docTürkiye`de Nakit ve Kart Ödemelerinin Karşılaştırmalı Maliyeti
download 
Şikayet Transkript
Türkiye`de Nakit ve Kart Ödemelerinin Karşılaştırmalı Maliyeti
N A K Ý T S Ý Z Y A Þ A M Boðaziçi Üniversitesi Ekonomi ve Ekonometri Merkezi tarafýndan hazýrlanan bu çalýþma M a s t e r C a r d Tü r k i y e n i n i l g i l i s e k t ö r , k i þ i v e k u r u l u þ l a r a a r m a ð an ý d ý r . Türkiyede Nakit ve Kart Ödemelerinin Karþýlaþtýrmalý Maliyeti Ceyhun Elgin, Refik Erzan ve Umut Kuzubaþ N A K Ý T S Ý Z Y A Þ A M Boðaziçi Üniversitesi Ekonomi ve Ekonometri Merkezi tarafýndan hazýrlanan bu çalýþma M a s t e r C a r d Tü r k i y e n i n i l g i l i s e k t ö r , k i þ i v e k u r u l u þ l a r a a r m a ð an ý d ý r . Türkiyede Nakit ve Kart Ödemelerinin Karþýlaþtýrmalý Maliyeti Ceyhun Elgin, Refik Erzan ve Umut Kuzubaþ Çalýþmanýn Kapsamý Bu çalýþma tüm banka ve kredi kartlarýnýn yalnýzca ödemeleri kolaylaþtýran bir araç olarak kullanýlmasýnýn etkilerini incelemektedir. Kartlarýn bakiyesinin her dönem sonu ödenmeyip ayný zamanda bir borçlanma aracý olarak kullanýlma olasýlýðý ve bunun etkileri çalýþmanýn kapsamý dýþýndadýr. ÖNSÖZ Dünyadaki hýzlý geliþimine paralel olarak ödeme sistemlerinin ülkelerin finansal ve reel piyasalarýnýn verimliliðini belirlemede artýk çok etkin rolleri bulunuyor. Farklý ödeme sistemlerinin verimlilik dereceleri ve getirdikleri maliyet farklýlýklarý ise, gerek global anlamda gerekse de ülkemizde üzerinde tartýþýlmaya baþlanan bir konu MasterCard olarak bizler, Boðaziçi Üniversitesi, Ekonomi Bölümünün deðerli öðretim üyelerinin katkýlarýyla bir rapor hazýrladýk. Raporu hazýrlarken temel amacýmýz, bankalar, perakendeciler, tüketiciler gibi finansal toplumu oluþturan farklý segmentler bazýnda, nakit kullanýmýnýn maliyetini hesaplamak, kart kullanýmýndaki artýþýn Türkiye ekonomisine saðlayacaðý etkinlik ve büyümeye katkýsýný ortaya koymak oldu. Nakit kullanýmýnýn maliyeti ve kartlý ödemeye döndüðünde, finansal aktörlerin elde edeceði kazanç gözler önüne serildi. Bugüne kadar dünya üzerinde pek az örneðine rastladýðýmýz bu çalýþma Türkiye ekonomisi için de bir ilk. Ýlginç sonuçlarý ile bizlere büyük bir heyecan veren çalýþmayý gerçekleþtiren Boðaziçi Üniversitesi Ekonomi Bolümü Öðretim Üyeleri Ceyhun Elgin, Refik Erzan ve Umut Kuzubaþ'a teþekkürlerimizi sunar, çalýþmanýn ödeme sistemleri sektörüne deðer katmasýný dilerim. Mete Güney MasterCard Güney Doðu Avrupa Genel Müdürü 1 GÝRÝÞ GÝRÝÞ Ödeme sistemi bir ülkenin finansal ve reel piyasalarýnýn verimliliðinin önemli belirleyicilerinden biridir. Farklý ödeme sistemleri, farklý verimlilik düzeylerine sahip olduklarýndan ve deðiþik düzeyde maliyetler getirdiklerinden, ülke ekonomilerine etkileri ayný olmayacaktýr. Herhangi bir mal takasla deðil de çek, nakit ya da kartla ödendiðinde ticaret, deðiþim maliyetlerinin düþmesi nedeniyle önemli ölçüde artar. Günümüzde, dünyada ve Türkiyede en yoðun kullanýlan ödeme araçlarý nakit ile karttýr (kredi ya da banka kartý) . Bu doðrultuda, ekonomi biliminde, var olan ödeme sistemlerinin etkinliði bir varsayým olarak kabul edilmektedir. Ancak bu varsayým sýklýkla kullanýlmasýna raðmen, farklý ödeme sistemlerinin göreceli özel ve sosyal maliyetleri hakkýnda pek az çalýþma yapýlmýþtýr. Türkiye ekonomisi için böyle bir çalýþma bulunmamaktadýr. Bu konuyu araþtýran az sayýdaki örnekten, Humphrey, Pulley ve Vesala (2000) ABD ekonomisi için yaptýklarý bir araþtýrmada, ABDde mevcut ödeme maliyetlerinin gayrisafi yurtiçi hasýlanýn (GSYÝH) %3üne denk gelecek kadar yüksek olabileceðini hesaplamýþlardýr. Elektronik ödemelerin, toplam ödemelerin üçte biri ile yarýsý arasýnda olduðunu düþündüðümüzde (Moodys, 2013), elektronik ödeme sistemine geçiþin, sosyal maliyetleri GSYÝHnýn % 1i ile % 2si arasýnda düþüreceði anlaþýlmaktadýr. Elektronik ödemelerin kullanýmýndaki artýþ bir ülkenin ödeme sistemindeki sosyal maliyetleri, sistemi daha verimli kýlarak ve doðrudan maliyetleri azaltarak düþürebilmektedir. Bunun yanýnda devletin vergi kaçýrmaya karþý ekonomi politikasýnýn kalitesinde bir artýþ saðlar ve kayýt dýþý ekonominin büyüklüðünü de etkiler (Rogoff, 1998 ve Schneider ve Enste, 1998). Yapýlan az sayýda çalýþma farklý ülkelerdeki ödeme sistemleri arasýnda büyük farklýlýklar olduðunu göstermektedir. Bunun yanýnda hýzlý teknolojik geliþmeler ödeme sistemlerinin etkinliklerini de göreceli olarak etkilemektedir. 2 Bergman, Guibourg ve Segendorf (2007), Ýsveç ekonomisinde 2002 yýlý için yaptýklarý tahminde ödeme sistemlerinin sahip olduðu paylarý ayný þekilde sürdürmenin toplam maliyetini yaklaþýk olarak GSYÝHnin % 0.4ü olarak hesaplamýþlardýr. Sonuçlara daha farklý bir metotla, að ekonomisi yöntemlerini kullanarak Garcia Swartz, Hahn and Layne-Farrar (2006a, 2006b) da Hollanda örneðinde ulaþmýþlardýr. Gresvik ve Ovre (2003) ise benzer bir çalýþmayý Norveç ekonomisi için 2001 yýlý verilerini kullanarak yapmýþlardýr. Türkiyede nakit ve kart kullanýmýnýn özel ve sosyal maliyetleri üzerine bir çalýþma yokken, Kýzýlot, Kýlýç ve Tokatlýoðlu (2010) çeþitli makroekonomik ve mikroekonomik veriler ýþýðýnda kart kullanýmýnýn vergi gelirlerini arttýracaðýný hesaplamýþ ve kart kullanýmýnýn teþvik edilerek, kayýt dýþý ekonominin ve vergi kaçaðýnýn önlenmesinin ve ülke ekonomisinde canlýlýk yaratýlmasýnýn önünün açýlacaðýný vurgulamýþlardýr. Biz ise, bu çalýþmada, Türkiyede nakit ve kart kullanýmýnýn özel ve sosyal maliyetlerini tahmin etmeyi amaçladýk. Bu amaçla, 2012 yýlý verilerini kullanarak, yukarýda atýfta bulunulan çalýþmalar doðrultusunda farklý ödeme sistemlerinin özel ve sosyal maliyetleri için tahminlerde bulunduk. Özellikle Türkiyede en yoðun kullanýlan nakit ve kart kullanýmýný inceledik. Metodolojik olarak temel aldýðýmýz yaklaþým, Bergman, Guibourg ve Segendorf 2007)de kullanýlan modeldir. Buna karþýlýk, Türkiyede kayýt dýþý ekonominin Ýsveçten farklý olarak göz ardý edilemeyecek bir büyüklüðe sahip olduðu için, bu modelden çýkacak tahminlere, kayýt dýþý ekonominin etkileþimini de ekleyecek metodolojik ve ampirik eklemeler yaptýk. Çalýþmamýzýn planý þu þekilde: Ýkinci bölümde Türkiye ekonomisinde kart piyasasýný inceledik ve geçmiþten günümüze kart kullanýmýnýn nasýl deðiþtiðini açýkladýk. Üçüncü bölümde ise, nakit ve kart kullanýmýnýn özel ve sosyal maliyetlerini ölçmek için kullandýðýmýz modeli tanýmladýk, daha sonra ise bu modeli kullanarak ulaþtýðýmýz maliyet büyüklüklerini sunduk. Daha sonra, dördüncü bölümde, bir önceki bölümdeki veriler ýþýðýnda Türkiye ekonomisinde kart kullanýmýnýn muhtemel geleceðini ve bu yönde uygulanmasý düþünülebilecek politika önerilerini tartýþtýk. Bir sonuç bölümüyle çalýþmamýzý bitirdik. 3 TÜRKÝYEDE KART PÝYASASINDA GELÝÞMELER TÜRKÝYEDE KART PÝYASASINDA GELÝÞMELER Türkiyede 1968 yýlýnda baþlayan kredi kartý kullanýmý dünyadaki trende paralel olarak geçen zaman içinde yaygýnlaþmýþ ve geniþ bir tüketici kitlesi tarafýndan kullanýlmaya baþlanmýþtýr. 1990 yýlýnda bankalararasý takas ve otorizasyon iþlemlerinin yapýlmasý amacýyla 13 özel ve kamu bankasý ortaklýðý ile Bankalararasý Kart Merkezi (BKM) kurulmuþtur. Bu tarihten itibaren kredi kartý kullanýmýnda ciddi bir artýþ gözlenmiþtir. 1991 yýlýnda 6 milyon olan banka kartý sayýsý 2012 yýlýnda, yaklaþýk 15 kat artarak 90 milyon seviyesine ulaþmýþtýr. Kredi kartlarý da, banka kartlarýndaki yükseliþe paralel olarak önemli bir artýþ göstermiþ, 1991 yýlýndaki 76 bin seviyesinden 50 milyon seviyesine yükselmiþtir. Aþaðýdaki grafikte, 1991 yýlýndan günümüze, banka ve kredi kartý sayýlarýndaki geliþmeler sunulmuþtur .1 Grafik 2 : Kredi Kartlarý Toplam Ýþlem Tutarý (2007-2012) (milyon TL) 900000 800000 Toplam Ýþlem Tutarý 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 20 100000 90000 0 07 20 -Q1 07 20 -Q3 08 20 -Q1 08 20 -Q3 09 20 -Q1 09 20 -Q2 10 20 -Q1 10 20 -Q3 11 20 -Q1 11 20 -Q3 12 20 -Q1 12 -Q 3 Grafik 1 : Türkiyede Banka ve Kredi Kartlarýnýn Geliþimi (1991-2012) Kaynak: BKM Banka Kartý 80000 Grafik 3 : Kredi Kartlarý Toplam Ýþlem Adedi (2007-2012) 70000 60000 50000 Kredi Kartý 40000 400.000 30000 350.000 300.000 20000 Toplam Ýþlem Adedi 250.000 10000 200.000 91 19 93 19 95 19 97 19 99 20 01 20 03 20 05 20 07 20 09 20 11 150.000 4 1 http://www.bkm.com.tr/kronoloji.aspx 0 20 -Q1 07 20 -Q3 08 20 -Q1 08 20 -Q3 09 20 -Q1 09 20 -Q2 10 20 -Q1 10 20 - Q3 11 20 -Q1 11 20 -Q3 12 20 -Q1 12 -Q 3 Kredi kartlarýnýn sayýsýndaki artýþa paralel olarak, bu kartlarla yapýlan iþlemlerin sayýsý ve hacminde önemli bir artýþ gözlemlenmiþtir. Grafik 2 ve Grafik 3 kredi kartlarý ile yapýlan toplam iþlem tutarýný ve adedini göstermektedir. 50.000 07 Kaynak: BKM 20 19 100.000 Kaynak: BKM 5 TÜRKÝYEDE KART PÝYASASINDA GELÝÞMELER TÜRKÝYEDE NAKÝT VE KART KULLANIMININ ÖZEL VE SOSYAL MALÝYETÝ Türkiyede uzun dönem nakit kullanýmýnýn aðýrlýðýný koruduðu, ancak zaman içinde kredi kartý kullanýmýndaki artýþ ile beraber, alýþveriþlerde nakit kullanýmýnýn azaldýðý görülmektedir. Bu geliþmenin temel nedeni, harcama ile ödeme arasýnda geçen süre, enflasyondan korunma düþüncesi ve yine kredi kartlarýnýn faizsiz kredi kullanabilme aracý olarak görülmesidir.2 Bunun yanýnda, iþyerleri, daha önceleri kullanýlan çek veya senet gibi ödeme yöntemleri yerine kredi kartýný tercih etmekte, bu sayede borcun ödenmeme riskini bankalara yansýtmaktadýrlar. Herhangi bir maliyet analizi yaparken ayrýlmasý gereken sosyal ve özel maliyet þeklinde iki olgu bulunmaktadýr. Özel maliyet kiþi ya da kurumlarýn tek baþlarýna üstlendikleri maliyet, sosyal maliyet ise toplumun bir bütün olarak üstlendiði maliyeti ifade etmektedir. Kimi kiþi ya da kurumlar için maliyet olarak gözüken bir kalem, diðer kiþi ya da kurumlar için gelir/fayda/kar olacaðý için sosyal maliyet, özel maliyet kalemlerinin toplamýndan daha az bir büyüklüðe sahiptir. Dolayýsýyla, özel ve sosyal maliyet kalemlerinin ayrý ayrý hesaplanmasý gerekmektedir. Kredi kartý harcamalarý ile nihai tüketim harcamalarý arasýndaki artýþta bir paralellik gözlemlenmektedir. Grafik 4de 2000 yýlýndan günümüze kredi kartý harcamalarý ve nihai tüketim harcamalarýnýn seyri sunulmuþtur. Kredi kartlarý, tüketicilerin ertelenmiþ taleplerini hayata geçirmelerine yardýmcý olmasý ve gelirlerinin düzensiz olduðu durumlarda istikrarlý bir tüketim saðlamalarýna yardýmcý olmaktadýr.3 Böylece, kredi kartlarý, tüketicilerin likidite kýsýtlarýný esnetmek suretiyle, üretim için gerekli talebin sürekliliðinin saðlanmasý konusunda önemli bir iþlev üstlenmektedir. Þekil 1. Ödeme iþlemlerinin özel ve sosyal maliyetleri 700000 H 600000 I HALK Diðer marketler e/den destek F E Hane Halký Tüketimi G BANKALAR D (milyon TL) 800000 C B Grafik 4: Kredi Kartý Harcamalarý ve Tüketici Nihai Tüketim Harcamalarý 900000 TAÞERON A PERAKENDE J 500000 400000 300000 Kredi Kartý Harcamalarý 200000 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2003 2004 2002 0 2000 2001 100000 Kaynak: BKM Þekil 1, bu maliyetleri ölçmede kullanacaðýmýz söz konusu modele görsellik kazandýrmak amacýyla arz zinciri içinde ödeme sistemlerinin maliyetlerinin þematik bir görünümünü sunmaktadýr. Modelde dört temel aktör bulunmaktadýr: Bunlar bankalar, perakende satýþ sektörü, halk (ya da tüketiciler) ve taþeron (ödeme sistemlerinin gerçekleþmesinde, para basýmý, taþýmasý, güvenlik vs. gibi çeþitli iþ yükünü üstlenen firmalar) olarak sýralanmýþtýr. Tek siyah çizgi halindeki oklar, ödeme hizmetleri için ödenen ücretleri, blok oklar ise, maaþlý çalýþanlar ya da zaman gibi diðer maliyetleri göstermektedir. 2 Kirdaban, Ýbrahim, Ödeme Sistemlerindeki Geliþmeler ve Ödeme Sistemlerinin Finansal Sistem Ýstikrarý Üzerindeki Etkileri, TCMB uzmanlýk tezi 6 3 Kaynak: Kýzýlot, Þ., Kýlýç, C., Tokatlýoðlu, 2010 Kartlý Ödemeler Sistemi Ekonomik Katkýlar Raporu. 7 TÜRKÝYEDE NAKÝT VE KART KULLANIMININ ÖZEL VE SOSYAL MALÝYETÝ TÜRKÝYEDE NAKÝT VE KART KULLANIMININ ÖZEL VE SOSYAL MALÝYETÝ Ödemelerde Verimlilik Artýþýndan Elde Edilen Kazanç Örnekleþtirmek gerekirse, bankalarýn ödeme hizmeti için üstlendikleri özel maliyetler B+D olarak verilmiþtir. Bu maliyetler, kullanýlan iþgücü (B) ve sermaye (D) için gereken girdi maliyetlerini göstermektedir. Bankalar, verdikleri ödeme hizmeti karþýlýðýnda tüketicilerden ve perakende sektöründen sýrasýyla E ve F kadar bir ücret aldýklarý için, sosyal maliyeti hesaplamak için oluþturduðumuz net özel maliyeti hesaplarken bu büyüklükleri bankalara düþen B+D özel maliyet miktarýndan çýkartmamamýz gerekmektedir. Ödeme sistemleri analizinde diðer aktörleri de hesaba kattýðýmýzda oluþan özel maliyet, aktörler arasýndaki kaynak transferini düþtüðümüzde elde ettiðimiz net özel maliyet ve bunun aktörler üzerinden toplanmasý sonucu oluþan sosyal maliyet büyüklükleri Tablo 1de özetlenmektedir. Tablo 1: Özel ve Sosyal Maliyetler Özel Maliyet Net Özel Maliyet Taþeron A A-B-C Bankalar B+D B+D+E+F Perakende C+F+J C+F+J+I Halk E+H+I E+H+I Sosyal Maliyet 8 A+D+H+J Bu bölümde, yukarýdaki analitik metodoloji çerçevesinde, Türkiyede 2012 yýlý için nakit ve kart kullanýmýnýn özel ve sosyal maliyet analizini yapacaðýz. Bu amaçla, sýrasýyla önce nakit daha sonra ise kart kullanýmýnda piyasadaki aktörlerin üstlendikleri özel maliyetleri ve kendi aralarýnda gerçekleþtirdikleri transferleri toplayacaðýz ve bu þekilde sosyal maliyet hesabýna ulaþmýþ olacaðýz. Nihai amacýmýz ise, nakit ve kart kullanýmýnýn sosyal maliyet büyüklüklerini karþýlaþtýrmak ve aralarýndaki farký bulmak olacak. Bu þekilde, kart kullanýmýnýn nakit kullanýmýna göre, GSYÝHnin yüzdesi olarak ne kadarlýk bir sosyal maliyet düþüþüne yol açacaðýný hesaplamýþ olacaðýz. Nakit kullanýmýna bakýldýðýnda piyasadaki temel aktörler, Merkez Bankasý, bankalar, mevduat sahipleri, hane halký ve perakendeciler olarak göze çarpmaktadýr. Bu aktörler arasýnda para akýþýný kýsaca özetlemek gerekirse, Merkez Bankasý para emisyonunu saðlamakta, bu emisyonun bir kýsmý doðrudan mevduata dönüþmekte, bir kýsmý ise hane halkýnca perakendecilere yapýlan harcamalarla piyasada kalmakta ya da yeniden bankalara mevduat olarak geri gelmektedir. Türkiyede 2012 yýlýnda piyasadaki emisyon miktarý (M0) 2012 fiyatlarýyla yaklaþýk 60 milyar TL olarak tespit edilmiþ olup, bu 2012 yýlý GSYÝHnýn yaklaþýk % 4.60ýna karþýlýk gelmektedir (TCMB, 2013). Bu oran her ne kadar 2011 yýlýna göre bir miktar artmýþsa da (2011 yýlý oraný %4.32dir) 1998 yýlýndaki %1.89luk oran hatýrlandýðýnda, geçtiðimiz 15 yýllýk dönemde sürekli arttýðý görülmektedir. (TCMB; 2011) Yine 2012 yýlýnda, BKM verilerine göre, ATM sisteminden yerli banka kartlarýyla çekilen nakit miktarý yaklaþýk 867 milyon adet iþlemle, yaklaþýk 294 milyar TL seviyesine ulaþmýþtýr (iþlem baþý ortalama 339 TL). Buna ek olarak, yerli banka kartlarýyla yapýlan alýþveriþ 436 milyonun üzerinde iþlemle yaklaþýk 16.2 milyar TLye ulaþmýþtýr (iþlem baþý ortalama 37.1 TL). ( BKM Web sitesi) 9 TÜRKÝYEDE NAKÝT VE KART KULLANIMININ ÖZEL VE SOSYAL MALÝYETÝ Buna ek olarak yerli kredi kartý kullanarak ATM sisteminden yapýlan nakit çekim miktarý, yaklaþýk 88.4 milyon adet iþlemde 28.3 milyar TL olurken (iþlem baþýna ortalama 320 TL), yine yerli kredi kartýyla toplamda 2.3 milyarý aþan iþlemde toplam 326.5 milyar TL tüketim harcamasý yapýlmýþtýr (iþlem baþýna ortalama 142 TL). 2012 yýlý için toplam tüketimin yaklaþýk 992 milyar TL olduðu hatýrlandýðýnda, kredi ve banka kartýyla yapýlan tüketim harcamalarýnýn toplam tüketim harcamalarýnýn içindeki oraný %32.9 olarak gerçekleþmiþtir. Bu orana yabancý kredi ve banka kartlarýnýn kullanýmý da eklendiðinde oran %35 seviyesine ulaþmaktadýr. 2002 yýlýnda bu oranýn %10un, 2007 yýlýna kadar da % 20nin altýnda olduðu düþünüldüðünde, artýþ trendinin seyri gözler önüne serilmektedir. Tüketim harcamasý amacýyla kart kullanýmý 10 yýl gibi kýsa bir süre içinde üç kattan fazla artýþ göstermiþtir. Yukarýda özet bilgileri verilen tüm bu harcamalar 2012 yýlý sonu itibariyle, Türkiyede bulunan yaklaþýk 2.1 milyon POS cihazý, 36 bini aþan ATM, 54 milyonun üzerinde kredi ve 91 milyonun üzerinde banka kartýyla gerçekleþmiþtir. Nakit Taþýmanýn Maliyetini Kimler Ödüyor? TCMBye Maliyetleri TCMB 2011 bilançosu, 2012 verileri ve giriþ bölümünde atýfta bulunulan benzer çalýþmalar taranarak yapýlan tahminle TCMBnin nakit üretimi ve daðýtýmý için üstlenmiþ olduðu maliyet bulunmaya çalýþýlmýþtýr. TCMB bilançosundan alýnan bilgiye göre, banknot tabý maliyetleri 2011 yýlý için yaklaþýk 28 milyon TL civarýndadýr. Bu maliyetler 2012 yýlý için 30 milyon TL civarýnda gerçekleþmiþtir. Buna personel giderleri, haberleþme giderleri, vergi resmi harçlar, sosyal giderler vs. eklendiðinde ulaþýlan gider toplamý 365 milyon TL olmaktadýr. Bu miktar toplam para arzýnýn yaklaþýk % 0.61ine denk gelmektedir. Bankalara Maliyetleri Buna ek olarak, bankalar için ATM sisteminde iþlem baþýna maliyetin 0.53 TL olduðu4 göz önüne alýndýðýnda, bu maliyet banka ve kredi kartýyla yapýlan nakit çekim adedi ile çarpýldýðýnda oluþan tahmini maliyet yaklaþýk 500 milyon TL olmaktadýr. Buna ek olarak, bankalarýn nakit daðýtýmý ve lojistiði için yapýlan harcamalarýn (ek personel giderleri vs.) Bergman, Guibourg, ve Segendorf Yöntemiyle (2007) deðerlendirdiðimizde, Türkiyede 1.3 milyar TLye ulaþtýðýný tahmin etmek mümkündür. 4 2007 yýlýnda iþlem baþýna olan maliyetlerin 35 kuruþ civarýnda olduðu bulgusundan hareketle 10 2012 yýlýna her yýl için yýllýk enflasyon oranýnda bir artýþla yükseltilerek bulunmuþtur. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=216762 11 Nakit Taþýmanýn Maliyetini Kimler Ödüyor? Nakit Taþýmanýn Maliyetini Kimler Ödüyor? Sektörün Maliyeti Tüketicilere Maliyetleri Türkiyede tüketiciler, kendi bankalarýnýn ATMlerini kullandýklarý sürece neredeyse hiçbir ücret ödememekte, ancak baþka banka ATM kullanýmlarýnda, kullaným baþýna bir miktar ücret ödemektedirler. Baþka bankalarýn ATMlerinin kullanýmý toplam ATM kullanýmýnýn %1inin dahi altýnda kalmakta olsa da bu noktada tüketicilerin bankalara yaptýðý ödemenin miktarý 2012 yýlý için 225 milyon TL civarýndadýr. (Yýlmaz (2000)deki bulgulara dayanarak hesaplanmýþtýr.) Nakit kullanýmýyla ilgili olarak tüketicilerin üstlenmek zorunda olduðu baþka maliyetler de vardýr. Bunlardan birincisi, likit para taþýma maliyetidir. Bu maliyeti, ortalama nakit taþýma miktarýnýn faiz maliyeti olarak tanýmlayabiliriz. Ýkinci maliyet, literatürde shoe leather cost olarak geçen, en yakýn ATMye gidiþ süresinin tüketiciye getirdiði maliyettir. Üçüncü tür maliyet ise, nakitle ödeme yapmak için nakit kasasýnda geçen maliyet olarak düþünülebilir. Bergman, Guibourg, ve Segendorf (2007)ta olduðu gibi tüketicilerin, bu maliyetleri minimize etmek amacýyla, ATMde yaptýklarý nakit çekimi sayýsýný optimize ettiklerini bir envanter-teorik model kapsamýnda varsaydýðýmýzda, ATMden banka ya da kredi kartýyla yapýlan kiþi baþý yýllýk nakit çekim sayýsý (12.7), yapýlan ortalama para çekimi (337 TL) ve 2012 yýlý yýllýk mevduat ortalama faiz oranýný (%7.5) hesaba katarsak, tüketicilerin yaklaþýk 315 milyon TLlik bir maliyet üstlendikleri hesaplanmýþtýr. Bu maliyetin yarýsý çekim maliyeti (shoe leather maliyeti), kalan yarýsý ise, ortalama nakit çekimi nedeniyle kaybedilen faiz kazancýdýr. ATMde bir kart sahibinin yaklaþýk 1.5 dakika zaman harcadýðý, bunun öncesinde ortalama 1.5 dakika kadar da beklediðini varsayarsak, ortalama ücretleri ve kart kullanýcý sayýsýný göz önüne aldýðýmýzda, ek olarak 400 milyon TLlik 5 bir maliyeti daha maliyet hesabýna eklemek durumundayýz. Bütün bunlara ek olarak, hem tüketiciler hem de perakendeciler, nakit kasasýnda farklý tür zaman maliyetleriyle karþýlaþmaktadýrlar. Tüketiciler için bu zaman maliyeti yukarda ayrýntýlý olarak anlatýlmýþtýr. Perakende satýþ sektörü ise, kart ve nakit kullanýmýnda farklý maliyetlerle karþýlaþabilmektedir. Ýsveçte yapýlan bir araþtýrmadan (Svensk Handel, 2004) bu konuda farklý büyüklükteki perakende firmalarýnýn üstlenmek durumunda kaldýðý zamansal maliyetler toplanmýþ ve emisyon miktarý cinsinden büyüklükleri ölçülmüþtür. Bu zaman ölçümüne, nakit ödemelerin getirdiði ek zaman maliyetleri, bu nakdin sayýlmasý, ulaþýmý, düzenlenmesi vs. gibi aktiviteler dahil edilmiþtir. Benzer zamansal maliyetlerin Türkiye için de geçerli olduðunu düþündüðümüzde ulaþtýðýmýz 2.12 milyar TL düzeyindedir. Bu maliyetin %28i nakit kasasýnda geçirilen zamanýn maliyeti, kalan %72si nakit kullanýmýnýn getirdiði diðer maliyetlerin toplamýdýr. Bu toplama nakit kullanýmý nedeniyle kaybedilen faiz geliri de dahildir. Son olarak, nakit kullanýmýnda sahte para kullaným riskinin getirdiði maliyetin de hesaba katýlmasý gerekmektedir. Farklý ülkeler için hesaplanmýþ sahte para/emisyon oranlarýna göre yapmýþ olduðumuz tahminde, toplamda sahte para maliyetinin tüketici ya da perakendecilere yazabileceðimiz maliyetini 54 milyon TL olarak hesaplamaktayýz. Tablo 2: Nakit Kullanýmýnýn Özel ve Sosyal Maliyeti Özel Maliyet Transferler Net Özel Maliyet TCMB 365 milyon TL Bankalar 1.8 milyar TL 225 milyon TL 1 milyar 575 milyon TL Perakende 2.12 milyar TL 225 milyon TL 1 milyar 900 milyon TL Tüketiciler 225+715 +54 milyon TL 115 milyon TL 879 milyon TL TOPLAM 5 milyar 279 milyon TL A+D+H+J 560 milyon TL 4 milyar 719 milyon TL 365 milyon TL 2012 yýlý baz fiyatlarýyla hesaplanmýþtýr. Tablo 2de bu þekilde hesapladýðýmýz özel maliyetler sýralanmýþtýr. Ancak, daha önce de deðinildiði gibi, kimi özel maliyet kalemleri (örneðin perakendecilerin zaman maliyeti nedeniyle çalýþanlarýna yaptýðý ödemeler), aktörler arasýnda yapýlan kaynak transferinden ibaret olup, bir sosyal maliyet olarak düþünülmemelidir. 5 Hesaplama ayrýntýlarý için Bergman, Guibourg ve Segendorf (2007) çalýþmasýna bakýlabilir. 12 13 Kartlarýn Maliyeti Kartlarýn Maliyeti Bankalarýn Kart Maliyetleri Kartla yapýlan ödemelerin bankalar, kullanýcýlar ve perakende sektörü için farklý türde maliyetleri bulunmaktadýr. Tüketiciler, kart kullanýmý için gerektiðinde belli kullaným bedelleri ödemekte, perakende sektöründekiler kartla yapýlan alýþveriþlerde belli miktarda payý bankaya vermektedirler. Bankalar ise, kartlarýn getirdiði yönetim giderleri ve buna ek olarak, kullanýcýya verilen faizsiz kredinin getirdiði ek maliyetlerle karþýlaþmaktadýrlar. Bu noktada bankalarýn kart kullanýmý nedeniyle üstlendiði maliyetlerin 420 milyon TL civarýnda olduðu hesaplanmýþtýr.6 Bu maliyetin yaklaþýk 330 milyon TLsi kredi, 90 milyon TLsi banka kartý kullanýmý nedeniyle oluþmaktadýr. Tüketicilerin Kart Maliyetleri Kart kullanýcýlarýnýn üstlendikleri maliyetin önemli bir kýsmýný, kullanýcýlarýn kart kullanýmý nedeniyle üstlendikleri zaman ile ölçmekteyiz. Buna ek olarak, kart kullanýmýnda maliyeti artýran bir olgu da, ayrýca kart borcu ödemesi sýrasýnda harcanan zamandýr. Nakit kullanýmý için yaptýðýmýz hesabýn benzerini burada yaptýðýmýzda ulaþtýðýmýz maliyetin büyüklüðü yaklaþýk olarak 540 milyon TL olmaktadýr. Tablo 3: Kart Kullanýmýnýn Özel ve Sosyal Maliyeti Özel Maliyet Transferler Net Özel Maliyet Bankalar 420 milyon TL 3.25 milyar TL -2.83 milyar TL Perakende 3.25 milyar TL 3.25 milyar TL Tüketiciler 540 milyon TL 540 milyon TL TOPLAM 4 milyar 210 milyon TL A+D+H+J 3.25 milyar TL 960 milyon TL 2012 yýlý baz fiyatlarýyla hesaplanmýþtýr. Tablo 3te kart kullanýmýnýn özel ve sosyal maliyetleri sunulmuþtur. Tablo 2 ve 3e karþýlaþtýrmalý olarak baktýðýmýzda sosyal maliyet açýsýndan, kart kullanýmýnýn, nakit kullanýmýna göre yaklaþýk 3 milyar 759 milyon TL seviyesinde ve daha az maliyetli olduðu gözükmektedir. 2012 rakamlarýyla, bu miktar GSYÝHnin yaklaþýk % 0.27sine denk gelmektedir ve haliyle bu ihmal edilemeyecek bir büyüklüktür. Perakendeciler ise, kredi kartý kullanýmýyla, POS makinalarý, komisyon bedelleri ve yine kasada geçirilen zaman nedeniyle bir maliyet yaþamaktadýrlar. Bu maliyeti de yaklaþýk 3.25 milyar TL olarak hesaplamaktayýz. Bu maliyetin yaklaþýk 600 milyon TLsi banka kartý, 2.650 milyon TLsi ise kredi kartý kullanýmý nedeniyle yaþanan maliyetlerdir. 6 Bu hesap yapýlýrken, Bergman, Guibourg ve Segendorf. (2007)de olduðu gibi kredi kartý kullanýmýnýn bankalarýn faizsiz kredi 14 vermeleriyle eþ bir maliyet yarattýðý varsayýlýp, ortalama parametre deðerleri söz konusu çalýþmadan alýnmýþtýr. 15 Ekonomiyi Kayýt Altýna Almanýn Ülkeye Kazancý Her ne kadar bir önceki bölümde sosyal maliyet yönünden kart kullanýmýnýn nakit kullanýmýna göre getireceði net avantaj büyüklüðü hesaplanmýþ olsa da, Türkiye gibi geliþmekte olan bir ülkede kart kullanýmýnýn nakit kullanýmýna göre getireceði tek maliyet avantajý bu deðildir. Getireceði etkinlik kazanýmýna ek olarak, kart kullanýmýnýn bir diðer olumlu boyutu da kayýt dýþý ekonomiyi kayýt altýna almaktaki etkisidir. Kart kullanýmýndaki artýþa paralel olarak, kayýt dýþýnýn küçülmesi ve kayýtlý ekonominin seviyesinde ve büyüme oranýnda bir artýþ yaþanmasýný beklemek yanlýþ olmayacaktýr. Ekonomik literatürde kayýt dýþý ekonomi, kayýtlý ekonomiye göre daha düþük verimlilikte, daha emek yoðun ve küçük ölçekli çalýþan bir sektör olarak tanýmlanmaktadýr. Ayrýca vergi denetimi dýþýnda bir sektör olarak, kayýtlý ekonomiyle karþýlaþtýrldýðýnda kamu yatýrýmlarýndan ve kamusal sermayeden de daha az yararlanabilmektedir. Kart kullanýmý artýþýnýn kayýt dýþý ekonomiyi hangi mekanizma ile etkileyeceði açýktýr. Alýþveriþlerde kart kullanarak yapýlacak iþlemler neredeyse otomatik olarak faturalandýrýlacaðýndan ve dolayýsýyla kamunun gözetimi altýna gireceðinden, bu iþlemlerin kayýt altýna girmesini zorunlu kýlacaktýr. Zaten bu nedenledir ki, kayýt dýþý ekonomi büyüklüðünü ölçme amacýný taþýyan birçok modelde nakit emisyon miktarý kayýt dýþý ekonominin bir göstergesi olarak ele alýnmaktadýr. (Buehn ve Schneider, 2012, Elgin ve Öztunalý, 2012) Farklý araþtýrmalara göre kayýt dýþý ekonominin büyüklüðünün kayýtlý ekonomiye oranýnýn %30u bulduðu (Elgin, 2012) Türkiyede kart kullanýmýnýn, nakit kullanýmýna göre getireceði etkinlik kazancý ortadadýr. Kayýt dýþý ekonomide var olan emek arzý ve firma faaliyetlerinin kayýt altýna alýnmasý vergi gelirlerini ve dolayýsýyla kamu yatýrýmlarýný arttýracaktýr. Ayrýca düþük verimlilikte çalýþan ve kayýtlý ekonominin yararlandýðý finansal araçlardan ve kamu yatýrýmlarýndan büyük ölçüde yoksun kalan kayýt dýþý ekonomi aktörlerinin kayýtlý ekonomi avantajlarýndan yararlanmasýný saðlayacaktýr. Doðaldýr ki, kayýt dýþý ekonominin kayýt altýna alýnmasý, daha önceden çeþitli vergilerden kaçýnan kayýt dýþý sektör aktörlerinin vergi denetimi altýna alýnmasýný zorunlu kýlacaðýndan bu aktörlerin üretim ve arz kararlarýný bir miktar olumsuz etkileyecektir. Ekonomiyi Kayýt Altýna Almanýn Ülkeye Kazancý Dolayýsýyla, kart kullanýmýnýn artýþý sonucu, kayýt dýþý ekonomide gerçekleþecek düþüþ ile kayýtlý ekonominin artýþý ayný oranda olmayacaktýr. Bu iki geliþmenin muhtemel neticesini yeni geliþtirilen iki sektörlü bir dinamik genel denge modelini (Elgin ve Yücel, 2012) baz alan bir simülasyonla7 tahmin edebiliriz. Türkiyede kayýt dýþý ekonominin 2012 yýlýndaki büyüklüðünü (yaklaþýk %30) sýfýra indirecek bir ekonomi politikasý izlendiðinde, kayýtlý ekonomideki artýþ miktarý, kayýt dýþý ekonominin tamamýnýn GSYÝH hesaplarýnda hiç gözükmediði varsayýmý altýnda dahi %4.2 civarýnda olacaktýr. Ancak daha makul bir varsayýmla (Buehn and Schneider, 2012) bu büyüklüðün yarýsýnýn GSYÝH hesaplarýnda görüldüðü varsayýldýðýnda, GSYÝHdeki artýþýn %2.1 ile sýnýrlý kalacaðýný söyleyebiliriz.8 Kayýt dýþý ekonominin büyüklüðünün GSYÝHnin %30 olduðunu hatýrladýðýmýzda bu artýþ çok yüksek gözükmeyebilir. Ancak, bu artýþ sadece GSYÝHnin düzeyiyle sýnýrlý kalmayacaktýr. Kayýtlý ekonominin kayýt dýþýna oranla daha yüksek toplam faktör verimlilik büyüme oranýna sahip olduðu düþünüldüðünde, bu sektörel kaymanýn, kayýtlý ekonominin büyüme oranýný da olumlu etkileyeceðini görebiliriz. Yukarýda kýsaca sözünü ettiðimiz modeli Roca, Moreno ve Sanchez (2001)in yaptýðý varsayýmlarla yeniden çözdüðümüzde, kayýt dýþý ekonominin (kayýtdýþýlýðýn tamamen ortadan kalktýðý bir ortamda) Türkiyede GSYÝHnin büyüme oranýnýn yaklaþýk % 0.25 oranýnda artacaðý sonucuna ulaþabiliriz. %0.25lik büyüme artýþý 2012 rakamlarýyla yýllýk 3.5 milyar TLlik ek bir getiri anlamýna gelmektedir. Kart kullanýmýnýn yaygýnlaþmasýnýn kayýt dýþý ekonomiye olan etkisini niceliksel olarak hesaplayabildiðimizde, kart kullanýmýndaki artýþýn kayýt dýþý ekonomide ne kadar bir düþüþe neden olacaðý ve bu düþüþün GSYÝHde ne kadar bir artýþ yaratacaðýný hesaplayabiliriz. Bu hesabý yapabilmek için öncelikle Türkiyede kayýt dýþý ekonominin ve tüketimde kart harcamalarýnýn oranýnýn zaman içinde nasýl seyrettiðinin bilinmesi gerekmektedir. Bu amaçla Grafik 5, 1991-2012 yýllarý için yýllýk olarak bu iki deðiþkenin seyrini göstermektedir. Söz konusu dönemde, kayýt dýþý ekonominin GSYÝHye oraný bir düþüþ trendi izlerken, kart kullanýmý da tüketim harcamalarýndaki yerini düzenli bir þekilde artýrmaktadýr. 7 Söz konusu model ekte sunulmuþtur. 16 8 Görüldüðü gibi kayýtdýþý ekonominin tamamen kayýt altýna alýnmasý, GSYÝHde kayýtdýþý ekonominin büyüklüðünden daha az bir artýþa neden olmaktadýr. 17 Kart Kullanýmýnýn Ülkeye Kazancý Kart Kullanýmýnýn Ülkeye Kazancý Grafik 7. Kiþi Baþý GSMH ve Kiþi Baþýna Düþen Kart Sayýsý Kredi kartý kullanýmýnýn yüksek olduðu ülkelerde kayýt dýþý ekonominin göreceli olarak daha küçük olduðu, kayýt dýþýlýk oranýný tahmin etmek amacýyla yapýlan çalýþmalar ile ortaya konmuþtur. (Elgin ve Öztunalý, 2012) Önceki bölümlerde yapýlan analiz, kredi kartý kullanýmýnýn artmasýnýn, kayýt dýþý ekonominin büyüklüðünü azaltacaðýný öngörmektedir. 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 Dolayýsýyla kart kullanýmýnýn yaygýnlaþmasý, kayýt dýþýlýk ile mücadele için önemli bir adým olacaktýr. Ancak, kayýt dýþý ekonominin varlýðýna sebep olan koþullar ortadan kalkmadýkça, tüketicilerin, vergiden kaçýnmak amacýyla, kart kullanýmýna geçiþlerinde zorluklar ortaya çýkacaktýr. Bu noktada, kredi kartý kullanmayý teþvik edici politikalar etkin olarak kullanýlmak durumundadýr. Hâlihazýrda, kredi kartlarýnýn sunduðu taksit imkanlarý, tüketicilerin geçici likidite kýsýtlarýný rahatlatmak anlamýnda kart kullanýmýný arttýran önemli bir teþvik olarak görülebilir. y = 17499x - 3978,3 R2 = 0,4729 40.000 30.000 20.000 10.000 0 0.00 Türkiye 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 Kaynak: Kiþi baþý GSMH: Eurostat / World Bank, Kiþi Baþýna Düþen Kart Sayýsý: Euromonitor Burada seçilen ülkeler kiþi baþýna GSMH seviyeleri açýsýndan belli bir geliþmiþlik düzeyini yakalamýþ ve geliþmekte olan ülkeleri içeren bir örneklem oluþturmaktadýr. Bu baðlamda, yapýlabilecek temel gözlem, hane halklarýnýn gelirleri arttýkça, kredi kartý kullanýmýnýn arttýðýdýr. Bu noktayý daha iyi analiz etmek için belli bir yýlda kiþi baþýna GSMH anlamýnda farklýlaþan ülkelerde kredi kartý kullanýmýnýn seviyesine bakýlabilir. Grafik 7, 2011 yýlý için kiþi baþýna GSMH ve kiþi baþýna kredi kartý sayýsýný göstermektedir. Kiþi baþýna GSMH ve kredi kartý sayýsý arasýnda pozitif bir iliþki olduðunu gözlenmektedir. Türkiyenin kiþi baþý GSMH oraný deðerlendirildiðinde, kiþi baþý kullanýlan kart sayýsýnýn görece yüksek olduðu ve kart kullanýmýnýn yaygýnlaþtýðý görülmektedir. Bu gözlemin yanýsýra, ADNKS (Ankete Dayalý Nüfus Kayýt Sistemi) 2012 verilerine göre, Türkiye nüfusunun %33.73ü 18 yaþýn altýndadýr ve bu sebeple ancak velilerinin izniyle kart sahibi (banka ve kredi kartý) olabilmektedir. Türkiyenin genç nüfus yapýsý, önümüzdeki yýllarda kart piyasasý için önemli bir büyüme potansiyeli oluþturmaktadýr. 20 Kartlý alýþveriþlerden elde edilen vergi iadeleri (rebate) de bir teþvik mekanizmasý oluþturmaktadýr. Örneðin, Brezilyada uygulanan bir program çerçevesinde kredi kartý ile yapýlan alýþveriþlerde, kredi kartý slibini ibraz eden tüketiciler, %30a varan vergi iadesi almaktadýrlar. Kredi kartý ile yapýlan harcamalarda, harcama miktarýna göre vergi iadesi öngören benzer bir politika 1999 yýlýnda Güney Korede yürürlüðe girmiþ ve yapýlan çalýþmalar bu politikanýn nakit harcamalarýn toplam tüketim oranýnda %5.2lik bir düþüþe yol açtýðýný ortaya koymuþlardýr. Avustralya için yapýlan benzer bir akademik çalýþma, bu tür iade programlarýnýn sonucunda tüketicilerin kredi kartý kullanýmýnda marjinal maliyetinden daha düþük bir ödeme yaptýklarýný ortaya koymaktadýr. Amerika Birleþik Devletlerinde bankalar tüketicilere verdikleri kredilerin þartlarýný kredi skorlarýný deðerlendirerek belirlemektedir. Bu skora sahip olmak kredi kartý sahibi olmayý gerektirmektedir. Bu ve benzeri teþvik sistemlerinin oluþturulmasý, kredi kartý kullanýmýný yaygýnlaþtýracak ve kayýt dýþý ekonomi ile mücadele için önemli bir iþlev görecektir. 11 Bakýnýz Yoo (2006) 21 SONUÇ SONUÇ Kart Kullanýmý ile 2015e Kadar Ülkenin Kazancý 43 Milyar TL 100 TL Harcama Nakit Yerine Kartla Yapýlýnca 2 TL Kazanç Bu çalýþmanýn temel amacý kart kullanýmýnýn artýþýnýn Türkiye ekonomisi için getireceði etkinlik ve büyüme katkýsýnýn hesaplanmasýdýr. Yapýlan analiz ýþýðýnda, Türkiyede kart ile yapýlan tüketim harcamalarýnýn oraný 2013 yýlýnda bulunduðu 1/3 seviyesinden üç katýna çýkarak tüm tüketimi kapsadýðý durumda, Türkiye ekonomisi GSYÝHnin % 0.27si oranýnda doðrudan bir etkinlik kazancý elde edebilecektir. Ayrýca kayýt dýþý ekonominin büyük ölçüde azalmasýndan kaynaklanan, GSYÝHnin %1.4ü oranýnda bir kereye mahsus bir büyüme katkýsý mümkündür.12 Son olarak, kart kullanýmýnýn nakit kullanýmýna göre ekonomiye kazandýrdýklarýný basite indirgemek için 100 TL harcama nakit yerine kartla yapýlýrsa ekonomiye ne etkisi olur? sorusunun cevabý kabaca Tablo 5te verilmektedir. Hesaplarýmýzda GSYÝHnin yüzdesi olarak bulduðumuz verimlilik kazanýmýný (paydayý deðiþtirerek) tüketim harcamasý oraný olarak ifade edebiliriz. Böyle ifade edildiðinde 100 TL nakit kullanýmýnýn sosyal maliyeti 71 kuruþken kartta bu maliyet 29 kuruþtur, yani 42 kuruþluk bir verimlilik kazancý elde edilmektedir. Bunlara ek olarak, kart kullanýmýndaki artýþýn GSYÝHnýi sadece düzeyini deðil, büyüme oranýný da yýlda % 0.25 oranýnda artýracaðý hesaplanmýþtýr. Kart kullanýmýnýn ekonomiye getireceði maliyet düþüþü, Tablo 4te özetlenmiþtir. 2013-2015 makroekonomik hedeflerini kapsayacak mevcut Orta Vadeli Plan ýþýðýnda 2013, 2014 ve 2015 yýllarý için büyüme hedefinin sýrasýyla %4, %5 ve %5 olduðu düþünülürse, kart kullanýmýndaki bu þekilde gerçekleþecek bir artýþýn Türkiye ekonomisi için 2015 yýlýna kadar getireceði toplam kazancýn yaklaþýk 43 milyar TL olacaðý hesaplanmaktadýr. Bu, 2015 için tahmin edilen GSYÝHnýn yaklaþýk % 2.64üne denk gelmekte olup, Türkiye ekonomisi için küçümsenmeyecek bir kazançtýr. Buna ek olarak, tüketimin tamamýnýn nakit yerine kartla yapýlmasý sonucu, kayýtdýþý ekonominin büyük ölçüde kayýt altýna alýnmasý neticesinde GSYÝHde bir seferlik % 1.4lük bir büyüme elde edilecektir. Kabaca bu da, 100 TLde 140 kuruþ ek gelir olarak düþünülebilir. Nihayet, kart kullanýmýnýn GSYÝHnin yýllýk büyüme hýzýný % 0.25 düzeyinde arttýracaðý hesabýndan hareketle bu toplama bir 25 kuruþ daha ilave edilebilir. Böylece 100 TLde toplam kazanç, 1.40 TLsi bir kereye mahsus olmak üzere, 2.07 TLyi bulmaktadýr. KAYNAK Tablo: 4 Kart Kullanýmýnýn Ekonomiye Katkýsý 2013 2014 2015 Mevcut Orta Vadeli Plan Büyüme Tahmini %4 %5 %5 Kart Kullaným Artýþý Ortalama Büyüme Oraný %4.25 %5.25 %5.25 Kart Kullanýmýnýn Getireceði Verimlilik Kazancý 11.46 milyar TL Kart Kullaným Artýþý ile GSYÝH Büyüme Oraný Artýþýndan Kaynaklanan Kazanç 11.67 milyar TL Kart Kullanýmýndaki Artýþla Kayýtdýþý Oranýndaki Azalmanýn Katkýsý (1 kereye Mahsus) 19.84 milyar TL (2013-2015) EKONOMÝYE KAZANÇ TOPLAM 22 12 Bakýnýz Katz (2001) Tablo: 5 - 100 TL Harcama Nakit Yerine Kartla Yapýnca Kazaným KAZANÇ TL Verimililik Kazancý 0,42 TL Ekonomik Büyüme Etkisi 0.25 TL Kayýtdýþý Ekonominin Kayýt Altýna Alýnmasý (Bir kereye mahsus) 1.40TL TOPLAM 2.07 TL 42,97 MÝLYAR TL 23 REFERANSLAR REFERANSLAR - Arbex, M. 2012. Tax evasion: Is this a government fight or anyone can join Windsor Üniversitesi çalýþma tebliði - Bankalararasý Kart Merkezi (BKM) Web Sitesi: http://www.bkm.com.tr/ - Kýzýlot, Þ., Kýlýç, C. Ve Tokatlýoðlu, Ý. (2010) Kartlý Ödeme Sistemleri ve Ekonomik Katkýlar Raporu ve 2008 Krizinde Kartlý Ödeme Sistemlerinin Olumlu Etkileri, Gazi Üniversitesi Maliye-Vergi Hukuku Uygulama ve Araþtýrma Merkezi - Bergman, M., Gabriela Guibourg, and Björn Segendorf. 2007. The Costs of Paying Private and Social Costs of Cash and Card Payments Sveriges Riksbank Working Paper Series (September) No. 212 - Moodys Analytics, (2013) The Impact of Electronic Payments on Economic Growth, http://corporate.visa.com/_media/moodys-economy-white-paper.pdf - Buehn, A., ve F. Schneider. 2012. "Shadow Economies around the World: Novel Insights, Accepted Knowledge, and New Estimates." International Tax and Public Finance 19, no. 1: 139-171. - Roca, J. C. C., Moreno, C. D., Sanchez, J. E.G. 2001. Underground economy and aggregate fluctuations, Spanish Economic Review, vol. 3(1), pages 41-53. - Elgin, C. 2012 Vergiler ve Kayýdýþý Ekonomi: Bir Deðerlendirme ve Türkiye Örneði, ODTÜ Geliþme Dergisi, 39 (2), 237-258. - Rogoff, K. (1998). Blessing or Curse? Foreign and underground demand for the euro notes, Economic policy: The European Forum 26 (July), pp.261-304. - Elgin, C., ve Oztunali, O. 2012. "Shadow Economies around the World: Model Based Estimates." Working Papers 2012/05, Bogazici University, Department of Economics. - Schneider, F. and Enste, D. (1998). Increasing Shadow Economics All Over the World Fiction or Reality? Working Paper 9819, Institute of Economics, University of Linz. - Elgin, C. ve Yücel E.2012. Informal Sector and Preferences for Leisure, Bogazici University, mimeo. - Svensk Handel 2004, Kostnader för olika betalningsmedel, december 2004 - Garcia Swartz, D., Hahn, R., Layne-Farrar, A., 2006a. The Move Toward a Cashless Society: A Closer Look at Payment Instrument Economics, Review of Network Economics, 5, 175-198. - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý 2011 Faaliyet Raporu (2011) http://www.tcmb.gov.tr/research/yillik/11turkce/11turkce.php - Garcia Swartz, D., Hahn, R., Layne-Farrar, A., 2006b. The Move Toward a Cashless Society: Calculating the Costs and Benefits, Review of Network Economics, 5, 199-228. - TCMB 2013 Web Sitesi Elektronik Veri Daðýtým Sistemi http://evds.tcmb.gov.tr/cbt.html - Gresvik, O., Owre, G., 2003. Costs and Income in the Norwegian Payment System 2001. An Application of the Activity Based Costing Framework, Working Paper 2003/8, Norges Bank - Yýlmaz, Eyyüp, 2000 Plastik Kart Sistemlerinin Bankalar Arasýnda Ortak Kullanýlmasý, Bankacýlar Dergisi 32, 31-36. - Yoo B.H. Why Did the Demand for Cash Decrease Recently in Korea? Bank of Korea - Humphrey, David B., Lawrence B. Pulley, and Jukka M. Vesala. "Cash, Paper, and Electronic Payments:A Cross-CountryA nalysis."Journal of Money, Credit, and Banking 28 (1996), 914-39. -Katz, M. (2001) Reform of Credit Card Schemes in Australia II, Sydney, Australia: Reserve Bank of Australia. 24 25 EK B Ý L G Ý 26 EK B Ý L G Ý 27 Boðaziçi Üniversitesi Ekonomi ve Ekonometri Merkezi tarafýndan hazýrlanan bu çalýþma M a s t e r C a r d Tü r k i y e n i n i l g i l i s e k t ö r, k i þ i v e k u r u l u þ l a r a a r m a ð ý n ý d ý r.
