle sahip olmadrklart
igin, i5veren dernekleri bu igletmelere muhtelif konularda aragttrma yaparak (piyasaya eriSim, yonetim tekI
5
Mikro ve kigitk iSletmelerin geliStirilmesi iEin yardrmo bir ortam
geliStirme ile ilgili Asya ve Pasifik bolgesel eQitim atdlyeyi (14-l 5 Moyrs
2001), Bangkok, Taylond. Bu atolye, hem ILO Asya ve Pasifik Bolgesel
Ofisi hem de ILO/SEED tarafindan organize edildi. Yedi illkeden
Kambogya, DoQu Timur, Endonezya, Pakistan, Filipinler, Taylond ve
Vietnam - insanlor kanldr.
-
157
Kuquk l5letmeler lgin Politikalar
nikleri, teknolojik geliSme gibi) ve MKi'lere bunlar ve ilgili diger konularda bilgi saglayarak tenrin edebilirler.
+
Krediye eri5imi kolaylaStrrma: iSveren dernekleri,
MKI'lerin krediye eri5imini geligtirme konusunda aktif
bir rol oynamahdrr. Bu, kredi birlikleri vasttasryla ya da
garanti planlanna katrlarak ba5arrlabilir.
+
(ah5ma iliSkileri: Mevcut sendikalar ile qatr5an endustriyel ili$kiler, kuquk i$letme sektorunde ve bazr
durumlarda bu i5letmelerin geligmesinin krsrtlanmasrnda ozellikle sorunlu yaratabilir. Bu nedenle uyumlu
qahgma iligkilerini amaqlayan tegvikler ozellikle krigUk
iqletmeler iqin yararhdrr.
*
+
Topluluk organizasyonlarr ile koordinasyon ve i5birligi: i5veren dernekleri, MKI lehine olan projeleri te5vik
etmek ve bu i5letmelerin korunmasrnt saglamak iqin
mevcut topluluk dernekleri ile koordine olmah ve igbirligi yapmahdrr.
Politikalarrn uygulanmasr: Devlet politikalarrnrn uygulanmasr ile ilgili sorunlar, onemli bir mevzu olarak ortaya koyulmuttur. i$veren dernekleri, uygulama stirecinin nasrl hrzlandrrrlacagr ile ilgili onerileri geli5tirerek
bu problemleri qozmeye yardtmct olmahdrr.
Bazen, kadrn i5letmeciler, mevcut igveren ve ticaret birliklerinin erkek egemen ve kendi ihtiyaqlarr iqin yetersiz
oldugunu dtigunrnektedirler. Sonuq olarak, kadrn igletmeciler kendi birliklerini kurarlar. Bu tilr birliklerin, politika
belirleme arenalarrna etkin bir 5ekilde katrlmastna olanak
verilmelidir.
$ahSan
derneklerinin rolii
ger ya ndan, qa h 5a n organ izasyon a rt, reform su regleri ne
katrhrken ve MKI istihdamryla zorluklarla ilgilenirken, MKI
sektorunde insana yakr5rr iSlerin yaratrlmastna yardrmcr bir
politika ortamrna ve yasal ortama katkrlarrnt geli5tirebilecek bir dizi amacrn pegine dLigebilirler. Bu dernekler, MKI
sektorundeki istihdam ve kuguk i5letme dinamikleri hakDi
I
krnda daha fazla bilgi elde edebilirler ve bu bilgiler, hem
qah5an ihtiyaqlarrnr teghis etmek hem de politika anlamrn-
da ve yasal anlamda uygun yanrtlar tasarlamak iqin kullanrlabilir. Bu dernekler aynr zamanda, MKI sektortindeki
qah5anlara (ve i5verenlere) hizmetleri ni yaymahdtr. Ayrtca,
kriguk igletmelerdeki orgUtlu olmayan galtganlart, dahil etmek iqin adrmlar atabilirler ve ktiqtik igletmelerdeki i5 ilig158
Politika ve Yasal Ortamt Geli5tirme
kileriyle ilgili sahip - yoneticilerin qahganlarla i5birliginde
t<aUu I edeiekleri araglar ve yaklaSr mlar gel 5ti rebili rler'
i
5.4 Sonuglar
Bu aragttrmantn sonucu olarak, uq ana arattlrma sorusu
formule edilmigtir. Bunlar 1. Bolumde sunulmuStur ve
qalt5mantn buyuk bir qo$unlugunun yer aldrgr gerqeveyi
ia$iamrgtrr, Bu sorularl yanttlarken, politika ortamt, yasal
orim ve MKi istihdamr arastndaki baglantryr tam anlamryla anlatmak iqin daha fazla ara$tlrma gerekli olsa da,
uluslarrn politika ortamlartntn MKi'lerdeki istihdamrn yarattlmastve kalitesinin nastl etkilendiginidaha iyi anlar duruma geldik. (Kutu 5.6)
Bu aragttrma vasttastyla, MKI'lerin istihdama yaptrgt katkrlarrn onemli oldugunu ancak bunun birgok yeni ve hayatta kalma mtlcadelesi veren iSletmeleri ortaya qtkaran
ve sektordeki dr.i5uk kaliteli istihdamr arttlran politikalarrn
bir sonucu oldugunu tespit ettik. Politika faktorlerinin bu
duruma katktsr tespit edildiginde, bunun kasrtlt olarak
olu5turulmadrgr aqtktrr. Aksine bu, buyuk iSletmelere qok
fazla yogunla5an ve ttim olqekteki igletmelerin makro
ekonomik degiSikliklerden yararlanabilecegini varsayan
devletler sebebiyle gerqekle5mektedir. Makro ekonomik
politikalar sayesinde MKI'lerdeki istihdamrn onemli olqtide buyumesine ragmen, bu sektor, kendi deneyimlerine
yantt veren politikalarrn eksikligi nedeniyle bUytik i$letmelerin de alttnda kallr.
MKI istihdamr iqin iyi bir Sekilde tasarlanmt5 politika ortamr ve yasal ortam, incelenen yedi tilkeden hepsinde bu-
lunan MKI karqrtr onyargtntn ortadan kaldrrllmasr ile gerqekleSir, Kuquk i5letmeler, buyuk i5letmelerle eSit seviyeye
gelerek bir tilkenin makro ekonomik ve sosyal kalkrnma
stratejilerine daha saQlam, bir 5ekilde ba(lanabilirler. Buna
ek olarak, MKI'ler, duzenleyici prosedUrleri gozden gegirerek (yani sadele5tirerek ve daha etkin hale getirerek), i5letmelerin duzenlemelere uygunluk gosterme konusundaki
kapasitesine ve istegini arttlran qifte bir stireq vasftastyla
ulkenin yasalart na uyg unl uk gostermeye teSvik edilebilir'
Bu ttirtedbirlerin kalbinde, devletin kendini sadece bir duzenleyici olarak degil, MKI promosyonunu kolaylaStrrrcr bir
aktor olarak gormesi Sarttlr.
159
Kriqtik iSletmeler igin Politikalar
Politikalarrn ve yasalartn kendi ba5lanna etkin olmamalarr onemli bir konudur. (ah5mak igin, guvenilir, saydam ve etkin kurulu5lar; uygulama igin ise agrk stratejiler
talep eder.
Kutu 5.6 Daha lazlaaragttrma igin bazr fikirler
MKI'ler iqin politika ortamtve istihdam hacmi ve niteligi arasrndaki ba$lantr hakktnda daha fazla ara;ttrmaya ihtiyag duyulmaktadrr. Farkh i5letme trirlerinin - olgek, kayrt durumu ya da sahibinin ozelliklerine gore - istihdam olugturma hakkrnda qok az bilgisi vardtr. Makro ekonomik dinamikler ve MKI'lerin ortaya qrkr5r
ve batrgt arastndaki nedensel iligki ile ilgili h616 cevaplanamayan sorular mevcuttur. MK|'ler bazen, ekonomik gerilemeler durumunda esas kurban olarak gorrilmekteyken diger gahqmalar MKi'lerin bu ttir dalgalanmalara gosterdigi esnekligi
vurgulamaktadrr. Bunlara verilen ozel cevaplar, rilkeden rilkeye ve ekonomik
sektorlere, boyutuna ve MKI'lerin diger ozelliklerine gore degi5iklik gosterirken,
konu llzerine yaprlacak daha fazla ara$trrma MKI'lerin kriz durumlarr ile ba5a qrkmastve istihdam yaratmast iqin daha iyi istihdam politikalarrnrn tasarlanmasrna
ve uygulanmasrna yardrm edebilir. Bu, kurulug seviyesindeki verilere dayanan
istihdam dalgalanmalarrnln profil analizini gerektirir.
Buna ek olarak, farkh politika ortamr ve drizenleyici ortam trlrlerinin etkileri, yeterince incelenmemigtir. Farkh politikalarrn etkisinin olqulmesi, h6l6 son derece
griqtrir. Politika reformunun ilerlemesini denetlemek iqin gegitli araqlar geligtirilmesine ralmen, bu reformlann etkisini incelemek iEin kapsamh bir metodoloji
bulunmamaktadrr. Program ve proje mrldahalelerinin etkisini de$erlendirmek
iqin kullanrlan gayrideneyselyontemler, dogru bir kontrol grubunun olmamasl
nedeniyle nadir olarak kullanrlmaktadrr. ilgili etmenlerin qoklu!unu, herhangi
bir analitik yontem ile qozmek de zordur. gimdilerde mevcut olan tek yakla5rm,
reformdan onceki ve sonraki durumun kargrlagtrrrlmastntn yant stra rilkeler ve
bolgeler arasrndaki dikkatli bir karSrlagtrrmayr iqermektedir.
Sonuq olarak, bu aragttrma ve daha onceki incelemelerden elde edilen diger
bilgiler, MKI'ler iqin uygun qahSma politikalarrntn tasarlanmast ve uygulanmasr ile ilgili bazr prensipleri tanrmlamamtza olanak saglar; bu konu ile ilgili daha
fazla ara5ttrma gereklidir. Standart ekonomik analiz genellikle, ozellikle bu tur
drizenlemelerin maliyetine odaklanan tek taraflr Eallgma duzenlemeleri sa$lar.
Buna kar5tn, igqileri koruma ve istihdam olu5turmayt artttrma zorluklarrnr kargrlamak iqin hem Eah5ma yasalarrnrn yararlarrnr ve hem de i5letmeler ve qah5anlar
tizerindeki nihai asrl etkisini analiz etmek qok onemlidir. Bu, ILO iqin oncelikli bir
konudur.
Devletler, iyi tasarlanmrS bir politika ortamrnrn ve yasal ortamtn MKI sektortlndeki
istihdam tizerinde tam etkisini gerqeklegtirmesini garanti altrna almak iqin daha
genig sistemleri ve idari yaprlarr dikkate almahdrr.
160
lstatiksel ve Metodolojik Ek
iSTNTiKSEL VC METODOLOJ|K EKl
A.1 igletme tilgek srnrflanna giire istatiksel
veriler: Kaynaklar, tanrmlar ve ana
giistergeler
A.1.1 Kaynaklar ve tantmlar
MK|'lerin istihdam durumunun ve ekonomik performansrnrn analizi, igletme olqeQine gore dagrlan istatiksel bilgilerin eksikligi yuztinden genellikle zorlaStlrmaktadrr. 0rne!in, birgok ulkede ulusal hesap verileri ttim ekonomiye
gonderme yapar; MK|'lerin ozel katktsr, eler tamamen
ele geqirilirse, hesaplanamaz. Verilerin bu kadar az olmasrna ragmen, ozellikle geli5mekte olan ulkelerde, qegitli
kaynaklar kullanrlabilir. Genel olarak, ekonomik birimler
(i5letmeler veya kuruluglar) ya da hane halklarr anlamtna
gelip gelmediklerine gore iki genel veri kaynagr arastnda
aynma gidilebilir.
igletme iilqeklerine
giire analiz
edilebilecek
veriler nddir
bulunabilmektedir.
Kurulug seviyesindeki kaynaklar (ku rul u5 a rattt rmala n,
ekonomik sayrmlar ya da idari kayrtlar), ekonomik birimin olqegi hakkrnda makul derecede dogru bilgiedinme
avantajtna sahiptir.2 Ayrrca, istihdam verileri, igletmelerin
ekonomik performansr ile ilgili di$er veriler ile birlegtirile-
1
2
Bu Ek goQunlukla, Christensen ve Goedhuys (yahnda qtkocak)
ve Christine Enzler ve Micheline Goedhuys'un katkilanna
dayonmaktodrr.
Genel olarak, bu tilr koynaklardan elde edilmiq mevcut veriler,
i5letmeler yerine kurulu5larla ilgilidir. Bu, bir qarprkhk ortaya koyar
qilnkA baz mikro ya da kAqilk isletmeler aslnda bilyAk i5let-melere
aittir ve bu yilzden "mikro" ya da "kitgilk" i5letme sayrlmamoldtrlar.
Bu garprkltk, veri tabanL istihdam durumu (orneQin, bagrmstz
kurum ya da bilyuk bir iSletmeye ait kuruluS) ile ilgili bir deQiskeni
iEerdiQinde, b}yitk i5letmelere ait bu kAgAk iSletmeleri dtSanda tutarok
engellenebilir. idari kayttlardan elde edilen veriler, kitgAk i5letmeler
sosyal gAvenlik odemelerinden ve diger yasal zorunluluklardan
kaqnmok iEin di5i)k bir qalryan saytst bildirdikleri igin, istihdam
seviyele ri n i oz go sterme
eQ il i mi
nded
i
r.
161
KLrguk
lSletmeler lgin Politikalar
bilir. Kotu tarafr, ozellikle en kuguk ve kayrt dr;r iSletmeler
aqrsrndan teminattn eksik olmasrdtr. KuruluS seviyesindekr
kaynaklar genellikle uretim sektoru ile ktstthdrr ve bireysel
galr5anlarrn egitim, r,rcretler ve istihdam niteligi gibi ozel-
likleri hakkrnda qok az bilgi iqerir.
Aile seviyesindeki kaynaklar (aile ara5trrmalarr,
i5 gucri
aragtrrmalarr, nufus saytmlart), kendi hesabrna qalr5an iSqileri ve qok kuguk iSletmelerin qalt5anlarrnr ve buyuk iqletmelerde qalr5an i5qileri iqerir. Bunlar aynr zamanda, uretim
dr5r sektorleri de iqerir. iyi aile seviyesindeki kaynaklar genellikle, bireysel gahSan ozelliklerini gelir ve istihdam niteligi ile ilgilendirmeye olanak saglar. Dezavantaj, igletme olqegi hakkrnda bilgi genellikle dogru degildir. Veri toplama
ve veri analizi, geligmekte olan birqok ulkede, MKI sektoru
bilgisini genigletmek iqin geligtirilmelidir.
MK|'lerin istihdam oranlan hakkrnda burada ve Bohim 2 de
sunulan veriler, aile seviyesindeki kaynaklara dayanrrken
ve igletmelerin saytst ve GSYIH'e katktlanyla ilgili bilgiler,
esas olarak kurul u5 seviyesindeki kaynaklara dayanmaktadtr. Mevcut istatiksel kaynaklara dayanan bilgileri toplama
ve dtizene koymaya ek olarak, bu kaynak projesi ayilzamanda, inceleme altrndaki yedi tilkeden her birinde ozel
MKlaragtrrmalarrnt iqerir (bu Ek'in ikinci ktsmtna bakrnrz).
Bolum l de bahsedildigi gibi, mikro ve kuquk i5letmeler
iqin evrensel olarak uygulanan bir tantm yoktur. Tanrmlar,
bir illkeden digerine onemli derecede farkhlrk gostermektedir. Hatta bazr ulkelerde, farkh devlet kuruluSlarr arasrnbirtanrmlama da qoklu tanrmlar kullanrlmaktadrr. En yaygrn kullanrlan tayoktur nrm kriterleri, istihdam, ciro ve uretim varlrgrdrr. Bu kitapta,
bir ila dokuz qalr5anr olan igletmelere mikro i;letme, 10 ila
49 gah5anr olan igletmelere kuquk iqletme demekteyiz. Bu,
istihdam verilerinin ve politika degerlendirmelerinin analizine dahil edilen ancak MKI ara;trrma orneklerinin dr5rnda tutulan serbest qahganlarr igermektedir.
Dilnyo qdptndo
mikro, kiigilk
ve orto iilgekli
igletmeler igin tek
Tablo A.1, inceleme altrndaki rllkelerde kullanrlan istatiksel tanrmlarrn bir incelemesini ortaya koyar. Bu tanrmlar
genellikle, politika tasanmr amacr iqin kullantlan resmi tanrmlardan farklrdrr. Uygun oldugu zamanlarda, bir sonraki
alt krsrmda yer alan istatiksel gostergeler, ulkeler arastnda
kar5rla;tr rma sag lamak iqin, soysal tantm lara dayanmaktadrr.
162
istatiksel ve Metodololik Ek
A.1.2 MKI'lerin katklstnt iilqmek igin
kullanllan bazl ana giistergeler
Bu alt ktstm, MKI'lerin ekonomiye ve inceleme altrndaki
yedi ulkenin ekonomisinin yant srra ka15tla5trrma igin segilmi5 diger ulkelerdeki ekonomilerine katkrlarrnr olqen bazr
istati ksel verileri sunmaktadtr' Ozel li kle, bu gostergeler, i5letmelerin toplam saytstnda MKI oranlart, MKI'lerin GSYIH'e
katkrsr ve tartm dlgr toplam istihdamda MKI'Ierin istihdam
orantile ilgilidir.
tum ulkelerde, MKI'ler, iSletmelerin buytik bir MKI'ler, tiim
o/o97 ila
bolJmtinu olu5turur. inceleme altrndaki ulkelerden elde iSletmelerin
Gerqekte
o/o97.5'i ila
edilen mevcut veriler, MKI'lerin tum iSletmelerin
o/o99.7'sini ol u gtu rd u g u n u gostermekted r (Tabl o A'2)' Bu
rakamlar, MKI'lerin qoQu istatistik ofislerine kayrt olmadrklarrve bu nedenle bunlarla ilgili verilerin elde edilemedigi
goz ontine alrndrgrnda, MKI oranlarrnl h6l6 az gostermek-
o/o99'unu oluSturur
i
tedir.
163
Kuguk lSletmeler iqin Politikalar
o.E
-
-E
-=:
*
o
?
6
o
c
E
E
E
l-
o
c
o
,,,
L
IE
rF
@
a
6
UI
IJ
=
6
- €
-3
Eo
9v
=
o
6
A
ry
:
b
E
o :
tn
'a -
O o
1'L
g
-O
rco
o
=
o
:-
^
=
o
q
-E[
€!,=
=- I== =
,rfa
e o,-V'
!=
o:;
a>
-ia
:=!
?.9 o
J '?= :=g;
.:a
X =
-
o;,vo=
oo
-,gUN
*a
'aa
E=E
=:
-€ = =:
:o=
ilb
Y'
:o
6.-Ho
+ E!
+
o
o
N
.+B
'E-
=6
+)
,\y
!o5
NE
v
eO
.Y=
6
OO
66
<
=E
a
o
-v
'=
!G
g
pE
od
a
:o
I
E;
Eo
o=
A
=
,*t
.r
$
G
o
E
J
a
a
xe
o
:o
l|.
=
,?
I
E
5
E
c
t- -
G
Ex
o
v
+ v
GE
,E
3
5
Y €
=
=
d.
9ts
=
tr,
q
+
!i-
EE
E
E
a
=S
.=
E =?E
=
AEEFE
E
39>. E
I
S
;
g-E
cF
-=
,=
2
==^
t,
-o
G
a6.i *
rcr
edo=
J
o
lrr'
:o
o
o
E=
Yt=
=a
>ioa
= Y',ill
.s
=
=
I
tr
o
o
IJ
=
E
o
7
oo o
rr'=-?S 6==o6
> _
C::
F F;.9
-=
FOOEX
<.9-?
o E
E
c
c
.9
E
c
o
3
ec
Fg=3 EE5=
E=; F
EEEE
EE==
#eiiE
=EEE
E=E e5 A
=Y==
=e,EE
=
E
EE€g
=ggAE
E
=
o
a)
f
t<
62
@
5
=
E
e
<
z
EE;6
;.dPo,
=E
F<F.=
E I +o
.E=
iXu
X'' oY
jo
-==-,9
> -&5;
=
a;
o;
E
;<
E
=
o:da=
Eots E
g
9=1
ts'e = ?
:>d>
I
€
i!o6
dG
-
+
lstatiksel ve Metodolojik
G
o
E
IE
=
F
- <-6N.=
E
o
E
tr
6!A
--Lt^al
o
ct
G
+,
E
tr
L
G
ll-
->
d
O
>:
o
=
o€
dr
@
5
@
oo11
?
E
"?
5;
UI
J
E
,E
o
u
:o
o
",4
=---=r
e;=q€E=P
oY
6r
:YoE9tu!
=.o650>!
E
+.
o
.g -
= =
Y'
O
9o
aooo
=
o
ooo
H::
+rE
q6
e
=66
oo
o
1'
L
*;
o
o
.Y
ir
6
o:
i
A
o
E=XEgT;E*Eil=9
G
G
G
F
I
9
,tO-OG
3-ts\j
a
trf6-i
e3-=
rc
E
E;
E-e--
o60
c
2'
ot
.ct
-:
O
99
E
o
6?
- t--
a
@
.s
>E
E:
Yl
I -J S..t
E
E
J
o
d
:O
o
- =
=.?,=
=
S.5=;9
E=oE.r
+
E
TJ
:=:
tu=
:;=9t6E-
''rE
o
_!
a
lz E
= =.:a
=6;c=6>96
e 3r
vo
6
Y=
6
u-L
r lY=
z=EZ,=IE=
=E35 = a;g
J
G
= --'g
I
@
:o
E^
-c;
:
=
=i
G
G
G =
=G=
E;E
i
do.^A
rc
.i9-
o=
€
I
=o= |
s'=
.= ^N:
:3 !YgNY
E
@,>
i^o
:5ts
rr<
N!-6u
=.=
av
o
5 €ari+
=
Ek
KLigLik
lgletmeler
I
gr
n Politikalar
Tablo A.2 Tahmini MKI oranlan, mevcut en son sene verileri
(toplam igletme saytsrntn yi,izdeleri)
Mikro
Kugrik
MKI'ler
(l
eee)
83.5
14.0
97.5
Sili
Gine (1995)1
96.0
Pakistan (1988) 2
2.5
99.7
(2000)
Guney Afrika
3
..
98.0
Vietnam (1999) 4
..
98.0
93.1
AB-1e (2000) s
s.9
99.0
Notlor: ... mevcLtt deQildir.'Srntrlt veri ntevcudiyeti nedeniyle, Gine verileri, kayrt dt5r i5letntelerin tarrnt
dry ozel iSletntelerdeki orontnr gosterntektedir. ) Pakiston verileri, sadece tortnt tlr5r sektorll kapsar. ' Giiney Afriko verile,ri, orta olqekli i;letrneleri igerir. 'Vietnant verileri, bityt)k qoQunluQu ntikro iSletrne olan
crile iile.tmelerine gonderme yapar.; Avrupa 19, Avrupa Birligi ilyesi ulkeleri, izlnndtt, Liechtenstein, Nor.
veq ve lsviqre'yi kapsor
Kaynak: L)lke raporlarr ve Avrupo Konrisyonu (2002).
de bahsedildigi gibi, inceleme altrndaki ulkelerde
tanm dr$r istihdamrn qogunlugu MKI'lerdedir (tablo A.3).3
Bolum
2
MKi'ler tarafrndan istihdamrn nastl yarattldrQrnr analiz etmek iqin (sadece toplam istihdamdaki genel paylanndan
ziyade), mevcut i;letmelerde zaman iqinde istihdarn yaratrmrnrn yanrnda igletmelerin kuruluglarr ve kapanr$lannr
da degerlendirmek iqin boylamsal verilerin kullanrlmasr
gereklidir, Br.r tur profil verileri dizilerinin mevcut oldugu
Peru ve Tanzanya Birle;ik Cumhuriyeti'nde, MKl'lerdeki is-
ile ilgili bir analiz gergekle5tirilrnigtir (Chacaltana, 200,l; Goedhuys, 2002;Tibandebage at al., 2003).
tihdam
akrSr
Maalesef, incelenerr ulkelerin gogunda, bu tur veri dizileri
bulunmamaktadrr. Bu veri boSlugurru doldurmak iqin, br-r
ulkelerde yaprlan MKI araStrrmalan (bir sonraki bolirrle
bakrr.rrz), arattrnna yaprlan igletmelerde son iki yrl iqindeki
istihdanr akrSlarrnrn etkin analiz bilgilerini iqerir. Buna kar5rn, bu veriler orta olqekli ve biiyuk i5letnreler ile karSrlagtrrma yapmaya olanak tanrnraz ctinku araStrrmalar sadece
MKI'ler ile srnrrhdrr. Bu nedenle, farkh olqek srnrflanndarl
olan igletrnelerirr istitrdarn arttttntn kar5rla5trrmalr ar-ralizi
genellikle, zaman iqinde MKI istihdamr varyasyonlarrnrn
tahminleri ve anekdot kanrtlarr ile srnrrltdrr. Tablo A.4'te
qorulebildiqi uzere, mevcut veriler, 1990'larda birgok ulke-
3
Koytt drsr sektor ve diQer ulkelerdeki mikro iSletme istiltdarnt ltakkrnda
istatiksel veriler igin, bkz Httssrnonns ve du Jeu (2002) ve ILO (2002e)
ve Latin Anteriko iEin ILO (2002d).
lstatiksel ve Metodolo1ik
Ek
de MKI istihdam paydalarrncia bir arttga iSaret etmektedir.
Maalesef, tablo A.3'te sunulan veriler iqin birkag kaynak
zaman iginde tutarltlrk gostermemlitir. Orne!in, $ilide,
CASEN, 1996 ve 1998 arasrndaki donemde iSletme olqegi
ile ilgili soruyu degiStirmig ve sadece mikro iiletmelerin ol-
qtim paylarrna izin veren Encuesta Nacionalde Empleo'yu
kullanma gerekliligini getirmiStir. Peruha, 1996 oncesi veriler sadece
Li
ma'yr kapsamaktadrr.
Tablo A.3 Tarrm drgr istihdama mikro ve ktigiik igletmelerin
katktst, son ytllara ait veriler (yiizdeler)
Mikro
62.4
59.0
rio
74.0
70.5
8.4
78.9
45.5
23.6
69.1
44.7
82.4
Pakistan (1988)
Peru (2000)r
Griney Afrika (2000) '
Tanzanya Birlegik CLrmhuriyeti (2000)
Vietnam (1999)'
Avrupa
-
MKI'ler
7
Gine (1994)'?
Sili(2ooo)
Kr.iqtik
7
54.9
65.0
19 (2000)5
34.3
,l
r.o
53.2
Notlor: .. . mevcut deQildir. MK|ler serbest qaltSan ki5ileri kopsar. Verrlerin mevcut olamomat nedertiyle,
kaytt dt5r sektor istihdomt, Tanzanyo Birle5ik Cumhuriyeti ve Gine'de NlKl istihdantt iqin bir tentsil olo)
rak kullantlrr.2 Tarrm drsr istihdant poyr olorak kentsel kaytt dtSr sektor istihdontr. Kentsel istihdanda
MKI'lerin payt.'l Tartm dt5r istihdam payt olarak koyrt dty sekt\r istihdantt.5 Avrupa Birligi ttlkeleri izlanda,
L,iechtenstein, Norveg ve isviqre'yi kapsor ve birincil olnayon ozel istihdanto gl6ndernte yapar.'
Kaynak:0lke raporlarr ve Avrupa Komisyonu (2002).
Tablo A.4 incelenen iilkelerde tanm drgr istihdamda
MKI payrndaki degigiklikler
1990'larrn
Sili (19e2,2002)
Gine (1987, 1994)r
Pakistarr (1 988, I 997)
Peru
(1
46.7
r
990, 2000)n
Gliney Afrika (1988, 1999):
ba5r 1990'lartn
sonLl veya son
donemler
45.3
75.4
82.4
17.0
26.3
70.6
77.6
39.0
44.0
(1 995, 2000)6
53.2
51.2
Notlar:Veri dizi!erinin ntevcut oln:antosr nedeniyle, verilertn kapsarnt, bazt illkeier icin, dijet tablolLltLla sLtnu
lctnverilerclenfctrklrltkglosterit. lonnt,1t5t toltluntrstiltdonttla10'danozcolrSani olani5letntelerinytcryt'Trtrrnt
dt5r istihdandakoyttdr;r istiltdarntnpoyr. L)retirtttstihdontrnrntoplanltndaLtreiici aileierinvel0'danazqalt5or1,6/6,r A1,qlrl. ktnuluslotttt katl,ts,,lS Cit u Atatltl'n)olort v.'At,e \e Utct;ttl \artavttetiAta>l,tn,ototttldo bttlrtttatt
veriler tizerinden tahmin yuptlntaktatltr.'\reriler, sttdece Linta'yct gondernte yapmaktadtr. Sade:ce, tiretim sek'
Iort,tld?lny.rltkticuAvet;ttouicckli iskttuder. AvtttpLtFitligi lrll,ttertizlando.li?ttitPnstein.Norvetvclsvtcreyt
tcerrr ve birinci! olmayan ozel istrhdanto gondertile yopor.
Koyrtok: Sili horic lllke raporlarr: Encuesln Nncionol de Entpleo ve AB'1 9: Avrupo Kontisyontr (2002 t.
Avrupa-1 9
167
Kiiquk l5letmeler lgin Politikalar
$ekil A.1 MKI'lerin GSYIH'e ve istihdama tahmini katkrlarr
(yiizdeler)
5
iri
(2000-1 997)
Gine
(1
ee4)
Peru
Pakista n
(1
998-2000)
(2000-1 9e3)
Giiney Afrika
(2ooo-1 999)
Ta
Vietnam
nza nya
le99)
BirleSik
(umhuriyeti
(2000-1 991
[-B
larrm drgristihdamdakipay
fl
csviu
)
puy,
Notlar: Bazr EalrSmalar, MKI'lerin GSYIH'deki payrnrn daha yitksek olduQu tahmininde bulunmuStur. Metodolojiye, kapsanan i5letmelerin dlgeklerine ve ara5ilrmalardan elde edilen deQiSken sonuglara dayanarak, MK|'lerin ve kayrt dr5t sekt\rln GSYTH'e katktsr ile ilgili rakomlar oldugundan az ya da fazla olabilir.
Bu grafikte kullanrlan istihdam rakamlan hakkrnda daha fazla bilgi igin, litfen tablo A3'An notlanna
baktntz. Birqok GSYTH rakamr tahminidir ve dikkatli bir Sekilde kullanrlmalrdtr. GSYIH katkrlarr, Sunlara
gonderme yapar: $ili: MK|'lerin ulusal satr5lora (kaynak sadece ilk kategorideki vergi veren i5letmeleri
iqerir bu sebeple, daha kilqdk iSletmelerin katktsnrn ozellikle ticaret gibi daho az gorinir sektdrlerde kilgik gorAtmesi olosrdtr); Gine: kentsel kaytt dr5r sektdr; Pakistan: EeSitli kaynaklara - bunlardan bazlart
siiiekli-bir yeri olmayon i5letmeleri muhtemelen igermemektedir - dayanan MKOB|'lerin katkrstnrn SMEDA tahmini; Peru: GSMH katkrsr; Gitney Afrika: sadece koyttlr sektor;Tanzanya Birle5ik Cunthuriyeti: koytt
dt5r sekt6r;Vietnam: ulusal koyttlt ozel sektor ve eiftlik dty aile iSletmeleri.
Kaynak:0lke raporlan,
MKI'ler, GSYIH'e MK|'lerin GSYIH'e katkrst hakkrndaki istatiksel bilgilerin
iinemli katkilarda elde edilmesi genellikle oldukga zordur. Bunun nedeni,
bulunur
ulusal hesaplarrn genellikle i5letme olqegine gore iSletmelerin ekonomik katkrsrnt aytrt etmemesidir. Ayrtca birqok
rilkede, ilgili devlet kuruluslartna kaylth olmayan MKI'lerin
katkrsr, tamamen hesaplanamamtgttr; br-r nedenle toplam
GSYI H rakamlart ktlquk gorulmektedir.
istatiksel verilerin azltgtna baktltrsa, $ekil A.1'de sunulan
168
istatiksel ve Metodolojik Ek
tahminler, sadece indikatif olarak altnmaltdtr. Bu tahminleri elde etmek iqin kullanrlan metodolojiler, birkaq durumda
ciddi eksik tahminlere yol aqarak, ulkeler arastnda onemli
derecede degiliklik gosterir.
Birgok ulkede, istatiksel bilgilerin goreceli azhgrna bakrlrrsa, 1998 tarihli Kiiguk ve Orta 0lqekli iSletmelerde i5 Oltr5turma Tavsiye Kararr (No. 189), tiye ulkelerin, politikalarrn
olulturulmasryla ilgili olarak, istihdamrn niteliksel ve niceliksel ozelliklerini kapsayan MKI sektoru hakkrnda ulusal
verileri toplamast gerekti gi ni bel i rtmekted ir. Aynt zamanda, veri toplama, kuguk ve orta olqekli iSletmeler iqin agrrr
idari yr.ikle sonuqlanmamalldrr.
A.2 ILO MKI Aragtrrmalart 2001:
Metodoloji, iirnek kompozisyon ve analiz
A.2.1 Aragtrrma tasartmt ve iirnekleri
KarSrla5trrmalr ara5ttrma projesinin bir parqasr olarak, ILO/
SEED, incelenen yedi irlkeden her birinde MKI araStrrmala-
n tasarlamrttr ve ba5latmrStt. Ara5ttrmalar, politika ortaml
ve yasal ortamrn MK|'lerdeki istihdam hacmi ve niteligini
nasrl etkiledigini daha iyi anlamak iqin tasarlanmlttl. Bu klsrm, bu araStrrmalartn amaglartnt, ornek kompozisyonunu
ve bazr ana sonuqlartnt ortaya koyacakttr.
Aragtrrmalar, aratttrma projesinin bir parqast olarak geliSti- Aragtrmalar
rilen genel bir MKlara;ttrma anketine dayanmt5trr. Her bir tarafindan
ulkede araStrrma yapmak igin yetkilendirilen ulusal danr5- kopsanan ona
rnanlara, bu gerrel anket ve ger"rel anketin ulusal koSullara konular
adaptasyonunun yant stra ornek tasarlm ve aragttrmalarttr
uygulanrnast igin attlan adtmlarla ilgilenen bir "ara5tlrtna
aracr" verilmi5tir.a
Soysal anketteki ilk soru dizisi, olqek, faaliyet sektorti, yasal
durumu, kuruluS ytlt, konumu gibi i5letmelerin ana ozelliklerini ve egitim, yag, onceki qalrgma deneyinrleri ve cinsiyet
gibi bazrana i5letrneci ozelliklerini ele altr. ilgili soru dizileri, ithalat piyasalarr ve ihracat piyasalarrnda iSletmenin du-
rumunu degerlendirir. ithalat piyasalarrnd.r, i5letmelerin
krediye, iSletme bilgilerine ve altyaprya eriginri degerlerrdirilir. Qe5itlenclirme derecesi ve coqrafi piyasantn olgegi,
4
Ara5trrmalar, Christensen ve Goedhuys'da (pek yokndo grkacok)
ve ulke raporlortnda daho de-taylt olotak belgelenmekte ve analiz
edilnrektedir.
Kuquk lSletmeler lgin Politikalar
ihracat piyasalanncla igletrnenin durumu hakklncia bazr
bilgiler sunar.
Onemli bir soru dizisi, istihdam ve yattnm kararlarr iqin ana
etki kaynaklarrnr tespit etmektedir. Bu sorulardan bazrlarr,
son iki yrl igerisinde iSletme sahipleri ve yoneticileri tarafrndan altnan istihdam kararlarrnr inceler.Yanrt veren i;letmeci, kendisinin istihdam kararlarrnrn ve yatrnm tutumlarrnrn
ne dereceye kadar bir ya da daha fazla politikantn, yasalann ve yonetmeliklerin dogrudan ya da clolaylr sonucLl
oldugunu ve bu sonuqlarrn girdi ve ihracat piyasalarrndaki durumlar tarafrndan belirlenip belirlenrnedigini ortaya
koyar.
Ornekleme Yedi ulkeden her birinde, yaklaglk bir 300 MKI ornegi ile
strotejisi 2001 de gorui;ulmu5tur (ornegin daha buyuk oldugu Peru
dr5rnda). Toplamda, 2730 iSletme, araftrrmaya dahil edilmiStir.
Her bir rllke ornegi, katkrda bulunan aile qah5anlarr dahil
olmak uzere 50den daha az galr5anr olan i5letmeleri iqerir.
Genig bir kesitselornegi gergekle5tirmek igin, yedi ulkeden
her birinde ornek eerqeve; dort ana kontrol degi;keni temelinden alrnmr;trr:(i) illetme olqegi, (ii) i$letme sahibinin
cinsiyeti, (iii) iiletme sektorri (ticaret, hizmetler, uretim) ve
(iv) krrsal temelli igletmeler ve kentsel alanlarda etkin olan
iqletmeler dahil olmak uzere konum.s Ozellikle, amaq MKI
sektorunLln temsili verilerini toplamak degil araStrrmacrlarrn cinsiyet sorularrnr incelemesini saglamak oldu$u iqin,
sahipleri kadrn olan MKI'ler, orneklerde ozellikle fazla temsil edilrni5tir.o
Farklr olgek srnrflarrnda
ve sektorlerindeki i5letmelerin
dagrlrnrr, mevcut oldugu durumlarda, ulusal istatistikler,
raporlar ve sayrmlar temelinde tespit edilmiStir. Ancak,
ozellikle mikro igletmeler aqrsrndan, kentsel ve krrsal alandaki igletme olqeklerive sektorlerin sayrsrve onemine dair
guverrilir ya da eksiksiz verilerin olmamast nihai ornege
ulusal danrSmanlarla i5birligi iqinde karar verildigi anlarnrna gelmigtir. Bu, kaqrnrlmaz olarak ulkeye ozel etmenler,
nihai orneklerin (tablo A.5), katr bir istatiksel anlamda yedi
ulkedeki MKI ortamrnrn istatistiksel olarak tam anlamryla
5
6
170
Krsal tarr m i 5letntele ri, o roStt rntala rrn d ;r nd ct b rafu m t str r.
0rnekler, ulusal olarok tentsilci olmodtgtve MKI'lerle stnrrlr olduQu
iqin, Boliint 2'deki ekono ntide ve istihdarnda MKI poyt hctkhnda bilgi,
MKI a ra5tt rmolart ndun tleg il ul usal kayn okl o rdan al tn mt 5tr r.
t
r
I
istatiksel ve Metodolojik Ek
"temsilcisi"olarak gorulmeyecegini ifade eder.
+
Ginede, MKI sektoruntin mevcut bilgisine baktllrsa,
ornegin, kadtnlar ve erkekler arastnda eSit olarak dagttrlmastna ve mikro i5letmelerin (dort galr5ana kadar,
ulusal tantmlara uygun) o/o50sini iqermesine karar verilmiStir. Buna kar;tn, bu kitaptaki ve Christensen ve
Goedhuysdaki (yakrnda qrkacak) karSrla5trrmalt analizde, iki ila dokuz qah5ant olan i;letmeler, ulkeler arastrrda surekliligi saglanrak igin mikro i;letmeler olarak
srn
+
rflandtrtlm tgttr.
Pakistanda, ornek plan tamamlandlktan sonra, bazt
sektorlerde yeterstz sayrda kadln oldugu saptanml$tlr'
Toplamda 333 i5letmelik bir ornek boyutuna vararak,
25 kadrn i5letmecide olu5an itici bir ornegin gerqekleStiril mesine karar verilmi5tir. Buna kar5tn, Pakista nUaki
nihai ornekte h6len buyuk oranda erkek bulunmaktadrr.
+
Peru, MKI ara$tlrma ornegrnin Lima'daki kentsel mikro
ve kuquk igletmecilerin temsilcileri olarak duSunulduqLi tek ulkedir. Peru ara5ttrmast, ikiaSamah biryaklaSrm
yoluyla gerqekle5tirildi: ilk olarak, ornek aile uyeleri
arastndaki ekonomik faaliyeti tespit etmek iqin bir aile
ara$tt rinast geqeklegtiril miSti r, daha sonra il k a5amada
telhis edilen i5letmeler ara5ttrtlmtSttr.
Tabto A.5 Aragttrma tirne!inin kompozisyonu (yiizdeler)
Boyut srnft
'l-9
10+
(alrgan (alt5an
Sili
Gine
Pakrstan
Peru
Gtlney Afrika
Tanzanya Birlelik
Cumhuriyeti
Vietnam
Toplanr iiletnte
sayrsr
(insiyet
Sektdr
Ticaret Hizmet
u',ri,
53.7 46.3 )7.0
Bl.l 16.7 45.8
50.8 49,2 10.6
78.1 )1.9 34.2
89,7 10.8 35.1
67.0 33.0 28.7
63.8 36.) 40.1
16.0 21.0
37.5 16.7
37.2 )2.1
33.0
34.1
30.8 '.9
37.7 )3.7
10.4 )9.s
1917
9lB
793
970
82)
Krrsal
llletme
ff*l1ififil,,i1il
.
15.0
50.0
14.4
26.0
40.5
41.0
30.4
6/6
loplam
l5letme
16.0 i00
25.0 312
19.6 333
14.1 894
14.0 279
23.7 300
37.2 312
610 )730
Koynak: ILO NlKl Arasttrrnalart 2001.
171
Krigrik igletmeler igin Politikalar
Toplam ornek boyutu daha buyuk oldugu igin, bu ornek,
inceleme altrndaki diger Lilkelerin orneklerinden farkllhk
gosterir (bkz tablo A.5).'/
*
Vietnam'da, orneklere, kayrt dlSr iSletrneler dahil edilmemi5tir. Yarr resmi aile i5letmeleri kayrtlr olarak dahil
edilmesine ragmen, daha fazla kayrt drgr olan diger
i5letmeler drgarrda tutuldugu iqin bu bir onyargr olu5turabilir.
6rnek kompozisyon Tablo
A.5, farkh olqek srnrflarrnrn ve farkh sektorlerin yuzde
dagrhmrnr gostererek, yedi ulkenin nihai orneginin kompozisyonunu gostermektedir. Son sr.ltun, her bir rilkede
gorugulen toplam i5letme saytstna igaret eder.
igletmelerin gogunlugu, l0han az gahpanr olan toplam orneQin o/oTf i ya da 1937 illetme ile mikro iSletmelerdir. Ug
ekonomik sektor - ticaret, hizmet ve uretim - uretim i5letmelerinin o/o16'sr ile kar5rla5trrrldrgrnda, nihai ornek payr,
hem ticaret hem de hizmet igletmelerinde qok daha yiiksek oranrn qoruldugu Gine drgrnda tum ulkelerde oldukqa
eSit bir gekilde dagrlmr5trr. Ulusal ornek duzenlemesinde,
kentsel/kr rsal bir aynm iqin qal rSrl maktadrr.
A.2.2 Kayrt kogullarrna uygunlugu iilgme
Uygunluk iilEme MKI'Ierin devlet yonetmeliklerine uygunlugunu olqmek
zorluju kolay degildir. i5letmeler, vergilerden kaqtrklannr rapor
etmek konusunda isteksizdirler ve ulkeler arasrndaki karSrla$trrma, duzenleyici koSullardaki farklrhgr goz onurre alnraLdrr. Bu kitapta, uygunluk ko5ullarr agrsrndan MKI ara5-
trrma cevaplarr, bu konuyu analiz etmek iqin kullanrlnrr5ttr.
Agrkgasr, kayrt, uygunluqun tum yonlerini kapsamaz. Ornegir.t, bir iSletme, vergi kurulu;larrna kayrth olabilir, ancak yine de; vergilerin qogundan kaqabilrnektedir, Diger
yandan, kayrtlt olrnayan i5letmeler bile, vergi odenreye
zorlanmrStrr,8
Akeler arasnda [ilkeler arasrndaki uygunlugu yakalamaya qahgmak arlrauygunlugu cryla iqin bazr degigkenler geli5tirdik. Bolrim 3'te bahsekargiloStrrma dildi0i qibi, bu analiz qenel iSletme kayrtlarrna adaklan2 ila 49 qolr5anr
olan 894 ornek i5letrneye ek olarrtk, ornek aynr
rbest ga 5a n t d o i ce r m ekte
igin bu iSletneler drnekten qkanlmrSilr.
za nt a n d a
3
09
se
Ir
d
i
r. Ka rVl o
5i r ntal r on
Araqilrnta sonuqlarrntn bir ozeti, ktsa analizi ve sununtu igin, bkz
B6lint 3, ss.49-73 ve tablo 3.1.
172
al
i z.
istatiksel ve Metodolojik
Ek
maktadrr. Bununla, ekonomik sektore baktlmakstzrn, bir
i$letmenin yasal olarak qaltSmastnt talep eden kayrtlardan
bahsetmekteyiz. Bu nedenle bu i5lem, ozel bir ekonomik
sektorlerya da ozel amaqlar (ihracat ya da kamu ihalelerine
katrlma gibi) iqin talep edilen kayrtlarr dt5arrda btrakmtgttr.
Her bir Lilke iqin, ig yasalan ve yonetmelikleri, vergilendirme ve galr5ma alanlartnda en onemli genel kayrt ko5ullarrnr tespit etmektedir ve tablo 4.6 da sunulmaktadtr.
Bu kayrt kogullarrna dayanarak, bazr degi5kenler tantmlanmrgtrr. e Sonug olarak, kayrt ko5ullartna uygunluk derecesini sentezle birleStirmek igin, bir sentez degiSkeni
olu5turulmu5tur (RegSYNTH). Bu degigken, degi5kenleri
iqeren tum kaytt koSullartntn yant stra, Tablo A.6da renkli
karakterlerle rapor edilen diger bazr genel kayrt kogullarrnr
da goz onune almaktadrr. Eger bir igletme, incelenmekte
olan kayrtlarrn hiqbirine sahip olmazsa, 0 degerini alrr; tum
kayrtlara degil ama bir ya da daha fazlasrna sahipse 1, tLim
kayrtlara sahipse 2 degerini altr. Ayrtca, degigken, bazr igletmelerin, i5qi istihdam etmedikleri ya da gahgan saytlar
ulusal yasalar kapsamtnda minimum e5igin altrnda oldugu iqin qalrqma makamlartna kaytt yapttrmalarrntn gerekli
olmadrgr gerqegini dogrulamaktadrr.r0
Kayrt koqullartna uygunluk ile ilgili ortaya Erkan sentez bilgileri, Bolum 3'te tablo 3.2'de rapor edilmigtir. Ayrrca, bu
bilgiler, kayrt ko5ullanna uygunluk ve Bolum 4'te resmi
kredi erigimi arasrndaki baglantryr analiz etmek iqin kullanrlmrgtrr. Tablo A.7, igletme sahipleri ve yoneticilerinin
cinsiyetine gdre, ana kayrt kogullanna uygunlugu rapor
etmektedir. Gine dr5rndaki tum ulkelerde, erkeklerin sahip oldugu i5letmeler, kadrnlarrn sahip oldugu igletmelere
gore kayrt koqullarrna uygunluk konusunda daha yuksek
bir dereceye sahip olma egilimindedir.
9
Tanrmlar iEin tablo A.6'daki notlara baktnz.
10 OrneQin, Tanzanya Birle5ik Cumhuriyeti'nde iki galt5ant olan bir
iSletme, eger istihdam Fonu'na (PPF/NSSF) kayrth olmasa bile, tilm
kayrt ko5ullanna uymaktadtr; qunki) bu kayrt sadece dort ya da daha
fozlo qolt5ant olan i5letmeler iEin talep edilmektedir.
173
Kriquk lgletmeler lgin Politikalar
e
€
c
.g
L
G
E
g
|E
ih,
*
E
oE
=o
6'=
@5
>E
cr
+;c=
o.-
+9
cv
c s=
c
q
- -'= -
Y-.Y
G
9e9
I
a_;
q6
c-
gE
ii---
p p E - ii
=Eg
; ag a z 2':;
ElE-9
E-:
t
4E=3P!C=:
E 6=P
=E
=
,. g9E-!i*#*EQ
@
L
G
rh
G
E
ti
l(
a)
tr'
:o
o
E
ibt
a)
s
E
I
gE3
o
l=,
o
o
EG
6 cg
o
:= E
>H
=
;==
+EE
;EE
g
=_E
o=
'
v.=5
9E-- EEl
E i'eS
E€
@F
EE
E
.>a
:
ca=@
il
g
:
I
OE
E_9
",
=a
=:
>
d
E5
Y.F>
.E .-s-g
E
:=
@-
=E
OY
?
174
--*-E =if==
s*:;<
5;ojn-
=
'<z7ay=s.==EIGE
=E
=:e
< .= E E E E: E 99 2?
3 E
;=d=o:€H;rl
-o
9-
=
p
=
EE€=E=EE55f
'-Ye
E
Et 3:E
g
E.9
G
F
E
=.=
=
=H
i'':-:
:ts=<
qa
YE
o
v
lt
€
3'E
:.o=
c.2
r.9
.s
z5
o
E
I
E
7'
z5
I
6
d
{.,
a
=^ E
+===_!
a=6= i
-f
E
o
1'
c
]E
-3
EE
.;u,
EE
;E=
o;
*q=
.g
.Y
g qs.€
E
5
!
o
d
lF
d
F
x!
<?
-
9-.
6:
ag
z u
J:9
istatiksel ve Metodolojik Ek
-
*
ll
e
:l
1-
'\-':= '"'
*
lY .!i =
a==o
-=---
L
G
E
=E
dE
?
3
Y
5
*
-:l
L
IE
E
i
E :
:=
E
rn
Jo
lir"
-=
a
=; ts
o6
o-,;;9
:7
!
6s
-E !+
- i
6
>
o
0)
.9
o
T'
L
o
o
l(
O
:
? E
=E:=;.^
a a;
=
5=di.i
F
@=
E€ = =
E
c
=-=-a=
= =+:
\Jg;o
E
=
.U
=oc
-:::;id
E
=
g=
o- = xi
=;
= =5
F
5
g;?E
!G
^ t:$<
S ^.
j
.c c\
!'c
- -'=a::
3.€-E
F
iiE=
*:eE
x=
S:90
E-=:
R=: ::\.:i
c
:<<
3;
PS
t Fg!
aj;!
a=
>:
_Qg<
'd
9^< S
:c,
E
+,
=
-Y
E qF=:
@
o:!}^L.:-S+
E S= E
a\::
traa>tr > =
o!*\ q q
=
==
a-<=
a€e:
c
./1 6
F
;
EE-= E+i_3 t^!t:
2-:?=9,5=aE=\
s
**
,Y=
G
P
c
c
=n
a
=
-5.:--S!*.=
=
G:
=
9Y-==,==.:a:C
=o
ii
C
! q"N
U,- ! L
!
Q
Z+
*
=
= =
R
=.-=
FEI
z<
.=
1Q:
E.= E E A
a=ua;
.- 6U
dd-
6 .=
o I
. {,i
E -
==_
p
e a
Y 6
';;
-.- ::'
AC
>d F
=
:,9=
;ij6-iiea:9+
\ tra
Y\
O,
^
<*:.-_
.-.:5c
g
ee-!-'<
-
-.{"< = sa
=<
cq=.i
E:s;
tx:x
;s*-:
:qctr q
acl!
Q
.s
i'
6{-<B
si'l>,
o,i 5^
o-
€.:AE
.S E-:
\ i !+a
F==gEi
r
at':
-a^.!
=as!
:t!:
o
\
=
s
!
s
-'eU-*
aa
S
! iss I
6:C
G
o
E
o
o
U
L:\=
d
o
2
5 ?t
<
>-.:
:t€
a.i
._.
C
-
s
a
s
i 6,K.S :
sjd::
;it B:
e i*=
*Y
--
.:.*
a j
=
\
*t
.s
C
rcr-*:F:
F
E
o
=E
I
-o
o
=
e
F
*f
=
- S.n c
E
!,=
XF
Eq
6&
a
;Y
i^
q
9
A
Y
.-
E
=S:l
&ss6
'=*:
h
.2'
a
=EE_.
S
a \l
:^--i
.Y
6v
._ll
a
<
s
-- :=X
s\:
O=J
< 4
A
S*=E
'-i!\
\e=:
P
9
g a gco =
S!.- gaci .i
G!q<
P
>
!",CSr
:
EE&
A
175
Kuctrk lSletmeler igin Politikalar
Tablo A.7 Cinsiyete giire ana kayrt kogullarrna uygunlub
(yiizde paylan)
Peru
Giiney Afrika
Tanzanya Birle5ik
Cumhuriyeti
Vietnam
Hiqbir temel kayrt
Hepsine olmasa da
koluluna uymama
kayrt ko;ullanna
bazr
uyma
Tum
2OO1
temelkayrt
ko;ullarrna uyma
Erkek
5.6
28.2
66.2
Kadrn
1).4
23.8
63.8
Erkek
2B.B
68.6
2.6
Kadrn
16.7
76.3
7.1
Erkek
31.2
61.8
7.0
Kadrn
62.5
37.5
0.0
Erkek
10.0
46.7
43.4
Kadrn
9.9
55.6
34.5
Erkek
52.4
34.3
13.3
Kadrn
75.2
19.5
5.3
Erkek
2.9
46.8
50.3
Kadrn
2.3
54,3
43.4
Erkek
6.0
93.5
0.5
Kadrn
8.4
90.5
1.1
Not Vietnamda herhangi bir devlet kurulu5una kaytt olntayan i5letmeler bu orneQe dahil edilmemiStir
Kaynak: ILO MKI AraStrrmalan 2001.
A.2.3 istihdam art!$r belirleyicileri:
(ok degigkenli bir Logit analizi
Bir yanda, ana i5letme ve i5letme ozellikleri diger yanda
i5letme buyumesi ve durgunluk ve gerileme arastndaki
iligkiyi bulmak igin, ornek MKI'ler iki gruba ayrrlmr5trr. ilk
grup, 1999 ve 2001 donemi boyunca, istihdamrnr geniSleten 1305 igletmeyi - yani yedi ulkedeki toplam orneklerin
o/o49'ini
- iqerir. Diger gruptaki 1425 iqletme, aynr donem
boyunca duraklama ya$amr$ ya da qahgan saytsrnr azaltmr$trr.
istihdam artrlr Llzerinde qegitli degi;kenlerin ortak etkisini incelemek iqin, bir Logit analizi ya da lojistik regresyon
yaptlmrgtrr. Logit analizi, qoklu regresyonla benzerlikleri
olan bir tekniktir ya da En KuqUk Kareler (OLS) teknilidir;
ancak bu, bagrmlr degiSken iki segenekli ya da ikili oldu-
lstatiksel ve Metodoloyik
gunda kullanllrr. Analizimizdeki durum, eger igletme 1999
ve 200,l cJonentinde buyumuSse bagrmlr de$i5ken l'e e;it
ve eger i5letme gerilemi5se ya da durgtrnlaSmt5sa 0'a e5it
ikili bir degi5ken oldugu iqin budur. Buna kar5tn, Logit analizi OLS'inkinden farklr bir hesaplama teknigine sahiptir'
Bir olaytn gergeklegmeme olasrhgtnr gerqekleSme olasrhgr
ile kar5rlagtrrrr ya da bizim durumumuzda, bir iSletmenin
istihdam aqrstndan bLiyilmeme olasrlrgrnr biiyume olasrhgr ile kar5tlagttrtr.rr Bu teknigin kullantmt, tahmin edilen
katsayr ntn gareti nin yorumu nu hi gbir 5ekilde degiSti rmez.
Pozitif bir katsayt, olasrlrgr artttrtrken, negatif bir deger tahmin edilen olasrhgr azaltrr.
igletmelerin buyume olasrhgrnr tahmin etmek iqin lojistik
regresyon teknigini kullantnz. Aqrklayrcr degi5kenler, logaritma agtsrndan igletme ya$tnt, 1999'da iSletmenirr boyutunu, konumunu, faaliyet sektorr,intl, resmi durumunu
ve co$rafi piyasasrnr iqerir. Tablo A.B, tahmin sonuglartnt
ozetler ve sadece tahmin edilen katsaytlart ve bunlartn
onem seviyesini sunar.'2 ilk sutun (hepsi), referans tilkesi
Peru olrnak uzere, ulke kukla degigkenleri ile birlikte, tum
orneklere yonelik tahminlere gonderme yapar. Bu krstmda, Pakistan kayrp de$erler yuzunden tum tahminlerin
dr5rnda brrakrlmr5ttr. ikinci ila yedinci sutun, ayrr ayrr ulkelere ait tahminlerdir. Ayrr rilke tahminleri igin ornek boyutu daha kuqtik oldugu igin, aqrklayrcr degi5kenlerin saytst
degigebilir.
ilk sutundan, tum ornekte 1999 ve 200'l doneminde i5letme boyutunun ve i5letme yagtntn igletmelerin buytime olasrh!rna negatif bir gekilde ili5kili oldugu aqrkur. Etki
onemlidir ve ayn ayrr farkh rllkeler igin tahminler yaprldrgrnda yerini bulur. Negatif i5letme yag-buyt.ime iliSkisi teorik ogrenme modelleri ile paraleldir. En son galr;malar,
iSletme buyumesi ve iSletme boyutu arastnda onemli bir
olumsuz iligki oldugunu ortaya koymaktadrr.r3 Buna kar5rn, Vietnam'rn bu sa$lam bulgu iEin bir istisna oldugunu
Ek
i
1
t
1 Olosrlrk (oloy)
2 Christensen
Bir iSletmenin
olugturdugu
istihdam olasilryrnt
analiz etme
Kiigiik iSletmelerin
biiyiime olasilryr
daha fazlodr
/ olasrlrk (olay yok) = eo)+alxl +...+onan
(yaknda grkacab, tahmini modellerin
ve Goedhuys
uygunluk derecesinin olgillmesi dahil olmak Uzere, tom tahmin
u gl a r n r su n maktad u.
13 Daha onceki Ealr5ntalara yaprlan g6ndermeler iqin bkz Christensen ve
son
G
r
oedhuy s (yakr nd a grka- cak).
177
Kucuk lSletmeler lgin Politikalar
unutmamak gerekir. Vietnanr'da, isletnten in ba5langrqtakr
olgeQi, istihrlarrr aqrsrndan iSletrnelerrn biiyunre olasrlrqr
uzerinde olumlu bir etkiye sahiptir.
Krrsal igletmeler, referarrs igletme gruplan olan kenlsel
alanlardaki igletmelere gore daha fazla buyume srnrrlarnalarryla kar5r kargryadlr. Katsayr negatiftlr ve peru, Tanzanya
Birle5ik Cumhuriyeti ve Vietnam kaclar orne$in tanramr
iqin de onemlidir. Sektorsel farklrllklar da qozlemlerrir" Hizmetler ve liretinr iqletrneleri, istihdam olu5turrnada ticaret
iSletrnelerirre gore dalra baSarrlr olrnr"lStur.
Tablo A.8 Logit analiziigin tahmin sonuglarr
Hepsi
' Afrika
Giiney
Sili
Sabit
1.76nno -1.93{'xx'
Log (i;letmeyaSr)
-0.'16**
Log(boyut1999)
0.07 2.64**'
-0.D -0.01
-0.J1"*
_090*'** -0.24* -0.84r:"'r
-1.84***
-0,32*' Dl
Krrsal
0.01 -\.il"
Hizmetler 0 37*** 0.51 0.M O.BB*ou
Uretim
0.14 0,7)n" 0.07 -0.i3
Resmi
0.10"" 1.03* -0.01 0.86"*
Ulusal
0.62""" 0.60* 07x"* 0 73x**
ihracat 0.82""* 0.61 1.86** I 70'n"'
-1.78x.*i'
Sili
-1.2J{'Nx
Gine
0.'11
l .5l
.xi+
0.08
094"*"
,l.05""*
vi.,nu,
-1.06*
-0. 16
_0.55""*
0
-0.85*{+';
-0.66"n
-0.02
0.'10
-0.53
0.05
0]6
0.76""
1
GiineyAfrika
Pi'19,t'k
Lun)nunyett
O.Bi
-0.00
0.57
_
Tanzartya
47*"n
-0.16
0,10
-0.27
0.19
0.37
-1.05x'"x
TanzanyaBidqik _1.56***
LUnlnUflyelr
Vietnam
-2 90"+i'
Not:
il;'
ol
..
. nrcvcLtl deQ
*'
9,:
l sevtyesincle 6nemli; '1
ntayon deQerler onetnl i deQildi
ah5 sev
iyesinde dnentli;
'
,y'0I
0 seviyesind
e lnentli; asteriksi
r.
Kaynak: lLo MKI Aratttrmalan 2001'e dayanon christensen ve Goedhuys (yakrnda qtkocok).
Tahminler, iqletmeci ozelliklerini ele alan dort degiSkeni
iqermek tizere hesaplanrnrptrr (Christensen ve Goedhuys,
yakrnda qrkacak). iSletmecilerin cinsiyetlerinin herhangi
bir Lilkede onemli bir etkiye sahip olmadrgr bulunmu5tur.
Tum ornek iqin, i5letnrelerini buyutme agrsrndan, en genq
i5letmeciler (25 ya5rn altrrrdakiler), daha yagll iqletmecilere
gore daha az ba5arrh olmuStur. Resrni egitimin yriksek derecelerinin gerqeklegtirilrnesi (akademik bir derece), peru
lstatrksel ve Metoclolol'k [.k
ve Guney Afrika'daki istihdam oluSturma iqin onemli derecede olumlirdur. Resmi egitimin daha dirgLik dereceleri
iqin hiqbir onemli etki bulunmamlltlr.
lJygunluk, daha
yilksek
bir bilyilme
ler, 5ili, Peru ve G[ney Afrika'da daha iyi buyume ftrsatlart
ile
bulmu5tur. Ornek araglartnda olqulen ve Logit tahminle- olasilryt
iliEkilendirilir
rindeki degiSkenleri du5unerek, resmi statu, Peru'daki i5iSletn-re ruhsattna ya da vergi kuruluSlartna kayrtlr igletme-
0/01 2 den
letrne buyurnesi olasllrglnt o/070'ten o/o91'e, $ilide
o/o28'eve Gur-rey Afrika'da o/o33'ten o/o59'a qrkarmtglr. incelenen ulkelerden hiqbirinde, kaytt ve istihdam artltl arasrnda istatiksel olarak onemli bir negatif korelasyon bu-
lunmamtttlr.
Bohlm 3'te bahsedildi$i gibi, bu sonuqlar, resmiyetin ustun buyume ile iliqkili olduQunu bulan diger qahgmalarla
paraleldir. Bu qalrSmalara gore, resmiyet, endustrideki i5letmelerin megrulugunu ve itibartnr kapsar. Kayrt, yurutme kuruluSlartntn, triketicilerin, tedarikqilerin, polis memurlarrnrn ve diger ana aktorlerin gozunde i5letmelere
kurumsal bir duru5 saglar ve mu5terilerle, tedarikqilerle
ve riquncu kigilerle sozleSme ile ilgili iliSkileri kolayla5ttrtr.
Resmi i5letmeler ayrrca, az saytda ve miktarda kaynaklara
daha kolay eri5im kazantr. Bu nedenle, resmi statu, me5ruluk saglayabilir ve ek btiytime flrsatlart agar.
Buna kargrn, MKI sahipleri ve yoneticilerinin kayrt olmama
ilgili nedenlerinin analizinin yant srra tllke raporlarrndaki
kayrt ko5ullartntn incelenmesi, kaytt surecinin masraflt oldugunu ortaya koymugtur. Masraflar bazr MKi'lerin kar5rlamayacagt kadar fazla olabilir. Bazr durumlarda, kaytt
hakkrnda sadece bilgi toplama, kaydtn kendisi ve daha
sonraki vergilendirme ve yonetmelikleri yerine getirme,
kayrth ekonomiye giri5 iqin bir engel olu5turur ve bu nedenle mikro i5letmelerin daha b[yitk boyuta duzgun bir
5ekilde geqmesini engeller.
Uygunluk ve istihdam artt5t arastndaki pozitif korelasyon,
korelasyon,l5letme kaydr iqin vergi kaydrna gore daha pozitif olrnasrna ragmen, farkh kayrt degigkenlerinin kullanrmr iqin oldukqa saglamdrr.
Krigtrk lsletnreler lcin politikalar
Kutu A.1 istihdam artrst ve farkh kayrt degigkenleri
arastndaki korelasyon
lstihdam artttr ve yonetmeliklere uygunluk arasrndaki korelasyonu test etmek
farkl kayrt degigkenleri ile beg Logit analizi yaprlmrStrr.
iqin,
ASaQrda yer alan ozet tablo, a;agrdaki aqrklayro ek degiSkenler ile birlikte, bir Lo-
git tahminindeki farkh kayrt degi5kenlerinin katsayrlarrnl gosterir: 1999 olgeqi,
2001'de iqletmenin ya5r, konum (krrsal/kentsel) ve ekonomik sektor (r.iretim, hizmet, ticaret).
ilt< dort Logit tahmininden her birinin, artr5 tizerinde kayrt ve meSrulu$un etkilerini ele alan bir aqrklayrct degi5keni vardrr. RegBR, i5letmeyi kayrt ettirmenin etkisini olger: katsayrnrn onemli olmadrgrVietnam ve $ili dr5rnda, bu etki gogunlukla
olumludur. RegTAX, vergi kurulu5larrna kayrt olmanrn etkilerini orger.
son Logit tahmininde, agrklayrcr iki degiqken vardrr. RegBR, igletmeyi kaydettirmenin buyrime uzerindeki etkisini gosterir. Aynr logit'e Formal 2 eklemek, igletmenin halihazrrda bir i5letme kaydr oldugu goz onrine alrnrrsa, vergi kurulu5larrna kayrt olmanrn ek etkilerini olqmemize de olanak saglar. Bu nedenle, birgok
durumda i5aretin negatife donmesi ga'rrtrcr degildir. Me5ruluk etkisi RegBR degi5keninde halihazrrda ele ahnmrStlr.
Genel olarak, igletme kaydr, artr5 uzerinde en olumlu etkiye sahiptir;bu, igletme
igin itibar etkilerini iqerdigive piyasa guglerinin duzgtin bir 5ekilde gahSmadrgrn-
da meSrulugun onemli bir kaynak tahsis mekanizmasr oldugu fikriyle paralel oldugu iqin oldukqa manttkltdrr. Vergi kuruluglarrna kayrt da megruluk saglayabilir;
ancak bu vergi odeme geklinde bir masraf igerir. Vergilendirmenin yLiksek oldugu ulkelerde, bu masraf yararlarr geEebilir (Gine, Tanzanya Birlegik cumhuriyeti,
Vietnam) ve arttt uzerindeki etkisi bir t-ilkeden digerlne degiSebilir.
En saglam bulgular, Peru, Gine, Guney Afrika ve vietnam'dadrr. peru'da, me5rulugun olumlu bir etkisi, i5letmenin kaydrndan ve daha az derecede olmakla birlikte vergi kuruluSlarrna kayrttan dogmaktadrr (yukanda aqrklandrgr gibi). son logit
tahmininden, her iki kayrt gekli, her iki katsayr da pozitif oldu$u igin, mepruluk etkisini paylagtr. Onem eksikligi, bu logit analizinde odaklanacak bir nokta degildir
(goklu dogruda'hk bir sebep olabilir). Aynr gey, GLiney Afrika igin de geqerlidir.
Gine'de, verg ilendirrnenin, vergi kurul u5larrna kayrt meSrulug un un yararlarrndan
aglr geldigi aEtkttr; pozitif etki, iSletmelerin kayrt olmasrndan kaynaklannraktadlr.
Benzer bir etki, Vietnam'da da gorulmektedir, Tanzanya Birle5ik cumhuriyeti iqin,
onemli bir bulgu yoktur; ancak sonuqlar mantrkhdrr. gili igin, bulgularrn yorumlanmasrdaha da zordur.
istatiksel ve Metodololik
Ek
$zet tablo: farkh kaytt degigkenleri iqin istihdam artrgr ile
ilgili korelasyonu giisteren logit tah m inleri
Tanzanya
Toplarn
0rnek
0.36
RegTAX 0.18
Formalt 0.17
Formal2t 0.24
RegBRtt 0.41
Formal2 -0.05
RegBR
Peru
iili
'0.29
0.86
.0
-0.31
0.16
-0.47
I
Giiney
Afrika Birlelik
Vietnant
(unrhuriyeti
0.73
-0,25
0.04
0.45
211
-1.57
0.89
0.80
0.94
0.82
0.57
0.i3
1.03
0.99
.04
1.12
0.69
0.52
I
0.21
-0.03
-0.49
0.16
0.16
0.12
-0.34
-0.41
-0.1 9
-0.59
0.06
-0.6)
lyo da RegTAX.. l;Forrnol 2 ,- I eger RegBR.. 1 ve ReqTAX' ' 1,11
Notlor: t Fornal
aqrkloyrct rtecliskenlerolarctkhernReqBRhentdeForttol 2ilebir loqittahntini.Onentseviyeleriiqinbkz
-.. 1 eQer RegBR.,,
tablo A.B notlar
t.
Kaynak: ILO MKI Arostrrmalart 2001'den elde edilert v'erilere dayanrtn ve Micheline Goedhttvs tarafin'
don saolanon hes
Sonuq olarak, ihracat piyasalartntn boyutu da istihdam ar- ihracat piyasalarrna
eri$im, biiyilme
trSr ile oldukga ilgili gorunrnektedir. Yerel piyasalar iqin ureartttnr
olasrhEnt
grubu
ile
kargrla5tlrllcllgrnda,
tim yapan referans iqletme
ulusal piyasaya hizmet veren i5letmelerin bLiyLlme olastllgt, "ul usal" katsayt lartn
$r oldu kqa f azladr ve buyiime olasll
"ihracat"
katsayrlarrnrn i5aret ettigi gibi, ihracat iSletmeve
I
leri iqin qok daha yLiksektir.
KAYNAKqA
Abuodha,
reform in Kenya and its impact on
Small Enterprise Developmenr iqinde, Cilt 1 1, No. 3, s. 16-24.
C; Bowles, R. 2000a. "Business licence
small enterp
rises",
.....;..... 2000b. Business licensing, compliance costs and deregulation in developing co-
untries (Hamburg, Hamburg Universitesi).
Albr,r, M.; Scott, A. 2001. Understanding livelihoodsthat involve nticro-enterprise:
kets and technological capctbilities in the SL framework (BoLrrton,
Mar'
Warwickshi-
re, I ntermed iate Tech nology Development Grou p).
Aliber, M. 2002. South African microinsurance case stLldy:Final report, yaytmlanmamt;
SFU/SEED (ahlma Belgesi (Cenevre, ILO).
Arroyo,
J.;
Nebelung, M. (eds.). 2002. La micro y peqttena empresa en America Central.
d, m i tos y reros (Sa n Jose/Guatem ala, GT Z/ ILO).
Re ctl i d a
Bagachwa, M. 1996. Macro policy frameworkfor small-scale industries (551) in Africa:A
Tanzanian case study, Afrika ve Asyada Kuguk Olqekli Sarrayilerin Geliltirilmesine iligkin Makroekonomik Politika Qerqevesi Hakkrnda ILO Uclu Politika Semi-
nerinde sunulan bildiri, 25'2c) Mart, Nairobi, lLO.
Balkenhol, B.;Schiitte, H. 2001 .Collateral, collaterallaw and colloteralsubstitutes, Sosyal Finans Progr.rmr, Qalrgma Belgesi No.26 (2. basrnr) (Cerrevre, ELO).
Berry, A. 1995. Creatirtg an enabling policy environment for prontotion of sntall enterprises:Traditional and innovative ctpproaches, Focal/ClS TarttSma Belgeleri,
FC1 995-1 0 (lbronto, tJluslararast (alrgrnalar Merkezi).
i997. "Small-scale non-agpicultural exports as a route to employment creation arrd poverty alleviation", Koniunkturpolirik igincle, Cilt 4.3, No.
s. 2 / 5-298
.....;......
3,
'l
.....;.....; Mazrrrndar, D. 991 . "Small-scale industry in tl-re Asian-Pacific Region'i
Asian Pacif ic Econontic Literature iginde, Cilt. 5, No. 2, s. 35'(t/
.
li)1
KLiquk lSletrneler Igin Politikalar
Bertrand, M.; Kranrarz, F. 2001 . Does entry requlcttion ltinder jctb creation? Evidence
front the lrench retailinclustry, (alr5ma Belgesi 821 I (Carnbridge, MA, Ulusal
Ekonom ik Ara5trrma
B,ri
rosu).
Chacaltana, ).2001 . Politicas publicas y enpleo en las pequehas y tnicroenpresos
en el Peru (Lima, ILO).
Chandra, V., ve ark. 2001a. Constraints to growth ond employment in South Africa.
Report No. l: Statistics frorn the large ntanufacturing firnt sLtrvey (Washingtorr, DC, Dunya Bankasr).
.....;..... .2001 b. Constraints to
growth ond entployntent in South Afiica.
Report No. 2: Evidence from the sntall, ntediunt and micro enterprise firm survey
(Washington, DC, Dunya Bankast).
Charmes, ).1999. Gender and infornal sector: Contribution to The World's Women
2000:Trends and Statistics (New York, BirleSrni5 Milletler).
Chen, ML, ve ark. 2002. Supporting workers in the inforntal economy: A policy framework, Kayrt DrSr Ekonorni(alrgma Belgesi No. 2 (Cenevre,lLO).
Chijoriga, M., ve ark. 2002. The intluence of national policies, laws and requlations
on employment in micro and small enterprises, SEED referans belgesi (Cenevre, ILO).
Christensen, J.; Goedhuys, M. Forthcoming. lrnpact of national policy and legal
environments on en:ployrnent growth ttnd investrnent in nticro ctnd small enterprises, SEED (alrSrna Belgesi (Cenevre, ILO).
Churchill,
C, ve ark. 2002.
Making micro-insuranceworkfor MFls, SFU/SEED Bildiri-
si (Cenevre,lLO).
Conrnrittee of Donor Agencies for Srnall Enterprise Developmenl.l995. Sntall
artd micro-et)terprise finance: Guiding princioles for selectitrg and supporting
nter n tedin ries (Washinqton, DC).
i
.....;.....
. 1997
.
Business L)evelopntent Services for SME* Prelintinctry
gu idel ine for danor-fu nded i nterventiort s
(Washirrgton, DC).
2AU . Business developntent services for sntall enterprises: Guiding
prirrciples for donor intervention (Washington, t)C),
.....;..... .
Cook,
2000. f inance and sntall and ntediunt-sized enterprise development, Finans ve Geli5tirme Aragttrrna Prograrnr Belgesi No. 14 (Marrchester,
Geli5tirnre Politil<asr ve Yorretirri Errstitusir). de Soto, l-1. 1989. The other
path. The invisible revolution in the Thir d lA/orld (New York, l-la rper & Row).
.....;.....
.2000. The rnystery of castital: Why capitctlisrn triuntphs in the West and fails
every,where e/se (Ner,v Yc>rl<, [Jasic Books).
P.;
Nixsor-r.
F.
Departnrerrt of Trade ancl lnciustry, South Africa. 2000. 5urlrn ary report on "Exantination r>f costs and interest rates in the srnall loans secictr " (Pretoria).
.l
Direccion del Trabajo, Chile. 2000a . Cronicas laborales, No. 2, 999 (Santiago).
.....).....
184
.2000b.
'lentas
'14 (Santiaqo).
lctboroles, Cilt. 5, No.
Kaynakqa
(CarnbridDjankov, S., ve ark. 2OO0.The regulation of entry, Tartrsma Belgesi 1904
Enstitusu).
ge, MA, Harvard Ekonomik Arattlrma
Durban City Council. 2000. Durban's inforntal economy policy, prepared by the
TechnicalTaskTeam and approved and adopted by the Joirtt Executive Corn'
South Central LocalCouncils (Durban).
nittee
- North and(eds.).
1995. Agents of change. Studies on the policy enEnglish, E.P.; Henault, C.
vironment for smal! enterprise in Africa (Londra, lntermediate Technology
Publications).
(SEED): El
Espinosa, M. 2001 .lnforme finalencuesta a nticro y pequehas empresas
(santiago,
lLo).
caso de chile, yayrmlanmarnrS sEED referans belgesi
(Santiago,
.....;..... , ve ark. 2000. Encuesta laboral ENCLA 1999. lnfornre de resultados
Direccion del Trabajo).
European Commission .2002. Observatory of European SMEs 2002/No.2. SMEs in
Europe, including a first glance at EtJ candidate countries (Luksemburg).
Flores, C. Fcrrthccrm ing. Creating a conducive policy environment for employntent
creatior-t in MSEs in Chile, SEED Qalr5nra Belgesi (Cenevre, ILO).
Franz,.J.; Oestercliekhoff, P. (eds.). 1 998. SME policies and policy formttlation in
Friedrich Ebert Stiftung).
influence
of the policy ond legal environment on
Gallup/BRB Pakistan. 2003. The
micro ancl small enterprises in Pakistan. A survey of 333 micro and small en'
terprises, SEED (alr5ma Belgesi (Cenevre, ILO).
Ginneken, W. van. 2003. Extending social security: Policies for developing countries,
ESS Bildirisi No. 13 (Cenevre, ILO).
SADC countries (Gaborone,
Goedhr.rys, M. 2002. Employment creation and ernployment quality in African ma'
nttfacturinq firms,SEED (alrgma Belgesi No. 26 (Cenevre, ILO).
.....;.....iSleuwaegen,L.1999."Barriersto growth of firnrs in developing countries:
Evidence from Burundi'i D. Audretsch and A.R.l-hurik (eds.): lnnovation, industry evolution, and employntent iginde (Cambridge, Cambridge University
Press), s.297-314.
Gross, D.M. 2001 . Financiol intermediation:A contributing factor to economic growth
and employl7rent, sosyal Finans Programt (alrlma Belqesi No. 27 (cenevre,
lLo).
Gross, R. 2000. "Case study Namibia: Networking in the (ontext of snrall enterprise
prornotion'iw, Zehender (ed.): Networking with partners iqinde (Eschborn,
Deutsche Gesellschaft furTechnische Zusammenarbeit), s' 89-98.
Gumede, V. 2000. Growth and exporting of srnallenterprises in Souttt Africa, Some
thougltts on policy and scope for further research,2000 Yrllrk Forut-nu, Ticaret
ve Sanayi Politikasr Sekreterli$i, Muldersdrift'
Haggblade, S., ve ark. 1 990. "1 he effect of policy and policy reforms on nonagricultural enterprises arrd employment in developing countries'i F. Stc'wart, H. Thomas and T. de wilde (eds.): The other policy. The influence of po185
l5letmeler iqin Politikalar
KugLrk
licies on technology choice and smoll enterprise developmenf iginde (Lonclra/
Washington, lT Publications/Appropriate Technology lnternational), s. 5B-98.
Held, G. 1999. Politicas de credito para empresas de ntenor tanano con bancos de segundo piso:Experiencias recientes en Chile, Colombia y Costa Rica. Serie Financiamiento del Desarollo, No.84 (Santiago, ECLAC).
Hughes, A. 1999. on enlarging employntent by promoting small enterprises. A report for the United Nations Symposiunt on States, Markets and Social Progress:
Roles and Co-operation of Public and Private Sector (Pekin).
Hussmanns, R.; du Jeu, B. 2002.lLo Compendium of official statistics on employment
in the informalsector, STAT (alr5ma Belgesi No. 2002-1 (Cenevre, ILO).
lnternational Labour organization (lLo). 1 996. Macroeconomic policy and smallscale industry: Lessons from Asia and Africa (Yeni Delhi).
.....;..... .
Panorama Labor al'97 (Lima).
.....;..... . 1998. Participatory cooperative policy making. A manual (Cenevre).
.....;.....
. 1999a. Panorama Laboral '99 (Lima).
.....;..,... 1999b. Decentwork,Genel Mudrir Raporu,
87. Toplantr, 1999 (Cenevre)
Uluslararasl(alrlma Konferansr,
.....;..... .
2000a. Termination of employment digest (Cenevre).
.....;..... .
2000b. World Labour Report 2000.lncome security and social protection in a
ch a n g
i
n
g worl d. (Cenevre).
.....;..... . 2001a. Panorama Laboral 200
.....;..... .
/ (Lima).
2001 b. Social security. A new consensus (Cenevre).
.....;..... .2002a. "Conclusions
concerning decent work and the informal economy'i
in Report of the Committee on the lnforntal Economy, Ara Kayrt 25, Uluslarara sr
(alrSnra Konfera nsr, 90. Topla ntr, 2002 (Cenevre).
.....;......2002b. Decentworkandtheinformaleconomy,RaporVl,UluslararasrQalrgma Konferansr, 90. Toplantr, 2002 (Cenevre).
.....;,....
2002c. Global Employment Agenda: Discussion paper, Mart (Cenevre).
.2002d. Panorama Laboral 2002 (Lima).
.,...;.....
.2002e. Women and men in the informal economy. A statistical picture (Ce-
.....;..... .
nevre).
lnter-American Development Bank. 2001. Women's entrepreneurship in Latin America:An exploration of current knowledge (Washington, DC).
2002. Acceso de las pequenas y ntedianas empresas alfinanciamienlnforme de trabajo (Washington, DC).
lnversiones y Gestion Ltda. 2002. Caracterizacion de las micro y pequenas empresas. Version preliminar (Santiago, Comite de Fomento de la Micro y Peque.....;..... .
tc;.
na Empresa).
186
Kayna kga
Jansson, T. 2000. "Soportando el acoso de las forntalidades. Registrar una empresa en America Latina'l Microempresa.lnforme de Avances iginde, Cilt 3, No. l,
s. 1-5.
Jenkins, M. l993. "Extending social security protection to the entire population:
Problems and issues", lnternational Social Security Review iginde, Cilt 46, No.
2, s.3-20.
Klein, E.; Tokman, v. (eds.). 1996. Regulation and the informal economy: Microenterprises in Chile, Ecuador, and Jamaica (Boulder, COlLondra, Lynne Rienner).
Kourouma, M. 2001 . Examen empirique des facteurs determinants du developpement des micro et petites entreprises et de la stimulation des emplois en Guinee, SEED referans belgesi (Cenevre, ILO).
.....;.....
. 2003. Promouvoir un environnement de developpement des micro et petites
entreprises guineennes favorable a la creation d'emplois decents, SEED (alt5-
ma Belgesi No.54 (Cenevre).
Kuchta-Helbing, C. 2000. Barriers to participation:The informal sector in emerging
democracies, Referans Belgesi, Uluslararast Ozel iSletmeler Merkezi (Was-
hington, DC, CIPE).
Kwon, S. 2002. Achieving health insurance for all: Lessons from the Republic of Korea,
ESS Bildirisi No.l (Cenevre,lLO).
Levenson, A.; Maloney, W. 1998.The informal sector, firm dynamics and institutional participation (Washington, DC, Duinya Bankasr).
Levi, M, 1997."A model, a method, and a map: Rational choice in comparative and
historical analysis'i M,l. Lichbach and A.S. Zuckerman (eds.): Comparative politics: Rationality, culture and structure iqinde, (Cambridge,
Cambridge Univer-
sity Press), s.19-41.
Maldonado, C, ve ark. 1999. Le secteur informel en Afrique face aux contraintes le gales et institutionelles (Cenevre, ILO).
McCormick, D., ve ark. 2001. Enhancing institutional capacity for policy development,
dialogue and advocacy: Role of associations and other community based organisations (Nairobi, Kalkrnma (alrgmalarr Enstittlsu, Nairobi Universitesi).
Mead, D. 1994. "The contribution of small enterprises to employment growth in
Southern and Eastern Africa'l Woild Development iqinde, Cilt 22, No. 1 2, s.
1 88 t -1 894.
.....;.....; Liedholm. C. 1998. "The dynamics of micro and small enterprises in developing countries",World Developmentiqinde, Cill26, No. 1, s. 61-74.
Meier,
R.; Pilgrim, M.1994."Policy-induced constraints on small enterprise development in Asian developing countries'l Small Enterprise Developrnent iqinde,
Cilt 5, No.2,s.32-38.
187
KLiqLik
lsletmeler lgin Politikalar
Ministerio de Trabajo y Promotion Social. 2001 . Encuesta de micro y pequeno empresa (lnforme de avance), yayrmlanmamlg SEED referans belgesi (Cenevre,
tLo).
Mollentz, J.2002.Creatingaconducivepolicyenvironmentforemployrnentcreation
(ahlrna Belgesi No. 35 (Cenevre, ILO).
Morrisson, C, ve ark. 1994. Micro-enterprises and the institutional framework in dein SMMEs in South Africa, SEED
veloping countries (Paris, OECD Kalkrnma Merkezi).
National Bureau of Statistics Tanzania. 2002. Household Budget Survey 2000/01 (Darusselam).
2003.lntegrated Labour Force Survey, 2000/01 -Analytical reporf (Darusselam).
North, D. 1989. lnstitutions, institutional change and economic performance
(Cambridge, Cambridge University Press).
.....;..... .
.1994. lnstitutions matter, Economic History No. 941 I004, Economics
Working Paper Archive at WUTL (St. Louis, MO, Washington Universitesi).
Ntsika. 1998. Basic Conditions of Employment Act - lmpact assessment. Final report
.....i.....
(Pretoria).
.....)......1999. National small business regulotory review: Final report (Pretoria).
Oi, W.; ldson, T. 1999."Firm size and wages'i O. Ashenfelter and D. Card (eds.):
Handbookof labor economics iqinde, Cilt 3B (Amsterdam, Elsevier), s.2165-2212.
Onyango, l.; Tomecko, ).1995."Formulating a national policy for small enterprise:
The Kenyan experience'i English and Henault (eds.) iginde, s.25-44.
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 1996.SMEs:
Employment, innovation and growth:The Washington Workshop (Paris).
.....;.....
. 1999. Regulatory reform for smallerfirms (Paris).
2001. Businesses'views on red tape:Administrative and regulatory burdens on
small and medium-sized enterprises (Paris).
.....;..... .
Orlando, M.B.; Pollack, M. 2000. Microenterprises and poverty. Evidencefrom Latin
America (Washington, DC, Amerika Ulkeleri Kalkrnma Bankasr).
Osmani, S.R. 1995. Macroeconomic policy and smallscale industry in developing Asia,
SAAT (alrSma Belgeleri (Yeni Delhi, ILO).
Pham, T.T.H. 2002. Creating a conducive environment for employment creation in small
enterprises in Viet Nam, SEED (ah5ma Belgesi No. 31 (Cenevre, ILO).
.....;.....; Nguyen, T.H.;Tran, CD. 2002. Survey on micro and small enterprises in Viet
Nam. Survey report, yayrmlanmamrg SEED referans belgesi (Cenevre/Hanoi,
ILO/Vietnam Ticaret ve Sanayi Odasr).
Pharaoh, R.; Burton, P. 2001 . Evaluation of the lnternational Labour Organisations
Start and lmprove Your Business Programme in South Africo, SEED referans
belgesi (Cenevre, ILO).
188
Kaynakga
qu'
Reinecke, G. 2000. tnside the rnodel: Politics, enterprise strategies and employment
.....;.....
atityinChileDoktoratezi(Hamburg,HamburgUniversitesi).
. 2002. Smatl enterprises, big chOttenges: A literature review on the impact of the
policy environmen't on the ieation and improvement of iobs within small en'
terpiises, SEED Qahgma Belgesi No' 23 (Cenevre, ILO)'
Rice,R.2OOO.smatlenterprisesasanessentialpartofthelndonesiandevelopment
strategy (Cakarta, US AID)'
(Lima,
Robles, M., ve ark. 2001 . Estrategias y racionalidad de la pequeha empresa
tLo).
sartori, G.lgg4."compare why and how: comparing, miscomparing and the
comparative method'i M. Dogan and A. Kazancigil (eds.): Comparing notions: Concepts, strategies, substance iqinde, (Oxford, Basil Blackwell Ltd.), s.
14-34.
Schaffner, J.A. 1998. "Premiums to employment in larger establishments: Evidence from Peru'i Journalof Development Economics iqinde, cilt 55, No. 1, s.
B1-1 1 3.
Schlyter, C.2OO2.lnternational labour standords and the informal sector: Develop(cenevre,
ments and dilemmas, Kayfi DrSr Ekonomi (alr5ma Belgesi No. 3
lLo).
Schramm, B.2OO2. Soziolpolitik in Thailand. Die Entwicklung eines Wohlfahrtsstaotes zwischen Patemalismus und Moderne (Hamburg, lnstitut fur Asienkunde).
Small and Medium-Sized Enterprise Development Authority (SMEDA). 2002'
Creating a conducive poticy environment for micro, smalland medium-sized
erterpritrt in Pakistan, SEED (alrSma Belgesi No. 29 (Cenevre, ILO)'
Snodgrass, D.; Biggs, f . :r,96. lndustrialization and the smallfirm. Patterns and policies (San Francisco, Uluslararasr Ekonomik BriyUme Merkezi/Harvard Uluslararast Kalktnma Enstitrisr.i).
Soderbom, M,;Teal, F. 2001 . Firm size and human capital as determinants of productivity and earnings, (alrgma Belgesi SerisiwP5/2001-9 (Oxford, Afrika
Ekonomilerini Aragttrma Merkezi)'
steel, w.;Takagi, Y. 1983. "small enterprise development and the employmentoutput trade-offi Oxford Economic Papers iqinde, Cilt 35, No. 3, s. 423-446.
Stewart, F, ve ark. (eds.). 1990.The other policy:The influence of policies on technology choice and small enterprise development (Londra/ Washington, DC, lT
blications/Appropriate Technology nternational).
Tanburn, J., ve ark. 2001 . Business development services for small enterprises: Guiding principles for donor intervention (washington, DC, Ktigtik olqekli sanayinin Geli5tirilmesi iqin Donor Komitesi).
Tendler, J.2OO2. Smallfirms, the informal sector, and the devil's deal (Cambridge,
MA, Mlr).
Pu
I
189
Kuqtik i5letmeler iqin Politikalar
Thomas, ). ).1992.lnformal economic activity (Londra, Harvester wheatsheaf ).
Tibandebage, P., ve ark. 2003. Creating a conducive policy environntent for employment creation in micro- and sntallenterprises in Tanzania, sEED (alr5ma
Belgesi No.55 (Cenevre, ILO).
Tokman, V., ve ark. 2001. De la informalidad a la ntodernidad (santiago, lLo).
United Kingdom Department for lnternational Development (DFID). 2000. Making markets work better for the poor: A framework paper. i5 ortaklrgr Biriminin katkllarryla Ekonomik Politika ve AraStlrma Birimi tarafrndan hazrrlanmrgtrr (Londra).
United Nations Development Programme (UNDP). 2002. Human Development
Report 2002 (New York).
Vega, ML. 1996.'El derecho deltrabajo y la pequefia empresa en America Latina:
Resurge el debate'i Asesoria Laboraliginde, Cilt 6, No. 64, s. g-15.
Verba, s.1967."some dilemmas in comparative research", world politics iqinde,
Cilt 20, No. 1, s. 112-127.
von Potobsky, G. 1992. "small and medium-sized enterprises and labour law",lnternational Labour Review iEinde, Cilt 1 31, No. 4, s. 601-62g.
white, 5.; chacaltan a, ).2002. Enabling small enterprise development through a
better business environment: Donor experiences in supporting reforms in the
business environment (washington, DC, Ktiquk 0lqekli sanayinin Geligtirilmesi igin Dondr Kurumlar Komitesi, Uygun ortam olugturma (alrgma Grubu (Working Group on Enabling Environment)).
world Bank. 2001. "world business environment survey'irransparency International (ed.): GlobolCorruption Report 2001 iqinde (Berlin), s.249-251.
.....;..... . 2002. "Building institutions for markets'i World Development Report 2002
iginde (Washington, DC).
Xtenina, o. 2000. Estimation of policy-induced factor price differences between
small and large enterprises, yayrmlanmamr$ sEED referans belgesi (cenevre,
tLo).
190
DIZIN
Not: Kalrn yazrlan sayfa numaralarr ana metin bolrimleri, italikyazlan sayfa numaralan ise tablo,
5ekil ve kutulara atrf yapar. Bir sayfa numarasrnln yanrnda verilen alt simge o sayfadaki dipnotu,'n'
alt simgesi ise bir tablo, Sekil veya kutuya ait dipnot bilgisini gosterir.
1 9,20, 1 59, 160, l6l
Africa 72-3
aytrca baktnE ayrr ulkeler
Amerika Birle5ik Devletleri 86
AnlaSmalar (lLO)
SendikalrlaSma Ozgurlugu ve
Olma Hakkrnrn Korunmasr Anla5masr (No.
87) 104
i5 idaresi Anla5masr (No. 150) 107,.,
Sosyal Guvenlik (Minimum Standartlar)
Anlasmasr (No. 102) 102-3
istihdamr Sonlandrrma Anla5masr (No.
AB (Avrupa Birligi)
Organize
1
sB) 98
ar.rnelik odemeleri 1 40
araStrrma verileri xii, xxi-xxii, 2, 1O-'l 6,
istihdanr sonirglartntn analizi
i5verr:n organiz.-rsyonlarr
1
5
1
1
55-7 4
3
1
(erqeve ve ternel sorular 1 0-1 3, 1 2
daha fazla arattrrma igin fikirler 1 54
Aru sha Deklarasyon u (f anzany a) 24
Avrupa Birli0i (AB) 19, 20, 1 59, 1 60, 1 61
bahkgrhk 72-3
Bangkok 1 5
Banglade5 84
bankalar (finansal kurulu5lar) 66,144-5
hesaplar 1 15-'l 6, 1 16
ayrrca baktntzfinans ve kredi politikalart
1
Batr Afrika 147
bayrndrrlrk projeleri, ihaleler 44, 45,143
bilgi dagrhmr 84,93,126-7, 143
i5veren organrzasyonlarr tarafrndan 1 5
uygunlr-rgunr,r te5vik etmede rolli 63-5,68,
71 , 72-3
B|YD (Bliyiime istihdam ve Yeniden Dagrtrm)
politikasr (Giiney Afrika) 26
Bolivya 60
bolumlendirrne (politikalar, kanunlar ve yonet1
melikler) 77
anaqostergelerl56-62,160,161,162 Burundi65
politika ortamr ve yasal ortamr haritalan- blrytik i5letnreler
drrnra ve clegerlendirme 14-16, 15,154
lehine onyargrlar 8,90-92, 109, 112-13
kayrraklar ve tanrnrlar 155-6, 157-9
tanrmlar 3, 35,,, 36,,, 81 ,82,83, 134, 157-9
,l55-6,
ara5trrmalar 15-16, 1 5,
15'/,159,
istihdarnrn azalmasr xii, 4, 24, 29, 31
163-74
istihdarn niteligi 35, 36, 37
kayrt 5artlarrna uygunluk 1 65-6,
sosyal diyalog ve sendikala;ma 104, 105,
167 -70
105
tasanm ve ornekler 1 63-5, 1 65
sosyal gtivenlik teminatt 102, 103
istihdam artr5r (logit analizi) 170-74, Br"iyume lstihdanr ve Yeniden Dagrtm (BIYD)
17),173
politikasr (Guney Afrika) 26
ara5trrmalar bahntz araSilrma verileri
buy(inre tuzaklarr, muafiyetlerle olu5an 98
191
Kuquk lSletmeler lgin Politikalar
buyuyemeyen i$letmeler, istihdam kararlarrnr
etkileyen etmenler 42
buyuyen isletmeler, istihdam kararlarrnr etkileyen etmenler 42
cinsiyet e5itligi ilkesi (refornr) 1 31
aynca baktnz erkekler; kadlnlar
ci ro, iSletme olqek tan rmlamalarrnda 82-3, 1 57,
159
Cote d'lvoire 65
qalr5anlar, i$letme olEek srnrflarrn daki say baknrz olgek srnrflarr
gah5ma kurulu5larr, kayrt 53, 54
qah5ma ortamr ve istihdam niteligi 33, 34, 38
qalrgma saatleri 34, 35, 36, 37
qalrqma saatleri 34, 35, 36, 37
kadrnlar tarafrndan i5letilen i5letnreler l17, I2i
reform 144-5
finansal hizmetler 85
Gana 35-6,45,72
gayri safi yurtigi hasrla bakrnrzG\YiH
geli
bakrnrz
icretler
gel i r verg isi bak
t
n
t
z v ergilen
d i rnr
e politi kala
rr
Gine
tiim i5letrneler, MKi'lerin payr
160
kredi,'e erisinr 40, 40,42., 116,116,117,
117,121,122
ekonomik liberallesrre 23-4
istihdam yaratrnrr/artr51 65-, 161 , 172, 173
istihdam niteli$i 33-4
denetimler, resmi 126, 1 27
derecelendirme kurulu5larr 1 45
MKi'lerin istihdam payr 20, 24,161 ,162
sektor basrna istihdam payr 23
i5letme olqek srnrflart 82, 157-B
devlet, MKi istihdamrnda rolu xv-xvi
iyi muamele iqin bakrntz politikalar, kanunlar ve yonetmelikler
istihdam kararlarrnr etkileyen etmenler
40,40,41,42
GSYiH (gayri safi yurtiqi hasia) 22,23-4
DoQuTimor 15'l ,
Doi Moi (Yenileme Politikalarr), Vietnam 25
Durban 70,70-71
dr.inya, ekonomik ve sosyal gostergeler 22
du5ilk gelirli ulkeler 22
ebeveynlik izni 3B
e0itim 34, 35, 36, 38, 1 38, 1 38, 1 47-B
MKi'lerin GSYiFI payr 162
devlet denetimleri 127
insan Geli5imi Endeksi 22, 23
Dar es Salam 92
aynca bakrnrz oQretim
bilgi dagtltmt 127
i5 politikalarr, yasalan ve dLizenlemeleri
97
kayrtlar
i5letrne 54, 55,56,91 ,167-70
masraflarr 92
ve istihdam artr5r 65,, 173
egitim, istihdam yaratma 172
aynca bakrnrz eQitim
ekonomik bLiyrime/gerileme bokrnrz GSYiH
cinsiyete qore 166,170
Ekonomik Hayatta Kalnra Programr (Tanzanya)
krcdi e,ri5imi ile baglantr
24
Ekonomik iyile5me Progranrlarr (Tanzanya) 24
ekonomik li beralle5me pol itikalarr b akr n z politikalar, kanunlar ve yonetmelikler (reforrn)
emeklilik planlarr 34,35,36,38, 100, 101 , i 03,
139,140
t
ayrtco bohnrz sosyal gr-ivenlik
Endonezya i 5
erkekler
1
istihdam niteligi 37
kaytt 166, '1 70
etki deQerlendirmesi ilkesi (reforrn) 132-3
fazla nresai 34,35
Filipinler 64,84,151\
finans ve kredi politikalarr, kanunlar ve yonet-
melikler xviii, 1 l5-22
krediye eriSim 40, 40,42,115-22, 124,
144-5,152
finansal aracrlar 1 1B-.1 9
uygunluk ile baglantr 66, 121 -2, 122
192
121
,122
reforrn 136
vergi kurulu5larrna 54, 108, 167-B
araStrnna verileri xii, xxi,2,164,165, 165
kirguk i5letme teSVik politikalarr xvi, 80, B I
sosyal diyalog ve sendrkala5nra l0(r, 106
sosyal giivenlik teminatr l0.1
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetnrelikler 1 10
kayrtlar 54, 108, 167-B
ticaret politikalarr
giysi firmalart 64
giysi firnralart 64
GSMH (gayri safi nrilli hasrla), Peru 2B
GSYit'l (qayri safi yurtigi hasrla) 22, 23-4,25,26
N4Ki payr 1 9, 30, 1 62, 1 62
Guney Afrika
trim iSletrneler, MKi'lerin payr 160
ticaret kanunlarr ve yonetrnelikleri 136
aile 5irketi 89
kredi,'e erisim 40, 40, 1 1 6, 1 17, 1 19-21,
Dizin
Sosyal Gtivenlik (N4inirnum Stanclartlar) Anla5rrast (No. 102) 102-3
istihclar-nr Sorrlandtrrna Anla5mast
(No. l 5B) 9u
t22,122
ekorIomik IiberaIlt'snir' )2 ' )'3, )';'6,31
istihclam yaratrrlll/artlSl 19, 65, 1 61, 17 ),
172,173
rstihdarn rriteligi .3'i
NlKi'lerin istihdarn payr 20, )6, 161 ' l6)
sektor baSrna istihdarn PaYt 23
isletnre olcek srrrrflarr il2, l -58-9
istihclanr kararlartnt etkileyell etmerller
insatt.r y.lkt5tr i! kr-lvrarnl 10,
Tavsiye Kararlart
Kuguk ve Orta Olgekli i5letmeler
igin i5 Yaratnra lavsiye Kararr (No. 1 89) 8-9,
9, I00,., 148, l
30,4A,40,41,41
ar
lar ve kaynaklar l4T-8
lnFocus Ku,, Llk i sletrneleri Gelistirme Vasltaslyla
istihdamr Artnma Programt (SEED), ara5trrnra bokrntz arattlrma verileri
idari rnekanizntalar (tantm) 75, 76
ihaleler, bayrndrrhk projeleri 44, 45, 143
ihracat piyasal at 1 lr3,174
istihdam kararlarrnt etkileyen 40, 42
politikalar 9, 1 12, 1 1 4, 1 42
ayr rca bak nr z licaret politikalarr
ileti$inr ve saydamlrk ilkesi (reform) 132
insan Geli5imi Endeksi 22, 23
insana yakrSrr i5 kavramt (lt-O) I0/
97,99,99,133
yerel idare'i0,/0'l1
piyasalar (ticaret) 1 1 3
politika belgeleri 76
kayttlar
i5letme 54,55' 56,90,91 ,167-70
ve istihclanr arttst 65, 172'173
citrsiYete gore 170
kredi erilirrri ile baglantr 121 , \))
vergi kurtrlirslarttta 53, 54, 108, 108,
167 -B
'l
irrternet 137
araSttrrna verileri xii, xxii, 2, 65
kuguk i5letme te5vrk politikalarr, xvit, 80,
iran, islarn CumlrLrriyt'ti 147
istatistiki ver rler baktn tz (lrasttrma verileri
istilrdarn kdl.rrlar, etkileyerr etmenler 1 7-18,
85,86, 87
sosyal diyalog ve sendikalasma 104, 105,
39-42,40,43-6
106
buyir;rerr ve buyuyemeyen i5letmeler arasrndaki farklrltklar 42
sosyal gr,ivenlik tenrinatl 10,l
hayatta kalnra rl-rtrcadelesi veretr isletnre'
ler 83
ve'rgilendirme politikalarr, kanunlar vc
yonetmelikler 53, 54, 108, 108, 167-8
ayrrro boktnrz ayrt etntenler
istihdam rriteligi xii - xiii, 2-3, 6-7,10,13,32-8,
50, 95
<rlgek srrlflan arasrnda 33-7, 35, 36, 37
sc,rzlelnre dtizenlenreleri 33, 34-7, 35, 36
t.-rnrr 32
hane halkr seviyesindek'i kaynaklar (veriler) 156
hastalrk yardtmlart 35, 1 39, 140
hayat sigortast 1 22
hayatta kalma rr.rucadelesi veren i5letnreler xiii,
25
ay r tca bafu n tz
lerJ
7 7
ttrikl o iSleltr relet
t t u n la t ve yonetn.reli
la r, ka
i<.-
-B
l"lindistan 52,147
hizrnet sektorit 2.3,164-5,165, r71' 172
ILO (Ultrslararasr (alt.,rna Or gtitil) 45, 64''/ ),
a5trrma bokrr;rrz ara5ttrrna verileri
politika rcfornrttna yarcltnrcl olacak araq-
irrsan Geli5inri Encleksi 22
r5 politikalarr, yasalart ve dirzenletneleri
Iredefl ern e (politika
162
1!r3) ti9
GSYlll (Gayr i 5af i Ytrrtici llasrla) 22
tr/Ki'lcrin GSYilt payr 102
devlet denetirlleri I 27
81 ,
stl,
isbrrliqi Te5vikr [avsiye Kararr (No.
Bt),
98,103,150
cirrsiyete gore 37,.37
ve perforntans 37, 38
(alrsnrd ortanrt 33, 34, 38
ist ilrdarn payr (g;enel), sektor bastna 2l
istilrdanr 1layr (N4Ki'ler) xii, 4'5, 1c)'21 , )0
ull<e galt5rrralarr xii, 20, )1, 24, 25, 26, )7,
2il-30, 28, 1 00, 1 61, I 62
karJrnlar 5,19-21 ,32
v t rileri b a fu n z a ra 5tr rnta verileri
istilrd.rrn yaratnra/.irtr51 2-7, 1 3, 1 9-20
rstihdarn kaytplartntr.r ba5ka yerlerde dengelerrtttesi xii, 30-3
iilke qalrSrrala n 65, 94-5, 1 60-61, 1 61, 17 1,
i
Anla 5nralar
Sendikallla5ma OzgtirlLiqr"r vg Or ga
rrize Oln'ra Hakkrnrn Korutrmast Anla5nlast
(No. B7) 104.
i5 idaresi Anla5rnast (itJo. 1 50) I07,
,
sli lrcl arrr
t
I
177.,172,17
3
193
Ktigilk igletmeler iqin Politikalar
etkileyen etmenler 39-42, 40, 41, 94-5, 95
uygunluk ile ba$lantr 65-7,172, 173
logit analizi 170-74, 172, 173
daha fazla ara$ttrmaya ihtiyaE I54
istihdamr Sonlandrrma Anla5masr (No. 158)
(llo)e8
ithalatlar
1 12-1 4, 1 42, 1 43
aynca bafu n rz tica ret politikalarr
izin, Ucretli 34,35,38
izlanda 160., 161"
kadtnlar tarafrndan i5letilen i5letmeler 5, 20, 21,
165
istihdamrn azalmasr (bUyuk igletmeler) xii, 4, 24,
dernekler 1 52
29,3',1
kar5r onyargr 21
istihdamr n niteligi
isvigre 160", i 61"
b
ak r n
r
z stihdam nitel gi
i
i
dernekleri 105-6, I 06, 137
aynca baknz sosyal diyalog; paydaSlar
i9 geliStirme hizmetleri 85
i5
ig
uygulama 92
yasal yaprlar 88-9, 89
reform 93-95, 95,134-7
i5 idaresi Anlagmasr (No. 150) (lLO) l O7ro
ili5kileri bakrruz sosyal diyalog
ig kalitesi bok n e istihdam niteligi
ig lisanslarr 17, 135,1 36
ig ortamr, politika ve yasal ortamla iliSki 1 1-13,
i9
12
i5
istihdam niteligi 37, 37
hukuku ve dr-izenlemeleri xvii,88-96
MKi kargrt onyargr 90-93
uygunluk boktnrz uygunluk
politikalarr, yasalarr ve drizenlemeleri xvii,
96-'t07
teminat ve uygunluk 57 -9, 96-1 OO, 97, 99
muafiyetler 96-8, 97, 99, 99
reform 99-1 00, 99
uygulama 106-7
istihdam kararlarrnr etkileyen etmenler
40,40
reform 99-1 00, 99, 137 -40
sosyal diyalog ve sendikalagma 104-7,
105,106
sosyal gtivenlik teminatr 100- 104, 101,
103
yaratma bok n rz istihdam yaratrmr/artr5r
i5 yerleri, kullanrlabilirlik39, 40, 42
i5birligiTegvikiTavsiye Kararr (No. 193) (lLO) 89
i5gi organizasyonlarr 'l 06, 152
aynca baknrz sosyal diyatog; paydaglar
iggilik maliyetleri 40,40,42, 124
i5e yeni ba5layan kuruluqlar 1 1 7-1 8
i5e yeni baSlayan, kurulu5lar 1 1 7-1 8
i5lem masraflan (finans) '144-5
i5letme olEek srnrflan baknrz olgek srnrflarr
i5letme vergisi bokn tz vergilendirme politikalarr
iSten grkarmalar 98
igveren organizasyonlarr 105-6, 106, 1 51-2
aynco baknrz sosyal diyalog; payda5lar
italya
ig
194
,77,83, 'l'17,121
lehine onyargr 78, 164
kayrt 166, 170
kadrnlar
kargr onyargr 32
MKi'lerdeki istihdam pay 5,19-2"1 ,32
politika reformu
131
,139,152
Kambogya 151,
Kamerun 65-6
u sektorr,i
Kanada 60
Ka m
n ri
Ka n u n la r ba kt n t z
n kti gr,i mesi xii, 4, 24, 29, 3'l
I
kanunla r, pol iti kala r ve yonet-
melikler
kararlar, istihdam, etkileyen etmenler
1
7-18,
39-42,40,43-6
b0yilyen ve biiyriyemeyen i5letmeler arasrndaki farkhhklar 42
aynca bakntz ayrr etmenler
kayrt drgrhk, tanrm 50, 5l-2
kazalar, i5 yeri 34, 38
kazanglar baktntz ('cretler
Kenya 51,105r, 135
Khula Enterprise Finance Ltd. (Grlney Afrika) 87
krrsal igletmeler 92, 108, 165,171,172
KOBI (kriqUk ve orta boy iSletmeler) 80, 82, 83
aynca bohntzorta olqek igletmeler; kr.igtik
igletmeler
konut tahsisi 34, 35
kooperatifler 89, 89, 'l 03
Kore, Cumhuriyeti 1 39, 1 40
kredi politikalan baktntzfinans ve kredi politikalan
kredi sicilleri
1
18
krediler 144-5
aynca bakntzfinans ve kredi politikalarr
kurulu5 53-4, 68, 1 45, 1 49
kurulu5 seviyesindeki kaynaklar (veriler) 1 55
kuruluglar (tanrm) 43
kriqilk igletme dernekleri 105-6, 1 06
aynca bakntz sosyal diyalog; paydaglar
kiig0k i5letme te5vik politikalan xvi-xvii, 8O-88
MKi sektori.inii tanrmlama 8O-81, 82-3
etki 7-8,83, 86-8
uygulama ve koordinasyon 84
kuruluglar 84-6,87
Dizin
kuqUk iSletmeler
krediye eriSim'l
1
5, 1 16, 117, 1'17, 118
tanrmlar 1 r, 3, 35", 36", 80-8'l , 82, 83' 134,
156,157-9
istihdam niteligi 35, 36, 37
istihdam PaY20,161
istihdam kararlartnt etkileyen etmenler
tantmlar
3, B0-81
tiim igletmelerin payr 156-60, 160
istihdamda payr bakr nrz istihdam payt
GSY|H de PaYr 1 9, 30, 162, 162
baknE mikro i5letmeler; k0qtik
41,41
aynca
devlet denetimleri 121
kayrtlar 54,55,56,90, 91, 108
ttrm itletmelerin payt 160
iSletmeler
sosyal diyalog ve sendikalaqma'l 04-5'
'r
05, 106
sosyal gr.ivenlik teminatt 101, 103
aynca baknrz mikro ve kUgUk itletmeler;
ki.iqrik ve orta olgekli iSletmeler
kuqLik ve orta olqekli igletmeler (KOB|) 80, 82, 83
aynca bakrntz orta olgekli illetmeler; ki.lqUk igletmeler
Kuguk ve Orta Olqekli iSletmeler iqin i5 Yaratma
Tavsiye Kararr (No. 189) (lLO) 8-9, 9, 1006,
148,1s0,162
K0gi.ilme xii, 4, 24,29,
31
Latin Amerika 4-5,98
ayrrca baktntz ayrr ulkeler
i bera le5me, ekonomi k bo k n z politikala r, kanunlar ve yonetmelikler (reform)
Liechtenstein 1 60", I 61
"
Lima 27, 103" 1 58, 161, 164
logit analizi (istihdam aftilt)"170-74, 172, 173
lojistik regresyon (istihdam art5tl 170-74, 172,
173
maa5 bakrnrz ucretler
maluliyet yardtmlarr 139, 1 40
masraflar, i5 40, 40, 42,124
masraflar, mali i5lemler 144-5
Meksika 3,52,65
me5ruluk ilkesi (reform) 13'l
mikro i5letmeler 83
krediye eri5im 1 l5-16, 1 16,117 ,'117,118
tanrmlar 1 1, 3, 35", 36", 80, 82,83, 134,
I
baknzmikro ve ki.rqtik i$letmeler;
hayatta kalma miicadelesi veren i5letmeler
mikro ve kuqitk i5letmeler (MKi'ler)
aynca
reform 1 33-4
I
156,157-9
istihdam niteligi 35, 36, 37
istihdam pay20,161
istihdam kararlartnt etkileyen etmenler
41,41
devlet denetimleri 127
kayrtlar 54,55,56,90, 90, 91, 108
tirm iSletmelerin payt 160
minimum ilcret 98
MKi'ler
baknz mikro ve k0girk iSletmeler
Mutebi, Hon. KitYo 72
Mwanza 92
Nekolera Gyange (radyo programt) 72-3
Nepal 84, 147
Nikaragua 3
Ninh Thuan Bolgesi, Vietnam 93
North, Douglas 43
NorveE 160",161"
Ntsika Enterprise Promotion Agency (Gtiney
Afrika) 87,99
organizasyonel yapr ve iSletme olqek srnrflarl
82,157
orta gelirli tilkeler 22
orta olqekli iSletmeler
tanrmlar 3, 35", 36", 81, 82, 83, 134, 157-9
istihdam niteligi 35, 36, 37
'l
sosyal diyalog ve sendikala5ma 05, 105
sosyal gijvenlik teminatt 103
aynco baknrzkilqtik ve orta olqekli i5let-
meler
ortam
istihdam niteligi 33, 34,38
(i$ yeri) ve
olqek srnrflan (iSletmeler), tantmlar 1r, 3, 35",
36", 80-81, 82-3, 134, 1 56, 1 s7 -9
oh.im yardrmlan (sosyal grivenlik) 139, 140
<izel i5letmeler, biiYiik 4
aynca bahntz sosyal diyalog; paydaglar
Pakistan 1 51 5
trim isletmeler, MKl'lerin PaYt 160
ticaret kanunlan ve yonetmelikleri 135,
kredi,'e eri5im 40, 116, 116,117,117 ,1'18,
1 19, 121 , 122
ekonomik iberalleSme 23, 26-7
istihdam yarattmt/arttSt 161 ,171
MKi'lerin istihdam payr 20, 2'l 4,27 , 161 ,
162
sektor bagrna istihdam payr23
igletme olqek stntflart 80-81, 82, 1 58
istihdam kararlartnt etkileyen etmenler
I
sosyal diyalog ve sendikalatma 104, 105,
40,40,41,41
105,106
GSYIH (Gayri Safi Yurtigi Hasila)
MKi'lerin GSY|H payr 162
sosyal grivenlik teminatt 101, 102, 103
22,26
195
Kuguk lSletmeler iqin Politikalar
devlet denetim leri 1 26, 1 27
kredi eri5irri ile baglantr 1)1 , 122
insan Gelisimi Endeksi 22
bireysel igletmeler 88
bilgi dagrhmr xvi, 121 ,132
i5 politikalarr, yasalarr ve duzenlemeleri
reform I36
vergi kurulu5larrna 53, 54, 1 07, I 08,
xiv, 5B-9, 96, 97, 99-1 00, 130
kayrtla r
i5letme 54, 55, 56, 167-70
cinsiyete qore 1 70
kredi en5imi ile baglantr 121, 122
vergi kurulu5larrna 53.,54, i08,
167-B
araitrrma verileri xii, xxi,2, 164, 165
kugrik i5letme tegvik politikalarr, eksikligi
B1
sosyal diyalog ve sendikalaSma 106
sosyal grivenlik teminatt 101-2, 101
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler 109, 110, 111
kayrt53,54,108,167-B
ticaret politikalarr 'l 13, I I4-i 5
para cezalarr (uygunluk gostermeme) 56,61-2,
138,138
Paraguay 147
payda5lar 1 46-9, 1 50-52
aynca bakrnrz ayrr payda5lar
Peru
ticaret kanunlart ve yonetmelikleri 95, 136
kredi,'e eri5im 40, 116, 117,118, 121 ,122
ekononrik liberallesme 22, 23, 27 -8, 28
istihdam yaratrmr/artr$r 65, 1 60, 1 61, 17 1,
167-B
araltrrma verileri xii, xxi,2, 163,164,165
kuquk i5letme te;vik politikalan fJ0, B
sosyal diyalog ve sendikala5ma 104, 106
sosyal gtivenlik tenrinart 101, 102, 1 03
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler xviii, 1 09-1 10, 140, 141
1
kayrtlar 53, 54, 107 , 1 08, 1 67-8
ticaret politikalarr 46, 1 1 3, 1 1 4
piyasalar 38-46
istihdam kararlarr uzerindeki etki 1 8, 3942,40
MKi nruafiyeti 44-6, 1 43
etkileyen politikalar 43-6, 45
ara5trrmalar 163
aynca bah nr z Iicaret politikalarr
Politikalar, kanunlar ve yonetmelikler
ticaret kanunlarr ve yonetmelikleri xvii,
88-96
MKi kar5rtr onyargr 90-93
uygunluk bahntz uygunluk
uygulama 92
yasal yaprlar BB-9, 89
refornr 93-5, 95,134-7
uygunluk bakn z uygunluk
tar-rmlar 75, 76
istihdam niteliQi boktnrz istihdam niteilgi
t
ortam
172,172,173
istihdam niteligi 34, 36,37,37,38r,, 95
MKi'lerin istihdam payr xii, 20,21 ,27 ,28,
29-30,100,161,162
sektor baSrna istihdam pay23
MKi kar5rtr onyargrlar xv- xvi, xviii,
8,31-2, 44 6,77-8,83,90-93, 109.1 1 5,
i$letme olgek srnrflarr 82, 158
istihdam kararlartnr etkileyen etmenler
MKi'lerin istihdama katktst
istihdam payr
123-7 , 1 43
degerlendirnre
40,40,41,42
GSY|H (gayri safi
4-1
6,
7
5-9, 1 46,
bakr
n
rz
MKi'lerin GSYIH'ye katklsr 19, 162,
yurtigi hasrla) 22, 29-30
MKi'lerin GSY|H payr 162
GSMH (gayri safi nrilli hasrla) 2B
devlet denetimleri 127
insan Geli5imi Endeksi 22
bilgi dagtltrnr 64, 127
iq politikalarr, yasalan ve duzenlenreleri
96,97, 100,130
uygunluk gosternreme, maliyeti 61, 63
politika belgeleri 76
kayrtlar 61
i5letme 53, 54, 55, 56, 90, 91, 1 67 -70
ve istihdam artr5r 65, 172,173
cinsiyete gore 170
196
1
147
162
bak
n
ekonornik liberalle5me politikalarr
reform (a5aQrda)
rz
geni5 i; ortamr ile iliSki 1 'l-l 3, I 2
finans ve kredi politikalarr, kanunlar ve
yorietrnelikler xviii, 1 15-22
krediye eri5im 40, 40, Q,115-22,
124,144-5,152
finansal aracrlar l l8- l9
uygunluk ile baqlantr 66,
121-2,1)_2
kadrnlar tarafrndan i5letilen
itletmeler 117,121
reforn"r 144-5
Dizin
kaYrt
devletin rolu xv-xvi
istihdanr kar.rrlart uzerindeki etki
41-2, 41 , 43-4
r.rygulama
1
1, 7B-9,
1
32
80-88
problemler B4-5, 87, 92, 1 06-7,
MKi sektorunir tanrmlama 80-81,
125-7, 1)7
i5 politikalarr, yasalart ve diizenlemeleri
xvii,96-107
teminat ve uygunluk 57-9,96-100,
97 ,99
muafiyetler 96-8, 97, 99, 99
reform 99-1 00, 99
uygulama 106-7
istihdam kararlartt.tt etkileyen 40, 40
reform 99-1 00, 99, 1 37'40
82,3
etki 7-8, 83,86-8
uygulama ve koordinasYon 84
kurulu5lar 84-6,87
reform 133-4
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler xvii-xviii, 107 -1 12
MKi karSrtr onyargrlar 109-112
karmaSrkhk 109-1 10
uygulama I 10-1 l2
sosyal diyalog ve sendikalaSma
yuksekoranlarll0
104-7,105,106
sosyal guvenlik teminatr 100-104,
istihdam kararlartnt etkileyen 40-41,
40,42
10i,103
ve piyasalar
reform 140'42
38'46
piyasanrn istihdam kararlart ilzerindeki etkisi 18,39-42, 40
kayrt 53, 54,107-8,1 08, 1 67-B
ticaret politikalart xviii, 1 12-15
MKi kar5rtr onyargr 1 12-13, 1 14-1
ih racatla r 99, 112, 1 14, 142
ithalatlar 1'12-1 4, 1 42, 1 43
piyasalarr etkileyen politikalar 43-6,
45
reform I29-45
ekonomik liberalle5me politikalarr
22-9, 30-3
92'5,95,136, 137
MKi'lerle ilgisi xiii-xv
ara$trrma bakrntz ar a5fi ma verileri
kuguk i5letrne te5vik politikalart xvi-xvii,
reform 1 13-15,142-4
ayr tca ba
1
$ili 23, 2B-30
piyasa ekonomileri 23, 25-B
sosyalist ekonomiden piyasa
ekonomilerine geqi5 23-5
genel prensipler 1 30-33
politika alanlart 1 33-45
ticaret kanunlart ve yonetmelikleri 93-5, 95,134-7
finans ve kredi politikalarr
kanunlar ve yonetmelikler i 44-5
i5 politikalan, yasalarr ve duzenlemeleri 99-1 00, 99, 1 37 -40
ki.iquk iSletme te5vik politikalart I33-4
vergilendirme politikalart
140-42
ticaret politikalarr 1 l3-i
5,
142-4
reform sr-ireqle ri 'i.45-152
deQerlendirme 1 32-3, 1 34,
146,147
izleme'149
iyi uygulamalartn ara5ttrtlmast 146
paydaSlar 1 46-9, 1 50-52
araglar ve kaynaklar 1 47-B
5
k
r
ruz piyasalar
programlar, devlet xv
radyo, bilgi kaynagt olarak 7 1, 7 2-3
rasyonel seqim modelleri (uygunluk) 57, 58
reform bakrnrz politikalar, kanunlar ve yonetmelikler (reform)
Regimen Especial del lmpuesto a la Renta (RER),
Peru 141
ruhsatlar, igletme 1 7, 1 35, 1 36
RUS (Regimen Unico Simplificado), Peru 141
saglrk sigortasr 34, 35, 36, 38, 1 00, 1 01, 1 03, 1 22,
139,140
ayrtca bakntz sosyal grivenlik
sakatlrk yardrmlarr 1 39, 1 40
sanayi, istihdam payr 23
saydamhk ve iletiSim ilkesi (reform) 132
sayrmlar 155-6,1 58
SEED (lnFocus KLiqiik igletmeleri Geligtirme
Vasttasryla istihdamr Arttrma Programr),
a
raftrrma
baktnrz ar aSttrma verileri
sektorler, istihdam pay 23
sendikalar 34,35, 104-7, 105, 138, 151, 152
ayrrca baknrz sosyal diyalog; payda5lar
sendikalar baknrz sendikalar (trade unions)
Sendikahla5ma 0zgLirlugLi ve Organize Olma
Hakkrnrn Korunmast Anla5masl (No. 87)
197
Kriqrik igletmeler iqin Politikalar
(rlo)
104,
k0girk i5letme te5vik politikalarr 80,81
serbest gah5anlar 3,4,36,37, 1 56
sivil toplum gruplarr 149
sosyal diyalog ve sendikala5ma 104-5,
sokak satrctlarr 70-71
sosyal diyalog 104-7,105,1 06, 1 38, 1 52
aynca baktnrz sendikalar
Sosyal Gtivenlik (Minimum Standartlar) AnlaSmasr (No. 102) (lLO) 102-3
sosyal giivenlik 34, 35, 36, 100-'l 04, 'l 01, 103,
139, r40
aynca baktnrz saghk sigortasr; emeklilik
sosyal gtivenlik
planlan
sozlegme diizenlemeleri ve istihdam niteligi 33,
34-7,35,36
aynco baknrz ayrr diizenlemeler
sozlegmeler, baylndrrhk projeleri 44, 45,'l 43
scizle5meler, istihdam 34, 36, 38, 98
SUNAT (Superintendencia National de Administracion Tributaria), Peru 141 ,167-9
Superintendencia National de Administracion
Tributaria (suNAT) 141 ,167-9
sr,lt
tiiccan 72
5iri
i5letmeler, MKi'lerin pay 160
i$letme izinleri 94,94, 136
kredi, 'e eri5im xviii, 40, 116, 116,.,'117,
1 17 , 1 18, 1 19, 120, 121 , 122, 124
ekonomik liberallegme 23, 28-30
istihdam yaratrmr/artr5r 1 9, 65, 1 60-61,
161,172,172,173
istihdam niteligi 34, 36, 36,37, 37,38 j,
MKi'lerin istihdam payr xii, 20,21 ,28-30,
161,162
sektor baSrna istihdam pay23
igletme olqek srnrflarr 82, 157
istihdam kararlannr etkileyen etmenler
40,40,41,41,42
GSYiH (Gayri Safi Yurtigi Hasrla) 22, 30
MKi'lerin GSY|H payr 162
devlet denetimleri 127
insan Geli5imi Endeksi 22
bilgi dagrhmr 84, 93
i5 politikalan, yasalarr ve di.izenlemeleri
xvii, 96, 97,137-8, 138
kayrtlar 62
iSletme 54, 55, 56, 90, 91, 1 67 -7 O
masraflarr 6'l
ve istihdam artr5t 65, 172, 173
cinsiyete gore 170
kredi eri5imi ile baglantr 121 ,122
vergi kuruluglarrna 53,54, 108,
167-8
ara$trrma verileri xii, xxi,2, 165
t98
.106,
106
teminail 101, 102,
103
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler 109, 111
kayrt 53, 54,108,167-B
ticaret politikalafl 1 13, 1 14
tahsis, yiyecek ve konut 34, 35
nya B rle5i k Cu m hu riyeti b a k n r z T anzany a,
Birle5ik Cumhuriyeti
Tanzanya, Birle5ik Cumhuriyeti
kredi,'e eri$im xviii, 40, 116, 116, 117, 117,
Ta nza
i
r
119,121,122
ekonomik liberallegme 22, 23, 24
istihdam yaratrmr/artr51 65, 1 60,
173
17 1, 17 2,
istihdam niteli$i 33-4, 35
MKi'lerin istihdam payt 20,21 ,24, 161 ,
162
sektor baSrna istihdam payr 23
igletme olgek srnrflarr 83, 159
istihdam kararlarrnr etkileyen etmenler
xiii, 30, 31 , 40, 40, 41 , 41 , 42
uygulama ve koordinasyonda bagarrsrzlrklar 84,126,127, 127
GSY|H (Gayri Safi Yurtigi Hasrla) 22
MKi'lerin GSYiH payr 162
insan Geli5imi Endeksi 22
bilgi da$rhmt I27
i5 politikalarr, yasalarr ve duzenlemeleri
97,100
politika belgeleri 76
kayrtlar
yararlan 62
i5letme 54,55,56,90,91 ,92, 166rc,
167-70
masraflarr 6'l , 62
ve istihdam artrsr 65, 65r, 173
cinsiyete gore 170
kredi eriSimi ile baglantr
121
,122
reform 'l 36
vergi kurulu5larrna 54, 108,167-8
ara$trrma verileri xii, xxii,2, 165
kiigUk i5letme te5vik politikalarr xvi, 80,81
sosyal diyalog ve sendikala5ma 104, 106
sosyal gtivenlik teminatr 101, 103
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler 109, 1 10, 1 1 1
kayft 54, 1 08, 1 67-8
ticaret politikalarr 'l 13, 1 13
tarrm, istihdam pay 23
tarifeler, ithalatlar 1 1 3-l 4
Dizin
Tavsiye Karart (lLO)
KUgtik ve Orta 0lEekli i5letmelerde i5
Olu5turma Tavsiye Karart (No. 1 89) 8-9, 9,
'l
006, 148, 15O, 162
isbiiligiTeSviki Tavsiye Kararr (No. 193) 89
Tayland 123, 139, 140,
1
51
5
tek durak ofislet 127,135,136
te5kilatlar (tantm) 43
te5vi k pol iti ka lan ba
kr n
t
z k,ilgtik i 5letme te5vi k
politikalart
ticaret odalafl 105-6,1 06
ve istihdam yarattmt/artr5t 65-7
olanak tantma 56-57
uygulama 56,61-2
bilgi dagrhmr 63-5
mevzuatr 57-9
rasyonel segim modelle(i 57,58
kayrtlar
yararlart xiv,62-3
i5letme 53-6, 54, 55, 90, 91, 1 67 -7 0
masrafl art 59-61, 60, 68, 90, 92-3
kredi eri5imi ile baglantr 66, 121-2,
i5
122
aynca bakrntz sosYal diYalog
ve istihdam artr5r 65-7, 172,173
cinsiyete gore I 66, 1 70
yerel kurulugla ra 53, 54, 90, 91
oleme 165-6, 167-70
ticaret politikalarr xviii, 1 12-15
MKi kar5rtr onyargr 12-13,'11 4-1 5
ihracatlar 99, 1 12, 1 1 4, 1 42
ithalatlar 112-14' 142, 143
MKi'lerin altyapt ve teSvik planlartna erisimi 69
1
ulusal makamlara 53,54, 91
reform 92-5, 95, 136, 137
vergi kuruluglartna 53, 54, 107-8,
reform 1 13-15,142-4
ekonomik li beralleSme politikalarr (politikalar, kanunlar ve yonetmelikler - reform alttnda); piyasalar
ticaret sektonl 23, 1 64-5, 1 65, 17 1, 172
ticaret ve sanayi kuruluSlarr, kayrt 53-4' 54
oy rtca bakr nrz
toplu sozle5me 34, 104-5, 105
ayrtca bakruz sosYal diYalog
Uganda 72-3
Ulusal KUqiik iSletme Konseyi (Gilney Afrika) 87
ulusal makamlara, kaYtt 53,54,91
U uslararast (ah gma Orgtittl bakr n z ILO
uluslararast kuruluSlar 1 49
uygulama ilkesi (reform) 132
uygunluk (kanunlar ve yonetmelikler
t
I
ve kaynaklara eri5im 66, 121-2,122
i5 hukuku ve dt.izenlemeleri90-94,91 ,94
kayrtlar bak n tz kayftlar (a5a0tda)
ve istihdam yaratlml/artl$l 65-7,172, 173
ve istihdam niteligi 50
i5 politikalarr, yasalart ve d0zenlemeleri
s7-9,96-100, 97 , 99
MKi geliSme aract olarak 49-50,67-73
uygunlugun yararlarlnt arttlrarak
68-70
bilgi dagrhmr 68, 71, 72-3
uygunluk masraflartnt azaltma 68
yerel idarenin roli 7 0, 7 0-7 1
uygunluk gostermeme xiii-xiv, 55, 56,
61-2,138
arzu edilen i5letme tutumlarrntn tegvik
edilmesi 56-57
uygunlugun yararlarl 62-3, 64' 65-7
uygunlu$un maliYeti 59-61 ' 60,63
uYgunluk gostermemenin maliYeti
108, 167-8
yasal ve dr.izenleyici ortama yanrtlar 49,
50-56
kayrt drgrhk, tanrm 50, 51-2
MKi'lerin yan resmi statiisU 52-3
uygunluk gostermeme (kanunlar ve yonetmelikler) b a tu n z uygu n u k
ucretler 34-6, 35, 36, 37, 37, 38
r
I
minimum 98
i.icretler, gletme 60, 68, 137
i
tilkeye 6zel olma ilkesi (reform) 130
tiretim sektorrl'l 64-5, 1 65, 17 1, 17 2
varlrklar, ve olqek srnrflart 82-3,1 57
Venezuella 98,
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve yonetmelikler xvii-xviii, 107-1 12
MKi kar5rtr onyargrlar 109-112
karmagrklrk 109-1 10
uygulama 110-1
12
yuksek oranlar 'l 10
istihdam kararlartnt etkileyen 40-41, 40,
42
reform 140-42
kayrt 53, 54,107-8,1 08, 1 67-8
veriler bakt n z aragtrrma verileri
verimlilik 32, 38
Vietnam 151,
tilm itletmeler, MKI'lerin payr '160
kredi,'e eriqim 40, 116, 116,117,118, 119,
r
121,122
ekonomik liberalleSme 22, 23, 25, 31
istihdam yaratrmr/artr$r 65 1, 94-5, 95,
17 1,
172,173
istihdam niteli$i 95
199
Kuquk lgletmeler lqin Politikalar
MKi'lerin istihdam payr 20,
21 , ?.5,161
,
162
sektor baSrna istihdam payr 23
i5letnre olgek srnrflarr 80, B3
istihdam kararlarrnr etkileyen etmenler
30,31 ,40,40,41 ,41
GSYiI-'l (gayri safi yurtiqi hasrla) 22, 25
MKi'lerin GSY|H payr 162
devlet denetimleri 127
aile i5letrneleri 8Br, 89
lnsarr Geliiirni Endeksi 22
i5 politikalarr, yasalarr ve duzenlenreleri
97
politika belgeleri 76
kayfilar 61,62
i5letme 54, 55, 56, 90, 91, 92-3,
1
67 -
70
ve istihdam artrSr 65r, 1 73
cinsiyete gore 170
kredi eriSimi ile baglantr 121 , 122
reform xvi, 92-3,94-5,95, 'i 36
vergi kuruluSlarrna 53,, 54, 108,
167-B
arattrrma verileri xii, xxii, 2, 165, 165
yarr resmi iSletmeler 53
k0guk iSletme te5vik politikalan 80, 81,
83, 85
sosyal diyalog ve sendikalagnra 106
sosyal gr-ivenlik teminatr 'i 01, 101
vergilendirme politikalarr, kanunlar ve
yonetmelikler 107-8, 109,1 i 0, 1 1 1, 1 12
kayrtlar 531,54, 108, 167-B
ticaret politikalarr
egitim 148
1 1
3, 1 14
yararlar bttfu n z sosy al guvenl i k
yatt, iSletme 171-2
ya5lrlrk yardrmr baknrz emeklilik planlarr
yatrrrm politik alan 69
yatrnm ve olgek srnrflarr 1 57, 159
Yeniden Yaprlandrrma ve Geli5tirme Programr
(YYGP), Gtiney Afrika 25-6
yerel idare, MKi uygunlu$unda rolLi 70,70-71
yerel kurulu5lara, kayrt 53, 54,90,91
yerleri (iI), kullanrlabilirlik 39, 40, 42
yiyecek tahsisi 34, 35
yoksulluk 3-4, 5-6, 33, 36, 1 39
t
yonetim yaprsr BB-9, 89
ve i5letme olqek srnrflarr 82, 157-9
yLiksek gelirli tilkeler 22
YYGP (Yeniden Yaprlandrrma ve Geliqtirme
Programr), Guney Afrika 25-6
200
Ky.qt/K. 6lqerli i5lerMELEniru
EGITIMI iqiru ein PRoGRAM
i5lrrnnrruizi KURUN ve celi5riniru (ixvc)
Burada, gegmigte yonetimle ilgili egitimlere srntrlt olgude eriSen kuquk olgekli giriqimciler igin birbiriyle ilintili eQitim paketleri ve destek t.trateryallerinden olulan bir
iirt"* sunuyoruz. igletmenizi Kurun ve Geli5tirin (iKVG) Kuguk Olqekli iSletmelerin
Geli5imi vasltasryla istihdamln artrrrlmasr ile ilgili ILO lnFocus Programtntn bir parqasrdrr (lLO/SEED), IFP/SEED kuquk olqekli ozel giriqim sektorunde surdurulebilir
kaliteli i5ler yaratarak uye ulkelere istihdam sorununu gidermelerinde yardtmct
ol maya gabalamaktadrr.
iKVG projeleridunya gaprnda bakanllklar, iSveren organizasyonlart, i5giorganizasyonlarr, STK'Iar ve ozel sektor ile yakrn bir 5ekilde qah5rnaktadtr. Programla ilgili
daha fazla bilgi igin, agagrdakiler ile irtibata gegin:
Uluslararasr (alrgma 0rgutu
Kuguk Olqekli igletmelerin Geligimivasrtastyla istihdamrn arttrtlmast ile ilgili ILO lnFocus Programr (lLO/SEED)
CH-1 21 1 Geneva 22 isviqre
Faks No: 41
227997978
E-posta: [email protected]
Web sitesi : http://www.ilo.orglseed
xuqrix Olqerui i5LErMelrniru
rGirinni iqiN eiR PRoGRAM
igurnneruizi KURUN
Uluslararasr Baskr
lLq 2003
Elkitabr
30 isvigre Frankr
lsBN 92-2-1 11635-2
(ahgma Kitabr
30 isviqre Frankr
lsBN 92-2-11i636-0
i5letme Planr
'10
lsBN 92-2-1 11637-9
isvigre Frankr
igletmenizi Kurun kendinize ait kUquk i5letmenizin kurulmasrna yardrmcr olmak
a macryla reh berlik, bi lg i ve egzersizsa g lama ktadr r,
+ Bir girigimci olarak potansiyelinizi degerlendirin
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
igletme fikirlerinizi geliqtirin
Piyasanrzr de$erlendirin
Bir pazarlama planrgeligtirin
i5letmeniziorganizeedin
Urrinlerinizin ve hizmetlerinizin maliyetini grkarrn
Baglangrq sermayenizi hesaplayrn
Finansal planlar hazrrlaytn
i5sorumluluklarrnrzranlayrn
i5letmeniz iqin yasalbirform segin
iqletmeniz iqin bir
i5
Planrolu5turun.
KUCU K OLCErui i5I-ETMELERIN
eGirirui iqiN ein PRoGRAM
i5mrnneruizi ceil5riniru
Uluslararast Baskt
llq 1999
Temel
Bilgil.er
Egitmenin
Rehberi
30 isvigre Frankl
lsBN 92-2-1 108s3
10 isviqre Frankt
|SBN 92-2-110864
igletmenizle ilgiliTemel Bilgileri Geligtirin, igletmenizi Kurun programl.vasttastyla
dgrenilen bilgller ve beceriiere dayanarak tasarlanmtgtrr. igletmenizle ilgiliTemel
Bilgileri GeliStirin iqinde altttane konu yer almaktadtr:
+
*
*
*
+
+
Pazarlama
Satrn Alma
Stok Kontrol
Maliyet hesaPlama
Kaylt
tutma
Finansalplanlama
Franstzca olarak da mevcuttur.
ml-ry-l Ky.GV r.olqerli i5r-ErM eleni
| EGtTtMt tqtN BtR PRoGRAM
nr
l\ry
i5lrrnneruizi KURUN ve celi5riniru: oyuN
Uluslararasr Baskr
lLO, 2004 senesinde basrlacaktrr
Ucret
agrklanacaktrr
ISBN 92-2-1 10089-8
iKVG OyunLr, iKVG programtntn
temele$itim aracrdrr. Potansiyelve mevcutgiriSimcilerin iKVC egitimini tamamlayan, katrhmcrlara baganh bir i5letmenin kurulmasr
ve i5letilmesiyle ilgili gerqeklikleri anlamalarrnda yardrmcr olan bir simulasyondur.
Moduler bir yaklagrmrn kullanrlmasryla, bir eQitim odasrnrn dort duvan iqinde bir
i5letmenin yurutulmesine dair pratik bir deneyim saglamaktadrr. Seminer katrlrmcllartna, gerqek i5 dunyasrnda almalarr gereken bu tur kararlar alma - ve bu kararlartn sonuglarr ile ugra5ma - ftrsatt vermek uzere tasarlanmt$ttr.
iKVG Oyun paketinin iginde bir adet Seminer Yoneticisi El Kitabr da yer almaktadtr.
U
luslararasr (allgma Org titii
Uluslararasl (ahgma Orgi,itil, l919ha sosyal aclaletr te;vil< etmek ve bu Sekilde
evrensel ve kalrcr barr5a [atkrcla bulunrnak amactyla ktrrulmu;tur. OrgLitun ugltr
yaplst, BirlelmiS Milletler'le baQlantrh kurulurllar arasrtrda berrzersizclrr. ILO'nun klare Organr, lrukuntetle iSveren ve i5gi kurulu;lartnrn temsilcilerinden oliitrmaktaclrr.
yant
Bu ijikurucu birinr, ILO tarafrnclan duzenlenen bolgesel ve oteki toplantllar
yrlhk olasrra sosyal konularr ve qah5ma yatamrna ili5kin konularr gorLi5mek iizete
olaetkill
(altgrrta
Kotrferarlsl'na
Uluslararast
rak topianal bir dunya forrrrnu olan
rak katrlmaktadtr.
lLO, zaman iqinde uye Devletler tarafrndan [<abul edilmek uzere oteki ltususlar
yant stra orgutlenrne ozgurlilgu, istihdarn, sosyal politika, qalrSrna koSullart, sosyal
gLivenlik, iqqi-itrveren iliikileri ve iigilerirr idaresi konularttrda geniS olcilcle uyulan
ulusla rarasr qalr grna SozleSnreleri ve Tavsiyeleri yaytrrlarn ttrtl r.
lLO,40'clan fazla ulkedeki ofis agr ve qelitli branylardan ekipleri ile irye Devletlere uzman tavsiyesi ve teknik yardrrn saglanraktadtr, Bu yarrlttn, iggi haklarr ve igqi'
i5vererr iligkileri korrusuncJa tavsiyeler, istihdarlrn tesvik edilrnesi, kuquk i5letnreleril olugturulmasr konusuncla e$itirn, pro.;e yorretirni, sosyal guverrlik konustlnda
tavsiyeler, i;yerinde ernniyet ve galrgnra ko;ullart, qalr5rna yatarnlna ililkin istattstiksel verilerin derlenntesi ve yayrlrnast ve iSgilerin ogrenirni gibi konulart kapsamaktadrr.
ILO Yaylnlart
Uluslararasr (afu;ma Ofisi, orgutun sekreteryasl, arattlrrna organlve yaytn kurulu5u 6larak iSlev gormektedir. Yayrn Biirosu, onemli sosyal ve ekonotnik egilimlere ili5kin belgeleri hazrrlamakta ve dagtttmtnt yapmaktadlr. Buro, butllrr dilnyada
galrSanlarr etkileyen korrulara ili5kin politika araSttrmalart, referans galt5malarl, teknik ktlavuzlar, aratttrntaya dayalr kitaplar ve yaztlar, uzilranlar taraftndatt haztrlanatr
emniyet ve sa$lrk konusundaki uygular-na kurallart ve egitirn ve iiqi 69renim kitapqrklarrnr yaylnlarlaktadrr. Ayrrca arattrrtna soi-tuqlartnt, ortaya qlkan yerri tneseleleie ili5kin goruglerive kitap incelerneleritti iqeren lnternatiotral Lab<-rur Review adll
bir yaytnt, ingilizce, Fratrstzca ve ispanyolc a lisanlarrnda yayinlat'traktadrr.
ILO yayrnlarrnr ve otel<i kaynaklarr, http://truww.ilo.org.publns adresitrden g(ivenli
bir lekilcle satrrr alabrlir veya Publit-ations Bureau, lnternational Labour Office, CH-
l2ll
Gerreva22isvigre;faks:(41 D)79969-18;entail:[email protected]
ne yazarak ucretsiz bir katalog isteyebilirsirriz.
Diger ILO Yayrnlarr
Jobs and incomes in a
globalizing world
(KLiresellegen bir diinyada istihdam ve gelir)
Ajit Ghose,
Bu kitap, Kuzeyve Giiney
arasnda tlrrinlerin giderek artan iki ydnlii ticaretinin etkilerini inceleyerek kureselleSme-
ye ili5kin yaygrn kaygtlann nedenlerini aragrmaktadrr. Yeni ara5trrmalann sonuElannr sunan yazar, kliresel gelir
eSitsizliginin ve Gtjneyden Kuzeye gtigi.in gerqekte azalmakta oldugunu ve 0nemli sayrda geliSmekte olan illkede
istihdam imkanlan ve ticretlerin artmakta oldugunu giistermektedir. Kureselle5me konusunda kamuoyundaki
kaygrlann bir Eogunun temelsiz oldugunun anla5rlmasrna karSrn en yoksul ijlkelerin marlinalle5mesi, beyin gdgii,
entegrasyonun yiiksek maliyetive kureselle;menin diinyada ekonomik biiyi.imeyi saglamamar gibi dteki ciddi
sorunlar ortaya konulmaktadtr. Bu 6nemli kitap, uluslararasr toplumun, kliresellelmenin olasr faydalannrn gergeklegtirilmesive herkes taraftndan payla5rlmasr iEin aSmasrgereken onemli sorunlara itaret etmektedir.
|SBN
92-2-112717-6
[2003]
30 isviqrefrangr
Fundamental rights at wort and international labour standards
(lSyerindeki temel haklar ve uluslararasr Eahgma standartlan)
iSte
temel haklara saygr giisterilmesi lL0'nun insana Yakr5rr i5 stratejisinin qekirdegidir. Bu tjnemli yeni kitap,
lL0'nun drgutlenme rizgiirlUgi.i, toplu sozleSme, zorla ve zorunlu qahSmanrn sona erdirilmesi, frrsat ve muamele
eSitligi ve Eocuklann ve genglerin korunmasr hakkrndaki temel uluslararasr gahgma standartlannrn bUtUn dUnyada
huklimetler, i5verenlerve igEilertarafrndan uygulanmasr konusunda tinemlibilgiler sunmaktadrr. Kitap, heraractn
aynnth bir tanrmt ile birlikte bu aracn ulusal dtizeyde uygulanmasrnda kar;rla5rlan belirli
sorunlan ortaya koymaktadrr. Aynca bu standartlann pratikte uygulanmas ve lL0hun denetim sistemihakktnda
ve buna ili5kin ilkelerin
bilgileri igermektedir.
lSBN 92-2-1
1
337s-3 [2003]
27.50 lsvigre frangt
Fundamental principles ofoccupationa! health and safety
(Meslekisa!hk ve emniyet konusunda temel ilkeler)
Benjamin 0. Alli
Etkin mesleki saghk ve emniyet politikalan ve programlan olu;turulmasna ili5kin bu pratik krlavuz, i5yerinde
saglrk ve emniyetin
konulara
telvik edilmesi aqsrndan onem ta;ryan temel konular Uzerinde odaklagmaktadrr. Kitap, ilgili
ili$in tizet bilgi ile birlikte ulusalve i5letme diizeylerinde politika olugurulmalve uygulanmasrna
iliS-
kin belirli kurallan sunmaktadrr. Saghk ve emniyet Frtlannrn yerine getirilmesi konusundaki faaliyetlere iliSkin
hususlar da mevzuat ve uygulatma, mesleki saghk gozetimi, ve 6nleyici ve koruyucu iinlemlerle birlikte sagltk
iigrenimi ve egitimine iliSkin aynntrh bdli.imlerle birlikte kitapta yer almaktadrr.
lSBN 92-2-1 10869-4
[2001]
20 isvigre frangr
(orporate success through people: Making intemational labour standards work for you
(KiSiler aracrhgr ile kurumsal baSan: uluslararast galqma standartlannrn sizin iqin yararh olmastntn saglanmasr)
Nikolai Rogovsky ve Emily Sims
G0numtiziin kuresel ekonomisinde Sirket yOneticileri, ytinetim ilkelerinin soyut bir vizyondan ge4ege d0ntjgi.iri.ilmesinde tin planda yer almaktadrr. Uluslararasr gahgma standartlan (U(S), y0neticilerin kendi girket politikalan
ve uygulamalarrnrolugurabilecekleri etkin ve gi.iElU araqlar olabilirler. Bu kitap, qegitlivaka incelemelerive biitlin
diinyadaki biiyilk ve kiiEi.jk firmalardan orneklerle U(5hin herhangi bir lirkette uygulanmasrnrn sadece basiretli
bir davranr; bigimi olmakla kalmayacagr ve ayntzamanda ticari aErdan da anlamh olacagt konusunda ikna editi
kan[lar sunulmaktadrr.
ISBN 92-2-1
1
271
8-4
t20021
Fiyatlarda rinceden bildirimde bulunulmadan degiSiklik yaptlabilir.
lL0 yayrnlan iEin www.ilo.org/publns adresinden gi.ivenli bir Sekilde sipari5 verebilirsiniz.
206
25 isviEre frangr
(
T
a T
I'r
fl 0 I
-II
k
I
!
ll
ti
t# fi
Mikro ve ktjEtik i5letmelerin lmfBi'ler) geligmesi, ig imkanlarrnrn yaratllmasrve yoksullu$un azalttlmasrnda onemli bir rol oynayabilir. Geligmekte olan rilkelerdeki bir
gok htiktimet, sadece bu nedenle MKBi'lerin desteklenmesi iEin Eaba gostermiglerdir. Aynr zamanda milyonlarca insan, diiptik tlcret aldrklarr, gok az sosyal korumadan yararlandrklarr veya hiEbir sosyal korumaya sahip olmadlklan ve tehlikeli gahgma kogullanna maruz kaldrklan MKBi'lerde Eahgmaktadrr. Bu paradok, MKBi'lerin
geliSmesine ve sagladrklan istihdam, imkanlannrn kalitesinin arttnlmastna yardrmcr olmasr gereken, ancak uygulamada genellikle onyargrlara yolaEan ve btiytimeyi
engelleyen bir politika ve me\zuat ortamlndan kaynaklanmaktadlr.
Bu kitap, MKBi'lerin faaliyet gdsterdi$igenel politika ve meuzuat ortamrnr incelemek iEin MKB|tegvik girigimlerinin otesine bakmaktadlr. Sili, Gine, Pakistan, Peru,
GUney Afrika, Tanzanya Birlegik Cumhuriyeti ve Metnam'da gergeklegtirilen araptrrmalara dayah olarak ulusal ticaret yasalannr, vergi ve gahgma merzuatnr ve ticaret
ve finans politikalarrnr incelemekte ve bunlann MKBi sektorU tlzerindeki dogrudan
ve dolayh etkilerini degerlendirmektedir. Bu aragtrrmadan dersler Elkaran yaTar
lar, iletipim ve saydarnh$rn onemive tilkelere ozgti ve adilolan ve cinsiyete dayah
mevcut egitsizlikleri dikkate alan yasalar ve ydnetmeliklerin olugturulmasr dahil olmak tizere reformla ilgili onemli ilkeleri aErklamaktadlr. Bu yaklagrm, yeni istihdam
imkanlan olu5turulmasrna yardtmo olmanln otesinde daha iyi kalitelidaha fazla ig
i m ka n r ya ratr masrna yardlmcl olmayl amaglama ktadrr.
I