STK Ağları İş Başında

Transkript

REC Türkiye
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı
gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel
Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki,
kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek,
böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması
sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı
ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum
kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında
işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın
katılımını desteklemektedir.
ISBN: 978-975-6180-27-3
www.rec.org.tr
Güneydoğu Avrupa Çevre STK’ları Arasında
Elektronik Ağ Oluşturma ve İşbirliği Konularında
Durum ve İhtiyaç Analizi
Editörler: Gabor Heves ve Stefanie Lang,
REC tarafından İngilizce olarak hazırlanmış ve REC Türkiye tarafından
Türkçeye çevirilmiştir.
İngilizce basım: 2002, Szentendre - Macaristan
Türkçe basım: 2008, Ankara - Türkiye
REC Türkiye Hakkında
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve
Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini
güçlendirmek, böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için,farklı finansal kaynaklar aracılığı ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde,
hükümetler, sivil toplum kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında işbirliğini, bilgi paylaşımını ve
çevresel karar alma süreçlerine halkın katılımını desteklemektedir.
Bu yayının bütün hakları saklıdır.
© 2002, Bölgesel Çevre Merkezi - REC
© 2008, Bölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye
Bu yayının hiçbir kısmı herhangi bir formda izin alınmadan satılamaz yada satılmak için çoğaltılamaz.
Bu yayının içeriği, Bölgesel Çevre Merkezi tarafından ReREP programı kapsamında Norveç Dış İşleri Bakanlığı finansmanıyla
hazırlanmıştır. Yayının Türkçe basımı yararlanıcısının Avrupa Birliği Genel Sekreterliği ve sözleşme biriminin Merkezi Finans
ve İhale Birimi olduğu “Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi: STK Hibe Programı - A5 Çevre Bileşeni”
projesi kapsamında REC Türkiye tarafından Avrupa Komisyonu’nun mali desteği ile gerçekleştirilmiştir. Ancak, yayının içeriği
hiçbir şeklide Avrupa Komisyonu’nun, Norveç Dış İşleri Bakanlığı’nın ve REC Türkiye'nin resmi görüşlerini yansıtıyor olarak
algılanmamalıdır.
ISBN: 978-975-6180-27-3
Yayımcı:
Bölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye
İlkbahar Mahallesi 571. Cadde 617. Sokak No:8 06550 Yıldız, Ankara
Tel: (90-312) 491 95 30 Faks: (90-312) 491 95 40
E-posta: [email protected], Web sitesi: www.rec.org.tr
Yayım Koordinatörü
Yeşim Aslıhan Çağlayan
Türkçe’ye Çeviren
Gülsima Baykal – SGB Yazı Danışmanlığı
Türkçe Düzelti
Gülçin Özsoy
Grafik Tasarım ve Uygulama
BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti., 0312 431 30 62
Basım
Tuna Matbaaclık San. ve Tic. AŞ.
Bahçekapı Mah., 50. Sok., No:7, 06370 Şaşmaz-Ankara, 0312 278 34 84
Baskı Tarihi
Aralık 2008
2
STK AĞLARI İŞ BAŞINDA
İÇİNDEKİLER
Türkçe baskı için sunuş
Giriş
4
Önsöz
Yönetici özeti
Rapor hakkında
Yöntem
7
8
10
11
Genel durum
Mevcut ağ ve işbirliği
İhtiyaç analizi
Ağ oluşturmanın amaçları
Öngörülen yararlar
STK’ların önerileri
15
15
17
18
19
21
Arnavutluk
Bosna ve Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Makedonya Cumhuriyeti
Romanya
Yugoslavya
Kosova
Türkiye
25
31
34
41
46
50
54
58
61
EK 1. Görüşme yöntemi
EK 2.Görüşme anketi
EK 3. Teşekkür
EK 4. Internet bağlantıları
EK 5. Bibliyografi
EK 6. Kısaltmalar
EK 7. Notlar
69
71
77
78
79
80
81
Arka plan
Ülkeler
Arnavutluk
Bosna ve Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Romanya
Sırbistan-Karadağ
Kosova
85
86
92
96
98
100
102
104
106
108
Bölgelere Genel Bakış
Ülkeler ve Bölgeler
Ekler
STK Ağlarında Güncel Durum
5
13
23
67
83
3
SUNUŞ
Türkçe Baskı için Sunuş
Bu yayın REC'in Güneydoğu Avrupa'da gerçekleştirdiği bir çalışmanın Türkçe'ye çevirisidir. Yayında Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya Cumhuriyeti, Romanya,
Yugoslavya/Sırbistan-Karadağ, ve Kosova'da faaliyet gösteren çevre STK'larına yönelik elektronik ağlar ile ilgili anket çalışmaları ve bu çalışmalarının sonuçları yeralıyor. Elektronik
ağlar, tüm dünyada giderek yaygınlaşan ve güçlenen araçlardır. Bu ağların STK'lar arasındaki iletişim ve işbirliğini güçlendirdiği bilinen bir gerçektir. REC tarafından 2002 ve 2005 yıllarında gerçekleştirilen bu çalışmaya benzer bir çalışma 2008 yılında REC Türkiye tarafından
Türkiye'de gerçekleştirildi. Düzenlenen iki çalıştayla, elektronik ağlar konusunda altyapıya
sahip ve istekli STK'lar biraraya getirilerek, Türkiye'de bilgi ve belge paylaşımını kolaylaştıracak bir sistemin ilk adımları atıldı. Bu çalışmaya katılan STK temsilcileri, büyük özveri ve
heyecanla, bir elektronik sistemin nasıl olması gerektiği, içeriği ve işleyiş biçimleriyle ilgili
temel ilkeleri ortaya çıkardılar. Bu tohumlar, diğer STK'ların katkı ve katılımıyla umuyoruz
filizlenecek ve meyve verecek. Bu çabaya, konuya ilgi duyan her kişi ve kurumu davet etmekten, REC Türkiye olarak bizler ve bu çalışmaya katılan STK'lar, büyük sevinç duyuyoruz.
Umarız işbirliklerinin yeşerdiği bir STK ağı ortaya çıkar.
Teşekkürler
REC Türkiye Ekibi
4
Giriş
GİRİŞ
ÖNSÖZ
BÖLGELERE GENEL BAKIŞ
ÜLKELER VE BÖLGELER
EKLER
STK AĞLARINDA GÜNCEL DURUM
Önsöz
Yeni binyılın başlangıcı, Güneydoğu Avrupa’daki çevreyle ilgili sivil toplum kuruluşları
(STK’lar) için yeni bir girişimin başlatılmasına damgasını vurmuştur: Güneydoğu Avrupa
için Bölgesel Çevre Yeniden Yapılandırma Programı (REReP) içerisinde bir çevresel sivil
toplum desteği planı. Çevreyle ilgili konularda halkın bilincini artırmak, toplumdaki çeşitli
paydaşlar arasında diyaloğu geliştirmek ve çevreyle ilgili kararların verilmesinde kamunun
katılımını kolaylaştırmak üzere, güçlendirilmiş bir çevresel STK hareketi beklenmektedir.
Güneydoğu Avrupa (SEE) ülkelerinde yeni gelişmekte olan sivil toplumun önemli rolüne
rağmen, günümüzde Güneydoğu Avrupa’nın çevreyle ilgili STK camiası çok sayıda zorlukla
karşı karşıyadır. Bu zorluklar, çalkantılı bir yakın geçmiş ve güçdurumda olan bir mali mirastan eğitimli personel eksikliğine ve günlük bilgi alışverişinin sınırlı kapsamına kadar uzanır.
Güneydoğu Avrupa çevresel STKlarının çeşitliliği ve aynı zamanda problemlerinin de çeşitliliği düşünüldüğünde, aynı derecede esnek bir destek mekanizması belirlenmelidir.
Başka bir yeni gelişmeyle birlikte ümit verici bir çözüm öne çıkmıştır: sosyal ağların oluşturulmaya başlanması ve onun ana aracı olan bilgisayar ağları. İnternet, çevreyle ilgili
STK’ların hiyerarşik olmayan yapısıyla uyumludur ve verimli bir şekilde günlük bilgi alışverişine imkan sağlayarak topluluğun oluşmasını kolaylaştırır.
Verilecek desteğin odak noktasını bulduktan sonra, ikinci bir zorluğun üstesinden gelmek
gerekmiştir: Kalıcı sonuçları olan bir proje nasıl tasarlanmalıdır ve en önemli öncelikler en
verimli şekilde nasıl ele alınmalıdır. Bunları ve birkaç diğer hedefi yerine getirmek üzere, bilgisayar ağları yöntemi ve STK camiası seçilmiştir. Her ikisinin de hiyerarşik olmayan ve şeffaf iletişimi tercih ettikleri düşünülmektedir.
Temel ilkeleri ve projenin esas odak noktasını belirledikten sonra, STK’larla birlikte yakın
bir işbirliği yapılarak özel görevler tasarlanmıştır. Her bir SEE ülkesi veya bölgesi, proje izleme
komitesinde çalışmak üzere kendi STK temsilcisini görevlendirmiştir. Bu karar verme organı,
projenin stratejik yönünü göstermek üzere kılavuzluk etmiş, uygulamasını denetlemiş ve
faaliyetlerin şeffaf olmasını garantilemiştir.
Yönetim yapısı, stratejik yönü ve finansmanıyla, proje detaylı olarak planlanmıştır. Bu
amaçla, başlangıç aşamasında, Güneydoğu Avrupa çevre STK’ları arasında bir ihtiyaç değerlendirme analizi çalışması yapılmıştır. Bu çalışma, STK’ların mevcut durumları, ihtiyaçları ve
ağ oluşturma sorunları ile ilgili bilgiler toplamıştır. Proje tasarım aşamasından itibaren en
başında, STK’lar katkı ve önerilerini sunmaları için teşvik edilmiştir.
Bu rapor, bahsedilen çalışmaların sonucudur. Rapor, sadece proje planlamasını ve uygulamayı kolaylaştırmakla kalmayıp, aynı zamanda ilgi duyan tüm okuyuculara Güneydoğu
Avrupa çevresel STK hareketinin mevcut ağ oluşturma etkinliklerini ve gelecekteki planlarını
da sunmaktadır.
Gabor Heves
Project Manager
Ocak 2002
Szentendre, Hungary
7
GİRİŞ
YÖNETİCİ ÖZETİ
EKLER
Yönetici özeti
ÇALIŞMANIN AMACI
Bu rapor, 2001 yılı ilkbaharında sekiz Güneydoğu Avrupa (SEE) ülkesinde ve bölgesinde
yapılan bir çalışmanın sonuçlarına dayanmaktadır. Bu araştırma çalışmasının amacı, aktif bir
STK bilgisayar ağı geliştirmek amacıyla STK’ların mevcut durumunu ve özel ihtiyaçlarını
değerlendirmektir. Elde edilen bilgiler, Orta ve Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi (REC)
ve ortakları tarafından, Güneydoğu Avrupa çevre STK’larının elektronik ağ oluşturma etkinliklerini destekleyen bir projenin özel hedefini belirlemek üzere kullanılacaktır.
ANALİZ YÖNTEMİ
Bir anket şablonu hazırlanarak (Ek 1’e bakınız). Arnavutluk, Bosna ve Hersek, Bulgaristan,
Hırvatistan, Makedonya Cumhuriyeti, Romanya, Yugoslavya ve Kosova (mevcut durumda
BM geçici yönetiminde) dağıtılmıştır. Sonuçlar posta yoluyla veya doğrudan görüşmelerle
toplanmıştır. Bunlar analiz edilerek bu kitabın ÜLKELER VE BÖLGELER bölümünde
özetlenmiştir. ÜLKELER VE BÖLGELER bölümüne bağlı olarak, “Bölgelere Genel Bakış”
bölümü derlenmiş ve öneriler yapılmıştır.
STK’LARIN GENEL DURUMU
Bu analiz, her ülkede veya bölgede bulunan STK sektörünün genel gelişimi ve STK ağ
oluşturma etkinlikleri arasındaki yakın ilişkiyle ilgili yapılan önceki varsayımları desteklemektedir.Araştırma yapılan bazı ülkelerde (veya bölgelerde), çevre STK’larının faaliyetleri
oldukça düşük seviyede gelişim gösterirken, çevrimiçi iletişimin kapsamı da sınırlı kalmaktadır.
Diğer bazı ülkelerde ise daha iyi
organize olmuş ve etkili STK toplulukları, uluslararası alanda tanınan
STK bilgi ağları aracılığıyla yakın
işbirliği içerisindedir.
Bu
farklılıkları
vurgulamak
amacıyla, her ülke veya bölgeyle ilgili
hazırlanan bölüm, çevresel STK
faaliyetinin genel işleyişi ve durumu
hakkında kısa bir giriş yapmaktadır.
İŞBİRLİĞİNE YÖNELİK ETKİNLİKLER
Tüm SEE ülke ve bölgelerinde, çevreyle ilgili STK camiası ile toplumun diğer paydaşları
(örneğin, medya, hükümet veya iş dünyası) arasında belli bir seviyede işbirliği vardır. Bu
etkinlikler, örneğin yıllık ulusal STK toplantıları veya e-posta tartışma listeleri yoluyla, özel
amaçla veya kurumsallaşmış şekilde yapılmaktadır. Bu bakımdan, bilgi alışverişi, işbirliğine
yönelik herhangi bir etkinlik için önemli ön koşul olarak kabul edilir. Ancak, çalışmanın bulgularına göre, hem STK’lar arasında, hem de diğer paydaşlarla olan bilgi alışverişinin
niteliğinin ve sıklığının geliştirilmesi için alınması gereken epeyce yol vardır.
8
GİRİŞ
YÖNETİCİ ÖZETİ
EKLER
ÖNERİLEN ÖNCELİKLER
Yapılan araştırma, SEE’deki çevre STK’larının elektronik ağ oluşturmalarının gelişimini
engelleyen üç ana alan belirlemiştir. Bunlardan ilki, finansal kaynakların azlığı ile bağlantılıdır. STK’lar işletme masraflarını finanse etmek için güvenilir fonlar sağlama, ekipman
satın alma ve personel işe alma konularında büyük zorlukları olduğunu bildirmişlerdir. Bu
nedenle, SEE çevre STK’ları bağış yapanların sürekli desteğine çok fazla bağımlıdır.
Araştırılan STK’ların vurguladığı ikinci önemli alan ise yürütülen çalışmaların dağınıklığı
ve medya ve diğer paydaşlarla sınırlı iletişime geçilmesinden dolayı toplumdaki etkilerinin
sınırlı kalmasıdır. Geçen birkaç yıl içinde kaydedilen önemli ilerlemeye rağmen, STK’lar hala,
daha etkin bir iletişimi kolaylaştırmak üzere birleşmiş bir platform oluşturmanın yollarını
bulmaya çabalamaktadır. Sonuç olarak, görüşülen STK’ların ağ oluşturma girişimlerine açık
olduğu gözlendi..
Rapor, ağ oluşturma etkinliklerinin daha ileriye götürülmesi için üçüncü ana öncelik olarak
eğitim ve kapasite geliştirme konularını belirlemiştir. Rapor, STK’ların genel olarak bilgisayar ve internet kullanımı gibi teknik becerilerde ağ yayınlarında, etkili çevrim içi iletişim ve
İngilizce dil becerilerinin geliştirilmesi konularında daha fazla eğitime ihtiyaç olduğunu
ortaya koymuştur. Görüşülen STK’lar, bilginin yayılmasının etkili bir yolu olarak “eğitimcilerin eğitimi” seminerlerinin öneminin altını çizmişlerdir.
Güneydoğu Avrupa’nın (SEE) ağ
oluşturma etkinliklerine destek
vermekle mi ilgileniyorsunuz?
Bir SEE ağına katılmak ister
miydiniz?
Yoksa sadece proje hakkında
daha fazla bilgi almak mı
istiyorsunuz?
<www.rec.org/REC/Programs/
SEE_Networking/> web
adresinde projenin Ana Sayfasını
ziyaret edin.
ÖNERİLER VE BEKLENTİLER
Araştırmada yer alan çevre STK’ları, elektronik ağ oluşturmaya karşı çok olumlu bir yaklaşım sergieyip, büyük beklentiler ortaya koydular. STK’ların çoğu, yardım toplama etkinlikleri, eğitim programları, sınır ötesi işbirliğinin kolaylaştırılması, teknik alt yapılarının geliştirilmesi ve devam ettirilmesi konularında destek almak için isteklerini belirttiler. STKlar, bu
destek aracılığıyla daha iyi medya ilişkilerinin kurulması ve lobi faaliyetlerinin arttırılması
sonucunda seslerin daha çok duyulmasını beklemektedir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da, elektronik ağlar yoluyla bilgi paylaşımı
konusunda daha deneyimli STK’ların beklenti ve ihtiyaçlarının, teknik ve mali yardımlar
konularından kapasite geliştirme, içerik ve bilgi servisleri konularına kaymasıdır.
AĞLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
Araştırma çalışmasının önemli bir kısmı da, proje destek programı sona erdikten sonra,
STK ağlarının uzun vadede işlevini yerine getirmesini kolaylaştıran faktörlerin belirlenmesidir. belirlemekti. Bu faktörler, eğitim, ortaklıkların ve bilgi alışverişinin geliştirilmesi olarak
sayılabilir. Bu tip ağların uzun dönemde sürdürülebilir olmaları için, STK’ların ağları çalışmalarında kullanılabilir görmeleri önemlidir. Bu bakımdan, görüşülen STK’ların çoğunun
çevrim içi topluluğa aktif katkı sağlamaya gösterdikleri ilgi ümit vericidir.
9
GİRİŞ
RAPOR HAKKINDA
EKLER
Rapor hakkında
BU RAPOR NE HAKKINDADIR VE NEDEN HAZIRLANMIŞTIR?
Bu rapor, üç ana tartışma unsuru içermektedir. Rapor ilk olarak, özellikle elektronik STK
ağı oluşturulmasına ilişkin daha detaylı bir tartışmaya yönelik zemin hazırlanması amacıyla,
Güneydoğu Avrupa’daki (SEE) her bir ülke ve bölgede yer alan çevre STK’larının mevcut
durumlarını incelemektedir. İkinci olarak, ağ oluşturmaya yönelik esas engellerin saptanması
için STK’ların en önemli ihtiyaç ve sorunlarını ele almaktadır. Üçüncü olarak da, STK’ların
elektronik ağ oluşturma konusuna karşı nasıl bir tutum içinde olduğunu ve dışarıdan alabilecekleri destekler hakkında beklenti ve önerilerinin neler olduğunu incelemektedir.
Bu bilgiler, yeni bir uluslararası STK ağı oluşturma projesi için arka plan bilgisi sağlayarak,
araştırmanın nihai hedefine katkıda bulunacaktır. Bu bilgiler, araştırmanın nihai hedefine
katkıda bulunacaktır ve bu hedef, yeni bir uluslararası STK ağı oluşturma projesi için arka
plan bilgisi sağlamaktır (daha fazla bilgi için lütfen bir sonraki alt bölüme bakınız). Sahip olunan bu bilgi ile proje en önemli konulara odaklanacak ve böylece STK ağı oluşturmaya verilen desteğin toplam verimini, kalitesini ve etkisini arttıracaktır. İhtiyaç değerlendirme analizinin sonuçları, proje uygulamasında temel olarak kullanılacaktır.
BU RAPOR İLE RAPORUN DESTEKLEDİĞİ PROJE ARASINDAKİ İLİŞKİ
NEDİR?
Bu araştırma, sekiz SEE ülkesi ve bölgesinde elektronik çevresel STK ağı oluşturmayı ve
işbirliğini destekleyen bir projenin başlangıç faaliyetlerinden biri olarak hazırlanmıştır (proje
ana sayfası için bkz. www.rec.org/REC/Programs/SEE_Networking/>). Projenin kendisi,
Güneydoğu Avrupa İstikrar Paktı’nın (<www.stabilitypact.org>) çevresel unsuru olan
Güneydoğu Avrupa Bölgesel Çevre Yeniden Yapılandırma Programı (REReP)
(<www.rec.org/REC/Programs/REReP/>) çerçevesinde başlatılmış ve finanse edilmiştir
(Norveç Kraliyet Dış İşleri Bakanlığı tarafından).
REReP sürecinin unsurlarından biri, faydalanan ülke ve bölgelerdeki sivil toplumu
güçlendirmektir. Elektronik STK ağları kurarak ya da ağlara destek vererek Güneydoğu
Avrupa çevre STK’ları arasında ağ oluşmasını ve işbirliğinin teşvik edilmesi, bu hedefi gerçekleştirmeye yönelik önemli bir araçtır. Bu tip ağlar aracılığı ile gerçekleşen işbirliğinin nihai
hedefi, daha güçlü ve daha iyi koordine olmuş bir STK topluluğunu teşvik etmektir.
ELEKTRONİK AĞLARA ODAKLANILMASININ SEBEBİ NEDİR?
Projede ağ ve işbirliği oluşturmanın önemi belirtilmektedir. İnternet uygulamalarının da
profesyonel alanlarda iletişim ve bilgi alışverişinin desteklenmesinde önemli bir araç haline
geldiğinin farkında olmak önemlidir. Elektronik ağların sahip olduğu özellikler, çevre
STK’larına, farklı türlerde hiyerarşik olmayan yatay etkileşimi (bire-bir, çoğa-bir, bire-çok ve
çoğa-çok) kolaylaştırarak, düşük maliyetli bir araç olarak kullanılabilirler.
SEE çevre STK’larının genel durumu, ihtiyaçları ve sorunları, literatürde oldukça iyi bir
şekilde belgelenmiştir (bkz. Ek 5). Ayrıca, çeşitli yerel ve uluslararası kuruluşlar içerisinde
önemli ölçüde organizasyon tecrübesi de edinmiştir . Ancak, SEE çevre STK’ları arasındaki
bilgi alışverişi ve ağ iletişiminin mevcut durumu hakkında az sayıda yayınlanmış güncel bilgi
vardır. Bunlar, bölgesel araştırma yapılmasının ve bu araştırma raporunun derlenmesinin ana
sebepleridir.
10
GİRİŞ
YÖNETEM
EKLER
ŞU ANA KADAR BİLİNENLER NELERDİR?
Yeni yapılmış olan bir STK ihtiyaç analizinin yazarları, yetersiz fon, iletişim araçlarına sınırlı erişim, gönüllü sayısının yetersizliği ve çevresel hareketinin genel zayıflığı konularının
Güneydoğu Avrupa çevre STK’ları tarafından sıkça değinilen sorunlar arasında yer aldığını
belirtmişlerdir. Elektronik ağların, bu sorunların çözümüne yardımcı olacak potansiyele
sahip olduğu görünmektedir. Bu gözlemi destekleyen örnekler, e-postanın maliyet etkinliğinden çevrim içi finansal kaynak bulmaya, farklı bölgelerdeki STK’ların ortak bir proje üzerinde
çalıştığı durumlara kadar çeşitlilik gösterir.
İşbirliği açısından ilerleme için hala epeyce alınacak yol olduğunun da altı çizilmiştir.
“STK’ların yüzde 56’sı, diğer STK’lar ile işbirliğinin büyük öneme sahip olduğunu” düşünse
de, bir çoğu, çevresel STK’lar ve diğer örgütler ile etkileşime nispeten az önem vermekteler ve
etkileşime geçmeleri halinde ise bu çoğunlukla yerel düzeyde olmaktadır.
Eğitim ve kapasite geliştirme de işbirliğinin arttırılmasında büyük öneme sahip unsurlar
olarak görülmektedir. Bir çok STK, elektronik ağdan nasıl faydalanabilecekleri ya da eğer ağ
üyesi iseler ağı en iyi şekilde nasıl kullanabilecekleri konusunda yeterince bilgi sahibi
değildirler.
Birçok SEE çevre STK’larının bütçelerinin çok düşük olduğu göz önünde bulundurulduğunda, dış mali ve teknik destek büyük önem taşımaktadır. Örneğin, hemen hemen tüm
STK’ların donanım, yazılım ve telekominasyon ücretlerini finanse etmek konularında desteğe
ihtiyacı vardır (bu hususlar genel olarak proje finansmanı kapsamına dahil değildir).
Yöntem
Bu rapor, birbirlerini tamamlamak ve en etkili yolla bilgi toplamak üzere tasarlanmış üç
araştırma bileşeninin sonuçlarından elde edilen bilgilerle hazırlanmıştır. Her bir yerel proje
ortağı, anket çalışmaları ve görüşmelerinin sonuçlarından bir ülke bölümü, ya da Kosova
durumunda olduğu gibi, bölgesel bir bölüm hazırlamıştır (mevcut siyasi ve idari durumundan dolayı Kosova ayrı bir bölümde tartışılmaktadır). Daha sonra, tüm bu bilgiler ile literatür taraması birlikte kullanılarak yayının tümü derlenmiştir.
LİTERATÜRÜN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ
Anketlerin hazırlanması ve dağıtılmasından önce, literatür taraması yapılmıştır. Bu sayede
hem rapor için zemin hazırlanmış, hem de ana eğilimler, sorunlar ve ihtiyaçlar belirlenmiştir
(Ek 5’te yer alan kaynakçaya bakınız). Literatür taraması, proje koordinatörleri tarafından
Bölgesel Çevre Merkezi (REC) Merkez Ofisi’nde yürütülmüştür.
ANKET ÇALIŞMASI
Tüm ülke ve bölgeler için İngilizce bir anket şablonu hazırlanmıştır (anketin tamamı için
bkz. Ek 2). Bu şablon tercüme edilerek her bir hedef ülke ya da bölgeye dağıtılmıştır. Anket
çalışmaları, yerel proje ortakları tarafından uygulanmıştır: Yerel proje ortakları arasında REC
Ülke ve Saha Ofisleri (Arnavutluk, Bosna Hersek, Makedonya Cumhuriyeti, Yugoslavya ve
Kosova), ulusal STK ağ koordinatörleri (Bulgaristan’da BlueLink, Romanya’da
StrawberryNet) ve bir STK (Hırvatistan’da Green Action) yer almaktadır.
11
GİRİŞ
YÖNTEM
EKLER
BİREYSEL GÖRÜŞMELER
STK yetkilileri ile gerçekleştirilen yüz yüze görüşmelerin iki hedefi vardır. İlk hedef, yetkilileri gerçekleşecek bu proje hakkında bilgilendirmek, başlangıçtan itibaren proje planlamasına dahil etmek ve projede aktif rol almaya teşviktir. Bireysel görüşmeler detaylı proje
planlaması ve anketlerin hazırlığı için yararlı bilgiler sağlamıştır. İzlenen detaylı yöntem ve
görüşmelerin yürütülmesine ilişkin açıklamalar için Ek 1’e bakınız. Anket çalışmalarını
yürüten proje ortakları aynı zamanda bireysel görüşmeleri de gerçekleştirmişlerdir.
12
Bölgelere Genel Bakış
GİRİŞ
GENEL DURUM
Genel durum
Güneydoğu Avrupa’daki (SEE) farklı ülkelerin ve alt bölgelerin, sosyal, ekonomik ve politik durumlarının önemli farklılıklar gösterdiğine dikkat etmek gereklidir. Bu farklılıklar,
çevre kuruluşlarının durumunu ve genel çalışma koşullarını doğrudan etkiler.
Pek çok zorluğa rağmen, çevre STK'ları tüm SEE bölgesinde aktif ve görünürlükleri yüksektir. Çevre STK’ların toplum içindeki etkileri artmıştır. Hem kamuoyu hem de resmi kuruluşlar tarafından artan bir şekilde kabul görmektedirler.
Yugoslav STK'ları (Kosova da dahil), son yıllarda savaş ve politik çalkantılar nedeniyle çok
büyük zorluklar yaşamıştır. Kosova raporunda iletişim ekipmanları ve ofisleri bulunmayan
önemli sayıda STK olduğu bildirilmektedir. Yugoslav STK'ları, uluslararası işbirliği ve finans
yardımını neredeyse durma noktasına getiren BM ambargosundan etkilenmiştir. Bu çevre
STK'ları, etkinliklerini yenilemeyi ve güçlendirmeyi talep etmektedir.
Tablo 1 her bir SEE ülkesinde ve bölgesinde bulunan çevre STK'larının sayısı ile mevcut
nüfus hakkında genel bir fikir vermektedir.
Çevre kuruluşlarının politik etkileri ile başlantılı olarak raporlar, farklı eğilimleri,
başarıları ve engelleri anlatmaktadır.. Örneğin, Romanya’da, STK'ların odaklandıkları nokta,
ulusal konulardan bölgesel ve yerel çevre sorunlarına kaymaktadır. Kosova’da yaşanan
ekonomik ve politik sorunlar nedeniyle, çevresel sorunlar kamunun gündeminde pek üst
sıralarda yer almamaktadır. Arnavutluk STK'ları, etkinliklerini koordine etmek amacıyla bir
şemsiye örgüt oluşturmak üzere birçok girişimde bulunmalarına rağmen bugüne kadar bir
başarı elde edememişlerdir. Makedonya’da ise, bunun tersine, aktif ve etkili bir çevre şemsiye
örgütü bulunmaktadır. Hırvatistan’da, halkın çevre STK'larına duydukları güven ile ilgili
ilginç bir oylama sonucu yayınlanmıştır. Çevresel hareket, halkın güvenini işçi sendikalarından veya bağımsız basından daha fazla kazanmıştır.
Çevre kuruluşlarının sıkça bahsedilen zayıflıkları arasında, genel olarak basın, medya
ile iletişim eksikliği, ulusal resmi kurumlarla işbirliği eksikliği, ulusal ve uluslararası işbirliğinin eksikliği sayılmaktadır. Mevcut fonların etkinlik ve yıllara göre değişiklik göstermesi
finans kaynağı yaratma konusunda belirlenen önemli kritik sorunlardır. Fonların, ofis, ekipman ve personel gibi giderleri nadiren karşılaması da genel bir sorun olarak görünmektedir.
Bu nedenle, kuruluşlar daha fazla bağışa bağımlı kalmaktadır.
EKLER
Aşağıdaki REC yayınları, Orta ve
Doğu Avrupa STK'larının genel
durumu hakkında daha fazla
bilgi sunmaktadır:
STK Rehberi:
Orta ve Doğu Avrupa’daki
Çevresel STK'ları gösteren bir
Rehber ve
Orta ve Doğu Avrupa’daki
Çevresel STK'ların Problemleri,
İlerlemeleri ve Olasılıklar.
Bu yayınları İnternetten indirmek
ya da sipariş etmek hakkında
daha fazla detay için lütfen
bibliyografiye bakınız (Ek 5).
Mevcut ağ oluşturma ve işbirliği çalışmaları
Ulusal anketler, tüm ülkelerde belirli bir seviyede işbirliğinin mevcut olduğunu göstermiştir.
Günümüzde, birçok Güneydoğu Avrupa ülkesinde işbirliği etkinlikleri bu iş için ayrılmış bir
STK elektronik ağı kullanılmadan yürütülmektedir. Ancak bunların çoğunda (Bosna ve
Hersek, Hırvatistan, Makedonya ve Yugoslavya), bir çeşit STK şemsiye kuruluşu mevcuttur.
STK işbirliği için oluşturulmuş kurumsallaşmış yapılara ek olarak geçici olarak oluşturulmuş,
özellikle belirli projelerin yürütülmesi için yapılandırılmış STK ortaklıkları mevcuttur.
İki SEE ülkesinin aktif ve uluslararası düzeyde tanınmış mevcut elektronik bir STK bilgi ağı
vardır. Bunlar; Bulgaristan’ın BlueLink ağı ve Romanya’nın StrawberryNet ağıdır. Sonuç
olarak, bu ülkelerdeki STK'lar, bir ağın parçası olmaktan önemli ölçüde deneyim elde
etmişlerdir. Hırvatistan’da da çevre STK'ları arasında ağ oluşturma çalışmaları yüksek bir
düzeye çıkmıştır. Ancak halihazırda ülkede çevre STK'ları için mevcut bir elektronik ağ
15
GİRİŞ
EKLER
MEVCUT AĞ OLUŞTURMA VE İŞBİRLİĞİ ÇALIŞMALARI
TABLO 1
Temmuz 2001 itibariyle çevre STK'larının sayısı
Ülke veya bölge ve nüfusları
Bulgaristan
(7.8 milyon)
Yugoslavya
(10.5 milyon)
Hırvatistan
(4.2 milyon)
Bosna ve Hersek
(3.8 milyon)
Romanya
(22.4 milyon)
Makedonya
(2 milyon)
Arnavutluk
(3.5 milyon)
Kosova
(2 milyon)
0
20
40
60
80
100
Çevre STK'larının sayısı
120
140
160
180
bulunmamaktadır. Bölgenin diğer ülkelerinde, çevre STK’larının bir elektronik ağ oluşturmamalarına karşın görüşmeler sırasında böyle bir ağı kullanmaya hazır olduklarını ve yüksek
motivasyonlarının belirttiler.
Daha çok STK’nın internete bağlanabildiği ve ağları daha kolayca kullanabildiği
ülkelerde, etkinliklerin odak noktasının teknik ve mali konulardan kapasite geliştirme, içerik
ve bilgi işlem hizmetlerine kaymış olması dikkat çekicidir.
Genel olarak, STK’lar arasında işbirliği ve ağ oluşturmaya yönelik yaklaşım olumludur.
Başarısızlıkla sonuçlandığı bildirilen işbirliği sayısı azdır. Ağ oluşturma çalışmaları ve işbirliğinin esas amacı, proje yürütülmesi, kampanyalar, yardım toplama ve genel olarak fikirlerin
ve deneyimlerin paylaşılmasıdır. Mevcut kurumsallaşmış ağlar veya şemsiye örgütler, işbirliğini yönlendirirler ve düzenlerler. Bu çeşit kurumların olmaması durumunda, STK'lar, işbirliğine açık ortakları kendileri bulurlar. Bununla birlikte, ağ oluşturma teknikleri, işbirliği etiği
ve iletişim yöntemleri, STK'ların etkinliklerine sistematik olarak girmemiştir.
Güneydoğu Avrupa’daki çevre STK ‘larının etkinliklerinde profesyonelliğin arttığına dikkat
çekmek gereklidir. STK'lar, giderek artan bir şekilde işbirliğinin, bilgi alışverişinin ve ağ oluşturmanın yararlarının farkına varmaktadır. Orta Avrupa ve Batılı ülkelerin deneyimlerinden
ders alınması STK koalisyonları tarafından yürütülen ve yönetilen elektronik ağların kurulması için iyi koşulları oluşturmaktadır.
16
GİRİŞ
İHTİYAÇ ANALİZİ
EKLER
İhtiyaç analizi
Çevre STK'larının yüksek seviyede katılımını ve etkili ağ kullanımını sağlamak için,
STK'ların belli alanlarda desteğe ihtiyaçları vardır. Anket çalışmasında ihtiyaçlar; mali, teknik
ve eğitim gereksinimleri olarak ayrılmıştır. STK’lar tarafından her üç gereksinim eşit olarak
ele alınsa da esas engel olarak teknik ihtiyaçlar belirtilmiştir. Hatta Bulgaristan’a ait ulusal
raporda ekipman gereksiniminin karşılanmasıyla beraber diğer sorunların “otomatik olarak
çözüleceği” belirtilmiştir. Aynı raporda, daha sistematik bir eğitim ve kapasite geliştirme çalışmasına ihtiyaç duyulduğu vurgulanmıştır. herşeyin “yaparak öğrenme” yöntemiyle iğrenilebileceği inancından vazgeçilmesi gerekliliği belirtilmiştir.
STK'ların çoğunluğu, eğitim ihtiyacını hemen ekipman ihtiyacının ardından
sıralamışlardır. Ayrıca, İnternet hizmetleri de dahil olmak üzere telekomünikasyon masraflarını ödemek için de mali destek gerekmektedir. Bu çeşit harcamaların kırsal alanlarda,
kentsel alanlara göre daha fazla olmasının anlaşılmaktadır; nedeni, bilgisayar ekipmanı satın
alma ihtiyacının artmış olmasıdır. Özellikle Kosova’da güvenilemeyen telefon hatları ile
İnternet sunucuları da problemler arasındadır, özellikle de Kosova’da. Bu problemi çözmek
TABLO 2
Ağ kullanımını aksatan teknik engeller
Şehirdeki imkanların
olmaması
STK'ların ofislerinde
ekipman eksikliği
Güvenilemeyen
telefon hatları
Şehirde internet
sağlayıcısının
olmaması
Arnavutluk
Bosna ve Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Makedonya
Romanya
Yugoslavya
Kosova
Low
High
17
GİRİŞ
AĞ OLUŞTURMANIN AMAÇLARI
EKLER
TABLO 3
Bir ağa başarılı şekilde katılmak için eğitim ihtiyaçları
İngilizce dili
Bilgi yönetimi
Çevrimiçi yayın
Ağ kullanımı
(teknik beceriler)
Arnavutluk
Bosna ve Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
FYR Makedonya
Romanya
Yugoslavya
Kosova
Düşük
Yüksek
için, STK'lara örneğin yerel REC ofisinde bir ağ sunucusu oluşturmaları ve bunu tüm ağ
katılımcılarının ulaşabileceği şekilde kullanmaları önerilmiştir. Aşağıdaki tablo (Tablo2),
görüşmeye katılanlar tarafından vurgulanan muhtelif teknik ihtiyaçların öncelikli olanlarını
göstermektedir.
Eğitim ihtiyaçları, İngilizce dil eğitiminden, özel “eğitimcilerin eğitimi” programına, ağ
yayınlama konusunda kapasite geliştirmekten, Web sayfası hazırlamaya kadar uzanmaktadır.
Esas eğitim ihtiyaçları, görüşmelerde ortaya çıkan önceliklere göre Tablo 3’te sunulmaktadır.
Bahsedilen diğer engeller; bilgisayar bakım ve onarım personeline yapılacak ödemeler,
İnternet ve telefon faturaları için finans kaynağı bulma gerekliliği ve genel personel eksikliği
olarak sıralanmıştır.
Ağ oluşturmanın amaçları
Ankete katılan katılımcılar ağ içindeki işbirliği yoluyla daha da iyileştirilebilecek etkinlik
belirlemişlerdir. Birçok katılımcının elektronik ağların kendi kuruluşlarına nasıl ve hangi
alanlarda fayda sağlayabileceği konusunda özel önerileri vardır. Aşağıdaki tablo (Tablo 4 ),
STK'ların bir ağ aracılığıyla işbirliği yapabileceği sektörler hakkında genel bir fikir vermektedir.
18
GİRİŞ
ÖNGÖRÜLEN YARARLAR
EKLER
STK'ların çoğu, bir ağı kullanılabilir ve etkin yapmak için katkı sağlamaya isteklidir.
STK’lar projeleri, en iyi uygulamalar ile ilgili örnek çalışmaları, bağışçılarla veya finansman
olanakları ile ilgili bilgileri ve ortak ilgi alanlarına ilişkin bilgileri ortaya koyacaklardır.
Elektronik ağlarla ilgili deneyimi olan STK'lar, bilginin aşırı yüklenmesinin engellenmesi ve
ağın daha kullanıcıyla dost olması için bilgi akışının yönetilmesi gerektiği konusundaki
endişelerini dile getirmişlerdir. Tablo, STK'ların ağa ne kadar zaman ayırmaya istekli oldukları ile ilgili tahminleri göstermektedir.
Öngörülen yararlar
Kendileriyle görüşme yapılan tüm kuruluşlar, projeye ve uygulamasına çok olumlu bir yaklaşım göstermişlerdir. Genel profesyonel performanslarına yarar sağlayacağını düşünüyorlar,
yardım toplama ve bağış yapanlar hakkında bilgi toplamanın daha kolay olacağını ümit ediyorlar ve teknik alt yapıları için destek almayı bekliyorlar.
TABLO 4
Bir elektronik ağ yardımıyla işbirliği yapılması planlanan alanlar
Arnavutluk
Ortak kampanyalar
ve proje
yürütme
Bosna
Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan Makedonya
Romanya
Yugoslavya
Kosova
Bağışçılar
ve fonlar hakkında
bilgiler
Deneyimin /
iyi uygulamaların
karşılıklı değişimi
Teknik becerilerin
geliştirilmesi
Bilgiye daha rahat
ulaşım
Ortak çevre
sorunlarıyla ilgili
tartışmalar
Web üzerinden
yayın
Düşük öncelik
Yüksek öncelik
19
GİRİŞ
ÖNGÖRÜLEN YARARLAR
EKLER
STK'lar aynı zamanda uluslararası seviyede işbirliği yapma fırsatını beklemektedir.
STK’ların özellikle, ortak doğal özellikleri korumak için sınır ötesi işbirliği yapmak konusunda yüksek beklentileri vardır.
STK’lar ayrıca daha iyi bir profesyonel performans gösterek, kamudaki güçlerini ve politik
etkilerini arttırmayı, daha güçlü lobi faaliyetleri yapmayı ve medyada daha etken olmayı ümit
etmektedir.
Aşağıdaki listede, kendileriyle görüşülen STK üyelerinin bu projeden bekledikleri yararları
beklentilerini önem sırasına göre belirlemektedir.
•
finans kaynaklarının artması;
• eğitilmiş personel;
• daha iyi bilgisayar alt yapısı;
• ortak sınır ötesi çevre projeleri;
• lobi yapma koalisyonlarının oluşturulması;
• halkı daha fazla bilinçlendirmek;
• daha iyi iletişim alt yapısı;
• halkla ve medyayla ilişkilerin geliştirilmesi;
• bilgi yönetiminde artan profesyonellik;
• yaygınlaştırılmış bilgi akışı;
• problem ve konuların önceliklerinin daha iyi şekilde belirlenmesi için işbirliği;
• iletişimin geliştirilmesi;
• Batı Avrupa’daki STK'larla iletişimin oluşturulması;
• telefon faturaları için finans kaynakları.
20
GİRİŞ
STK’LARIN ÖNERİLERİ
EKLER
STK'ların önerileri
Güneydoğu Avrupa çevre STK'larının çeşitliliği ile proje için yaptıkları geniş yelpazedeki
öneriler, paralellik göstermiştir. Aşağıdaki listede verilen her bir önerinin yanında, öneriyi
yüksek önemde olarak rapor eden ülkelerin (ya da bölgelerin) adı kısaltılarak3 verilmiştir. .
TEKNİK VE MALİ DESTEK
•
uygun bilgisayar ekipmanı sağlanmalıdır (AL, BiH, BG, HR, MK, RO, YU, KOS);
• iletişim giderleri karşılanmalıdır (AL, BG );
• uygun bilgisayar yazılımları sağlanmalıdır (BG, HR);
• çevrim içi içerik için disk alanı sağlanmalıdır (MK);
• İnternete giriş sağlanmalı ya da kolaylaştırılmalıdır (AL, KOS) ve
• ekipmanların bakım ve onarımı için profesyonel personel işe alınmalıdır (HR).
EĞİTİM VE KAPASİTE GELİŞTİRME
• genel eğitim seminerleri organize edilmelidir (AL, YU);
• iletişim ulusal ve uluslararası boyutta geliştirilmelidir(YU);
• elektronik ağ kullanımıyla ilgili eğitim sağlanmalıdır (MK, RO);
• çevrim içi yayın ve çevrim içi tartışma için eğitim verilmelidir (MK, RO, YU, KOS);
• uzaktan eğitime ev sahipliği yapılmalıdır (YU);
TABLO 5
STK'ların ağa katkıda bulunmak istedikleri zaman
Arnavutluk
Ayda bir haftaya
kadar
Bosna
Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan Makedonya
Romanya
Yugoslavya
Kosova
Ayda dört güne
kadar
Ayda iki güne
kadar
Görüşülen STK'ların azınlığı
Görüşülen STK'ların çoğunluğu
21
GİRİŞ
STK’LARIN ÖNERİLERİ
EKLER
• kapasite geliştirme için “eğiticilerin eğitilmesi” yöntemi kullanılmalıdır (BG, MK, YU) ve
• İngilizce dil eğitimi desteklenmelidir (KOS).
PROJENİN ORGANİZASYONU VE YÜRÜTÜLMESİ
• güçlü örgütler tarafından yapılan yardım ve verilen eğitimin tekelleşmesinden kaçınılmalıdır (BG );
• “tek adamlık orkestra” olan örgütler desteklenmemelidir (BG );
• sınır ötesi ve uluslararası işbirliği iyileştirilmelidir (KOS);
• ilk yıl, Kosova’daki REC Bölge Ofisi projeyi yürütmelidir (KOS);
• bir yönlendirme komitesi oluşturulmalıdır (AL);
• eşleştirme ortaklıkları kurulmalı veya desteklenmelidir (AL);
• STK'lar arasında bölgesel ve ulusal işbirliği desteklenmelidir (AL) ve
• aylık STK toplantıları desteklenmelidir (AL).
AĞ İÇERİĞİ, KULLANIMI VE ORGANİZASYONU
•
aşırı bilgi yüklenmesini önlemek için bilgiler yapılandırılarak gruplandırılmalıdır (BG,
MK);
• çevre kazalarıyla ilgili olarak eylem uyarı e-posta listesi hazırlanmalıdır (MK);
• ağ kullanımı için bir ücret alınmalıdır (BG );
• başka yerden elde edilemeyecek olan bilgiler ağda mevcut olmalıdır (BG );
• Batı Avrupa ağlarına bağlantı sağlanmalıdır (BiH) ve
• ağ kullanımı için ücret uygulamasından kaçınılmalıdır (AL).
22
Ülkeler ve Bölgeler
GİRİŞ
ARNAVUTLUK
EKLER
Arnavutluk
Mihallaq Qirio, REC (Bölgesel Çevre Merkezi) Arnavutluk Ülke Ofisi
GİRİŞ
Bu araştırmada, ülkede kayıtlı bulunan çevre STK’larının yüzde 56’sına karşılık gelen
40’dan fazla STK yer almıştır. Bunlardan 36 STK (kayıtlı toplam sayının yüzde 50’si) anketi
tamamlamıştır. Ayrıca 20 STK temsilcisi ile bireysel görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler
REC Ülke Ofisi personeli tarafından yürütülmüştür (Ülke Ofisi direktörü ve proje yöneticisi).
ARNAVUTLUK’TA YER ALAN ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
Arnavutluk çevre STK’ları, esas olarak yerel çevre sorunlarını çözmek üzere çalışan bir grup
özveri sahibi çevreci olarak tanımlanabilir. Üye sayıları bir düzineden birkaç yüz kişiye kadar
çeşitlilik göstermektedir. Ortalama üye sayısı 20-50 kişidir. STK’lar çoğu durumda son
derece aktif üyelerden oluşan çekirdek bir takım tarafından yönetilmektedirler (genellikle tam
üye sayısının ortalama yüzde 5-10’u). Bu aktif üyelerin, farklı düzeydeki kamu kuruluşları,
hibe veren kuruluşlar ve diğer ortaklar ile güçlü iletişimleri vardır.
Son zamanlarda gözlenen eğilim, STK etkinlikliklerinin giderek daha profesyonel bir hale
geldiğini göstermektedir. Bu, danışmanlık hizmetleri ve araştırmalar gibi karmaşık ve daha
zorlu projelerin oranındaki artışa bakarak anlaşılabilir. Ancak, doğa koruma ve biyolojik
çeşitlilik, kentsel çevre sorunları ve çevre eğitimi konuları hala ana STK’ların odak noktaları
olmaya devam etmektedir.
Özellikle kampanyalar sırasında, çok sayıda insana ulaşmak hala zorlu bir iş olarak görünmektedir. Bu nedenle çevre STK’ları halkla ilişkilere yönelik çabalarını geliştirme ve çevresel
olmayan STK’lar ile olan faaliyetlerini koordine etme çabası içerisindedir.
Ortalama 75 ulusal ve yerel çevre STK’larının yaklaşık yüzde 25’i tüm bir yıl boyunca
aktiftir. Birçok çevresel STK, faaliyetlerini proje bazında yürütmektedir. Bu STK’lar için
Arnavutluk içinden ya da dışarıdan gelen mali destek büyük önem taşımaktadır. Yerel finansman kaynakları seviyesinde hafif bir artış olsa da, fon temininin çoğu halen yabancı ya da
uluslararası hibe kaynaklarından sağlanmaktadır.
Özellikle
kampanyalar
sırasında çok
sayıda insana
ulaşmak hala
zorlu bir iş olarak
görünmektedir
MEVCUT AĞ YAPILANMASI VE İŞBİRLİĞİ
Görüşülen STK’ların %67’si, kadar Arnavutluk çevre kuruluşu ile iletişime geçtiklerini
belirtmişlerdir. STK’ların %25’i kadar, diğer 5-15 STK ile işbirliği içerisinde olduğunu belirtirken, 3 adet STK, 45 kadar diğer Arnavutluk kuruluşları ile iletişimleri olduğunu belirtmiştir.
Uluslararası düzeyde işbirliği daha sınırlıdır. Denetlenen STK’lar arasında yalnızca ikisi çok
sayıda yabancı örgüt ile işbirliği içerisindedir (10–18) ve STK’ların yüzde 17’sinin Arnavutluk
dışında yer alan ortaklarla hiçbir ilişkisi bulunmamaktadır.
Çevre STK’larının %58’i, kamu kuruluşları, resmi makamlar, bilimsel veya eğitim kuruluşları ile iyi ilişkiler içinde olduklarını belirtmişlerdir. STK’ların ortalama 1/3’ü (%30’u), 1020 farklı kurum ile en az ayda bir kere olmak üzere iletişimi sürdürmektedir.
Çevrim içi hizmetlerden yararlanan STK’ların sayısında son iki yılda devamlı bir artış
kaydedilmiştir. Bu durumun sebebi, İnternet servis sağlayıcılarının sayısındaki artış olabilir
(bu yazının hazırlanışı sırasında bu sağlayıcılar yalnızca başkent Tirana’da yer almaktadır).
25
GİRİŞ
İşbirliği
projelerinden elde
edilen deneyimler
çoğunlukla
olumludur.
İletişim ve şeffaflık
seviyesinde artış
sağlamaktadır
26
ARNAVUTLUK
EKLER
Teknik ve mali sorunların bulunmasına rağmen, çevre STK’larının üçte birinin bilgisayar
ağlarına erişimi vardır. Bu STK’lar iletişim için normalde e-posta’yı kullanmaktadırlar. Söz
konusu STK’ların yarısı çevresel posta listelerine ve çevresel elektronik haber bültenlerine
abone olmuşlardır. Kuruluşların %39’u, işlerine yönelik temel bilgiler edinmek ve diğer kuruluşlar ile çevrim içi iletişim için İnternet’i kullanmaktadır. Çevrim içi kampanya için yalnızca bir STK (Orman ve Yeşil Çevrenin Korunması) ve Web yayıncılığı için diğer beş STK
Internet’ten faydalanmaktadır. Hem ulusal hem de yerel STK’lar için en büyük güçlüklerden
biri mali yardım toplamak olsa da, STK’ların yalnızca yüzde 22’si Internet’i bu amaca yönelik olarak kullanmaktadır.
Diğer kuruluşlar ile işbirliği tecrübesi çoğunlukla ortak proje uygulamaları ile sınırlıdır.
Görüşülen Arnavutluk STK’larının hemen hemen tümü (%92), faaliyetlerin uygulanması
için diğer STK’lar ile işbirliği içerisinde olduklarını belirtmişlerdir. Buna ek olarak, bu işbirliği genellikle kadın hakları, gençlik ve sağlık konularıyla ilgilenen kuruluşlar gibi diğer, çevresel olmayan STK’ları içermektedir. işbirliğinin türü tartışılırken, STK’ların yarısından çoğunun (yüzde 64 ) mali yardım ve ortak kampanyalar hakkında işbirliği içerisinde oldukları
görülmüştür. işbirliğinin son derece kısıtlı olduğu alanlardan biri, lobi faaliyetleridir.
Biyolojik çeşitlilik stratejisi gibi strateji hazırlığı alanında ya da koruma alanlarının oluşturulması konusunda başarılı işbirliği örnekleri, yalnızca daha profesyonel olan STK’ların sınırlı
sayıda bir kesimi tarafından sunulmuştur. Uzmanlar arasında ve belirli konular üzerine olan
iş birlikleri, koruma alanlarının oluşturulması konusunda daha fazladır.
STK’lar arasındaki düzenli işbirliği, genel olarak toplu harekete ilişkin bir başarı olarak
değerlendirilmektedir, ancak mevcut seviye henüz tamamıyla yeterli ya da etkili olarak
görülmemektedir. STK’ları işbirliğine yönelik yolları bulmaya teşvik eden genellikle başka
itici güçlerdir. Örneğin, bazı hibe kuruluşları, işbirliği projelerinin ulusal ya da bölgesel
seviyede olmasını tercih etmektedir.
Mali kaynaklarını arttırmayı ve çok sayıda uzmanı dahil etmeyi işbirliği yoluyla
daha kolay gerçekleştirmektedir.
İşbirliği içeren projelerden elde edilen
deneyimler temelde olumludur ve
iletişim ile şeffaflık seviyesinde artış
sağlamaktadır. STK’lar ortak sorunların
çözümünde yerel makamların ve toplulukların dahil edilmesini işbirliğinin
getirdiği bir başarı olarak görmektedir.
işbirliği konusunda yalnızca iki kuruluş
başarılı olamamıştır. Yalnızca 3 tanesi
diğer STK’ları ortak yerine rakip olarak görmektedir. STK’lar bu durumu aynı alanda çalışan
diğer STK’ların yetersizliğiyle ya da benzer hizmetleri sağlayabilme kapasitesiyle açıklamaktadır.
1995-1999 yılları arasında çevre STK’ları bir şemsiye örgütün kurulmasına yönelik çeşitli
girişimlerde bulunmuştur. Başlangıçta en az 20–30 STK işbirliği ve bilgi alışverişi konularına
ilgi göstermiştir. Ancak birçok girişim ya başarılı olamamış ya da sınırlı ölçüde başarılı olmuştur. Bu durumun sebepleri arasında, çalışma yerleri ile diğer tesislerin yetersizliği, çerçevenin
belirsiz oluşu, ilgili birçok STK’nın bu girişimi tüm sektöre faydalı olarak değerlendirmek
yerine kendi çıkarlarına odaklama eğilimi içerisinde bulunması yer almaktadır. Şemsiye
örgütlerin kurulmasına ilişkin paralel girişimler karışıklık yaratmış ve bazı STK’ların bu gibi
ağlara katılımına bir engel teşkil etmişlerdir.
GİRİŞ
ARNAVUTLUK
Kısa bir süre önce, Hollanda’dan MilieuKontakt Oost Europa adlı proje STK’lar arasındaki işbirliği sürecini kolaylaştırmıştır. Proje, faydaların, sorunların ve güçlüklerin tartışıldığı,
Aralık 2000’de gerçekleşen çevre STK’ları ulusal toplantısına destek vermiştir. Tartışmanın
ana odak noktaları, STK işbirliği ile kurumsal gelişim olmuştur. Bu çeşit toplantılar,
Arnavutluk STK’ları için oldukça nadir gerçekleşen ve alışılmadık toplantılardır.
MilieuKontakt Oost Europa, alınan olumlu geri bildirime dayanarak ikinci bir yıllık toplantıya destek vermeyi düşünmektedir. İlk toplantıdan elde edilen somut neticeler; biyolojik
çeşitlilik gibi belirli alanlarda çalışma gruplarının oluşturulmasını, Aarhus Anlaşması’nın
uygulanmasını ve bir STK stratejisinin tasarlanmasını içermektedir.
Ağ Kullanımına İlişkin İhtiyaç ve Sorunlar
Araştırma neticesinde belirlenen en büyük sorunlardan biri, uygun bilgisayar donanım ve
yazılımlarını satın almaya yönelik mali sıkıntı ve kaynak yetersizliğidir. STK’ların yüzde 25’i
Internet erişim ücretlerini ödeyemediklerinden yakınmakla birlikte, ilave personel ödemeleri
de sorun oluşturmaktadır.
STK’ların hiç biri ulusal bir çevre STK toplantısı düzenleyecek kapasiteye sahip görünmemektedir. Şu ana kadar düzenlenen bölgesel toplantılar, belirli bölgelere ve konulara odaklanmış ve alandaki herkesi kapsamamıştır.
STK temsilcileri bilgisayar tabanlı uygun bir ağın kurulması konusuna ilgi göstermektedirler. Ancak çok sayıda STK güçlükleri ve kaynak yetersizliğini vurgulamaktadır. STK’ların
%61’inde ağı kullanabilmek için gerekli olan teknik beceriye sahip personele ihtiyaç vardır.
STK’ların %44 ’nün, posta listesi yoluyla iletişim kurulması ve bilgi yönetimi gibi konularda,
eğitim şeklinde teknik desteğe ihtiyacı vardır. Arnavutluk STK’ları için ağ kullanımında
ingilizce kapasitesi sorun olarak değerlendirilmemektedir.
İnternet kafeler, üniversiteler, kütüphaneler ve diğer STK’ların ofislerinde de uygun bilgisayar donanımı konusunda genel bir
yetersizlik vardır. Arnavutluk çevre
kuruluşlarının yaklaşık yüzde 80’i,
elektronik ağların kullanımına ilişkin
en büyük engelin donanım eksikliği
olduğunu belirtmişlerdir. Görüşülen
STK’ların yalnızca yüzde 44 ’ü, bir
üyenin ev ya da ofis hesabını kullanarak İnternet’e erişim sağlayabilmektedir. Bağış yapanlar da STK’ları
kurumsal olarak desteklemenin bir
öncelik olduğunu düşünmemektedir.
Bunu, STK projelerine destek vererek gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Ancak, bu projelerin bütçesi nadiren birkaç bin
Amerikan Doları geçmektedir. Bu sebeple, daha güncel yazılımları çalıştıracak donanımı satın
almak için yetersizdir. STK’lar aynı zamanda ayni katkıya olan gereksinimin de altını çizmiştir.
EKLER
Arnavutluk’taki
çevre
kuruluşlarının
yaklaşık yüzde
sekseni elektronik
ağların
kullanımına ilişkin
en büyük engelin
donanım eksikliği
olduğunu
belirtmişlerdir
PROJENİN ALGILANAN FAYDALARI
Görüşülen STK’lar projeyi memnuniyetle karşılamışlardır. İçlerinde zayıf nokta Projenin,
alışverişi yapılan bilginin miktar ve türünün arttırılmasına yardımcı olması, ortaklar arasında doğrudan ve etkili bir iletişimin sağlanması, STK’lar arasında çalışma gruplarının kurulmasının kolaylaştırılması ve Arnavutluk ile yurt dışında yer alan bağışçılarla bilgi alışverişi
yapılması konularında STK’lara katkıda bulunması beklenmektedir.
27
GİRİŞ
ARNAVUTLUK
EKLER
Görüşülen kuruluşların birçoğu, diğer kuruluşlara kamu yararına ilişkin farklı türde bilAğların kurulması
giler sağlama kapasitesine sahiptir. Bunlar arasında, belirli konularda veri ya da temel bildoğal kaynakların giler sağlamak durum analizleri yapmak, makaleler, video kayıtları ve belirli alanlarda
eğitim hazırlamak yer almaktadır.
daha
Çevre STK’ları tarafından gerçekleştirilen uluslararası işbirliği, ortak bir şekilde
çalışılarak, uluslararası düzeyde finanse edilerek (yüzde 86), fikir ve en iyi uygulamalar paysürdürülebilir bir laşılarak (yüzde 78) ve sınır ötesi çevresel sorunlar üzerinde çalışılarak (yüzde 62) geliştirSTK’ların yüzde 44 ’ü uluslararası düzeyde lobi faaliyetlerine dikkat çekmiştir.
şekilde ilebilir.
Görüşülen kuruluşlar tarafından yardım için ana odak noktaları olarak değerlendirilen
kullanımını teşvik konular aşağıda belirtilmiştir (sıralı değildir):
edecek faydalı bir
mekanizma STK’ların Kapasitelerinin Geliştirilmesi ve Kurumun
olarak Güçlendirilmesi
değerlendiril- • elektronik bir ağ oluşturulması ve elektronik iletişim ekipmanı temini;
mektedir • STK’ların alt yapılarının geliştirilmesi;
•
STK’ların mali yardım toplama kapasitesinin arttırılması;
•
etkinliğin, yönetim kapasitesinin ve kurumsal kapasite geliştirmenin artırılması ve
• STK’ların itibar ve imajının geliştirilmesi.
STK’lar arası İşbirliği
•
STK’lar arasında iletişim kurulması ve bilgi aktarımı;
•
Konu, problemler ve soruların daha iyi bir şekilde önceliklendirerek STK’lar arasındaki
işbirliğinin güçlendirilmesi;
• çevreyi savunma konusunda lobi faaliyetleri yürütülmesi için koalisyonlar kurulması ve
• Arnavutluk ile yabancı STK’lar arasındaki işbirliğinin kolaylaştırılması.
STK faaliyetlerinin etkinliği
•
Ortak çevresel projelerin planlanması ve uygulanması;
• proje başlangıcı ve etkinliklerin başlatılması;
• uygun donanıma sahip uygun nitelikli bir ekip ile proje uygulamasının geliştirilmesi;
• çevresel sorunları uluslararası ve bölgesel düzeyde çözmek üzere ortak projelerin tasarlanması;
• kamuya daha çok bilgi sağlanması ve
• kamu bilincinin yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde artırılması.
28
GİRİŞ
ARNAVUTLUK
PLANLANAN AĞ KULLANIMI
İşbirliği, STK’ların gelecekte çalışmak istediği alanlarda yararlı olarak görülmektedir.
STK’ların yüzde kırk dördü uluslararası projeler için proje ortakları aramakta, finansman
sağlayan bağış yapan kuruluşlar ve finansman hakkında bilgi edinmek istemektedirler.
Çevresel ve diğer mesleki bilgilere erişim sağlamaya ek olarak, durum analizi, en iyi uygulamalar, başarılı projeler ve bilgi teknolojisi becerilerinin geliştirilmesi gibi diğer alanlara yönelik büyük bir ilgi olduğu da belirtilmiştir (STK’ların yüzde 22’si). Görüşülen STK’lar, ortak
varlıkların korunmasına ilişkin ortak projeler yoluyla sınır aşan işbirliğini güçlendirme eğilimiyle, birçok diğer Arnavutluk ve yabancı STK’lar ile işbirliği içerisinde olmayı planlamaktadır.
STK’lar, eğitim faaliyetleri, araştırmalar yapılması, çevre koruma, çevre izleme, biyolojik
çeşitlilik, ortak araştırma projeleri, çevre eğitimi ve kamu bilinci gibi çeşitli alanlarda işbirliğine yönelik olan ilgilerini belirtmişlerdir. STK’ların daha özel ilgi alanları arasında mesleki
yardım, kentsel atık yönetimi, sürdürülebilir kalkınma, koruma altındaki alanlar hakkında
deneyim ve bilgi alışverişi, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan türler, sınır ötesi kamu
katılımı ve sulak alanların korunması yer almaktadır.
Ağların kurulmasının; deneyimlerin paylaşılması, çevre koruma hakkında kamu bilincinin
arttırılması, doğal kaynakların daha sürdürülebilir bir şekilde kullanımının teşvik edilmesi ve
STK’lar ile STK’ların yaptıkları işler konusunda kamu bilincinin genel düzeyinin arttırılması
konularında faydalı bir mekanizma olacağı düşünülmektedir.
Kamu yararı hususunda sahip olunan bilgi, bir ağın topluma olduğu kadar üyelerine de
sunabileceği en önemli katkılardan biri olarak değerlendirilmektedir. Görüşülen STK’lar, bilginin paylaşımı konusunda elektronik ağların etkili bir yol olduğunu düşünmektedir. STK’lar
sahip oldukları bilgi göz önünde bulundurulduğunda, ağa katkı sağlamak üzere ayda iki gün
ayırmaya hazır olduklarını belirtmiştir. (bir aylık çalışma süresinin yaklaşık yüzde 10’u).
EKLER
STK’lar, bilginin
dağıtılması
konusunda
elektronik ağların
etkili bir yol
olduğunu
düşünüyorlar
PROJE İÇİN ÖNERİLER
Görüşülen STK’lardan projenin daha başarılı olmasını sağlamaya ilişkin görüşler toplanmıştır. Bu öneriler, Arnavutluk’ta ağların ve işbirliğinin oluşturulmasına dair izleme ve yönetim ihtiyacını vurgulamaktadır. Konuyla ilgili diğer bazı görüşler, çevre STK’ları için kapasite
geliştirme, eğitim ile projenin teknik yönlerine odaklanmıştır. Başlıca öneriler aşağıda listelenmektedir:
STK’lar arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi
•
Arnavutluk’un farklı bölgelerinde yer alan STK’ların işbirliğine teşvik edilmesi;
• Deneyimli STK’ların eşleştirme ortaklıları kurmak üzere teşvik edilerek desteklenmesi;
•
Arnavutluk’un belirli yerlerinde örneğin; ana göller olan Ohrid ve Prespa’nın çevresinde,
ağlar kurulması ve
• STK’ların uygun bilgisayar donanımı ile desteklenmesi.
29
GİRİŞ
ARNAVUTLUK
EKLER
STK’lar arasındaki işbirliğinin kurumsallaştırılması
•
projenin kolaylaştırılması ve STK’ların projede yer almalarına ve projeye katkıda bulunmalarına yardım edilmesi için bölgesel ve/veya uluslararası bir izleme komitesinin kurulması ve
• deneyimlerin paylaşılması, raporlama ve iş planlarının geliştirilmesi için aylık STK toplantılarına destek verilmesi.
STK’lar için kapasite geliştirme
•
en azından bölgesel çevre ajanslarının çalıştığı 12 bölgede STK’lar için eğitim ve kapasite
geliştirme çelişmalarının yapılması;
• Kırsal bölgelerde bulunan STK üyelerini eğitmek üzere pilot projelerin hazırlanması;
• Arnavutluk’un belli başlı semtlerinde yer alan STK’lara Internet erişimi sağlanması;
• hiçbir ağ ücreti talep edilmemesi ve
• REC Arnavutluk ülke ofisi Web sitesinin, projenin uygulanışını kolaylaştırmak üzere bir
araç olarak görülmesi.
30
GİRİŞ
BOSNA-HERSEK
EKLER
Bosna - Hersek
Inka Sehovic, REC Bosna Hersek Ülke Ofisi
GİRİŞ
REC Ülke Ofisi, Bosna-Hersek’te çevre konusunda faaliyet gösteren 130 STK bulunduğunu tahmin etmektedir. Yirmi adet STK tarafından anketler doldurularak geri gönderilmiştir. Bunun yanında 10 kuruluşla daha yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. REC Ülke Ofisi,
Sırbistan da dahil olmak üzere Bosna Hersek’in her bölgesinden STK ile görüşmeler yapmıştır.
BOSNA HERSEK’TE ÇEVRE STK'LARININ GENEL DURUMU
Bosna Hersek’in son on yılı dört yıl süren savaşın hakimiyetinde geçmiştir. Sonuç olarak,
kamunun çevre konusundaki farkındalığı hala düşük seviyededir. Ancak doğaya ve çevrenin
korunmasına karşı halkın ilgisi giderek artmaktadır. Bunun en önemli göstergesi de bu konuda faaliyet gösteren STK’ların sayısındaki ve bu kuruluşlara verilen destekteki artıştır. Çevre
ile ilgili STK hareketi halen gelişiminin başlangıç aşamasındadır. Dolayısıyla dışarıdan verilecek olan desteğin önemi büyüktür.
2001 yılında, Bosna’daki çevre STK’ları, Eco-Forum adı verilen bir şemsiye örgüt oluşturdular. Çok sayıda STK, bu örgütün kuruluşunda yer alarak, kuruluşa büyük ilgi gösterdiler.
Halen 20 kadar STK örgütte aktif
olarak faaliyet göstermektedir. Üye
STK’lar,
Eco-Forum’a
temsilci
görevlendirmekte ve bu temsilciler
tarafından bir başkan seçilmektedir.
Halen Eco-Forum resmi olarak kayıtlı
değildir. Çoğunlukla yerel ve bölgesel
seviyede faaliyet göstermektedir.
Üyeler, bir elektronik bilgi ağı oluşturmak aracılığıyla Batı ve Güneydoğu
Avrupa’daki çevre STK’larıyla iletişimlerini geliştirmeyi ve bağlantılar kurmayı planlamaktadır.
Her ne kadar işbirliği genellikle yerel düzeyde yürütülüyor olsa da, yapılan görüşmelerde
bir çok STK bölgesel ve uluslararası alanda işbirliğine duydukları ilgiyi ifade etmektedir.
STK’lar işbirliğini nehirler, göller ve koruma altına alınmış olan alanlar gibi ortak doğal varlıkların korunmasında çok önemli görmektedir. Kendileriyle görüşülen birçok STK genel veriler, durum çalışmaları, makaleler ve basın bültenleri aracılığıyla diğer kuruluşlarla bilgi paylaşımının olasılığından söz etmektedir.
Bosnalı çevre STK’ları, diğer STK’larla, hükümet kuruluşları ve bilimsel kuruluşlarla tipik
bir işbirliği içindedir. Kendileriyle görüşme yapılan STK’ların yaklaşık olarak üçte biri komşu
Hırvatistan ve Yugoslavya’da faaliyet gösteren STK’larla uluslararası düzeyde işbirliği yapmaktadır. STK’lar aynı zamanda finansal kaynak sağlama, proje uygulama, kampanya uygulama
ve lobi oluşturma konularında da diğer STK’larla işbirliği yapmaktadır.
31
GİRİŞ
BOSNA-HERSEK
EKLER
Bosnalı STK’lar genellikle elektronik postayı faks ve posta hizmetlerinden daha az kullanSTK’lar ağ
maktadır. Elektronik posta erişimi olan STK’lar da bu servisi günlük bazda kullanma eğilioluşturma mindedir. İnternet erişimi olan STK’lar bu hizmeti çevrim içi yayınlar, işle ilgili bilgilerin
araştırılması, çevrim içi kampanyalar ve çevrim içi finansman sağlamakta kullanmaktadır.
projesinin bilgi AĞ KULLANIMINA İLİŞKİN İHTİYAÇLAR VE SORUNLAR
alışverişini ve
STK’ların pek çoğunun teklif yazma, proje ve finansal yönetim konularında eğitim gibi temel
desteğe ve aynı zamanda ofis ve teknik ekipmanlarla ilgili desteğe ihtiyaçları bulunmaktadır. Ancak
daha etkin iletişimi birçoğunun çevreyle ilgili projeleri için de finansmana ihtiyacı vardır.
Eğitim ihtiyaçları konusunda, görüşülen STK’ların yüzde 90’ında ağ kullanabilecek teknik
desteklemesini beceriye
sahip personel bulunmamaktadır. Görüşme yapılan STK’lar, ağların etkin şekilde kullanılmasını
engelleyen
en önemli unsurun nitelikli personel açığı olduğunu belirtmektedir. İngilizce
beklemektedir bilen personel ihtiyacının
orta derecede önemli olduğunu düşünmektedirler.
Görüşme yapılan STK’lar, bilgisayar
ekipmanı satın almak , uzmanlarla alt
yüklenici sözleşmeleri yapmak, İnternet
hizmetlerini ve telefon faturalarını ödeyebilmek için yeterli finansmanlarının
olmadığını belirtmektedir.
Ağ kullanımını sınırlayan başlıca teknik
nokta, uygun bilgisayar ekipmanının
ofislerde ve ofis dışında (örneğin İnternet
kafe)
internet erişiminin olmayışıdır.
İnternet erişimi olan az sayıdaki STK,
evlerde veya halka açık internet merkezlerinde özel kullanıcı hesaplarını kullanmaktadır.
Görüşülen STK’lar bu projenin, bilgi alışverişini ve daha etkin iletişimi desteklemesini beklemektedir. Sonuç olarak, çevreyle ilgili hususlarda halkın bilincini arttırmasını ve kendilerini ulusal politik gündemde daha üst sıralara çıkarmasını beklemektedirler.
STK’lar aynı zamanda bu projenin Bosna Hersek’te ve Güneydoğu Avrupa’da çevre
konusunda faaliyet gösteren diğer STK’larla daha iyi işbirliği ve iletişim sağlamasını beklemektedir. Ayrıca, STK’lar bireyselve teknik kapasitelerini de geliştirebilmeyi istemektedir.
Proje, STK’larla özellikle komşu ülkelerdeki STK’lar arasında uluslararası çevre konularında işbirliğini geliştirmelidir. Örnek olarak, en iyi uygulamaların ve genel bilgilerin paylaşılması, uluslararası projelerde yer alma, sınır ötesi çevre sorunları üzerinde çalışmalar, ortak
projeler için finansman sağlama ve proje faaliyetlerinin organizasyonu verilebilir.
Görüşülen STK’lar, komşu kantonlar, bölgeler ve ülkelerdeki STK’larla işbirliği yapmayı
planlamaktadır. İşbirliği platformları, Eco-Forum’u veya Güneydoğu Avrupa için Bölgesel
Çevre Yeniden Yapılandırma Programını (REReP) kapsamaktadır. Planlanan işbirliği alanları;
ekoloji, medya, gençlik girişimleri, lobi oluşturma, çevre koruma, sivil toplumun
güçlendirilmesi ve bilginin yayılmasıdır.
32
GİRİŞ
BOSNA-HERSEK
EKLER
Çevrim içi STK topluluğuna bilgi sağlanması hakkındaki soruyu cevap olarak, hemen
hemen bütün STK’lar ortak çıkarlarla ilgili konularda bilgi paylaşımına ayda iki günü ayırmaya istekli olduklarını belirtmiştir
Sonuç olarak, Bosnalı STK’lar İnterneti aşağıda belirtilen faaliyetlerde kullanmayı planlamakladır:
•
Uluslararası projelerin uygulanması için ortak arayışı;
•
başarılı projelerle ilgili fikir ve örneklerin toplanması;
•
bilgi teknolojilerinin (bilgisayarlar) kullanılmasına yönelik becerilerin geliştirilmesi;
•
çevre konusunda bilgi alışverişi;
•
çevre ile ilgili bilgilere erişim sağlama;
•
potansiyel finans kaynakları ve fonlar konusunda bilgi toplama;
•
Web üzerinden çevreyle ilgili bilgilerin yayınlanması;
•
STK’ların çevre konusundaki faaliyetlerinin tanıtımı ve
•
medyadan alınan bilgilere dayanarak çevreyle ilgili haberlerin yayınlanması .
Proje için öneriler
Görüşülen STK’lar tarafından çeşitli önerilerde belirtilmiştir. Bir çoğu uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve bilgisayar ekipmanları satın almak üzere finansal veya teknik destek
sağlanması konularına değinmektedir.
Bir öneri de, projenin uygulanması sırasında çeşitli bölgelerdeki STK’lara ulaşılmasına özen
gösterilmesidir. Bosna’nın çevreyle ilgili sivil toplumunun güçlendirilmesinde geniş bölgesel
temsil, önemli bir faktör olarak kabul edilmektedir. Diğer öneriler aşağıdakileri içermektedir:
•
Güneydoğu Avrupa çevre STK ağı oluşturulduktan sonra bu ağ Batı Avrupa’daki STK
ağlarına bağlanmalıdır.
•
Bu proje, STK’ların uluslararası bilgi ağlarıyla bağlantı kurmalarına destek olmak
aracılığıyla katma değer sağlamalıdır.
• Bilgisayar ekipmanı satın alabilmek için hibe sağlanmalıdır. Bu tür bağışlar, iletişime ve
lobi oluşturma faaliyetlerine yardımcı olacaktır.
• Proje aynı zamanda STK’ların internete erişebilmelerine de yardımcı olmalıdır.
33
GİRİŞ
BULGARİSTAN
EKLER
Bulgaristan
Evgenia Tasheva, BlueLink Information Network
STK’lar diğer GİRİŞ
STK’ların ihtiyaçlarının değerlendirilmesi ile ilgili araştırma, 27 çevre STK’sı ile Haziran
kuruluşlarla 2001’de
yapılmıştır. Görüşülen STK’lar tip, faaliyet detayı, konum ve faaliyet alanlarına göre
yapılan
dayanılarak seçilmiştir. STK’lardan biri uluslararası ağın bir
bağlantı ve iletişim parçasıdır.sınıflandırmaya
Üçünün ülkede yoğun yerel şube ağı bulunmaktadır. İkisinin farklı şehirlerde
kurma konusunda şubeleri bulunmaktadır. Üçü profesyonel ve merkezidir ve ulusal seviyede çalışmaktadır. Yedisi
küçük, profesyonel ve uzmanlaşmış kuruluştur. Altısının çalışmalarında aktif olarak öğrenciler ve gençler yer almaktadır. Beş STK
güçlü bir
da, yerel ve bölgesel seviyede faaliyet
motivasyona
göstermektedir. Onbeş STK ile yüz
yüze görüşmeler yapılmıştır. 6 STK ile
sahiptir
e-posta aracılığıyla görüşme yapılmıştır.
3 kuruluş da BlueLink
Web sitesinde ve STK elektronik
posta listesinde yayınlanan duyuruları
yanıtlamıştır.
Bu çalışmada Bulgaristan’da aktif
olarak faaliyet gösteren STK’ların sayısı
ile ilgili dört ana (nicel) bilgi kaynağı
kullanılmıştır. Çevre STK’ları Yıllık
Ulusal Toplantısı (Sofya’da 18 – 20
Aralık 2000’de düzenlenen) katılımcılar listesi, Bulgaristan’da çevre konusunda faaliyet
gösteren STK’ların elektronik posta listesine abone listesi <[email protected]>, Orta ve
Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi (REC) tarafından derlenen STK Rehberinin
Bulgaristan bölümü ve Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığına kayıtlı STK veritabanı kullanılmıştır. Bulgaristan’da çevre konusunda aktif olarak faaliyet gösteren STK sayısıyla ilgili
resmi ve güvenilir bir istatistik bulunmamaktadır.
BULGARİSTAN’DAKİ ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
Bulgar STK’larının durumu, bazı istatistiklerle belirtilebilir. Çevre STK’larının Üçüncü
Yıllık Ulusal Toplantısındaki toplam kayıtlı katılımcı sayısı 200’ün üzerindedir. Katılımcılar,
hükümet, iş dünyası, uluslararası finans kuruluşlarının temsilcileri, diplomatlar ve finans
sağlayan kuruluşlardan oluşmaktadır. Bunun yaklaşık 170’i STK temsilcilerinden oluşmaktadır. Bu sayı, STK’ların diğer kuruluşlarla iletişim kurma konusundaki ve aynı zamanda
çevreyle ilgili STK sektöründeki işbirliğini ulusal seviyede güçlendirmeye yönelik isteklerinin
iyi bir göstergesidir.
REC tarafından derlenen STK Rehberinde 2 Temmuz 2001 itibariyle 166 kayıt bulunmaktadır. Çevre ve Su Bakanlığındaki gayri resmi veritabanında Bulgaristan’da kayıtlı olan
yaklaşık 300 adet çevreyle ilgili STK’nın kaydı bulunmaktadır.5 Bu STK’ların 50 kadarı
Çevre ve Su Bakanlığı görevlileri tarafından gerçek anlamda aktif olarak tanımlanmıştır.
STK’ların 30’u Bakanlıkla düzenli iletişim halindedir.
34
GİRİŞ
BULGARİSTAN
Araştırma sırasında, genç üyeleri olan STK’ların bilgisayar, İnternet ve İngilizce diline daha
yatkın oldukları görülmüştür. Aynı zamanda, üyeleri çoğunlukla diğer yaş gruplarından olan
kuruluşlarda da, çevreyle ilgili STK faaliyetlerine gençlerin dahil edilmesinin gerekliliği
konusunda artan bir farkındalık görülmektedir.
Araştırma yapılan STK’ların büyük bir bölümünde (%74 ) bilgisayar donanımı mevcuttur.
Bilgisayar ekipmanı olan STK’ların hepsinde yazıcı ve %95’inde modem bulunmaktadır.
STK’ların teknik altyapılarının iyileştirilmesine yönelik ihtiyacın farkında olunmasına rağmen, görüşme yapılan STK’ların ancak yarısından azı (%48) yakın gelecekte bu tür bir
yenilemeyi/iyileştirmeyi planlamakta ve fon ayırmaktadır.
Görüşme yapılan STK’ların %81’i günlük olarak bilgisayar kullanmakta ve yüzde 78’i elektronik posta servisini her gün kullanmaktadır. Araştırılan STK’ların pek çoğu (%92) elektronik posta servisini faks ve normal postadan daha sık kullanmaktadır. Bu durum STK’lar
arasında bilgi teknolojisi konusunda artan farkındalığı yansıtmaktadır. STK’ların yaklaşık
yarısı (%55) ofislerinden internete erişmektedir. Diğer internet erişim noktaları ise üyelerin
evleri/ofisleri (%14 ), İnternet kafeler (%11), üniversite/okul tesisleri (%11) ve diğer STK
ofisleridir (%9). Araştırmaya katılanların %29’u uygun bilgisayar donanımının bulunmayışını İnternetin etkin şekilde kullanılmasındaki en büyük engel olarak sıralamaktadır.
Araştırmaya katılanların %30’u ise herhangi bir engel olmadığını belirtmektedir. Elektronik
posta servisini düzenli olarak kullanan STK’ların oranının bilgisayarı olan veya ofislerinden
internet erişimi olan STK oranından daha yüksek olması, STK’ların diğer kuruluşlarla
bağlantı veya iletişim kurma konusundaki güçlü motivasyonunu vurgulamaktadır.
EKLER
Elektronik ağa aktif
olarak dahil olmak
ağın başka yerden
elde edilmesi zor
olan bilgilerin
sunulmasında
sağladığı kolaylığa
ve kullanışlılığına
bağlıdır
MEVCUT AĞ YAPILANDIRMASI VE İŞBİRLİĞİ
Ulusal seviyede yapılan yıllık toplantılar, Bulgaristan’daki çevre sektörü için bir gelenek
haline gelmiştir. En son (üçüncü) ulusal toplantı, Sofya’da Aralık 2000’de düzenlenmiştir. Bu
toplantıda, STK katılımcıları REReP Yürütme Komitesine çevre hareketinin Bulgar temsilcilerini seçmişlerdir. Bu ulusal toplantılar, STK faaliyetlerinin ortak stratejik planlaması, koordinasyonuna ve aynı zamanda STK’ların ulusal medyada çevre ile ilgili görünürlüklerinin artmasına yönelik benzersiz fırsatlar sağlamaktadır. Son iki toplantıda bilgi paylaşım süreci
BlueLink tarafından İnternet üzerindeki “TeaHouse” girişimi aracılığıyla desteklenmiştir. Bu
girişim katılımcılara, ulusal STK açıklamalarının, strateji belgelerinin ve basın bültenlerinin
taslaklarının hazırlanması için ücretsiz tesis ve PC’ler, İnternet bağlantısı, faks, medya ilişkileri danışmanlığı gibi hizmetler sunmuştur.
Geçtiğimiz beş yılda, çevreyle ilgili STK bilgi ağını oluşturmak üzere çeşitli girişimlerde
bulunulmuştur. Bu girişimlerden bazıları işbirliği ruhunun yeterli olmayışından başarısız
olmuştur. Diğerleri ise finansman kaynakları tükenince sona ermiştir. 1998 yılında çevreyle
ilgili 8 STK’dan oluşan yürütme kurulu çevre konusunda faaliyet gösteren Bulgar STK bilgi
ağı BlueLink’i oluşturdu. BlueLink’in ilkeleri; şeffaflık, işbirliği, bütün STK’lara açık olmak,
STK’ların kullanıcı isteklerine cevap vermek ve misyonuna uymaktır. Sonuç olarak, BlueLink
Bulgaristan’daki sivil çevre toplumu için kurulmuş bir ağ yapılanması ve bilgi aracı haline
gelmiştir. 1999 yılında, BlueLink, kurucu STK’ları tarafından bir vakıf olarak tescil ettirildi. 2000 yılından bu yana, BlueLink ulusal STK ağlarının uluslararası şemsiye örgütü olan
APC’nin (Association for Progressive Communications) Bulgar üyesidir.
Bulgaristan’da çevre konusunda faaliyet gösteren STK’ların işbirliği yapma yöntemlerinden
birisi, çevreyle ilgili acil konular, mevzuat ve karar verme konularında etkin bilgi paylaşımıdır.
STK’lar, ortak eylemlerin, kampanyaların, lobi faaliyetlerinin başlatılması ve aynı zamanda
35
GİRİŞ
STK’ların yüzde
doksan altısı iletişimi
ve işbirliğini
kolaylaştırmak üzere
elektronik bir bilgi
ağının
oluşturulmasına ilgi
duyduklarını
belirtmiştir
BULGARİSTAN
EKLER
ortak bulunması ve genel destek sağlanmasında etkili ve ücretsiz olarak erişilen iletişim aracı
olarak BlueLink tarafından yönetilen STK elektronik posta listesini kullanmaktadır. STK’lar
çabalarını birleştirmek, daha güçlü bir kampanya platformunun oluşturmak, pazarlık gücünü
arttırmak, kamuya daha etkin şekilde ulaşmak ve devlet kurumlarına baskı yaratma konularında işbirliği yapmaktadır.
STK’ların topluma daha etkili şekilde sosyal hizmet sağlamasının önündeki engellerden
birisi de medya ile çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar arasında resmi, hatta gayri resmi
bir ilişki veya alışveriş olmamasıdır. Halen, bu iki sektör arasında medya-STK ilişkileri ve
BlueLink tarafından düzenlenen çevre konusunda gazetecilik seminerleri aracılığıyla
sürdürülebilir ve verimli bir iş ilişkisinin oluşturulması yolunda ilk adımlar atılmaktadır.
Çevre konusunda faaliyet gösteren Bulgar STK’lar arasındaki işbirliği, çeşitli şekillerde
yapılmaktadır. Bunlar arasında ortak projelerin geliştirilmesi ve uygulanması, toplu kampanyalar ve lobi oluşturma faaliyetleri, soruna dayalı insan ve finans kaynağı havuzunun oluşturulması ve aynı zamanda bilgi alışverişi yer almaktadır. İşbirliği ayrıca, BlueLink’in
[email protected] elektronik posta listesi ve aynı zamanda diğer REC Bültenleri ve çevre ile
ilgili diğer gazeteler gibi diğer ortamlar aracılığıyla yapılmaktadır.
<[email protected]> elektronik posta listesinin, çevre koruma ile ilgili sorunlar ve
sürdürülebilir kalkınma konusunda mesaj alan ve gönderen 180’in üzerinde abonesi bulunmaktadır. 20 kadar STK, bu elektronik posta listesinin en aktif kullanıcılarıdır. Bu kullanıcılar her iş günü 3-10 adet mesaj göndermektedir. Bu gösterge e-postaya göreceli olarak
daha düzenli erişimi olan kuruluşlara karşı önyargılı olmakla birlikte, Bulgaristan’da çevre
konusunda çalışan STK’ların işbirliği seviyesinin ve dinamiklerinin ölçülmesine önemli bir
katkı sağlamaktadır.
Görüşülen bütün STK’lar, diğer STK’larla yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde düzenli iletişimleri olduğunu belirtmiştir. STK’ların %94 ’ü ulusal ve yerel resmi makamlarla düzenli iletişim
halinde olduklarını %93’ü de uluslararası/yabancı STK’larla ve üniversiteler, okullar, bilimsel
enstitüler ve kurumlar gibi bilimsel /eğitim kuruluşlarıyla düzenli iletişim halinde olduklarını
belirtmiştir. Bu rakamlar, yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde oldukça yüksek seviyede iletişimi göstermektedir. Araştırmaya katılanların %74 ’ü tarafından en yaygın işbirliği faaliyeti
olarak proje uygulaması ve kampanyalar (%63), finansal kaynak sağlama (%48) ve lobi oluşturma (%44 ) gösterilmiştir. STK’lar tarafından başarılı ortak faaliyetlerin ana sebepleri
olarak aşağıdakiler rapor edilmiştir:
•
kaynakların bir havuzda toplanması;
•
görevlerin daha etkin şekilde dağıtılması;
•
farklı beceri ve deneyimlerin birleştirilmesi ve
•
güçlü yanların birbirini tamamlaması.
Çok az oranda STK, temel nedeni aşağıdaki belirtilere dayanan başarısız işbirliği deneyimi
bildirmiştir:
36
•
fikir tutum ve çalışma yöntemlerindeki ayrılık;
•
yönetim ve ortak proje faaliyetlerinin koordinasyonunda aşırı hantallık;
•
kuruluşlar arasında eksik ve kusurlu iletişim; ve
•
işbirliği ruhunun önüne geçen rekabetçi ruh.
GİRİŞ
BULGARİSTAN
AĞ KULLANIMINA İLİŞKİN İHTİYAÇLAR VE SORUNLAR
Yapılan anketler ve görüşmeler sonucunda STK’ların yüzde 31’i, elektronik bilgi ağının
kurulmasıyla sağlanan geniş tabanlı ağ yapılandırma çalışmalarına ve işbirliği platformuna
aktif olarak katılımlarını engelleyen en önemli sorun olarak “zaman yetersizliğini” göstermektedir. Yetersiz teknik kapasite ve İngilizce eksikliği de bazı STK’ların Güneydoğu Avrupa
elektronik ağına etkin olarak katılımlarını engellemektedir. Dil engeli, insan kaynağı sorunu
olmanın yanı sıra motivasyonel bir sorun olarak da düşünülmektedir. Araştırma İngilizce
konuşma kapasitesindeki yetersizliği açıkça ortaya koymaktadır. Dil problemleri %51’lik
oranla ilk sırada yer almaktadır. Bu diğer motivasyonel problemlerin üzerindedir. Araştırmaya
katılanların %37’si, üyelerinin internet beceri ve yetkinliklerini “ortalama” olarak nitelendirirken, %33’ü “mükemmel”, %4 ’ü ise “düşük” olarak değerlendirmektedir. Araştırmaya
katılanların %63’ü ise tüm üyelerinin bilgi teknolojisi becerisine sahip olduklarını söylemektedir. Ancak, katılımcıların yüzde 96’sı üyelerinin bilgisayar becerilerini geliştirmeye ihtiyacı
olduğunu belirtmektedir.
Görüşme yapılan STK’ların büyük bir bölümü elektronik haberleşme becerileri ile ilgili
eğitimi gerekli görmemektedir. Ayrıca, personel devir hızının yüksekliğini çevre hareketinde
genel olarak bir sorun olarak algılamamaktadır. Ancak, her iki nokta da araştırmaya katılan
bir takım kuruluşlar tarafından özellikle problem olarak vurgulanmaktadır. Bu kuruluşlar
aynı zamanda çevre hareketine genç insanların çekilmesi ve sürekli bilgisayar eğitiminin verilmesi yönündeki ihtiyacın da farkındadır.
Sonuç olarak, görüşülen STK’lar eğitimi ve kuruluşlarının insan kaynağı ihtiyacını en
önemli sorun olarak görmemektedir.
Söz konusu kuruluşlar bu sorunları
çevre STK sektöründe genelde en
önemli sorunlar olarak görülen mali ve
teknik problemlerden daha alt sıralara
koymaktadır. Genel olarak, daha iyi
bilgisayar olanaklarına sahip olan
STK’lar, internet erişimi ofislerinin
dışında olan veya sınırlı internet erişimi
olan STK’larla karşılaştırıldığında bilişim teknolojilerinden daha geniş ve
daha ileri seviyede yararlanma eğilimindedir.
Küçük, kırsal STK’larda ya zaman zaman ödünç alınan çok temel ekipmanların bulunması
ya da hiç donanıma sahip olmamaları nedeniyle, bilgi teknolojilerinin kullanımını seyrek
elektronik posta hizmeti oturumlarıyla sınırlandırmak zorunda kalmaktadırlar. Genel olarak,
görüşme yapılanların %11’i yalnızca tek bir telefon hattının bulunması, yavaş/güvenilir
olmayan İnternet bağlantısı ve eski ekipmanların bulunması sorunlarından birini teknik engel
olarak görmektedir.. Büyük yerleşim yerlerinde veya kentlerde yerleşik olan ve daha iyi internet erişimi ve finansal kaynağa sahip olan STK’lar, bilgi araştırmalarında ve etkinliklerinin
ilerletilmesinde bilgi teknolojilerini daha etkin kullanmaktadır (yüzde 33’ünün yayınlanan
web sayfaları bulunmaktadır).
Çevre konusunda eğitime odaklanan STK’larla yapılan görüşmelerde (özellikle küçük olanlar ve okullarda veya üniversitelerde yerleşik ancak bununla sınırlı olmayanlar) temel bilgisayar donanımına sahip olmalarının, gençleri sivil toplum girişimlerine geniş kapsamlı ve yoğun
bir şekilde dahil edebilme şanslarını büyük ölçüde arttıracağını belirtmiştir.
EKLER
Anketi
cevaplayanların
yüzde 38'i
herhangi bir
elektronik ağ üyesi
olmamalarının en
önemli nedenin
finansal engeller
olduğunu ifade
etmiştir
37
GİRİŞ
BULGARİSTAN
EKLER
Bulgar STK’ları, finansal kısıtlamaları ciddi bir sorun olarak görmekte ve teknik engellerin
hemen arkasında sıralamaktadır. Görüşme yapılanların %48’i internet erişimi için yeterli
finansal kaynağın olmamasını etkin internet kullanımında en önemli engel olarak belirtmektedir.7 Elektronik ağa aktif katılımın başlıca finansal engelleri arasında aşağıda belirtilenlerle
ilgili ödemelerin yapılmasındaki sınırlı finansal kaynaklar da bulunmaktadır:
•
•
•
•
ilave kadro (%27);
telefon faturaları (%23);
uygun bilgisayar donanımı (%21) ve
eğitim (%21).
Genel olarak, katılımcıların yüzde 38’i finansal engelleri elektronik ağa katılımlarına engel
olan en önemli faktör olarak görmektedir. STK’ların bir çoğu, elektronik bilgi alışverişine
etkin şekilde katılabilmek üzere öncelikle bilgisayar ekipmanlarının ve uygun yazılımların
alınabilmesi için mali veya doğrudan desteğe ihtiyaç duymaktadır. Ayrıca, uzak yerlerdeki
bazı STK’ların kırsal alanlarda kentlerden daha yüksek olan telekomünikasyon giderlerinin
karşılanmasında da desteğe ihtiyaçları bulunmaktadır.
Vergi indirimleri sağlamak aracılığıyla üçüncü sektöre iş yatırımlarını teşvik etmeyen
mevzuattan dolayı, Bulgaristan’da çevre konusunda faaliyet gösteren STK’ların hemen hemen
yarısı finansman konusunda yabancı finans kaynaklarına bağımlıdır. Sonuç olarak araştırma,
STK’ların finans kaynakları ve olanakları hakkında bilgi almakla ilgilendiklerini ortaya koymaktadır. Araştırmaya katılanların %85’i internette finansman olanaklarına araştırmaktadır.
%78’i elektronik ağı finans kaynağı bulmak için kullanılmaktadır. STK’ların hemen hemen
yarısı (%48) finansman sağlamak için diğerleriyle işbirliği yapmakta ve yüzde 25’i finansman
kaynağı ile ilgili bilgilerin önümüzdeki iki yıl boyunca kendileri açısından öncelikli ilgi konuları olduğunu belirtmektedir. STK’ların finansman elde etmeyle son derece ilgili olmaları,
Bulgaristan’da çevre konusunda faaliyet gösteren STK’ların büyük çoğunluğunun finansal
durumlarındaki zorluğu ve aynı zamanda yetersiz finansmanın en önemli sorun olarak algılandığını yansıtmaktadır. Araştırmaya katılanların yarısından fazlası (%52) çoğunlukla
finansman eksikliğinden dolayı (%86) bilgisayar sistemlerini yenileştirmeyi/iyileştirmeyi
planlamamaktadır. Görüşme yapılanların %60’ı projenin doğrudan ekipman bağışı, eğitim
yoluyla ve elektronik ağın STK’ları ve bağışçılar arasındaki bağlantıyı kurarak destek sağlaması
gerektiği yorumunu yapmaktadır.
Başarılı ve sürdürülebilir bir girişim olabilmesi için bilgi ağının içeriği STK’ların cevaplarında ifade ettikleri ilgi alanlarını yansıtmalıdır. Araştırmaya katılanların çoğu başka bir
ortamda bulunması zor olan bilgileri sunması sebebiyle elektronik ağa aktif olarak katıldıklarını belirtmiştir. STK’lar, ağın bilgi alışverişi, üçüncü sektör, finansman kaynakları,
hükümetler ve uluslararası finansal kuruluşlar arasında geri bildirim forumu olarak işlev
görmesini beklemektedir.
Kendileriyle görüşülen STK temsilcileri, gerek ulusal gerekse uluslararası girişimleri için
ortak bulma konusunda isteklerini ifade etmektedir. Katılımcıların %47’si ise interneti
potansiyel ortak arayışında kullandıklarını belirtmektedir. Öncelik ise finansman fırsat-
38
GİRİŞ
BULGARİSTAN
EKLER
larının (%85) ve işle ilgili bilgilerin (%81) araştırılmasındadır. Görüşme yapılanların
%44 ’ü ortak bulunmasını gelecek iki yıl boyunca kuruluşları açısından önemli bir öncelik
olarak sıralandırmaktadır. Katılımcıların hemen hemen tamamı Güneydoğu Avrupa’daki
(SEE) diğer çevre STK’ları ile işbirliği yapma konusundaki pozitif ilgilerini ifade etmektedir. Araştırma yapılan 27 STK’nın 26’sı (%96), iletişimi ve işbirliğini kolaylaştırmak üzere
elektronik bilgi ağının kuruluşuyla ilgilendiğini belirtmektedir. Söz konusu ağın aktif
katılımcısı olacaklarını ifade etmektedir.
Görüşülen STK’ların %78’i, SEE bilgi paylaşım ağını öncelikli olarak finans kaynağı ve
ortak bulmak, diğer STK’lar ile iletişime geçmek ve yürütülen çalışmalarla ilgili bilgi paylaşımı amacıyla kullandıklarını belirtmiştir. Dolayısıyla, uzun vadede sürdürülebilir olması
için ağ tarafından sunulan temel bilgi hizmetlerinin bu unsurları içermesi gerekmektedir.
SEE elektronik ağına aktif olarak katılmaya ilgi duyduklarını ifade eden STK’lar, aynı
zamanda kalite ve fiyatına bağlı olarak söz konusu hizmetler için belirli bir üyelik ücreti
ödeyeceklerini de belirtmiştir. Bulgaristan’da çevre sektöründe bilgisayar okuryazarlığı ve
farkındalığı geliştiğinden, STK ağ kullanıcıları bilgi ve iletişim hizmetleri karşılığında ücret
ödemeye daha fazla istekli olacaklardır. Bu da ağın belirli projelerden bağımsız olarak uzun
vadede sürdürülebilir olmasına olanak sağlayacaktır.
Ağı daha etkin kullanabilmek üzere STK’lara bilgisayar eğitimi sağlanması ihtiyacı, araştırmaya katılanların yüzde 30’unun yanıtlarına yansımıştır. Katılımcılar, eğitimin gerekli
olduğu iki ana alan tanımlamışlardır. Bunlar, internet becerileri (%67) ve özellikle Web yayınlama/grafik tasarım becerileri (%19) olarak belirlenmiştir. Bazı STK’lar, aynı zamanda GIS,
MS Access, veritabanı, video yazılımları ve Windows uygulamaları ile ilgili becerilere ve bu tür
becerilerinin geliştirilmesine ihtiyaçları olduğunu ifade etmişlerdir. Bazı STK’lar da, kadro
değişimini beceri transferi ve deneyimlerin paylaşılması için bir araç olarak görmektedir.
BlueLink’in geniş STK posta listesi ve Web sitesi yönetimine dayalı olan tecrübesi, görüşme
yapılan bazı STK’ların ifade ettikleri görüşlerin aksine, STK’ların çevrim içi iletişim becerilerini geliştirmeye ihtiyaçları olduğunu göstermektedir. Görüşülen STK’lardan biri tek
konuyla sınırlı olmayan birçok aşamada yapılandırılmış, STK’ların genç üyelerini hedefleyen
ve böylelikle çevre STK sektörüne canlılık getirecek olan sürekli bir eğitim programının
düzenlenmesini şiddetle önermiştir.
Eğitimler genel bilgisayar eğitimine ek olarak, eğitim seminerlerinin etki ve iş birliklerini
arttırmak üzere, çevre STK’larının ağları stratejik olarak nasıl kullanabileceklerine dair yöntemlere odaklanmalıdır. Eğitimler, STK’ların, ortak bir elektronik ağın faaliyetlerini nasıl
geliştireceği, bilgi sağlama ve bulma süreçlerinin birbirlerine olan bağımlılıkları ve aynı
zamanda başkalarıyla bilgi paylaşımı hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olmalıdır.
STK’ların birçoğu finansal kaynağın olmaması gibi finansal ve ekipmanların eksikliği gibi
teknik sorunlar arasındaki ilişkinin farkındadır. Ancak, ağların etkin kullanımında en önemli tek problem olarak finansal konuların ortaya koyulması yönünde belirgin bir eğilim bulunmaktadır. Ancak, finansal faktörün etkili ağ kullanımındaki kayda değer yegâne problem
olmasının öneminin olduğundan fazla büyütülmesi yönünde belirgin bir eğilim bulunmaktadır. STK’ların finansal engellerle ilgili olarak duydukları bu kaygı, eğitim ihtiyacı gibi
önemli sorunların arka planda bırakılmasına yol açmaktadır. Görüşme yapılanların bir çoğu
ekipmanınız olduğu takdirde üyeler “kullanmayı çabucak öğreneceklerdir” noktasına yönlendirmektedir. Bu durum, Bulgar bilgisayar kullanıcılarının “yaparak öğrenmeyi” tercih
39
GİRİŞ
BULGARİSTAN
EKLER
eden tipik “kendi kendine öğrenme” yaklaşımını yansıtmaktadır. Araştırma katılımcılarından
biri; bilgisayar eğitimi almış olan üyelerinin (ki bu Bulgar kullanıcılar tarafından seyrek olarak
yapılır) öğrendikleri becerileri diğer üyelere aktardıklarını söylemiştir.
STK’ların büyük çoğunluğu, işleri için gerekli olan yazılımı satın alabilecek finansal güce
sahip değildir. Bu teknik engel, stratejik iletişim ve bilgi hizmetlerinde mevcut donanımların
ve insan kaynaklarının etkin kullanımını kısıtlamaktadır. Bulgaristan’da 2000 yılında yüzde
78’lere ulaşan yüksek seviyede yazılım korsanlığı söz konusudur.8 Komple yazılım paketi
ürününü satın alamayan STK’lar, genellikle günlük operasyonları için ihtiyaç duydukları programların deneme veya gösterim sürümlerini indirmek zorunda kalmaktadırlar. Bu sorun,
araştırma yapılan bütün STK’lar tarafından kabul edilmektedir.
PROJEYLE İLGİLİ DİĞER ÖNERİLER AŞAĞIDADIR:
“Eğitimcilerin eğitimi” seminerleri, kurulan elektronik ağların projenin tamamlanmasından sonra da, uzun vadede devam ettirebilmeleri açısından önemli olacaktır. Ağın eğitim
kapasitesinin ve niteliklerinin güçlendirilmesi, diğer STK’lara eğitim hizmeti verilebilmesini
ve böylelikle kendi kendine sürdürülebilirliği sağlayacaktır.
Kendileriyle görüşülen katılımcıların %20’si, projenin destek ve kaynakların zaten yeterli
kapasiteye sahip olan bir kaç güçlü kuruluşa yoğunlaşmasının ve tekelleşmesinin önlenmesi
konusunda dikkatli olunması gerektiği yorumunu yapmaktadır. Desteğin tersine yerel
seviyede faaliyet gösteren bütçe açısından küçük STK’ları hedef alması gerektiği belirtilmektedir.
STK’lar proje yürütücülerine “Tek kişilik orkestra” yapısındaki kuruluşları desteklemekten
kaçınmaları gerektiğini de belirtmektedir. Sonuç olarak, görüşme yapılan STK’ların hemen
hepsi olası aşırı bilgi yüklemesiyle ilgili kaygılarını dile getirmekte ve bilgi içeriğinin ve
akışının yararlı bilgilerin bulunmasını kolaylaştıracak şekilde kategoriler halinde yapılandırılmasını tavsiye etmektedir.
40
GİRİŞ
HIRVATİSTAN
EKLER
Hırvatistan
Jagoda Munic, Zelena Akcija (Green Action)
GİRİŞ
Bu ülkeyle ilgili bölüm, çevre konusunda faaliyet gösteren 14 STK ile yapılan görüşmelere
dayanmaktadır. Buna ek olarak, proje ulusal bir toplantıda 20 STK’ya tanıtılmıştır.
Görüşmelerin büyük bir bölümü yüz yüze yapılmış, geri kalanı ise telefon görüşmeleriyle
gerçekleştirilmiştir. Bir kaç STK anket formunu elektronik posta ile göndermiştir. Görüşme
yapılanlar, STK personeli veya temsilcileridir. Araştırma, çevre konusunda faaliyet gösteren
bir STK olan Zelena Akcija (Yeşil Eylem) tarafından yürütülmüştür.
HIRVATİSTAN’DA ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
REC’in STK Rehberine göre,2 Temmuz 2001 itibariyle Hırvatistan’da çevre konusunda
faaliyet gösteren izcilik 150 STK ve yürüyüş kuruluşları haricinde 97 bulunmaktadır.
Bunların üçte biri aktif olarak nitelendirilebilir. Toplam üye sayısı 2000-3000 kişidir. Ancak,
nitelikli aktivist ve finansal kaynak eksikliği, çevre ile ilgili grupların üye sayılarını ve yerel
desteğini arttırmalarını engellemektedir.
Komünist rejimin yıkılmasından sonra, Hırvatistan’ın dört yıl süren bir savaş dönemin
yaşandığı ve beş yıllık süreyle de sivil toplumun gelişimi üzerinde olumsuz etkileri olan politik bir ortamın bulunduğunun unutulmaması gerekir. Örneğin, hükümet, çevre konusunda
faaliyet gösteren bir adet STK’ya, Lijepa nasa (Our Beautiful)’ya odaklanmıştır. Bu kuruluş,
Hırvatistan genelinde okullarda çevre konusunda eğitimler vermektedir.
Bu koşullara rağmen, Hırvatistan’daki çevre hareketi birçok başarılı yerel ve ulusal
kampanyayı üstlenmiştir. Sonuç olarak, medyada ve kamuda bilinilirlikleri giderek artmaktadır. 1999 yılında resmi bir araştırma enstitüsü10 tarafından yapılan bir kamuoyu yoklamasında çevre hareketine kamuoyu tarafından işçi sendikalarından veya bağımsız medya
kuruluşlarından daha fazla güvenildiği ortaya çıkmıştır. Araştırma, tüm vatandaşların %
3.3’ünün çevre konusunda faaliyet gösteren bir organizasyona katılmayı düşündüklerini
ortaya koymuştur.
Bütün STK’lar
ulusal ve
uluslararası bazda
işbirliğine
duydukları isteği
ifade etmişlerdir
MEVCUT AĞ YAPILANDIRMASI VE İŞBİRLİĞİ
Araştırma sonuçlarına göre, Hırvat çevre STK’ları ortalama olarak ülkedeki diğer 14 STK
ile işbirliği halindedir. Bu rakam STK başına 2-50 arasında değişmektedir. Ortalama uluslararası STK ortak sayısı ise sekizdir. Araştırma yapılan STK’lardan ikisi ulusal sınırların
ötesinde işbirliği yapmamaktadır. Öte yanda STK’lardan birisinin yaklaşık 40 kadar yabancı
STK ile teması bulunmaktadır. Çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar ortalama olarak
yabancı STK’larla aynı sayıda bilimsel ve eğitim kuruluşları ile işbirliği yapmaktadır (0-40
ortak). Hırvatistan’da çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar aynı zamanda resmi makamlar ve kamu kuruluşlarıyla da birlikte çalışmaktadır. Bu rakam, ortalama olarak 6 kuruluş (115 arasında değişen) olarak verilmiştir. Araştırma yapılan STK’ların %57’si yerel, %64 ’ü
bölgesel, %57’si ulusal ve %36’sı uluslararası düzeyde faaliyet göstermektedir.
1994 yılında, Hırvat STK’larının şemsiye ağı olan Yeşil İttifak (Green Alliance) oluşturuldu. Ancak, kuruluşundan bir müddet sonra faaliyetleri azaldı. Ülke çapındaki çevre STK
şemsiye organizasyondaki boşluğu doldurmak üzere, 1997 yılında Yeşil Forum (Green
41
GİRİŞ
STK’lar ağ
yapılandırmasında
ekipman ve eğitim
eksikliğini
internetten
faydalanılmasının
önündeki önemli
engeller olarak
vurgulamaktadırlar
42
HIRVATİSTAN
EKLER
Forum) tesis edildi. Yeşil Forumun üyeleri yıllık olarak toplanmaktadır. Bu oluşum ülke
düzeyinde kampanyaların tartışıldığı ve aynı zamanda planlandığı ulusal bir forum işlevi
görmektedir. Raporun yazıldığı tarih itibariyle 20 STK ağ üyesi ve 2 STK da gözlemci sıfatı
taşımaktadır. Gözlemcilerin oy kullanma hakları yoktur ancak tartışmalara, toplantılara ve
kampanyalara katılırlar. Yedi STK, izleme komitesi oluşturmak aracılığıyla ağı koordine
etmek üzere seçilmiştir.
Görüşmeler ve anketler süresince STK’lar ülkede ve aynı zamanda yurt dışında faaliyet
gösteren STK’lar arasındaki işbirliğinin önemini açıkça vurgulamışlardır. Hiçbir STK bir
diğer STK’yı tehdit veya rakip olarak gördüğünü söylememiştir. Yalnızca bir STK, uluslararası düzeyde işbirliği yapma konusunda dil problemi olduğunu belirtmiştir.
Çevre konusundaki uluslararası düzeyde işbirliği genellikle STK’ların bireysel ortakları ya
da Güneydoğu Avrupa Çevre STK Ağı (SEEENN) üyeleri ile gerçekleşmektedir. Örneğin,
Zelena Akcija (Yeşil Eylem) “Friends of the Earth” (Yeryüzü Dostları) örgütünün üyesidir ve
aynı zamanda Hırvatistan’da WWF11 faaliyetlerini koordine etmektedir. Yeşil Eylem (Green
Action) Makedonya Ekoloji Hareketi (Ecologists’ Movement of Macedonia -DEM) ile birlikte SEEENN sekreterlik görevini yürütmektedir.
2001 yılında ülkenin kuzey kesiminde, Drava Nehrinin korunmasıyla ilgili kampanyalar
yürütmek üzere“Drava Birliği” adı verilen bir STK federasyonu kurulmuştur. Drava Birliğine
üye olan 10 Hırvat STK, Macar, Sloven, Avusturyalı STK’larla işbirliği yapmaktadır. Yapılan
görüşmeler sırasında, yaklaşık 10 STK, Bosna Hersek’te çevre konusunda faaliyet gösteren
STK’larla işbirliği halinde olduklarını rapor etmiştir.
1999 yılında, yedi STK, vatandaşların çevreyle ilgili yerel problemleri bildirebilecekleri acil çevre
yardım hattı hizmeti sunan Yeşil
Telefon Ağını oluşturmuşlardır. Bu
STK’lar aynı zamanda ortak yayınlar ve kampanyalar da düzenlemektedir. Bu ağ diğer Güneydoğu
Avrupa
ülkelerine
yayılma
sürecindedir.
Halen, Hırvatistan’da çevre
konusunda
faaliyet
gösteren
STK’ların elektronik bir ağı bulunmamaktadır. Ancak, çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar, ZaMir STK ağı nedeniyle
(ZaMir sosyal değişim ve öncellikle barışa tahsis edilmiş uluslararası elektronik bir STK
ağıdır) ağ yapılandırması konusunda deneyim sahibidir. STK’lara web sayfaları, elektronik
posta listeleri ve aynı zamanda elektronik STK bültenleri aracılığıyla destek sağlamaktadır.
Her hafta 300 civarında alıcıya dağıtılan çevreyle ilgili elektronik haber bültenini oluşturan
Yeşil Hafta (Green Week) adlı çevre haber ajansından da söz etmek gerekir. Görüşmeler
sırasında gerek ZaMir, gerekse Yeşil Hafta, çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar için
ülkede bir elektronik ağ oluşturma konusunda güç birliği yapmaya ve işe dahil olmak isteklerini belirtmişlerdir.
Görüşme yapılan STK’ların 10’u, interneti günlük olarak genel iletişimde kullanmaktadır.
Bu STK’ların 4 ’ü ise elektronik posta yerine hala normal posta ve faks mesajlarını tercih
etmektedir. On STK, aynı zamanda yukarıda sözü edilen elektronik haber bülteni ağına
üyedir. Bu STK’ların sekizi de diğer çevrim içi çevre dergilerini okuduklarını bildirmişlerdir.
GİRİŞ
HIRVATİSTAN
STK’lar, interneti öncelikle diğer kuruluşlarla iletişim kurmakta (11 STK), çevrim içi
bağış/finans toplama (9 STK), çevre ve genel konularda bilgi toplanmasında (7 STK) ve Web
yayınında (6 STK) kullanmaktadır.
Kendileriyle görüşme yapılan çevre STK’ları, çevre konusunda faaliyet gösteren diğer
STK’larla ortak finansman yaratmak (11 STK), proje uygulamalarının yürütülmesi (13 STK),
kampanya ve lobi oluşturma etkinliklerinde (sekiz STK) ve stratejik eylem planlarının geliştirilmesinde (bir STK) işbirliği yaptıklarını bildirmişlerdir. STK’lar, işbirliğinden büyük ölçüde
olumlu deneyimler elde ettiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca, STK’lar yakın işbirliği, yoğun
iletişimle ve her şeyin ötesinde ortak çıkarlar doğrultusunda yürütülen bu ortak faaliyetlerin
başarılı olduğunu belirtmektedirler. Bir STK, üyelerinin bir çoğu İnternet kullanmadığından
elektronik haberleşme konusundaki problemlere dikkat çekmiştir.
Bu ortak etkinliklere ek olarak, kendileriyle görüşülen bütün STK’lar ulusal ve uluslararası
düzeyde daha fazla işbirliği yapmak istediklerini ifade etmişlerdir. Motivasyonları öncelikle
güç birliği, ortak projelerin yürütülmesi, bilgi ve deneyim alışverişine odaklanmıştır.
Görüşme yapılan STK’lardan Drava Birliği, Yeşil Forum ve Yeşil Telefon Ağına üye kuruluşlar,
uluslararası düzeyde işbirliğine en fazla ilgi gösteren kuruluşlardır.
AĞ KULLANIMINA İLİŞKİN İHTİYAÇLAR VE SORUNLAR
EKLER
Bütün STK’lar,
işbirliğini arttıran
ve kolaylaştıran bir
platform sağlayan
Hırvatistan
düzeyinde bir
elektronik çevre
STK ağının
oluşturulmasını
istemektedir
Her ne kadar belirli düzeyde elektronik tabanlı iletişim halen mevcut olsa da, görüşme
yapılan STK’ların tümü çevrim içi işbirliği ve bilgi akışının geliştirilmesine duyulan ihtiyacı
açık ve net olarak belirtmektedir. STK’lar ekipman eksikliğini ve eğitim ihtiyacını İnternetten
faydalanılamamasının önündeki en önemli engeller olarak vurgulamaktadır. Hemen hemen
bütün STK’lar, ofislerinde teknik donanım ve aynı zamanda en azından yarı zamanlı bir ağ
yöneticisinin ücretini ödeyebilecek finansman eksikliği problemiyle karşı karşıyadır. Daha
küçük, gönüllü bazında çalışan STK’ların genellikle bilgisayarları bulunmamaktadır.
Eylemcilere ait olan bilgisayarları kullanmaktadır. Öte yandan, daha büyük STK’ların ekipmanları genellikle eskidir. Bu kuruluşların personelleri internet bağlantısı olan bir bilgisayara
erişim için genellikle sıraya girmektedir.
Eğitim ve kapasiteyle ilgili olarak, STK personelinin büyük bir çoğunluğu elektronik posta
kullanmayı bilmektedir ve temel bilgisayar becerilerine sahiptir. Ancak Web sayfası yönetimi
ve bilgisayar bakımı konusundaki deneyimleri eksiktir.
Sonuçta, aşağıdaki maddeler Hırvatistan’da çevre konusunda faaliyet gösteren STK’larının
en büyük zorluklarını öncelik sırasında göstermektedir:
• uygun ofis ekipmanı eksikliği;
• eğitimli ağ yöneticisi eksikliği;
• yetersiz İnternet bağlantıları; ve
• bilgisayar bakım-onarım becerisi eksikliği.
Yapılan görüşmeler ve anket çalışmaları sırasında, STK’lar gerek ulusal gerekse uluslararası
düzeyde işbirliğinin arttırılmasına duydukları ilgiyi açıkça vurgulamışlardır. Hiç birisi bir
diğer STK’yı tehdit veya rakip olarak gördüğünü söylememiştir. Araştırma yapılan STK’ların
tümü, işbirliğini arttırmaya ve kolaylaştırmaya yönelik bir platform sunarak kendilerine yarar
sağlayacak olan Hırvatistan düzeyinde elektronik çevre STK ağının oluşturulmasını istemektedir.
43
GİRİŞ
Araştırmaya
katılanların
% 71’i
planladıkları ağ
kullanımında en
büyük öncelik
olarak çevrim-içi
bağış toplamayı
göstermektedir
HIRVATİSTAN
EKLER
Görüşme yapılan STK’ların büyük bir bölümü, projenin potansiyel faydaları olarak bilgisayar donanımı elde edilmesinde sağlanacak olan desteği ve bazıları da ilave personel işe
alınabilmesi için finansman sağlama olasılığını görmektedir. STK’ların genel olarak Web ve
internet ortamındaetkinliklerin artmasıyla, çevre konusunda faaliyet gösteren STK’lar, bilgisayar firmalarının kendilerine teknik ve finansal destek sağlama yönündeki ilgilerinin artacağını düşünmektedir.
Aşağıdaki liste, görüşme yapılan STK’ların bu projeden öncelik sırasıyla beklentilerini kapsamaktadır:
• hızlı ve etkin bilgi akışını kolaylaştırması;
• iyi işlev gören bir ağ oluşturmak üzere STK’ların insan kapasitesini arttırması;
• teknik destek sağlaması;
• çevre konusunda faaliyet gösteren yerel STK’ların ulusal medyaya daha fazla erişimi;
• yeni ortaklıklar ve iletişim olanakları;
• Web yayını ile ilgili eğitim;
• Güneydoğu Avrupa bölgesinde daha yoğun ağ yapılanması ve
• telekomünikasyon giderlerinin finansmanı.
Görüşme yapılanların pek çoğu ağ kullanımının planlanan ana alanı olarak genel çevre
problemleriyle ilgili bilgi alışverişi ve ortak projelerin kolaylaştırılmasını belirtmektedir. Yüz
yüze yapılan görüşme sonuçlarının aksine, cevap verenlerin %71’i çevrim-içi bağış toplamayı
planlanan ağ kullanımda en yüksek öncelikli olarak sıralamışlardır. Cevap verenlerin %57’si
elektronik ağa dahil olmalarının ikinci en önemli amacı olarak da uluslararası proje ortaklarının araştırılması olarak belirtmişlerdir.
Sonuçta, araştırmaya katılanlar, küresel çevre sorunları üzerinde çalışmak (%27), ortak projeler için daha fazla finansman sağlama (%26), etkin çevrim içi iletişim (%26) ve güçlü kişisel
etkileşimin sağlanması konularını öncelikli olarak belirtmiştir (%21). Ağın ancak katılımcı
STK’ların aktif olarak dahil olacakları ortak bir çıkar bulmaları halinde başarılı ve
sürdürülebilir olacağına dair yaygın bir görüş hakimdir. Görüşme yapılan STK’lardan biri,
“Çevre STK elektronik ağı kendi başına faydalı bir araç ancak bilgi alışverişinin geliştirilmesi ve ortak projelerin yürütülmesi sürecinde yalnızca bir ilk adım”açıklamasını yapmıştır.
Görüşmelere katılanların büyük bir kısmı, mevcut temelin üzerine ilave sistemin geliştirilmesi yönünde tavsiyelerde bulunmuştur. Bir öneri de, faaliyetlerine katılan STK’ların ağ
yapılandırması konusunda deneyim kazanmış olmaları sebebiyle yukarıda sözü edilen Yeşil
Forum veya Yeşil Telefon Ağı üzerine yapılandırılmasıdır. Son beş yılda, kalıcı proje
sonuçlarının elde edilme olasılığı ile ilgili iyi bir gösterge teşkil eden birçok ortak projeler ve
kampanyalar yürütmüşlerdir.
44
GİRİŞ
HIRVATİSTAN
EKLER
Bazı STK temsilcileri, bir STK’nın bilgisayar sunucusunu barındırması ve ağ faaliyetlerini
korrdine etmek üzere bir kişiyi görevlendirmesini önermişlerdir. Bir diğer görüş de,
STK’ların ihtiyaç duydukları ekipmanların projenin ulusal düzeydeki STK izleme komitesi
tarafından değerlendirilmesidir. Bu şekilde, projenin ilk iki yılında sağlam bir ağ donanım
altyapısı oluşturulabilir.
Bir diğer öneri de, çevre STK’ları dışındaki STK’lar ile işbirliğinin geliştirilmesidir. Örnek
olarak, Green Week çevre bülteninin yayıncısıyla veya İnternet servis sağlayıcısıyla olan işbirliği gösterilebilir. Çevre haber ajansına dahil olarak bilgi alışverişi, ağ yapılandırma ve internet kültüründe deneyim kazanılması beklenmektedir. Bazı internet servis sağlayıcılarıyla
müzakerelerin kolaylaştırılması, STK’lara deneyim, finansal destek, Web sitesi barındırma ve
aynı zamanda internet ve internet tasarımı konularında yardımcı olacaktır.
45
GİRİŞ
MAKEDONYA CUMHURİYETİ
EKLER
Zlatko Samardziev, REC Makedonya Ülke Ofisi
Çevrim içi işbirliği GİRİŞ
Mart 2001’de Makedonya Cumhuriyeti’nde bulunan yaklaşık 150 çevre STK’sına anket
konusunda açıkça gönderilmiştir.
Yalnızca ortalama 60 STK’dan yanıt gelmiş olmasına rağmen, Makedonya’da
70
civarında
çevre
STK’sının faal olduğu söylenebilir. Bu STK’ların 30 kadarı, çevre
teknik eğitime STK’larının bir şemsiye
kuruluşu olan Makedonya Çevrebilimciler Hareketi’nin de (DEM)
ihtiyaç vardır üyesidir. Bu rapora ilişkin daha fazla bilgi toplanması amacıyla 19 STK ile de görüşmeler
yapılmıştır.
MAKEDONYA’DA BULUNAN ÇEVRESEL STK’LARIN GENEL
DURUMU
İlk çevre STK (Makedonya Ekoloji Bilim Adamları Derneği) Üsküp’te 1972 yılında
kurulmuş olsa da, STK’ların hemen hemen tümü 1989 yılında gerçekleşen siyasi değişimlerin
ardından ortaya çıkmıştır.
Ana odak noktaları çevre sorunlarını çözmek olan STK’lara ek olarak, ilgili alanlarda
faaliyet gösteren başka STK’lar da bulunmaktadır. Bunlar, dağcılık dernekleri, keşif grupları,
bilimsel araştırma dernekleri ve diğer özel gruplar şeklinde sınıflandırılabilir.
Birçok çevre STK’sı, oldukça gelişmiş olmalarına ve kendi toplulukları içerisinde iyi bir
şekilde tanınmalarına rağmen, önemli bir kısmı kapasitelerini geliştirme konusunda hala
desteğe ihtiyaç duymaktadır. Makedonya STK’ları ülke genelinde yayılmışlardır.
Kuruluşların yaklaşık üçte biri Üsküp’te bulunmaktadır. Ancak en aktif STK’lar şaşırtıcı bir
şekilde kırsal kentlerden çıkmaktadır. Tek farklılık, sayıları birkaç taneyi geçmeyen ve aktif
olmayan STK’ların yer aldığı, ülkenin güneydoğu kısmıdır. Bir çok Makedonya STK’sının
yaşı yediden küçüktür.
Makedon çevre STK’ları,
genellikle çevre eğitim öğretimi,
lobi faaliyetleri, çevre bilgisinin
yaygınlaştırılması, kamu bilincinin arttırılması konularında
çalışmaktadır. Ayruca, temizlik
hareketleri ve ağaçlandırma projeleri gibi sembolik etkinlikleride
de yer almaktadırlar. Az sayıda
STK, bilimsel araştırma ve
teknolojik projelerde etkin rol
oynamaktadır.
Makedon
STK’larının yaklaşık yarısının yıllık bütçesi 500 Avro’dan azdır ve yaklaşık dörtte birinin yıllık bütçesi 5.000 Avro ile 50.000
Avro arasında değişmektedir. Hemen hemen tüm STK’lar, proje temelli fonlarla finanse
edilmektedirler.
46
GİRİŞ
STK’lar tarafından yürütülen birçok ortak etkinlik, şimdiye kadar proje uygulama, kampanya yapmak ve finans kaynaklarının arttırılmasıyla ilgili olarak gerçekleştirilmiştir. Ortak
etkinlikler, küçük ölçekli girişimlerden ulusal ve uluslararası seviyeye kadar farklılık göstermektedir. Çevre STK’ları, çevre koruma, çevre eğitimi, çevre mevzuatı ve ekoturizm alanlarında yerel düzeyde işbirliği yapma eğilimindedir. Ulusal ya da uluslararası işbirliği; uluslararası bir çevre gününün kutlanması veya küresel çevre konularına değinilmesi gibi
faaliyetlerde kendini göstermektedir.
DEM üyeleri, ulusal, bölgesel ve yerel çevre sorunlarını ele almak üzere işbirliği yapmaktadır. Bu çalışmalar, çeşitli çevre sorunlarına çözüm üretmekten kamu protestolarının düzenlenmesine kadar çeşitlilik göstermektedir.
DEM, yıllık toplantılar düzenleyen tek kuruluştur. Çünkü ülke çapında bir işbirliğine
yönelik başka bir platform bulunmamaktadır.
STK’lar, DEM aracılığıyla ulusal düzeyde işbirliği yapmaya ek olarak, aynı zamanda bazı
daha küçük, sorunun yönü belirlediği koalisyonlar oluşturmuştur. Yeni örnekler arasında,
katı atık yönetimi ya da kuşlarla ve kuşların korunması konularındaki çalışmalarla ilgili
STK’ların ortak çalışmaları yer almaktadır. Bu gibi koalisyonlar, mali ve lojistik desteği uluslararası kuruluşlardan almaktadırl.
EKLER
İşlevsel ve etkili
bir elektronik ağın
işbirliğini her
seviyede geliştirip
kolaylaştırması ve
kamu bilincinin
artırılmasına
yardımcı olması
beklenmektedir
AĞ KULLANIMINA İLİŞKİN İHTİYAÇ VE SORUNLAR
Görüşülen STK’ların büyük bir çoğunluğunun modem bağlantılı kişisel bilgisayarları
bulunmaktadır. STK’lar bu bilgisayarları çoğu durumda çeşitli finansal destekli projeler
yoluyla sağlamışlardır. Bu projelerin sona ermesiyle STK’lar bu bilgisayarların bakımı,
onarımı ve güncellenmesi konularında büyük güçlüklerle karşılaşmaktadır. STK’lar aynı
zamanda Internet aboneliklerini de iptal etmek zorunda kalmaktadır. STK üyeleri, Internet’e
erişimlerini genellikle Internet kafelerden sağlamaktadır. Bu nedenle hemen hemen tüm
STK’lar, ağ kullanımını sınırlayan en önemli tek konu olarak finansman sıkıntısının altını
çizmişlerdir. Görüşülen STK’lar, telefon faturalarının ödenmesi, yeni ekipman satın alınması
ve mevcut ekipmanın yenilenmesine ilişkin destek çağrısında bulunmuşlardır.
Anket katılımcıları, en önemli teknik sorunları önem sırasına göre şu şekilde sıralamışlardır:
• ofis içerisinde uygun bilgisayar donanımının eksikliği;
• telefon hatlarının dengesiz ya da güvenilir olmayışı ve
• bulundukları şehirde Internet servis sağlayıcısının olmayışı.
Eğitim ihtiyaçlarına yönelik anket sorularına verilen cevaplar değerlendirildiğinde, elektronik bir ağın içermesi gerekenler ve elektronik bir ağın işbirliği için nasıl kullanılması gerektiğiyle ilgili acilen teknik bir eğitime ihtiyaç olduğu görülmektedir. Uluslararası işbirliği durumunda lisan engelinin bir güçlük olduğu belirtilmiştir. Görüşme yapılan kişiler aynı zamanda aşağıda belirtilen alanlarda eğitimin önemini vurgulamışlardır (önem sırasına göre):
• genel bilgisayar becerileri;
• İnternet hizmetlerinin etkili bir şekilde kullanımı;
• çevrim içi iletişim ve yazma stili;
• e-posta görüşme listelerinin oluşturulması ve sürdürülmesi ve
• Web sayfaları ve yazılımlarıın oluşturulması ve sürdürülmesi.
47
GİRİŞ
EKLER
Araştırma sonuçları, STK’ların esas ilgi alanlarının, uluslararası projelerde proje ortakları
bulmak, bilgisayar becerilerini geliştirmek ve hibe sağlayan kuruluşlar ve ile finansman
hakkında bilgi edinmek olduğunu göstermektedir.
Bir STK bilgi ağı, STK'ların ortak bir şekilde ve sınır ötesi projelerde çalışmalarına, işbirliği için finansal kaynak sağlamalarına ve gayri resmi günlük iletişimi kolaylaştırmalarına
yardımcı olabilir. STK’lar, aşağıda belirtilen noktalarca bu projenin esas yararları olarak
algılamaktadır (önem sırasına göre değildir):
• birbirlerinin tecrübe ve hatalarından ders çıkarmak;
• çevre sorunlarının çözümünde en iyi uygulamaları paylaşmak;
• Makedon STK’larının genel gelişimine yardımcı olmak ve sürdürülebilirliğini
güçlendirmek;
• uluslararası projelerde işbirliği yapmak;
• internet erişimi sağlamak ve telefon faturalarını kapsayacak finansal kaynağın sağlanması;
ayrıca
• kamuya daha etkili bir şekilde ulaşım;
• STK’lar arasında artan bilgi alışverişi ve kaynak finansmanıyla ilgili daha çok bilgi;
• eğitim, teknik görüş ve uzmanlığın aktarılması alanlarına erişim;
• mevcut çevre sorunları hakkında daha çok bilgi ve
• daha kolay ve hızlı iletişim.
Ağ bağlantılı işbirliği, çevre bilinci farkındalık konusunda kamu kapasitesini geliştirmek
aracılığıyla çevre sorunlarını dahafazla önem verilmesinden, belirli çevre konu ve sorunlarıyla
ilgili ulusal koalisyonlar oluşturmaya kadar çeşitlilik göstermektedir. İşlevsel ve etkili bir elektronik ağın, işbirliğini her seviyede geliştirip kolaylaştırması, koalisyonların oluşturulmasına
destek vermesi ve kamu bilincinin arttırılmasına yardımcı olması beklenmektedir. STK’ların
ağ kullanımında esas olarak belirlediği alanlar, genel çevre koruma, çevre hukuku, çevre eğitimi, ekoturizm ve enerji tasarrufu olarak belirtilmiştir.. Çevrim içi çevre topluluğunun aktif
katkı sağlamaya yönelik istekleri göz önünde bulundurulduğunda, STK’lar ağa bilgi sağlamak
için ayda 2-4 günlerini verebileceklerini belirtmişlerdir.
48
GİRİŞ
EKLER
Görüşülen STK’ların proje yürütücülerine önerileri aşağıda belirtilmektedir. Bunlar arasında en sık değinilen noktalar, eğitim programları, mali destek ve teknik yardımdır. Diğer noktalar şu şekildedir:
•
bilgisayar donanımının sağlanması;
• ağ iletişimi konusunda eğitim;
• Web sayfaları için daha geniş bir disk alanınınsağlanması;
• mümkün olduğu kadar çok STK’nın ağa katılımının teşvik edilmesi;
• yalnızca çevresel STK’lar üzerinde odaklanılması;
• tüm e-posta yazışmaları ile çevrim içi görüşmelerin yönlendirilmesive
• çevre kazalara ile mücadele etmek amacıyla bir uyarı mesajı e-posta listesinin oluşturulması.
49
GİRİŞ
ROMANYA
EKLER
Romanya
Rozalia Klara Bako, Mihaly Bako, Emilian Burdusel
(StrawberryNet, Romanya çevre STK’ları bilgi ağı)
Finansal GİRİŞ
Bu ülke raporu, Romanya’da yer alan 51 çevre STK’sının analizine dayanmaktadır. Ankete
kaynakların katılan
STK’lar, farklı etkinlik alanları ile coğrafi bölgeleri temsil etmektedir.
arttırılması, proje
uygulama ve çevre ROMANYA’DA YER ALAN ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
Bükreş, Cluj-Napoca, Targu-Mures, Galati ya da Ploiesti gibi ülkenin belli başlı kentlerinde
politikaları bulunan 8-10 yerel kuruluştan oluşan STK koalisyonları, çevre politikası konusunda karar
vericilere baskı uygulamaktadır. Bu koalisyonlar, birçok durumda, sürdürülebilir kalkınmanın
konularında ortak ilkelerine ters düşen kentsel gelişim projelerine karşı lobi faaliyetleri yürütmektedir.
2001 yılı itibariyle düzenlenen
çaba gösterilmesi
yıllık Çevresel STK Forumu, ulusal
çevre fonu, enerji politikaları ve
gerektiği açıktır
sürdürülebilir ulaşım gibi belirli
konular üzerine yoğunlaşan çalışma grupları oluşturmuştur. Ancak,
bu Forum, dışarıdan gelen finansal
kaynakların 1997 yılından itibaren
düşüşe geçmesi sebebiyle o zamandan beri düzenlenen ilk ulusal
Çevresel STK Forumudur. Çevre
eylemcileri ulusal harekette bir
düşüş olduğunu belirtmiştir. Odak
noktasında ulusal düzeyden yerel
düzeye bir değişikliğin gerçekleştiğini vurgulamıştır. 1998, 1999 ve 2000 yıllarında düzenlenen son ulusal STK forumları
sırasında (yalnızca çevresel değil), forum gündemi en önemli çevre konularını da içermiştir.
Çevre STK’ları, bu konuları tüm STK’ların gündemine almasını sağlamış ve STK forum kararları olarak tanıtmıştır.
Roman STK’ları, 2000 yılında posta listeleri yoluyla lobi faaliyetleri yürütmenin etkinliğini farketmiştir. Posta listelerini, koruma altındaki alan ve türlerle ilgili kampanyalar düzenlemek için ve Romanya Koruma Altındaki Alanlar Hukuku’ndaki değişikliklerle ilgili bilgi
alışverişi yapmak üzere bir forum olarak kullanmışlardır.
Kamu kuruluşları ve çevre STK’ları arasındaki diyalog, 2000 yılında hız kazanmıştır. AB
uyum süreci dahilinde daha büyük bir sosyal diyaloğun parçası haline gelmiştir. Ancak, bu
süreç hala yavaştır ve bunun sebebinin her iki taraftaki önemli ölçüde güven eksikliği olduğu
düşünülebilir.
50
GİRİŞ
ROMANYA
EKLER
Araştırılan tüm kuruluşlar, öncelikle finansal kaynak sağlamak ve proje uygulamaya yönelik olarak diğer STK’lar ile işbirliği içerisinde olduklarını ifade etmişlerdir. Görüşme yapılan
STK’ların diğer kuruluşlar ile iletişim kurmak ve işbirliği yapmak konularında oldukça istekli ve açık oldukları gözlemlenmiştir. İletişim ve işbirliği bakımından en büyük öncelik olarak,
uluslararası projelerde ortak arayışı gösterilmiştir (51 kuruluşun toplam 20’si tarafından birinci ya da ikinci olarak oylanmıştır, toplam 10 tane alternatif cevap arasından seçilmiştir).
Görüşmeler sırasında, çevre kuruluşları arasında ortaklık potansiyeli açısından büyük farklılıklar olduğu görülmüştür. Aktif STK’lar, daha az ölçüde aktif olanlarla karşılaştırıldığında
daha güçlü bir ortaklık potansiyeli göstermişlerdir. Aktif bir STK, iki kritere bakılarak tanımlanmıştır. Birinci kriter hem finansman hem de proje pazarında görünürlük ve ikinci kriterde harekete geçme ve çevresel değişimde diğer kuruluşlara dahil olma açısından girişim potansiyelidir. Bu aktif STK tanımına göre, Romanya’da şu anda aktif olan 25-30 çevre kuruluşu
bulunmaktadır. Görüşme yapılan kişiler, finansal kaynak sağlama, proje uygulama ve çevre
politikası konularında ortak çaba gösterilmesi gerektiğini açıklamışlardır.
İşbirliğini arttıran faktörlerle ilgili olarak verilen yanıtlar aşağıda belirtmiştir:
•
kurumsal yetkinin artırılması;
•
sınırlı olan kaynakların paylaşımı;
•
diğer kuruluşlardan öğrenerek etkinlik alanlarının genişletilmesi;
•
pazardaki boşluğun doldurulması;
•
daha iyi sonuçlar için güçlerin birleştirilmesi;
•
güçlü ve önemli bir sürecin parçası olunması ve
•
mevcut sağlıklı ilişkiler üzerine oluşturulması.
STK’lar, yerel konseyler, belediye kuruluşları ve yerel çevre koruma ajansları arasındaki
işbirliği, ulusal düzeyde geliştirilen işbirliğiyle karşılaştırıldığında daha başarılı olmuştur.
Romanya STK’ları ve yerel kamu daireleri tarafından imzalanmış ortaklık anlaşmalarının
teşvik edici örnekleri bulunmaktadır. Görüşülen STK’lar; Romanya’da bulunan ortalama 23
çevre STK’sı, ülke dışında yer alan 11 STK, 16 hükümet kuruluşu, 20 bilimsel ve eğitim
kurumu ile iletişim halindedir. Ağ oluşturma ve geniş çaplı bir işbirliğine yönelik ana çözüm
alternatifi, genel ilgi alanları ve yetki alanlarındaki bireysel işbirliği olmuştur (ziyaret edilen
STK’ların yüzde 10’u).
Web içeriği geliştirmek için zaman ayırmak konusunda ne derece istekli oldukları sorulduğunda, görüşülen STK’ların %75’i ayda 2-4 gün ayırmaya hazır olduklarını belirtmişlerdir.
STK’lar, elektronik iletişimi sınırlayan asıl teknik sorun olarak ofis içerisinde uygun
teknolojik ekipmanın bulunmayışını öne sürmüşlerdir. Görüşme yapılan kuruluşların
yarısından çoğu, Internet erişimini kafelerden, evden veya kendi kişisel bütçelerinden ödeme
yaparak sağlamaktadır. Cluj-Napoca’da bulunan ve politika geliştirme ve koalisyon oluşturma süreçlerine dahil olan son derece aktif bir STK, finansman yetersizliği sebebiyle İnternet
üzerinden iş ile ilgili bilgi araştıramadıklarını belirtmişlerdir.
51
GİRİŞ
ROMANYA
EKLER
İnsan kaynaklarının ihtiyaç halinde olduğu asıl nokta, toplam personel eksikliğinin daha
STK’lar bu
genel çerçevesi dahilinde, ağ oluşturma ve Web yayıncılığı için bilgisayar bilgisine sahip perprojenin en sonel eksikliği olarak görünmektedir. İlerlemeyi sınırlayan asıl mali engeller öncelik sırasıyla
ek personel ödemeleri, bilgisayar ekipmanının satın alınması ve bazı kuruluşlarda telefon fatönemli faydası uralarının ödemeleri için mali kaynak yetersizliğidir.
olarak ortak
projelerin
STK’lar bu projenin en önemli faydası olarak uluslararası işbirliğini geliştirilmesine ek
olarak uluslararası finanse edilen ortak projeleri görmektedir. Görüşme yapılan kuruuygulanması ile
luşların bazıları kamu yararı
konusunda diğer kuruluşlara bilgi
uluslararası
sağlayabilir. Bunlar arasında
örneğin veritabanları, durum analişbirliğinin
izleri, makaleler ve belirli konularda temel bilgiler sayılabilir.
geliştirilmesini
Projenin, paylaşılan bilginin mikgörmektedirler
tarı, türünü çoğaltarak, interaktif
Web sayfaları ve yayıncılık
olanakları aracılığıyla STK’lar
arasındaki iletişimi kolaylaştırarak
STK’lara yardımcı olması beklenmektedir. Projenin aynı zamanda
STK çalışma gruplarının kurulmasını kolaylaştırması ve sanal bir
STK topluluğu geliştirmesi beklenmektedir. Görüşme yapılan kuruluşların büyük bir bölümü, lobi faaliyetlerinde elektronik iletişimin artan önemini kabul etmişlerdir.
Projenin bir faydası olarak yetkililer ile daha iyi iletişim kurmayı ve daha başarılı lobi
etkinliği gerçekleştirmeyi beklemektedirler.
Romanya çevre STK’larının büyük çoğunluğu mali sıkıntı içerisindedir. Kuruluşlar,
iletişim kurabilmek için gerekli kurumsal kapasitelerini geliştirmeye yardım edecek mali
desteği beklemektedirl. Örnek olarak insan kaynaklarına yatırım yapılması, telekomunikasyon ücretlerinin karşılanması, ekipman ve yazılımların güncellenmesi ya da satın alınması verilebilir.
Teknik güçlüklere, insan kaynakları ile mali yardım toplama konularındaki zorluklara
rağmen, Romanya çevre STK’ları, bilgisayar tabanlı bilgi ağlarının sunduğu hızlı, maliyet
etkin ve çevre dostu iletişim olanaklarından haberdardır. Çevrim içi iletişim, çevresel politika oluşturma konusunda değişiklik yaratacak, hızla büyüyen bir araç olarak görülmektedir. Bölgesel bir ağ oluşturma projesi, bu yeni iletişim kültürünü harekete geçirebilir.
Genelde, STK’lar mevcut rollerini genişleterek bir ağ kullanmayı planlamaktadır. Romanya
çevre STK’ları, şu anda ağı esas olarak işleriyle ilgili genel bilgi bulmak (%80), diğer STK’lar
ile işbirliği yapmak (%66) ve Web yayıncılığı (%49) için kullanmaktadır. Çevrim içi kampanyalar, lobi etkinlikleri, çevrim içi yardım toplama ve diğer, daha gelişmiş elektronik bilgi
uygulamalarının hala geliştirilmesi gerekmektedir. Ortak çevrim içi proje çalışması da henüz
gelişimin erken safhasındadır.
52
GİRİŞ
ROMANYA
EKLER
Görüşülen STK’ların planlanan ağ kullanımında belirttikleri öncelikler genel olarak birbirleriyle tutarlıdır. Diğer yandan, fırsatları finanse etmek ve hibe sağlayan kuruluşlar ile fonlar
hakkında bilgi toplamak amacıyla Internet’te araştırma yapmak, görüşülen STK’ların %18’i
tarafından bir öncelik olarak belirtilmiştir. Birçok Romanya çevre STK’sı, finansman için
(çoğunlukla uluslararası) hibe kaynaklarına bağımlıdır. Mevcut yasa, kâr amacı gütmeyen
kuruluşları desteklemek için kurumsal sektör vergi indirimi sağlamamaktadır.
Görüşme yapılan STK’ların %15’i, ağ kullanım amaçlarının, kuruluşlarını pazarlamak ve
düzenli bir çevre bilgisi alışverişi yapmak olduğuna belirtmiştir. Görüşülen STK’lar, buna ek
olarak uluslararası girişimler için ortak bulma konusuyla oldukça ilgili olduklarını belirtmişlerdir. STK’lar, oluşturulacak ağı, çevreyle ilgili bilgilere erişim sağlamak (%11) ve bu tip
bilgileri Web’de yayınlamak (%10) üzere kullanmayı planlamaktadır.
Görüşülen tüm STK’lar, genel veriler (% 80), makaleler (%70), vaka analizleri (%66) ve
haberler (%52) gibi kamusal bilgileri düzenli bir şekilde Web’e koyma isteklerini de dile getirmişlerdir.
Görüşme yapılan STK’lar, bilgi aktarımında elektronik ağların etkili bir yol olduğunu
düşünmektedir. STK’lar mevcut bilgi ve kaynakların miktarına bağlı olarak, ağa katkı sağlamak için ayda 2-4 gün ayırmaya hazırdır.
Görüşülen STK’ların yarısı bilgi alışverişinin teknik, altyapısal güçlüklerine dikkat çekse de,
esas olarak bu projenin içerik geliştirme ve Web yayıncılığını kolaylaştırmasını beklemektedir
(%21). Bu rakam, Romanya STK’larının, STK iletişiminde asıl engelin teknik sorunlar
olmadığının; aksine, her şeyden önce teknik becerilerine ek olarak çevrim içi iletişim kültürlerini de geliştirmeleri gerektiğinin farkında olduklarını göstermektedir. Bu sebeple proje
sahiplerinin, çevre STK’ların etki ve etkinliklerini arttıracak eğitim programları geliştirmelerini önermektedirler. Eğitimler, ortak elektronik ağlarının etkinliklerine nasıl katkı sağlayacağı
konusunda STK’ların bilinçlenmelerini sağlamalıdır. Aynı zamanda, diğerleri ile bilgi paylaşmanın faydalarının görülmesine ek olarak, bilgi sağlama ve bilgi bulma süreçlerini anlamak
konularında da yardımcı olmalıdır. Çeşitli kuruluşlar, aşırı bilgi yüklenmesi olacağını
öngörmektedir. Bu sebeple bilgiyi kategorilere ayırmalarını sağlayacak eğitim ve yazılım
araçları talep etmektedir.
Araştırma sonucunda, insan kaynaklarında genel bir yetersizlik olduğu ortaya çıkmıştır.
STK’lar bu nedenle sahip oldukları bilgiyi hızlı ve etkili bir şekilde yayınlamalarına olanak
sağlayacak basit ve otomatik Web yayıncılığı araçları istemişlerdir. Proje, bu gibi araçların
STK’lar arasında gelişim ve paylaşımını kolaylaştırmalıdır.
Görüşülen STK temsilcilerinin büyük bir çoğunluğu, projenin çevrim içi bir STK topluluğunun oluşturulması, interaktif çevre eğitimi yöntemlerini geliştirilmesi ve hatta genç çevre
eylemcilerden oluşan bir ağın oluşturulmasına (görüşülen kişilerin %20’si) destek verilmesine
ilişkin öneride bulunmuşlardır.
Çoğu STK, işleri ile ilgili yazılım satın alamamaktadır. Yazılım korsanlığının Romanya’da
yüksek oranlarda olması, lisanlı yazılımların kullanılması konusunda katı uygulamalarda
artışa sebep olmuştur. Sonuç olarak STK’lar, günlük işlemleri için programların deneme ya
da tanıtım amaçlı sürümlerini yükleme zorunluluğu ile karşı kaşıya kalmışlardır. Proje, ya
yazılımı satın alarak ya da Linux Star Office gibi ücretsiz paketlerin kullanımı hakkında
STK’lara eğitim vererek destek olabilir.
53
GİRİŞ
YUGOSLAVYA
EKLER
Yugoslavya*
Radoje Lausevic, REC Yugoslavya Ülke Ofisi
STK’lar işbirliği GİRİŞ
Bu ülke raporu, 45 çevre STK’sı ile yapılan anket çalışmalarına ve bireysel görüşmelere
sayesinde dayanmaktadır.
Seçilmiş STK’lar, farklı ilgi alanlarına sahip olup (doğa koruma, çevre koruma,
çevre
eğitimi,
bilgiye kamu erişimi gibi) ülkenin farklı bölgelerinde faaliyet gösteren
etkinliklerinden (merkez, büyük şehirler
ve kırsal alanlar) çeşitli türdeki kuruluşları (yerel, bölgesel ya da ulusal
daha iyi sonuçlar düzeyde faal) temsil etmektedir.
elde ettiklerini YUGOSLAVYA’DA BULUNAN ÇEVRE STK’LARININ GENEL
belirtmişlerdir DURUMU
Yugoslavya’nın son 10 yılda uluslararası alandan uzak tutulması, STK Topluluklarını etkilemiştir. STK’ların değişim programları ve uluslararası ağ oluşturma konularında sınırlamalarına
sebep olmuştur.
Yugoslavya’da şu anda ortalama 1000 STK bulunmaktadır. Bunların ortalama 130’u çevre
konularına yoğunlaşmaktadır. Çevre STK’ları, Yugoslavya sivil toplumunun en geniş ve kabul
gören gruplarından birini oluşturmaktadır. Yugoslav çevre STK’larının aktif üye sayısı, ortalama
olarak, diğer Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde yer alan eş görevli kuruluşlarla karşılaştırıldığında daha çoktur. Birçoğu, 1000’i aşkın aktif üyeye sahip olduğunu öne sürmektedir. Ancak bu
rakama dikkatle yaklaşılmalıdır.
Birçok STK henüz çok gençtir. 1990’lar sırasında % 80’i resmi olarak kayıtlıdır. Çevre
STK’larının yaklaşık olarak yarısının kişisel bilgisayarları, faks makineleri, yazıcıları ve İnternet
erişimi bulunmaktadır.
Çevre STK’ları, genel olarak tehlike altında bulunan türlerin korunması, temizlik faaliyetleri,
çevre eğitimi, çevresel etki değerlendirme ve çevresel bilginin yayılması ya da ağ oluşturma konularında çalışmaktadır..
Sürdürdükleri işlerin son on yılda daha güç ve zor bir hale gelmesine yol açan şartlara rağmen,
Yugoslav çevre STK’ları, koşullar karşısında yeterli direnci göstermiştir. Ancak, anlaşılabilir şekilde, sayılarında azalma olmuştur. Geriye yalnızca bazı oyuncular ile sayısı azalan, güçlü, halka
yakın kuruluşlar kalmıştır.
REC Yugoslavya Ülke Ofisi,
Güneydoğu Avrupa Bölgesel Çevre
Yeniden Yapılandırma Programı
(REReP) kapsamında etkinliklerini
uygulamaya başladığında, Yugoslav
çevre etkinlikleri de hız kazanmaya
başladı. Katılımcı STK’lar birçok
REReP etkinliğine büyük ilgi göstermişlerdir. Şu ana kadar REReP
çerçevesi kapsamında altı STK
Toplantısı
düzenlenmiştir.
Bunlardan ikisi altı ay süren ulusal
* Bu rapor hazırlandığında Yugoslavya tek bir ülke olarak bilinmekteydi.
54
GİRİŞ
YUGOSLAVYA
EKLER
bir düzeyde gerçekleşmiştir. Aralık 2000’de seçilen ulusal bir REReP STK temsilcisine ek olarak
Ocak ve Şubat 2001’de sırasıyla Orta Sırbistan ile Voyvodina için iki bölgesel koordinatör
seçilmiştir.
Yugoslav çevre STK’ları, çevre sorunlarının çözümünde yerel STK’lar, yabancı STK’lar ve
AB kuruluşları ile işbirliğinin son derece önemli olduğu görüşündedirler. Sadece bu gerçek
bile, işbirliğine olan gereksinimini göstermektedir. STK’lar, çoğunlukla proje uygulama ve
kampanya düzenleme konularında, daha düşük seviyelerde de lobi faaliyetleri ve yardım
toplama konularında işbirliği yapmaktadır.
İşbirliği yapma nedenleri aşağıda belirtilmiştir:
•
bilgi ve fikir alışverişi;
•
ortak fikir ve amaçlar doğrultusunda çalışılması;
•
en iyi uygulamaların paylaşılması;
•
profesyonelliğin geliştirilmesi ve
•
ortak çıkarlara yönelik birlikte çalışılması.
Görüşme yapılan STK’lar, işbirliği sayesinde etkinliklerinden daha iyi sonuçlar aldıklarını
ve işbirliğinin proje ve girişim uygulamalarında kendilerine destek olduğunu, kamu
baskısının güçlendirilmesinin kolaylaştırdığını ve projelere ilişkin ileride kurulacak işbirliğine
zemin hazırladığını belirtmişlerdir.
Anket sonuçlarına göre, Yugoslavya’da yer alan STK’ların çoğunluğu, 5-10 ulusal çevre
STK’sı ve dört kadar uluslararası çevre STK’sı ile iletişim halindedir (STK’lar ve hibe sağlayan
kuruluşlar). Yugoslavya’da bulunan birçok STK’nın 2-4 kamu kuruluşu/resmi makamlarla ve
beş kadar eğitim ve bilim kurumu ile iletişimi vardır.
Yugoslavya’da yer alan çevre STK’ları, karşılıklı işbirliğine büyük istek göstermişlerdir.
Alınan sonuçlardan birisi, Ocak 2001’de oluşturulan bir elektronik tartışma listesidir
([email protected]). Başlangıçta REReP ile ilgili konularda yapılacak tartışmalar
için tasarlanmış olsa da, kısa bir süre içerisinde bölgesel ve ulusal çevre sorunlarına ilişkin
genel bilgi alışverişinin yapıldığı bir araç haline gelmiştir. Bu durum, bu tip bir iletişim
kanalının gerekli olduğunu göstermektedir. Gerek tartışma listesi gerekse toplantıları, kuruluşların birbirini tanıması ve işbirliği olanaklarını öğrenilmesi konularında çevre kuruluşlarının yardımcı olduğunu ortaya koymuştur. Tartışma listesi, çeşitli ortak projelerin
düzenlenmesi sağlamıştır. Bu projelerden biri 14 kadar çevre STK’sını kapsamaktadır
Çevresel STK’lar arasında gerçekleşen daha güçlü iletişim, önemli çevre sorunlarını ele alma
konusunda, sektörün daha önemli bir rol oynadığı anlamına gelmektedir.
Yugoslav çevre STK’larının uluslararası boyuttaki işbirliği, genel olarak uluslararası kuruluşlar ve hibe sağlayan kuruluşlar ile bağlantılıdır. İletişim, doğrudan ya da farklı uluslararası
kuruluş ya da kurumların yerel temsilcilikleri yoluyla kurulmaktadır. Buna ek olarak, ortak
projeler yoluyla uluslararası işbirliği sürdürülmektedir. Bu projeler, sıklıkla sınır ötesi bölgelerdeki ortak çıkarlar ile ilgili konu ve sorunları ele almaktadır.
55
GİRİŞ
YUGOSLAVYA
EKLER
STK’ların karşılaştığı en büyük güçlükler arasında resmi kayıt, zayıf kurumsal yönetim,
yetersiz fon, sınırlı bilgisayar erişimi ve gönüllü sayısının yetersizliği yer almaktadır. Görüşme
yapılan 45 STK’nın 37’si, ağ kullanımını sınırlandıran en büyük teknik engel olarak ofis
içerisinde uygun bilgisayar donanımının bulunmayışını göstermişlerdir. 15’i ise ofis dışında
da İnternet erişimlerinin bulunmadığını ifade etmiştir. STK’ların İnternet erişimlerinin
bulunmadığı bu tip durumlarda güvenilir olmayan telefon hatları da engel teşkil etmektedir
(45 STK’nın 15’i). İki STK, bulundukları şehirde bir Internet servis sağlayıcısının olmadığını
belirtmişlerdir.
Ankete katılan kuruluşların projeden büyük beklentileri vardır. Bunlar, çevre ya da iş ile
ilgili konularda bilgi alışverişinde bulunmak, bilgi edinmek, ayrıca hibe sağlayan kuruluşlar
ve hibeler ile ilgili bilgilere ulaşabilmektir. Görüşme yapılan STK’ların 37’si, ağın en önemli
faydasının fikir, bilgi ve en iyi uygulamaların paylaşılabilme imkanı olduğunu belirtmişlerdir.
Ortak proje uygulaması (35 STK) ve ortak kampanya düzenlenmesi (28 STK) de birçoğu
tarafından projenin en önemli yararları olarak değerlendirilmektedir.
Görüşülen STK’ların büyük bir çoğunluğu, ağ kullanıma ilişkin planlarının özellikle
komşu ülkelerde yer alan diğer çevre STK’ları ile olan uluslararası işbirliğini geliştirmek
olduğunu belirtmişlerdir. Bu gibi sınır ötesi etkinliklerin, uluslararası düzeyde finanse edilen
ortak projeler üzerinde çalışılmasını, fikir, bilgi ve en iyi uygulamaların karşılıklı değişimini
içereceği belirtilmektedir..Resmi işbirliğine ek olarak, çevrim içi tartışma listeleri ve özel epostalar gibi gayri resmi iletişime de eşit ölçüde önem verilmiştir.
Görüşülen STK’ların çoğu, ileride oluşturulacak bir ağa katılımlarında ana sebebin ortak
proje uygulaması olacağını ifade etmişlerdir. Bu STK’lar şu anda diğer STK’lar ile daha
küçük bir ölçekte birlikte çalışmaktadırlar. Dolayısıyla elektronik ağlar günlük iletişime
ilişkin her zaman gerekli olmamaktadır. Gelecekte kurulacak bir ağ, STK işbirliğinin kapsadığı coğrafi alanın ve mesleki erişim alanının genişletilmesi için bir yol olarak planlanmaktadır.
Mevcut durumun geliştirilmesi için projenin odaklanması gereken etkinlikler önem
sırasına göre aşağıda belirtilmiştir:
56
•
STK’lara uygun bilgisayar donanımının sağlanması;
•
Yugoslavya’da bulunan STK’ların, Orta ve Doğu Avrupa’nın diğer ülkelerinde bulunan
STK’lar ile aynı performans seviyesine ulaşmasının sağlanması;
•
Yugoslavya’daki STK’lar ile dünyanın diğer ülkeleri arasındaki iletişim ve bilgi alışverişinin
geliştirilmesi;
•
Daha etkili bir iletişimin sağlanması için çevrim içi bilgi yayınlanması hakkında ve posta
listeleri ile tartışma gruplarının kullanımına ilişkin eğitim verilmesi;
GİRİŞ
YUGOSLAVYA
EKLER
• uzaktan eğitim ile ileri eğitimin temel ilkeleri konusunda eğitim programlarının düzenlenmesi ve
• “eğiticilerin eğitimi” seminerleri yoluyla devamlı bir süreç sağlanması.
Bu tip bir teknik destek ve teknik bilgi transferi, Yugoslavya’da bulunan çevre STK’larının
bilgisayar araçlarını en iyi şekilde kullanmasını ve potansiyel ağ kullanıcılarından oluşan
grubun genişletmesini sağlayacaktır.
57
GİRİŞ
KOSOVA
EKLER
Kosova
Blerim Vela, REC Kosova Bölge Ofisi.
GİRİŞ
REC Alan Ofisi personeli, Kosova’daki bütün bölgeleri kapsayan dokuz çevre STK’sı ile
görüşmelerde bulunmuştur. Bu sürece Kosova’nın tüm bölgeleri dahil edilmiştir. Görüşülen
STK’ların büyük bir çoğunluğu ülke çapında çalışmaktadır.
KOSOVA’DA YER ALAN ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
Ülkede meydana gelen son çatışmalar sırasında sivil toplum, çevre sivil toplumu dahil
olmak üzere, tamamen alt üst olmuştur. Uluslararası topluluk, çarpışmaların sona ermesinin
hemen ardından toplumu yeniden yapılandırmak ve destek kuruluşlarını geliştirmek için
büyük çaba göstermiştir. Şu anda birçok kamu etkinliği dışarıdan gelen mali yardıma bağımlıdır. Çevresel sektörü de bu durumun dışında değildir. Çevre STK’larının etkinlikleri büyük
ölçüde uluslararası hibe kuruluşlarına ve bu kuruluşlardan gelen desteğe bağlıdır. Çok sayıda
STK’nın ortalama yıllık bütçesi 1000-2000 AVRO arasında değişmektedir.
22 çevre ve benzer STK aktif olarak çalışmaktadır. Bu rakam devamlı artmaktadır. Mevcut
siyasi şartlar ve etnik topluluklar arası çatışmalardan dolayı STK’lar için genel durum oldukça
zordur.
Kosova’nın mevcut durumu, çevresel konuların bir öncelik olarak değerlendirilmediğini
göstermektedir. Bunun bir sonucu olarak, Kosova’da yer alan çevre STK’larının, toplum ve
UNMİK (BM Kosova Misyonu) geçici yönetimi üzerinde çok sınırlı bir etkisi vardır. Diğer
yandan, ortak çaba ve hareketler yoluyla çevre STK’larının gelecekteki etkisini arttıracak bir
potansiyel de mevcuttur.
Çevre STK’lar arasında bir süredir ağ oluşturmaya ilişkin çalışmalar yürütülmektedir. Diğer
yandan bu çalışmalar, ekipman
eksikliği, sınırlı ağ becerileri ile
çoğu kez ofisler ve sağlam
telefon hatları gibi temel altyapı
eksikliklerine bağlı olarak elektronik ağlardan faydalanamamaktadır. Görüşülen kuruluşlar, her ay
ortalama altı kuruluş ile iletişime
geçmektedir. Bu kuruluşların
bazıları çevre kuruluşlarıdır. Bu
kuruluşlar, bölgesel düzeyde ve
Kosova düzeyinde çalışmaktadır.
Kosova’da bulunan beş bölgede
her ay bölgesel toplantılar düzenlenmektedir. Bu bölgeler Priştina
(Merkez bölge),
58
GİRİŞ
KOSOVA
Prizren (Güney bölge), Peja/Pec (Batı bölge), Gjilan/Gnjilane (Doğu bölge) ve Mitrovica
(Kuzey bölge)’dir. Haziran 2001’de Peja/Pec’de Kosova çapında bir STK ağı toplantısı düzenlenmiştir. Bu girişimin mali desteği REC Kosova Bölge Ofisi Yerel Yardım Programı tarafından sağlanmıştır.
STK’ların yürüttüğü işlerin koordine edilmesine yardımcı olmak amacıyla Avrupa
Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE) tarafından bölgesel bir STK Kurulu kurulmuştur. Bu
kurul, hem çevre hem de diğer STK’lardan oluşmaktadır.
Çevresel STK’ların oldukça düşük seviyede olan mevcut gelişimlerine bakıldığında,
STK’ların uluslararası düzeyde büyük ölçüde etkileşim içinde olduklarını öne sürmeleri
şaşırtıcı bir durumdur. Ortalama beş yabancı kuruluş ile iletişim halinde olduklarını belirtmişlerdir. Ancak, bunlar sadece temaslardır ve arkasında hiç bir somut çalışma bulunmamaktadır. Somut etkinliklerinin ve/veya ortak projelerin olmayışı, Kosova’daki çevre
STK’larının diledikleri kadar çok projede yer almalarına yönelik olarak, imkanlarının sınırlı
olmasıyla açıklanabilir. STK’ları işbirliğine teşvik eden unsurlar arasında proje uygulama,
yardım toplama, lobi faaliyetleri ve kampanya düzenleme yer almaktadır. STK’ların tecrübe
ve fikirlerini paylaştıkları toplu hareketler şimdiye kadar başarılı olarak değerlendirilmiştir.
EKLER
STK’lar kapasite
geliştirme ve
teknik altyapı
konularında çevre
STK’larının
güçlendirilmesini
beklemektedir
Birçok çevre STK’sının oluşturulan elektronik ağlardan faydalanmak için uygun donanımı
bulunmamaktadır. Ofis donanımının yetersiz oluşu ve Kosova’da bulunan telefon hatlarının
güvenilir olmayışı, projeden büyük yarar sağlanmasını güçleştirmektedir. Bu nedenle, acilen
harekete geçilmesi gerekmektedir. Bilgisayar donanımı ve hatta güvenilir bir İnternet servis
sağlayıcısına (ISP) olan ihtiyaç oldukça fazladır. Kosova’da üç yerel ISP bulunmaktadır ancak
servisleri pek güvenilir değildir. Sunucular sıklıkla arızalanmakta ve birkaç gün boyunca
çevrimdışı kalabilmektedir. Hat kiralama veya çevirmeli bağlantı arasıda bir seçim yapılabilmektedir.
Görüşülen STK’ların tümü bu projenin Güneydoğu Avrupa ülkeleri, özellikle de savaş sonrası şartlarını yaşayanlar için son derece faydalı olacağı görüşündedir. Ancak, Kosova’da yer
alan çevre STK’ları, bilgisayar ağı oluşturma konusuna yabancıdır. Görüşülen tüm STK’lar,
genel bilgisayar becerileri, İnternet yazılımı ve İngilizce konularında eğitim verilmesine
ihtiyaç bulunduğunu düşünmektedirler. Bir eğitim programına dair başlıkların hazırlanması
gerektiği önerisinde bulunmuşlardır. Birçok STK, ek personel üyelerinin ücretlerinin ödenmesi gerektiğinin de altını çizmiştir.
Proje, görüşme yapılan kişiler tarafından olumlu bir şekilde algılanmıştır. Bu projeye yönelik büyük umutlar ve beklentiler içerisindedirler. Daha çok sayıda ulusal ve uluslararası işbirliğinin gerçekleşmesini beklemektedirler. Daha da önemlisi, kapasite ve teknik alt yapı ile
ilgili olarak çevre STK’larının genel olarak güçlendirilmesini beklemektedirler.
Birçok STK’nın ağ kullanım amacı, uluslararası projeler için proje ortakları aramak ve
finans sağlayan kuruluşlar ve hibeler hakkında bilgi edinmektir. Bu noktalara ek olarak,
başarılı proje durum analizlerinin ve en iyi uygulamaların paylaşımı, bilgi teknolojisinin kullanımı için becerilerin geliştirilmesi, çevre bilgisinin alışverişinin yanı sıra eğitim çalışmalarında yer almak, çevre koruma, proje uygulama, çevre takip ve kamu bilincinin arttırılması gibi diğer alanlara da büyük ilgi duyduklarını belirtmişlerdir.
59
GİRİŞ
KOSOVA
EKLER
Görüşülen STK’ların yüzde on ikisi, kuruluşlarını pazarlamak ve düzenli bir şekilde çevre
bilgisi alışverişi yapmak amacıyla ağları kullanmayı planlamaktadır. Sahip oldukları bilgi ve
kullanıma hazır kaynakları göz önünde bulundurulduğunda, ağa katkı sağlamak üzere ayda
dört güne kadar zaman ayırmaya hazırdırlar.
Görüşülen kişilerin tümü, REC Kosova Bölge Ofisi’nin uygun bir ağ altyapısı oluşturmasını ve sürdürmesini önermişlerdir. Ofis buna ek olarak, ilk yıl içinde Kosova STK’larına
eğitim verirken, projeyi de uygulamalıdır. STK’lar ağ yönetimi görevini ikinci yıldan itibaren
üstlenebilirler. Bu yolla yerel STK’lara “işin püf noktalarını öğrenmek” için bir yıl süre tanınmış olacaktır.
Birçok çevresel STK’nın bu projeye katılmak için uygun donanıma sahip olmaması gerçeği
nedeniyle, proje sahipleri STK’lara düzenli Internet erişimi sağlamalıdırlar. Bunun yanı sıra,
elektronik ağ oluşturmanın temellerini ve bilgisayar kullanmakla ilgili temel İngilizce dil
becerilerini öğretmek üzere bir eğitim programı verilmelidir.
Bütün olarak ele alındığında, önerilen adımlar aşağıda verilmektedir:
• STK’lar için yüksek kalitede eğitim sağlanması;
• STK’lara bilgisayar ağı oluşturma tecrübesiyle diğer ülkelerin deneyimlerinden faydalanılması fırsatının verilmesi ve
• ağ yönetimi için mali yardım sağlanması.
Eğitimde odaklanması önerilen konular, genel yazılım becerileri ile elektronik ağ oluşturma kavramının daha iyi bir şekilde anlaşılmasının sağlanmasıdır. Bu eğitim, yerel ve uluslararası uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından verilmelidir. İkinci odak noktası, İngilizce dil
kurslarıdır. Birçok STK’nın kendilerine ait ofis ve bilgisayarlara sahip olmaması nedeniyle,
eğitim aynı zamanda uygulama çalışmalarını da içermelidir.
Yardıma ilişkin olarak önerilen öncelikler arasında, başkent dışında yer alan STK’ların
erişimine de açık olan çevirmeli ya
da kiralanmış bir İnternet erişiminin sağlanması yer almaktadır.
REC Kosova Bölge Ofisi, ekipmana ev sahipliği yapacak ve bakım
ve onarımından da sorumlu olacaktır. Bu düzenleme, tüm çevre
STK’ları için eşit erişilebilirlik
sağlayacaktır.
Uluslararası projeleri diğer
SEE/CEE ülkeleri ile işbirliği
içerisinde
uygulamak
üzere
STK’lara fırsat verilmesi önerilmiştir. Bu sayede, projenin etkisi
süreklilik kazanacaktır ve sınır ötesi
çevresel STK işbirliğinin hedefi anlaşılacaktır.
60
GİRİŞ
TÜRKİYE
EKLER
Türkiye
Yeşim Aslıhan Çağlayan, REC Türkiye Ülke Ofisi
GİRİŞ
Türkiye ile ilgili bu bölüm yararlanıcısının Avrupa Birliği Genel Sekreterliği ve sözleşme
biriminin Merkezi Finans ve İhale Birimi olduğu “Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun
Güçlendirilmesi: STK Hibe Programı – A5 Çevre Bileşeni” projesi kapsamında REC Türkiye
tarafından hazırlanmıştır. Avrupa Birliği mali desteği ile gerçekleştirilen proje kapsamında iki
çalıştay düzenlenmiştir ve 14 kurum temsilcisinin (12 STK, 1 medya kuruluşu ve 1 çevre
STK’ları platformu) katkılarıyla çevre STK’larının kullanımına yönelik bir elektronik sistemin temelleri atılmıştır.
Çalıştayların birincisinde, katılımcılara elektronik ağlar ve bu ağların hazırlanması ve işletilmesi sırasında kullanılabilecek araçlar hakkında genel bilgi verilmiştir. Katılımcılar, uygulamalı alıştırmalarla bu araçaları nasıl kullanacaklarına dair tecrübe edinmiş, ikinci çalıştayda
ise aynı katılımcılar ağlar ve araçlar ile iglili verilen temel bilgileri kullanarak Türkiye’de bir
STK ağının nasıl bir yapıya sahip olması ve nasıl işlemesi gerektiği ile ilgili kural ve temelleri
oluşturmuştur.
Çalıştaylara katılan kurumlar;
1. Anadolu Sürdürülebilir Kalkınma Ajansı Derneği
2. Bakirköy Çevre Dostları Derneği
3. Deniztemiz TURMEPA
4. Doğa ve Çevre Derneği
5. Habitat Gençlik Derneği
6. Nilüfer Yerel Gündem 21
7. Sosyal Sorumluluk Eğitim Derneği
8. Tarımsal Kalkınma Vakfı
9. TEMA Vakfı
10. Türkiye Çevre Eğitim Vakfı
11. Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu
12. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği
13. NTVMSNBC
14. Batı Akdeniz Çevre Platformu
TÜRKİYE’DE YER ALAN ÇEVRE STK’LARININ GENEL DURUMU
Çalıştayların birincisinde katılan STK’lardan Türkiye’deki çevre STK’larının genel durumunu değerlendirmeleri istenmiştir. Bu değerlendirmede STK’ların genel anlamda yoğunlaştıkları konular, bu konuları nasıl işledikleri ile ilgili bir harita ortaya çıkmıştır.
61
GİRİŞ
TÜRKİYE
EKLER
Bu çalışma sonucunda Türkiye’de STK’ların ağırlıklı olarak; biyolojik çeşitlilik, ve sürdürülebilir kalkınma alanında çalıştıkları ve çoğunlukla eğitim ve bilinçlendirme ve koruma çalışmaları yaptıkları ile ilgili ortak bir görüş olmuştur. Türkiye’de büyük şehirler ve küçük yerleşimlerdeki STK’lar yapı ve çalışma biçimi olarak farklılıklar göstermektedir. İstanbul, Ankara
gibi büyük şehirlerdeki STK’lar daha kurumsal bir yapıya sahip ve profesyonel çalışanları daha
fazladır. Bu STK’lar çoğunlukla proje temelli ve ulusal ölçekte konuları kapsayan çalışmalar
yürütmektedir. Yerelde çalışan STK’lar ise yereldeki sorunları çözmek amaçlı olarak çalışmaktadır ve daha küçük bütçe ve dolayısıyla kısıtlı insan kaynağı ve teknik altyapıya sahiptir.
Bu durum, STK’lar arasındaki iletişimin güçleşmesine ve aralarında bir uçurum oluşmasına
neden olmaktadır. Ulusal STK’lar, tecrübeleri gereği, pekçok iletişim aracına daha kolay ulaşabilmekte ve onları rahatlıkla kullanabilmekteyken, yerel STK’lar bu süreçlerden uzak ve
dolayısyla ulusal ve uluslararası süreçlerin dışında kalmaktadır.
Türkiye’de çevre alanında çalışmalar yürüten 400’ün üzerinde STK vardır. Bu STK’lar, son
yıllarda daha sık biraraya gelmekte ve işbirlikleri oluşturmaktadır. STK’lar, birlikte projeler
yürütmekte, bilgi ve tecrübelerini başka STK’lara paylaşmakta ve böylece daha güçlü bir birliktelik, bir ağ oluşturma yolunda adımlar atmaktadır. Gerçekleştirilen bu işbirlikleri ve paylaşımların yanında şemsiye kurumların oluşması ve STK’ların bu kurumlar altında platformlar oluşturması da son dönemde sıkça rastlanan durumdur. Türkiye’de diğerler STK’larla
kıyaslandığında en iyi organize olmuş STK’ların çevre alanında çalışan STK’lar olduğu kabul
edilen bir gerçektir. Uzun süredir birlikte olan Doğu ve Batı Akdeniz, Ege, Karadeniz,
Marmara ve İç Anadolu Çevre Platformları bunun en önemli kanıtıdır. Tüm bu platformları
tek bir çatı altında toplayan Türkiye Çevre Platformu, kendi içinde iyi işleyen bir iletişim
ağına sahiptir.
AĞ KULLANIMINA İLIŞKIN
İHTIYAÇ VE SORUNLAR
Her ne kadar yukarıda sözünü ettiğimiz işbirlikleri ve platfomlar etkin
bir şeklide çalışıyor olsa da
STK’ların, kolay ve rahat kullanabilen ve bilgi ve belge paylaşımına olanak sağlayan elektronik bir altyapıya
ihtiyaçları vardır. Proje kapsamında
gerçekleştirilen ikinci çalıştay kapsamında STK’lar böyle bir yapının
nasıl olması ve hangi ihtiyaçlara
cevap vermesi gerektiği üzerinde çalışarak, ihtiyaç duyulan ağın amacını “Türkiye’de başta
çevre ile ilgili STK’lar olmak üzere tüm çevresel paydaşlar arasında bilgi, deneyim, kaynak
paylaşımını mümkün kılmak” olarak belirlemiştir. Bu çerçevede oluşturulacak ağın;
G
G
62
Etkin ve etkileşimli (interaktif) katılımcılığı teşvik eden;
Birey ve örgütlerin ifade özgürlüklerine saygılı, demokratik ve şeffaf bir iletişim ortamı oluşturan;
GİRİŞ
G
G
TÜRKİYE
EKLER
Örgüt ve bireylerin ilgi duydukları alanlarda bilgilenebilecekleri ve danışmanlık alabilecekleri uzman kişi ve kuruluşlara erişimlerini kolaylaştıran;
Bireylerin ve örgütlerin bilinç ve kapasitelerini artırarak güçbirliği yapmalarını kolaylaştıran bir yapıya sahip olması gerektiği ortaya konmuştur.
STK’lar ayrıca bu aracı şöyle tanımlamıştır;
G
Sürdürülebilir,
G
Etkin,
G
Paylaşımcı,
G
Katılımcı,
G
Örgütlü kamuoyunu destekleyen,
G
İletişimi güçlendiren,
G
Güçbirliğini destekleyen,
G
Sürdürülebilir harekete geçirme becerisine sahip,
G
Bilinçlenmeye katkı veren,
G
Katılımı destekleyen,
G
Platform sunan ve
G
Şeffaf yönetişime katkı veren.
Gerçekleştilen bu çalıştaylar sonucunda, iletişim ağının içeriği ve yapısı ile ilgili bir taslak
rehber oluşturulmuştur. Çalıştaylara katılan STK’lar,
G
G
G
Sürdürülebilir kalkınma, katılımcı, demokratik ve etkin bir çevre yönetimi için
STK’ların çevresel bilginin paylaşımı ve halkın karar alma mekanizmalarına katılımları konularında öncü rol üstlenmeleri gerektiğini,
STK’ların bu misyonu layıkıyla yerine getirebilmeleri için Türkiye’de çevre alanında
faaliyet gösteren STK’ların kendi aralarında ve diğer paydaşlarla bilgi, deneyim, kaynak paylaşımını ve ortak çalışmalarını kolaylaştıracak etkin bir iletişim ortamına ihtiyacın olduğunu ve
Bu ihtiyaçtan yola çıkarak, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler paralelinde
çağdaş yöntemler kullanılarak bir iletişim ağı oluşturulması gerektiği konusunda hem
fikir olmuştur.
Sonuç olarak STK’ların dağınık olan bilgi ve deneyimin kolay ulaşılabilir hale getirilmesi,
proje ortağı ve nitelikli eleman bulunması, fon kaynaklarından haberdar olunabilmesi ve
deneyimin paylaşılabilmesi için böyle bir ağa ihtiyaçları vardır.
Yukarıda belirtilen ihtiyaçlar doğrultusunda STK’lar oluşturulacak iletişim ağının,
G
G
İletişim, bilgi, deneyim, kaynak paylaşımı kolaylaştıracağını,
Tanıtım, yaygınlaştırma çalışmalarını güçlendireceğini,
63
GİRİŞ
TÜRKİYE
EKLER
G
Projeler için ortak ve insan kaynağı bulunmasını, iyi örnek ve fikir paylaşımını sağlayacağını ve
G
İşbirliği ve ortak hareket etmek için eşgüdümü motive ederek STK’ların başarısını
olumlu yönde etklieyeceğini düşünmektedir..
Bu faydalar aynı zamanda iletişim ağının “Türkiye’de başta çevre ile ilgili STK’lar olmak
üzere tüm paydaşlar arasında bilgi, deneyim ve kaynak paylaşımını mümkün kılmak üzere bir
iletişim ağı kurmak” olarak belirlenen ana hedef altındaki alt hedefleri oluşturmaktadır.
Belirlenen alt hedefler, çalıştay kapsamında ayrı ayrı çalışılmış ve bu hedeflere ulaşmak için
iletişim ağının nasıl yapılandırılması gerektiği konusunda öneriler ortaya çıkmıştır.
Alt hedef 1: İletişim, bilgi-deneyim-kaynak paylaşımı kolaylaştırma
Araçlar ve araçların kullanımı
1. Çevre wikisi
2. İletişim ve projeler veri tabanı oluşturulması
3. E-gruplar oluşturulması
4. E-kütüphane (dokümantasyon, üye otomotik update) oluşturulması
5. Uzmanlar veritabanı hazırlanması
6. Etkinlik ve özel gün ve haftalar takvimi oluşturulması
7. Hem web sitesi hem de veritabanı için RSS feed sistemin kurulması
8. Faydalı linkler bölümü oluşturulması
Alt Hedef 2: İşbirliği ve projeler
1. Çevre STK’ları ve ağ üyesi diğer paydaşlar için ortak ve uzman arama çalışamaları
a. e-forum – farklı konulara odaklana gruplar
b. Duyurular bölümü
c. Veritabanı arama motoru
d.Faydalı linkler
e. Etkinlik takvimi
f. Uzmanlar veritabanı
g. Donörler veritabanı
h.RSS feed sistemi
2. İyi örnek ve fikir paylaşımı
a. Proje veritabanı
b. Tag-delicious
c. Wiki
64
GİRİŞ
TÜRKİYE
EKLER
Alt Hedef 3: Çevresel paydaşların ağı benimsemeleri için gelişen ve dinamik bir iletişim
ortamı oluşturmak
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
e-veritabanı: bilgi paylaşımı, uzmanlara ulaşım, kaynak paylaşımı
e-forum: ortak çözüm platformları
Web sitesi: güncel bilgilerin olduğu, sürekli güncellenen, iyi görsellik içermeli
Wiki: interaktif tartışma platformu
e-mail: ağ ile ilgili tanıtım maillerinin paydaşlara gönderimi
Video: en etkili araçlardan biri olan görselliğin kullanımı
Photosharing: ilgili artırmak için görsellerin paylaşımı
RSS: üye kuruluşların etkinliklerinin ağ yolu ile çok geniş kitlelerce takip edilebilir
olması
e-reklam: çevresel kampanyalar (ekolojik Pazar vb.)
e-anket: güncel konularla ilgili anketler
e-yorum: çevre haberlerine yorum yapılabilir olması, haberin ilgili kişi ve kuruluşlarla
karşılıklı tartışılabilir olması
fon/kredi durumu: yeni açılan fonların/kredilerin duyurulması
Bu yapının oldukça kapsamlı olması ve oluşturulması ve işletilmesi çok fazla finansal kaynak, teknik altyapı ve insan gücü gerektireceğinden, daha gerçekçi bir yaklaşım benimsemek
ve iletişimi hızlı ve kolay bir biçimde sağlamak amacıyla REC Türkiye önelikle bir Çevre wiki
sitesi oluşturmayı hedeflemiştir. Yukarıda listelenen araç ve kullanım biçimlerinin çoğunun
kolaylıkla hayata geçiecebileceği “wiki” sistemi tüm üyelerin ve katılımıcıları kolaylıkla katkı
verebileceği kolay kullanılabilen bir yapıya sahiptir. Bu sistem sayesinde, kullanıcılar bilgi ve
belgeleri paylaşmak ve faydalanmakla kalmayıp, bu bilgi ve belgelere ekler yaparak geliştirebilmektedir. Sistem, REC Türkiye’nin yürüttüğü proje kapsamında www.cevre-wiki.net adresi üzerinde çalışmaya başlamış ve STK’ların katkılarına açılmıştır. Çalıştaylar kapsamında üretilen tüm bilgi ve belgelere bu site üzerinden erişileblimektedir.
Çalıştaylara katılan STK’lar arzuladıkları iletişim ağının yapısını ve içeriğini oluşturmakla
kalmayarak aynı zamanda bu ağın gelecekteki sürdürülebilirliği ve kurumsal yapısı ile ilgili de
fikirler üretmiştir. İletişim ağının, üye STK’ların temsilcilerinden oluşan bir yürütme kurulunun olması gerektiği ve finansal sürdürülebilirliği sağlayabilmek için bir yöntemin geliştirilmesi gerektiğine dikkat çekilmiştir.
65
66
Ekler
GİRİŞ
EKLER
GÖRÜŞME YÖNTEMİ
Ek 1: Görüşme yöntemi
1) ANKETLERİN DAĞITILMASI
•
Her bir ülke ve bölgede belirlenen 25 ila 30 kuruşluşla telefon veya yüz yüze görüşmeler
gerçekleştirilmiştir.
• Anketler, elektronik olarak e-posta yoluyla veya web sayfaları yoluyla dağıtılmıştır.
2) GÖRÜŞMELER İÇİN KURULUŞLARIN SEÇİMİ
Anketin e-posta yoluyla gönderilmesinden önce, her bir ülke için 25 ila 30 arasında örgütle, görüşmeler için doğrudan iletişim kurulmuştur. Mümkünse, kuruluşlar ülkedeki tüm
farklı STK’ları temsil edebilecek şeklide seçilmelidir, şöyle ki:
•
yerel olarak çalışan kuruluşlardan;
• bölgesel olarak çalışan kuruluşlardan;
• ulusal düzeyde çalışan kuruluşlardan;
• uluslararası düzeyde çalışan kuruluşlardan;
• farklı çalışma odakları; örneğin, doğanın korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevre koruma, çevre eğitimi, halkın bilinçlendirlmesi, çevreyle ilgili lobi grupları, vb. ve
•
ülkenin farklı yerlerinde etkin: başkent, kırsal alanlar, şehirler, endüstriyel alanlar kuruluşlardan temsilciler olmalıdır.
3) GÖRÜŞMELER
•
Görüşmeler yerel dilde yapılmalıdır ve anketin de tercüme edilmesi gerekir. Bir örgütten
iki veya daha fazla kişiyle aynı anda görüşme yapılması tavsiye edilir. Böylece birkaç
fikirin bulunduğu, kuruluş hakkında daha gerçekçi bir resim ortaya koyan bir atmosfer
oluşacaktır. Kuruluşların her düzeyinden çalışanlarla görüşülmelidir. Sadece Sadece
başkanlar veya üst düzey personel önyargılı olabilirler
• Sorular, sözlü olarak sorulmalı ve yanıtları, görüşmeyi yapan kişi tarafından not edilmelidir. Tüm doğru yanıtları bir çarpı ile işaretlenmelidir. Çoğu durumda, anket birkaç olası
yanıta müsaittir. Yapılan tüm açıklamaları/yorumları, sorular yanıtlanırken yazmak/ not
etmek faydalı olabilir. Böylece, daha sonra yanıtlara bakıldığında anlaşılabilir veya hatta
soruların soruluş biçimi bile değiştirilebilir.
•
Açık uçlu sorular sorulurken, görüşmeyi yapan kişi, STK personeline kendi fikirlerini
geliştirmeleri için fırsat tanımalıdır. Bunu teşvik etmek için, birçok “n” ve “k” soruları
sorulmalıdır – neden, ne zaman, nerede, ne, kim – gibi. Bunlar içinden, “neden” sorusu,
görüşmeler sırasında şimdiye kadar daha fazla bilgi almak için sorulan en önemli soru
olmuştur.
69
GİRİŞ
EKLER
GÖRÜŞME YÖNTEMİ
•
Her zaman, telefon etmek yerine karşılıklı olarak yapılan kişisel görüşmeler daha faydalı
olmakla beraber, örgütler uzak mesafelerdeyse, görüşmeleri sadece yakında olan kuruluşlarla sınırlamak yerine telefon etmek tercih edilebilir.
•
Görüşmenin başında sözlü bir tanıtım yapılacak ise de, görüşme yapanların proje ve
REReP hakkında genel bir tanıtıcı föy vermeleri önerilir. Ancak bunun görüşme bittikten SONRA yapılması önemlidir; aksi takdirde görüşülen kişilerin dikkati dağılabilir
GÖRÜŞME SIRASINDA, LÜTFEN AŞAĞIDAKİLERİ NOT ALIN:
Editörün notu: Orta ve Doğu Avrupa STK’ları ile ilgili daha fazla bilgiyi REC’in STK
rehberinde bulabilirsiniz. Bu rehberi, REC’den talep edebilir veya Internet üzerinden şu
adresten ulaşabilirsiniz; <www.rec.org/REC/Databases/NGODirectory/>
Kuruluşun adı
Orijinal adı
İngilizcesi
Kuruluş hakkında
Aktif üye sayısı
Yeri (başkent, büyük şehir, küçük kasaba/köy)
Faaliyetlere başlama tarihi
Diğer
Kuruluşun adresi ve iletişim bilgileri
Posta adresi
Telefon numarası
Fax numarası
E-posta adresi
Web sitesi adresi
70
GİRİŞ
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
Ek 2: Görüşme anketi
Görüşmeyi yapan kişinin dikkatine: Lütfen görüşme yaptığınız kuruluşun genel bilgilerini yöntem belgesindeki şablona uyarak kaydedin.
Bu anket çalışmasının amacı, Güneydoğu Avrupa’daki STK'ların elektronik bilgi ağı
geliştirme kapasitelerini değerlendirmektir. Bize sağlayacağınız girdiler, ihtiyaca yönelik bir
proje tasarlamamıza yardımcı olacaktır. Bu projenin amacı, ağ oluşturma, işbirliği ve ortaklık potansiyelini güçlendirmektir. Proje, kuruluşunuzun, bilgisayar tabanlı bir STK ağı oluşturulmasında veya güçlendirilmesinde aktif olarak katılımcı olmasını sağlayacaktır.
1.
Birkaç ayda bir en az bir kere iletişime geçtiğiniz kuruluşlar hangileri?
Kendi ülkenizden çevre kuruluşları mı?
Yabancı ülkelerden çevre kuruluşları mı?
Resmi kuruluşlar/kamu yetkilileri mi?
Bilimsel kurumlar, eğitim kurumları mı?
2.
Sizce, STK’nız diğer kuruluşlar için kamu yararına olabilecek hangi bilgileri
sağlayabilir?
Sizin kuruluşunuz hakkında bilgiler
Spesifik konularda analizleri / çalışmalar
Makaleler
Düzenli haberler
Veri tabanları
Diğer, lütfen belirtiniz
71
GİRİŞ
3.
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
STK’nızın, bilgisayar tabanlı bir ağa katılması veya daha uygun bir ağ kullanması
için gereken insan kaynakları ihtiyaçları nelerdir?
İhtiyaçlarınızı en acil/önemli (1)’den en az acil/önemli (4)’e kadar notlayın.
ağı kullanacak teknik becerilere sahip bir personel
çevrim içi bilginin nasıl yayınlandığı hakkında bilgi
posta listelerinde nasıl haberleşilir, tüm bilgiler nasıl yönetilir
ağı kullanmak için İngilizce dil kapasitesi
4.
genel olarak personel
Kuruluşunuzun yaşadığı aşağıdaki zorlukları notlayın.
(1=en fazla’dan 4=en az’a kadar notlayın)
telefon faturalarının ödenmesi
uygun bilgisayar ekipmanının satın alınması
(belirtiniz) fazla personel için ödenecek
5.
ücretler yerel internet kafe veya ofis dışındaki başka bilgisayar hizmetlerine
yapılan ödemeler
Önümüzdeki iki yıl içinde STK’nızın ilgi alanına girecek olan konuları notlayınız.
(1=en önemli’den 4=en az önemli’ye kadar notlayın)
uluslararası projelerde proje ortakları aramak
başarılı projelerden fikir almak ve örnek olarak kullanmak
bilgi teknolojilerini kullanma kapasitenizi geliştirmek (bilgisayarlar)
çevreyle ilgili (veya işle ilgili) bilgi alışverişinde bulunmak
çevreyle ilgili (veya işle ilgili) bilgilere ulaşmak
donörler veya hibeler hakkında bilgi aramak
web üzerinde çevreyle ilgili bilgi yayınlamak
STK’nızı halkın anlamasını sağlamak
düzenli olarak çevreyle ilgili haberler yayınlamak
diğer, lütfen belirtiniz
72
GİRİŞ
6.
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
Ana teknik sorunlarınız nelerdir?
ofiste uygun bilgisayar ekipmanının olmayışı
ofis dışında kullanılabilecek bilgisayar imkanlarının olmayışı (örneğin,
Internet kafe, üniversite veya başka bir STK)
dengesiz veya sağlıksız telefon hatları
şehrinizde İnternet servis sağlayıcısı yok
7.
7.1
Lütfen (eğer kullanıyorsanız) elektronik ağıları nasıl kullandığınızı tanımlayın?
İnternet erişiminiz:
STK ofisinde var
sadece İnternet merkezlerinde veya kafelerde var
7.2
sadece üyelerin ev veya ofis hesapları yoluyla mümkün
E-posta sistemini:
tüm ortaklarla haberleşmek için kullanıyorsunuz
esasen yabancı ortaklarla haberleşmek için kullanıyorsunuz
7.3
faks ya da normal postadan daha az sıklıkta kullanıyorsunuz
Aşağdakilerden hangi hizmete aboneliğiniz var:
çevreyle ilgili posta listelerine
çevreyle ilgili elektronik bültenlere
environmental newsgroups
73
GİRİŞ
7.4
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
Kuruluşunuz, İnterneti aşağıdakilerden hangisi için kullanıyor?
işle ilgili temel bilgilerin araştırılması
web üzerinden yayın
çevrim içi kampanyalar
çevrim içi yardım toplama (donörler, sponsorlar ve hibe programlarıyla
ilgili bilgilerin aranması)
diğer kuruluşlarla çevrim içi işbirliği
diğer çevrim içi etkinlikler, lütfen belirtiniz
8.
8.1
Lütfen uygun yanıtı seçerek, STK’nızın işbirliği/ortaklık deneyimini değerlendirin.
Diğer kuruluşlarla işbirliği yaptığımız konular:
yardım toplama
proje uygulaması
kampanyalar yürütülmesi
lobi faaliyetleri yürütülmesi
Başarılı olup olmadıklarını ve nedenini belirtiniz.
74
GİRİŞ
8.2
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
Henüz bir işbirliği kurmadık; çünkü:
diğer STK’larla işbirliği yapma gereği duymuyoruz
diğer STK'lar işbirliği ortağı olmaktan çok rakipler
işbirliği ile ilgili kötü tecrübemiz var
bir ağ kullanmadan zaten daha küçük ölçekte bir işbirliği yapmaktayız
ilgili işi yapan başka STK yok
uluslararası işbirliği için dil engelimiz var
8.3
Aşağıdaki kuruluşla işbirliği yapmayı düşünüyoruz:
[kuruluş]
[alan]
[amaç]
9.
Herhangi bir elektronik ağa bilgi eklemek için ayda ne kadar zaman
ayırabileceğinizi düşünüyorsunuz?
2 güne kadar
4 güne kadar
1haftaya kadar
75
GİRİŞ
10.
EKLER
GÖRÜŞME ANKETİ
Çevre STK’larının uluslararası işbirliğini sizce ne geliştirebilir, öncelikle de komşu
ülkelerle?
fikirlerin, bilgilerin ve en iyi uygulamaların paylaşılma olanağı
ortak (uluslararası finansmanla) projeler
uluslararası düzeyde lobi yapmak
sınır ötesi çevre sorunları üzerinde çalışmalar
ortak projeler için yardım toplamak
çevrim içi haberleşme (tarışma/posta grupları, özel e-postalar vb.)
yüz yüze görüşmeler ve fikir alışverişi (seminerler, çalışma toplantıları,
çalıştaylar vb.)
76
11.
Bu projenin hangi şekilde size yarar sağlamasını bekliyorsunuz? Neden ve nasıl?
12.
Bize proje ile ilgili fikirlerinizi verir ya da değerlendirmemiz gereken bazı yorumlar
yapabilir misiniz?
GİRİŞ
EKLER
TEŞEKKÜR
Ek 3: Teşekkür
Bu rapor, STK’lar, uluslararası kuruluşlar, bağış yapan devletler ve ağ koordinatörleri gibi,
katkıda bulunan pek çok kişi ve kuruluş arasındaki işbirliğinin sonucunda ortaya çıkmıştır.
Bu raporun editörü, aşağıdaki kişilere, yaptıkları önemli çalışmalar ve katkılarından ötürü
teşekkür eder:
Anket çalışmasının yöntemi ile ilgili açıklamalar yapan, ulusal/bölgesel anket çalışmalarını
ve görüşmeleri gerçekleştiren, bu anket sonuçlarına göre ÜLKELER VE BÖLGELER
bölümünü hazırlayan ve derlenen taslak rapor için yorumlarda bulunan herkese çok teşekkürler:
Mihallaq Qirjo, REC Ülke Ofisi, Arnavutluk; Inka Sehovic, REC Ülke Ofisi, Bosna ve
Hersek; Evgenia Tasheva, BlueLink (Bulgaristan çevre STK'ları bilgi ağı); Jagoda Munic,
Zelena Akcija (Yeşil Eylem, Hırvat çevre STK’sı); Andreja Tonc, REC Ülke Ofisi, Hırvatistan;
Zlatko Samardziev, REC Ülke Ofisi, FYR Makedonya; Rozalia Klara Bako, Mihaly Bako,
Emilian Burdusel (StrawberryNet, Romanya çevre STK'ları bilgi ağı); Radoje Lausevic, REC
Ülke Ofisi, Yugoslavya; ve Blerim Vela, REC Bölge Ofisi, Kosova.
Stefanie Lang’a anket çalışması yöntemini planladığı, bölgelere genel bakışı derlediği ve
ÜLKELER VE BÖLGELER kısmını düzenlediği için çok teşekkürler.
Editör, REC’in merkez ofisindeki proje ekibine teşekkürlerini sunar: Alexander Juras,
Yönetim Kurulu Üyesi ve Yönetici Vekili; Robert Atkinson, STK Destek ve Kapasite
Geliştirme Programları; Jerome Simpson, Enformasyon Programı Şefi; ve Pavel Antonov,
Bültenin Editörü (ve eski BlueLink Baş Yöneticisi). Editör ayrıca, tüm üretim sürecinde bu
raporun hem tasarımı hem de uygulanması konularında kendisine yardımcı olan herkese
teşekkürlerini sunar: Zoltan Barna ve Kinga Uto.
Ayrıca, bu yayın da dahil olmak üzere, proje tasarımı ve uygulaması konularında kılavuzluk
ve nezaret eden REReP STK Yönlendirme Komitesi üyelerine de çok teşekkürler. Ayrıca, bu
yayının orjinaline ek olarak hazırlanan Türkiye bölümü için, REC Türkiye'nin düzenlediği
çalıştaylara katılarak fikir ve görüşlerini bizlerle paylaşan STK'lara ve verdiği mali destek için
Avrupa Komisyonu'na da teşekkür ederiz.
Son olarak, ama aynı derecede önemli şekilde, yazar, projeye bağış yaparak bu raporun
yayınlanmasını gerçekleştiren kurum olan Norveç Kraliyet Dış İşleri Bakanlığı'na teşekkürlerini borç bilir.
77
GİRİŞ
EKLER
İNTERNET BAĞLANTILARI
Ek 4: İnternet bağlantıları
Güneydoğu Avrupa Elektronik STK Ağı Oluşturma (REReP) Projesi Ana Sayfası:
www.rec.org/REC/Programs/SEE_Networking/
BlueLink Bilgi Ağı:
www.bluelink.net
StrawberryNet – Romanya STK Bilgi Ağı:
www.ngo.ro
Yeşil Eylem (Zelena Akcija), Hırvat STK’sı:
www.zelena-akcija.hr
Türkiye Çevre Wikisi
www.cevre-wiki.net
Orta ve Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi (REC):
www.rec.org
REC’in Ülke Ofisi ağı:
www.rec.org/REC/Introduction/CountryOffices/
Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerinin ve Bölgelerinin haritaları:
www.rec.org/REC/Maps/
Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri hakkında genel bilgiler:
www.rec.org/REC/Countries.html
İleri İletişim Derneği (Association for Progressive Communications)
(STK ağlarının uluslararası şemsiye örgütü):
www.apc.org
STK Rehberi
(tüm Orta ve Doğu Avrupa çevre STK'larının aranabilir veritabanları):
www.rec.org/REC/Databases/NGODirectory/
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Güneydoğu Avrupa’daki STK’lar tarafından Kullanımı
www.oneworld.net/radio/see/ict/
Orta ve Doğu Avrupa’daki Çevre STK'larının İhtiyaç Değerlendirme Analizi:
www.rec.org/REC/Publications/NGONeeds/
Orta ve Doğu Avrupa’daki STK'lara Bilgi Ağı Geçidi:
www.rec.org/REC/Stakeholders.html#NGOs
Güneydoğu Avrupa için Bölgesel Çevre Yeniden Yapılandırma Programı:
www.rec.org/REC/Programs/REReP/
78
GİRİŞ
EKLER
BİBLİYOGRAFİ
Ek 5: Bibliyografi
REC yayaınlarını nasıl elde edebileceğinize dair bilgileri, çevrim
içi olarak bulabilirsiniz:
Demkiv, Oksana. Status and Perspectives of the Environmental NGO Movement in Central
and Eastern Europe. Yüksek Lisans Tezi. Orta Avrupa Üniversitesi. Budapeşte, Macaristan.
1996
<www.rec.org/
REC/Publications/
pubs_orderform.html>.
Heves, Gabor. Environmental NGO Networking in Central Europe. Yüksek Lisans Tezi. Orta
Avrupa Üniversitesi. Budapeşte, Macaristan. 1997
Heves, Gabor. Electronic Networking among Environmental NGOs in Hungary [In
Hungarian]. Yüksek Lisans Tezi. Godollo, Macaristan. 1996
Institute for Sustainable Communities. High Hopes, High Hurdles: A Needs Assessment of
Macedonia’s Environmental NGOs. Skopje, 1995
Markova, Helena. Environmental NGOs and their Long-term Financial Sustainability. Prague
1996
NGO Directory: a Directory of Environmental Non-governmental Organizations in
Central and Eastern Europe (Including an NGO Needs Assessment). Orta ve Doğu Avrupa
Bölgesel Çevre Merkezi. Szentendre, Macaristan. 2001
PDF formatında indirebileceğiniz belgeleri burada bulabilirsiniz: <www.rec.org/REC/
Publications.html>
Southeast Europe Initiative, OneWorld International, Information Program of the Open
Society Institute. The Use of Information and Communication Technologies by NonGovernmental Organizations in Southeast Europe. 2001
The Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe. Problems, Progress
and Possibilities: A Needs Assessment of Environmental NGOs in Central and Eastern
Europe.
Orta ve Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi.. Szentendre, Macaristan.
1997
79
GİRİŞ
EKLER
KISALTMALAR
Ek 6: Kısaltmalar
APC
CEE
CO
FR
NIS
NGO
OSCE
REC
REReP
SEE
UN
UNMIK
80
İleri İletişim Derneği (Association for Progressive Communications) STK ağlarının
uluslararası şemsiye örgütü. Daha fazla bilgi için: <www.apc.org>
Orta ve Doğu Avrupa. Yayın kapsamında, REC’in 15 yararlanıcı ülkesi. Daha fazla
bilgi için: <www.rec.org/REC/Countries.html> ve <www.rec.org/REC/Maps/>
Ülke Ofisi (REC’in). Daha fazla bilgi için:
<www.rec.org/REC/Introduction/CountryOffices/>
Federal Cumhuriyet
Yeni Bağımsız Devletler (eski Sovyetler Birliği ülkeleri)
Sivil, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar. Orta ve Doğu Avrupa’daki STK'lar hakkında
daha fazla bilgi için: <www.rec.org/REC/Stakeholders.html#NGOs>
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü Daha fazla bilgi için: <www.osce.org>
Orta ve Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi. Bağımsız, tarafsız, kâr amacı gütmeyen uluslararası kuruluş; misyonu Orta ve Doğu Avrupa’daki (CEE) çevre sorunlarının çözülmesi. Daha fazla bilgi için: <www.rec.org>
Güneydoğu Avrupa için Bölgesel Çevre Yeniden Yapılandırma Programı. Balkan
İstkrar Paktı, Çalışma Tablosu II’nin ana çevre komponenti. Daha fazla bilgi için:
<www.rec.org/REC/Programs//>
Orta Doğu Avrupa. REReP bağlamında, aşağıdaki ülke ve kurumlardan bahsetmek
üzere kullanılmaktadır: Arnavutluk, Bosna ve Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, FYR
Makedonya, Romanya, Yugoslavya, Kosova (halihazırda BM geçici yönetiminde)
Birleşmiş Milletler. Daha fazla bilgi için: <www.un.org>
Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu. Daha fazla bilgi için:
<www.unmik.org>
GİRİŞ
EKLER
NOTLAR
Ek 7: Notlar
1 Kaynak: Problems, Progress and Possibilities: A Needs Assessment of Environmental NGOs in Central and Eastern
Europe.
Ek 5’teki bibliyografi’ye bakınız.
2 NGO Directory, Orta ve Doğu Avrupa’daki Çevre STK'larının Rehberi.
3 AL = Arnavutluk, BiH = Bosna ve Hersek, BG = Bulgaristan, HR = Hırvatistan, MK = FYR Makedonya, RO =
Romanya, YU = Yugoslavya, KOS = Kosova
4 NGO Directory, Orta ve Doğu Avrupa’daki Çevre STK'larının Rehberi (Bir STK ihtiyaç analizi de dahil).
Ek 5’teki bibliyografi’ye bakınız. .
5 Ancak, gerçek rakam kesinlikle daha fazladır, zira artan sayıda yeni STK'lar ortaya çıkmaktadır ve bazı aktif çevre
grupları gayri resmi seviyede çalışmaktadırlar ve Bulgar yasalarına göre resmi olarak tescil edilmemişlerdir.
Maalesef, eski tescil prosedürü teknik nedenlerle şeffaf değildir ve bu nedenle kesin istatiskler Çevre ve Su Bakanlığı
için dahi erişilemez durumdadır. 2001 yılında tüm STK'ların yeniden kayıt ve tescil işlemleri yaptırmaları gerektiğinden, yeni sistemin, vatandaşların bilgi almak ve istatistik amaçlı olarak verilere erişimini kolaylaştırması ümit
edilmektedir. Nelly Ilieva, Çevre ve Su Bakanlığı Bilgi Merkezi Koordinatörü, ile yapılan kişisel görüşme.
6 Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı halkla ilişkiler yöneticisi, Katya Shavuleva’dan alınan bilgilere göre. Çevre
gazeteciliği hakkında medya semineri, BlueLink, Çevre ve Su Bakanlığı ve Orta Balkan Ulusal Parkı ortak çalışması.
Uzana, Haziran 2001
7 Hepsi başkent dışındadır. Çoğu, sınırlı finansman kaynakları olan küçük ancak aktif STK'lardır. Bir STK, ISDN kullanımı için ödenecek miktarı çok pahalı bulmaktadır.
8 Are Cyber Detectives Coming? Capital.Net’in 26. sayısı (Capital gazetesinin düzenli bir eki). <www.capital.bg/article.php3?broi=2001-26&page=n1-26-1&rubr=net>. 29 Haziran 2001.
9 NGO Directory, Orta ve Doğu Avrupa’daki Çevre STK'larının Rehberi (Bir STK ihtiyaç analizi de dahil).
10 “Ivo Pilar” Sosyal Çalışmalar Enstitüsü (“Ivo Pilar” Institute for Social Studies): Hırvatistan’da Din ve Ahlak.
11 Dünya Doğayı Koruma Vakfı (World Wide Fund for Nature).
81
82
STK Ağlarında Güncel Durum
GİRİŞ
EKLER
ARKA PLAN
Arka Plan
Bu çalışma, Çevre STK’larının Ağ Oluşturmalarının ve İşbirliğinin Teşvik Edilmesi: Ulusal
ve Bölgesel Düzeyde Elektronik Bilgisayar Ağları Oluşturulması, REReP 2.3 projesinin çıktılarının özetlenmesi amacıyla yürütülen çalışmanın parçası olarak gerçekleştirilmiştir.
Çalışma, Hollanda Dış İşleri Bakanlığı tarafından finanse edilmiş ve 2001 – 2003 döneminde
uygulanmıştır.
Bu araştırmanın amacı, projenin
genel etkisi ile ilgili geri bildirim
toplamak ve geleceğe yönelik planlama ve finansal kaynak sağlama etkinliklerine yardımcı olmaktır. Bu belge,
proje yararlanıcılarının ağlarından
alınan görüşlere dayanarak derlenmiştir. Uluslararası proje ekibi
tarafından derlenen uluslararası bir
özetin ardından özgün ve üzerinde
düzeltme yapılmamış olan görüşleri
içermektedir.
2001 yılında, projenin başlangıcında ağ yapılanmasının mevcut durumunu tespit etmek ve aynı zamanda STK’ların önerilerini almak üzere detaylı bir ihtiyaç analizi yapılmıştır. Bu araştırmanın sonuçları Ağlar İş Başında (Networks At Work) kitabında
yayınlanmıştır. (Bu 75 sayfalık yayın basılı kopya olarak sipariş edilebilir veya
<www.rec.org/REC/Programs/ SEE_Networking/NetworksAtWork.html> adresinden
indirilebilir.) Bu kısa inceleme, kitabın bulgularına ilişkin bir izleme (güncelleme) raporudur.
Her ağın koordinatöründen (1) kitabın ilgili ülke bölümünü incelemeleri ve ardından (2)
projenin uygulamasında elde edilen kişisel deneyimi kullanarak aşağıdaki dört soruyu cevaplandırması istenmiştir:
1. 2001 yılından bu yana STK’ların genel durumunda neler değişmiştir (bir değişiklik
olmuşsa)?
2. 2001 yılıyla karşılaştırıldığında elektronik ağ yapılanmasının mevcut durumu nedir?
3. Ağınızın uzun vadeli sürdürülebilirliğine ilişkin planlarınız nelerdir?
4. Projenin devam etmesine ilişkin önerileriniz nelerdir?
Bu araştırma, mevcut durumun gayri resmi anlık görüntüsü olarak yürütülmüştür. Ağlar İş
Başında’nın aksine, ne bir anket/görüşme, ne de toplanan verilerle ilgili derinlemesine bir
analiz yapılmıştır. Raporun, bilimsel doğruluğu bulunmamasına rağmen, bu raporun mevcut duruma ve ağın gelecekteki gelişim sürecine ilişkin son derece değerli bir anlayış kazandırması gerekir.
Elektronik ağ faaliyetleriyle ilgili daha fazla bilgi almak için, <www.rec.org/REC/Programs/
SEE_Networking/> adresindeki uluslararası projenin web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Gabor Heves
Uluslararası Proje Koordinatörü
Kasım 2003
Szentendre, Macaristan
85
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
Ülkeler
1. 2001 YILINDAN BU YANA STK’LARIN GENEL DURUMUNDA
NELER DEĞİŞMİŞTİR?
Güneydoğu Avrupa’daki ülkelerin tümünde çevre konusunda etkinlik gösteren STK’lar,
geçtiğimiz üç yılda genel olarak güçlenmişler, toplumdaki rolleri ve işlevleri artmıştır. Her ne
kadar sonrasında çevre hareketinin belirli bir istikrar kazanabilmesi, yeterli kamusal görünürlüğe sahip olması ve siyasi kabul görebilmesi için kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğu
yorumu yapılıyor olsa da, bu durum bütün elektronik ağlarda rapor edilmiştir.
Ağlar İş Başında’nın bulgularına benzer olarak, Güneydoğu Avrupa ülkelerinin ve bu
ülkelerin STK’larının gelişim düzeylerinde belirgin farklılıklar ortaya çıkmaya devam etmektedir. STK’ların oluşumunun genel düzeyi STK’ların tarihsel arka planı ve aynı zamanda her
ülkenin genel siyasi, ekonomik, sosyal durumu ile yakından ilişkili olduğu görülmektedir.
Ağlardan ikisi, bulundukları ülkenin nüfusunun çevre konusundaki farkındalığının arttığını
bildirmiştir. Bu da diğer sebeplerin yanında STK etkinliklerinin olumlu bir sonucu olarak
kabul edilmektedir.
STK sektörünün gelişimini
olumsuz yönde etkileyen başlıca
sorunlar üç ana kategoride gruplandırılabilir. Bunlar, finansman
sorunları, koordinasyon ve organizasyon dahilinde ulusal ve uluslararası düzeyde çalışan uzmanların
beceri eksikliği ve diğer paydaşlarla
özellikle resmi makamlarla olan
ilişkilerde yaşanan problemler olarak verilebilir.
Halen bütün ağlar uluslararası
kuruluşlardan alınan finansal desteklerle çalışmaktadır. Bazıları, yerel destek bulmak konusunda büyük zorluklarla karşılaşmaya devam ettiklerinden, bu durumun yabancı finansal kaynaklara olan bağımlılığa yol açacağına dair kaygılarını dile getirmektedir. Ağlardan üçü, bu sorun ile karşı karşıya kalmıştır.
Uluslararası hibe kaynakları ya yavaş yavaş ülkelerinden çekilmekte ya da çevre STK’larına kâr
amacı gütmeyen diğer faaliyetlerle karşılaştırıldığında önemli ölçüde daha az finansman vermektedir. Elektronik ağ oluşturma açısından, ağlardan ikisi tam anlamıyla REC’in desteğine
bağlıdır. Mevcut proje tamamlandığında, ileride finansman bulma konusundaki kaygılarını
ifade etmişlerdir.
Ağların pek çoğu, ağların mevcut kırılganlıklarının önemli bir bölümünün beşeri serma-
86
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
yeyle ilgili sorunlardan kaynaklandığı noktasına dikkat çekmişlerdir. Bir yandan, STK’ların
aktif üye sayısı ve destekleyici sayısı optimum seviyenin altında iken, diğer yandan aktivistlerin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. STK’lardaki aktif üye sayısının azlığının
yarattığı tehlikeye iyi bir örnek olarak, çevrim içi bir çevre eğitim projesi gösterilebilir. Bu
projenin koordinatörü ayrıldıktan sonra proje, başıboş kalmıştır (bu durumun geçici olmasını ümit ederiz). Sık görülen bir diğer zorluk olarak da, projelerin etkin bir şekilde yürütülmesini ve ortak etkinliklerin koordine edilmesini sağlayacak bilgi ve yönetim becerisi eksikliği vurgulanmıştır. En az üç ülkede, benzer alanlarda çalışan STK’lar arasında koordinasyonun sınırlı düzeyde oluşu ve örgütsel beceri eksikliği ile bu durum ortaya çıkmaktadır.
Geçtiğimiz iki yılda, STK sektöründeki genel çevrim içi bilgi alışverişi düzeyi bütün
Güneydoğu Avrupa’da yükselmiş, bu durum diğer sektörlerle olan iletişime daha da fazla dikkat çekmiştir. Örneğin, ağların genel elektronik postalama listeleri öncelikle gazetecilere ve
resmi görevlilere olmak üzere ilgilenen tüm bireylere açık olduğu halde diğer paydaşlar ve
özellikle de resmi makamlarla olarak ilişkilerin ilerletilmesi yönünde hala yapılması gereken
işler bulunmaktadır. Ağlardan ikisi devlet yönetimi yapılarında STK temsiline ilişkin kurumsal yöntemler bulunduğunu rapor etmiş olmakla birlikte diğer pek çok ülkede söz konusu
STK-devlet işbirliği son derece sınırlıdır.
2. 2001 YILIYLA KARŞILAŞTIRILDIĞINDA ELEKTRONİK AĞ
YAPILANMASININ MEVCUT DURUMU NEDİR?
Elektronik ağ faaliyetleri bakımından geçtiğimiz iki yıl, hemen hemen her ülkede dinamik gelişmelere tanıklık etmiştir. Projenin başlangıcında yalnızca Romanya’da ve
Bulgaristan’da iki STK elektronik ağı bulunmaktaydı. Bu ağlar daha sonra hemen hemen
diğer tüm ülkelerdeki yeni girişimlerle birleştirilmiştir. Her ağda, çevrim içi içerik geliştirme
(portal siteleri, haber servisleri veya veri tabanları), eğitim programları (teknik eğitimler ve
aynı zamanda stratejik eğitimler) ve planlama toplantıları (ulusal ve uluslararası düzeyde),
işbirliğine dayalı yeni projelere katılma (haber paylaşma veya konu yönelimli ortak projeler),
bilgisayar donanımlarının dağıtımı ve tanıtım malzemelerinin dağıtılmasından kullanıcı desteği sağlamak üzere İnternet Kafe’lerin organize edilmesine kadar, çok çeşitli etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Etkinlikleri ayrıntılı şekilde incelemek için, <www.rec.org/REC/Programs/
SEE_Networking/> adresindeki proje web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Temel teknik altyapı ile ilgili olarak, bilgisayar sahibi olan ve İnternet erişimi bulunan STK
sayısı dinamik bir şekilde artmıştır. İnternet kullanımı, artık birçok STK için gündelik yaşamın
bir parçası haline gelmiştir Örnek olarak, lobi oluşturma, kampanya ve ortak etkinlikler verilebilir. En elverişsiz bilgisayar alt yapısına sahip ülkelerde dahi, STK’ların en az yarısı bilgisayar
donanımlarının bulunduğunu rapor etmiştir. Bu sayı, birçok üyenin İnternete üniversiteler, iş
yerleri veya özel olanaklar gibi diğer erişim noktalarından girdikleri göz önüne alındığında daha
da yüksek olacaktır. Altmış (!) kadar bilgisayarın dağıtılmasıyla proje, “bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimde yaşanan eşitsizliğin” kapanmasına önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Aslında,
Güneydoğu Avrupa ülkelerinin büyük bir bölümünde proje, çevrim içi bilgi paylaşımını gerçekleştirmeyi isteyen STK’ların hemen hemen tamamına İnternet erişimi için teknik altyapı
(telekomünikasyon ve donanım) sağlanması konusunda başarıya ulaşmıştır.
87
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
Elektronik ağ oluşturma etkinliklerinin, çevre ile ilgili sivil toplumun genel olarak geliştirilmesinde katalizör rolü oynadığı görülmektedir. İnceleme, bilgisayara dayalı iletişime karşı
olumlu bir tavır sergilendiğini, bunun da bilgi alışverişine olan ilginin artmasına yol açtığını
ortaya koymaktadır.
Geçtiğimiz üç yılda, çevrim içi veri trafiği hızla artmıştır. Ağların birçoğu web sitelerinde dinamik bir trafik artışı kaydetmiştir. Bir ağ aylık 7.500 ziyarete ulaşmıştır. Web sitelerinden yayınlanan haberler veya e-posta mesaj alışverişi benzer şekilde dinamik olarak artmıştır.
Bu rakamlar aynı zamanda elle tutulabilir somut sonuçlar ortaya koymaktadır. Bazı ağlar eposta tartışma listelerinin yeni projeleri başlatmalarında yardımcı olduğunu ve en önemlisi,
ülke çapında çeşitli protestoların ve kampanyaların başarıyla uygulanmasına yol açtığını bildirmektedir. (Elektronik posta listeleri öncelikle eylem planlaması ve uygulaması için kullanılmaktadır ve yaklaşık 250 abonesi bulunmaktadır).
Elektronik ağ yapılanmasının çevresel sivil toplumun güçlendirilmesindeki olumlu etkilerini ortaya koyan bir diğer gösterge de, çevrim dışı bilgi paylaşımına olan ilginin genel olarak
artmasıdır. Özellikle elektronik ağ yapılanmasının göreceli olarak yeni olduğu ülkelerde,
doğrudan kişisel iletişimle ilgili motivasyon özellikle yerel düzeyde artmıştır. Yerel (alt-ulusal),
ülke çapında veya uluslararası düzeyde, bu kişisel bilgi akışı çeşitli etkinlerdeki, özellikle de
eğitim ve stratejik ağ planlama seminerlerindeki kişisel etkileşimlerle genişlemektedir.
Bu toplantılar bilgisayar ortamlı iletişime odaklanmakla birlikte, sıklıkla STK topluluğunun genel işlevinin ve çalışmalarının tartışılmasına yol açan daha genel sorunları ele
almaktadır. Bu, aynı zamanda elektronik ağların çevre konusunda çalışan topluluğun genel
gelişimi üzerindeki katalizör etkisine de iyi bir örnektir. Yeşil hareketin, çözümlenmemiş
kurumsal problemler veya çıkar çatışmalarıyla uğraşmak zorunda kalması durumunda, elektronik bir ağ oluşturması ve etkin bir şekilde çalıştırması zorlaşacaktır. Bu gözlem, söz konusu durumun iyileştirilmesindeki en iyi yaklaşımın eğitime ve bilgisayar donanımlarının paylaştırılmasına daha fazla odaklanmak olduğunu ileri süren bir ağ tarafından rapor edilmiştir.
Geçtiğimiz üç yıldaki büyük ilerlemeye rağmen, özellikle yeni oluşturulan ağlar, kendi
ağlarının ne yeşil hareket içerisinde ne de daha geniş bir toplulukta (basın ve kamu kuruluşları) yeterince bilinmediğini veya kullanılmadığını rapor etmişlerdir. Daha sistematik olan
ağların deneyimlerine dayanarak, kullanıcılara sunulan servislerin kalitesindeki ve sayısındaki
artışla beraber kullanıcıların bu servisleri kullanma isteğinde ve aktif bilgi paylaşımında artış
görülecektir. Bu duruma bir örnek olarak, gazetecilerin genel ağ elektronik posta listelerine
kayıt olmaları verilebilir. Bu, STK’ların basınla olan ilişkilerini geliştirmelerine yardımcı
olmaktadır. Sonuç olarak görünürlüklerinin ve çalışmalarının toplum üzerindeki etkilerinin
artmasına yol açmaktadır.
Geçtiğimiz birkaç yıldaki büyük ilerlemeye rağmen, hemen hemen tüm ağlar, sosyal yardımlar ve ağın tanıtımı ve teşvik edilmesi konusunda sürekli ve artan bir ilgiye şiddetli ihtiyaç
duyduklarını rapor etmişlerdir. Bu, elektronik ağların uzun vadede güçlendirilmesi ve sonuçta ağa gerekli kullanıcı ve finansal desteğin sağlanması açısından bir zorunluluktur. Finansal
kaynakların ve sürenin sınırlı olduğu durumlarda, tanıtım, teşvik ve halka bilgi ulaştırılması
konularına kaçınılmaz olarak ana etkinliklerde daha düşük öncelik verilmektedir.
Sonuç olarak, ağ raporları, hizmetlerinin önemli ancak henüz yeterince karşılanmamış
olan ihtiyaçlara cevap verdiğini göstermektedir. Hedefleri doğru tespit edilmiş ve ihtiyaca
88
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
yönelik iletişim desteği ile ağlar, genellikle elektronik ağ yapılandırma alanının oldukça dışına
taşan yeşil hareketteki olumlu değişimi tetiklemektedir. Dış koşulların elverişli olmaya devam
etmesiyle, bu ağların uzun vadede varlıklarını sürdürebilme olasılıkları yüksektir. Kritik bir
gelişme aşamasında olması sebebiyle, mevcut planlama kararlarının ve çalışma koşullarının
ağların uzun vadeli gelişimleri üzerinde çok temel etkileri olacaktır.
3. AĞIN UZUN VADELİ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNE İLİŞKİN
PLANLARINIZ NELERDİR?
Raporun ilk iki sorusu elektronik ağ yapılandırmasının mevcut durumuyla ilgili temel
sorunları ortaya koymaktadır. Verilen yanıtlar, olumlu bir gelişim çizgisini vurgulamaktadır.
Aynı zamanda ağların uzun vadede etkinliklerini sürdürmeyi sağlamak yönünde karşılaştıkları önemli zorluklara dikkat çekmektedir. Finansman sağlama ve kurumsal gelişim konularına dikkat çekmişlerdir. Raporun üçüncü sorusu ise, ağların bu zorlukları ı gidermek konusundaki plan ve düşüncelerini bir araya getirmeyi amaçlamaktadır.
Finansal dengeyi sağlamanın ön koşulu olarak Güneydoğu Avrupa elektronik ağları ilk
önce mevcut projeye bağlı olarak sağlanan finansal kaynakları kullanarak sağlam kurumsal
temelleri oluşturmayı amaçlamaktadır. Ağ sürdürülebilirliğini sağlayan bu koşullar kapsamında aşağıdaki ana fikirleri araştırmaktadırlar.
Ağlardan en az dördü, ağlarının toplumdaki görünürlüğünü arttırmayı planlamaktadır.
Basın bültenleri, basın konferansları, çeşitli bültenler ve genel halka ilişkiler çalışmaları destek araçları olarak düşünülmektedir. Ağlardan bazıları yeşil hareketin zayıf noktaları olan
basınla ilişkiler ve destek programları konusunda eğitimler planlamaktadır.
Uzun vadeli kurumsal istikrarın sağlanabilmesi için, her ağın, kullanıcı tabanında “kritik
kitleye” ulaşması gerekmektedir. Çevre konusunda çalışan STK’lar her ne kadar iyi tanımlanabilen, uyumlu bir kullanıcı topluluğunu temsil etseler de, bu topluluk genellikle uzun vadede güven sağlayacak büyüklükte değildir. Bunun bilincinde olan dört ağ, hizmetlerini çevre
dışında çalışan STK’lara açmayı planlamaktadır ya da bu süreç içindedir. Mevcut hizmetlerinin büyük bir bölümünde küçük değişiklikler yaparak ya da hiç değiştirmeden sivil toplumun
diğer kesimlerine de hizmet verilebilir. Dolayısıyla, göreceli olarak düşük bir ek yatırımla, çok
daha geniş bir kesime hizmet sunabilir ve daha fazla yarar elde edebilirler. Bununla birlikte,
çevre STK’ları, ana kullanıcı kesimi oluşturmaya devam edecektir.
Bu yönde ilerlemeden önce, ağların yarısı mevcut hedef kitledeki aktif kullanıcı sayısını
arttırmaya yönelik henüz yararlanılmayan bir potansiyel olduğunu ileri sürmektedir. Bu da,
küçük ölçekli ve şimdiye kadar daha geniş kapsamlı iletişime dahil olmayan STK’ları sürece
dahil etmekle sağlanabilir. Belirli konularda ortaklıklar oluşturmak ve uluslararası işbirliğini
ilerletmek de ağ kullanımını arttırma yollarıdır. Ağa daha bağlı bir kullanıcı grubu, ağların
uzun vadeli etkinliğini güvence altına almaya katkı sağlar.
Bazı ağlar, STK’lara özel ve ticari servis sağlayıcılar tarafından verilmeyen yeni ve yaratıcı
hizmetler geliştirmeyi de düşünmektedir. Bu düşüncelerden birisi de, çevre topluluğunun
profesyonel elektronik ortamı haline gelmektir.
Ancak, bir ağın, daha fazla çaba gerektiren işleri yapmaya başlamadan önce iç iletişim,
89
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
proje izleme ve idari kapasitelerini arttırmaları gerekir. Uygulanan projelerin boyutu genişledikçe, bu beceriler giderek daha önemli ve zor hale gelmektedir.
Ağın finansman sıkıntısı çekme olasılığı güçlü bir kullanıcı tabanı ve hizmet portföyü
oluşturulduğunda yükselecektir. Ağ raporları, finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve
sürekli gelir akışına giderek daha fazla bağımlı olması yönündeki eğilime dikkat çekmektedir.
Ağlara sürekli gelir akışı sağlamalarını engelleyecek sorunları belirtmişlerdir. Bu sorunlardan birisi yasal durumla ilgilidir. Örneğin, bazı ağlar henüz yasal olarak tescil edilmediklerinden, bu durum finans kaynaklarından faydalanmalarını engellemektedir. Aşılması daha
zor olan bir diğer yasal zorluk da, birçok Güneydoğu Avrupa ülkesinde STK’lar için ayrılmış
devlet fonlarının bulunmayışıdır. Vergi mükelleflerinin ödedikleri vergilerin belirli bir oranını STK’lara tahsis etmeleri mümkün değildir. Ayrıca devlet desteği olması halinde de bu destek STK giderlerinin % 10’undan fazlasını kapsamamaktadır. Sürekli bir gelir akışı sağlamanın önündeki en önemli bir diğer sorun da, bazı ülkelerde bulunan yasaların STK’ların kâr
yapan kuruluşlar olmalarını yasaklamasıdır.
Bu zorluklar, ulusal yasa koyuculara karşı hala bir lobi çalışması yürütülmesi gerektiğini
ve ilerlemenin ancak ortada vadede beklenebileceğini ortaya koymaktadır. Ağ kullanıcısı
STK’ların genel olarak yetersiz olan finansal koşulları göz önüne alındığında, üyelik aidatları
sembolik dahi olsa yarardan çok zarar getirecektir. Çevre konusundaki ticari pazarlama etkinliklerinin de ancak uzak bir gelecekte söz konusu olacağı düşünülmektedir.
Kısa ve orta vadede gerçekçi ve önemli tek gelir kaynağı hibe kaynaklarıdır. Bütün ağlar
dolayısıyla finansal kaynak toplamaya çok büyük önem vermektedir. Ağlar, proje teklifi
yazma ve finansal kaynak sağlama konusundaki eğitimlerin önemine dikkat çekmektedir. Bir
proje, çevreyle ilgili özel bir konuya odaklanmış olsa bile, bazı ağlar, kullanıcılarının hazırladıkları proje tekliflerine çevrim içi iletişim için bir bütçe eklemeleri yönünde desteklemektedir. Bu yaklaşım şimdiden yararlı sonuçlar vermiştir. Kullanıcı memnuniyetinin ve sayısının
artmasıyla yararların daha da arttırabilmesi hedeflenmektedir. Ağlardan biri, yerel koordinatörlerine ağ maliyetlerini proje önerilerine eklemeleri yönünde sözleşme yükümlülüğü getirmeyi planlayarak, bunu kurumsal bir şekilde yapmayı düşünmektedir.
Bir diğer ağ da, sunucusunda daha büyük STK web sayfalarına web barındırma hizmeti
sağlayarak finansman elde etmeyi başarmıştır. Genel olarak, ağın kendi kullanıcılarından
sağladığı finansal desteği arttırmak uzun vadeli önemli bir hedeftir.
Batıdaki elektronik ağların gelişimine benzer şekilde, Güneydoğu Avrupa’daki ağlar için
sürekli bir gelir yaratma konusundaki en son çözüm, ağın işletilmesi için bir iş modelinin
geliştirilmesidir. Mevcut durumda bu ağlar, öncelikle odaklandıkları noktayı kaybetme korkusuyla ve bilinmeyen veya gelişmekte olan piyasa yüzünden, geniş kapsamlı ticari hizmetleri başlatmayı düşünmemektedir. Ancak ağlardan ikisi, bilgi taleplerine cevap vermek, web
tasarımı, çevrim-içi kampanya düzenleme desteği ve yönetimi, reklam, tanıtım ve danışmanlık hizmetleri vermek gibi mikro-kredi temelli ticari hizmetleri araştırmaktadır.
Özetle, ağlar halen çok kaynaklı ve sürdürülebilir finansman mekanizmaları oluşturmak
konusunda bir takım engellerle karşı karşıyadır. Dolayısıyla da finansal kaynakların sürdürülmesi en fazla öneme sahiptir. Bu nedenle, önümüzdeki dönemde REC elektronik ağ projesinin finansal kaynağının devam ettirilmesinin garanti altına alınması için çaba gösterilmesi
gerekmektedir.
90
GİRİŞ
EKLER
ÜLKELER
4. PROJENİN DEVAM ETMESİNE İLİŞKİN ÖNERİLERİNİZ NELERDİR?
Her şeyden önce, mevcut projenin devam etmesinin önemi vurgulanmaktadır. Bu proje,
sürekli bir gelişimi için somut ve sağlam temeller oluşturan güvenilir ve esnek bir mekanizma
olarak övgü almaktadır. Bu bakımdan, ağların en önemli önerisi izleme projesi için finansman
bulunmasıdır.
Bir diğer istek de, belirli ağ faaliyetleri için finansman sağlanarak destek olunmasıdır. Söz
konusu finansal kaynak toplama desteğinin nasıl verileceğine bir örnek olarak, STK ağ yapılandırmasının e-Avrupa öncelikleri arasına dahil edilmesi için çeşitli e-Avrupa girişimlerinin
ve Avrupa düzeyindeki lobi faaliyetlerinin izlenmesi verilmektedir.
Üç ağ, finansmanın sağlanması durumunda, REC’in daha fazla sayıda eğitim semineri
düzenlemesi önerisinde bulunmuştur. Bu seminerlerin konuları, İnternet becerilerinin öğrenilmesinden içerik yönetimine, STK’lar için stratejik Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (ICT)
kullanımına kadar değişmektedir.
Ağlardan ikisi, teknik destek verilmesi konusuna sürekli olarak odaklanılması gerektiğini
vurgulamaktadır. Bu desteğe bilgisayar donanımlarının dağıtımı ve telekomünikasyon giderlerinin karşılanmasının da eklenmesini istemektedirler.
Ağlardan ikisi, önemi daha önce de belirtilen bilgiyi halka ulaştırma ve ağın tanıtımının
artması konularında destek talebinde bulunmuşlardır... Bu ağlar, özellikle pazarlama, reklam
ve tanıtım kampanyaları için destek talebinde bulunmuştur. . Aynı zamanda ağ görünürlüklerinin ve medya ilişkilerinin geliştirilmesi konularında yardım isteklerini belirtmiştir.
Birkaç ağ, REC’ten özellikle uluslararası düzeyde ağ oluşturma ve işbirliği kavramlarına
sahip çıkmaya devam etmesini talep etmiştir. Bu ağlar uluslararası işbirliğini, deneyim paylaşımının kilit öğesi ve öğrenme eğrisinin en kestirme yolu olarak görmektedir. Ortak sorunları tartışma fırsatı sağlayan uluslararası ağ etkinliklerinin düzenlenmesi tavsiye edilmiştir.
91
GİRİŞ
EKLER
ARNAVUTLUK
Arnavutluk, Elektronik Haberleşme Merkezi
http://www.qke-al.org/
NELER DEĞİŞMİŞTİR (BİR DEĞİŞİKLİK OLMUŞSA)?
Arnavutluk’taki STK’lar, özellikle toplumda daha nitelikli ve gerçek bir oyuncuya
dönüşme sürecinde çok hızlı bir değişim yaşamaktadır. 2003 yılında STK’lar resmi kuruluşların karar alma süreçleri üzerinde artan baskılara yol açan çeşitli etkinlikler düzenlenmiştir.
Elde edilen başarıların yanında, STK’lar yabancı hibe kaynaklarına çok fazla bağımlı kalmaktadır. Eylem. E planlarını ülkedeki geleneksel hibe kaynakları ve yabancı kaynaklarla
finanse edilen projelere dayalı olarak oluşturmaktadır. Ülkede hibe kaynaklarının açık eğilimi çevre STK’larına sağlanan finansmandaki azalmayı ortaya koymaktadır. Bu da STK etkinlikleri üzerinde çok büyük olumsuz etkiler yaratmaktadır.
Ayrıca, STK sektörü işlev ve organizasyon açısından gerçek bir STK yapısı oluşturmak
üzere mücadele etmektedir. Sınırlı sayıdaki üyeleri ve finansman problemleri STK’ları yıldırmakta ve toplum üzerindeki etkilerini sınırlandırmaktadır.
Arnavutluk’ta bilgi alışverişi düşüktür ve büyük ölçüde bireyler arasındaki kişisel iletişime
dayanmaktadır. Ancak, STK’ların bilgi paylaşımı yönündeki istekleri, aşağıda belirtilen noktalara bağlı olarak artmaktadır:
G Kalıcı iletişim araçlarının olmaması;
G Diğer sektörlerle iletişim ücretlerinin yüksek olması;
G Yetersiz yapıda ve eksik bilginin varlığı.
Çalışmalarının başlangıcında CEC tarafından yapılan STK ihtiyaç analizinde toplanan
veriler aşağıdaki noktalara dikkat çekmektedir:
G
G
G
G
G
Çevre STK’larının % 50’sinin bilgisayar olanakları yoktur.
Çevre STK’larının % 16,7’sinin ofisinde bilgisayar bulunmaktadır
Çevre STK’larının % 33,3’ünün bilgisayarları üyelerinden birisine aittir
Çevre STK’larının % 16,4 ’ünün İnternet erişimi bulunmaktadır
Çevre STK’larının % 61,1’i elektronik posta kullanmaktadır
CEC tarafından son aylarda yapılan STK ihtiyaç analizinde toplanan veriler aşağıdaki
noktalara dikkat çekmektedir:
G Çevre STK’larının % 60’ında bilgisayar bulunmaktadır ve bunların % 25’i çok eskidir;
G Çevre STK’larının % 60’ının İnternet ve e-posta erişimleri bulunmaktadır ve bunların
92
GİRİŞ
EKLER
ARNAVUTLUK
% 25’i söz konusu araçların kullanım giderlerinden şikâyetçidir;
G Çevre STK’larının % 83’ü bilgi alışverişi konusunda işbirliği yapmaya istekli olduklarını ifade etmektedir;
G Çevre STK’larının % 33’ü CEC ile düzenli olarak bilgi paylaşmaktadır;
G Çevre STK’larının % 70’inin elektronik yöntemleri kullanma konusunda desteğe ve
kadrolarının eğitime ihtiyacı bulunmaktadır.
Yapılan durum değerlendirmesine ve iletişim olanaklarının eksikliğine dayanarak, REC
Arnavutluk Ülke Ofisi, 6 STK’ya bilgisayar ve modem desteği sağladı. STK ağının daha fazla
geliştirilmesi için REC, STK ve CEC arasında, STK’ların e-haberleşmeyle ilgili çıkarlarını ve
görevleri tanımlayan bir sözleşme imzalanmıştır.
Buna ek olarak CEC, 6 bölgede STK üyelerinin e-haberleşme konusundaki kapasitelerini geliştirmek üzere 6 eğitim programı düzenlemiştir.
STK ağı yapılanması, Arnavutluk’taki STK’ların en problemli alanlarından birisidir.
STK’ların birçoğu bireysel olarak çalışmaktadır ve yerel seviyede çok sınırlı şekilde kampanya
işbirliği yapmaktadır. Çeşitli hibe kaynaklarından sağlanan desteklere bağlı olarak, ortak
çalışma alanlarının belirlenmesi
girişimleriyle ağ yapılandırmasına olan
ilgi artmıştır.
Bu ilgi ve iyi niyet çerçevesinde,
çevre STK’ları 2003 yılında iki kez toplanmışlar ve ağ yapılandırmaları ve
işbirliği konularını tartışmışlardır. STK
çıkarları ve gelişimi ile ilgili çeşitli
konuların tartışıldığı yıllık toplantı
ortak bir etkinlik haline gelmiştir.
CEC tarafından e-haberleşme
konusunda 3 Ekim tarihinde düzenlenen Ulusal Toplantıda açıkça ifade edildiği üzere en büyük kazanım, CEC’e artan ilgidir. Bu
toplantıda, STK ağı oluşturma çalışmalarının geliştirilmesi, CEC’den daha fazla yararlanılması, birlikte çalışma konusunda yeni fikirlerin ortaya konması gibi öneriler getirilmiştir.
Arnavutluk’ta çevre konusundaki bilgilere erişimi arttırmak amacıyla ve bölgedeki çevre
STK’larının mevcut ağ alt yapılarını kullanarak bilgi alışverişini sağlamak üzere, CEC, bilgi
93
GİRİŞ
EKLER
ARNAVUTLUK
iletişimini çevre STK’ları için bir araç olarak geliştirmeye çalışmaktadır.
Elektronik haberleşme araçlarıyla, daha geniş bir grup insan için son derece açık ve şeffaf
bilgi alışverişi sağlanabilir. Bu şekilde, çevreyle ilgili özel sorunlar, çevre ile ilgili gelişmeler
hakkında güncel bilgiler, Arnavutluk’ta veya yurt dışında çalışan STK’larla ilgili açıklamalar
gibi çeşitli bilgiler paylaşılabilir.
CEC tarafından tanımlanan zayıf yönler aşağıda belirtilmektedir:
CEC, çevre STK’ları tarafından yeterince bilinmemektedir.
G Ülkedeki elektronik haberleşmede alt yapı eksikliği bulunmaktadır.
G Düşük düzeyde bilgi alışverişi bulunmaktadır.
G Çevre STK’larının etkinlikleri sınırlı kalmaktadır.
G Çevre STK’ları arasında düşük seviyede işbirliği bulunmaktadır.
G
Başarılar
CEC’nin çevresel STK’ları konusundaki sunumu
G CEC’nin kurumsallaşması ve STK’larla olan ilişkiler
G CEC web sayfasının tanıtımı (www.qke-al.org) (her hafta beş STK haberi)
G Oluşturulan elektronik posta listesi (70 üye)
G Bölgede benzer merkezleri olan ağ
G STK’lar için haberleşme araçlarıyla ilgili teknik bilgilerin (know-how) geliştirilmesi (50
yeni e-posta adresi)
G
Çevreyle ilgili elektronik ağın oluşturulmasına katkı sağlamak için, Arnavutluk çevre
STK’larının, bilgisayar, modem, İnternet bağlantıları gibi çeşitli haberleşme araçları konusunda desteğe ihtiyaçları vardır. Ancak, STK’ların ve ihtiyaçlarının belirlenmesi için haberleşme araçlarının mevcut seviyelerinin ayrıntılı değerlendirilmesi gerekmektedir.
CEC Arnavutluk, aşağıda belirtilen noktalar aracılığıyla Arnavutluk toplumunda bilgi
alışverişi için uygun bir ortam oluşturmaya çalışmaktadır:
G Çevre konusunda çalışan STK’ların elektronik haberleşme konusunda beceri ve kapasitelerinin geliştirilmesi;
G Bilgi alışverişinin kolaylaştırılması;
G Çevre konusunda çalışan STK’ları desteklemek üzere ve Arnavutluk STK’ları için bilgi
kaynağı olarak Web sayfası hazırlanması ve
G 70 üyeli, her türlü bilginin paylaşıldığı ve sivil toplumun ihtiyaçlarını karşılayan elek-
94
GİRİŞ
EKLER
ARNAVUTLUK
tronik posta listesinin oluşturulması.
Gerçek zamanlı bilgi alışverişini başarmak için, CEC, STK’lara ücretsiz e-posta ve internet hizmeti vermeyi deneyecektir. Bu, Arnavutluk’un farklı kentlerinde elektronik haberleşme için yerel merkezlerin kurulmasına katkı sağlayacaktır.
Ağ aynı zamanda Tiran Mahkemesi tarafından tescil edilmektedir. Bu durum
Arnavutluk’ta bulunan çeşitli hibe kaynaklarına finansman sağlamak üzere başvuru hakkı
sağlamaktadır. Süreç zor olmakla birlikte Milieukontakt Oost-Europa’dan alınan destek en
azından kısa dönemde finansmanı garanti etmektedir. REC Arnavutluk, CEC ile iletişim
halindedir ve teklif hazırlama, finansman sağlama konularında kapasitelerini arttırmaları
yönünde “desteklemektedir.”.
G
E-haberleşme konusundaki eğitim programlarının etkilerinin takip edilmesi.
Çevre STK’larının e-haberleşme(bilgisayar, modem, işletme giderleri) konusunda desteklenmesi
G Arnavutluk’ta çevre STK’ları tarafından ağ oluşturulması ve işbirliğinin teşvik edilmesi
G “Güneydoğu Avrupa Ülkeleriyle Bilgi Alışverişi” bölgesel projesine katılım
G
95
GİRİŞ
EKLER
BOSNA-HERSEK
Bosna-Hersek, EkoMrezaBiH
http://www.ekomrezabih.net/
STK’lar savaşın trajik sonuçlarının ve 1995 yılında gerçekleşen siyasi geçiş sürecinin ardından Bosna ve Hersek (BiH) sivil toplumunun ancak temel bir parçası haline gelmiştir.
STK’lar 1995 yılından bu yana önemli mesafe kat etmişlerdir, ancak batı demokrasilerinin ve
batılı sivil toplum kuruluşlarının modern standartlarının karşılanması için hala kat edilmesi
gereken uzun bir yol vardır.
Çevre STK‘larının mevcut durumu, strateji ve kapasite geliştirme modellerine ek olarak
yeterli sayıda ve özverili personel konularında da bir yetersizlik olduğunu göstermektedir.
Çevre STK’ları tarafından belirtilen misyonlara göre ortak çalışma alanları konusunda ortak
işbirliği ve koordinasyon eksikliği bulunmaktadır. Ancak, bu yönde gösterilen çeşitli çabalar
mevcuttur. Bu çabalar esas olarak STK’ların birbirleri ile olan işbirliğinin geliştirilmesini ve
ulusal ve uluslararası kurumların temsilcileri ile daha yakın iletişim kurulmasını amaçlayan
toplantı, eğitim ve seminerlerde görülmektedir. Ne yazık ki, Bosna Hersek STK’ları mevcut
bazı temel sorunlarla yüz yüze olmaları sebebiyle, sivil toplumun güçlendirilmesi sürecine
ilişkin görevlerini tam olarak yerine getirmek için uygun pozisyona sahip değildirler. Bu
sorunlar aşağıda belirtmiştir:
G
G
G
G
G
Finansman sağlama ile ilgili sorunlar
STK’ların kendi içlerindeki yapısal yetersizlik
Uygun personel eksikliği
Bilgiye erişim
Tüm kamu kuruluşlarıyla ortaklık temeline dayanan işbirliğinin yetersiz oluşu
STK’ların her gün karşı karşıya geldiği bu belirgin sorunlarının yanında, bu problemlerin
çözümüne ilişkin atılan adımların olumlu örnekleri de bulunmaktadır. Bu girişimlerden biri,
çevresel STK ağ oluşturma projesi olan EkoMrezaBiH tarafından yapılmaktadır. Bu projenin amacı, STK’lar ve üyelerini olduğu kadar ilgi gösteren tarafların da çok sayıda çevresel
konu, yerel, uluslararası çevre kanunları ve çeşitli çevresel alanlardan gelen yeni ve güncel
haberlerle buluşturmak ve tanıştırmaktır. Üyeler ve tüm kamuoyu da uygun prosedürleri
takip ederek bu portala haber ve makale gönderme olanağına sahiptir.
EkoMrezaBiH uygulama ekibi üyeleri, projenin başlangıcından bugüne kadar STK
96
GİRİŞ
EKLER
BOSNA-HERSEK
aktivistleri için 2 eğitim düzenlemiştir. Bu eğitimler, ağların tanıtılması, içerik eklemek ve
paylaşmak için gereken becerilerin geliştirilmesi ve İnternet’te yazı yazmanın temelleri
konularını kapsamaktadır. Proje kapsamında EkoMrezaBiH, bilgisayar donanımların
bağışlanması amacıyla son derece başarılı bir ihale yürütmüştür. ”Yeni için Eski” kavramını uygulayarak bağıştan faydalanan STK’ların sayısını iki katına çıkarmayı başarmıştır. Bu
kavramla, yeni bilgisayarlarla donatılan STK’lar kullanılmış bilgisayarlarını, malzemesi
olmayan STK’lara vermiştir. EkoMrezaBiH portalı, projenin son aşamalarına doğru,
uygulama sırasında doğan ihtiyaçlar ve üyelerinin önerileri doğrultusunda tamamen yeniden tasarlandı.
EkoMrezaBiH’e doğru atılan her adımın, Bosna Hersek’teki tüm çevresel politika değerlendirmelerinde hesaba katılabilmesi ve önemli bir iletişim ve işbirliği aracı haline gelebilmesi için, destek ve büyümeye ihtiyacı vardır. Belirli bir düzeyde iletişim sağlanmasına rağmen
ağ, gerek yerel gerekse bölgesel ve uluslararası alanda yürütülen ortak projeler, eylemler ve
kampanyalara yönelik bir araç olarak nadiren kullanılmıştır. Beceri yetersizliği (yalnızca iki
eğitim), kapasite eksikliği (personel), donanım yetersizliği ya da hangi haberlerin postalanıp,
paylaşılabileceğiyle ilgili fikir eksikliği sebebiyle portala düzenli olarak haber postalayan üye
sayısı hala gerekli sayıya ulaşmamaktadır. Bosna ve Hersek’te çalışan STK’ların bulunduğu
bazı belirli bölgeler ağ kapasitelerine dair hiçbir bilgi ile donatılmamıştır.
Elde edilen sonuçlar ve belirlenen engeller, EkoMrezaBiH’ın çalışmalarının büyük bir
hız kazandığını göstermektedir. Gelinen bu noktada çalışmaların hızını kesmek büyük bir
kayıp olacaktır. Ne yazık ki, STK’lar için bir mevcut bir finansman olmaması sebebiyle
sürdürülebilirlik açısından (genel olarak Bosna Hersek çevresel STK’larında) herhangi bir
başarılı modelden bahsetmek için çok erkendir (ECO-fon kanunu yürürlükte değildir).
EkoMrezaBiH henüz sunduğu hizmetlerden hiç birine ücret talep etme ya da üyelik aidatı alma hakkına sahip değildir. Buna karşın, üyelerden oluşan bir kurul oluşturulmuştur.
Çevresel ticari pazarlama uzak geleceğe ait bir seçenektir. Bu süreçte, dikkatli bir fizibilite çalışması yapılması ve kâr amacı gütmeyen bir ağı içeren modellerin incelenmesi gereklidir.
Böyle bir durum, diğer kaynaklardan finans sağlanmasından başka bir seçenek bırakmamaktadır. Bu da güncel bir uygulama olup çoğunlukla hibelere ve sponsorluklara dayanmaktadır. Buna göre, EkoMrezaBiH uygulama ekibi üyeleri bu projenin takibi için, model
ve öneriler hazırlamıştır. Bu öneriler, bazı yerel ve yabancı hibe kaynaklarına ve sponsorlara
gönderilmiş ancak sonuçları henüz açıklanmamıştır.
97
GİRİŞ
EKLER
BULGARİSTAN
Bulgaristan, Bluelink
http://bluelink.net/en/
Bulgaristan’daki çevre STK’larında meydana gelen değişiklikler, araştırma yapılmadan ya
da en azından bazı istatistikler olmadan ciddi bir şekilde analiz edilemez. Bu durumda yalnızca bireysel gözlemleri aktarmak mümkündür. Bu değerlendirmeler farklı etkinliklere katılım ve kişisel olarak yapılan görüşmelere dayanmaktadır.
Kayıtlı olan çevre STK’larının sayısı hakkında güncel bir bilgi yoktur. Önemli olan
nokta, sayıların yerine etkinliklerdir. Bulgaristan çevre STK’ları birleşmiştir. Ülkede yer alan
kurumlara ortak olmuşlardır. Ulusal düzeyde düzenlenen yıllık toplantılar bir gelenek halini
almıştır. Çevresel toplumun stratejik olarak geliştirilmesinde gerekli bir etkinlik olarak görülmektedir. STK Temsilcileri, sivil toplumun temsilcileri olarak farklı kamu yapılarında yer
almaktadır.
Gözden geçirilen iki yıllık dönem sırasında, Bulgaristan STK’ları arasında ICT (Bilgi ve
İletişim Teknolojisi) araçlarının kullanımıyla ilgili önemli ölçüde değişim gerçekleşmiştir.
Çevre topluluğunun üyeleri, bilgi paylaşımının geliştirilmesinde elektronik ağ oluşturmanın
önemini kavramışlardır. Çevre kuruluşlarının çevre, yasama ve karar alma süreçleriyle ilgili
önemli sorunlara hızlı bir şekilde yanıt vermesi için bilginin doğru ve güncel olması büyük
önem taşımaktadır. Elektronik ağlar, günlük hayatın bir parçası olarak lobi faaliyetleri, kampanya yürütme ve ortak etkinliklere yönelik olarak kullanılmaktadır.
En sık kullanılan STK postalama listesinin, [email protected], 260’dan fazla abonesi
bulunmaktadır. Üyeler yalnızca STK’lardan oluşmamakta, doğa ve sivil toplum konularında
ilgi sahibi olan kurumları, gazetecileri ve vatandaşları da içermektedir.
Ağ oluşturma, bugün, günlük işlerinde ya da ortak proje geliştirme ya da uygulamasında
STK’lar arasında işbirliğine yönelik bir araç olarak kullanılmaktadır.
98
GİRİŞ
EKLER
BULGARİSTAN
BlueLink Bilgi ağı, STK’lar ile medya arasındaki iletişim ve bilgi alışverişine ilişkin fırsatlar yaratmıştır ve sonuç olarak çevresel konularda toplumun daha iyi bir şekilde bilgilendirilmesi sağlanmıştır.
Karşılaşılan sorunlar aşağıda belirtilmiştir:
Küçük STK’ların yeterli sayıda bilgisayarı ve İnternet erişimi bulunmamaktadır.
G Bazı STK’ların ağın parçası olacak nitelikli personeli bulunmamaktadır.
G STK’ların düzenli bir şekilde iletişim kurmak için yeterli vakti bulunmamaktadır.
G
BlueLink, çevre topluluğunun hayatında gerekli olan bir taraftır. Çok sayıda STK
BlueLink web sitesine giriş yaparak iş günlerine başlamaktadır.
Bu durum, BlueLink için büyük bir sorumluluk oluşturmaktadır. İçinde bulunduğumuz
yılın sonunda, BlueLink karar alıcılarının gelişim için bir sonraki stratejik plan üzerinde
çalışmaya başlamaları gerekmektedir. Bu plan, BlueLink’in kendini STK hedef gruplarına
yöneltme politikası ile çevre topluluğunun profesyonel bir elektronik medyası haline gelmesini kapsamalıdır.
G İleriye yönelik gelişim için gelişmiş ağların ve yeni ağların sahip olduğu bilgi ve kapasitenin kullanılması
G Ağ üyeleri arasında yüz yüze toplantıların gerçekleştirilmesine yönelik fırsatların çoğaltılması
G Ülkede yer alan STK’ların ICT’leri stratejik olarak kullanmaları için düzenlenen seminer sayısının arttırılması.
99
GİRİŞ
EKLER
HIRVATİSTAN
Hırvatistan, Green Forum
Hırvatistan STK’ları, 2001 yılından itibaren çeşitli düzenlemelerin yapıldığı konusunda
aynı fikirdedirler. Green Forum girişimi henüz yeni başlamıştır ve ağ, en sonunda ilk kez mali
açıdan sürdürülebilirdir. Ağ aynı zamanda yeni kurulan birkaç STK’yı da bir araya getirmiştir.
Buna ek olarak, bünyesinde aktivistleri çalıştıran STK’ların sayısında bir artış olmuştur.
Green Telephones ağında da bir artış gözlenmiştir. Öznel bir görüş ise, somut etkinliklerin
artmadığı, ancak sadece somut amaca erişmek için geçici girişimlerin seviyesinin arttığıdır.
Çevresel konulara olan ilgi giderek büyümektedir ve konuyla ilgili olan halkın daha çok ilgisini çekmektedir.
Hırvatistan çevre STK’ları kapsamında mesleki ilgi alanları üzerine bir odaklanma ve
uzmanlaşmanın olduğu açıkça ortadadır. Bugün, Hırvatistan’da daha güçlü bir eğitim alması ve lobi etkinlikleri ile kampanyalar için daha hazırlıklı olması gereken çok sayıda aktivist
bulunmaktadır. Belirli birkaç Hırvatistan STK’sının (Green Action, Green Istria, Green
Osijek, ZEO Nobilis, Sunce ve EKO-PAN) mali durumu artık daha iyi ve daha sürdürülebilir bir durumdadır. Green Telephone gibi bazı etkinlikler 5-10 Hırvat şehrine kadar yayılmıştır. Birçok farklı eğitim etkinliği yürütülmüştür, ancak mevcut bilgi ve geliştirilen becerilerle ilgili hiçbir somut özet bulunmamaktadır. Küçük bir STK’dan, farklı projeler yoluyla
yurt dışından destek alarak yüksek güvenilirliğe sahip bir STK’ya dönüşen Green Istria,
oldukça iyi bir örnek oluşturmaktadır. Green Action, Çevre Bakanlığı ile diğer resmi kuruluşların güçlü bir çevresel ortağı olarak tanınmaktadır.
Ne yazık ki ileriye dönük atılacak büyük bir adım bulunmamaktadır. Green Forum ve
Green Telephones’un elektronik ağı aktif durumda olsa da, elektronik ağ oluşturma çevresel
STK’lar için hala bir “sorunlu” bir noktadır. Bunun asıl sebebi donanım eksikliği ve bu özel
ortamın nasıl kullanılacağına ilişkin beceri ve bilgi eksikliğidir. Green Istria, Green Forum
postalama listesini geliştirmiştir. Bu liste bilgi ve yorum sağlayarak çalışmaya başlamıştır.
STK’lar bunu dışında, aslında yeni üyelere açık olan Green Forum’a yaklaşmaya motive edilmemişlerdir. Geleceğe yönelik yapılan plan, tüm aktif üyelerin haber girişi yapmasına olanak
sağlayacak modern bir web sitesi oluşturmaktır.
Birçok küçük STK, sürekli olarak bilgisayar donanımından yoksun durumdadır.
100
GİRİŞ
EKLER
HIRVATİSTAN
Geleceğe yönelik planlar, diğer daha küçük STK’ların güçlendirilmesine başlanması ve
mevcut ağın geliştirilmesi yönündedir. Bu B noktalar ağın çalışması için gerekli olan uzun
vadeli finansal sürdürülebilirliğin sağlanmasına dair bir ön şart olarak kabul edilmektedir.
Gelecek 3 yıllık dönem için henüz aktif bir strateji geliştirilmemiştir. Yalnızca, mali destek
yetersizliğinin önemini vurgulayan kötü bir şekilde ifade edilmiş bir görüş bulunmaktadır.
Kamu kuruluşlarının desteği genel olarak, STK ağ oluşturma konusu için
başlangıçta talep edilen kaynakların %
10’unu karşılamaktadır. Kamu kuruluşlarının yapacağı daha güçlü bir destek
büyük önem taşımaktadır. Bu önermeye
yönelik sağlam hukuki bir arka plan
mevcuttur. Daha küçük STK’lar, Green
Forum’un daha çok üye toplaması
gerektiği ve özellikle sınır ötesi biyolojik
çeşitlilik konularıyla ilgili olarak bölgesel düzeyde de işbirliği geliştirmeleri
gerektiği konusunda aynı fikirdedirler.
Gerekli donanımı satın almak ve elektronik ağ oluşturma konusunda eğitimler düzenlemek. Green Action, tüm bu noktaların sunulan proje teklifine şimdiden yazılmış olduğunu
vurgulamaktadır. Bugün sorun olan konu, finansman kaynağı bulmaktan çok, bu kaynakları etkili bir şekilde değerlendirebilecek personelin bulunmasıdır. Buna ek olarak, STK temsilcileri bu konunun, güçlü pazarlama ve tanıtıma, halkın daha yaygın erişimine ve farklı ağlar
ile iletişime geçilmesine ihtiyacı olduğunu düşünmektedir. Bu yapısal STK çalışmasının yeteri kadar görünür olmadığına ve halkın medyaya yeteri kadar ilgi göstermediğine ilişkin genel
bir yaklaşım bulunmaktadır.
101
GİRİŞ
EKLER
Makedonya Cumhuriyeti, Eko.Net
http://www.eko.net.mk/
G
Temel değişim, bilgi alışverişinin seviyesinde meydana gelen artıştır.
Özellikle yerel nitelikli çevresel etkinlikler ve çevresel konularla ilgili bilinç seviyesinde
bir artış olmuştur.
G ITC araçlarına olan ilgi ve ITC araçlarının kullanımı artış göstermiştir
G
Bilgi alışverişi ve bilgi toplanması (haberlerin e-posta yoluyla gönderilmesi ve alınması)
alanlarında ağ oluşturulmasına ilişkin belirli bir ilerleme kaydedilmiştir. Ancak ağ oluşturma
ve ICT araçlarının kullanımı aracılığıyla gerçekleşen işbirliğine yönelik az sayıda örnek bulunmaktadır. Bu durumun mevcut etkinlerin (Makedonya Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan her yerde ICT araçlarının günlük yaşam/işe olan faydalarıyla ilgili Internet çalıştayları ve
www.eko.net.mk web portalının teşvik edilmesi) ardından değişeceği umulmaktadır. Bölgesel
ağ yapılanması zayıf bir noktadır çünkü çabaların ve etkinliklerin büyük bir çoğunluğu yerel
ağ oluşturma ve ICT araçlarının kullanımının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi konularına
odaklanmıştır.
Eko.net’in uzun vadeli sürdürülebilirliği, şu anda sunulan ya da ileride geliştirilecek olan
bazı hizmetler ve araçlardan ücret alınmasıyla (mikro ödeme) sağlanabilir. Bu fikrin başarılı
olmasında ana etken küresel kullanıcıların www.eko.net.mk portalına erişebilir ve portaldan
haberdar olmaları ön şartıdır. Bu nedenle de çok dilden oluşan bir web portalına ihtiyaç vardır. Araçlar ve hizmetler aşağıda belirtilmiştir:
G
G
G
G
G
102
Bilgi arama/toplama ve bilgi işlem
Web tasarım ve geliştirme
Çevrim içi kampanya desteği/yönetimi
İhtiyaç analizi ve danışmanlık
Hukuki danışmanlık
GİRİŞ
G
G
G
EKLER
Çevrim içi tanıtımlar
Kişisel anket ve oylamalar
Birlikte yazma
Diğer bir güçlük ise, STK’ların kâr sağlamalarını yasaklayan Makedonya yasasıdır.
Bilgi ve araçlara küresel kullanım/erişimin sağlanması için www.eko.net.mk portalının
çok dilli bir sürümünün geliştirilmesi.
Web portalına yeni hizmet ve içerik türlerinin dahil edilmesi:
G Web tasarım ve geliştirme
G Multimedya sunumların geliştirilmesi
G İnternet erişimi
G Çevrim içi destek
Bazı mevcut etkinliklerin devam ettirilmesi:
G Haftalık Eco Haberler- elektronik gazete
G www.eko.net.mk portalının haftalık içerik güncelleştirmesi
G Aylık Eco Haberleri Özeti – aylık basılan gazete
G ITC ile ilgili çalıştaylar (konu: Makedonya STK’ları için başarılı bir web sunumu geliştirilmesi ve sürdürülmesi)
G İç kapasite geliştirme (Eko.Net’in farklı üyeleri için farklı alanlarda eğitim: web tabanlı proje yönetimi, internet haberciliği, web geliştirme)
103
GİRİŞ
EKLER
ROMANYA
Romanya, StrawberryNet
http://www.ngo.ro/
En önemli değişiklik, önceden çok fazla ilgi görmeyen bir etkinlik olan kampanya yürütülmesi konusunun daha önemli bir odak noktası halini almasıdır. Ancak, düzgün bir şekilde değerlendirme yapmadan bir sonuca varmak güçtür.
STK’lar, elektronik iletişimin kullanılması, en azından postalama listeleri konusunda daha
bilinçlidir. Drakula Park’ın yerinin değiştirilmesi, planlanmış olan bir çevre yolunun yönünün değiştirilmesi, Rosia Montana maden projesine karşı sürdürülen başarılı etkinlikler gibi
elde edilen yeni başarılar bunu kanıtlamıştır. Bu etkinliklerin planlanması ve uygulanmasında elektronik araçlar kullanılmıştır. Sonuç olarak, haberleşme listelerinde daha yoğun bir iletişim ve abone sayısında devamlı bir artış gözlenmektedir. Alburnus Maior gibi bazı STK’lar
da web sitesine düzenli olarak bilgi göndermeye başlamışlardır.
Ngo.ro portalının İnternet trafiğinde de belirgin bir artış gözlemlenmiştir. Proje sırasında bir ay içerisinde gerçekleşen bireysel ziyaret sayısı sabit bir şekilde 4,000-5,000’e ulaşmıştır.
Eylül ayındaki son artış eğilimi, Kasım ayında artarak ayda 7,500 ziyarete ulaşmıştır. İnternet
trafiği aynı zamanda benzersiz bir şekilde ayda 1.5 GB’ta ulaşmıştır.
Bir çevresel STK haber servisi başlatıldı. Çevresel tarım, kalıcı organik kirleticiler, doğa
koruma, Aarhus Sözleşmesi ve kamu katılımı gibi konuları kapsayan çeşitli bilgi toplulukları
ve tematik siteler kuruldu. Aynı zamanda, kampanya destekli bir web sitesi de oluşturulmaktadır. Yeni ortaklıklar kurulmuştur ve bunlardan en yenisi CENTRAS ile gerçekleştirilmiş olup, bu ortaklığın sonucunda yeni bir çevrim içi STK veritabanı oluşturulmuştur.
Proje kapsamında yürütülen çeşitli SEE bölgesel etkinlikleri ile APC bünyesinde yürütülen uluslararası etkinliklerde bulunulmuştur.
Aynı zamanda karşılaştığımız çeşitli sorunlar da olmuştur. Örneğin STK’da gerçekleşen
personel değişimleri sebebiyle çevre eğitimi ile ilgili olan eco-scoala sitesinin çalışmalarını
durdurması gibi bazı girişimlerin çalışmaları durdurulmuştur. Çevre haberleri servisi konusunda kısmen başarı sağlanmıştır. Ortak bir STK olan ARZM, haber yayımlama konusunda
104
GİRİŞ
EKLER
ROMANYA
oldukça başarılı olmuştur ancak organizasyon becerilerinin yetersiz oluşu sebebiyle bireysel
toplulukları bu etkinlik etrafında toplayamamıştır. Bu da hala yapılması gereken bir iştir.
Kısa bir sürede ve sınırlı sayıda kaynakla çok fazla sayıda girişimimiz olmuştur. Bazı konuların iyileştirilip daha ayrıntılı olarak hazırlanması gerekmektedir. Buna ek olarak tüm bu
girişimlerin daha ileri düzeyde gelişime ihtiyacı bulunmaktadır. Sahip olduğumuz kapasite,
erişim ve bilincin arttırılması için yeterli değildir.
Sürdürülebilirlik hala büyük bir sorundur. İç iletişim, proje izleme ve yönetim kapasitesi
konularında ilerleme kaydedilmesi gerekmektedir. Ağın belirgin bir şekilde büyüdüğü, ancak
hala hassas bir durumda olduğu görülmektedir.
Gerçekleştirmemiz gereken noktalar aşağıda belirtilmiştir:
G Daha çok dışarıya erişim
G Daha iyi tanımlanmış ve bu işe zaman ayıracak bir kullanıcı kitlesinin geliştirilmesi
G Kullanıcılardan alınan mali yardımın arttırılması – daha büyük STK siteleri için web
barındırma ücretlerinin alınmasıyla başlatılmıştır.
G Ticari sağlayıcılar ile karşılaştırıldığında fark yaratacak belirli STK hizmetlerinin geliştirilmesi
G Ticari ağ oluşturmaya karşılık STK ağı oluşturmaya yönelik bilincin arttırılması
G Uygun bir iş modelinin geliştirilmesi ve STK ağı oluşturmanın desteklenmesi için gelir
elde edilmesi
G Ortaklıkların kurulması
En önemli nokta projeye devam edilmesidir. Çeşitli iniş çıkışların ardından, bu projenin
yardımı ile sonunda düzenli bir gelişim dönemine ulaştık.
Bölge için ya da bölge sınırları içinde yer alan belirli projelere yönelik finansman desteği önerilmektedir. e-Avrupa girişimlerinin takip edilmesi, e-Avrupa düzeyinde lobi yapılması ve STK
ağı oluşturma çalışmalarının dahil edilmesine ilişkin yollar bulunması da önerilmektedir.
Kamu projeleri ile eğitim projelerine yönelik olarak kamu kuruluşlarına yönelik belirli bir
miktarda finansman bulunmaktadır. Ancak STK’lar büyük bir ölçüde ihmal edilmektedir.
Ayrıca, sivil toplum kuruluşları aracılığıyla ya da doğrudan yollarla STK finansmanının
sağlanması da yerinde olacaktır. Bu bağlamda sahip olduğu deneyim göz önünde bulundurulduğunda REC uygun bir ortak olabilir.
105
GİRİŞ
EKLER
SIRBİSTAN-KARADAĞ
Sırbistan-Karadağ, Volvox
Sırbistan-Karadağ’da ortalama 1,200 alternatif, kâr amacı gütmeyen STK bulunmaktadır.
Bu STK’ların yaklaşık 200 kadarı çevre ile ilgili çalışmalar yürütmektedir. SırbistanKaradağ’da yer alan sivil toplum kuruluşlarının en büyük ve en yaygın grubunu Çevre
STK’ları oluşturmaktadır. Aynı araştırmada belirlenen ana etkinlik alanları; bilinçlendirme
kampanyaları (%78), eğitim (%72), konferanslar, toplantılar (%69), bilginin yaygınlaştırılması (%65) ve ağ oluşturma (%62) olarak belirtilmiştir. Sırbistan-Karadağ çevre STK’ları,
yerel ve yabancı STK’lar ve AB kuruluşları ile yapılan işbirliğinin, çevresel sorunların çözümünde büyük önem taşıdığını düşünmektedir. Bu gerçek, tek başına, işbirliğine olan ihtiyacı göstermektedir. STK’lar çoğunlukla proje uygulama ve kampanya yürütülmesinde, nadiren de lobi çalışmaları ve yardım toplanması konularında işbirliği yapmaktadır.
Sırbistan-Karadağ’da bulunan çevre STK’larının işbirliğinin bilgi ve fikir alışverişi, ortak
düşünce ve ortak amaçlar, olumlu deneyimler, kuruluşların ileri düzeyde profesyonelliği ve
ortak çıkarlar konularına dayanmaktadır. STK’lar, daha güçlü bir kamu baskısının yaratılması, projelerin ve girişimlerin daha iyi bir şekilde gerçekleştirilmesi, etkinliklerden daha iyi
sonuçların alınması ve bunlara ek olarak projelerin uygulanması için daha ileri bir olası işbirliğinin gerçekleştirilmesi amacıyla işbirliği yapmaktadır.
Sırbistan-Karadağ’da bulunan çevre STK’ları karşılıklı işbirliğine dair güçlü bir bağlılık
sergilemişlerdir. Bunun neticesinde, Aralık 2002’de elektronik bir tartışma listesi
([email protected] ) oluşturulmuştur. Bu liste, bölge ve ülke ile ilgili çevre sorunları üzerine
bilgi alışverişi yapılması ve iletişim ile tüm bilgi paylaşımının kolaylaştırılması için bir araç
haline gelmiştir. Bu durum, böyle bir iletişim kanalının gerekli olduğunu göstermektedir.
Gerek tartışma listelerinin gerekse toplantıların çevre kuruluşlarının birbirlerini tanımalarına
ve işbirliği hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, çeşitli ortak projeler ortaya çıkmıştır ve bu projelerden biri 14 kadar çevre STK’sını kapsamaktadır. Çevresel STK’ların kurduğu sağlam işbirliği, önemli çevre sorunlarının ele alınmasında
daha belirgin rol oynamalarını sağlamıştır.
(Editör’ün notu: 2001-2003 yılları arasında yürütülen etkinliklerin 3 sayfalık bir tanıtımı, buradan kaldırılarak şu adresine http://www.rec.org/REC/Programs/SEE_Networking/
PDF/VolvoxOverview2001-2003.pdf aktarılmıştır.)
106
GİRİŞ
EKLER
SIRBİSTAN-KARADAĞ
1. Volvox Ağı’nın Kamuya Tanıtılması
G Basın bültenleri ve basın konferansları
G Volvox E-Bülteninin elektronik medya ağları yoluyla ve kamu kuruluşlarının elektronik
ağlarına düzenli olarak dağıtımı
G Halkla İlişkiler etkinlikleri için ağın iç kapasitesinin arttırılması
2. Finansman
Hibe kaynakları ile ilişkiler kurulması
G Finans kaynaklarının sağlanması için iç kapasitenin geliştirilmesi
G Bölgesel konularda ortaklık ve işbirliği
G Uluslararası kuruluşlarla bağlantıların kurulması
G
3. Yerel koordinatörler
Tüm ülkede ağın odak noktaları (ülke çapında 15)
G Ağ katkısına yönelik yükümlülük (sözleşme şartları)
G
G Volvox üyeleri için İnternet üzerinden yapılan eğitim seminerleri ve eğitim programlarına (ileri düzey kullanıcılar için ileri seviye) ek olarak ülkede yer alan STK’lar için ICT’nin
stratejik kullanımıyla ilgili seminerler
G Volvox Ağ’ının basında tanıtılması – basın bildirileri ve basın konferanslarının düzenlemesine ek olarak Volvox ECO STK Bülteni’nin elektronik medya ağlarına dağıtımı. Halkla
ilişkiler etkinliklerinde yer alan Volvox üyeleri için eğitim programları
G Başka ağların üyeleriyle birlikte düzenlenen toplantıların sayısının arttırılması
107
GİRİŞ
EKLER
KOSOVA
Kosova, Sharri.Net
http://www.sharri.net/
Çevre sektörü, savaşın ardından, (1999–2002 dönemi sırasında) Çevre Derneklerinin
kurulmasıyla sonuçlanan büyük bir gelişim sürecini yaşamıştır. Bunların büyük bir kısmı son
zamanlarda finansman yetersizliği ve sınırlı kapasite ile karşı karşıya kalmıştır ve etkinliklerin
uygulanması için kısıtlı olanaklara sahiptir. Bu durum, birçok uluslararası STK (hibe sağlayan kuruluşlar) Kosova’dan ayrıldıktan sonra daha zor bir hal almıştır.
Yerel STK’lar genellikle gönüllü olarak çalışmaktadır. Bu STK’lar, projelerin uygulanması için, herhangi bir çevre etkinliğini düzenleyecek düşük miktarda finans kaynağına ihtiyaç
duymaktadır.
STK’ların 2001 yılında içinde bulundukları durum, 2003 yılı ile karşılaştırıldığında;
Kosova’da yer alan çevre STK’larının başlangıçta (1999–2001 acil durum erken dönemi)
çoğunlukla proje ya da hibe temelli olması birçok STK’nın kapatılmasına yol açmıştır.
Mevcut çevre STK’lar daha etkin ve daha sürdürülebilirdir. Bu STK’ların görevleri nettir ve
hedefleri belirlenmiştir. Fikirlerin, deneyimlerin, bilginin paylaşılması, ortak projelerin
geliştirilmesi ve uygulanması gibi konularda birbirleriyle yakın işbirliği içindedirler.
2001 yılında STK’lar arasında ulusal düzeyde olmayan bir çeşit ağ bulunmaktaydı. Bu ağ
esas olarak kent ya da bölge sınırları içerisinde oluşturulmuştu. OSCE, STK’ları bir diğeri ile
iletişim haline geçiren ana girişimlerden biriydi. STK’lar toplantılar için İnternet’i ve konferans salonlarını kullanabiliyorlardı. STK’ların bu dönemde karşılaştığı en büyük güçlük ofis
alanı ile İnternet ve telefon bağlantılarının yetersiz olmasıydı.
REC projesi REReP 2.3, çevresel STK ağının kurulmasındaki asıl başarı kaynağıdır. Bu
proje tüm çevre STK’larını bir araya getirmiştir. Sharri.Net adında çevresel bir elektronik
ağının oluşturulmasına yönelik anlaşma yapmalarını kolaylaştırmıştır.
108
GİRİŞ
EKLER
KOSOVA
Sharri.Net ağı, şu anda eskiye göre daha verimli bir biçimde çalışmaktadır. Bunun sebebi
STK’ların ağ oluşturmanın sağladığı faydalar konusunda daha bilinçli olmaları ve ağa yaptıkları katkı sayesinde diğerlerine yardım etmeleri ve kendilerine daha fazla yarar sağlamalarıdır.
Ayrıca internet bağlantıları, telefon ağları, posta servisleri gibi araçlar geliştirilmiştir.
Bir ağ olarak karşılaştığımız belli başlı sorunlar, projelerin uygulanması için yeterli finans
kaynağının olmayışıdır. Finans kaynaklarının birçoğu ofis masraflarına, donanıma, maaşlara,
vb. destek olmamaktadır.
Sharri.Net, çevresel bilgiye yönelik en güvenilir kaynak olmayı ve diğer kuruluşlara yardım/destekte bulunan bir ağ olmayı amaçlamaktadır. Sharri.Net karar alma süreçleri ile kamu
katılımının teşvikinde daha büyük bir rol oynamaya çalışmaktadır. Sharri.Net’in diğer planları Kosova STK’larına, yalnızca çevresel olanlara değil, yardım/destekte bulunmak, bilgi
alışverişi yapmak ve sharri.net web sitesinde etkinliklerini (kampanyalarını) sunmaktır.
Sharri.Net bunlara ek olarak, bölgede yer alan diğer STK’lar ile haberlerin, fikirlerin, deneyimlerin paylaşımı gibi konularda işbirliği kurmayı ve projeler uygulamayı istemektedir.
Projenin 2004 yılında devam etmesi Kosova için büyük önem taşımaktadır. Sharri.Net
kendini geliştirme süreci içerisindedir. 2004–2005 yılları için finansal kaynağın bulunmaması, şu ana dek gösterilen tüm çabaların ve oluşturulan tüm Sharri.Net yapılarının yok olmasına yönelik risk oluşturmaktadır.
Kosova kuruluşları hazır durumda değildirler ve Sharri.Net gibi bir ağa destek verecek
finansmanları bulunmamaktadır. Kosova’da mevcut olan uluslararası kuruluşlar (hibe kaynakları), STK’lara her yıl daha az finansal destek sağlamaktadır.
Sharri.Net ağının RERep Projesi 2.3’e bağlı olduğunu ve projenin Sharri.Net’in devam
etmemesi halinde Kosova Ağ’ının ciddi olarak yok olma riskiyle karşı karşıya olduğunu vurgulanmaktadır.
109
110
111
112
REC Türkiye
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı
gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel
Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki,
kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek,
böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması
sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı
ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum
kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında
işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın
katılımını desteklemektedir.
ISBN: 978-975-6180-27-3
www.rec.org.tr

STK Ağları İş Başında

Transkript

Benzer belgeler

RECTR-RECTR-DGumusel-tr

Şeffaf Kurum, Güçlü Toplum

Sivil Toplum, STK`lar ve Gönüllülük, Prof. Dr. Ahmet İnsel, 2004.

26 Şubat 2013 Sosyal Girişimcilik Semineri Notları

STKfaaliyetraporu___.. - İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum

STK`lar ve Sivil Katılım

- InternationalA

Sosyal Etki Ölçümlemesi KUSIF 4 Adım Yaklaşımı