kanatlı orak makinesi

KANATLI ORAK MAKĐNESĐ
Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci
Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için
Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi
için üretilmiştir.
Koordinatör:
Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Ortaklar:
Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO
Đspanya
Asesoria Declerq SL Estudios Europeos
Đspanya
Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA
Đtalya
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM
Türkiye
Ankara Üniversitesi -AÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR
Türkiye
Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB
Türkiye
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM
Türkiye
2
Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma
işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen
diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması
gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından
uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır.
Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen
görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü
hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır.
Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve
animasyonlara,
http://safer-omu.net/
adresinden ulaşılabilir.
Bu projeye ait eğitim modül ve materyallerinin tamamı ya da bir kısmı proje yasal
sahibi Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz, başka
internet sitelerinde yayınlanamaz
Proje materyallerini edinmek için;
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarım Makineleri Bölümü
55139 Kurupelit-Samsun
adresi ile temasa geçilebilir.
3
ĐÇĐNDEKĐLER
1. Kanatlı Orak Makinelerinin Genel Özellikleri, Parçaları ve Ayarları
1.1. Genel Özellikleri
1.2. Parçaları
2. Kanatlı Orak Makinelerinde Uyulması Gereken Emniyet Kuralları
2.1. Makine üzerinde bulunan semboller ve anlamları
2.2. Kanatlı orak makinesinin bakımı ve işe hazırlanması sırasında güvenlik
2.3. Kanatlı orak makinesinin taşınmasında güvenlik
2.4. Kanatlı orak makinesi ile tarlada çalışma sırasında gerekli güvenlik
2.5. Emniyetli stop
3. Kanatlı Orak Makinelerinde Olası Güvenlik Riskleri
4. Güvenli Kullanım Đçin Gerekli Kişisel Koruyucu Donanımlar ve Diğer
Ekipmanlar
4.1. Baş koruma:
4.2. Göz koruyucular:
4.3. Kulak koruma:
4.4. El koruma:
4.5. Ayak koruma:
4.6. Solunum koruma:
4. Güvenli Kullanım Đçin Gerekli Kişisel Koruyucu Donanımlar ve Diğer
Ekipmanlar
5. Kaynakça
4
1. KANATLI ORAK MAKĐNELERĐNĐN GENEL ÖZELLĐKLERĐ
PARÇALARI VE AYARLARI
Kanatlı orak makineleri çeşitli hububat türlerinin biçiminde kullanılan makinelerdir.
Ülkemizde özellikle küçük işletmelerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Askılı tip kanatlı orak makinesi
1.1. Genel Özellikleri
Kanatlı orak makinesi, tarlada çekilirken ekini biçer ve namlu (deste) halinde tarlaya
bırakır. Çekilir tipte veya askılı tipte olanları mevcuttur. Kanatlı orak makinesi,
hareketini mafsallı bir şaftla traktör kuyruk milinden alır. Bu hareket bir dişli grubu ile
tarak kanatlarına (pervazlara) ve biçme düzeni eksantrik miline iletilir. Eksantrik
düzeni de dönme hareketini gidip-gelme hareketi halinde bıçakların bağlı olduğu
bıçak lamasına iletir. Taraklı kanatlar, biçilecek ekini bıçaklara yatırır ve kesme işlemi
sırasında ekinin bıçakların ağzından kaçmasını önler, ayrıca biçilen ekini makinenin
tablası üzerine sıyrılmasını sağlar. Tabla üzerinde yeteri kadar ürün biriktiğinde
taraklı kanatlara kumanda eden otomatik mekanizmanın ipi çekildiği zaman, taraklı
kanatlardan biri tabladaki ürünü sıyırarak tarlaya namlu halinde bırakır. Bu
makinelerde biçme yüksekliği ayarlanabilir ve herhangi bir engele karşı da emniyet
kavraması bulunmaktadır.
5
1.2. Parçaları
Kanatlı orak makinesinin parçaları
1. Mafsallı Şaft
2. Dişli kutusu
3. Kule
4. Kayış kasnak tertibatı
5. Makaralar ve beşik tertibatı
6. Kanatlar
7. Tabla
6
2. KANATLI ORAK MAKĐNELERĐNDE UYULMASI GEREKEN
EMNĐYET KURALLARI
Yapılan araştırmalar göstermiştir ki kanatlı orak makineleri çalışma güvenliği
açısından oldukça tehlikeli makineler grubundandır. Bilinçsiz ve dikkatsiz kullanıldığı
zaman ciddi kazalara sebep olabilmektedir.
Kanatlı orak makineleri ile çalışırken en önemli kaza nedenleri, operatörün
dikkatsizliği, traktörün emniyetli stop edilmemesi ve operatör harici kişilerin emniyet
kurallarına uymaması olarak sıralanabilir.
Bu nedenle Kanatlı orak makinesi kullanan kişilerin aşağıda sıralanan emniyet
tedbirlerine uymaları çok önemlidir.
∗ Emniyetli bir çalışma için öncelikle Kanatlı orak makinesinin kullanma ve bakım
kitabı iyice okunmalı ve makinenin çalışması ile ilgili tüm konular öğrenilmelidir. En az
F sınıfı sürücü belgesi olmayanlar ve makine hakkında yeterince bilgiye sahip
olmayanlar bu makineyi kullanmamalıdır.
∗ Ayrıca makine üzerine yapıştırılmış tehlike uyarı işaretleri yazı, figür ve semboller
de dikkatli bir şekilde gözden geçirilerek ifade edilmek istenen temalar kullanma,
bakım ve ayar esnasında göz önünde bulundurulmalıdır.
Emniyetiniz için
kullanım kılavuzunu
okuyunuz!
2.1. Makine üzerinde bulunan semboller ve anlamları
Kanatlı orak makineleri üzerinde yer alan güvenlikle ilgili semboller/piktogramlar
yıllara bağlı olarak değişik standartlarda makineler üzerinde yer almaktadır. Eski
makineler üzerindeki standartlar OSHA/ANSI Z 535.2 standardına göre üretilmiş olup
uluslar arası piyasada geçerliliğini yitirmiştir.
Eski güvenlik sembollerinde aşağıda görüldüğü gibi Dikkat, Tehlike, Uyarı sözcükleri
yukarıya, güvenlikle ilgili verilecek mesaj ise hemen altına yazılmıştır. Bazı güvenlik
sembolleri ise makinenin kullanıldığı ülke dilinden bağımsız olması için ISO 11684’e
göre üretilmiş olup sadece şekil ihtiva etmektedir.
7
ANSI Z535.4 standardına göre güvenlik etiketleri “minimum güvenli görüş
mesafesine” konmalıdır. Bu ifadeden kişinin etiketi okuduğunda tehlikeden kaçınmak
için hala zamanının olacağı bir uzaklık anlaşılmaktadır.
Ülkemizdeki mevcut kanatlı orak makinesi parkının eski olması dolayısıyla bu eğitim
modülünde uygulamada mevcut tüm güvenlik sembolleri ile ilgili özet açıklamalar
verilmeye çalışılmıştır.
Emniyet – uyarı sembollerini çoğu tarım makinelerinin üzerinde ve kullanma – bakım
kitabında görebilirsiniz. Bunlar;
Dikkat! Tehlikeye karşı uyanık olun! Emniyetinizle ilgili gibi anlamlar taşırlar.
Bunlardan kırmızı zemin üzerinde olanı makinelerin üzerinde, siyah zemin üzerinde
olanı ise kullanma – bakım kitabında yer alır.
8
Semboller genellikle sinyal sözcükleriyle beraber kullanılır. Bunların anlamları
aşağıda açıklanmıştır:
TEHLĐKE, Çok ciddi, potansiyel bir tehlikenin varlığını gösterir. Eğer gerekli emniyet
tedbirleri alınmazsa, bu tür bir tehlikeye maruz kalma büyük bir olasılıkla ölüme veya
şiddetli yaralanmaya yol açar.
Bazı kanatlı orak makinelerinde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine de
rastlanılabilir. Bu anlamda DANGER kelimesi TEHLĐKE anlamına gelmektedir. Bu
kelimenin görüldüğü yerlerde uyarıya uyulmadığı durumlarda ciddi tehlikeler meydan
gelebilecek yasak bir uygulamanın belirtildiğini aklınızdan çıkarmayınız.
UYARI, Tehlike sözcüğüne göre daha az risk, yaralanma veya ölüm tehlikesi riskini
belirtir. Bazı kanatlı orak makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir.
Bu anlamda WARNING kelimesi UYARI anlamına gelmektedir. Bu kelimenin
görüldüğü yerlerde ağır yaralanmaya neden olabilecek potansiyel ya da görünürgörünmez bir tehlikenin olduğu bilinmelidir.
DĐKKAT, Operatöre emniyetle ilgili takip edilmesi gereken yolu anlatmak için
genellikle daha az tehlikeli durumlarda kullanılır. Dikkat! işareti potansiyel bir riske
işaret eder. Eğer durum göz ardı edilirse, küçük veya orta dereceli bir yaralanma ile
sonuçlanabilir.
Bazı kanatlı orak makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu
anlamda CAUTION kelimesi DĐKKAT anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü
yerlerde kanatlı orak makinesinin kullanma bakım talimatlarına ve geçerli güvenlik
kurallarına uygun davranılması olası küçük veya orta dereceli yaralanmaları
önleyecektir.
9
Kırmızı zemin üzerinde beyaz ünlem şeklindeki tehlike işareti üçgen şeklinde olup,
kanatlı orak makinesinde meydana gelebilecek tehlikelere karşı kullanıcıyı uyarmak
üzere diğer bilgi işaretleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bunların yerleri kullanma bakım
kitabında da belirtilmektedir.
Kanatlı orak makinelerinin üzerinde yer alan ek uyarı ifadesi ÖNEMLĐ- IMPORTANT
ise kanatlı orak makinesinin güvenliği için olup bu uyarıyı özel talimatlar takip eder.
ÖNEMLĐ olarak belirtilen bu uyarı ile ilgili istenilen uygulamalara aynen uyulmalıdır.
Bu talimatlara uyulmadığı zaman kanatlı orak makinesinde istenmeyen durumlarhasar meydana gelebilir. Bu uyarı ile kanatlı orak makinesinin hareketli veya
hareketsiz sistemlerinde, oluşabilecek her türlü hasara karşı kanatlı orak makinesini
çalıştıran- tamir-bakımını yapanlar uyarılmaktadır.
CE ĐŞARETĐ
CE" uygunluk işareti: Üreticinin, ilgili teknik düzenleme/düzenlemelerden
kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk
değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti
CE Đşareti (belgesi), ürünlerin, amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal
güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle
ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir.
2.2. Kanatlı orak makinesinin bakımı ve işe hazırlanması sırasında güvenlik
∗ Kanatlı orak makinesiyle çalışmaya
elemanlarının sıkılığını kontrol edin.
başlamadan
önce
bütün
bağlantı
∗ Hidrolik sistemle belli bir yüksekliğe kaldırılmış makinenin altına takoz koymadan
makinenin tamir ve bakımının yapılmamalıdır, hidrolik sisteme güvenmeyin,
∗ Şaft muhafazası ve emniyet zinciri mutlaka takılı olmalıdır.
10
Şaft muhafazasını
kesinlikle sökmeyiniz!
∗ Makineyi yağlamadan çalıştırmayın.
∗ Kayış kasnak muhafazası yerinden çıkartılmamalıdır.
Kayış-kasnak
muhafazasını
kesinlikle sökmeyiniz!
∗ Bu makine kapalı alanlarda çalıştırılmamalıdır.
∗ Makine çalışırken kesinlikle ayar ve yağlama işleri yapılmamalıdır.
∗ Hareketli bıçaklar çok sıkı ve ya çok gevşek olmamalıdır.
∗ Makineyi ayırırken mutlaka destek ayağı kullanılmalıdır.
∗ Bakım ve onarım islerini saftı ve makineyi traktörden ayırdıktan sonra yapınız.
11
2.3. Kanatlı orak makinesinin taşınmasında güvenlik
∗ Makine traktöre takılıp trafiğe çıkmadan önce tüm emniyet tedbirleri alınmalıdır.
Ayrıca makine üzerinde uyarıcı lamba veya işaretler bulunmalıdır.
∗ Kanatlı orak makinesi ile kara yolunda giderken makine taşıma için, yol durumuna
getirilmelidir.
∗ Trafiğe çıkıldığında gerekli trafik kurallarına uyulmalı ve emniyet tedbirleri
alınmalıdır. Kalabalık yerlerde hızlı gidilmemelidir.
∗ Traktör ile taşıma anında yükün ağırlığının yön ve fren kapasitesi
başta olmak üzere yol tutuşu üzerinde doğrudan etkisi olduğu
unutulmamalıdır, özellikle viraj dönüşlerinde ve eğimli yerlerde hız
düşük tutulmalıdır.
∗ Yokuş aşağı inişlerde vites asla boşa alınmamalıdır.
∗ Özellikle akşam iş dönüşlerinde aydınlatmasız ve uyarıcı levha olmadan
karayoluna çıkmayınız.
2.4. Kanatlı orak makinesi ile tarlada çalışma sırasında gerekli güvenlik
∗ Uykusuz ve yorgun bir halde çalışmamalı, çalışma sırasında iş dışındaki işlerle
(yeme, içme, bir şeyler okumaya çalışma, çalışma alanı dışındaki yerlere bakmaya
çalışmak vb.) meşgul olmamalıdır.
∗ Tablanın katlanması ve açılması esnasında dikkatli olunmalı ve kullanılmadığı
zamanlarda bıçak muhafazası takılmalıdır.
∗ Makineyi kullanan kişi, makine ile tarlada çalışmaya başlamadan önce makine
etrafında insan, hayvan ve özelliklede çocukları yeterince uzaklaştırmalıdır.
5m
Makina çalışırken
uzakta durun!
∗ Çalışırken el ve ayak yaralanmalarına karşı maksimum dikkat gösterilmelidir.
12
El sıkışma tehlikesi!
∗ Makine çalışırken kesinlikle traktör ile makine arasına girilmemelidir ve
başkalarının da girmesine izin verilmemelidir.
∗ Herhangi bir tıkanma yada arızaya kesinlikle makineyi durdurmadan müdahale
edilmemelidir,
∗ Makinenin kayış kasnaklarının ve diğer hareketli parçalarının bulunduğu kısmının
muhafaza kapağının kapalı olmasını sağlayın ve yerine oturduğundan emin olunuz,
∗ Kuyruk mili devrinin 540 devir/dakika’yı geçmemesine dikkat edilmelidir.
540
r.p.m.
Kuyruk mili devrinin
540 1/min'i geçmemesine
dikkat ediniz!
∗ Tehlike anında traktör stop edilmelidir.
STOP
Tehlike esnasında
traktörü stop edin!
13
∗ Eğer makine ile çalışırken bir cisme çarpılırsa makineyi durdurun ve hasarı kontrol
edin.
∗ Yakıt ikmali yapmak gerektiğinde yangın tehlikesinden kaçınmak için; motoru
durdurun. Bir huni yardımıyla yakıtı depoya boşaltın. Yakıt deposunu kapağa kadar
doldurmayın. Yakıt doldururken sigara içmeyiniz ve yanıcı
maddelerden uzak durun.
∗ Makine ile tarlada çalışırken aşırı toz ve dumandan korunmak için
maske kullanın.
∗ Çalışma esnasında kendinizi dönen kanatlardan ve hareketli
kısımlardan koruyunuz.
∗ Çalışma esnasında makinenin herhangi bir aksamının sökülmesi
gerektiğinde makineyi mutlaka durdurun.
∗ Ciddi yaralanmalar ve makinenizin zarar görmemesi için makineniz çalışırken,
motordan hareket ileten kayış kasnak mekanizmasının olduğu bölgeye gerek elle
gerek herhangi bir cisimle müdahalede bulunmayınız.
∗ Tablayı indirmeden önce mutlaka hidrolik pompanın dolu durumda olduğundan
emin olunuz.
∗ Kanatlı orak makinesi ile çalışırken traktör hızı 6-7 km/h den fazla olmamalıdır.
∗ Kanatların devir ayarı 12-14 devir/dakika olmalıdır.
∗ Bu makineyi çalışır durumda asla kullanıcısız bırakmayın.
∗ Her çalışma günü sonunda makineyi temizleyin.
14
∗ Kanatlı orak makinesi ile çalışırken traktör sürücüsü yanında ikinci bir kişinin
bulunmasına izin verilmemelidir.
2.5. Emniyetli stop
Emniyetli Stop; bir traktörü, kendi yürür bir makineyi veya traktörden hareket alan
benzer makineleri çalıştırırken yapılması gereken en önemli iş güvenliği hareketidir.
Emniyetli Stop’un anlamı:
1. El freninin çekili olduğundan emin olmak(hareketli ekipmanlar için).
2. Tüm komuta- kontrol kollarının(vites kolları vb) emniyetli pozisyonda
olduğundan emin olmak. Buna hidrolik kollarda bir ekipman bağlı ise ekipmanın
indirilmesi, kuyruk mili kavramalarının boşa alınması da dahildir.
3. Motoru stop etmek ve gücü kesmek.
4. Kontak anahtarını almak.
Unutmayın!
Bazı makineler mekanik, hidrolik ve elektrikli olmak üzere değişik güç kaynaklarına
sahip olabilir. Herhangi bir makinenin hidrolikle hareketlendirilen kısımları, kuyruk mili
ile hareket verilen yerleri ve elektrikle çalıştırılan üniteleri olabilir. Bu nedenle
emniyetli stop denildiğinde tüm bu sistemler kastedilmektedir. Traktörün
durdurulmasında genellikle kontağın çıkarılıp alınması bu işi sağlayabilir ancak bu
durdukları yerde çalıştırılan sabit makineler için geçerli olmayabilir.
15
Emniyetli Stop aşamaları aşağıdaki durumlarda uygulanmalı:
1. Operatör koltuğunu veya çalıştırma pozisyonunu terk etmeden önce.
2. Herhangi biri makineye yaklaşırken.
3. Herhangi biri makinede bir şeyle meşgul iken.
EMNĐYETLĐ STOP Nasıl uygulanır?
El frenini çekin
Komuta kontrol kollarını Emniyetli pozisyona getirin.
Motoru stop edin, gücü kesin
Kontak anahtarını alın.
16
3. KANATLI ORAK MAKĐNELERĐNDE GÜVENLĐK RĐSKLERĐ VE BU
RĐSKLERĐN ÇÖZÜMÜ ĐÇĐN ĐMALATINDA UYULMASI GEREKEN
BAZI DÜZENLEMELER
Risk
Düzenleme
Ezme veya TS EN ISO
12100-2
ezilme
(EN 292-2)
TS EN ISO
4254-1
(TS 5066
EN 1553)
Çözüm
1-1
1-2
1-3
1-4
1
1-5
1-6
Makineler mümkün olduğunca tabii olarak emniyetli yapılmalıdır.
(Ayrıntılı bilgi için ilgili standarda bakınız)
Güç aktarma sisteminin tüm hareketli parçaları bunlarla temas
etmenin tüm risklerini önleyecek şekilde tasarımlanmalı, imal
edilmeli, yerleştirilmeli aksi halde korunmalıdır.
(Ayrıntılı bilgi için ilgili standarda bakınız)
Sürücü ve operatör mahallinde, ayakların veya ellerin erişebileceği
saha içerisinde kesme ve kıstırma noktaları olmamalıdır.
(Ayrıntılı bilgi için ilgili standarda bakınız)
Đmalâtçı tarafından talimat el kitabında gerekli görülen rutin yağlama
ve bakım işlemleri, güç kaynağı kapalı olduğu zaman
yapılabilmelidir.
Sık bakım gerektiren parçalar erişilebilir olmalıdır
Katlanır elemanlar yol durumunda kilitlenebilir olmalıdır (pimler,
hidrolik silindirler). Çalışma konumundan yol durumuna (veya tersi)
değişim, ezme veya kıstırma tehlikeleri yaratılmaksızın mümkün
olmalıdır. (Ayrıntılı bilgi için ilgili standarda bakınız)
Kuyruk milleri ve bunların muhafazaları, ilgili standart kurallarına
uymalıdır.
Kuyruk mili muhafazası ile güç giriş bağlantısı muhafazasının
çakıştığı düz hat en az 50 mm olmalıdır. En düşük çakışma
mesafesi, geniş açılı kuyruk milleri ve kavrama veya diğer elemanlar
kullanıldığı zaman bunların koruma tertibatlarına da uygulanmalıdır.
Mil muhafazasının dönmesini önleyen sınırlayıcı düzenek için uygun
sabitleme noktaları sağlanmalıdır.
Bağlantısız olduğu zaman makinede iletim mili için bir destek
bulunmalı, fakat bu, iletim mili muhafazasının dönüşünü önlemek
için kullanılan tertibat olmamalıdır
Đmalâtçı tarafından gerekli görülen ve talimat el kitabında verilen
rutin yağlama ve bakım işletimleri, güç kaynağı kapalı iken
yapılabilmelidir.
Güç kaynağı kapalıyken teknik olarak bakımın yapılamayacağı
yerlerde, imalâtçı hareketli parçalarla temas edilmesini önleyecek
işletim metodunu belirlemelidir.
Sık bakım gerektiren parçalar kolayca erişilebilir olmalıdır.
Katlanır elemanlar yol durumunda kilitlenebilir olmalıdır. Ezme veya
kıstırma tehlikeleri oluşturulmaksızın çalışma konumundan yol
durumuna veya tersine geçişler mümkün olmalıdır.
17
Risk
Düzenleme
Makaslama
TS EN ISO
12100-2
(EN 292-2)
TS EN ISO
4254-1
(TS 5066
EN 1553)
2
Kesme
3 veya
koparma
Dolanma
4 veya
takılma
Kapma
veya
5 yakalama
Çözüm
1-1, 1-3 e ilave olarak
Erişilebilir hareketli parçalarla yanlışlıkla temas edilmesini
engellemek için iletici tertibat, temizlemek ve tıkanıklıkları gidermek
amacıyla açılması gerekmiyorsa, sabit koruyucularla donatılmalıdır.
Sık sık erişilmesi muhtemel yerlerde iletici tertibat, açmak için bir alet
2-1
gerektiren koruyucularla donatılmalıdır. Bu koruyucular,
açıldıklarında makineye takılı kalmalı (örneğin menteşelerle) ve bir
takım gerektirmeksizin kapalı pozisyonda otomatik olarak
kilitlenmelidir.
Bakım veya servis hizmetleri yaparken, operatörün makinenin
yükselen parçası altında çalışmasına izin vermek için istenmedik
alçalmayı önleyecek mekanik destekler veya diğer kilitleme tertibatı
ile donatılmalıdır.
Mekanik destekleme tertibatı, desteklenecek en fazla yükün 1,5
katındaki yüke dayanmalıdır.
Hidrolik kilitleme tertibatları; hidrolik silindir üzerine yerleştirilmeli,
borularla hidrolik silindire bağlanmalı veya hidrolik silindire giden
hortumlara yerleştirilmelidir. Son durumda hortumlar, çalışma
basıncının en az 4 katı bir basınca dayanabilecek şekilde
2-2
tasarımlanmalıdır.
Hortumların değiştirilme aralıkları talimat el kitabında verilmelidir.
Hidrolik kilitleme tertibatlarını ve mekanik destekleri tehlike bölgesi
dışından kontrol etmek mümkün olmalıdır.
Mekanik destekler ve hidrolik kilitleme tertibatları renkli olarak
işaretlenmeli ve makine ile açık olarak tezat olmalıdır. Destekler
kullanılmadıkları zaman makineye sabitlenmelidir.
Destekler veya hidrolik kilitler el ile kumanda edildikleri zaman,
bunların konumları ve işletim metotları makineye işaretlenmelidir.
Özel talimatlar, talimat el kitabında verilmelidir.
1-1, 1-2, 1-4, 1-5, 1-6 çözümleri bu risk içinde geçerlidir.
1-1, 1-3, 1-4, 1-5 çözümleri bu risk içinde geçerlidir.
TS EN ISO
12100-2
(EN 292-2)
6 Darbe
Dengenin TS EN ISO
kaybolmas 12100-2
ı (makine (EN 292-2)
7 veya
makine
parçalarınd
a)
5-1 Makinenin yükleme/boşaltma işlemlerinde otomasyon
ve
Al
mekanizasyon ile kişi sayısı azaltılarak tehlikeye maruz kalma
sınırlanmalıdır. (Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
1-1, 1-3, 1-4, 1-5, 2-2 çözümleri bu risk içinde geçerlidir.
7-1 Dönen parçaların statik ve dinamik dengelemeleri dikkate
alınmalıdır.
Makineler ve parçaları, devrilmeyecek ve titreşim, rüzgar basıncı,
darbe veya diğer tahmin edilebilir harici kuvvetler veya iç dinamik
7-2 kuvvetler (atalet kuvveti, elektrodinamik kuvvetler) tarafından kasti
olmayan hareketi yapmaya müsait olmayan kararlılık ve sağlamlıkta
olacak şekilde tasarımlanmalıdır. (Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
18
Risk
Düzenleme
Makine ile TS EN ISO
ilişkili
12100-2
kayma,
(EN 292-2)
sekme ve
düşme
tehlikeleri
(mekanik
8 özelliği
nedeniyle)
TS EN ISO
12100-1
(EN 292-1)
TS EN ISO
12100-2
9
(EN 292-2)
TS EN ISO
4254-1
(TS 5066
EN 1553)
Enerji
TS EN
kaynağınd 12100-2
(EN 292-2)
aki arıza
(enerji
10
ve/veya
kumanda
devrelerind
eki)
Bağlantı
11
hataları
Devrilme,
makine
TS EN ISO
dengesinin
4254-1
beklenmed
(TS 5066
i
k şekilde EN 1553)
bozulması
Đnsan
hatası
12
Çözüm
Makineler çalışmayı ve bakım vb. gibi yürütülecek bütün rutin
vazifelerin, mümkün olduğu kadar, zemin seviyesinde kalan bir
personel tarafından, yapılmasını sağlayacak şekilde
tasarımlanmalıdır.
Bunun mümkün olmadığı durumlarda, bu vazifelerin emniyetle
yapılmasını sağlamak amacıyla, makineler inşa edilmiş platformlara,
merdivenlere veya diğer imkânlara sahip olmalı; ancak bu gibi
8-1 platformların veya merdivenlerin makinenin tehlikeli bölgesine geçişe
izin vermemesini sağlayacak dikkat gösterilmelidir. Az sayıda
ulaşmanın gerekli olduğu durumlarda, korkuluklu, sabit merdivenler
vb.leri kullanılabilir.
Yürüme alanları çalışma şartları altında mümkün olduğu kadar
kaymaya dirençli olan malzemeden yapılmalı ve yerden olan
yüksekliğine bağlı olarak, uygun ayak dayama ve basma çıkıntıları
ve destekleri sağlanmalıdır.
Đnsan hatalarını en aza indirmek için makine tasarımında ergonomik
prensipler ihmal edilmemelidir. (Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
9-1
Makinenin bütün yönleriyle bakımı ve güvenli kullanma hakkında
kapsamlı talimat ve bilgiler, talimat el kitabında yer almalıdır. Bu,
9-2
EN 292-2 Madde 5.5 ile uyumlu olmalıdır. (Ayrıntı için ilgili standarda
bakınız)
10-1 Makine kumanda sistemlerinin tasarlanmasına yeteri kadar özen
gösterilmemesi, önceden tahmin edilemeyen ve potansiyel tehlikeli
makine davranışlarına yol açabilir. Bu sebeple kumanda
sistemlerinin tasarımında güvenlik prensipleri uygulanmalıdır.
Kumanda sistemleri, operatör müdahalesini güvenli ve kolay şekilde
yapılmasını sağlayan vasıtalarla donatılmalıdır.
(Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
9-2, 9-3 deki çözümler bu risk içinde geçerlidir.
7-2 de ki çözüme ilave olarak
Tarım makinelerini emniyetli bir şekilde taşımak için makineyi
bağlama talimatı, talimat el kitabında bulunmalı ve gerektiği zaman
12-1
makinede bağlama noktaları sağlanmalı ve belirlenmelidir.
Hareketli aksesuarlar taşıma konumlarında kilitlenebilir olmalıdır.
Makineler, sert zemin üzerinde talimat el kitabına göre park
edildikleri zaman herhangi bir yönde 8,5° e ğim açısına kadar
dengede kalacak şekilde tasarımlanmalıdır. Bu kural kullanılması
muhtemel aksesuarlar takılıyken ve takılı değilken sağlanmalıdır.
Tekerleklerin dışındaki herhangi bir destekleme tertibatı (dayaklar,
avara demirleri) zemine en fazla 400 kPa basınç yapacak kadar bir
taşıma yüzeyine sahip olmalıdır. Avara demirleri veya benzer
düzenekler de yol durumlarında kilitlenebilir olmalıdır. Sürücü
ve/veya operatörün avara demirlerinin yol durumunda olduklarını
12-2
görmesi mümkün olmalıdır.
Đşletim esnasında veya dururken gerekli denge, sadece belirli
önlemlerle veya makineyi özel bir şekilde kullanmak suretiyle
sağlanabilir. Bu olay, makinede ve/veya talimat el kitabında
belirtilmelidir.
Asılır makinenin güvenli şekilde depolanması için destekleme
tertibatı varsa, bu, makineye bağlanacak şekilde yerleştirilmelidir. En
alçak bağlama noktaları zeminden en az 200 mm yukarıda olmalıdır.
19
Risk
Düzenleme
Yüksek
basınçlı
13
sıvı
püskürtme
Kişilerin
kayması,
tökezleme
14 si ve
düşmesi
(makine ile
ilgili)
TS EN ISO
4254-1
(TS 5066
EN 1553)
TS EN ISO
4254-1
(TS 5066
EN 1553)
Makineler
arasındaki
güç
15 aktarımınd
an
kaynaklan
an
Çözüm
Basınçlı hortumlar, borular ve elemanlar kopmaları durumunda,
işletim konumundaki operatöre içindeki sıvı ile zarar vermeyecek
13-1
şekilde yerleştirilmeli veya siper edilmelidirler.
Tüm platformlar düz, kaymaz yüzeyli ve gerekirse tahliye kanallı
14-1 olmalıdır.
(Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
Sürücü veya operatör mahallerinin dışındaki yerlere (servis hizmeti
veya bakım yerlerine giden) geçiş, ayak destekleriyle (demir
14-2
parmaklık veya basamaklar) ve el tutaklarıyla sağlanmalıdır.
(Ayrıntı için ilgili standarda bakınız)
1-1, 1-4 daki çözümler bu risk içinde geçerlidir
20
4. GÜVENLĐ KULLANIM ĐÇĐN GEREKLĐ KĐŞĐSEL KORUYUCU
DONANIMLAR VE DĐĞER EKĐPMANLAR
Tarım makinelerinin tümünde olduğu gibi kanatlı orak makineleriyle çalışmada da
uygun kıyafet giyilmesi ve koruyucu ekipmanlar kullanılması son derece önemlidir.
4.1. Baş koruma:
En etkin baş koruyucu sert şapkalardır. Bu tür şapkalar seken, düşen objelere karşı
koruma sağlar.
4.2. Göz koruyucular:
Kanatlı orak makineleri de diğer tarım makinelerinde olduğu gibi çalışma esnasında
etrafa yoğun bir şekilde saman ve toz zerrecikleri dağıtacaktır. Eğer traktörümüz
kabinli değilse uygun bir göz koruyucu ile bu tür olumsuz etkilerden gözlerimizi
koruyabiliriz.
4.3. Kulak
koruma:
21
Çiftçiler ortalama işitme kaybından daha yüksek işitme kaybına maruz kalırlar.
Traktörün motor gürültüsü ile traktörden hareketini alan kanatlı orak makinesinin
gürültüsü toplamda işitme kaybına yol açabilecek seviyelere ulaşabilir. Bu nedenle
uygun kulak ses kesiciler veya tıpaları kullanılmalıdır.
4.4. El koruma:
Kanatlı orak makinesinin ayar - bakımları ve tamiri esnasında kayış ve kasnaklar,
dişliler, bıçaklar, demir çapakları yaylı kapaklar vb. ellerimiz için tehlike
oluşturabilecek parçalardandır. Eldiven kullanılmalıdır.
4.5. Ayak koruma:
Kanatlı orak makinesinin bakımı, tamiri sırasında takoza alınan makine bir nedenden
dolayı takozdan kurtulup yere oturabilir. Yere oturduğu parçalardan herhangi birisi de
ayaklarımıza denk gelebilir. Bu gibi ağır cisimlerin ayaklarımıza zarar vermemesi için
ve aynı zamanda çalışma esnasında ve traktöre inip binerken yere daha sağlam
basarak kaymamak için bir iş ayakkabısı giyilmesi önerilmektedir.
22
4.6.
Solunum koruma:
Kanatlı orak makinesinin ürettiği toz ve küçük saman parçalarını filtre ederek
solunum yollarımızı koruyucu filtreler kullanılmalıdır. Bunlar toz ve değişik
parçacıkları tutar. Sap ve saman içerisindeki küf, çok şiddetli alerjik reaksiyona yol
açabilir.
23
5. KANATLI ORAK MAKĐNESĐ GÜVENLĐĞĐ ĐLE ĐLGĐLĐ MEVZUATLAR
MAKĐNA EMNĐYETĐ YÖNETMELĐĞĐ (2006/42/AT)
TANITMA VE KULLANMA KILAVUZU UYGULAMA ESASLARINA DAĐR
YÖNETMELĐK
CE UYGUNLUK ĐŞARETĐNĐN ÜRÜNE ĐLĐŞTĐRĐLMESĐNE VE KULLANILMASINA
DAĐR YÖNETMELĐK
GARANTĐ BELGESĐ UYGULAMA ESASLARINA DAĐR YÖNETMELĐK
TS 3100 Tarım Makinaları-Biçme Makinaları-Parmaklı Biçme Tertibatı
TS 4617 V-Kayışları- Eksiz, Tarım Makinalarında Kullanılan
TS 5776 Tarım Makinalarında Aydınlatma, Işıklandırma ve Sinyalizasyon Kuralları
TS EN 349+A1 Makinalarda güvenlik - Đnsan vücut azalarını ezilmeye karşı korumak
için asgari açıklıklar
TS EN ISO 4254-1 Tarım Makinaları-Güvenlik - Bölüm 1:Genel Kurallar
TS EN ISO 12100-1 Makinalarda güvenlik - Temel kavramlar, tasarım için genel
prensipler - Bölüm 1: Temel terminoloji, metodoloji
TS EN ISO 12100-1/A1 Makinalarda güvenlik - Temel kavramlar, tasarım için genel
prensipler - Bölüm 1: Temel terminoloji, metodoloji
TS EN ISO 12100-2 Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel
prensipler – Bölüm 2: Teknik prensipler
TS EN ISO 12100-2/A1 Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel
prensipler – Bölüm 2: Teknik prensipler
TS EN ISO 13857 Makinalarda güvenlik- Kol ve bacakların ulaşabileceği bölgelerde
tehlikenin önlenmesi için güvenlik mesafeleri Đ
TS EN ISO 14121-1 Makinalarda Güvenlik-Risk analizi-Bölüm 1: Prensipler
TS EN 15811 Tarım makinaları - Güç iletene hareketli parçalar için mahfazalar Mahfazanın aletle açılması
TS EN 61310-1 Makinalarda güvenlik- Gösterim, işaretleme ve harekete geçirme Bölüm 1: Görülebilir, işitilebilir ve dokunulabilir işaretler için kurallar
24
TS EN 61310-2 Makinalarda güvenlik - Gösterim, işaretleme ve harekete geçirme Bölüm 2: Đşaretleme ile ilgili özellikler
TS EN 61310-3 Makinalarda Güvenlik-Gösterim, Đşaretleme ve Harekete GeçirmeBölüm 3: Harekete Geçirici Mekanizmaların Yerleştirilmesi ve Çalıştırılması Đçin
Kurallar
TS ISO 11684 Tarım ve Orman Makinaları, Traktörler, Motorlu Çim Biçme Makinaları
ve Bahçe Ekipmanları Đçin Güvenlik Đşaretleri ve Tehlikelerin Resimli GösterilmesiGenel Kurallar
,
25
7. KAYNAKÇA
Ertuğrullar, 2009, Kanatlı orak makinesi bakım ve kullanım katalogu.
Gölbaşı, M., (2002).”Tarım Alet-Makine ve Traktörlerin Kullanımından Kaynaklanan
Đş Kazaları Nedenlerinin ve Tahmini Kaza Maliyetleri Đndeksinin Belirlenmesi, Ankara
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Gölbaşı, M.; 2006 Tarım Makineleri Kazaları. Çiftçi Eğitim Serisi No: 15, Tarım Ve
Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Basımevi, Ankara.
Gölbaşı, M.; Başaran, H.; Çiftçi, Ö.; Kılınç, S.; Akkurt, M.; Engürülü, B.; Kasap,
E.; 2000.Tarım Alet Ve Makinelerinin Tamir Ve Bakımı. Ders Araç Ve Gereçleri
Makine Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Isbn 975-407-059-8, Bms Matbaacılık, Ankara.
Gölbaşı, M.; Çiftçi, Ö.; Başaran, H.; Akkurt, M.; Engürülü, B.; 2001. Tarım
Makinelerinde Đş Güvenliği, Ders Araç Ve Gereçleri Makine Eğitim Merkezi
Müdürlüğü, Isbn 975-407-072-5, Bms Matbaacılık, Ankara.
http://www.gunesisguvenligi.net/baretler.htm
http://www.kascert.com/goster.aspx?metin_id=262
http://www.nam.com.tr/index.php?p=productsList&iCategory=35
http://www.naturel.gen.tr/?mod=cat&cat_id=110,118
http://www.odekkoyu.org.tr/graphics/Harman_Kaldirma/Harman_Kaldirma6.jpg
Makina Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/At), 2009, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Özapalılar, 2009, Kanatlı orak makinesi kullanım kılavuzu.
Ulutaş, 2009, Kanatlı ekin biçme makinesinin teknik özellikleri
26