Çilek 0 Giriş 1 Kapsam 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya

ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
Çilek
0
Giriş
Bu standard; çileğin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz
şekline dairdir.
1
Kapsam
Bu standard tüketiciye taze olarak arz edilen çilekleri kapsar, işlenmiş çilek ve çilek ürünleri kapsamaz.
2
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce
metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
TS No
TS ISO 874
TS 4747
3
Türkçe Adı
Yaş meyve ve sebzeler - Numune alma
Çilek - Soğuk depolama kuralları
İngilizce Adı
Fresh fruits and vegetables - Sampling
Strawberries - Guide to cold storage
Tarifler
3.1 Çilek
Rosaceae familyasının Fragaria L. cinsine giren kültür bitkilerinin çeşitli türlerinin üzümsü meyveleri.
3.2 Yabancı madde
Çilek üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden
başka gözle görülebilir her türlü madde.
4
Sınıflandırma ve özellikler
4.1 Sınıflandırma
Çilekler; botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre boylara ayrılır.
4.1.1 Çeşitler
-
Aliso,
Tioga,
Pocahontas,
Yalova - 9,
Yalova - 15,
Yalova - 104,
Balcalı -1,
Balcalı -2,
Balcalı -3,
Douglas,
Dana,
Brio,
Pajaro,
Chandler,
Selva,
Red Chief,
Honeoye,
Sweet Charlie,
Camarosa,
Kabarla,
Redlans Hope,
Vista,
Festival,
1
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
Aromas
olmak üzere çeşitlere ayrılırlar.
Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2 Sınıflar
Çilekler kalite özelliklerine göre;
Ekstra,
Sınıf I,
Sınıf II
olmak üzere üç sınıfa ayrılır.
4.1.3 Boylar
Çilekler iriliklerine göre;
İri,
Ufak
olmak üzere iki boya ayrılır.
4.2 Özellikler
4.2.1 Genel özellikler
Çilekler / çileklerde;
Bütün, hasarsız olmalı,
Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli),
Çeşide özgü renkte ve şekilde olmalı,
Taze görünümlü, yıkanmamış olmalı,
Çanak yapraklı olmalı, çanak yaprakları ve sap (varsa) taze ve yeşil olmalı,
Yabancı madde bulunmamalı,
Böcek ve böcek hasarları bulunmamalı,
Yabancı koku ve/veya tat bulunmamalı,
Anormal dış nem (dış yüzeyde ıslaklık) ihtiva etmemeli
dir.
Çilekler çok dikkatli bir şekilde toplanmalıdır.
Çilekler tam gelişmiş1) ve olgun olmalıdır. Çileklerin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek
şekilde olmalıdır:
- Elle toplanmaya, ambalajlanmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
- Gideceği yere ulaştığında genel özelliklerini kaybetmemiş olmalı
dır.
4.2.2
Çeşit özellikleri
Çilek çeşitleri aşağıda verilen özelliklerde olmalıdır.
4.2.2.1 Aliso
Meyvesi iri, meyve eti sert, tat kalitesi orta, meyvenin saptan kopması oldukça kolay bir çeşittir. Meyve
uçlarında şekil bozukluğu gösterir.
4.2.2.2 Tioga
Meyvesi iri, meyve eti çok sert, tat kalitesi orta, meyvenin saptan kopması güç, taşımaya dayanıklı bir çeşittir.
4.2.2.3 Pocahontas
Meyvesi orta iri, meyve eti sert, tat kalitesi orta, meyvenin saptan kopması kolay olan bir çeşittir.
4.2.2.4 Yalova - 9
Meyve eti sert, koku ve tadı iyi, meyvenin saptan kopması güç olan bir çeşittir.
4.2.2.5 Yalova - 15
Meyve eti sert, tat ve kokusu çok iyi, meyvenin saptan kopması çok kolay· olan bir çeşittir.
2
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
1)
Tam gelişmişlik, çileğin hasat olgunluğuna göre ayarlanır. Hasat günün erken saatinde yapılmalıdır. Uzak
pazara gönderilecek çileklerde meyveler ¾ oranında kızardığı zaman hasat edilmelidir. Çilek, meyveyi
tutmadan, meyve el ayasında kalacak şekilde, sapı 1 cm kalacak şekilde tırnakla kesilerek hasat edilmelidir.
4.2.2.6 Yalova - 104
Meyvesi iri, meyve eti oldukça sert, meyve şekli basık konik, koku ve tadı iyi olan bir çeşittir.
4.2.2.7 Balcalı - 1
Uzun konik şekilli, koyu kırmızı renklidir. Meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zor olan bir çeşittir.
4.2.2.8 Balcalı - 2
Köşeli uzun şekilli, parlak kırmızı renkli, meyve eti sert, aroması iyi bir çeşittir.
4.2.2.9 Balcalı - 3
Uzun konik şekilli, parlak koyu kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zor, aroması iyi olan
bir çeşittir.
4.2.2.10 Douglas
Meyvesi iri, konik şekilli, kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması kolay, aroması iyi bir
çeşittir.
4.2.2.11 Dana
İri meyveli, uzun konik şekilli, parlak kırmızı renkte, meyve eti orta sertlikte, meyvenin saptan kopma kolaylığı
orta, aroması orta olan bir çeşittir.
4.2.2.12 Brio
Konik şekilli, kırmızı renkte, meyve eti sert, iyi aromalı, meyvenin saptan kopması zor olan bir çeşittir.
4.2.2.13 Pajaro
Orta-iri meyveli, konik şekilli, koyu kırmızı renkte, meyve eti çok sert, meyvenin saptan kopması zor, aroması
çok iyi bir çeşittir.
4.2.2.14 Chandler
Konik şekilli, kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zor, aroması iyi bir çeşittir.
4.2.2.15 Selva
Konik şekilli, kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopma derecesi orta, aroması orta olan bir
çeşittir.
4.2.2.16 Red Chief
Uzun konik şekilli, koyu kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zor, iyi aromalı bir çeşittir.
4.2.2.17 Honeoye
Konik şekilli, koyu kırmızı renkte, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zordur. Aroması iyi bir çeşittir.
4.2.2.18 Sweet Charlie
Orta irilikte meyveli, meyve rengi parlak açık kırmızı, meyve eti rengi açık turuncu, tat çok iyi, meyve kalitesi
yüksek bir çeşittir (Resim 1).
4.2.2.19 Camarosa
Meyvesi çok iri, meyve eti sert, iyi aromalı bir çeşittir (Resim 2).
4.2.2.20 Kabarla
Meyveleri konik şekilli, orta irilikte, meyve eti orta sert bir çeşittir (Resim 3).
4.2.2.21 Redlans Hope
Meyveleri konik şekilli, iri ve meyve eti orta serttir. Meyve parlak açık kırmızı renkte meyve eti rengi soluk
pembe olan bir çeşittir (Resim 4).
3
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
4.2.2.22 Vista
Köşeli uzun meyveli, parlak kırmızı renkte, meyve eti rengi dış renge yakın olan, meyvenin saptan kopması
zor bir çeşittir.
4.2.2.23 Festival
Konik şekilli, meyvelerin içi açık kırmızı renkte, meyve yüzeyi koyu ve parlak kırmızı olan, iyi aromalı bir
çeşittir (Resim 5).
4.2.2.24 Aromas
Oldukça iri meyveli (24 g – 26 g), meyve rengi koyu kırmızı ve meyve eti Selva çeşidinden daha sert olan, iyi
aromalı bir çeşittir.
4.2.3
Sınıf özellikleri
4.2.3.1 Ekstra
Bu sınıfa üstün nitelikteki çilekler girer. Bunlar şekil, renk, ticari tip ve gelişme bakımından çeşidinin tipik
özelliklerini taşımalıdır.
Bunlar; olgunluk, renk ve boyca bir örnek olmalı, meyve yüzeyi parlak görünümlü olmalıdır. Üzerlerinde
toprak bulaşıklığı bulunmamalıdır.
Meyvenin genel görünüm, kalite ve ambalaj içinde sunumunu etkilememek şartıyla aşağıdaki çok hafif
kusurlar dışında kusur bulunmamalıdır.
4.2.3.2 Sınıf I
Bu sınıfa iyi nitelikteki çilekler girer. Bunlar çeşidinin şekil, renk özelliği ile ticari tipinin tipik özelliklerini
göstermelidir. Meyvenin genel görünüm, kalite ve ambalaj içinde sunumunu etkilememek şartıyla aşağıdaki
hafif kusurlar bulunabilir;
Bunlarda;
Hafif şekil ve gelişme bozuklukları,
Meyvelerin ucunda küçük beyazlıklar (toplam meyve yüzeyinin 1/10’dan fazla olmamak üzere),
Hafif yüzeysel basınç izleri
bakımlarından kusurlar bulunabilir.
Kusurlar meyve etini etkilememelidir. Üzerlerinde toprak bulaşıklığı bulunmamalıdır.
4.2.3.3 Sınıf II
Bu sınıfa daha üst sınıflara girmeyen fakat genel özellikleri taşıyan çilekler girer. Bunlar şekil, gelişme, renk
ve kabuk bakımından, kalite ve ambalaj içinde sunumunu etkilememek şartıyla;
Şekil,
Meyvelerin ucunda beyazlıklar (toplam meyve yüzeyinin 1/5’den fazla olmamak üzere),
Hafif, çok yayılmamış güneş yanığı,
Hafif, az miktarda toprak bulaşığı
bakımlarından kusurlar bulunabilir.
4.2.4 Boy özellikleri
Çilekler, uzunluk eksenine dikey olan en geniş çaplarına göre, boylara ayrılır.
Çileklerin sınıflara göre boyları Çizelge 1’de verilmiştir.
4
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
Çizelge 1 – Çileklerin sınıflara göre boyları
Ekstra
mm, en az,
Sınıf I ve Sınıf II,
mm, en az
İri boy
25
18
Ufak boy
20
15 1)
1)
Alıcı ülke isteğine bağlı olarak ihracatta en küçük
boy 18 mm’den az olamaz.
4.3
Boyut ve toleranslar
4.3.1 Sınıf toleransları
Her ambalajda sınıfının özelliklerine uymayan meyveler için müsaade edilebilecek tolerans değerleri aşağıda
verilmiştir.
4.3.1.1 Ekstra
Bu sınıfa Sınıf I’e giren çileklerden, Sınıf I’in toleransı hariç, kütlece veya sayıca % 5’e kadar tolerans
tanınır. Bu tolerans içerisinde bozuk çilek miktarı kütlece veya sayıca % 2’yi geçemez.
4.3.1.2 Sınıf I
Bu sınıfa Sınıf II’ye giren çileklerden, Sınıf II’nin toleransı hariç, kütlece veya sayıca % 10’a kadar tolerans
tanınır. Bu tolerans içerisinde bozuk çilek miktarı kütlece veya sayıca % 2’yi geçemez.
4.3.1.3 Sınıf II
Bu sınıfa bütün sınıflara girmeyen ve genel özellikleri sağlamayan fakat tüketime elverişli olan çileklerden
kütlece veya sayıca % 10’a kadar bulunabilir (Çürüme, kötüleşme, yara, bere ile tüketime uygunsuz haldeki
ürünler hariç). Bu tolerans içerisinde bozuk çilek miktarı kütlece veya sayıca % 2’yi geçemez.
4.3.2 Boy toleransları
Boylama yapılan bütün sınıflarda, her ambalajda, üzerinde yazılı olan boydan farklı olan çilekler kütlece veya
sayıca % 10’u geçemez.
4.4 Özellik ve muayene madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir.
Çizelge 2 – Özellik ve muayene madde numaraları
Özellikler
Genel özellikler
Çeşit özellikleri
Sınıf özellikleri
Boy özellikleri
Boyut ve toleranslar
Ambalajlama
İşaretleme
5
Özellik madde no
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.3
6.2
6.3
Muayene madde no
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.1
5.2.1
Numune alma ve muayene
5.1 Numune alma
Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalajı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan çilekler
bir parti sayılır. Çilek numunesi TS ISO 874’e göre alınır.
Alınan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve laboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre
yapılmalıdır.
5
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
5.2 Muayeneler
5.2.1 Ambalaj ve ambalaj malzemesinin muayenesi
Ambalaj ve ambalaj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, gerekirse boyutları ve kütlesi ölçülerek
yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır.
5.2.2 Çileğin muayenesi
Çileğin muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, boyutları ölçülerek yapılır ve sonucun
Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4 ve Madde 4.3’e uygun olup olmadığına bakılır.
Çileklerin çeşit, şekil, olgunluk, renk, boyut ve toleranslar bakımından muayenesi bakılarak, ellenerek,
koklanarak, sayılarak, ölçülerek ve soyulup tadılarak yapılır.
5.3 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
5.4 Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
Firmanın adı ve adresi,
Muayenenin yapıldığı yerin laboratuvarın adı,
Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
Numunenin tanıtılması,
Muayenelerde uygulanan standardların numaraları,
Sonuçların değerlendirilmesi,
Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış
olan işlemler,
Numunenin standarda uygun olup olmadığı,
Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
6
Piyasaya arz
Çilekler piyasaya ambalajlı olarak arz edilir.
6.1 Birörneklik
Bir ambalaj içerisindeki çilekler çeşit, ticari tip, boy, orijin, şekil, olgunluk ve renk bakımından birörnek
olmalıdır.
Ambalajın görünen kısmındaki durum, tüm ambalaj için geçerli olmalı; ambalajın üstünde ve alt kısmında
aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır.
6.2 Ambalajlama
Ambalajlar taşıma sırasında meyvelerin korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde
ahşap, mukavva, plastik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalaj olarak kullanılacak malzeme; yeni,
temiz, ürünün harici ve dahîlî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Çilek dolu ambalajlar ürünü tam
olarak muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır.
Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli veya insan sağlığına
zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa gelmesine
ve ürüne değmemesine dikkat edilmelidir.
Ambalajların içersinde yaprak, kabuk, sap, taş, toprak ve benzeri hiç bir yabancı madde bulunmamalıdır.
Büyük ambalajlara dökme olarak hazırlanan çileklerde ambalajlar en çok net 5 kg, büyük ambalajlar içerisine
küçük tüketici ambalajları konulması halinde büyük ambalaj toplam en çok net 8 kg meyve alacak büyüklükte
olmalıdır.
Ekstra sınıfta meyveler, gösterişli şekilde ambalajlanmalıdır.
6
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
6.3 İşaretleme
Çilek ambalajları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde
yazılır veya basılır. Ambalajın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı
belli olacak şekilde kapatılmalıdır.
Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,
Bu standardın işaret ve numarası (TS 185 şeklinde),
Ürünün adı (Çilek),
Çeşidi,
Sınıfı,
Boyu,
Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı),
Parti, seri veya kod numaralarından en az biri,
Net kütlesi (en az g veya kg olarak),
Büyük ambalajlardaki küçük tüketici ambalajların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir.
6.4 Muhafaza ve taşıma
-
0
0
Çilek – 0,5 C ila 0 C sıcaklıkta, % 90 ila % 95 bağıl nemde 12 güne kadar muhafaza edilebilir.
Çilek ve içinde çilek bulunan ambalajlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve
bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
İçinde çilek bulunan ambalajlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu
soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır.
İçinde çilek bulunan ambalajların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır.
Çilekler, işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda fena koku yayan veya bunları kirleten maddelerle bir
arada bulundurulmamalıdır.
İçlerinde çilek bulunan ambalajlar yağmur, kar, güneş ve rüzgar altında tutulmamalı; bu koşullarda taşıtlara
yükletilip boşaltılmamalıdır. Çilekler, taşıtlara yükletilinceye kadar iyi havalandırılmış gölge yerlerde
bekletilmelidir.
Çileğin, soğuk depolanması TS 4747’ye göre yapılmalıdır.
7
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği çilekler için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi
vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan çileklerin;
Madde 4'teki özelliklere uygun olduğunun,
Madde 5'teki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
7
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
Resimler
Resim 1 - Sweet Charlie
Resim 2 - Camarosa
8
TS 185/Mart 2008
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 185/Mart 2008
Resim 3 - Kabarla
Resim 4 - Redlans Hope
Resim 5 - Festival
9