Romatoid Artrit ile Ya? - Österreichische Gesellschaft für

Romatoid Artrit ile Yaşamak
Romatoid Artrit
ile Yaşamak
İçindekiler
4
7
Romatizma – Kompleks bir hastalık
10
Romatoid artrit – Eklem iltihabı
14
Romatoid artritin nedenleri
17
Erken teşhis – Erken tedavi
22
Tedavi – Romatizma tedavi edilebilir!
25
Modern tedavi imkanları: Biyolojikler
30
Hasta jimnastiği, ergoterapi ve ergoterapiye eşlik edenler
33
Günlük hayatı aktif olarak şekillendirin – Hareket,
beslenme, günlük destekler
36
Alternatif tedavi yöntemleri
38
Hasta yardım kuruluşları
39
Tamamlayıcı bilgiler
40
Sözlük
1
Romatizma –
Kompleks bir hastalık
Hasta, eklemlerinde kalıcı veya tekrarlayan ağrılardan şikayet ediyorsa,
doktorun teşhisi genellikle „romatizma“‘dır. Eklem bölgelerinde ağrı,
şişmeler ve sabah yataktan kalkdığında yaşanan tutulmalar, bu hastalıkta
en sık karşılaşılan belirtilerdir.
„Akan ağrı“ anlamına gelen Yunance kökenli romatizma sözcüğü, 400
farklı hastalık için kullanılan genel bir tanımlamadır. Bu hastalıkların tek bir
ortak özelliği vardır: Bunlar, hareket mekanizmasının bulunduğu bölgede
ağrıya yol açar. Ancak romatizmal hastalıklar, farklı nedenlere sahiptir ve
çok farklı şekilde seyredebilirler. Eklem ağrılarının şiddeti çok farklı olduğu
gibi, bu ağrılar birçok farklı semptomlarla birlikte de seyredebilir.
Eklem ağrılarının temelinde genellikle aşırı yıpranma veya yaralanmalardan kaynaklanan aşınma belirtilerinin yattığı görülmektedir. Bu rahatsızlık, „artrit“ olarak adlandırılır. Artrit son derece yaygın bir hastalıktır. Bu hastalığa yakalanma riski, ilerleyen yaşla birlikte artar.
iğim
rımla oynayabild im
la
k
cu
ço
r
ra
k
e
T
„
iğ
stünde kayabild
ve dizlerimin ü
için mutluyum.“
7
Ancak artroz, Romatoid Artrit (RA) ile karıştırılmamalıdır: Bu hastalıkta görülen şiddetli ağrılar, eklemlerdeki kronik iltihaplanmadan kaynaklanmaktadır. Semptomlar en azından başlangıç evresinde artrozunkilere
benzer olsa da, burada birbirinden tamamen farklı iki hastalık söz konusudur: Eskiden sık sık kronik poliartrit olarak da adlandırılan romatoid artrit,
çok daha ciddi bir hastalıktır.
Romatoid artrit, ağırlıklı olarak el ve ayaklardaki küçük eklemleri, ayrıca
dizleri veya bilekleri de etkileyen iltihabi bir sistem hastalığıdır. Bu hastalık eklemlerin dışında oluşabilir. Romatoid artritin „yaşlı hastalığı“ olduğuna
ilişkin yanlış bir inanç olsa da, çoğunlukla gençlerin bu hastalıktan
etkilendiği bilinmelidir.
Romatoid artrit ve artroz birbirinden
tamamen farklı iki hastalıktır.
Romatoid artrit teşhisinin erken koyulamaması durumunda, kronik iltihap
eklemlerde tahribata yol açar ve hastanın hareket kapasitesi gittikçe daha
çok kısıtlanır. Hastalığın bir sonucu olan sorunlara, modern tedavi konseptleri ile etkili bir şekilde karşı koyulabilmektedir.
8
9
2
Romatoid artrit –
Eklem iltihabı
Romatoid artrit, en sık karşılaşılan iltihabi romatizmal hastalıktır.
Avusturya`da nüfusun yüzde 0,8`i bu hastalığa yakalanmıştır. Bu oran,
yaklaşık 55.000 yetişkine karşılık gelmektedir. Çoğunlukla kadınlar
bu hastalığa yakalanmaktadır. Kadınlar hastaların yaklaşık üçte ikisini
oluşturmakta, hastalığın ilk belirtileri genellikle 45 - 65 yaşlarında ortaya çıkmaktadır. Buna karşın, romatoid artrit çok daha erken
başlayabilir, hatta çocuklarda dahi görülebilir.
Romatoid artritin muhtemel nedeni, bağışıklık sistemindeki hatadan ileri
geldiği sanılmaktadır. Bu hatalı yönetim, bağışıklık sisteminin sadece virüs
ve bakteriler gibi vücuda giren zararlı unsurlara değil, eklem bölgesindeki
vücudun kendi yapılarına karşı da savaş açmasına yol açmaktadır.
Bunun sonucunda, etkili bir tedavi uygulanmadığı takdirde kıkırdaklar gibi önemli eklem yapılarına – ve hastalığın ağır seyretmesi durumunda
kemiklere – zarar verebilecek ve buralarda tahribata yol açabilecek iltihabi süreçler başlamaktadır. Bunların sonucu, eklemlerde şiddetli ağrılar ve
şekil bozuklukları meydana gelmektedir, hastanın hareket yeteneği git
gide azalmaktadır.
Vücudun uyarı sinyalleri
Eklemlerde ağrı, şişme, sabahları uzun süre tutulma ve hareket kabiliyetinin kısıtlanması – bunlar romatoid artridin tipik belirtileridir. Eklem iç
tabakasındaki (synovialis) iltihaptan kaynaklanan bu belirtiler, kesinlikle ciddiye alınmalıdır. Bu semptomlar arasıra gelebilir, bu ara dönemlerde
herhangi bir şikayet de olmaz.
Romatoid artritin tipik bir belirtisi olan eklem tutulması, genellikle en
şiddetli olarak sabahları görüldüğünden „sabah tutulması“ olarak da
adlandırılmaktadır. Özellikle el ve parmak eklemlerinde görülen bu tutulma, çoğunlukla 60 dakikadan uzun sürmekte ve eklemlerde baskıya
karşı hassasiyetin artmasına neden olmaktadır.
Kemik
Eklem sıvısı
Kıkırdak
Buna yönelik bir tedavinin zamanında başlatılmaması durumunda, eklemlerde oluşan hasar ve deformasyonun geri döndürülmesi mümkün
değildir. Haşar ve şekil bozuklukları kalıcı hale gelecek bu durumda kişinin
hareket yeteneği sınırlayacağından kişinin çalışma hayatını sona erdirecek
ve erken emekli olmasına neden olacaktır.
10
Eklem iç tabakası
Romatoid artrit belirtileri eklemlerin dışında da görülebilir. Hastalar kendilerini sık sık yorgun ve bitkin hisseder. Hafif ateş, dermansızlık ve fiziksel
kapasitede genel bir düşüş de nadir karşılaşılan sonuçlardan değildir.
Hastalığa eşlik edebilecek diğer semptomlar ise şunlardır:
•
Kansızlık
•
Gece terlemesi
•
İştahsızlık
•
Kilo kaybı
Bu semptomlar çoğu vakada çok yavaş başlasa da, „adeta bir düğmeye
basılmış gibi“ aniden de ortaya çıkabilir. Çoğunlukla romatoid artrit birçok
hasta tarafından oldukça geç ciddiye alınmaktadır. Romatizma düğümleri
da (derinin altındaki sertlikler) hastalığın göstergelerinden biridir. Genelde
parmaklarda ve/veya bilekte ortaya çıkan bu sertlikler, hastaların sadece
yüzde 20‘sinde görülmektedir.
Hastalık ağır seyrediyorsa, eklemlerin yanısıra göz, kalp, damar, akciğer ve sinirler gibi organlar ve organ sistemleri de zarar görebilir.
Teşhis ve tedavi için kullanılabilecek değerli zamanın yitirilmemesi ve
hastanın daha fazla ağrı ve hareketinde kısıtlanmalar yaşamaması için,
yukarıdaki şikayetlerin uyarı belirtileri olarak görülmesi, aile doktoru ve tercihen bir romatolog tarafından netleştirilmesi son derece önemlidir.
12
özlüyordum.
yi
e
zm
çi
m
si
re
k
„En ço
mlerim üzerinde
Artık tekrar resi
çalışabiliyorum.“
3
Romatoid artritin
nedenleri
Eklemlerdeki kronik iltihaba neyin yol açtığı henüz tam olarak belirlenememiştir. Ancak romatoid artritin oluşumuna neden olan ön koşulun,
kişinin genetik olarak eklem iltihabına daha yatkın olması olduğu düşünülmektedir. Bu tür bir genetik yatkınlık varsa, enfeksiyon, alerji veya sigara gibi çevre şartlarının da eklem iltihabının oluşmasına müsait bir ortam
hazırladığı saptanmıştır.
İltihaplanma sürecinde eklemde iltihabın devam etmesine ve yayılmasına
neden olan taşıyıcılar oluşur. Burada özel bir taşıyıcı grubu olan sitokinler
önemli bir rol oynar. İltihabın oluşumuna neden olan etkenlerden biri olan bu sitokinler, büyük ölçüde iltihabın kronikleşmesinden de sorumludur.
Kronik iltihaplar, iltihabı teşvik eden (proenflamatuar) ve iltihabı önleyen
(antienflamatuar) sitokinler arasındaki dengenin bozulmasından kaynaklanır.
İnterleukin-6 (IL-6), IL-1 veya TNF-alfa gibi iltihabı artıran eden sitokinler
ağırlıklıysa, kronik iltihabın ve romatoid artritin oluşumu öngörülebilir.
14
Kronik iltihabın oluşumu, iltihabı teşvik
eden sitokinlerin daha fazla olmasından
kaynaklanır.
15
„Ne güzel tekrar
koşabiliyorum.“
4
Erken teşhis –
Erken tedavi
Romatoid artrit ne kadar erken teşhis edilirse, hastalığın seyri o kadar
olumlu bir şekilde yönlendirilebilir. Ancak hastalığın ilk belirtileri çoğunlukla
çok zor farkedilmektedir. Bu nedenle kişinin kendisini dikkatle izlemesi ve
sabah tutulmalarının olup olmadığını ve ne kadar sürdüğünü, hangi eklemlerde olduğunu ve bu şikayetlerinin hareketsizken ve hareket halindeyken
nasıl bir seyir izlediğini doktoruna bildirmesi son derece önemlidir.
Maalesef romatoid artritin söz konusu olup olmadığının tek bir test ile kolayca ve güvenilir bir şekilde belirlenmesi mümkün değildir. Teşhis, ancak çok sayıda bulgunun yapboz gibi birleştirilmesi ile konulabilmektedir.
Normal süreçte doktor, hastayı muayene edecek ve teşhis amaçlı bazı
testlerin yapılmasını isteyecektir. Bu testler arasında genel itihap durumunun belirlenmesini sağlayan kan testleri de yer almaktadır. Ayrıca
kanda romatizma faktörleri gibi antikorlar da aranabilir. Bu antikorlar da
romatizmal bir hastalığa işaret edebilir, ancak başka hastalıklarda ve hatta
sağlıklı insanlarda da görülebileceğinden kesin bir ispat değildir.
17
Tüm dünyada geçerli teşhis kriterlerine göre, en az üç eklemde ağrı
ve şişme varsa ve 60 dakikadan uzun süren belirgin sabah tutulmaları
yaşanıyorsa romatoid artrit söz konusudur.
En azından küçük el ve ayak eklemlerini etkileyen bu hastalıkta, şikayetler
normalde vücudun her iki yarısında simetrik olarak görülmeli ve en az
altı haftadır devam ediyor olmalıdır. Ayrıca başka bir iltihabi-romatizmal
hastalık teşhisi konulmamış olmalıdır.
Yapılacak:
•
ultrasonik muayeneler
•
röntgen çekimleri
•
bilgisayarlı tomografi veya nükleer spin tomografisi (özel vakalarda)
ile eklem yapısında hasar oluşup oluşmadığı saptanabilir. Bu muayenelerin
sonuçları, tipik bulgularda – örneğin röntgen görüntüsünde kemik defektleri (= aşınmalar) – sadece teşhisi kesinleştirmekle kalmayacak, hastalığın
hangi evrede olduğuna dair de bilgi verecektir.
18
En az üç eklemde ağrı ve şişme ve
60 dakikadan uzun süren belirgin
sabah tutulmaları, romatoid artritin
belirtileridir.
Erken tedavinin önemi
Geçtiğimiz yıllarda romatoid artritin tedavisinde büyük bir ilerleme kaydedilmiştir. Bu ilerleme bugün de devam etmektedir: Çünkü hastalığın
temeline ne kadar iyi anlaşılırsa, iltihap sürecinin önlenmesi de o kadar
etkili bir şekilde mümkün olacaktır. Sürekli olarak yeni etkin maddeler
geliştirilmektedir. Bunlardan biri de Interleukin-6 kaynaklı iltihaplanma
mekanizmasına yönelik inhibitördür. Bu inhibitör, iltihabın eklemlere
yayılmasını önler. İltihap sinyallerinin aktarımı durdurulduğunda, eklemler
zarar görmeyecektir.
Modern romatoloji, romatoid artritin mümkün olduğunca erken bir evrede,
iltahaplanmayı önleyecek ve kalıcı olacak bir şekilde tedavisi için büyük
atılımlar yapmaktadır. Klinik araştırmalar, hedefe yönelik bir erken tedavi ile
eklemlerdeki yanlış konumlanmaların veya deformasyonların büyük ölçüde
azaltılabileceğini göstermiştir.
İltihaplanmayı önleyecek hedefe yönelik bir tedavi uygulanmadığı takdirde, devam eden eklem tahribatı nedeniyle hastaların yaklaşık yarısında,
hastalık başladıktan on yıl sonra ilgili eklemin hareket kabiliyetinde şiddetli
kısıtlanmalar oluşacak, bu kısıtlanmalar günlük hayatı etkileyecek ve hatta
kişiyi çalışamayacak hale getirecektir.
iğim
„Tekrar çalışabild .“
m
için çok mutluyu
20
21
5
Tedavi –
Romatizma tedavi edilebilir!
Normalde hasta ilk etapta, hastalığı genel olarak olumlu yönde yönlendirdiği ve eklemlerdeki işlev kaybını engelleyebildiği kanıtlanmış etkin
maddeler içeren bir „temel tedavi“ görür. Bunlar, sadece semptomları
azaltmaktan fazlasını sağlayan ve hastalığın seyrini değiştiren „Disease
Modifying Anti-Rheumatic Drugs“‘dır (DMARDs). Bu ilaçlar, hastalığın
ilerlemesini geciktirmekte ve eklem tahribatına karşı savaşmaktadır.
Methotrexat, sulfasalazin, leflunomid, orotiyoglikoz veya ciclosporin A bu
etkin maddelerden bazılarıdır, penisilamin ise artık pek kullanılmamaktadır.
Bu ilaçların etkisi çoğunlukla ancak bir süre sonra görülmeye başlar. Bu
nedenle, ilaçların vaka üzerinde etkili olup olmadığının belirlenebilmesi için
ilaçlar birkaç hafta veya ay boyunca kullanılmalıdır.
Her ne kadar tedavide büyük bir ilerleme kaydedilse de, bugün için romatoid artritin tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir. Ancak birçok
hastada iltihaplanmanın seyri kontrol altına alınabilmekte ve hastalığın ilerlemesi durdurulabilmektedir.
22
DMARD‘lerin yanısıra kortizon – gerekirse söz konusu ekleme enjekte
edilerek – verilmesi de gerekebilir. Kortizon, ayrışıp kortizole dönüşerek
(vücudun kendi steroid hormonu) etkisini artıran ve hızla etki eden, enfeksiyon önleyici bir ilaçtır. Farklı kortizonlar, glukokortikoidler grubunda bir
araya toplanmıştır.
Ancak glukokortikoidlerin uzun süre yüksek dozda kullanımı bir dizi yan
etkiyi de beraberinde getirmektedir – örneğin:
•
•
•
Kan şekerinde artış
Osteoporoz
Kilo alımı
Bu nedenle bunların ancak kısıtlı olarak kullanımı mümkündür. Bu kortizon
grubu çoğunlukla hastalığı modifiye edecek antiromatikler (DMARD‘ler)
etki edene kadar kısa süreli olarak kullanılır.
Bazı durumlarda, diklofenak, ibuprofen, naproksen, indometasin ve selesoksib gibi doğrudan ağrı kesici etkin maddelerin de dahil olduğu non-
steroid antiromatikler (NSAR) de faydalı olabilir. Ancak NSAR‘lar sadece
ağrı, şişkinlik ve sabah tutulmaları üzerinde etkilidir. İlerleyen eklem
tahribatını durdurmaz.
Tedavinin romatoid artritte bir iyileşme sağlayıp sağlamadığı, Amerikan
Romatoloji Derneği tarafından hastalık seyrinin teşhis ve değerlendirmesi
için önerilen ve uluslararası çapta kullanılan ACR kriterleri doğrultusunda
değerlendirilebilir. Yaygın olan diğer bir değerlendirme kriteri ise „Disease
Activity Score“‘dur (Hastalık Aktivite Skoru - DAS). Burada, iyi bir tedavide
azalması gereken bir hastalık aktivite indeksi bulunmaktadır.
23
6
Modern tedavi imkanları:
Biyolojikler
Romatoid artrit hastalığının seyri biyolojikler (Biologicals) ile etkili bir şekilde yavaşlatılabilmekte ve hatta durdurulabilmektedir. Bunlar, vücuttaki
iltihabik reaksionların moleküler mekanizmalarına doğrudan etki eden ve
bağışıklık sistemindeki hatalı yönlendirmeyi düzelten tedavi amaçlı proteinlerdir.
Modern tedavi stratejilerinde amaç, ilk etapta hastanın şikayetlerini ortadan
kaldırmaktır. Bunun dışında biyolojikler öncelikle hastalık sürecini neredeyse
hiçbir belirti kalmayacak şekilde etkileyebilmekte, yani hastalığın gerilemesini
sağlayabilmektedir. Sonuç veren bir tedavi ile uzun vadede eklemlerin zarar
görmesi ve doğru konumlarından çıkması önlenebilecektir. Yani: Hareket
kapasitenizin kısıtlanmasını aktif bir şekilde önleyebilirsiniz!
Sadece DMARD‘ler ile yeterli bir başarı elde edilemediğinde biyolojikler kullanılmaktadır.
r zaman
„Güzel ellerim he ıştı. Nihayet
m
beni gururlandır
krar düz.“
parmaklarım te
24
Biyolojiklerin ilk temsilcileri, örneğin sitokin grubuna dahil olan tümör nekroz faktörü (TNF)-alfa taşıyıcısını bloke etmektedir. Bu taşıyıcı, iltihap-
lanma reaksiyonlarını provoke eden unsurdur. TNF-alfa‘nın bloke edilmesi
ile, romatoid artritten Morbus Crohn‘a kadar çeşitli kronik iltihabi hastalık-
larda faydalanılan, iltihabı önleyici bir etki elde edilmektedir. Şu an için üç farklı TNF blokeri mevcuttur. Ancak bu etkin maddeler tüm hastalarda olumlu sonuç vermemektedir.
25
TNF-alfa-blokerlerinin yanısıra, iltihaplanma sürecinden sorumlu bağışıklık
sistemi hücrelerini elimine eden veya devre dışı bırakan biyolojikler de
bulunmaktadır. Doğrudan B-hücrelerinin yüzeyindeki CD20 molekülünü
algılayan ve bloke eden bir antikor olan rituksimab da bunlardan biridir. Bu B-hücreleri, bağışıklık sisteminin iltihaplanma sürecini sürekli olarak tetikleyen önemli bir parçasıdır. Rituksimab bunu önlemektedir.
Tocilizumab, IL-6‘nın „iltihap“ sinyalini göndermesini önleyerek
hastalığın kısır döngüsünü durdurur.
İnterlökin-6-Blokajı –
İltihap yayılmasını kesmek
Romatoid artritteki iltihaplanma sürecinde, yine sitokin grubuna ait bir taşıyıcı olan interlökin-6 (IL-6) anahtar rol oynamaktadır. Tocilizumab
etkin maddesi ile, bugün artık interlökin-6 tarafından taşınan iltihaplanma
mekanizmasına yönelik ilk inhibitör bulunmuştur.
Tocilizumab, doğrudan hücrelerin yüzeyindeki IL-6 yerleşim noktalarını, yani interlökin-6 reseptörlerini bloke etmektedir. Böylece, „iltihap“ sinyalinin hücrenin içine iletilmesi önlenmektedir. Karmaşık iltihaplanma süreci önemli bir kilit noktasından yarıda kesilmekte ve hastalığın kısır döngüsü durdurulmaktadır.
Klinik araştırmalar, tocilizumab ile yapılan tedavinin iltihaplanmayı baskılayarak hastanın eklemlerindeki şikayeti azalttığını göstermiştir. Aynı zamanda, kansızlık, güçsüzlük ve bitkinlik hissi (fatigue) gibi romatoid artrit ile bağlantılı diğer semptomlarda da iyileşme görülmüştür. Hastalar, sebze veya meyve kesmek, yazı yazmak veya hobilerini yapabilmek gibi günlük eylemlerini tekrar gerçekleştirebildiklerini ve kendilerini çok daha iyi hissettiklerini ifade etmiştir.
Terapötik
antikorlar
Hücre zarı
Sinyal iletiminin önlenmesi
26
27
İlaç tedavisinin yan etkileri
günleri tekrar
si
te
ar
m
u
C
t
e
ay
„Nih
nebiliyorum.“
ile
ilg
le
m
ti
le
ik
is
b
Şimdiye kadar romatoid artritte kullanılan DMARD‘ler, NSAR, ağrı kesici
ve kortizon gibi ilaçlar da dahil olmak üzere, her ilaç yan etki gösterebilir.
Tocilizumab kullanımında da yan etkiler ortaya çıkabilir. En sık görülen
yan etkiler şunlardır:
•
•
•
•
Üst solunum yolu enfeksiyonu
Burun tıkanıklığı veya akıntısı
Boğaz ağrısı
Baş ağrısı
Hastanın karşılaşabileceği ağır yan etkiler ise enfeksiyon ve allerjik reaksiyonu içermektedir.
Doktor her hastasına, farklı tedavilerin faydalarının yanısıra olası risk ve
yan etkilerini de ayrıntılı olarak açıklamalıdır.
28
29
7
Hasta jimnastiği, ergoterapi ve
ergoterapiye eşlik edenler
İlaç tedavisinin yanısıra, kapsamlı bir fizik tedavi de faydalı olacaktır. Hasta
olan eklemlerin mümkün olduğunca hareket halinde tutulmasını ve kasların
güçlendirilmesi yoluyla eklemlere daha az yük binmesini sağlayan hasta
jimnastik egzersizleri de buna dahildir. İltihaplı eklemlerdeki akut şikayetler,
soğuk uygulamaları ile azaltılabilir.
Tedavi konseptinin önemli bir parçası da ergoterapidir. Burada hastalar,
ağrılar veya eklem hasarları nedeniyle hareket kabiliyetlerindeki kısıtlamaları
günlük hayatlarında nasıl dengeleyebileceklerini öğrenmektedir. Terapistin yönetimi altında hastalar, eklemlerini koruyacak davranış biçimlerini
öğrenecektir. Ayrıca kendilerine, şişeleri ve kutuları açmak gibi günlük işleri
kolaylaştıracak özel yardımcı aletlerle ilgili ayrıntılı bilgi de verilecektir.
Tüm terapötik önlemlerde genel olarak hastanın yaşam kalitesini artırmak
amaçlanmaktadır. Hastanın kronik bir hastalıkla yaşamayı öğrenmesi, bunu
kabul etmesi ve günlük hayatta ve iş hayatında karşılaşabileceği olumsuz
etkilerin üstesinden gelebilmesi için psikolojik destek alması da mantıklı
olacaktır.
30
Psikolojik destek, hastalıkla başa
çıkmanız ve hastalığınızı kabullenmeniz
konusunda size yardımcı olabilir.
31
ımı hastalığıma
„Nihayet her adım runda değilim.“
zo
göre planlamak
8
Günlük hayatı aktif olarak şekillendirin –
Hareket, beslenme, günlük destekler
Şikayetlerini azaltmak ve ilerleyişini durdurmak için hastanın kendi başına
alabileceği bazı önlemler mevcuttur. Hareket, beslenme ve günlük destekler bunlardan bazılarıdır.
Hareket etmek, yaşam kalitesini artırır! Ağrıların yaşandığı dönemde
büyük olasılıkla romatoid artritli hastaların düşündükleri en son şey spor
olacaktır. Oysa ki düzenli egzersizlerin kişinin günlük hayatına devam etmesini ve ayağa kalkmasını sağlayacağı unutulmamalıdır. İlk etapta, hastanın
vücuduna aşırı yüklenmeden, hassas bir şekilde hareket etmesi önemlidir.
Yüzme, bisiklete binme, jimnastik, dans ve hatta yumuşak zemin üzerinde
„yürüme“, romatoid artrit hastalarının da rahatlıkla yapabileceği spor
türleridir. Yüksek performans gerektiren spor türlerinden, özellikle dövüş
sporlarından ve yaralanma riski olan, tek tarafa aşırı yüklenildiği veya eklemlerin yoğun kullanıldığı spor türlerinden ise kaçınılmalıdır.
Kendi imkanlarınız çerçevesinde yapacağınız spor, hayata daha aktif bir
şekilde katılmanıza, vücudunuzu daha iyi hissetmenize, bağışıklık sisteminizi güçlendirmenize ve strese karşı direncinizi artırmanıza yardımcı
olacaktır.
32
33
Sağlıklı, dengeli bir beslenme ile birlikte hareket etmeniz, kilonuzu kontrol
altında tutmanızı sağlayacaktır. Aşırı kilo, özellikle alt ekstremitelerdeki
eklemlere fazladan yük binmesine yol açmaktadır. Bu nedenle, aşırı kilolu
hastalarda yemeğin azaltılması mantıklı olacaktır.
Ancak romatoid artritte geçerli olan genel bir gerçek şudur: Beslenmenize
ne kadar özen gösterirseniz gösterin, bu, ilaç tedavisinin yerine geçmeyecektir.
Doğru olan dengeli bir beslenme düzeni uygulanmasıdır. Alınan besinler,
kişinin ihtiyaç duyduğu besin değerlerinin (karbon-hidrat, protein, yağ)
yanısıra yeterli miktarda vitamin, antioksidan, eser elementler ve osteoporozun önlenmesi için kalsiyum da içermelidir. Yani, her ne kadar televizyonlarda sıklıkla farklı gösterilse de, özel bir „romatizma diyeti“ yoktur.
tam
„Artık işimde yine abiliyorum.“
lış
performansla ça
Hastalar için fermuar çekmek, su şişelerini açmak veya yazı yazmak
çoğunlukla gerçek bir sorundur. Bu tür durumlarda, bir işi kolaylaştıracak
veya hatta mümkün kılacak günlük destekler kullanılabilir.
Günlük destekler, kişinin başkalarının yardımına ihtiyaç duymasını önleyen
ve eklemleri aşırı veya yanlış yüklenmeye karşı koruyan, kullanımı kolay
cihazlar veya aletlerdir.
Örneğin kalemin üzerine geçireceğiniz kalınlaştırıcılar, daha kolay yazı
yazmanızı sağlayacaktır. Bunun için örneğin bir parça bahçe hortumu
kullanılabilir. Tutma yeri kalın bir çengelli iğne, fermuarın açılmasını ve
kapatılmasını kolaylaştıracaktır. Bunun dışında birçok sağlık malzemeleri bulunan satış yerleri, romatizma hastaları için özel olarak geliştirilmiş
düğme destekleri, çorap destekleri, romatizmalılara özel çatal-bıçak
ve günlük hayatınızı kolaylaştıracak başka çok sayıda yardımcı alet
sunmaktadır.
34
35
9
Alternatif
tedavi yöntemleri
Homeopati, akupunktur veya bitkisel tedavi gibi alternatif tedavi yöntemlerinin ne kadar etkili olduğu tartışılmaktadır. Hastaların neredeyse
tamamı, er ya da geç bu tür tedavi yöntemlerine başvurmakta ve en
azından dönemsel de olsa ağrılarında azalma yaşamaktadır.
Ancak bu tedavi yöntemleri ile hastalığın tamamen iyileşeceği iddia ediliyorsa ve tedavi çok pahalıysa dikkatli olunmalıdır.
ek
„Artık hareket etm ağrı değil,
benim için sadece
keyif de.“
Çünkü alternatif tedavi yöntemlerinde de, tedavide uzun vadeli bir başarı
veya hatta hastalığın seyrinde olumlu bir etki elde edildiği bugüne kadar
bilimsel tıp kriterlerine göre kanıtlanmamıştır.
36
37
Hasta yardım kuruluşları
Tamamlayıcı bilgiler
Österreichische Rheumaliga
Mahlerstraße 3/2/7
1010 Wien
Tel.: 0699 / 155 41 679
E-Mail: [email protected]
www.rheumaliga.at
Daha fazla bilgiyi şu adreslerden
edinebilirsiniz:
help 4 you company
Wiedner-Hauptstrasse 118/6/31
1050 Wien
Frau Sabine Waste
Tel.: 0664 / 280 35 35
E-Mail: [email protected]
www.help4youcompany.at
Selbsthilfegruppe Rheuma
Schutzhaus Blumenfreunde
Fännergasse 2
1210 Wien
Hannelore Auringer
Tel.: 0699 / 11 621 528
E-Mail: [email protected]
38
Österreichische Gesellschaft für
Rheumatologie und Rehabilitation
Sekretariat
c/o Fr. Michaela Lederer
Boerhaavegasse 3/1/2
1030 Wien
Tel.: +43 (1) 803 98 80
E-Mail: [email protected]
www.rheuma2000.at
Rheuma-online Österreich
www.rheuma-online.at
39
Sözlük
ACR kriterleri: Amerikan Romatoloji Kurumu (ACR = American College of
Rheumatology) tarafından romatoid artrit tehşisinin koyulması ve hastalığın
seyrinin değerlendirilmesi için geliştirilen kriterlerdir
İnterlökin-6: İltihaplanma sürecini teşvik eden sitokin grubu bir taşıyıcıdır
Anemi: Kansızlık
Morbus Crohn: Kronik iltihabik bir bağırsak hastalığıdır
Antienflamatuar: İltihaplanmayı önleyen
Nükleer spin tomografisi: Eklem hasarının değerlendirilmesini sağlayan
bir görüntüleme yöntemi
Kronik poliartrit: Romatoid artritin eşanlamlısı
Artrit: Ağrılı eklem iltihabı
Artroz: Aşınma sonucu oluşan eklem hastalığı
NSAR: Non-Steroid Anti-Romatik. Steroid hormonlarından ortaya
çıkmayan, iltihabı önleyen ilaçlardır, örn. diklofenak, ibuprofen, naproksek,
indometasin ve selesoksib
Artroskopi: Eklem görüntüleme
Proenflamatuar: İltihaplanmayı teşvik eden
B-hücreleri: Bağışıklık sisteminin antikor üreten ve vücudun kendi savunma sürecini başlatan beyaz kan hücreleri
Bilgisayarlı tomografi: Eklem hasarının değerlendirilmesini sağlayan
bir görüntüleme yöntemi
DAS: „Disease Activity Score“, hastalık aktivitesinin değerlendirilmesinde
kullanılan bir indeks
Romatizma: Hareket mekanizmasındaki yaklaşık 400 hastalık için
kullanılan genel bir terimdir
Romatoid artrit: Kronik iltihabik eklem hastalığı
Sitokinler: Bir görevi de iltihaplanma süreçlerinin yönetimi olan taşıyıcılar
Synovialis: Eklem iç tabakası
DMARDs „Disease Modifying Anti-Rheumatic Drugs“:
Semptomları azaltmanın ötesinde etkili olan ve hastalığın gidişatını
değiştiren ilaçlardır
Tümör nekroz faktörü (TNF): İltihaplanma süreçlerini teşvik eden bağışıklık sistemi taşıyıcısı
Fizik tedavi: Doğal akışta veya hedefe yönelik hasta jimnastiği çerçevesinde şikayetlerin ve işlev bozukluklarının tedavisini sağlayan
davranış şekilleridir
40
41
Künye
Redaksiyon ve şekillendirme
art tempi communications gmbh, Köln
Yayınlayan
Roche Austria GmbH
1211 Wien