AGDAŞ İÇ TESİSAT DOĞALGAZ TEKNİK ŞARTNAMESİ (BİNALAR

Transkript

AGDAŞ
İÇ TESİSAT
DOĞALGAZ TEKNİK
ŞARTNAMESİ
(BİNALAR İÇİN)
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Bu döküman bilgisayar ortamında yazma yetkisi sadece KÇG Sistem Yönetmeni’nde olan
Ortak/EntegreSistem Dökümanları altında geçerlidir. Hardcopy olarak ise İmzalı ve orijinal
kaşeli geçerlidir.İmzsaız ve kontrollü kopya kaşesi taşımayan her türlü yazıcı çıktısı yada
bilgisayar ortamındaki her türlü masaüstü kopyassxı geçersizdir.
İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:4 / REV TAR.16.09.2013 SAYFA NO: 1 / 71
İÇİNDEKİLER
Ekler listesi.……................................................................................................................................................................3
Şekiller Listesi ve Çizelgeler Listesi..……………………………………………………………………………………………….4
Kalite,Çevre,Güvenlik Politikamız......................................................................................................................................5
Vizyonumuz,Misyonumuz,Değerlerimiz.............................................................................................................................5
1.Doğal Gaz İç Tesisat Teknik Şartnamesi
1.1.
Amaç Hukuki Dayanak ve Kapsam,Tanımlar,Tarifler
1.1.1. Amaç,Hukuki Dayanak ve Kapsam ………………………………………………………………………………………6
1.1.2. Tanımlar………………………………………………………………………………………………………...................6
1.1.3. Tarifler………………………………………………………………………………………………………………………..7
1.2.
Talimatlar ve Tavsiyeler
1.2.1. Talimatlar…….………………………………………………………………………………………..…………………...14
1.2.2. Tavsiyeler……………………………………………………………………………………………..……………………14
1.3.
Gaz teslim noktası………………...………………………………………………………………………….................15
1.4.
Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri………………………...……………………………………………….................15
1.5.
Malzeme Seçimi……………………………………………………………………………………..……………………15
2.Kurallar
2.1.
Malzeme ve özellikleri
2.1.1. Borular
2.1.1.1. Yeraltı Gaz Boruları………………………………………………………………………………………….……………15
2.1.1.2. Yer üstü gaz boruları……………………………………………………………………….………….....….................16
2.1.2. Boru ekleme parçaları
2.1.2.1. Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları…………………………………………..…………………………….16
2.1.2.2. Yer üstüne döşenecek boru ekleme elemanları………………………………………………….……….................16
2.2.
Doğal gaz tesisatında kapasite ve tüketim değerinin belirlenmesi
2.2.1. Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri…………….……………………………………………………………….16
2.2.2. Doğal gazın özellikleri………………………………………………………………………….…….….……………….17
2.3.
İç tesisat boru,teçhizat ve cihazların yerleştirilmesi kuralları
2.3.1. Yer altı gaz boruları……………………………………………………………………..……………….………………..18
2.3.2. Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması…………………………………………………….…....……………...20
2.3.3. Yer üstü gaz boruları………………………………………………………………………………..…….…................. 22
2.3.4. Boru Tesisatının Topraklanması…………………………………………………………………………..……………..27
2.3.5. Regülatör ve Emniyet Tertibatı……….…………………………………………………………………………………..27
2.3.6. Tamamı veya bir kısmı ahşap olan binalarda gaz tesisatı………………………………….…………………………28
3.Boruların Birleştirilmesi Uygulama Kuralları
3.1. Çelik Borular:
3.1.1. Kaynaklı Birleştirmeler…………………...………………………………………………………………….……………...29
3.1.2. Vidalı Birleştirmeler…………………………………………………………………………………………..……………..29
3.2. Polietilen Borular……………………………………………………………………………………………….................29
3.3. Bakır Borular………………………………………………………………………………………………..………………..9
4.Sızdırmazlık Testleri ve İşletmeye Alma…….………………………………………………….………………................29
5.Sayaçlar…………………………………………………………………………………………………….……………………..30
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.Doğal Gaz Yakıcı Cihazlar
6.1.
A Tipi ( Bacasız ) Cihazlar…………………………………………….……………………….…………..…………….33
6.2.
B Tipi ( Bacalı ) Cihazlar:.………………………………….…………………….………………….………................33
6.3.
B1 Tipi ( Fanlı – Bacalı ) Cihazlar:.….………………………………….…………………………....………………….33
6.4.
C Tipi ( Denge Bacalı ) Cihazlar…..…………………………………….…………………………..…….…………….34
6.5.
Yoğuşmalı Cihazlar………………...……………………………………………………………………………………..36
6.6.
Radyant tüplü ısıtıcı sistemleri………………………...…………………………………….…………….…………….38
6.7.
Elektrik jeneratörleri…………………………………………………………………………….……….…..…………….39
6.8.
Kazanlar-merkezi sistem kazanları………..…………………………………………………….……..…..................40
6.9.
Brülör………………………………………………………………………………………………….……..……………..40
6.9.1. Brülör seçimi…………….……………………………………………………………………………..……..................40
6.9.2. Brülör seçimi ve gaz kontrol hattı……………………….…………………………………………….….……………...41
6.9.3. Brülör gaz kontrol hattı genel donanım elemanları……………………………………………........………………….41
6.9.3.1. Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları…………………………………………………………….…………………42
6.9.3.2. Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları……………………………………………….……………………….44
7.Havalandırma
7.1.
Tabii havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı…………………………….…….………………44
7.2.
Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı………………………………………………….45
8.Elektrik tesisatı…………………..……………………………………………………………………………...……………….45
9.Kazan dairelerinde alınması gereken ilave tedbirler…………………………………………….……….……………….46
10.Konutlarda ve ısı merkezlerinde bacalar
10.1.Adi bacalar……………………………………………………………………………………………………………………..46
10.2.Ortak (Şönt) bacalar………………………………………………………………………….……….………………………46
10.3.Müstakil (Ferdi) bacalar…………………………………………………………...…………………………….……………46
10.3.1 Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel hususlar…………………………………..…………….47
10.3.2 Baca kesit hesabı…………………………………………………………………………………………….……………..48
10.4.Hava-atık gaz baca sistemi…………………………………………………………………………….…………………….48
11.Gaz tesislerinin işletmeye alınması ve kontrolü…………………………………………………………..……………...50
12.İç tesisatta gaz kaçağına karşı alınacak tedbirler………………………………………………………………………..51
13.Doğal gaz tesisatında boru çapı hesabı
13.1. Boru çaplarının hesaplanması……………………………………………………………………………….................51
13.2. İç tesisat projelerinde boru çapı tayininde kullanılan formüller ve semboller…………………………...................52
13.3. Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar…………………………….………….................53
13.4. Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan tablolar…………………………………………………………….54
13.5. İç tesisat projelerini hazırlama metodu……………………….…………………………………….…………………….58
13.6. Hesaplama örnekleri…………………………………………….…………………………..……………………………..59
14. Ekler
EK-1 Doğal Gaz Kullanan Kazan Dairelerinde Uyulacak Güvenlik Kuralları..............................................................62
EK-2 Doğal Gaz Kullanan Binalarda Uyulacak Güvenlik Kuralları……………………………………….…….................62
EK-3 Atıf Yapılan Standartlar……………………………………………………………………….……………………………63
15.Yararlanılan Kaynaklar……………………………………………………………………………………………................71
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil.1- Toprak altı çelik boru hat ( kanal ) ayrıntıları………………………………………………………..………………….18
Şekil.2- Toprak altı Polietilen boru hat ( kanal ) ayrıntıları ………………………………………………………..................18
Şekil.3- Muhafaza kılıf koruma ( toprak altı hatları için )………………………………………………………….…………….19
Şekil.4- Doğal gaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe……………………………………………………………….20
Şekil.5- Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması…………………………….………………………22
Şekil.6- Yer tipi (gömülü) servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı…………………………………………..…….................22
Şekil.7- Duvar tipi servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı…………………………………………..……………..................23
Şekil.8- Duvar ve döşemelerden geçiş……………………………………………………………………………..…………….24
Şekil.9- Servis kutusunun ortak kullanımında ana kapatma vanası yerleşimi…………………….………….………………24
Şekil.10- Sıva üstü ve kanal içi boru kelepçeleri…………………………………………………………….….….................25
Şekil.11- Esnek bağlantı elemanı ( dilatasyonlu hat geçişlerinde ) yerleşimi…………………….……………..................26
Şekil.12- Esnek bağlantı elemanı boyutları………………………………………………………………..………..................26
Şekil.13- İç tesisat boru hattı üzerine regülatör bağlantısı ……………………….…………………………..….…………….28
Şekil.14- Sayaç gaz kapama vanası montajı ……………………….……………………………………………..……………30
Şekil.15- Sayaç muhafaza kutusu detayı ……………………….……………………………………………..…..……………31
Şekil.16- Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı……………………………………………………………..……..…………….31
Şekil.17- Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı………………………………………………………………..…….................31
Şekil.18- Kombi kabin detayı……………………………………………………………………………………………………...34
Şekil.19- Kombi muhafaza kabini………………………………………………………………………………….…...............34
Şekil.20- Hermetik (konsantrik bacalı) cihazlar……………………………………………………………..…….…………….36
Şekil.21- Kaskad baca sistemi…………………………………………………………………………….………………………37
Şekil.22- Elektrik jeneratör dairesi…………………………………………………………………….…………….…………….40
Şekil.23- QB ≥ 1200 kW ve Ani kapatmalı regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı……………………………….................42
Şekil.24- QB < 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı………………………….…………………42
Şekil.25- QB < 1200 kW ve düz regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı………………………………………………………..43
Şekil.26- QB ≥ 1200 kW ve düz regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı……………………………………..…………………43
Şekil.27- Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları…………………………………………………..…………………..44
Şekil.28- Bacalar…………………………………………………………………………………………………………………….47
Şekil.29 Hava – Atık gaz baca sistemi……………………………………………………………………………….................48
Şekil.30- Örnek 1’e ait izometrik kolon şeması…………………………………………………………………………………..60
ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge.1- Servis kutusu ve regülatör tipleri…………………………………………………………………..………………….15
Çizelge.2- Çelik borularda cidar kalınlıkları………………………………………………………………………………………16
Çizelge.3- Çeşitli tüketim cihazlarının tüketim debileri…………………………………………………………..………………17
Çizelge.4- Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri……………………………………………………………………...17
Çizelge.5- Doğal gaz özellikleri…………………………………………………………………………………………………….17
Çizelge.6- Diğer tesisat hatları geçiş mesafeleri…………………………………………………………………….................19
Çizelge-7- Katodik koruma ömrü 20 yıl için uygun magnezyum anot boyutları……………………………….……………...21
Çizelge.8- D profil magnezyum anot boyutları …………………………………………………………………………………..21
Çizelge.9- Boru kelepçeleri tipi ve mesafesi……………………………………………………………………………………..25
Çizelge.10- Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı boyutları………………………………………………………..26
Çizelge.11- Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri.......................................................................................................32
Çizelge.12- Kombi muhafaza kabini havalandırma boyutu…………………………….………………………….................35
Çizelge.13- Eşzaman faktörlerine bağlı debi değerleri……………………………………………………………..................54
Çizelge.14- Akış hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu…………………………………………………………………55
Çizelge.15- Boru ekleme parçaları kayıp değerleri……………………………………………………………….……………..56
Çizelge.16- Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit formu………………………………………………………………...57
Çizelge.17- Boru çapı hesaplama formu…………………………………………………………………………..……………..57
Çizelge.18- Örnek 1’e ait boru çapı hesapları……………………………………………………………………………………61
Çizelge.19- Örnek 1’e ait ξ değerleri tespit formu………………………………………………………………………………..61
Çizelge.20- Yerel basınç kayıpları………………………………………………………………………………………………...69
Çizelge.21- Bakır borular için azami debi ve çapa bağlı olarak akış hızı ve özgül sürtünme basınç kaybı……………….70
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
KALİTE, ÇEVRE, GÜVENLİK POLİTİKAMIZ
 Önce Müşteri Memnuniyeti ; Müşterilerimizin bize olan güvenlerine yakışacak şekilde gerek yaptığımız
projelerde, gerekse müşteri ile iletişimimizde gösterdiğimiz titizlik ve disiplin karşısında, kendimizin gurur duyacağı
müşteri beklentilerini aşan sonuçlarla müşterilerimizi memnun ederiz.
 Yaratıcı ve Yenilikçi Olmak ; Tüm kadromuzla yaptığımız her işte yaratıcı, gelişmeleri sürekli yakından takip
eden ,araştıran, birbirimizi gelişim için hırslandıran, denemekten ve sınırlarını zorlamaktan korkmayan daha iyisi
olabileceğini unutmadan çalışırız.
 Yüksek Nitelikli Çalışanlar ; Verdiğimiz tüm hizmetlerde konusuna hakim, konusunda bilgili, işini gerçekten
seven, yaptıkları her işten sorumluluk ve gurur duyan nitelikli ve kişisel çatışmalardan arınmış, hedeflere odaklı istekli bir
takım olarak çalışırız.
 Kanunlara ve Mevzuatlara Uyum ; Yürüteceğimiz projelerde, sadece projeyi yerine getirmeyi değil Çevre ve İSİG
(İşçi sağlığı, iş güvenliği) mevzuatlarına, yönetmeliklerine uymayı da taahhüt ederiz.
 Kirliliği Önlemek ; Tüm projelerde ve hizmet sürecimizde çevrenin en az oranda etkilenmesini, kirlenmenin asgari
oranda tutulmasını sağlamak amacıyla doğal kaynakları optimum şekilde kullanmayı, atıklarımızı azaltmayı ve
olabilecek tehlikeler için proaktif yaklaşımı ilke edindik.
 İnsan Sağlığını Korumak; Projelerde ve hizmet sürecimizde insan sağlığı ve güvenliğini olumsuz etkileyebilecek
tüm riskleri azaltmayı, çalışanları, müşterileri ve toplumu bilinçlendirmeyi asli işimizin ayrılmaz bir parçası olarak kabul
ederiz.
VİZYONUMUZ
Model bir şirket olarak doğalgaz sektöründe lider olmak.
MİSYONUMUZ
Müşteri memnuniyetini ön planda tutarak, takım ve kalite bilincine sahip yeniliklere ve öğrenmeye açık, sonuç
odaklı, hukuka ve çevreye saygılı, sürekli arz ve iş güvenliği ilkesiyle doğalgaz dağıtım faaliyetlerini
gerçekleştirmek.
Bu vizyonumuz ve misyonumuzu gerçekleştirebilmek amacıyla aşağıdaki prensipleri politikamız olarak
benimsedik.
DEĞERLERİMİZ
Dürüstlük, dinamizm,güven, kalite bilinci, müşteri odaklılık, sonuç odaklılık, takım ruhu ve yenilikçilik.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
1.BÖLÜM: DOĞAL GAZ İÇ TESİSAT TEKNİK ŞARTNAMESİ
1.1.Amaç,Hukuki Dayanak,Kapsam,Tanımlar ve Tarifler
1.1.1.Amaç,Kapsam,Hukuki Dayanak,
Amaç : Doğalgazın tüketimine yönelik olarak,bina,tesis,veya arsa içine yerleştirilecek her türlü doğal gaz boru,
ekipman,cihazlarının ve ilgili tesisatın,ulusal ve/veya uluslar arası standartlara uygun olarak can ve mal
emniyetini sağlayacak şekilde tesis edilmesini ve kontrol edilmesini belirleyen usul ve esasların düzenlemektir.
Kapsam :Evsel ve küçük tüketimli ticari tesislerde;doğal gazın kullanımına yönelik oluşturulacak iç tesisatın
tasarımı,yapımı,kontrolü,işletmeye alınması ve işletmeye alınmasından sonra yapılabilecek ilave ve tadilatları,
her türlü doğal gaz teçhizat ve cihazların yerleştirilmeleri,gaz kaçak veya kazalarına karşı alınacak önlemlere
ilişkin usul ve esasları kapsar.
Bu şartname; binalarda ve tesislerde bulunan ;Evsel ( kombi,ocak,şofben,kat kaloriferi,soba,vb.) cihazlar ile ısı
kapasitesi 70 kW. üzerinde olan cihazların doğalgaz tesisatları ve yeni kurulacak tesislerde uyulması gereken esasları
tanzim eder.
Hukuki dayanak : 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu uyarınca çıkarılan Doğalgaz piyasası iç tesisat
yönetmeliğinin 7.maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. .
1.1.2.Tanımlar
1.Kanun : 18/4/2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununu,
2.Bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’dır,
3.Kurum : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,
4.Kurul : Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu,
5.Bağlantı hattı : Ulusal iletim şebekesini veya dağıtım şebekesini serbest tüketici servis kutusuna veya basınç
düşürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattını ve servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil
ilgili teçhizatı,
6.Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu : Ana dağıtım boru hattında veya istasyon çıkışındaki boru hattındaki doğal
gazın basıncının istenen bir değere otomatik olarak düşürüldüğü,ayarlandığı ve doğal gaz miktarının
ölçüldüğü,vana,filtre,regülatör,kontrol cihazları,havalandırma donanımı, kontrol hatları,boru donanımı ve bunları
muhafaza eden yapıdan meydana gelen istasyonu,
7.Dağıtım : Doğal gazın müşterilere teslim edilmek üzere mahalli gaz boru hattı şebekesi ile naklini ve perakende
satışını,
8.Dağıtım şebekesi : Bir dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini,bina ve tesisler
gibi doğalgaz tüketimi olacak noktalara gaz taşıyan boru hatlarının bütününü,
9.Dağıtım şirketi : Belirlenen bir şehirde doğal gazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı şebekesi ile nakli faaliyetlerini
yapmaya yetkili kılınan tüzel kişiyi,Adapazarı dahilinde bu şirket AGDAŞ ’tır.
10.Doğal gaz : Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak
üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya fiziksel işlemlere tabi tutulmuş ( Sıvılaştırılmış Petrol
Gazı-LPG hariç ) diğer hallerini,
11.İç tesisat : Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkışından itibaren sayaç hariç, müşteri
tarafından yaptırılan ve mülkiyeti müşteriye ait olan boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkış borusu,
baca ve havalandırma sistemleri gibi tesisatı,
12.İletim : Üretime mahsus toplama hatları ve dağıtım şebekeleri haricindeki gaz boru hattı şebekesi veya sıvılaştırılmış
doğal gaz (LNG) taşıma vasıtalarıyla gerçekleştirilen doğal gaz naklini,
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
13.İletim şirketi : İletim faaliyetlerini gerçekleştiren tüzel kişiyi,
14.Müşteri : Serbest veya serbest olmayan tüketiciyi,
15.Serbest tüketici : Yurt içinde herhangi bir üretim şirketi, ithalat şirketi, dağıtım şirketi veya toptan satış şirketi ile
doğal gaz alım-satım sözleşmesi yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi,
16.Serbest olmayan tüketici (abone) : Doğal gazı kendi kullanımı için dağıtım şirketlerinden almak zorunda olan
gerçek veya tüzel kişiyi,
17.Sertifika : Doğal gaz piyasasında şehir içi dağıtım şebekesine ait servis hatları proje-yapım-bakım-onarım İle iç
tesisat proje,müşavirlik-kontrol-denetim,iç tesisat yapım-bakım-onarım hizmetlerini yapmaya yeterli olduklarını
gösteren,dağıtım şirketi ile yetki belgesi sahibi resmi veya özel şirketler tarafından düzenlenen ve ilgili dağıtım şirketinin
belirlenmiş bölgesinde geçerli olan ve gerçek veya tüzel kişilere verilen “ İç Tesisat ve Servis Hattı Sertifikası “ izin
belgesidir.
18.Sertifikalı Firma,Sertifika Sahibi : Doğalgaz Piyasası Sertifika Yönetmeliği gereği “İç Tesisat ve Servis Hattı
Sertifikası” sahibi gerçek veya tüzel kişiyi,
19.Servis hattı : Dağıtım şebekesini abone servis kutusuna veya servis regülatörü ( basınç düşürme ) ve ölçüm
istasyonuna bağlayan boru hattı ve servis kutusu ya da basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı,
20.Servis kutusu : Servis yada bağlantı hattının bitimine konulan ve içinde servis regülatörü ve/veya vana veya servis
regülatörü-sayaç seti ve/veya vana bulunan kutuyu ya da ana kapama vanasını,
21.Servis regülatörü : Servis hattı basıncını tüketiciye sevk edilen gaz basınca düşüren cihazı,
22.EN : Avrupa standartlarını ( European Norm )
23.IEC : Uluslar arası Elektroteknik Komisyonunu ( Internatıonal Electrotechnical Commission )
24.ISO : Uluslar arası Standardizasyon Kuruluşunu ( Internatıonal Organization for Standardization )
25.TS : Türk Stadartlarını,
26.TSE : Türk Standartları Enstitüsünü,
27.Ulusal iletim sistemi : Doğal gazın ülke çapında iletimini sağlayan ulusal iletim şebekesi ile dağıtım,
depolama,sıvılaştırma,sıvılaştırılmış gazın gaz fazına dönüştürülmesi ve benzeri diğer iletim tesislerinden oluşan sistemi
28.Ulusal iletim şebekesi : Ulusal iletim sisteminin bir parçası olan yüksek basınçlı boru hatlarını,
29.Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis : Gaz teslim noktası çıkış basıncının 300mbarg ve altında,gaz arzı debisinin
ise 200 m³/h ‘in altında olduğu tesisi, ifade eder.
1.1.3.Tarifler
1.Isıtma : Isıtma;bir veya birden çok odayı, konutu ya da büro hacmini vb' yi istenen sıcaklığa getirmek için gerekli ısı
enerjisinin katı, sıvı. gaz. kombine vb. gibi yakıtların yakılması yolu ile üretimi ve ısıtma sistemlerine (ihtiyaç noktalarına)
dağıtımıdır; ısıtma daha dar anlamda yakıtın yakılmasını yönetme işidir
2.Isıtma Tesisi : Isıtma Tesisi istenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve
boyutta ısı üreticisi (ocak, kalorifer kazanı vb.) ısıtılan mahallerin uygun yerlerine yerleştirilmiş ısı yayıcıları ( radyatör TS EN 442-1,2,3 vb.) ısıtıcı akışkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taşıyan boru hattı ile ısıtıcı
akışkanı kontrolü vb. için açma kapatma ve ayar elemanları (vana, valf vb.) genleşme deposu, emniyet boruları veya
emniyet sifonu ve/veya ventili ile ısı yalıtımı ( TS 3541 ) vb. den meydana gelen tesisin tamamıdır. ( TS 3818 )
3.Merkezî Isıtma Tesisi : Merkezî ısıtma tesisi bir veya birden çok konutlu bir binanın altında (ya da çatı katında) veya
birden çok binadan meydana gelen bir sitedeki (kampüs) mevcut binalardan birinin altında (ya da çatı katında) veya
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
sitenin dışında uygun bir yere müstakil tesis edilen bir ısı merkezinde (kazan dairesinde) üretilen ısının; (genellikle
kazandan çıkış suyu sıcaklığı 90°C 'lik sıcak su, 110 °C kızgın su, 130 °C kızgın su ve daha yüksek veya işletme
basıncı, en az 10 kPa olan (doymuş buhar ve kızgın buhar) bir boru şebekesi yardımı ile dolaylı veya dolaysız olarak
ısıtılması istenen binalara veya bina hacimlerine taşıyan boru şebekesinden meydana gelen bir tesisattır. ( TS 3818, TS
2736 )
4.Bölgesel Isıtma (Şehir Isıtması) : Bölgesel ısıtma bir mahallenin veya bölgenin kendi içinde veya dışında tesis edilen
ısı merkezinde üretilen ısının, ısıtılacak bölgelere bir boru şebekesi aracılığı ile taşınması ve dağıtımı suretiyle yapılan
ısıtmadır.
5.Büyük Tüketimli Tesisler : Şehir içi doğal gaz dağıtım şebekesinden branşman alınmak suretiyle ısı merkezi
kapasitesine uygun Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu kurularak bu istasyondan ısı merkezine doğal gaz verilen
tesislerdir.
6.Konutlarda Merkezî Isıtma Sistemi : Mevcut orta veya alçak basınç hattından branşman alınarak konutlarda tesis
edilen kalorifer kazanları ile yapılan ısıtmadır.
7.Brülör : Gazı yakma havası (oksijen) ile belli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karışım
oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan:
bu amaçla otomatik kumanda,kontrol,ayar,ateşleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve gerektiğinde yakma havasını
cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren bir cihazdır.Gaz tüketim cihazlarında bulunan üflemeli veya
atmosferik gaz yakma cihazlarıdır şeklinde de tanımlanabilmektedir.
8.Gaz Besleme Hattı : Gaz besleme hattı, brülöre gerekli miktardaki gazın taşınmasını sağlayan hat veya boru
tesisatıdır.
9.Gaz Yakma Tesisi : Gaz yakma tesisi, gaz yakıtlarının yakılması amacıyla yakıtın hazırlanması, gaz ve yakma
havasını sağlayan gerekli bütün donanım (teçhizat) ile atık gazın açık havaya taşınması, otomatik kumanda kontrol ayar
ve güvenlik sistemlerinin toplamından meydana gelen bir tesistir.
10.Tam Yanma : Doğal gazın, kimyevi bileşimine uygun olarak hesaplanmış gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal
tepkimeye girmesi olayıdır.
CO2 + 2H2O + 8N2 + ENERJİ
CH4 + 2O2 + 8N2
11.Vent Hattı : Boru hattındaki gazın gerektiğinde tahliyesi için; boru hattına, emniyet kapama vanaları sistemine,
basınç tahliye vanalarına, brülör öncesi gaz kontrol hatlarına monte edilen, küresel vana ve borulardan oluşan hattır.
12.Kumanda Boruları : Kumanda boruları, içinde basınç altında akan yanıcı gazın, bir mekanik kumanda tertibatı ve
elemanının devreye sokulmasını sağlayan borulardır. Bu borular atmosfere kapalıdır.
13.Boşaltma (Tahliye) Boruları : Anormal şartlarda (emniyet valfı’ nın açılması, diyaframın yırtılması vb. durumlarda)
gaz dolan ve gazı açık havaya boşaltan borular olup, normal olarak nefeslik boruları olarak kullanılırlar.
14.Havalık Boruları : Havalık boruları, gaz boru hattının havaya veya inert gazlar (azot vb.) boşaltılarak
havalandırılmasını sağlayan gaz boru hatlarıdır.
15.Sızıntı Gaz Boruları : Sızıntı gaz boruları, iki otomatik ayar elemanı (kontrol valfi) arasına yerleştirilen gaz boşaltma
boruları "ara havalandırma boruları" olarak bilinir.
16.Alçak Basınçlı Buhar Kazanı : Alçak basınçlı buhar kazanı, izin verilen işletme üst basıncı (TS 3390 EN 764) en
çok 0,5 Atü olan TS 377, TS 497, TS 3101'e göre projelendirilip imal edilen ve TS 2838'e uygun güvenlik tertibatı ile
donatılan bir buhar üreticisidir.
17.Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı : TS 2736 ‘da belirtilen ve işletme üst basıncı 0,5 Atü ’den yüksek olan bir buhar
üreticisidir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
18.Malzemenin Takviye Edilmesi : Malzemenin takviye edilmesi, metal dışı bir malzemeden imal edilen bir mamulün (
bir tesisat elemanının ), boru ( hortum vb.) kısımlarının maruz kalacağı fiziksel etkilere karşı uygun herhangi bir metod
ve malzeme ile daha dayanıklı hale getirilmesi işlemidir.
19.Koruyucu Dış Yüzey Kaplaması : Domestik hatların yeraltında kalan kısımları için kullanılacak hazır Polietilen kaplı
borular Three Layer (üç tabaka kaplı) olacaktır. Dirsek ve fittings malzemelerde flexclad bant kullanılacak düz borularda
ise CPSM yekpare kaplamalar kullanılacaktır. DIN 30670 ve 30672 standartlarına uygun olacaktır. Heat Shrinkable
Polietilen kaplama malzemesi iç yüzeyleri mastik kaplı olanları kullanılacaktır.Güneşi gören dış yüzey kaplamalarında
hortum şeklinde Cross Link bağlantılı Heat-Shrink malzeme kullanılarak (sıcak) izolasyon yapılmalıdır.(toprak altından
yer üstüne çıkan borularda yaklaşık 60 cm yüksekliğe kadar izolasyon yapılacaktır).
20.Yük ( q ) : Bu yönetmelik ve teknik şartnamenin amacı bakımından,gaz tüketim cihazında 1 saatte yanan gazın
verdiği ısı miktarı (kcal/h veya kWh).
21.Anma Isı Yükü ( Gücü ) ( Qn ) : Cihazın anma basıncında bir saatte yakabileceği gazın verdiği alt ısı miktarı (kcal/h
veya kWh).
22.Sınır Yükü : Yanma tekniği, ısı ekonomisi ve sağlık bakımlarından ve ayrıca cihazın dayanıklılığı ve ömrü de göz
önünde bulundurularak,anma yükünden fazla veya eksik olmasına müsaade edilebilecek yük değeri (kcal/h veya kw/h).
23.Üst Sınır Yükü : Anma yükünün 1,15 katına eşit olan yük.
24.Alt Sınır Yükü : Anma yükünün 0,55 katına eşit olan yük.
25.Statik Gaz Basıncı ( Pst ) : Gazın durgun haldeki basıncı (birimi bar'dır).
26.Dinamik Gaz Basıncı ( Pd ) : Gazın hareket halindeki basıncı (birimi bar'dır).
27.Şebeke Gaz Basıncı : Gaz teslim noktası vanası çıkışında ölçülen gaz üst basıncı.
28.Bağlantı Basıncı : Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı.
29.Bek Basıncı : Bek çalışırken bekten önce meme çıkışında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava karışımsız
basıncı (bek basıncı bekten önce ölçülür).
30.Meme Basıncı : Hava karışmış bekteki hava karışımından önceki gazın meme girişindeki akış basıncı (meme
basıncı memeden önce ölçülür).
31.Isı Gücü : Su,buhar veya hava gibi bir ısı taşıyıcı akışkana,bir ısı üreticisi tarafından birim zamanda aktarılan yararlı
ısı miktarıdır.(kW,kcal/h).
32.Anma Isı Gücü ( QN ) : Belirli bir yakıt türü ( katı,sıvı veya gaz ) için TS 4040’da yer alan şartları sağlamak üzere
önceden belirtilen ve kararlı durumda,ısı üreticisinden ısı taşıyıcısı akışkana sürekli olarak aktarılan ısı miktarıdır (
kw,kcal/h ).
33.Anma Isı Gücü Alanı ( AN ) : Anma ısı gücü alanı (AN); belirli bir yakıt türü (katı, sıvı, gaz) için, ısı üreticisinin kararlı
duruma erişmesinden sonra anma ısı gücünü sürekli olarak veren, bir tarafında ısıtıcı akışkanın bulunduğu, diğer
tarafını alev ve sıcak yanmış gazların yaladığı, imalatçı tarafından ısı üreticisinin (sıcak su kazanı, buhar kazanı vb.)
etiketinde belirtmiş olduğu alan olup birimi "m²"dir.
34.Isıtma Yüzeyi ( F ) : Arkasında ısıtılan su vb. akışkanın bulunduğu, alevin ve/veya sıcak gazların temas edip ısı
geçişinin sağlandığı (su borulu kazanlarda bunun tersi) kazan yüzeylerinin toplamı olup birimi "m² "dir.
35.Akış Kesme Düzenleri : Akış kesme düzeni;akışkanın cinsine ve taşıyıcı borunun iç çapına göre en az basınç kaybı
ve sürekli sızdırmazlığı sağlayacak yapı,biçim,boyut ve özellikte, akışkanlara kısmen veya tamamen yol veren yada
akışı tamamen kesen bir tesisat elemanıdır.Akış kesme düzeni sızdırmazlık (kapatma) elemanının kapatma yönüne
göre,musluk,valf,vana ve klape şeklinde adlandırılır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
36.Musluk : Musluk;sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yüksekliğini değiştirmeksizin sızdırmazlık yüzeyi üzerinde ve ana
ekseni etrafına dönerek akışı kesen tesisat elemanıdır.
37.Valf ( Ventil ) : Sızdırmazlık (kapatma) elemanı, akış yönüne karşı hareket ederek sızdırmazlık yüzeyinden
uzaklaşmak ( valfin açılması ) veya yaklaşmak ( valfin kapanması ) suretiyle akış kesen bir tesisat elemanıdır.
38.Vana : Akış kesme tesisat elemanıdır. ( TS EN 331,TS 9809:2001 )
39.Klape : Klape, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yatay veya düşey bir eksen etrafında (menteşe gibi) dönerek akış
doğrultusuna zıt yönde oturma yüzeyinden açılmak (açma durumu) veya oturma yüzeyine yaklaşmak (kapatma durumu)
suretiyle akışı kesen bir tesisat elemanıdır.
40.Gaz Servis Hattı : Gaz servis hattı, ana dağıtım boru hattı ile boru veya diğer gaz kaynakları ile ölçme merkezi
arasına tesis edilen boru donanımıdır.( TS 8415 )
41.Sayaç : Harcanmak (yakılmak) üzere tüketim noktasına sevk edilen doğal gazın miktarını ölçmekte kullanılan
cihazdır.( TS 8415, TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261 )
42.Gaz Teslim Noktası : Müşteriye gaz arzının sağlanacağı,servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonudur.
43.Gaz Teslim Noktası Regülatörü : Gaz teslim noktasında tesis edilen ve dağıtım şebekesi hattındaki basıncın gerek
duyulan basınca düşürülmesi amacı ile tesis edilen regülatördür.
44.Domestik Regülatör : Gaz teslim noktası ile gaz yakan cihazlar arasında bulunan boru hattındaki mevcut basıncın
gerek duyulan tüketim basıncına düşürülmesi amacı ile tesis edilen regülatörlerdir.
45.Rakor : Gaz hattının bir kısmını her hangi bir sebepten dolayı sökmek,tamir etmek vb. işler için kullanılan uzun dişli
boru parçası,manşon ve kontra somundan oluşan bağlantı elemanıdır.
46.Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu : Basınç düşürme istasyonu, istasyon çıkışındaki boru hattında veya ana
dağıtım boru hattındaki gaz basıncını istenen bir değere otomatik olarak düşüren veya ayarlayan donanımdır.Basınç
düşürme istasyonu, boru donanımı, vana, filtre. regülatör, sayaç, kontrol cihazları, kontrol hatları, havalandırma
donanımı ve bunları muhafaza eden yapıdan meydana gelir.
47.Besleme Hattı Vanası : Gaz tüketim noktasına verilen gazı tamamen kesebilmek üzere ana kesme vanasından
sonra,hattın cihazın bulunduğu mahale girişinden önce hat üzerine konulan küresel vanadır.
48.Filtre : Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç,gaz hattı elemanları veya yakıcı cihazlara geçişini engellemek
amacı ile kullanılan elemandır.
49.Brülör Servis Vanası : Brülöre giden gazı kesebilmek üzere brülör gaz kontrol ve ayar grubu hattı öncesine konulan
küresel vanadır.
50.Süpürme "T" si : Kazan gaz besleme hattı vanası ile brülör servis vanası arasındaki boru hattının ilk çalıştırma
esnasında havasını, bakım ve onarımlar esnasında gaz ve havasını tahliye etmek için brülör servis vanası sonrasına
konulan " T " elemanıdır.
51.Test Nipeli : Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile
doğal gaz boru hatları üzerine konulan elemanlardır.
52.Brülör Gaz Kontrol Hattı ( Gas Train ) Grubu : Brülör gaz işletme ve emniyet elemanlarından ( küresel vana,
manometre, filtre, minimum gaz basınç presostatı, maksimum gaz basınç presostatı, selenoid vanalar,vb.) oluşan
armatür grubudur.
53.Boru Kılıfı : Gaz boru hatlarının döşeme ve duvar geçişlerinde kullanılan koruyucu malzemelerdir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
54.Kazan Yoğuşma Tavası : Doğal gaza dönüşümü yapılan mevcut çelik kazanlarda oluşan yoğuşma suyunu toplayan
ve tahliye etmek için ön kapak altına monte edilen, galvaniz saçtan veya paslanmaz çelikten imal edilmiş bir elemandır.
55.Tabii Havalandırma Sistemi : Yakma havasını,bulunduğu ortamdan alan yakıcı cihazların bulunduğu mahallerin
havalandırmasının dış atmosfere açık bölümlerinden tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.)
56.Cebrî ( Mekanik ) Havalandırma Sistemi : Alt ve/veya üst havalandırmanın cebri olarak, vantilatör, aspiratör gibi
mekanik sistemlerle havalandırma kanalları kullanılarak sağlandığı sistemdir.
57.Alt Havalandırma : Yakıcı cihaz için gerekli yakma havasını ( taze hava ) temin için tesis edilen sistemdir.
58.Üst Havalandırma : Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dış ortama tahliyesi ve yakma havasının alt
havalandırma noktasından ortama girişinin rahat yapılabilmesi için tesis edilen sistemlerdir.
59.Üst Isı Değeri ( Ho ) : Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m³ gaz, tam yanma için gerekli asgari hava ile
karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup
karışımındaki su buharı yoğunlaştırıldığında açığa çıkan ısı miktarı. ( kcal/m³' ).
60.Alt Isı Değeri ( Hu ) : Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m³ gaz, belirli oranda hava ile karıştırılarak, herhangi
bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su buharı yoğunlaştırılmadan başlangıç sıcaklığına
kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarı ( kcal/m³ ).
61.Kullanma ısı değeri : Kullanım yerindeki (gaz sayacının bulunduğu yer) şartlara göre 1 m3gazın (Örneğin; 20°C 'ta
ve 0,95 bar basıncında ve % 60 nispi rutubette) alt ısı değeri ( kcal/m³ ).
62.Wobbe Sayısı ( W ) : Gaz cihazlarının ısıl yükleri bakımından birbirlerinin yerlerine ikame edebilmeleri hakkındaki
katsayı. Üst veya alt ısıl değere bağlı olarak yine üst (Wo, n) ve alt (Wu, n) Wobbe sayısı ayırt edilmektedir.
63.Gaz Modülü : Bir cihazın wobbe sayısı farklı başka bir gazla çalışabilir hale dönüştürülmesinde, ısı girdi paritesi ve
primer hava sürüklenmesinin doğru değerini elde etmek için, cihazın daha önce çalıştığı gazla aynı olması gereken
orandır.
64.II. Gaz Ailesi : II. gaz ailesi, standart şartlar altında, wobbe sayıları 11,46 - 16,1 kwh/m³ arasında olan gazlar olup,
doğal gaz bu gaz ailesindendir.
65.Ana Kapatma Vanası : Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde bir veya birden fazla binaya verilen
gaz akışının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan gaz kapatma tertibatı.
66.Bina Bağlantı Hattı : Gaz teslim noktası ile ana kapatma vanası arasındaki hattı.
67.Kolon Hattı : Ana kapama vanası ile sayaç bağlantısı arasında ölçülmemiş gazı ileten hat bölümü.
68.Tüketim Hattı : Sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisat.
69.Ayrım Hattı : Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki hat.
70.Cihaz Bağlantı Hattı : Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı hattı.
71.Sayaç Bağlantı Hattı : Sayaç girişi vanası ile sayaç girişi arasında bulunan esnek bağlantı elemanı.
72.Tesisat Galerisi : Bina dışında,doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırma ve aydınlatması
temin edilmiş istenildiğinde kontrolü, bakım ve onarımı yapılabilen toprak altı tesisat kanallarıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
73.Tesisat Şaftı : Bina içinde, gerekli mesafe bırakılması şartıyla doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği,
havalandırması temin edilmiş, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol maksatlı ulaşılabilen tesisat kanallarıdır.
74.Tesisat Kanalı : İçinden bir veya birkaç tesisatın boru hattının geçirilmesi düşünülerek özel olarak inşa edilmiş
kanallardır.
75.Toplam Kapasite : Bir binada bulunan bütün aboneler tarafından eş zamanlı kullanım dikkate alınarak birim
zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirlenmesinde esas alınan
toplam(azami) gaz tüketim miktarı (m3/h).
76.Abone Tüketim Değeri : Abonenin bir saatte,tüketilebileceği kabul edilen gaz tüketim miktarı (m3/h).
77.Gaz Tüketim Cihazı : Gaz yakarak ısı üreten cihaz (Ocak, fırın, şofben, soba, kat kaloriferi, sıcak su kazanları,
elektrik jeneratörü,klima vb.).
78.Şofben : Sürekli akış halindeki kullanım sıcak suyu üretme maksatlı cihaz.
79.Termosifon : Deposundaki suyu ısıtan cihaz.
80.Kombi ( Birleşik ısıtma cihazları ) : Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu kullandıkları gazın yanma ısısından
yararlanarak elde eden,genellikle “B” ve “C” tipi olarak imal edilen atmosferik brülörlü anma ısı gücü 70 kW ’yı
geçmeyen cihazlar.
81.Kazan : Isıtma ve/veya proses amaçlı sıcak su veya su buharı üreten, bazı hallerde kullanım amaçlı sıcak suyu da
temin cihazı.
82.Boyler : Kazan ile eşgüdümlü çalışan veya kendine ait yakma sistemi bulunan kullanım amaçlı sıcak su üretim
cihazı.
83.Kat Kaloriferi : Bireysel veya küçük tüketimli bina merkezi ısıtma sistemlerindeki kalorifer tesisatı suyunu ısıtmak
için kullanılan anma ısı yükü 70 kW ’yı aşmayan,yer veya duvar tipi cihazlardır.Bazı hallerde kullanma amaçlı sıcak suyu
da temin eden bir sıcak su üreten cihaz.
84.Soba : Gaz yakarak elde ettiği ısıyı doğrudan ısıtma yüzeyleri üzerinden ortama veren cihazlar.
85.Şömine tipi sobalar : Isıtılmış havanın konveksiyonla yayılımı ile bir odayı ısıtmak için tasarlanmış, alevi veya akkor
bölgeleri açıkça görülen, net ısıl değere dayanan anma ısı yükü 20 kW’ı geçmeyen atık gaz sistemine göre denge bacalı
veya bacalı olan cihazlar.
86.Sıcak hava üreticisi : Uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan ısıtan ve gaz yakıtla
çalışan bir ısıtma cihazı.
87.Yansıtıcı ısıtıcı ( gaz yakıtlı ) : Yanan gazın verdiği ısıyı ısı yansıtıcısı vasıtasıyla yansıtarak hacimleri ısıtan ve
gazla çalışan cihaz.
88.A Tipi Cihazlar ( Bacasız Cihazlar ) : Yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı
olmayan, yanma ürünlerini bulundukları ortama veren cihazlar.
89.B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma
odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun baca vasıtası ile dış ortama veren cihazlar.
90.B1 Tipi Cihazlar ( Fanlı-Bacalı Cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık
yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz
bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dış ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile
aynı kategoride mütalaa edilen cihazlar.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
91.C Tipi ( Hermetik ve denge bacalı cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız
olarak özel hava bağlantısı ile dış ortamdan alan, kapalı yanma odalı, yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dış
ortama veren havalandırmaları bulundukları ortamdan bağımsız olan cihazlar.
92.Yoğuşmalı Cihazlar : Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için, kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık
gazın içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan genellikle “ C ” tipi denge bacalı
olarak imal edilen cihazlar.
93.Ocak : Yemek pişirme ve/veya yemek ısıtma maksatlı açık yanmalı cihazlardır.
94.Atık Gaz : Gazın hava ile karışarak yanması sonucu oluşan ve atmosfere atılması gereken gaz.
95.Atık Gaz tesisatı : Cihazda yanma sonucu oluşan gazların cihazdan uzaklaştırılmasını sağlayan tesisat.
96.Atık Gaz Klapesi : Bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalışan bir klape.
97.Atık Gaz Bacası : Gaz tüketim cihazında yanma sonu oluşan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan eğik veya
dik konumlu iyi çekiş yapan duman bacası.
98.Atık Gaz Çıkış Borusu ( Duman Kanalı ) : Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya
dikdörtgen en kesitli bir boru.
99.Atık Gaz Akış Sigortası : Yanma ocağı ( cihaz ) entegre edilmiş,bacada meydana gelen kuvvetli çekiş , tıkanma ve
geri tepme durumlarında yakma sistemi gazının kendiliğinden kesilmesini sağlayan elemanı.
100.Baca başlığı : Bacanın çekiş etkisini düzenleyen ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapka.
101.Atık gaz çıkış ağzı : Bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkış borusunun cihaza bağlandığı ağız.
102.Etkili Baca Yüksekliği : Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası arasındaki mesafe.
Cihazlar için müstakil bacaların etkili yüksekliği en az 4 metre olmalıdır.Ancak cihaz davlumbazına bağlanan atık gaz
tesisatı en az 1,0 metrelik düşey bir hızlandırma yoluna sahipse, bu hızlandırma yolunun 1,5 katına eşit olan daha küçük
etkili baca yüksekliği de yeterli olur.
103.Hat numarası : Doğal gaz tesisatlarının projelendirilmesinde belirli debi, çap ve uzunluktaki tesisat bölümlerine
verilen numara.
104.Sızdırmazlık Macunu : Gaz boru hatları ve donanımlarının dişli bağlantılarında gaz sızdırmazlığını sağlamak
amacı ile kullanılan özel bir macundur.
105.Patlama Kapağı : Çelik kazanlarda yanma hücresinin arka duvarına veya duman sandığı üzerine takılan ağırlıklı
veya yaylı kapaktır.
106.Yaylı Emniyet Ventili : Kalorifer tesisatını ve kazanı aşırı su basıncına karşı korumak amacı ile konulan bir emniyet
elemanıdır.
107.Müstakil ( Bireysel ) Baca : Tek bir birime hizmet vermek üzere inşa edilmiş, binanın bir katından çatının üstüne
kadar çıkan ve diğer katlarla cihaz bağlantısı olmayan bacadır.
108.Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacadır.
(Doğalgaz baca bağlantılarında kullanılamaz.)
109.Ortak Baca ( Şönt Baca ) : Çatı üstüne çıkan bir ana baca ile cihazın bağlandığı kattan bir kat yukarıda ana baca
ile birleşen ve ana bacaya paralel bacalardan oluşan ve birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş
bacadır.(Doğalgaz baca bağlantılarında kullanılamaz.)
110.Hidrolik Çap : Kanal kesit alanının ( A ), kanal çevre uzunluğuna ( U ) bölümünün 4 katıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Dh = 4.A/U
A : Kanal kesit alanı
U : Kanal çevre uzunluğu
D h : Hidrolik çap
111.Deprem Güvenlik Cihazı : Deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik,
elektronik veya elektro-mekanik cihazlardır.
3
3
112.Metreküp ( m ) : 1,01325 bar mutlak basınç ve 15ºC sıcaklıkta 1m hacim kaplayan doğal gaz miktarıdır.
1.2.Talimatlar ve Tavsiyeler
1.2.1.Talimatlar
1) Sertifikalı firmalar bünyelerinde çalıştıracakları ve görevlendirecekleri elemanları, doğalgaz çalışmalarında emniyet
kuralları. teknik kurallar, müşteri ilişkileri ve ayrıca acil durumlarda alınacak önlemler ile ilgili bilgilendireceklerdir.
2) Firmalar AGDAŞ 'ın kontrolündeki gaz hatlarına veya şebekeye takılmış olan herhangi bir ekipmana kesinlikle
müdahale etmeyecek. çalışmalarda böyle bir ihtiyaç ortaya çıkarsa konu acilen gaz kuruluşlarının acil arıza servis
telefonuna (187) bildirilecektir.
3) Firmalar dönüşüm işlerini tamamladıktan sonra apartman yöneticisi ve kapıcıya veya ilgili kişiye doğalgaz
kullanımında genel emniyet kuralları ve acil durum önlemleri konusunda eğitim verecek ayrıca tüm malzemeler için de
yazılı işletme talimatları hazırlayıp imza karşılığı aynı şahıslara teslim edecektir. Kazan dairesi talimatnameleri kazan
dairesinin kolay görünür bir yerine firmalarca asılacaktır.
4) Firmalar çalışma esnasında her türlü emniyet tedbirini almak mecburiyetindedir.Isı üretici cihazlar TS 1257 ve TS
2192 'ye uygun kazan dairelerine yerleştirilmelidir ve gerekli yanma havası her şart altında sağlanmalıdır.
5) Can ve mal emniyeti açısından gaz kaçağı durumunda, tüm kazan dairelerinde selenoid vana ve selenoid vanaya
kumanda edilebilecek şekilde tercihen sesli ve ışıklı sinyal verecek 2 adet exproof gaz alarm cihazı takılması
zorunludur.
6) Bu şartname de belirtilmemiş olan diğer mevzuat”tan kaynaklanan yükümlülüklere uyulması zorunludur.
1.2.2.Tavsiyeler
Yakıtta ekonomi sağlanması ve çevre kirliliğini en aza indirmek bakımından gazlı merkezî yakma tesisleri,dış hava
sıcaklığına bağlı otomatik ( 3 veya 4 yollu vanalı vb.) kumanda tertibatı ile donatılacak biçimde tasarlanmalı ve
yapılmalıdır ( TS 3818'e göre mecburidir ). Otomatik kumandanın fonksiyonunu gereğince yapılabilmesi için ısıtma
sisteminin bütün devreleri (TS 2164) eş dirençli olarak tasarımlanmalıdır. Sistem ile proje ve detaylarının
düzenlenmesinde TS 2164'de yer alan kurallara tam olarak uyulmalıdır. Otomatik kumanda sisteminde kullanılacak alet
ve cihazlar, amaca uygun boyut yapı ve özellikte olmalıdır. Sistemin, yönetmeliğin 24. madde hükmü saklı kalmak kaydı
ile makul bir süre garantili çalışması için yapımcısı tarafından kontrol ve garanti edilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla
sistemin bakım ve ayarlanması için periyodik bakım sözleşmelerinin yapılması teklif ve tavsiye edilmelidir.
Bireysel kalorifer tesisatlarında ısı ekonomisi sağlanması amacıyla ısıtılan hacimlere oda termostatı ve/veya
radyatörlere termostatlı vanalar takılması tavsiye edilir.
Isı ekonomisi bakımından, ısı üreticilerinin yerleştirildiği mahallerdeki bütün sıcak su boruları, ısı yalıtımına tabi
tutulmalıdır. Isı yalıtımının ısı geçirgenlik direnci en az 0.65 m².K/W olmalıdır.
Doğal gaz tesisatlarında;deprem anında tesisattaki gaz akışını kesecek deprem güvenlik cihazının konulmalı ve bu
cihazlar ( mekanik,elektronik veya elektro-mekanik ) bina dışına yerleştirilmelidir.Bunun mümkün olmadığı durumlarda
AGDAŞ 'ın onayı alınmalıdır.Cihaz montajları yapılırken standartlar da belirtilen montaj kurallarına riayet edilmeli ve
verimlilik esasına göre montaj yapılmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
1.3.Gaz teslim noktası
Çelik ve/veya PE ana dağıtım şebekesindeki mevcut basıncın ihtiyaç duyulan basınca düşürülmesi için kurulan
tesislerdir.Gaz teslim noktası,servis kutusu ya da basınç düşürme ve ölçüm İstasyonu şeklinde olabilir.
Servis kutularının giriş tarafındaki hat PE olup taşıdığı basınç 1- 4 barg, çıkış tarafındaki basınç ise 21 mbarg veya 300
mbarg olmak üzere iki ayrı değerde olabilecek şekilde tesis edilmektedir. Servis kutusu çıkış basıncının hangi değerde
olacağı, ihtiyaç duyulan gaz debisi ve gaz basıncı gibi değişkenlere bağlıdır. Çıkış debileri ise servis kutusu içinde
bulunan basınç düşürme regülatörlerinin tipine ve sayısına göre değişkenlik gösterir. Servis regülatörlerinin tipi ve sayısı
onaylanan projeye göre firmanın yapacağı talep doğrultusunda AGDAŞ tarafından belirlenir.
Ayrıca servis kutuları tesis edilecekleri mahalin fiziksel şartlarına, (Duvar tipi servis kutusu, yer tipi servis kutusu) ihtiyaç
duyulan gaz debisine ve basıncına göre S 200,S 700, S 300, CES 200 v.b. tiplere ayrılır.
1.4.Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri
AGDAŞ gaz teslim noktasında tesis edilen servis kutuları tipleri Çizelge-1’ de verilmiştir.
Basınç
21 mbarg
CES 200
Ser.Kutusu
Debi (m³/h)
25
50
300 mbarg
S 200-S 700
25
50
S 300
50
75
100
CES 200
S 200- S 700
30
30-60
S 300
60
90
120
200
Çizelge.1 Servis kutusu tipleri ve verebileceği debiler.
AGDAŞ yukarıda belirtilen servis kutusu ve servis kutusu içinde kullanılacak regülatör tiplerinde değişiklik yapma
hakkına sahiptir.
1.5.Malzeme Seçimi
Tüm tesisat bileşenleri ve yakıcı cihaz seçiminde TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartları haiz
olmayan malzemeler,TSE tarafından kabul gören diğer standartlardan birine uygun olmalıdır.Standartlarda yapılabilecek
değişikliklerde yeni tarihli standardın resmi gazetede yayınlanmasından sonra yeni standart geçerli olur.Gaz yakan
cihaz seçimlerin de ayrıca gaz yakan cihazlar direktifine uyulması gereklidir.
2. Kurallar
2.1. Malzeme ve özellikleri
2.1.1. Borular;
2.1.1.1. Yeraltı Gaz Boruları: Yeraltı (bina dışında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS 6047 EN 10208,
polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun olmalıdır.
Çelik borularda, boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge-2’ye uygun olmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çap
(mm)
15
20
25
32
40
50
65
80
100
125
150
200
250
300
400
450
Dış çap
(mm)
21,3
26,9
33,7
42,4
48,3
60,3
73,0
88,9
114,3
141,0
168,3
219,1
273,0
323,0
406,0
470,0
Cidar kalınlığı
(mm)
2,80
2,90
3,40
3,60
3,70
3,90
5,20
5,50
6,00
6,60
7,10
8,18
9,27
9,50
9,50
9,50
Çizelge.2 - Çelik borularda cidar kalınlıkları
2.1.1.2. Yer üstü gaz boruları : Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208, dikişsiz bakır borular TS 9872 EN 1057
standardına uygun olmalıdır. Doğal gaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS 10670, TS 10878 ve
TS EN 14800 standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları
Çizelge.2’ye uygun olmalıdır.
2.1.2. Boru ekleme parçaları
2.1.2.1. Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları : Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı
elemanı TS EN 1555–3, flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1 ve contalık malzemeler TS EN 751–2 standardına
uygun olmalıdır.
2.1.2.2. Yer üstüne döşenecek boru ekleme elemanları : Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, dişli bağlantı
elemanı TS 11 EN 10242, flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1, esnek borular ve bağlantı elemanları TS 11394,
TS 10670, TS 10880, TS 10878,contalık malzemeler TS EN 751–2 standardına uygun olmalıdır. Duvar geçişlerinde
borular, uygun boyuttaki çelik boru kılıflları içinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karşı yalıtımlıdır.
Başkaca belirtilmedikçe, kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır.
2.2. Doğal gaz tesisatında kapasite ve tüketim değerinin belirlenmesi
2.2.1. Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri: Bina bağlantı hattı, kolon hattı, tüketim hattı, ayrım hattı ve cihaz
bağlantı hatlarının boru çapları, tüketicilerin kullandıkları cihazların tüketim değerlerine göre hesaplanmalıdır. Debiler,
kullanılan cihaz tüketimine (kapasitesine) uygun olarak hesaplanır. Doğal gazla çalışan bazı cihazların kapasitesi
Çizelge-3 ve Çizelge-4’te verilmiştir.
Bu konuda tabloda gösterilmeyen tüketim değerlerinde imalatçıların verdiği tüketim değerleri de kullanılabilir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Kapasite (
kcal/h )
Debi ( m³/h )
Ocak
Fırın ve 4 bekli
1,6
Kombi
20000
2,5
Kombi
24000
3,2
Şofben
16400
2,2
Soba
5300
0,7
Soba
9000
1,2
Cihaz Adı
Kalorifer kazanı, buhar kazanları, sıcak hava üreteçleri gibi büyük cihazların debileri; doğal gazın alt ısıl değeri
8250 kcal/m³ ve % 90 verim alınarak kapasitelerine göre hesaplanır.
Çizelge.3 - Çeşitli tüketim cihazlarının tüketim debileri
Cinsi
Boyut
Kapasite(kcal/h)
Tüketim(m3/h)
Bek
Bek
Bek
Bek
İkili Bek
Kuzine altı fırın
Pasta Fırını
Benmari
12 ”
16 “
18 “
23 “
25+16“
_
_
100 “
10500
13500
15000
16000
31000
8000
20000
4000
1,27
1,64
1,82
1,94
3,76
0,97
2,4
0,5
Boru Bek
100 “
7000
Radyant (döner)
1“
4000
Not : Boru bek üzerinde paralel olarak çift göz delinmiş ise kapasite 1,5 ile çarpılır.
a : Dış çap (cm) b : Uzunluk (cm) c : Göz (adet)
0,85
0,48
Çizelge.4 - Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri
Bireysel kullanım olan mahallerde gerekli debi, kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre ( Çizelge.14 Eşzaman
faktörlerine bağlı debi değerleri, bkz.sayfa 73) bulunmalıdır.Doğal gaz yakıcı cihazlarda gerekli debi; cihaz kapasitesinin
3
doğalgazın alt ısıl değerine ( hesaplamalarda bu değer 8250 kcal/m alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile
bulunur veya cihaz imalatçı kataloglarından alınır.
2.2.2. Doğal gazın özellikleri : Bina iç tesisatına ait boru çaplarının belirlenmesinde Çizelge-5’de verilen gaz özellikleri
göz önünde bulundurulmalıdır.
Özellikler
Doğal gaz
Kinematik Vizkozite m2/s
Gaz Sıcaklığı T (ºK)
Gaz Basıncı p (mbar)
Barometre basıncı B
(mbar)
Bağıl yoğunluk d
Gaz yoğunluğu (kg/m 3)
14,0 . 10-6
288,15
22,4
Yörenin hava basıncı
0,58 - 0,64
0,65 – 0,70
Çizelge.5 - Doğal gaz özellikleri
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
2.3. İç tesisat boru,teçhizat ve cihazların yerleştirilmesi kuralları
2.3.1. Yer altı gaz boruları;
1. Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya birden fazla bağlantı hattı yapılmamalıdır. Ancak,
mecburi durumlarda gaz dağıtım şirketinden izin almak şartıyla gerekli hallerde birden fazla bağlantı yapılabilir.
2.Yeraltına yerleştirilen çelik borular hazır Polietilen (PE) kaplı veya TS 5139’a uygun sıcak sargı ile kaplanmış
olmalıdır. Bağlantı yerleri ( kaynak yerleri ) TS 5139’a uygun sıcak sargı ile kaplanmış olmalı ve tüm borular TS 5141 EN
12954 standardına uygun katodik koruma ile korozyona karşı koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS 10038
standardına uygun olarak tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile olmalıdır.Hazır PE kaplı
borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir.Sıcak PE sargı
uygulamasında, uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve
nem tamamen giderilmeli, işlem esnasında sargı malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boşluk olmamalıdır.
PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm yukarıya kadar devam etmelidir.
3. Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz
boru hattının TS EN 1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleştirilmesi elektrofüzyon tekniği ile yapılmalıdır.
Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dış darbelere ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun
toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüşlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır.PE borunun toprak üstüne
çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne çıkmadan önce PE-çelik geçiş parçası kullanılarak çelik
boruya geçiş yapılmalıdır. Bu parçanın çelik tarafı PE borunun zarar görmemesi için soğuk sargı yapılarak korozyona
karşı korumaya alınmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan bodrumdan binaya giriş yapılacak ise,
bina girişinden en az 1 m önce çelik boruya geçiş yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır.
Toprakaltına döşenecek doğal gaz hattı için gerekli olan tranşe derinlikleri Şekil-1 ve Şekil-2’de verilmiştir. Kullanılacak
olan ikaz bandı en az 20 cm. genişliğinde, sarı renkli zemin üzerinde kırmızı ile “187 DOĞAL GAZ ACİL” ibaresi bulunur
şekilde olmalıdır.
4. Bina bağlantı hatları; p ≤ 4 bar ise çelik veya polietilen borudan, p>4 bar ise çelik borudan döşenebilir.
5. Toprakaltına döşenecek doğalgaz hattı için gerekli olan tranşe ( toprak altı boru döşeme kanalı )
Derinlikleri şekil-1 ve şekil 2’de verilmiştir.
Şekil.1 Toprak altı çelik boru hat (kanal) ayrıntıları
Şekil.2 Toprak altı Polietilen boru hat (kanal) ayrıntıları
6.Geri dolgu işlemi esnasında boru altına, boşluk kalmayacak şekilde sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır.Boruya zarar
verebilecek büyüklükte taş ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik borunun aşırı yüke maruz
kalabileceği (yol geçişi, araç geçişi v.b.) durumlarda tranşe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranşe üst
seviyesine olan mesafesi 80 cm. olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı durumlarda çelik kılıf ( muhafaza borusu )
kullanmak şartı ile tranşe derinliği en az 60 cm olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğal gaz borusunun birbirine temasını
önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır. İlaveten kılıf ve doğal gaz borusu arasına su
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
ve yabancı madde girişini önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf borusu ve doğal gaz
borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı olmalı veya sıcak PE sargı ile izole edilmelidir. ( Şekil.3 )
Açıklama
1 PE kaplı doğalgaz borusu
2 Kılıf borusu ile boru arasına kurulan ayırıcı (separatör)
3 PE kaplı kılıf borusu (çelik)
4 Kılıf borusu ile borunun arasını kapama yüksüğü (kauçuk, plastik vb.)
5 Yüksük bileziği (paslanmaz çelik)
Şekil.3 Muhafaza kılıf koruma ( toprak altı hatları için )
7.Doğal gaz boru hattı güzergahında tesisat,yakıt depoları, drenaj kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon v.b. yerlere
Çizelge-6’da belirtilen mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aşırı gerilime maruz kalmayacağı emniyetli
yerlerden geçirilmelidir.
PARALEL VEYA DİKİNE GEÇİŞ
Elektrik Kabloları
Kanalizasyon Boruları
Agresif Akışkan Boruları
Oksijen Boruları
Metal Borular
Sentetik Borular
Açık Sistemler (Kanal Vb.)
Diğer Altyapı Tesisleri
MİNİMUM MESAFE
50 cm.
Dikine Geçiş =
Paralel Geçiş =
50
30
Dikine Geçiş
Paralel Geçiş
50
50 cm.
100 cm.
cm.
cm.
=
50 cm.
= 150 cm.
cm.
Çizelge.6 - Diğer tesisat hatları geçiş mesafeleri
Şekil.4 Doğal gaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe
Toprak altı doğal gaz hattının tesisat galerisi içerisinden geçirileceği durumlarda;
Tesisat galerisi, doğal gaz hattının kontrolü yapılabilecek boyut ve biçimde olmalıdır.Tesisat galerisinin havalandırılması
sağlanmalıdır.Tesisat galerisinde kullanılacak doğal gaz borusu hazır PE kaplı olmalıdır.Tesisat galerisinde tesis edilen
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
doğal gaz hattı,diğer tesisatların üst seviyesinden ve minimum 15 cm mesafeden
aydınlatması ex-proof olmalı, doğal gaz hattından daha düşük seviyede bulunmalıdır.
geçmelidir.Tesisat galerisi
2.3.2.Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması
1.Yer altına döşenecek borular hazır PE kaplı olmalı,kaynak yerleri ve ekleme parçaları PE sıcak sargı ile izole
edilmelidir.Yapılacak izolasyonla ilgili olarak teknik şartnamede 2.19 maddesinde belirtildiği şekliyle uygulanmalıdır. Yer
altına döşenen boruların korozyona karşı (TS 2169'a uygun) korunması için boru üzerindeki hadde pası korozyon
ürünleri yağ ve nem tamamen giderilerek tam olarak izole edilmelidir.İzolasyon standarda uygun sıcak sargı ile
yapılmalıdır.Yer altı gaz tesisatlarındaki çelik boru TS 5139 'a göre polietilen ile kaplama yapılmalıdır. Kaplama toprak
seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm. yukarıya kadar devam etmelidir. Yer üstü boruları ise astar boya (antipas )
üzerine sarı renkli (krom sarısı) yağlı boya ile boyanmalıdır.
Sıcak sargılı ve hazır izoleli çelik yer altı boruları TS 5141 EN 12954'e göre katodik koruma yapılacaktır. Ayrıca yer tipi
servis kutusu çıkışındaki flanşlar sıcak sargı ile izole edilecektir.Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma
sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılmalı ve doğal gaz tesisatı ile arasındaki yatay mesafe
toprak altı hat uzunluğuna bağlı olarak mümkün olduğunca fazla olmalıdır. Magnezyum anotlar TS 5141 EN 12954’e
uygun olacaktır.
Magnezyum anotların kimyasal bileşimleri şu şekilde olmalıdır;
% Al : 0.05 max.
% Ni : 0.01 max.
% Zn: 0.03 max.
% Fe : 0.02 max.
% Mn: 0.17 max. % Si : 0.2 max. % Cu: 0.05 max.
% Pb: 0.006 max. % Sn : 0.001 max. % Mg : Geri kalan.
Magnezyum anotların anot yatağı malzemesi; (B tipi)
Jips (Ca5042H20)
: % 25-30
Sodyum Sülfat (Na2504) : % 25-30
Bentonit
: % 40-50
Özgül Elektrik Direnci (ohm.cm)
: 25-50
özelliklerinde olmalıdır.
Kullanılacağı Zeminin Özgül Elektrik Direnci
: 4000 ohm.cm (Max) olmalıdır.
Magnezyum anotların kimyasal özellikleriyse;
Elektrod Potansiyeli (Referans Cu/CuSO4 elektrod) : -1500 mVolt (Deniz suyu içinde)
Teorik Akım Kapasitesi
: 3.94 amper.saat/kg
Anot Verimi
: % 50
Çeliğe Karşı Devre Potansiyeli
: 650 mVolt
PE kaplı borularda ortalama 20 yıl katodik koruma ömrü için uygun anot boyutları, boru çapı ve metrajına göre Çizelge7’ de, TS 5141 EN 12954'e göre D profil magnezyum anot boyutları Çizelge-8’de verilmektedir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Anot Boyutu
Boru
Çapı
2 lb
3.5 lb
6.5 lb
11 lb
17 lb
DN 25
DN 32
DN 40
DN 50
DN 65
DN 80
DN 100
DN 125
DN 150
0.907 kg
150 m
110 m
85 m
70 m
55 m
45 m
40 m
30 m
25 m
1.588 kg
260 m
190 m
160 m
130 m
100 m
80 m
70 m
50 m
40 m
2.948 kg
480 m
380 m
300 m
240 m
190 m
150 m
120 m
100 m
80 m
4.989 kg
760 m
600 m
480 m
380 m
290 m
240 m
190 m
155 m
130 m
7.711 kg
1270 m
1000 m
800 m
640 m
490 m
400 m
320 m
250 m
210 m
Çizelge. 7- Katodik koruma ömrü 20 yıl için uygun magnezyum anot boyutları
Çıplak Anod *
Anod
Tipi
Anod Yatağı Dolgu Malzemesi
Anod
Anod
D
L
Ağırlığı (kg)
Dolgusu (kg)
M–1
30
30
970
1.6
130
1100
11
M–2
60
60
470
3
160
550
9
M–3
100
100
300
5
200
400
9.5
M–4
100
100
460
8
200
550
11.4
M–5
100
100
560
10
200
650
14
M–6
130
130
500
15
225
600
17
M–7
130
130
580
17
225
700
19
M–8
130
130
700
20
225
800
21
* Çıplak anod kütlesinde tolerans % 5, uzunluk ölçülerinde tolerans % 3’tür.
a (mm)
b(mm)
1 (mm)
Paketlerin
Anod
Ağırlığı (kg)
12.6
12
14.5
19.5
24
32
36
41
Çizelge.8 D profil magnezyum anot boyutları
2.Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması:
Uygulama 1 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut değil, B binası bağlantı yapacak ise;
B binası için daha önce bir branşman vanası mevcut olsun veya olmasın, 1 nolu hattın tamamı yenilenmeli, 1 ve 2 nolu
hatlar katodik koruma altına alınmalıdır. A ve B binalarına ait hatlara izolasyon flanşı tesis edilmelidir.(Şekil-5)
Uygulama 2 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut , B binası bağlantı yapacak ise;
Toprak altı hattın tamamı için katodik koruma ölçüm değeri doğru okunabiliyor ise B binası için ayrı bir anot sistemi
koyulmayabilir. B binası hattına izolasyon flanşı tesis edilmelidir.(Şekil-5)
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
UYGULAMA 2
UYGULAMA 1
1
A
B
A
B
2
Mg
anot
Mg
anot
Şekil.5 Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması
2.3.3.Yer üstü gaz boruları;
1.Binalara ait servis hatları ve servis kutularının yerleri,tipleri işletmece belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı
hattı Şekil 6 ve Şekil 7’ye göre yapılır.Duvar tipi kutular da yandan çıkış da yapılabilir.
MERDİVEN
SAHANLIĞI
Şekil.6 Yer tipi (gömülü) servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
MERDİVEN
SAHANLIĞI
Şekil.7 Duvar tipi servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı
2.Yer altından yer üstüne çıkış ve bina içine giriş noktaları arasında kalan kısımları korozyona ve mekanik darbelere
karşı tam korunmuş olmalıdır. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm. daha büyük
olmalıdır.Toprak altından zemin üstüne çıkan borular zemin seviyesinden itibaren 60 cm. yüksekliğe kadar sıcak
polietilen sargı ile sarılmalı veya hazır PE kaplı boru kullanılmalıdır.
3.Bina bağlantı hatları binaya,binanın girişine yakın,doğal olarak havalanabilen,yeterince aydınlatılmış, kuru ve kolayca
ulaşılabilen bir yerinden girmelidir.Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuş,gaz dağıtım şirketi tarafından
gerektiğinde görülebilecek ve kontrol edilebilecek, kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir.Doğal gaz
boruları, bina ortak mahal olmayan yerler, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu bulunan mahal,yangın merdiveninin
içinden veya bitişiğinden vb. yerlerden geçirilmemelidir.
4.Doğal gaz bina bağlantı hattı üzerinde şartnamede belirtilen şartlara uygun olan müşterek alanlara (bina ana giriş
kapısına mümkün olduğunca yakın),rahatça ulaşılabilecek 1,90m - 2,10m yükseklikte,hasar görmeyecek bir noktaya
tüm tesisatın gaz akışını gerektiğinde kesip açma işlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun
“Ana Kapatma Vanası” (A.K.V.) konulmalıdır.Ana kapatma vanası bina dışında bir noktaya konulacak ise
havalandırılmış bir kutu içine alınmalıdır. Bina bağlantı hattı bina içinde birden fazla kolona ayrılacak ise her bir kolon
için ayrıca bir “Kolon Kapatma Vanası” (K.K.V.) tesis edilmelidir. Kolon kapatma vanaları, kolon ayrım noktasından
rahatlıkla görülebiliyor ise ayrıca bir ana kapatma vanası konulmasına gerek yoktur. Ana kapatma ve kolon kapatma
vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın çapı hattın çapı ile aynı olacak şekilde monte edilmelidir.
Yalnızca DN 65 hat üzerinde hız sınırlaması ve basınç kayıpları dikkate alınmak suretiyle DN 50 vidalı vana konulabilir.
DN 65 ve üzeri çaplardaki A.K.V. ve K.K.V. vanaları, flanşlı ve tam geçişli küresel vana olmalıdır.
5.Açma-kapama elemanı; anma çapı 50 mm (dahil)’ye kadar TS EN 331 standardına uygun küresel,anma çapı 50
mm’den büyük çaplarda TS 9809 standardına uygun flanşlı ve tam geçişli vanalar kullanılmalıdır.
6.Doğal gaz hatlarının, duvar ve döşemelerden geçişlerinde koruyucu kılıf borusu kullanılmalıdır. Duvar ve döşeme
geçişlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eş merkezli olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz
borusunun dış çapından en az 20 mm. daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz
bir biçimde yerleştirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 10 mm. taşmalıdır. Koruyucu boru ile gaz
borusu arasında kalan boşluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaşıp çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik
esaslı malzemeler doldurularak tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri ek
yeri bulunmamalıdır.(Şekil.8)
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Şekil.8 Duvar ve döşemelerden geçiş
7.Doğal gaz boruları ile telefon, elektrik hatları ve sıcak, kızgın akışkan boruları arasında en az 15 cm.lik bir açıklık
olmalıdır.1000 Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır.Yüksek gerilim havai hatları ile
doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10m olmalıdır.Zorunlu durumlarda dağıtım şirketinin onayı ile gerekli emniyet
tedbirleri alınmak suretiyle bu mesafe kısaltılabilir.
8.Doğal gaz boruları kendi amacı dışında (elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanması vb)
kullanılmamalıdır.
9.Tesisat boruları,bina taşıyıcı sütunlar ( kolonlar ) veya bağlayıcı kirişler delinerek geçirilmemelidir.
10.Gaz boruları,kapalı hacim içinden geçirilmemeli,ancak tesisat şaftı içinden geçirildiğinde bu şaft tam olarak
havalanabilecek biçim ve boyutta olmalıdır.Diğer tesisatlar ile gaz boruları arasındaki mesafe en az 15 cm.
olmalıdır.Duvar içindeki şaftlardan geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli ve üstleri havalandırmaya uygun kapak ve
ızgaralarla örtülmelidir.Tesisat şaftı her kattan ulaşılabilir olmalıdır.
11.Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina girişlerinin yakın olması, kot
farkı, merdivenli sokak girişleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim
noktası işletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan
geçirilerek tesis edilmelidir.Birden çok binanın aynı servis kutusunu ortak kullanmaları durumunda ana kapatma vanaları
yerleşimleri verilmiştir.(Şekil.9)
Şekil.9 Servis kutusunun ortak kullanımında ana kapatma vanası yerleşimi
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
12.Doğal gaz boruları duvarlara tespitinde; DN 50 (2”) ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler,DN 65
(2½”) ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçelerle kullanılmalıdır.Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmelidir.Boru
çaplarına göre kelepçe mesafeleri Çizelge 9’a uygun olmalıdır.
BORU ÇAPI
YATAY
DÜŞEY
KELEPÇE TİPİ
½”
2,0 m.
2.5 m.
Plastik veya çelik dübelli
¾” , 1”
2,5 m.
3,0 m.
1 ¼”
2,7 m.
3,0 m.
1 ½” , 2”
3,0 m.
3,5 m.
2 ½” , 3” , 4”
3,0 m.
3,5 m.
Çelik dübelli
6”
5,5 m.
7,5 m.
Çelik dübelli
8”
6,0 m.
8,5 m.
Çelik dübelli
Çizelge.9 Boru kelepçeleri tipi ve mesafesi
13.Sıva altına doğal gaz tesisat borusu döşenmemelidir.İç tesisat borularının duvar içindeki kanallara döşenmesi
durumunda kanalların üstleri havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları korozyona karşı
korunmalıdır.Kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmış olmalıdır. (Şekil.10)
14.Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında veya bitişik iki ayrı bina
arasında farklı oturma olabileceğinden buralardaki oluşabilecek gerilme ve yapısal değişimlerden iç tesisat borularının
etkilenmesini önleyecek şekilde TS 10878’e uygun esnek bağlantı elemanı ile tesisat bölümleri bağlanmalıdır (Şekil 11 ).
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
B
A
Binası
B
Binası
Binası
A
Binası
Doğal gaz
borusu
Esnek bağlantı
elemanı
Esnek bağlantı
elemanı
Doğal gaz
borusu
Şekil . 11
ondüle boru
d1
bağlantı ucu
L2
L1
Şekil . 12
Şekil.11 ve 12 Esnek bağlantı elemanı ( dilatasyonlu hat geçişlerinde ) yerleşimi ve boyutları
Esnek bağlantı elemanının bağlanacağı iki boru arasında bırakılması gereken mesafe, esnek bağlantı elemanı boyunun
(L1) en fazla %80’ i kadar olmalıdır ( Şekil 12 ve Çizelge.10 ).
ANMA
ÇAPI
L1
L2
d1
15
20
25
32
40
50
65
80
100
500
550
600
650
750
850
1000
1150
1300
60
60
60
70
80
90
100
100
100
21,3
26,9
33,7
42,4
48,3
60,3
76,1
88,9
114,3
Çizelge.10 Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı boyutları ( TS 10878 / 6 )
15.Toprak kayması veya oturması muhtemel yerlere yerleştirilecek bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında ek
gerilmelerin oluşmasını önlemek amacıyla,bina bağlantı hattı ile ana kapatma vanası arasında oluşabilecek gaz
kaçağına karşı TS 10878’e uygun esnek bir bağlantı yapılmalıdır.
16.Gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki ve merkezi sistem tesisatları ile üretim amaçlı ticari yerlere ait
tesisatların sayaç sonrası çelik doğal gaz boru tesisat kısımlarında DN 25 ve üstü çaplarda TS 8414 EN 14163’e uygun
kaynaklı birleştirme uygulaması yapılmalıdır.
Kaynak işlemi TS EN 287-1’e göre sertifika almış kaynakçılar tarafından yapılmalıdır.
Yeraltına yerleştirilen çelik borular ve kaynaklı birleştirme uygulaması yapılan bağlantı yerleri TS 5139’a uygun sıcak
sargı kaplanmış ve TS 5141 EN 12954’e göre korozyona karşı korunmuş olmalıdır.
Zemin üstünden bina içine giren bina bağlantı hatlarının toprak dışında kalan kısımları donmaya,korozyona ve mekanik
darbelere karşı tam korunmuş olmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
17.Tesisatlar gaz verme işlemi tamamlandıktan sonra antipas üzeri sarı renkli yağlı boya ile boyanmalı ve rutubetli
yerlere döşenen iç tesisat boruları ve bağlantı elemanları korozyona karşı tam korunmuş olmalıdır.
18.Doğal gaz boruları taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmamalı,diğer boruların üzerinde biriken yoğuşma,sızıntı veya
terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en üst seviyesine yerleştirilmelidir.
19.Vidalı bağlantılarda vida dişinin tipi TS 61’e uygun olmalı ve doğalgazın etkilemeyeceği TS EN 751-2 standardına
uygun sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır.Gerekli hallerde bu tür dişli tesisatlar sızdırmazlık sıvısı enjekte edilerek
sızdırmazlık sağlanabilir.
20.Çelik boruların bükümü;iç çaplar daraltılmayacak ve boruda şekil bozukluğu olmayacak şekilde ilgili boru
standartlarına ( TS 301, TS 6047 vb.) uygun soğuk şekil verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile yapılabilir. DN 25
o
(dahil) ve bu çaptan küçük çaplı borular bükülebilir.Kontrolünde yaşanan zorluk nedeniyle 90 lik bükümlerden
kaçınılmalıdır.
21.Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dış ortamla
doğrudan veya kanal kullanılarak irtibatlandırılmalıdır. ( 150 cm² ) Havalandırmanın mümkün olmadığı durumlarda gaz
alarm cihazı kullanılmalıdır.
22.Bireysel tüketim branşmanları sayaç konulacak yere kadar çekilmelidir.
23.Sayaç bağlı olmaksızın tesisat basınçlı hava uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır.
24.Sayaçlardan önce kapama vanası bulunmalıdır.
25.Giriş kapıları;bina dışında olan fakat sayaçları bina içine konulmak istenen yerlerde doğal gaz borusunun mahal içine
girdiği noktaya vana konulmalıdır.
26.Müşterek kolon tesisatı her zaman kolayca durumu kontrol edilebilecek ve görülebilinecek yerlerden
geçirilmelidir.Ana ve servis girişi olan binalarda ortak kolon iç tesisatları merdiven sahanlığı bölümünden geçirilmek
üzere döşenir.Binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya merdiven sahanlığının doğal gaz
hattının geçmesine uygun olmadığı durumlarda, doğal gaz hatları bina dış cephesinden çekilebilir. Bu gibi durumlarda
doğal gaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir. İç tesisat hatlarının dışarıdan yapılmasını gerektirecek, diğer
özel durumlar için AGDAŞ’ın görüşleri esas alınarak hareket edilmelidir.
27.Merkezi ısı sistemlerine ait gaz besleme borusu dışında,ısı merkezinden diğer bağımsız bölümlere ait olan gaz
boruları geçirilemez. Özel durumlar da AGDAŞ”ın görüşleri doğrultusun da hareket edilmelidir.
28.Dağıtım şirketince mühürlenmiş cihaz vanaları,yedek vanalar,sayaçlar ve regülatörler AGDAŞ yetkililerinden başka
hiç kimse tarafından açılamaz.
2.3.4.Boru Tesisatının Topraklanması
Gaz tesisatı, “Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım İç Tesisat Yönetmeliği’ne” göre topraklaması yapılan
binanın elektrik tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır.Bunun sağlanamadığı durumlarda;topraklama 16 mm
çap ve 1,5 m uzunlukta som bakır çubuk elektrot, 20 mm çap ve 1,25 m uzunluğunda som bakır çubuk elektrot,0,5 m²
ve 2 mm kalınlığında bakır levha,0,5 m² ve 3 mm. kalınlığında galvaniz levha ile yapılmalıdır.
Bakır elektrotlar veya levhalar toprak içinde düşey olarak bütünüyle yerleştirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü)
bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına izolasyon mafsalının çıkışına
irtibatlandırılmalıdır.
2.3.5. Regülatör ve Emniyet Tertibatı
Şebeke gaz basıncının,çalışma basıncından büyük olduğu durumda, TS 11390 EN 334, TS 10624, TS EN 88,
standartlarına uygun bir regülatör ve emniyet tertibatı kullanılmalıdır.(Şekil.13)
Gaz basınç regülatörleri için gaz tahliye borusu yerleştirilmesi zarureti varsa bu borular,en az DN 15 olmalı ve boşaltma
ağızları,can ve mal güvenliğini tam olarak sağlayacak şekilde dışarıya (atmosfere) verilmelidir.Gaz tahliye
boruları,korozyona karşı korunmalıdır.Tahliye borusunun uç ağızları,ateşleme sisteminden yeterli derecede ve trafik
zemininden en az 2,5m yükseklikte bulunmalıdır.
Tahliye borusu çıkış ağzı,tıkanmalara karşı sık dokunmuş olmayan, yeterli kalınlıkta ve korozyona karşı dayanıklı telden
yapılmış elekle kapatılmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
DOMESTİK REGÜLATÖR UYGULAMASI
Manometre
(Opsiyonel)
bar
15 cm
DN 15
Küresel vana
Test için
(T + Körtapa)
Küresel vana
Küresel vana
Shut-off
Regülatör
Şekil.13 İç tesisat boru hattı üzerine regülatör bağlantısı.
Basınç düşürme işlemi gereken ticari mahallerde, cihaz çalışma basınçları göz önünde bulundurulmalıdır. Regülatör
giriş basıncının, cihaz çalışma basınçlarının 1,2 katından büyük olması durumunda kullanılan regülatör ani kapatmalı (
shut-off’lu) olmalıdır.
2.3.6.Tamamı veya bir kısmı ahşap olan binalarda gaz tesisatı
Tamamı veya bir kısmı ahşap binalarda gaz tesisatı yapılırken aşağıda belirtilen emniyet tedbirleri alınmalıdır.
1.Tamamen Ahşap Yapılarda : Binaya döşenecek doğal gaz tesisatı tamamen yangın istinat duvarı üzerinden
gitmelidir.Doğal gaz sayacı ve kullanılan doğal gaz cihazları yangın istinat duvarı üzerine monte edilmelidir.Doğal gaz
yakıcı cihazı olan her mahale bir gaz alarm cihazı takılıp bu alarm cihazları bina dışına takılacak selonoid vana ile
irtibatlandırılmalıdır.Doğal gaz servis kutusu binaya bitişik olmamalı bitişik ise uzaklaştırılması sağlanmalıdır.Tesisatta
ocak kullanılacak ise ahşap kısımların ocaktan etkilenmemesi için, ocak ile ahşap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m
olmalıdır. Yangına karşı özel tedbirler alınmak sureti ile bu mesafe kısaltılabilir.Bu şartların sağlandığı durumlarda ocak
ve hermetik cihaz kullanılabilir.
2.Cihazların Bulunduğu Mahallerden Sadece Tavanı Ahşap Olan Yapılarda : Bacalı cihazların baca bağlantısı
ahşap tavana en az 50 cm. uzaktan yapılmalıdır.Tesisatta ocak kullanılacak ise ahşap kısımların ocaktan etkilenmemesi
için, ocak ile ahşap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m olmalı. Yangına karşı özel tedbirler alınmak sureti ile bu
mesafe kısaltılabilir.Bu şartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir.Doğal gaz cihazı olan her mahale bir
gaz alarm cihazı takılıp bu alarm cihazları daire dışına takılacak selonoid vana ile irtibatlandırılmalıdır.
3.Cihazların Bulunduğu Mahallerden Duvarları Lambri (Ahşap) Kaplı Yapılarda: Lambri üzerine tesis edilen
kelepçelerin dübelleri beton duvar içinde olmalı ve rijitliği sağlanmalıdır.Doğal gaz yakan cihazların baca bağlantılarının
lambri kaplamayı ısı yönünden etkilememesi için, baca bağlantısı ile lambiri kaplama arasındaki mesafe en az 50 cm.
olmalıdır.Bu şartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir. Doğal gaz cihazı olan her mahale bir gaz alarm
cihazı takılmalıdır.
4.Yakıcı her cihazın girişine bir adet kesme vanası mutlaka konulmalıdır. Cihaz bağlantıları cihaz vanası ile cihaz
bağlantı rakoru arasına yerleştirilen bükülebilir, esnek, ondüleli, paslanmaz çelik hortumdan oluşmalıdır. Cihaz esnek
bağlantı elemanı TS EN 14800, TS 10670’ e ve TS EN ISO 10380’e uygun olmalıdır. Esnek bağlantı elemanı alev ve
sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde yerleştirilmelidir. Mutfak cihazlarının gaz hattı bağlantılarında kullanılacak
olan esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 125 cm , diğer tip cihazlar (Kombi, Şofben, Soba vb.) için esnek
bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 60 cm olmalıdır. Doğal gaz hattı bağlantısı esnek bağlantı elemanı ile yapılan
cihazlar ( mutfak cihazları hariç) yere veya duvara sabitlenmelidir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
3. Boruların Birleştirilmesi Uygulama Kuralları
3.1.Çelik Borular;
3.1.1.Kaynaklı Birleştirmeler: Kaynak yöntemi seçilirken DN 65’e (dahil) kadar elektrik ark veya oksi-asetilen kaynağı,
DN 80 dahil üstü çaplar için sadece elektrik ark ve ya argon kaynağı uygulanmalıdır. Çelik borularda kaynaklı birleştirme
yapılmadan önce borularda bükülme, eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları düzeltilmiş,
kaynak ağzı açılmış ve kaynak noktasından itibaren 5 cm.’lik kısımda iç ve dış yüzey temizleme işlemi yapılmalıdır.
Kaynakla birleştirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır.Kaynak noktalarında yetersiz nüfuziyet, yapışma
noksanlığı, soğuk bindirme, yakıp delme hatası, cüruf hataları, gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluşumu
kontrol edilmeli, bu tip kaynaklar düzeltilmelidir.
Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları AGDAŞ tesisat kontrol mühendisi tarafından
gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda yukarıda bahsedilen kaynak hatalarının bulunduğu
noktaların kaynağı tekrar yapılacaktır. Kontrol neticesinde uygun görülmeyen kaynakların oranının %25’in üzerinde
olması halinde AGDAŞ tarafından tüm kaynakların yeniden yapılması istenir.Bu durumda tesisatçının tesisat yapabilme
yetkisi, yeniden eğitimden geçerek başarılı olduğunu belirtir belgeyi ibraz etmesi durumunda devam eder.
3.1.2.Vidalı Birleştirmeler: Sayaç bağlantıları, gaz ayar ve kontrol hatları, basınç düşürme tesislerindeki bağlantılar ve
cihaz bağlantılarında ki zorunlu kısımlar vidalı yapılabilir.Diğer kısım imalatlar kaynaklı yapılacaktır.
3.2.Polietilen Borular: Gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğal gaz boru hattının PE olması halinde
birleştirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüşlerde
mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru dış darbe ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza
(Çelik kılıf) içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne
çıkmadan önce PE-Çelik geçiş parçası kullanılarak çelik boruya geçiş yapılmalıdır. Polietilen borularda 20mm, 32mm,
40mm,63mm,110mm ve 125mm çapları kullanılmalıdır.
3.3. Bakır Borular: Bakır boru, bireysel kullanım olacak konutlarda sayaçtan sonraki (Sayaç sonrasındaki hattın bir
kısmının bina dış yüzeyinden gittiği durumlar hariç) doğal gaz hatlarında kullanılabilir. Bakır boru tesisatlarında
birleştirme için sert lehim tekniği kullanılmalıdır. Lehimleme işleminden sonra soğuma gerçekleşene kadar lehim noktası
titreşim, darbe ve zorlanmalara maruz kalmamalıdır.
4.Sızdırmazlık Testleri ve İşletmeye Alma :
AGDAŞ tarafından onaylanmış projeye müteakiben yapılmış olan tesisatların, sızdırmazlık testleri şu şekil-de
yapılmalıdır: İşletme basıncının 300 mbarg’ın altında olduğu durumlarda sadece 1. sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. 1.
sızdırmazlık testinde, ilk gaz açma işlemi yapılacak olan tesisatlarda test basıncı, işletme basıncının en az 50 mbarg
üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre
ile U manometre kullanılarak tüm branşman ve cihaz vanaları açık konumda iken test işlemi gerçekleştirilmeli,test
esnasında manometrede basınç düşmesi olmamalıdır. İşletme basıncının 300 mbarg olduğu durumlarda test işlemi;
önce 2. sızdırmazlık testi daha sonra 1. sızdırmazlık testi olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. 2. sızdırmazlık testinde
test basıncı, işletme basıncının 1,5 katı olmak üzere 15 dakikası dengelenme süresi, 30 dakikası test süresi olarak
toplam 45 dakika boyunca uygulanmalıdır.Test ekipmanı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre kullanılmalı ve
test süresince basınç düşmesi olmamalıdır. 2. sızdırmazlık testini müteakiben 1.sızdırmazlık testi uygulanmalıdır.1.
sızdırmazlık testinde test basıncı en az 71 mbarg olmalıdır.Tesisatın işletmeye alınmasından sonra tesisattaki kalan
hava, sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanası açılarak dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice
havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde açık alev, ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, kapı zilleri ve
elektrikli cihazlar çalıştırılmamalıdır. Cihazlar yetkili servisleri tarafından devreye alınmalı, matbu olarak basılmış cihaz
işletme ve kullanım talimatnamesi yetkili servis tarafından kolayca görülebilecek bir yere asılarak aboneye teslim
edilmelidir.Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli bunlar yenileriyle
değiştirilmelidir. Mevcut gaz kullanılan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergah değişikliği v.b. tadilat gerektiren
durumlarda testler işletme basıncının 1,5 katı basınçta tekrar yapılır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
5.Sayaçlar :
1.Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261 ve TS EN 12480 standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır.Her
dairenin sayacı kendi girişine koyulmalıdır.
2.Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların aynı yere
bağlanabilmesine imkân verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir.
3.Vanalar,sayaçların giriş bağlantı boruları üzerine,kolaylıkla ulaşabilecek şekilde yerleştirilmiş olmalıdır.
4.Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerine gelmemelidir.
5.Sayaçlar duvar ile arasında en az 2 cm. aralık kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir.
6.Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır. Cihazların veya sayaçların bağlantılarında küresel rakorlar uygun
sızdırmazlık malzemesi ile birlikte kullanılmalıdır. Bu malzemeler zehirli, asitli ve sağlığa zarar
verici olmamalıdır.
7.Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buvat ve elektrikle çalışan zil, alet ve
cihazlar yerleştirilmemelidir. Zorunlu durumlarda elektrik donanımı ile doğal gaz sayacı arasına yalıtkan ve aleve
dayanıklı eleman konularak yerleştirilebilir.
8.Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza
görevlilerinin gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık,havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karşı korunan,
çok sıcak olmayan (en çok 35°C) yerlere yerleştirilmelidir. Sayaçlar, tutuşabilir maddelerin bulunduğu yerlere
yerleştirilmemelidir.
9.Körüklü tip sayaç bağlantılarında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların kullanımına imkan
sağlayabilecek şekilde esnek bağlantı elemanı (TS 10878’ e ve TS EN ISO 10380’e uygun ) kullanılmalıdır.
10.Her sayaç girişine kesme vanası konmalıdır. Bina merdiven sahanlıklarında sayaç vanası 1,90 m- 2,10m. arasında
bir yüksekliğe, bina dışına konuluyorsa rahat ulaşılabilecek ve herhangi bir darbeye maruz kalmayacak bir yüksekliğe
konmalıdır. ( Şekil.14 )
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Test nipelleri her körüklü sayaç sonrasına konulmalıdır. Test nipeli takılması için özel imal edilmiş bağlantı elemanları
kullanılmalıdır.
11.Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriş ve çıkış boruları arasına bir tel iletken ile
köprüleme yapılmalıdır.
12.Sayaçlar ortak mahalde, ait oldukları bağımsız bölümün giriş kapısına mümkün olduğunca yakın bir noktaya
konulmalıdır. Merkezi sistemlerde kullanılan sayaçlar kazan daireleri dışına konulmalıdır.Gaz sayaçları asansör giriş
kapısı üzerine, balkonlara, konut kapıları üzerine konulmamalıdır.
13.Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleştirilmelidir. Yapı dışına konulması gerekli
vanaları ve sayaçlar, koruyucu ve korozyona dayanıklı malzemeden olmak kaydıyla duvara veya duvar içine konulabilir.
Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı sağlayacak şekilde olmalı ve sayaç göstergesi okuma penceresi
bulunmalıdır. ( Şekil.15 )
Sayaç ve sayaç vanasına gerektiğinde müdahale edilebilmesi için sayaç kutusu yeterli büyüklükte olmalı ve kilitli
olmamalıdır.
14. Sayaç ömrünün verimli olması,doğru ölçme yapması ve arıza nedenlerinin başında gelen doğalgaz kirliliğindeki
etkiyi en aza indirmek için sayaç girişine TS 10276 standardına uygun gözenek açıklığı 50 μm olan filtre kullanılmalıdır.
( Şekil.16-17 )
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Rotary ve türbinli sayaçlar imalatçı katalog ve talimatlarına göre TS 10942 EN 377 standardına uygun yağlanabilecek ve
bakımı yapılabilecek şekilde dengesine ve eğimine dikkat edilerek yerleştirilmelidir.Türbinli tip sayaçlarda sayaç giriş ve
çıkışında 5D mesafesinde bağlantı elemanı kullanılmamalıdır
Montaj sırasında sızdırmazlığı sağlamak amacıyla iki flanş arasına yerleştirilen klingirik contaya macun,
silikon vb. sürülmemelidir. Yüksek hız ve ani basınç, rotorların ayarını bozarak sayaca zarar vereceğinden sayaç
devreye alınırken yavaşça basınçlandırılmalıdır.Sayaç imalat detayları iç tesisat projesin de gösterilmeli ve AGDAŞ
tarafından belirlenen imalat detayına uyulmalıdır.Rotary sayaçlardan önce konik filtre uygulaması yapılmalıdır.
15.Doğal gaz tesisatında; TS EN 12480, TS 5477 EN 12261 standardına uygun rotary tip veya türbin tip, TS 5910 EN
1359’a uygun körüklü tip sayaçlar kullanılmalıdır.
SAYAÇ TİPİ
SAYAÇ
SINIFI
Qmax(m³/
h)
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Rotary veya Türbin Tip
G4
G6
G10
G16
G25
G40
G65
G100
G160
G250
G400
G650
G1000
G1600
G2500
G4000
G6500
6
10
16
25
40
65
100
160
250
400
650
1000
1600
2500
4000
6500
10000
Çizelge.11 Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri
Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken,her cihazın asgari tüketim debileri sayaçların asgari okuma debisinden az
olmamalıdır. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri, kullanılacak cihazın yada cihazlardan birinin
asgari tüketim debisinden büyük olmamalıdır.
16.Sayaçlar,binalarda toplu olarak ve bir konut içine konulmamalıdır. Sayaçlar,gaz dağıtım şirketinin onayını almak
şartıyla,toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça,bir aboneye ait tesisat boruları başkasına ait bir mahalden
geçirilmemelidir.Sayaçların konut içine veya ticari işletmelerde işyeri içine (girişe en yakın noktaya) konulması
mecburiyeti
bulunduğunda
AGDAŞ”ın
onayı
alınmalıdır.Sayaçlar;soba,fırın
yanlarına,odalara,banyolara,tuvaletlere,mutfaklara,davlumbaz içerisine,içinde yatılan yerlere ve dükkan vitrinleri altına
vb. yerlere konulmamalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.Doğal Gaz Yakıcı Cihazlar
6.1. A Tipi ( Bacasız ) Cihazlar : Yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları yine aynı ortama
veren cihazlardır (ocak, pasta fırınları, vb.). Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve
3
WC’ lere, binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, aydınlıklarına ve 12 m ’den daha küçük
2
hacimlere yerleştirilmemelidir.Yerleştirildikleri mahalde en az 150 cm serbest enkesite sahip havalandırma menfezi
bulunmalıdır.Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır.Cihazların bulunduğu mahallerin doğrudan havalandırılmasının
mümkün olmadığı durumlarda; komşu mahale açılan kapıya alt ve üst menfez ve komşu mahalin atmosfere bakan
penceresine üst menfez açılarak dolaylı havalandırma yapılmalıdır.Komşu mahal yatak odası, banyo ve WC
olmamalıdır.Açık yanmalı radyant ısıtıcılar için tesis hacmi kurulu gücün her 1 kW‘ı için en az 10 m³ olmalıdır. Bu tip
cihazların konulacağı mahallere ait tavan yükseklikleri cihaz üretici firma katalog değerlerine uygun olmalı, mekanik
hasar görmeyecek yerlere yerleştirilmeli, ısıtıcıları taşıyacak konsol, zincir v.b. elemanlar mukavemet açısından yeterli
olmalı, iç tesisat yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına uyulmalıdır. Yanıcı ve parlayıcı
maddelerin yoğun olduğu yerlere bu tip ısıtıcılar konulmamalıdır. Diğer uygulama kuralları için TS EN 419-1 deki esaslar
göz önünde bulundurulmalıdır. Yanma ürünlerini dış ortama atan tüplü radyant ısıtıcılara ilişkin uygulama kuralları için
yakma havası temin şekline (Yakma havasını bulunduğu ortamdan veya dış ortamdan alan) bağlı olarak B veya C tipi
cihaz kategorisinde değerlendirilmelidir. Bu tip cihazların montaj yeri yükseklikleri ve montaj şekilleri ile ilgili iç tesisat
yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına, diğer hususlar ile ilgili olarak da TS EN 416-1
(Tek brülörlü ) ve TS EN 777 (Çok brülörlü) deki esaslar göz önünde bulundurulmalıdır.
6.2. B Tipi ( Bacalı ) Cihazlar:
1.Cihazların monte edilemeyeceği yerler : Bu tip cihazlar binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık
koridorlarına,baca duvarları üzerine,apartman aydınlıklarına,hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak
odası, banyo ve WC’ lere,net hacmi 8 m³’den küçük mahallere,atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde
bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine,içinde patlayıcı maddeler bulunan
mahallere yerleştirilmemelidir.
2.Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar:
Yanma havasını tesis edildiği ortamdan alan ve 70 kW’ı geçmeyen cihazların, montaj kuralları, yanma
havasını temini, konuldukları mahaller ve bu mahallere ait kurallar TS 12514 standardına uygun olmalıdır.
Yanma havası için montaj odası ile irtibatlandırılan komşu mahal, yatak odası, banyo ve tuvalet olmamalıdır.
Cihazların bulunduğu mahallerde atmosfere açılan ve serbest enkesit alanı 150 cm 2 olan havalandırma
menfezi olmalıdır.
Hava sirkülasyonu sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için kullanılabilir. Cihazların, bina yapı
elemanına bağlantısı rijit, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır.
Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkış deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkış deliği arasındaki
yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır. Ancak, bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay
mesafesinin açındırılmış uzunluğu en fazla 2.5 m olmalıdır.
6.3. B1 Tipi ( Fanlı – Bacalı ) Cihazlar:
1. Cihazların monte edilemeyeceği yerler: Bu tip cihazlar binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık
koridorlarına,baca duvarları üzerine,apartman aydınlıklarına,hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak
odası, banyo ve WC’ lere,net hacmi 8 m³’den küçük mahallere,atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde
bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine,içinde patlayıcı maddeler bulunan
mahallere yerleştirilmemelidir.
2. Cihazların Monte Edilecekleri Yerler İçin Genel Kurallar: Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/ cihazların
3
toplam anma ısıl gücünün her 1 kW‘ı için 1m olma-lıdır. Montaj odasında bu hacim sağlanamıyor ise, yanma havası,
2
cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm serbest enkesit alanlı iki
menfez ile temin edilmelidir.
3
Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kW anma ısıl gücü başına en az 1m olmalı, iki menfez de aynı
duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45cm. yüksekliğe
açılmalıdır.
B1 tipi cihazın temiz yanma havası temin menfezi, atık gaz borusu çıkış ağzından daha alt seviyede bulun-malıdır.
Yanında bulunması halinde aralarında ki mesafe en az 30 cm. olmalıdır.
Cihaz kabin içine monte edilmiş ise bakım ve onarım için gerekli mesafeler şekil.18’de ki gibi olmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
10 cm
30 cm
10 c
m
et
2 Ad 2
m
600 c
z
menfe
Şekil.18 Kombi kabin detayı
3.Atık Gaz Tesisatı: Atık gaz tesisatında imalatçı firma tarafından temin edilen orijinal malzeme kullanılmalıdır. Bir baca
ile irtibatlandırılan atık gaz bağlantılarında esnek metal bacalar kullanılmamalıdır. Atık gaz tesisatının bir baca ile
irtibatlandırılması durumunda, kullanılan bacanın pozitif baca özelliklerini taşıması gerekir.
Atık gaz boru çıkış ağızları,geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına,binaların havalandırma ve aydınlık
boşluklarına,balkonlara (açık veya kapalı),asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının
altlarına,başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara,binalar arası avlulara, doğrudan rüzgar direncine maruz
kalabilecek yerlere bağlanamaz.Atık gaz tesisatı gaz çıkış yeri şartları,boru ağzının çeşitli formlara göre konumları C tipi
cihazların TS 12514 standardında tarif edilen şartlar esas alınarak belirlenmelidir.
6.4. C Tipi ( Denge Bacalı ) Cihazlar:
1. Cihazların montajının yapılamayacağı yerler : Binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık
koridorlarına, baca duvarları üzerine, imalatçı firmanın; cihazın kabinsiz çalışabileceğini belgeleyemediği durumlarda,
açık balkonlara, bina aydınlıklarına,C tipi cihazların montajı yapılmamalıdır.
2. Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar : C tipi cihazların monte edildiği odaya ilişkin bir
sınırlama yoktur (cihazlar odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir). Koruyucu kabin
içerisinde olmak şartıyla açık alanlara da konulabilirler.
Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit olarak yapılmalıdır. Cihaz ile gaz hattı arasında esnek bağlantı
elemanı kullanılmalıdır.
Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karşı gerekli tedbirler
alınmalıdır.Cihaz kabin (korozyona karşı dayanımlı) içine monte edilmiş ise bakım ve onarım için gerekli mesafeler şekil
19’ daki gibi olmalıdır.
Cihazın ısınmasını önlemek amacı ile kabinin havalandırılması Çizelge.12’ye uygun olarak alt ve üstten iki
havalandırma menfezi ile sağlanmalıdır.
10 cm
30 cm
10 c
m
Şekil.19 Kombi muhafaza kabini
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Menfez yeri
Üst
Alt
Kabin Menfezleri
Doğrudan dış hava ile
Bina içi ile irtibatlı
irtibatlı menfezler
menfezler
Cihazın anma ısıl gücünün her kW ‘ı için cm 2 olarak
4.5
9
4.5
9
Çizelge.12 Kombi muhafaza kabini havalandırma boyutu
2
Örnek: 24 kW’lık bir cihaz monte edilecek kabine, kabin dış ortamla irtibatlı ise 110cm lik iki menfez, bina içi ile irtibatlı
2
ise 220 cm lik iki menfez açılmalıdır.
3.Atık Gaz Tesisatı : C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların anma ısıl yüklerine,
cihazın sürekli devrede kalış süresine bağlı olarak belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz
tesisatında kullanılan yardımcı donanımlar için; imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında
belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalatçının talimatlarına göre monte edilmelidir.C tipi cihazların atık gaz
tesisatı için cihazın monte edildiği odaya ilişkin bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkış yeri şartları
(boru çıkış ağzının çeşitli formlara göre konumları, düşey, yatay asgari mesafeleri, kanallara veriliyorsa kanalların kesit
alanları vb) TS 12514 standardında belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır.C tipi cihazlara ait baca çıkışları
mutlaka direkt dış ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlanmalıdır.
Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara
(açık
veya kapalı ), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz
hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara,
doğrudan rüzgar direncine maruz kalabilecek yerlere
bağlanmamalıdır. İnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2m.olmalıdır.Açık
alanlarda baca çıkışı yerden en az 0,3m yükseklikte olmalı ve baca çıkışları paslanmaz veya galvaniz çelik tel örgü
kafeslerle korunmalıdır.Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluşabilecek bir darbeye karşı göz önünde
bulundurulmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 0.5 m. olmalıdır. Atık gaz
çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda en az 3 m. olmalıdır. Yan bina pencereleri atık gaz
çıkış ağzının bulunduğu cepheye açılmıyorsa bu mesafe kısaltılabilir.
Binaların en üst katlarındaki dairelere ait, hermetik cihazların baca çıkışlarının bina aydınlığına verilebilmesi koşulları;
üretici firmaya ait orijinal parçalarla düşey istikamette yükselme yapılmalı ve aydınlık bitim noktasına ulaşılmalıdır.
(burada toplam baca uzunluğu cihaz üretici firmanın müsaade ettiği sınırlarda kalmalıdır.) Ayrıca çıkış yapılan nokta ile
çatı mahyası arasındaki mesafe, aydınlıktan kaç adet dairenin yararlandığı ve pencerelerin durumu değerlendirilmelidir.
Atık gaz boru çıkış ağzı, geçit alanlarında ki zeminden en az 2m. yükseklikte olmalıdır. Kaldırımlara cepheli yarı
bodrum binalar için, gerekli emniyet tedbirleri alınmak şartıyla bu yükseklik en az 1m. olabilir. C tipi vantilatörsüz
cihazların (hermetik soba v.b.) atık gaz tesisatı boru ağızları arasında dikeyde en az 2.5m mesafe olmalıdır. Ayrıca bu
cihazların atık gaz çıkış ağzı, pencere alt kenarının 30cm. altında olmalıdır.
Zemin seviyesinin altındaki (bodrum katlarında) C tipi cihazlar, yalnız her cihazın yanma havası ve atık gaz boru hatları
kendine ait kanallara (Kuranglez) açılıyorsa, tesis edilebilir. Kanalların kesit alanları en az;Anma ısıl gücü;14 kW'ye
2
2
kadar olan cihazlarda ; 0,5 m , 14 kW'den fazla olan cihazlarda ; 0.75 m Kanalın küçük kenar boyutu en az 0.5m
olmalıdır.Bu kanallara açılan havalandırma menfezi veya pencere olmamalıdır.
C tipi cihazlarda; yanma havası ve atık gaz boru çıkış ağızları çatı üzerinden en az 40cm yükseklikte olmalıdır. (Şekil 20
).Yatay çıkış ağızları, cihaza yağmur suyu vb. girmemesi için dış tarafta aşağıya doğru %1-2 eğimle monte edilmelidir.C
tipi cihazlarda yanma havası ve atık gaz boru çıkış ağızları yakıt pompaları ve yakıt depolarından en az 5m yatay
uzaklıkta olmalıdır.
4.Atık gaz tesisatının yanabilen yapı malzemelerinden uzaklığı : C tipi cihazların atık gaz tesisatı, yanabilen yapı
malzeme veya elemanlarına en az 5 cm. uzakta olmalıdır. Ancak, cihazın maksimum anma ısıl gücünde yapı
º
elemanlarındaki sıcaklık 85 C ‘den yukarı çıkmıyorsa ve bu husus kullanma kılavuzunda belirtilmiş ise bu mesafenin
bırakılmasına gerek yoktur.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
5.Atık gaz tesisatının çatıdan yapılması: Atık gaz tesisatı imalatçı firma talimatlarına göre, çatıdan yapılabilecek
cihazlar çatı katlarına veya çatı/teras altındaki odalara monte edilebilir.Ancak bu durumda;tavanın ateşe dayanıklı
olması gerekir.Cihazın temiz yanma havası temini ve atık gaz çıkışını sağlayan atık gaz tesisatı çatı arasında ateşe
dayanıklı malzeme ile izole edilmelidir.
Tavan ateşe dayanıklı malzemeden değil ise“atık gaz tesisatı” tavan geçişinden itibaren yanmayan malzeme ile izole
edilmeli veya ayrı bir koruma borusu içine alınmalıdır. Borularda yoğuşmayı önlemesi bakımından atık gaz tesisatının
çatı arasında kalan kısmı mutlaka izole edilmelidir.
in
m
.4
0
cm
m
in
.4
0
cm
.4
in
m
0
cm
min. 40 cm
Şekil. 20 Hermetik (konsantrik bacalı) cihazlar
6.5.Yoğuşmalı Cihazlar:
Yoğuşmalı cihazlar, kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın
içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan genellikle “ C “ tipi denge bacalı
olarak imal edilen cihazlardır. (TS EN 677 ) Yoğuşmalı cihazların atık gaz bağlantıları, atık gaz tesisatı malzemesi,
yoğuşma sıvısının atılması ve cihazların devreye alınması TS 12514 standardına uygun olarak yapılmalıdır.
1.Cihazların montajının yapılamayacağı yerler;
a)Yakma havasını dış ortamdan alan: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca
duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına,açık balkonlara, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen
maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır.Yakma havasını dış ortamdan alan yoğuşmalı cihazların tesis
2
edildikleri mahalde,dış atmosfere açılan en az 150cm serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır.
b)Yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık
koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, banyo, tuvalet, yatak odalarına ve
patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. Yakma havasını cihazın
bulunduğu ortamdan alan yoğuşmalı cihazların tesis edildikleri mahalde havalandırma açıklığı boyutlandırması
hesaplama yöntemi ile yapılmalıdır.
2.Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar: 50 kW üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dış
ortamdan alan yoğuşmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmelidir. Kapasite
sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan cihazlar, doğrudan dış ortama açılan havalandırma
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
menfezi bulunan ve sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale konulmalıdır. 50 kW ve üzeri kapasitelerde
ki bacalı çalıştırılan tüm yoğuşmalı cihazların tesis edileceği mahal dışına elektrik şalteri konulmalıdır.Cihazların, bina
yapı elemanına bağlantısı rijit şekilde olmalı, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile
yapılmalıdır.
3.Atık gaz tesisatı : Yoğuşmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı ( duman kanalları ) ve
bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN 1856-1,1856-2, TS EN 13063-2 veya TS EN
14471 standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalıdır.
Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); duman kanalı ve baca sistemi, akredite kurumlarca onay verilmiş sistem
sertifikasyonuna sahip olmalıdır.Baca boyutlandırma hesabı, TS 11389 EN 13384-1 ve TS 11388 EN 13384-2
standardına uygun yapılmalıdır.
Baca boyutlandırması negatif basınçlı baca sistemine göre yapılabilir ancak bağlantı şekilleri pozitif basınçlı baca
sistemine uygun olmalı ve baca sisteminde kullanılacak malzeme yoğuşan sıvıya mukavim olmalıdır.
Baca gazı çıkış basınç değerleri imalatçı firma tarafından beyan edilmek zorundadır.Baca gazı hattında oluşan yoğuşma
o
o
sıvısı tahliyesi için; duman kanalı ve bacaların birbirine bağlantıları yatayla asgari 3 ‘lik bir eğimle yapılmalı, 90 ‘lik
dirsekler kullanılmamalıdır.
Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak şartıyla kontrol
ve temizleme parçası tesis edilebilir.
Baca gazı hatları, binalarda sadece kendilerine ait, uzunlamasına havalandırılmış DIN 18160-1’in istediği şartları yerine
getiren veya yangına 90 dakika dayanabilen ve baca kesitinin en az 1,5 katı bir kesite sahip olan, şaftlara ve kanallara
yerleştirilmelidir.
4.Birleşik ( Kaskad ) baca sistemi : Birden fazla cihazın hızlandırma parçalarının, yatayda oluşturulan kollektör ile
ortak bir duman kanalına bağlandığı ve baca gazlarının atmosfere atılmasının ortak bir baca ile yapıldığı sistemdir (
Şekil.21 ).
Şekil.21 - Kaskad baca sistemi
Kaskad baca sistemine dâhil olan cihazlar; aynı tür yakıt yakmalıdır. Kaskad baca sisteminde en fazla kaç cihazın
kullanılabileceği akredite kuruluşlarca verilmiş olan raporlara göre belirlenmeli veya kullanılacak baca hesap programları
ile sınırlı olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı TS 11388 EN 13384–2 standardına uygun olmalıdır. Duman kanalları ve
bacalar yoğuşma sıvısına mukavim olmalıdır. Hesaplamalarda kullanılacak programları TSE Belgesine sahip
olmalıdır.Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman kanalları) ve bacalar, üretici
firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN 1856-1, 1856-2 veya TS EN 14471 uygunluk belgelerinden
herhangi birine haiz olmalıdır ve sistemde kullanılması gerekebilecek geri akım güvenlik klapesi TS 11388 EN 13384-2
standardına uygun baca akışkanları dinamiği hesaplama sonuçlarına göre seçilmelidir.
Madde 8.5.3’te atık gaz tesisatı ile ilgili belirtilen tüm özellikler kaskad baca sistemleri için de geçerlidir.
5.Cihaz yanma havası temin tesisatı : 8.5.1.2 de belirtilen ve 50 kW altında kapasitelere sahip yoğuşmalı tip cihazlara
ait yanma havası, montaj odası ve bitişik hacimlerden temin ediliyor ise, montaj odasının hacmi cihazın her 1 kW
3
toplam anma ısıl gücü için 1m olmalıdır. Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/cihazların toplam anma ısıl
3
gücünün her 1 kW ‘ı için 1m ’den az ise, yanma havası, cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla
2
odadan her biri en az 150 cm serbest enkesit alanlı iki menfez ile temin edilir. Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam
3
hacmi 1 kW anma gücü başına en az 1m olmalı, ,iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az
1.80m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45cm. yüksekliğe açılmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Cihazların yerleştirildiği mahaldeki havalandırma menfezleri yatak odaları,banyo ve WC’lere açılmamalıdır.
50 kW üzerindeki kapasitelere sahip cihazların bulunduğu mahallerde havalandırma açıklığı boyutlandırması, merkezi
sistem havalandırma hesapları kısmındaki formülasyon ile yapılmalıdır.
Yanma havası temini ortamdan bağımsız olarak dış ortamdan yapılacak ise bununla ilgili tesisat bağlantısı üretici firma
orijinal ekipmanları ile yapılmalıdır.
8.5’de belirtilen yoğuşmalı cihazlar ortamın büyüklüğüne ve havalandırılmasına bağlı olmaksızın hermetik olarak
işletilebilir.
6.Yoğuşma sıvısının tahliyesi: Isıtma işlemi esnasında yoğuşmalı kazanda ve baca gazı hattında oluşan yoğuşma
sıvısının pH değeri 3–4 arasında olduğundan tahliyesi uygun şartlarda yapılmalıdır.
Anma ısı gücü 200 kW ‘a kadar olan yoğuşmalı kazanlarda oluşan yoğuşma sıvısı nötralize edilmeden atık su
şebekesine boşaltılabilir.
Anma ısı gücü 200 kW’tan büyük olan yoğuşmalı kazanlarda oluşan yoğuşma sıvısı nötralize edilerek pH değeri 6.5 - 9
arasına yükseltilmeli ve bundan sonra atık su şebekesine boşaltılmalıdır.
Yoğuşma sıvısı tahliyesinin kanal bağlantısı serbestçe görülebilir ve TS 12514 standardına uygun olmalıdır.Bu bağlantı
eğimli olarak ve bir sifon kullanılarak ve uygun numune alma tertibatları ile donatılmalıdır.Yoğuşma sıvısı tahliyesinde
sadece korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca borularda ve bağlantı parçalarında galvanizli veya bakır
alaşımlı malzeme kullanılmamalıdır.
Düşük baca gazı sıcaklığı ve bunun sonucu olarak meydana gelen düşük çekiş güçleri ve baca gazlarının baca
sisteminde yoğuşmaya devam etmeleri nedeniyle baca gazı hattı üzerine drenaj hatları konulabilir; ancak bu durumda
yoğuşma sıvısı tahliyesinde sıvı birikimini sağlayan bir sifon monte edilerek baca gazı sızıntısı önlenmelidir.
6.6.Radyant tüplü ısıtıcı sistemleri
Radyant tüplü ısıtıcı sistemler, yanma ürünlerinin tahliyesi ve yanma havasının içeri alınmasında uygulanan metoda
göre sınıflandırılır.Radyant tüplü ısıtıcı cihazlara ait, yanma havası temini için hava giriş yolunun / yollarının enine kesit
alanları TS EN 13410 ’a uygun olmalıdır. Yanma ürünlerine ait atık gazların cihazın tesis edildiği oda dışına atılması için
bir baca veya bir tertibat mevcut ise, yanma ürünlerine ait çıkış yolu kapanmaya karşı korumalı olarak tasarımlanmalı ve
düzenlenmelidir.Cihaz parçaları ve kontrol tertibatları ayar, bakım ve değiştirme için kolayca erişilebilir şekilde
düzenlenmelidir. Cihazların elektrik donanımı, elektrikten kaynaklanan tehlikelerden korunacak şekilde tasarımlanmalı,
yapılmalı ve EN 50165 özelliklerine uygun olmalıdır.Radyant tüplü ısıtıcı cihazlar, kolay tutuşabilen yanıcı ve patlayıcı
maddelerin depolandığı mahallere yerleştirilmemelidir. Cihazlara ait üst havalandırma açıklıkları cihaz montajının
yapıldığı kot seviyesinden daha üst noktada bulunmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.7.Elektrik jeneratörleri
Doğal gazın yanması sonucunda açığa çıkan ısı enerjisini, elektrik enerjisine çeviren ve bir grup hâlinde çalışan, gidip
gelme hareketli, içten yanmalı motorlardır (Şekil 12).
a)Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar : Jeneratör dairesi olarak adlandırılan müstakil bir mahale
tesis edilmelidir. Yaşam mahallerine tesis edilemez.
Sıcak su kazanları, kızgın su kazanları, buhar kazanları, buhar jeneratörleri gibi yakma havasını, bulunduğu ortamdan
alan cihazlarla aynı ortamda bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairelerinde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları
bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi dışına elektrik jeneratörü dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak
bir düzenek veya cihaz (Ana kapatma şalteri) bulunmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi ara kat veya çatı katında olması
durumunda, binanın yeni statik yük dağılımı uygun olmalıdır.
Elektrik jeneratörlerine ait doğal gaz boru hatlarının birleştirilmesi kaynak ile yapılmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesinde
emniyet kurallarına uyulmalıdır. Elektrik jeneratörlerinin egzoz sisteminde mutlaka susturucu bulunmalıdır.Jeneratörün
yerleştirildiği zemine titreşimi iletmesini önlemek için titreşim izolatörleri kullanılmalıdır.
Elektrik jeneratör dairelerinde solenoid vana ile irtibatlandırılmış ve üst havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye
patlayıcı ortam korumalı (ex-proof) gaz alarm cihazı tesis edilmelidir. Solenoid vana, oluşabilecek bir gaz kaçağı
durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal doğrultusunda Elektrik jeneratörü dairesine gaz girişini engelleyecek bir
noktaya yerleştirilmelidir.
Boru hattı üzerindeki ayar,kumanda,ölçme ve kontrol cihazlarının vidalı bağlantılarında TS 61’e uyulmalıdır. Gaz kontrol
hattı ekipmanları Madde 8.9.2 ve Madde 8.9.3’e uygun olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları sızdırmazlığı sağlayacak şekilde
birleştirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeleri ısıya dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları;
jeneratörün yerleştirildiği mahal dışındaki başka yaşam mahallerinden geçirilmemelidir. Atık gaz çıkış borusu üzerinde
ve yatayda, Elektrik jeneratörü baca adaptöründen sonra 3D mesafede, bu sağlanamıyor ise düşeye dönüş dirseğinden
2D mesafede baca gazı analizi numune alma noktası bulunmalıdır.
Elektrik jeneratörlerinde, ithalatçı/imalatçı firma tarafından onaylı baca ayrıntıları, atık gaz tesisatında da, imalatçı firma
tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalıdır.
Bunlar imalatçı talimatlarına göre monte edilmelidir.
Elektrik jeneratörlerine ait baca çıkışları mutlaka doğrudan dış ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlamalı ve
herhangi bir hava giriş noktasından en az 5m uzağa atılmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların
havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara (açık veya kapalı), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen
çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan
rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır.
İnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2,3m olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkışı
yerden en az 1m yükseklikte olmalıdır. Baca çıkışları dış darbeye maruz kalabileceği yerlerde paslanmaz veya galvaniz
çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluşabilecek bir darbe göz önünde
bulundurularak arttırılmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 1,5m olmalıdır.
b)Elektrik jeneratör dairesinde havalandırma : Elektrik Jeneratörlerinin soğutma havası ihtiyacı imalatçı firma
tarafından belirtilmeli ve soğutma havasının geçeceği kesit hesaplanırken hava hızı 1-2 m/s aralığında
alınmalıdır.Elektrik jeneratörlerine ait havalandırma menfez kesitleri veya havalandırma fan debileri belirlenirken; yakma
havasının ve soğutma havasının toplam değeri esas alınmalıdır.Yakma havası temini için tabii havalandırma kesit alanı
Madde 9.1’e ve cebri havalandırma Madde 9.2’ye göre hesaplanır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Şekil.22 Elektrik jeneratör dairesi
6.8. Kazanlar - merkezi sistem kazanları
Bir veya birden çok birimde ısıtmayı sağlamak maksadı ile doğalgazın yakılmasını sağlayan, ilgili mamul
standartlarından ( TS EN 303-1, TS EN 303-3, TS 377 EN 12953, TS EN 12952, TS EN 12952 -1, TS 4040 ve TS 4041
) birindeki kurallara uygun olarak tesis edilmiş olan ve anma ısı güçleri 70 kW ve daha büyük olan ısı üretme
cihazlarıdır.
6.9.Brülör
Gazı yakma havası ( oksijen ) ile belirli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz/hava karışımı oranını,
alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan, TS
11391, TS EN 676 standardına uygun otomatik veya yarı otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateşleme ve güvenlik
tertibatıyla donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden yakma
sistemidir.
Katı yakıtlı yarım silindirik kazanlar, sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar ve TSE belgesi olmayan tam silindirik
sıvı ve katı yakıtlı kazanlar doğalgaza dönüştürülmemelidir.
TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüşüm halinde TS EN 303-3 ( 1000 kW’a kadar olan
kazanlar için ) veya TS 4040 ( 1000 kW üzerindeki kazanlar için ) standardı tarafından istenen verim şartlarını sağladığı,
akredite uygunluk değerlendirme kuruluşları tarafından yapılan verim raporu ile
belgelendirilmesi halinde doğalgaza dönüştürülebilir.
TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza dönüşümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine
uygun doğalgaz brülörü ( TS EN 676 ) kullanılması ve akredite olmuş kurum ve kuruluşlardan alınacak
uygunluk raporu ile yapılabilir.
3
6.9.1.Brülör seçimi : Brülör seçiminde doğalgazın alt ısıl değeri 8250 kcal/ m olarak alınmalıdır. Cihazın tüketeceği
yakıt miktarı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır.
3
B = Q / ( Hu . η ) (m /h)
Burada, B : Yakıt miktarı,
Q : Kazan kapasitesi ( kcal / h),
3
η : Verim (%).
Hu : Yakıtın alt ısıl değeri ( kcal / m ),
olarak alınmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.9.2.Brülör seçimi ve gaz kontrol hattı : Gaz brülörleri TS EN 676 veya TS 11042 EN 298 standardlarına uygun
olmalıdır. Yanma verimi ve uygun baca dizaynı için brülör ve kazan üretici firmaları sistem hakkında bilgilendirilmelidir.
Brülör kazana uygun olarak seçilmelidir. Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam şekilde bağlanmalıdır. Brülör gaz kontrol
hattı başındaki küresel vanadan sonra sistemde oluşabilecek titreşimlerin doğal gaz hattına geçişini önlemek amacı ile
kompansatör tesis edilmelidir (TS 10880). Brülör gaz kontrol hattı sabit bir mesnet ile desteklenmelidir.Projede belirtilen
kazan kapasitesine uygun,tespit edilen yakıt miktarını yakacak özellikte brülör seçilmelidir. Yakıt miktarı Madde 8.9.1.’de
verilen yöntemle hesaplanır.Karşı basınçlı veya kalın ön kapağa sahip kazanlarda,brülör seçiminde;karşı basınç ve
namlu uzunluğuna dikkat edilerek uygun seçim yapılmalıdır.
100 kw”ya kadar tek kademeli
100-600 kw arası iki kademeli
600 kw üzeri oransal kontrollü. Brülör seçilmelidir.
6.9.3.Brülör gaz kontrol hattı genel donanım elemanları;
Doğal gaz yakan cihazların (brülör, bek vb.) emniyetli ve verimli olarak çalışmalarını temin etmek maksadıyla tesis
edilen sistemlerdir. Gaz kontrol hattında kullanılacak olan donanımlar yakıcının kapasitesine, brülör tipi ve şekline bağlı
olarak değişiklik gösterir. Buna göre gaz kontrol hattındaki donanımlar belirlenirken sistemin özellikleri göz önünde
bulundurulmalıdır. Gaz kontrol hattı donanımlarının yakma sistemine uygunluğu brülör firmasının sorumluluğundadır. (
TS EN 676, TS 11391, TS 11042 EN 298 )
a) Brülör vanası : Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan küresel vanadır.Her
brülör gaz kontrol hattı girişine bir adet küresel vana konulmalıdır. ( TS EN 331, TS 9809 )
b) Kompansatör : Brülördeki titreşimin tesisata geçişini zayıflatmak için kullanılan donanım olup TS 10880’e uygun
üniversal tip olmalıdır.
c) Manometre : Gaz kontrol hattındaki manometreler musluklu tipte olmalıdır. 300 mbar basınca sahip sistemlerde
regülatör sonrasına 1 adet musluklu manometre takılmalı, öncesine ise ikinci bir musluklu manometre ya da körtapalı
ağız bırakılmalıdır ( TS EN 837-1 ).
d) Filtre : Filtreler, ilk otomatik ayar elemanının veya gaz basınç regülatörünün hemen önüne gaz kontrol hattı
donanımlarını kirlilikten korumak amacı ile yerleştirilmelidir. Kullanılacak filtre TS 10276’ya uygun ve göz
açıklığı 50 µm olmalıdır.
e) Gaz basınç regülatörü : Gaz kontrol hattı girişindeki gaz basıncını brülör için gerekli basınca düşüren donanımdır.
Gaz kontrol hattı ekipmanlarının dayanım basıncı, regülatör giriş basıncının 1,2 katından küçük olması durumunda ani
kapatmalı regülatör kullanılmalıdır. ( TS EN 88, TS 10624, TS 11390 EN 334 )
f) Emniyet tahliye vanası ( Relief valf ) : Sistemi aşırı basınca karşı koruyan anlık basınç yükselmelerinde fazla gazı
sistemden tahliye ederek regülatörün devre dışı kalmasını önleyen donanımdır. Ani kapamalı regülatör kullanılması
durumunda bulunmalıdır ( TS 11655).
g) Asgari gaz basınç algılama tertibatı ( Asgari gaz basınç presostatı ) : Regülatör çıkışındaki gaz basıncının
brülörün normal çalışma basıncının altında kalması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek akışın kesilmesini
sağlayan donanımdır.Tüm gaz kontrol hatlarında bulunmalıdır ( TS EN 1854 ).
h) Azami gaz basınç algılama tertibatı ( Azami gaz basınç presostatı ) : Regülatör çıkışındaki gaz basıncının
brülörün normal çalışma basıncının üstüne çıkması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek gaz akışını kesen
donanımdır.Düz tip regülatör kullanılması veya regülatör olmaması durumunda kullanılmalıdır ( TS EN 1854 ).
I) Otomatik kapama vanası ( Solenoid vana ) : Sistemin devre dışı kalması gerektiği durumlarda aldığı sinyaller
doğrultusunda gaz akışını otomatik olarak kesen ve ilk çalışma esnasında sistemin emniyetli olarak devreye girmesini
sağlayan donanımdır. 70 kW kapasiteye kadar olan sistemlerde gaz kontrol hattında iki adet seri olarak bağlanmış B
sınıfı, 70 kW üzeri kapasitelerde ise iki adet seri olarak bağlanmış A sınıfı solenoid vana bulunmalıdır (TS EN 161).
k) Sızdırmazlık kontrol cihazı ( Vana doğrulama sistemi ) : Otomatik emniyet kapama vanalarının etkin bir şekilde
kapanıp kapanmadığını kontrol eden ve vanalardaki gaz kaçaklarını belirleyen donanımdır. 1200 kW’a kadar olan
kapasitelerde bulunması tavsiye edilir. 1200 kW ve üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın,
kızgın yağ, kaynar sulu, alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılmalıdır ( TS EN 1643 .
l) Yangın vanası : Yangın vb. nedenle ortam sıcaklığının belirli bir değere yükselmesi durumunda gaz akışını otomatik
olarak kesen donanımdır. Kullanılması tavsiye edilir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.9.3.1.Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları :
a) QB ≥ 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı;
Açıklama
1 Küresel vana
2 Kompansatör
3 Test nipeli
4 Filtre
5 Manometre (musluklu)
6 Gaz basınç regülâtörü
7 Relief valf
8 Tahliye hattı (vent)
9 Presostat (Asgari gaz basınç)
10 Solenoid valf
11 Brülör
12 Sızdırmazlık Kontrol Cihazı
Şekil.23 - QB ≥ 1200 kW ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
b) QB < 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı;
Açıklama
1 Küresel vana
2 Kompansatör
3 Test nipeli
4 Filtre
7 Relief valf
10 Solenoid valf
11 Brülör
Şekil.24 - QB < 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
c)
QB < 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı;
Açıklama
P1 : Regülâtör girişindeki doğal gaz basıncı
Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı
1 Küresel vana
2 Kompansatör
3 Test nipeli
4 Filtre
8 Presostat (Azami gaz basınç)
10 Solenoid valf
11 Brülör
Şekil.25 - QB < 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
d) QB ≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı;
Açıklama
P1 : Regülâtör girişindeki doğal gaz basıncı
Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı
1 Küresel vana
2 Kompansatör
3 Test nipeli
4 Filtre
8 Presostat (Azami gaz basınç)
10 Solenoid valf
11 Brülör
12 Sızdırmazlık kontrol cihazı
Şekil.26 - QB ≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
6.9.3.2.Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları
Açıklama
1 Küresel vana
2 Manometre
3 Gaz filtresi
4 Test nipeli
5 Gaz basınç regülatörü
6 Relief valf
9 Solenoid valf
10 Brülör
Şekil.27 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları
Üflemeli ve atmosferik brülör gaz kontrol hatlarında, ani kapamasız regülatör kullanılacak ise kullanılacak
tüm armatürlerin dayanım basınçları regülatör giriş basıncının 1,2 katından küçük olmamalıdır.
7.Havalandırma
Isı üretecine ait yakma sisteminin her devreye girişinden veya tekrar çalıştırılmasından önce yanma odasının
doğal veya cebri olarak havalandırılması TS EN 676’daki kurallara uygun olarak sağlanmalıdır. Bu sistem ile
yakma düzeninin çalışmasını etkilemeden gerekli yanma havası temin edilip, kazan dairesinin
havalandırması gerçekleştirilmelidir.Kazan dairesi havalandırması doğrudan dış ortama açılmalı ve mahaller dolaylı
olarak havalandırılmamalıdır.Kazan dairesi toprak kotunun altında kalıyor ve havalandırma uygun boyutlarda kanallar ile
cebri olarak yapılıyor ise havalandırma fanlarından birinin devre dışı kalması durumunda brülörün de devre dışı
kalmasını sağlayan otomatik kontrol sistemi kullanılmalıdır. Havalandırma tesis edilirken kazan dairesinde asla negatif
basınç oluşmaması sağlanmalıdır.Havalandırma, yangın ve dumanı en az 90 dakikalık sürede (yangın direnç süresi)
kazan dairesinden ve ateşleme düzenine ait odalardan diğer odalara taşımayacak biçimde yapılmalıdır. Hava kanalları
diğer hava kanalları ile bağlantılı olmamalı, gerektiği zaman temizlenebilmelidir.
7.1.Tabii havalandırma ( Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar ) hesabı :
Toplam kurulu gücü 1000 kW’ın altında olan kazan dairelerinin havalandırmasında doğrudan dışarı açılan menfezler için
yeterli kesit alanı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır.
SA = F × a × 2. 25 × ( ∑Q br + 70 )
Burada:
SA : Alt havalandırma net kesit alanı ( cm2 ),
F : Menfezin geometrisine bağlı olarak aşağıdaki şartlara göre değişir,
F = 1 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 1,5 katından fazla olmayan ),
F = 1,1 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 5 katına kadar olan ),
F = 1,25 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 10 katına kadar olan ),
F = 1 : Dairesel,
F = 1,2 : Izgaralı,
a : Menfezin ızgara katsayısı ( ızgarasız olduğunda a=1, ızgaralı olduğunda a=1,2 ),
∑Qbr : Toplam anma ısı gücüdür ( kW ).
Toplam kurulu gücü 1000 kW’ın üzerinde olan kazan dairelerinin havalandırmasında toplam anma ısıl gücünün her 1
3
kW’ı için 1,6 m /h hava ihtiyacı vardır. Buradan hareketle doğrudan dışarı açılan menfez için gerekli kesit alanı
aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
S A =∑ Q br / 3600
Burada: ∑Qbr :Toplam anma ısıl gücü ( kW ),
S A :Menfez kesit alanıdır ( m2 ).
3
Pis hava atış miktarı (üst havalandırma), toplam anma ısıl gücünün her 1kW’ı için 0,5 m /h olmalıdır. Buradan
hareketle pis hava atışı için gerekli menfez kesit alanı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır.
S Ü= S A×0.6
Burada:
2
Sü : Pis hava atışı için net kesit alanıdır ( m ).
7.2.Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı : Tabii olarak havalandırılması mümkün
olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli en az taze hava ve
egzoz havası miktarları brülör tipine ve kapasitesine göre aşağıdaki eşitliklere göre hesaplanmalıdır.
a)
Üflemeli brülörler için ;
Alt havalandırma hesabı;
3
3
Vhava = Qbr * 1,184 * 3,6 ( m /h ) , Sa = Vhava / ( 3600 * V ) ( m )
Burada: Qbr : Anma ısı gücü ( kW ) , V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır ( m/sn ).
Üst havalandırma hesabı;
3
3
VEgzost = Qbr * 0,781 * 3,6 (m /h ) , SÜ = VEgzost / (3600 * V ) ( m )
Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır ( m/sn ).
b)
Atmosferik brülörler için ;
Alt havalandırma hesabı;
3
2
Vhava = Qbr * 1,304 * 3,6 ( m /h ) , Sa = Vhava / ( 3600 * V ) ( m )
Burada: Qbr : Anma Isı Gücü (kW) , V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır ( m/sn ).
Üst havalandırma hesabı;
3
3
VEgzost = Qbr * 0,709 * 3,6 ( m /h ) , SÜ = VEgzost / (3600 * V ) ( m )
Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır ( m/sn ).
8.Elektrik tesisatı :
Isıtma gücü en az 50 kW olan yakma sistemine ait elektrik tesisatı TS 11396’ya uygun olmalıdır. Brülör ve ısı
üreteci ile brülör kontrol cihazlarına ait fiş priz bağlantı elemanları işletme şartlarına uygun olmalıdır.
Elektrikle çalışan ayar elemanlarına sahip bütün gaz yakma tesislerinin devre dışı edilmeleri için, ısı
üreteçlerinin yerleştirildiği mahalin ( kazan dairesi ) dışına, kolayca ulaşılabilir ve herhangi bir tehlikenin de
meydana gelmesine sebep olmayacak bir yere bir ana şalter yerleştirilmelidir.
Doğalgazın kazan dairelerinde kullanılması hâlinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji
tablosunun, etanj tipi patlama ve kıvılcım güvenlikli olması, kumanda butonlarının pano ön kapağına monte
edilmesi ve kapak açılmadan butonlar ile çalıştırılması ve kapatılması gerekir.
Kazan dairelerinde aydınlatma; tavandan en az 50 cm sarkacak veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak
şekilde; veya yan duvarlara tespit edilecek etanj tipi flüoresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılır ve tesisat
antigron olarak tesis edilir.
Isı merkezlerinin girişinde 1 adet emniyet selonoid vanası bulunması ve bu vananın en az 2 adet patlama ve kıvılcım
güvenlikli kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalışması gerekir. Büyük tüketimli ısı merkezlerinde, entegre
gaz alarm cihazı kullanılması da gerekir.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
9.Kazan dairelerinde alınması gereken ilave tedbirler :
- Isı üreteçlerinin tesis edildiği mahallerde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır.
- Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden ( genelde çelik ) ve dışarıya açılacak şekilde yapılmalıdır.
- Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise binadaki yeni statik yük dağılımı, ilgili kurumların vereceği
onay raporu neticesinde kontrol edilmelidir.
- Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek,
gerektiğinde kapısı da olan, yeterli alanlar mevcut olmalıdır. İmalatçı tarafından şart koşulan değerlerin
altına düşülmemelidir.
- Konutlarda, merkezi sistem ısıtmalarda binanın sıcak su ve mutfak kullanımı için, merkezi sistem sayaç
vanasından önce, ayrı bir hat / branşman tesis edilmelidir.
- Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı
cihazlara (kazan, brülör) ait garanti belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda başvurulması
gereken telefonları kullanıcıya verilmelidir.
- Konulacakları yerlerin hacmi bakımından küçük ve büyük gaz tüketim cihazları (kazanlar), ikisinin birden
çalıştırılması için yeterli olmayan bir hacme yerleştirilmiş ve yedek kazan kullanımı olacak ise ikinci
kazanın çalıştırılması hâlinde cihazlardan birinin gazını otomatik olarak kesen ve her iki cihazın aynı anda
çalışmasına engel olacak ek bir gaz akış emniyet tertibatı konulmalı, kazanların duman kanallarına
klapeler tesis edilerek çalışmayan kazanın baca ile irtibatı kesilmelidir.
- Konutlarda yedek kazan kullanımına ise, binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına bakılarak gaz dağıtım
şirketi tarafından karar verilmelidir.
- Bu amaçla kullanılacak kazanlardan sadece en büyük olanın tüketim değeri esas alınarak baca ve
havalandırma boyutlandırılması yapılmalıdır. Bu durumda hesap ve boyutlandırmalar yedek kazan
hesaba katılmadan yapılmalıdır.
- Sayaç seçimi yapılırken yedek kazan hesaba dâhil edilmelidir.
- Yedek kazan brülör tipi ( atmosferik veya üflemeli ) asıl kazan brülör tipinden farklı, kapasitesi ise asıl
kazan kapasitesinden büyük olmamalıdır.
-Buhar kazanlı kazan daireleri : Yüksek basınçlı ( 0,5 Atü’den daha yüksek işletme basıncına sahip ) buhar kazanları;
konutların içine, altına,üstüne,bitişiğine;büro,sosyal ve çalışma hacimleri gibi insanların sürekli olarak kullandıkları
hacimlerin içine,altına,üstüne ve bitişiğine,ancak TS 377-6 EN 12953-6’daki sınırlamalar çerçevesinde tesis
edilebilir.Buhar kazanları ve buhar jeneratörlerinin yerleştirileceği hacimler için yetkili kurum ve kuruluşlardan onay
alınmalıdır.
10.Konutlarda ve ısı merkezlerinde bacalar : Atık gaz bacaları üç ana gruba ayrılır.
1. Adi bacalar
2. Ortak bacalar
3. Müstakil bacalar
4. Hava-atık gaz baca sistemleri
10.1.Adi bacalar
Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği şekilde tasarımlanmış
bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz ( Şekil.18 ).
10.2.Ortak (Şönt) bacalar
Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branşmanlardan meydana gelen bacaya
ortak ( şönt ) baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz ( Şekil.18 ).
10.3.Müstakil (Ferdi) bacalar
Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmış
bacalara müstakil baca denir. Bacalı cihazlar, sadece müstakil bacalara bağlanabilir. Asgari etkili baca yüksekliği 4m
olmalıdır. Hızlandırma parçasının, 1m ve üstünde olabildiği durumlarda bu mesafenin 1,5 katına eşit bir etkili yükseklik
yeterlidir ( Şekil 18 ).
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Şekil.28 - Bacalar
Atık gaz boruları başka kat hacimleri içerisinden ve başka oturma mahalleri içerisinden geçirilmemelidir.
Bacalar;ısı,yoğuşma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standartlara ( TS EN 1856-1, TS EN
1856-2,TS EN 1447,TS EN 13063-1,TS EN 13063-2 veya TS EN 14471 ) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal
edilmelidir.
Yoğuşmalı tip doğalgaz yakıcı cihazlara ait bacalar, ilgili standarda uygun olmalıdır.
10.3.1 Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel hususlar :
Baca kesitleri, TS 11389 EN 13384-1’e göre hesaplanmalı,tasarım ve montajı TS EN 15287-1 standardında yer alan
koşullara uygun olmalıdır.Kullanılacak malzeme,ilgili malzeme standartlarına göre belirlenmiş sınıflandırmalara göre
doğalgaz’la çalışma koşullarına uygun olacak şekilde seçilmelidir.
Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkış deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkış deliği arasındaki yatay
bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır.Ancak,bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmış
uzunluğu en fazla 2,5 m olmalıdır.
Atık gaz bacaları düşey olmalıdır. Düşey doğrultuda, ancak bir kez 30º yi geçmeyen sapma olabilir. Cihaz baca
davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40 cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve
hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır.
Atık gaz boruları, 2º-3º lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak
biçimde monte edilmelidir.
Atık gaz boru malzemesi; TS EN 1856-2 veya TS EN 14471 standartlarına uygun malzemeden olmalıdır.
Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz şekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri
sıcağa dayanıklı olmalıdır.
Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291’e uygun karbonmonoksit algılama cihazları kullanılması tavsiye edilir.
Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden
geçirilmemelidir.
Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta olacak şekilde yerleştirilmelidir. TS
3541’e göre ısı yalıtımı yapılması durumunda bu mesafeler %25 oranında azaltılabilir. Atık gaz borularının en kesit alanı
cihazın davlumbaz çıkışındaki en kesit alanından küçük olmamalıdır.
Vantilatör veya baca fan kiti doğrudan bacaya bağlanmamalıdır. Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü
bağlanmamalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
10.3.2 Baca kesit hesabı
Atık gaz bacalarında daire kesitler tercih edilmelidir. Her tip ve kapasitedeki cihaz bacasının kesit hesabı; tek cihaz
bağlantısı için TS 11389 EN 13384-1 ve birden fazla cihaz bağlantısı için ( Örn: Kaskad sistemler hava atık gaz
sistemleri ) TS 11388 EN 13384-2 standartlarına göre yapılmalıdır.
Havalandırma boşluklarından ve kesiti 1m²’ nin altında olan aydınlıklardan baca geçirilmemelidir. Aydınlığa bakan ve
hermetik cihaz kullanmayan dairelerin hepsi için bir baca yapılacağı düşünülmeli ve bu bacaların tesisinden sonra net
1m2 ’den büyük alan kalmalıdır. Aydınlığın üstü ortam havasını tahliye etmeyi engelleyecek bir yapıda olmamalıdır.
Bacaların çatı üzerinde kalan kısımları ve atık gazların dışarı atılmasında TS 12514 ve TS EN 12587 standardına
uyulmalıdır.
Her kazan ayrı bacaya bağlanmalıdır ( 70 kW’ın üstü ). 70 kW’ın altındaki cihazlarda birden çok atık gaz çıkış borusu,
bir ortak boruda birleştirilerek veya ayrı ayrı ortak bir bacaya bağlanmamalıdır ( yoğuşmalı cihazlara ait kaskad sistemler
hariç ). Özel durumlarda gaz dağıtım şirketinin onayı alınarak farklı uygulama yapılabilir.
10.4.Hava-atık gaz baca sistemi
C tipi cihazlarda ( yoğuşmalı cihazlar dâhil ); cihaz mahalinden bağımsız olarak yanma için gerekli olan taze havayı, çatı
üst seviyesinden itibaren fabrikasyon bir kanal vasıtası ile sağlayan, yanma sonucu oluşan atık gazı ilgili standartlara
uygun malzemeden yapılmış bir baca ile çatı üst seviyesinden dışarı tahliye eden, iç içe aynı merkezli 2 kanaldan
oluşan dikey baca sistemidir ( Şekil.19 ).
Şekil.29 Hava – Atık gaz baca sistemi
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
a)
Hava-atık gaz baca sistemi elemanları
Taze hava temini paslanmaz malzemeden oluşan şafttan veya hafif beton kanal olarak adlandırılan şafttan
sağlanmalıdır.
Atık gaz tahliyesi; yoğuşma sıvısına mukavim malzemeden yapılmalı ve eklem yerlerinde sızdırmazlık elemanı
kullanılmalıdır. Yanma sonucu oluşan atık gaz çatı üst seviyesinden tahliye edilmelidir.
Hermetik bacanın ana bacaya bağlandığı noktada, sızdırmazlığın sağlanması amacı ile ısıya dayanıklı giriş adaptörü
kullanılmalıdır.
Bacanın üst seviyesinde; bacaya monte edilmiş, atık gazın dış atmosfere tahliyesini sağlayan ve ters rüzgârların baca
kanalına girişini engelleyen standartlara uygun baca şapkası bulunmalıdır.
Bacanın alt kısmında, baca içerisine sızması muhtemel olan yağmur suyunu ve baca gazı içerisindeki yoğuşma
suyunun toplanması ve tahliye edilmesi amacı ile sistem içindeki dengeyi sağlayan standartlara uygun yoğuşma sıvısı
toplayıcı ve tahliye elemanı bulunmalıdır.
Yoğuşmalı cihaz kullanılması durumunda, taşan akım aralığı ( fazla hava deliği ) üzerinden havalandırma bacasına
yoğuşma sıvısı geçmemelidir.
Yoğuşmalı cihaz kullanılması durumunda, sistemde oluşacak yoğuşma sıvısının tahliyesi Madde 8.5’de 6.bende göre
yapılmalı ve yoğuşma sıvısının hava boşluğuna girmemesi için hava boşluğu yalıtılmalıdır.
Yine bacanın alt seviyesinde, yoğuşma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanının hemen üstünde bulunan, gerekli deney ve
kontrollerin yapılmasını sağlayan ve baca dış duvarına sızdırmazlık contaları kullanılarak tesis edilen temizleme kapağı
bulunmalıdır.
b) Hava-atık gaz baca sisteminin tesisi :
Hava–atık gaz baca sisteminin daire içerisine açılan kısımlarına, can ve mal güvenliği açısından risk oluşturabilecek
durumların yaşanmaması için kullanıcıyı bilgilendiren uyarı levhaları tesis edilmelidir.
Hava–atık gaz baca sisteminde atık gaz kanalının baca ile irtibatlandırıldığı bölüme; bacaya monte veya demonte
edilecek cihazların sadece imalatçı firma ve ilgili gaz dağıtım şirketinin onay şartı ile yapılabileceğini belirten uyarı
levhaları asılmalıdır.
Hava–atık gaz baca sistemine bağlanacak her bir cihazın nominal ısı gücü 30 kW‘ı geçmemeli ve bir sisteme
bağlanacak cihaz sayısı akredite kuruluşlar tarafından verilecek rapora göre belirlenmelidir.
Hava–atık gaz baca sistemine, her kat için en fazla iki adet cihaz bağlanmalıdır. Aynı katta sisteme bağlanacak
cihazların atık gaz boruları arasında düşeyde olması gereken mesafe akredite kurumların test ve muayene raporlarında
belirtilmelidir.
Yoğuşma sıvısı toplayıcı, temizleme kapağı, hava fazlalık deliği ve yoğuşma sıvısı çıkış deliğinin bulunduğu ve sistemin
en alt kısmında yer alan baca bölümü, bina ortak mahali olarak adlandırılan ( merdiven sahanlığı ve sığınak hariç )
bölümlere tesis edilmelidir.
Atık gaz boşluğu ve havalandırma boşluğu dik olarak ve herhangi bir kıvrım olmaksızın yukarı doğru yapılandırılmalıdır.
Taşan akım aralığının iç kesiti,atık gaz baca boşluğunun iç kesitinin en az % 15 ve en fazla % 25’i kadar olmalıdır.
Hava–atık gaz baca sisteminin montaj ve imalatını yapacak kişiler, imalatçı/ithalatçı firma tarafından sertifikalandırılmalı
ve belgelendirilmelidir. Hava–atık gaz baca sisteminde; sistemi tanımlayan, imalatçı firma adı ve imal tarihi bulunmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
c)
Hava–atık gaz baca sisteminin boyutlandırılması
Baca boyutlandırması,TS 11388 EN 13384–2 standardına uygun olarak yapılmalıdır.Boyutlandırma hesabında hermetik
cihaza ait sistem sertifikası kapsamındaki konsantrik ( eş merkezli ) baca;pozitif basınçlı baca kapsamında, bina
içerisinde bulunan ve binaya dik olarak yükselen hava–atık gaz baca sistemi; negatif basınçlı baca kapsamında
değerlendirilmelidir.
11. Gaz tesislerinin işletmeye alınması ve kontrolü
a)
Boru hatlarının sızdırmazlık kontrolü
İşletme basıncının 300 mbar’ın altında olduğu durumlarda birinci sızdırmazlık deneyi uygulanır.İlk kez gaz alacak olan
binalarda tüm sayaç ve cihaz vanaları açık konumda iken test basıncı; işletme basıncının en az 50 mbar üzerinde
olmalıdır.Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra,tesisatta 10 dakika süre ile U
manometre kullanılarak deney işlemi gerçekleştirilmelidir.Bu deney esnasında manometrede basınç düşmesi
olmamalıdır.
İşletme basıncının 300 mbar olduğu durumlarda;önce ikinci sızdırmazlık deneyi daha sonra birinci sızdırmazlık deneyi
olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. İlk aşama ikinci sızdırmazlık deneyinde deney basıncı, işletme basıncının 1,5 katı
olmalıdır ve bu deney 45 dakika süreyle uygulanmalıdır.
Deney donanımı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre kullanılmalı ve deney süresince basınç düşmesi
olmamalıdır. Sızdırmazlık deneyi esnasında sızdırmazlığı sağlanamayan tesisatlara gaz verilmez.
Kaçıran ekleme parçaları, hatalı borular yenilenmeli ve ek yerlerinde anti-korozif sabun köpüğü ile sızdırmazlık kontrolü
yapılmalıdır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların, çatlakların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar
yenileriyle değiştirilmelidir.
Tesisatın deneyi tamamlanarak işletmeye alınmasından sonra boru içerisindeki hava tesisata en uzak noktadaki cihaz
vanasının açılmasıyla dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde,
açık alev ve ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, kapı zilleri ve elektrikli cihazlar çalıştırılmamalıdır.
Kolon ve dağıtım hatlarına gaz verilmesinden ve havanın boşaltılmasından sonra açılmış olan tapalar tekrar
kapatılmalıdır.Sayaçlar ile basınç regülatörleri şebeke basıncı altında sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir.Bu kontrolde
hiçbir yerde köpük kabarcığı (kaçak belirtisi) görülmemelidir.
Ayrıca mevcut gaz kullanan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergâh değişikliği vb. tadilat gerektiğinde birinci
sızdırmazlık deneyleri yeniden yapılmalıdır.
b)
Bacaların kontrolü
Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaşık 5 dakikalık işletme süresinden sonra,pencere ve
kapıların kapalı olduğu durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim cihazlarının emniyet vanasından ( akım
sigortasından ) atık gaz çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir.Bu kontrol sırasında atık gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir
ayarlama yapılmıyorsa ve birikme, geri tepme varsa sebebi araştırılıp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir.
Bu kontroller cihaz yetkili servisleri tarafından yapılmalıdır.
Tüketim cihazı başka bir gazdan doğalgaza çevrilmişse cihazda tam yanma olup olmadığı dönüşüm yapan yetkili servis
tarafından yanmış gaz analizi yapılarak kontrol edilmelidir.Atık gazın atılmasında birikme ve geri tepme olup olmadığı;
ayrıca cihazın anma yükünde çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.
İç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın yapılmasından önce aşağıda belirtilen kontrollerin yapımcı
sertifikalı firmalar tarafından yapılması zorunludur;
-Baca tipinin, kesitinin ve yüksekliğinin uygunluğunun kontrolü,
-Baca temizlik ve bakımının yapılmış olduğunun kontrolü,
-Baca duman deneyi yaparak baca çekişinin ve sızdırmazlık deney sonucunun olumlu olup olmadığının kontrolü,
-Cihazların;gaz dağıtım şirketlerinde onaylanmış projesine uygun, bir bacaya bağlanmasının kontrolü,
c)
Doğalgaz yakıcı cihazların periyodik bakımı
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Doğal gaz kullanıcısı; fonksiyonel ve ekonomik sebeplerden dolayı gaz yakma tesisini senede en az bir defa yapımcı
firmanın yetkili elemanlarına veya bu konuda uzman kişilere muayene ve bakımı yaptırmakla yükümlüdür.
Baca çekişinin bozulması durumunda gaz yakıtlı cihazların emniyetli kapanmasını sağlayacak yanma ürünleri emniyet
tertibatı ( baca sensörü ) cihaz üzerinde bulunmaktadır. Baca sensörünün TS EN 297, TS 615 EN 26, TS EN 613
standardına uygun olarak emniyetli kapamayı sağlaması gerekmektedir.
Meydana gelebilecek olumsuzlukların önüne geçilebilmesi ve cihazların daha verimli çalışabilmesi için, cihazların
onarım ve periyodik bakımlarının yetkili servisler tarafından yapılması gerekir.
12.İç tesisatta gaz kaçağına karşı alınacak tedbirler;
a) Bir binanın iç tesisatında gaz kaçağı fark edildiğinde;
- Gaz kaçağın olduğu ortamda bulunan alevler söndürülmeli,
- Bütün kapı ve pencereler açılmalı,
- Gaz sayacındaki kapatma vanası veya ana emniyet vanası kapatılmalıdır.
b) Gaz kokusu bulunan hacimlerde,
- Kibrit veya çakmak kullanılmamalı,
- Elektrik sigortaları, anahtarları ve şalteri açılıp kapatılmamalı,
- Elektrik fişi çekilmemeli ve takılmamalı,
- Elektrik zilleri kullanılmamalı,
- Sigara içilmemeli ve bu hacimlere yanan ışıkla girilmemelidir.
c) Ana emniyet vanası kapatıldıktan sonra bütün gaz cihazlarının kapalı olup olmadığı kontrol edilmeli, açık
olanlar tam olarak kapatılmalıdır.
d) Gerekli havalandırma tam olarak yapıldıktan sonra gaz kokusunun kalmadığından kesinlikle emin
olduktan sonra ancak ışıklar yakılmalıdır.
e) Gaz kokusunun gidip gitmediği konusunda kişi yalnızca kendi duyu organına güvenmemeli,
başkalarından da yardım istemelidir.
f) Gaz donatılarının hepsi tam kapalı olduğu hâlde gaz kaçağının sebebi ister belirlensin ister belirlenmesin,
bütün gaz kaçakları için tedbirler alındıktan sonra gaz dağıtım şirketine derhal bildirilmelidir.
g) Ana emniyet vanasının kapatılmasına rağmen girilemeyen hacimlerden gaz kokusu geliyorsa, bu
hacimlere girmeye yetkisi olan polis teşkilatı ile gaz dağıtım şirketine haber verilmelidir. Ayrıca itfaiye ekibi
de çağırılmalıdır.
h) Bodrumlardaki gaz kaçaklarında, bodrum iyice havalandırılmalı ve durumdan binada oturan diğer
şahıslara derhal haber verilmeli, yetkililer çağırılmalıdır.
I) Tesisattaki arızalar, bu arızaları gidermek üzere yetkili kuruluşlar tarafından görevlendirilmiş kişilerce
onarılmalıdır.
13.Doğal gaz tesisatında boru çapı hesabı;
13.1.Boru çaplarının hesaplanması:
Gaz teslim noktasından başlayarak gaz debisi, gaz basıncı ve boru çapı değerleri aynı olan kısımlara aynı,
bu değerlerden birinin değişmesiyle oluşan yeni kısımlara yeni bir devre numarası verilmelidir. Bu şekilde
bütün tesisat devre numaralarına ayrılır. Hesaplamalarda, her bir devreden geçen gazın debisi ve basıncı
göz önüne alınmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
13.1.1.Servis kutusu çıkış basıncı 21 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami
basınç kayıpları;
- Servis kutusu cihaz bağlantıları arasında kabul edilebilen kritik devre toplam basınç kaybı (Sayaç basınç
kaybı ihmal edilerek) ∆PΣ ≤1,8 mbar olmalıdır.
- Servis kutusu ile daire, kazan dairesi ve dükkan sayaç vanası arasındaki kritik devre toplam basınç kaybı
∆PΣ≤1,0 mbar olmalıdır
- Daire, kazan dairesi ve dükkân sayaç çıkışı ile cihaz arasındaki basınç kaybı ∆PΣ ≤0,8 mbar olmalıdır.
- Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı 6 m/s’ yi geçmemelidir.
13.1.2.Servis kutusu çıkış basıncı 300 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç
kayıpları;
- Reglaj grubu ile basınç 21 mbar’a düşürülüyorsa reglaj grubu ile yakıcı cihaz arasında basınç kaybı
∆PΣ≤1,8 mbar omalıdır.
- Reglaj grubu çıkış basıncı 50 mbar’a veya daha düşük bir basınca düşürülüyorsa, reglaj grubu ile cihaz
arasındaki toplam basınç kaybı, cihazın asgari çalışma basıncının altına düşmemelidir.
- Merkezi sistem ısıtmalı binalarda, 21 mbar evsel kullanım için vana + körtapa bırakılıyorsa, servis
kutusundan (300/21 mbar reglaj grubundan) bu noktaya kadar olan basınç kaybı ∆PΣ≤0,7 mbar olmalıdır.
- Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı konutlarda ve ticari mahallerde 15 m/s’yi,
endüstriyel veya büyük tüketimli tesislerde 25 m/s’yi geçmemelidir.
- Sayaçtan geçen basıncın 300 mbar olması halinde servis kutusu ile sayaç arasındaki basınç kaybı 21
mbar’ı geçmemelidir.
13.2. İç tesisat projelerinde boru çapı tayininde kullanılan formüller ve semboller;
İç tesisat boru çapı tayininde kullanılan formüller borudan geçen basınca ve gazın debisine göre değişir.
Aşağıda basınca ve debiye göre hesaplamalar verilmiştir.
13.2.1. İçerisinden 50 mbar veya daha düşük basınçlarda gaz geçen ve gaz debisi 31 m³/h’den
küçük tesisatlar;
Bir devrenin toplam basınç kaybı aşağıdaki eşitliklerle hesaplanır:
∆PΣ = ∆PR + ∆PZ + ∆PH
∆PR = ∆P R/L * L
Burada;
∆PΣ : Devrenin toplam basınç kaybı (mbar)
∆P R/L : Bir metredeki boru sürtünme kaybı (mbar/m)
L : Boru uzunluğu (m)
∆PZ : Yerel direnç kaybı (mbar)
∆PH : Yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı (mbar).
olarak alınmıştır.
Basınç kaybının en çok olabileceği nokta belirlenerek, o hat üzerinde bulunan devrelerin basınç kayıpları
toplanarak kritik devre toplam basınç kayıp ( ∆PΣ ) hesabı yapılır.
13.2.2. İçerisinden 50 mbar veya daha düşük basınçlarda gaz geçen ve gaz debisi 31 m³/h’den
büyük tesisatlar
3
31 m /h’i aşan debi (Q) değerlerinde akış hızı (V) ve boru sürtünme kayıp (PR/L) değeri aşağıdaki eşitliklerden
yararlanılarak bulunur. Diğer işlemler ve formüller Madde 10.2.1 ile aynıdır.
P1 – P2 = 23,2 x R x Q1,82 / D 4,82 ; ∆P R/L = P1 –P2 (barg); V = 353,677 x Q / (D² x P2);
Burada;
P1 : Giriş basıncı (bar) (mutlak )
P2 : Çıkış basıncı (bar) (mutlak)
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
R : Gaz sabitesi (R = 0,6 alınır)
Q : Gaz debisi (m³/h)
D : Boru iç çapı (mm.)
V : Hız (m/sn).
Not : V ≤ 6 m/sn olmalıdır. 21 mbar için mutlak basınç 1,021, 50 mbar için mutlak basınç 1,05 alınmalıdır.
13.2.3 İçerisinden 50 mbar üstü basınçlardaki gaz geçen tesisatlarda boru çapı hesabı
Servis kutularının giriş tarafındaki hat PE olup basıncı (1- 4) barg, çıkış tarafındaki basınç ise 21 mbar veya
300 mbar olmak üzere iki ayrı değerde olabilir. Servis kutusu çıkış basıncının değeri, ihtiyaç duyulan gaz
debisi, gaz basıncı, vb. dikkate alınarak tespit edilir. Yüksek basınçlı gaz teslim noktalarından sonra tesisatın
herhangi bir noktasında ihtiyaca göre domestik regülatörle basıncı düşürülen tesisatlar da mevcut olabilir.
P1 2 – P2 2 =29,160 x L x Q 1,82 / D 4,82 ; V = 353,677 x Q / (D² x P2)
Burada:
P1 : Giriş basıncı (bar)(mutlak)
P2 : Çıkış basıncı (bar)(mutlak)
L : Eşdeğer boru boyu ( m)
Q : Gaz debisi (m³/h)
D : Boru iç çapı (mm.)
V : Hız (m/sn)
Not - V ≤ 15 m/sn veya V ≤ 25 m/sn olmalıdır.
Bu hatlar için basınç kayıpları göz önüne alınmaksızın sadece seçilen çaplara göre hız kontrolü yapılır.
13.3.Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar;
3
Bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branşman debisi en az 3,5 m /h alınmalıdır.
3
Daire içi tesisatlarda, toplam tüketim 5 m /h ’ i geçmiyorsa kolona debi ilave edilmesine gerek yoktur. Daire debisi 3,5
3
3
m /h alınır, daire ve kolon hattı tüketimine 3,5 m /h olarak ilave edilir.Toplam tüketim 5m3/h’ i geçiyorsa daire ve kolon
3
hattı tüketimine 5 m /h ’i geçen kısım aritmetik olarak ilave edilerek kolon hattı hesabı yapılır.
Daire içinde ( ocak + kombi ) sistemine, soba veya şofben vb. cihazlar ilave edildiğinde bu cihaz/cihazların debisi
toplama aritmetik olarak ilave edilir.
Ticari tesisatlarda birden fazla cihaz kullanılması durumunda eş zaman faktörü 1 olarak alınır ve cihaz debileri aritmetik
olarak toplanır.
Aynı kolon hattından beslenen ticari mahallere ait ısınma ve sıcak su amaçlı kullanımlarda eş zaman faktörü
uygulaması konutlarda olduğu gibi değerlendirilmelidir.
Eş zaman faktörü konut sayısına ve mevcutsuz tüketim cihazlarının kombinasyonuna bağlı olarak belirlenir. (Çizelge. 5 )
100 bağımsız birimden fazla birimi besleyen hatlarda eş zaman faktör 0,397 olarak alınmalıdır.
İlave projelerde daire içi tesisatlarda sayaç vanası ile cihaz arasındaki basınç kaybı ana projeye bakılmaksızın ∆PΣ ≤
0,8 mbar olmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
13.4.Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan tablolar;
Doğalgaz tesisatı boru çapı hesabında aşağıdaki tablolar kullanılmaktadır.
Çizelge.13 Eşzaman faktörlerine bağlı debi tablosu
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.14 Akış hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.15 Boru ekleme parçaları kayıp değerleri
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.16 Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit formu
Çizelge.17 Boru çapı hesaplama formu
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
13.5. İç tesisat projelerini hazırlama metodu :
Doğal gaz projesi mevcut mimari proje üzerine doğal gaz hatlarının işlenmesi, bu hatların üzerine kullanılacak cihazların
yerleştirilmesi ile doğal gaz tesisat hesaplarının yapılmasını ve ilgili standartlara göre detaylarının gösterilmesini kapsar.
a) Projedeki kullanım basıncı 21 mbar ve toplam tüketim 31 m³/h’ den küçük ise;
Aşağıdaki aşamalara geçmeden önce tesisat güzergâhı ve boru metrajları tespit edilir.
1- Gerekli debi : Her devrenin beslediği cihazlar itibariyle içerisinden geçecek olan azami gaz debisidir. Bireysel
kullanım olan mahallerde eşzaman faktörü ve tüketim değerleri tablosundan ( Çizelge.13 ), merkezi sistem, kazan,
ekmek fırını, vb. cihaz kullanılan mahallerde ise cihaz kapasitesinin doğalgazın alt ısıl değerine (hesaplamalarda bu
3
değer 8250 kcal / m alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile veya cihaz üreticilerinin verdiği kataloglardan
bulunacaktır.
Gerekli debi kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre tablo 6‘dan tespit edilerek tahmini bir boru çapı seçilir.İç
3
tesisatında hangi cihaz kullanılacağı bilinmeyen bağımsız birimler için ocak+kombi =3,5 m /h değeri alınır.Bu noktadan
sonra debi,çap ve metraj bilindiği için devreler tespit edilir.Bilinen değerler Çizelge.17’ye işlenerek hesaplamalara geçilir.
2- Akış hızı ( V ) ve boru sürtünme kayıp değeri ( PR /L ) : Debi ( Q ) ve Boru Çapı ( D ) değerlerine bağlı olarak
Çizelge.14’den; Akış Hızı ( V ) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri ( PR / L ) bulunur. Boru sürtünme kayıp değeri ile
devredeki boru uzunluğu ( L ) çarpılarak; boru sürtünme kaybı ( ∆PR ) bulunur.
3- Özel direnç kaybı ( ∆PZ ) : Hat için kullanılan boru ekleme parçaları ( fitting ) tespit edilerek çelik borular için
Çizelge.16’de kullanılan boru ekleme parçalarına ait yerel kayıp katsayı değerleri tespit edilir. Bu değerin boru ekleme
parçaları adetleri ile çarpımlarının aritmetik toplamından devredeki toplam yerel kayıp katsayısı
( ∑ξ ) bulunur. Bu
değerlerin hepsi Çizelge.17 üzerinde işaretlenir.
2
∆PZ = 3,97 * 10-3 * ∑ξ * v eşitliğinden Özel Basınç Kaybı ( ∆PZ ) hesaplanır.
4- Yükseklik farkından doğan basınç kaybı / kazancı ( ∆PH )
Yükseklik farkından ( ∆PH=0,049*h ) formülünden yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı ( ∆PH ) bulunur.
∆PH = 0,049 * h
Burada, h metre cinsinden devreye ait yükseklik farkıdır. Yükseklik farkı (h) yükselmelerde negatif (basınç
kazancı), düşmelerde pozitif ( basınç kaybı ) alınır.
5- Toplam basınç kaybı ( ∆PΣ )
∆PR = ∆P R / L * L
∆PΣ = ∆PR + ∆PZ + ∆PH
Bulunan ∆PR, ∆PZ, ∆PH değerleri toplanarak hattaki ( devredeki ) toplam basınç kaybı ( ∆PΣ ) hesaplanır.
6- Deneme yanılma metoduyla basınç kaybının en yüksek olduğu nokta belirlenerek o güzergâhtaki tüm
hatların basınç kayıpları ( ∆PΣ ) toplanarak kritik hat (devre) basınç kayıp (PKR ) hesabı yapılır.
7- Servis kutusundan sayaç vanasına kadar PKR ≤ 1,0 mbar; sayaç çıkışı ile yakıcı cihazlara kadar PKR ≤
0,8 mbar ise; seçilen değerlerin uygunluğu kabul edilir.
8- Hesaplanan PKR değerlerinin her ikisi birlikte sağlanmıyorsa seçilen boru çapı bir üst değerden ( bir çap
büyük) seçilerek yukarıdaki işlem sırası tekrarlanır.
9- Bu değerlerin hepsi Çizelge.17 üzerinde işaretlenir.
b) Borunun içerisinden geçen gaz basıncı 21mbar ve toplam tüketim 31m³/h’den büyük ise;
Proje hazırlama yöntemi Madde 10.5.1 ile aynı olup, hesaplamalar Madde 10.2.2’ye göre yapılmalıdır.
c) Borunun içerisinden geçen gaz basıncı 50 mbar’dan büyük ise;
Proje hazırlama yöntemi Madde 10.5.1 ile aynı olup, hesaplamalar Madde 10.2.3’e göre yapılmalıdır.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
13.6. Hesaplama örneği
Örnek :
İki katlı ve iki daireli bir binada gaz alan daireler D:1 ve D:2 olsun.Dairelerde bulunan cihazlar;
D:1’de dört bekli ve fırınlı ocak, sıcak su amaçlı bir şofben ve ısınma amaçlı bir adet hermetik sobadır.
D:2’de ise; dört bekli ve fırınlı ocak ile ısınma ve sıcak su amaçlı bir kombi bulunmaktadır.
Gaz teslim noktası basıncının 21 mbar olduğunu varsayarak iç tesisat boru çaplarını hesaplayalım:
Doğal gaz projesi hazırlanırken öncelikle mevcut mimari proje üzerine doğal gaz hatları ve bu hatlar üzerine
kullanılacak cihazlar yerleştirilir. Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerlerine göre boru çapı hesabı yapılır.
İlgili standartlar ve detayların gösterilmesi ile doğal gaz tesisat projesi tamamlanmış olur.
Doğal gaz tesisatı ve cihazları mimari proje üzerine yerleştirilirken binanın/evin konumuna göre dizayn
edilmelidir. Binaya ait bölümlerin (bodrum katları dahil) tamamına ait kat planları, projede gösterilmelidir.
Tüm tesisat ve cihazlar kat planlarında gösterilmeli ve her kata ait izometrik şema çizilmelidir. İzometrik kolon
şemasında tüketim hatlarına ait veriler yerlerine konularak kolon ve bina bağlantı hattı debileri
hesaplanmalıdır.
Örnek projemizi bölümler halinde inceleyelim, burada;
- TB 1 : Bina Bağlantı Hattı,
- TB 2 : Dağıtım Hattı
- TB 3 - TB 12 : Kolon Hattı
- TB 4 - TB 5 - TB 6 : Tüketim Hattı
- TB 7 - TB 8 - TB 9 - TB 10 - TB 11 : Cihaz Ayırım ve Bağlantı Hattını göstermektedir.
Öncelikle cihaz kapasiteleri Çizelge.3’den alınmalı veya cihaz kapasitesine göre debiler hesaplanmalıdır.
Projedeki cihaz kapasitelerine göre debileri Çizelge.3’den;
- Fırınlı ocak : 1,6 m³/h
- Kombi ( ısınma ve sıcak su ) : 2,5 m³/h
- Şofben ( 16400 kcal/h ) : 2,2 m³/h
- Hermetik Soba ( 5300kcal/h ) : 0,7 m³/h olarak bulunur.
Tüm branşmanlara ait debiler hesaplanır;
D1 ve D2 için, TB 4 ve TB 6 Tüketim Hattı Çizelge 5’den kombi ve ocak kullanımı için 3,5 m³/h alınır. TB 5
hattı tüketimi, TB 6 hattı tüketimine TB 9 hattı soba tüketimi direkt olarak eklenerek 3,5 + 0,7 = 4,2 m³/h
bulunur. D1’e ait toplam tüketim 5 m³/h ’den küçük olduğundan, kolon hattı hesabına 3,5 m³/h olarak ilave
edilecektir.
Bu tüketim değerlerine göre Çizelge.14’de bulunan Eşzaman faktörlerine bağlı debi tablosundan ;Kolon Hattı TB 3 : 3,5
m³/h; dağıtım hattı TB 2 : 7 m³/h; bina bağlantı hattı TB 1 : 7 m³/h olarak hesaplanır.
Boru çapı tayini hatların debi ve metrajına bağlı olarak yapılır.
- TB 1 - TB 2’ye ait boru çaplarının belirlenmesinde deneme yanılma yöntemi ve Madde 10.2.’deki eşitlikler
kullanılır. Buna göre gaz akış hızı dikkate alınarak, debi küçük ve metraj kısa olduğundan; TB 1 ve TB 2 boru
anma çapları DN 25 olabilir. ∆PΣ1 = 0,0756 mbar , ∆PΣ2 = 0,3973 mbar olarak bulunur.
- TB 3, boru çapı DN 25 seçildiğinde ∆PΣ3 = - 0,067 mbar bulunacaktır. Hat 3m yükseldiği için basınç
kazancı olarak hesaba negatif ilave edilir. Seçilen çap uygundur.
- TB 4, TB 5; TB 6, tüketim hattı çapı DN 20 seçildiğinde ∆PΣ4 = 0,2981 mbar, ∆PΣ5 = 0,2513 mbar, ∆PΣ6 =
0,2892 mbar bulunur.
- TB7, TB9, TB11, hatları için DN 15 çap değeri yeterlidir ve basınç kaybı sınırı aşılmaz.
- TB 8, hattı için DN 20 çap seçilmesi uygun olacaktır.
- TB 10, hattı için boru uzunluğu sadece 0,5 m olmasına rağmen cihaz bağlantı çapı DN 15 olduğunda,
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
∆PΣT= 1,11 mbar olduğundan,TB 10 anma çapının DN 20 seçilmesi daha doğru olacaktır. (∆PΣ5 = 1,02 mbar)
Doğal gaz hatlarına ait bulunan bu debiler; çaplar ve metrajlar Çizelge.16 üzerinde ilgili yerlerine konularak her hat için
hesaplamalar yapılır. Diğer hesaplamalar ve işlemler Madde 10.5.1’e göre yapılır.
Örnek 1’e ait izometrik kolon şeması
Şekil.30 - Örnek 1’e ait izometrik kolon şeması
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.18 - Örnek 1’e ait boru çapı hesapları
Çizelge.19 - Örnek 1’e ait ξ değerleri tespit formu
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
14. EKLER
EK-1
DOĞALGAZ KULLANAN KAZAN DAİRELERİNDE UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI
· Acil durumlarda kapatılacak ana gaz vanasının yerini mutlaka öğrenin.
· Can ve mal güvenliğiniz için AGDAŞ'ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapmayınız.
· Kazan Dairesi kapısını kilitleyiniz.
· Kazan Dairesindeki hava kanallarının ve havalandırma ızgaralarının önüne, hava akışını
etkileyecek hiçbir engel koymayınız.
· Her kış sezonundan önce Kazan ve Kazan Dairesi temizliği yaparak bacanızı kontrol ettiriniz.
· Senede en az bir kez Kazan verim ve emisyon analizi yaptırırız. Verim % 85 - 90'ın
altında ise servis çağırarak brülör ayarlarınızı kontrol ettiriniz.
· Kazan Dairesi elektrik tesisatı ve brülör aksamını sudan uzak tutunuz.
· Ark yapan, bozuk elektir anahtarı, priz gibi elektrik elemanlarını yenileyiniz.
· Brülör bakım ve arıza giderme işlerini mutlaka yetkili servislere yaptırınız.
· Kazan Dairesinin kapıcı odası ve/veya apartman deposu gibi kullanılmasını engelleyiniz.
DİKKAT!..
· Kazan Dairesinde gaz kokusu duyarsanız yada doğal gaz alarm cihazı alarm verirse;
· Önce sayaç giriş vanasını kapalı konuma getiriniz.
· Elektrikli cihazları çalıştırmayın, aydınlatma düğmesi açıksa kapatmayınız, kapalıysa açmayınız.
· Ortamı havalandırınız.
· AGDAŞ'ın 187 no lu acil telefonuna doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım isteyiniz.
EK-2
DOĞALGAZ KULLANAN BİNALARDA UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI
· Acil durumlarda kapatılacak ana gaz vanasının yerini mutlaka öğrenin.
· Can ve mal güvenliğiniz için AGDAŞ'ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapmayınız.
· Tehlike halleri haricinde ana vanayı kapatmayınız. Mecburi hallerde kapatılan ana vana AGDAŞ görevlileri tarafından
açılacaktır. Ana vana açılması esnasında evinde bulunma- yan abonelerin sayaç vanaları kapatılacaktır.
· Doğal gaz boruları paslanmaya karşı boyanmalıdır.
· Her kış sezonunda önce bacalarınızı kontrol ederek temizlettiriniz.
· AGDAŞ tarafından gaz verilirken takılan havalandırma menfezlerini iptal etmeyiniz veya
yerini değiştirmeyiniz.
· Doğal gaz cihazlarının bakım ve onarımlarını yetkili servislere yaptırınız.
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
DİKKAT!..
· Bina içinde gaz kokusu duyarsanız;
· Dairelere haber vererek ana vanayı ve daire sayaç vanalarını kapalı konuma getiriniz.
· Elektrikli cihazları çalıştırmayın, aydınlatma düğmesi açıksa kapatmayınız, kapalıysa
açmayınız.
· Ortamı havalandırınız.
· AGDAŞ'ın 187 nolu acil telefonuna doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım isteyiniz.
· AGDAŞ görevlileri gelene kadar hiç bir vanayı açmayınız.
EK - 3
Atıf Yapılan Standartlar :
Bu yönetmelik ve teknik şartnamede standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir.

işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standartlarıdır.
Türkçe Adı
İngilizce Adı
TS 9809
Vanalar-Dağıtım Vanaları (Boru Hatlarında
Kullanılanlar Hariç)-Küresel-Yanıcı Gazlar İçin
(Doğal Gaz ve Sıvılaştırılmış Petrol Gazı
"LPG")-Anma Çapı (DN) 65 mm'den 500 mm
(dahil)'ye Kadar
Ball Valves For Combustible Gases For
Distribution (except pipeline transportation
(for natural gas and liquified petroleum
gas "LPG")-Nominal Diameter (DN) From
65 mm up to 500 mm (included)
TS EN 331
Vanalar-Bina Gaz Tesisatı İçin-Elle
Kumandalı-Küresel ve Dipten Yataklı Konik
Tapalı Vanalar
Manually operated ball valves and closed
bottom taper plug valves for gas
installations for buildings
TS 5828
Ölçü Cetvelleri (Okullar İçin)
Rules for Use In Schools
TS EN 1057
Bakır ve Bakır Alaşımları-Dikişsiz, Yuvarlak
Borular, Su ve Gaz İçin Isıtmada ve Atık Su
Arıtma Tesislerinde Kullanılan
Copper and copper alloys-Seamless,
round copper tubes for water and gas in
sanitary and heating applications
TS 10670
Hortumlar - Esnek, Öndüleli - Paslanmaz
Çelik (1,6 MPa'a Kadar) Gaz Yakan Cihazlar
İçin
Flexible Corrugated stainless Steel Tubes
for Gas Burning Appliances (Up To 1,6
MPa)
TS 10878
Boru sistemleri - Gaz tesisatında kullanılan Anma basıncı 0,5 bar’a kadar olan (0,5 bar
hariç) onduleli metal hortum ve hortum
donanımları
Boru bağlantı parçaları – Çelik (Kaynak ağızlı
veya flanşlı)
Pipe work - for gas installations Corrugated metal hose and hose
assemblies up to 0,5 bar
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların
taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) –
Bölüm 3: Ekleme Parçaları
Plastics pipingsystems for the supply of
gaseous fuels-Polyethylene(PE)-Part
3:Fittings
TS No
TS 2649
TS EN 1555–3
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Steel Pipe Fittings - Butt Welding Or
Flanged
TS ISO 7005–1
Flanşlar-Metalik-Bölüm 1: Çelik Flanşlar
Metallic Flanges-Part 1: Steel Flanges
TS EN 751–2
Contalık Malzemeler-1 nci, 2 nci ve 3 üncü
Alie Gazlarla ve Sıcak Su İle Temas Halinde
Olan Vidalı Metalik Bağlantılarda KullanılanBölüm 2:Sertleşmeyen Conta Bileşikleri
Sealing materials for metallic threaded
joints in contact with 1st, 2nd and 3rd
family gases and hot water part 2: NonHardening jointing compounds
TS 11 EN 10242
Boru Bağlantı Parçaları- Dökme Demir
Temperlenmiş, Diş Açılmış
Threaded pipe fittings in malleable cast
iron
TS 11394
Bağlantı Fişli Gaz Hortumları ve Gaz Bağlantı
Armatürleri-Emniyetli (10 KPa'a Kadar) Gaz
Tüketim Cihazlarında Kullanılan
Safety gas hose with connector and
connection armatures for use in gas
burning appliances (Up to 10 kPa)
TS 10880
Kompansatörler - Çelik Körüklü - Gaz Boru
Hatları ve Tesisatında Kullanılan
Compensators - Steel expansion joints for
gas pipe lines and installations
TS 5139
Çelik Borular-Korozyona Karşı Korumak İçin
Polietilen ile Kaplanması Kuralları
Rules for Applied Polyethylen Coating for
Corrosion Protection of Steel Pipes
TS 5141 EN
12954
Katodik Koruma-Suya Gömülü veya Suya
Daldırılmış Metalik Yapılar İçin-Boru Hatları
İçin Genel Prensipler ve Uygulama
Cathodic protection of buried or immersed
metallic structures-General principles and
application for pipelines
TS 10038
Doğal Gaz Boru Hattı - Çelik Boru Donanımı
Tesis Kuralları
Natural gas pipe line - Steel piping
installation rules
TS 8414 EN
14163
Petrol ve doğal gaz sanayileri – Boru hattı ile
taşıma sistemleri – Boru hatlarının kaynak
yapılması
Petroleum and natural gas industries –
Pipeline transportation systems – Welding
of pipelines
TS EN 287-1
Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme
kaynağı - Bölüm 1: Çelikler
Qualification test of welders - Fusion
welding - Part 1: Steels
TS EN 1555-1
taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) –
Bölüm 1: Genel
Plastics piping systems for the supply of
gaseous fuels-Polyethylene(PE)
Part1:General
TS EN 1555-2
Bölüm 2: Borular
gaseous fuels-Polyethlene(PE)
Part 2: Pipes
TS EN 1555-4
Bölüm 4: Vanalar
Plastics pipinng systems for the supply of
gaseous fuels-Polyetylene(PE)-Part
4:Valves
TS EN 1555-5
taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) –
Bölüm 5: Sistemin amacına uygunluğu
gaseous fuels-Polyethylene(PE) Part
5:Fitness for purpose of the system
TS 6047-1 EN
10208-1
Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik
borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Sınıf
A özellikli borular
Steel pipes for pipelines for combustible
fluids – Technical delivery conditions –
Part 1 : Pipes of requirement Class A
TS 6047-2 EN
10208-2
Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik
borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 2: Sınıf
B özellikli borular
Steel pipes for pipelines for combustible
fluids - Technical delivery conditions –
Part 2: Pipes of requirement class B
TS 6047-3 EN
10208-3
Petrol ve doğal gaz sanayileri - Boru hatları
için çelik borular - Teknik teslim şartları Bölüm 3: Sınıf C özellikli borular
Petroleum and natural gas industries Steel pipe for pipelines - Technical
delivery conditions - Part 3: Pipes of
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
requirement Class C
TS 61
(tüm serisi)
TS 5910 EN
1359
TS EN 12480
TS 5477 EN
12261
TS 10942 EN
377
Bağlama Elemanları-Vidalar
Fasteners
Gaz Sayaçları-Diyaframlı
Diaphragm gas meters
Gaz sayaçları – Döner yer değiştirmeli gaz
sayaçları
Gaz Sayaçları-Türbin Tipi Sayaçlar
Gas meters - Rotary displacement gas
meters
Gas meters-Turbine gas meters
Yağlayıcılar-Yanıcı Gaz Ortamında Çalışan
Gaz Armatürleri ve Kontrol Cihazları İçin
(Endüstriyel İşlemlerde Kullanılanlar Hariç)
TS 10276
Filtreler - Dahili Gaz Tesisatlarında Kullanılan
Lubricants for applications in appliances
and associated controls using
combustible gases except those designed
for use in industrial processes
Filters in interior gas installations
TS EN 334
Gaz Basınç Regülatörleri- Giriş Basıncı 100
Bar'a Kadar Olan
Gas pressure regulators for inlet
pressures up to 100 bar
TS EN 88-1
Gaz cihazları için basınç regülatörleri ve
birleşik emniyet tertibatları – Bölüm 1: Basınç
regülatörleri – Giriş basıncı 500 mbar’a kadar
(500 mbar dahil)
Pressure regulators and associated safety
devices for gas appliances - Part 1:
Pressure regulators for inlet pressures up
to and including 500 mbar
TS EN 88-2
Gaz cihazları için basınç regülatörleri ve
birleşik emniyet tertibatları - Bölüm 2: Basınç
regülatörleri - Giriş basıncı 500 mbar’dan 5
bar’a kadar (5 bar dahil)
Pressure regulators and associated safety
devices for gas appliances-Part 2:
Pressure regulators for inlet pressures
above 500 mbar up to and including 5bar
TS 10624
Gaz Regülatörleri-Yanıcı Gazlar (DoğalgazHavagazı ve (LPG) İçin-Giriş Basıncı 0,02
MPa-0,4 MPa (0,2 Bar-4 Bar) Olan
Gas Pressure Regulators For
Combustible Gases (Natural Gas, City
Gas LPG Gas) Supply Pressure Up To
0,4 MPa
TS 615 EN 26
Ani Su Isıtıcılar (Şofbenler)-Gaz Yakan,
Atmosferik Brülörlü
Gas-Fired instantaneous Water Heaters
For Sanitary Uses Production, Fitted With
Atmospheric Burners
TS EN 613
Isıtıcılar- Müstakil- Gaz Yakan-Konveksiyonlu
Independed gas fired convection heaters
TS EN 297
Gaz Yakan Merkezi Isıtma Kazanları-Anma
Isı Yükü 70 kW'ı Aşmayan atmosferik Brülörlü
B11 ve B11BS Tipi Kazanlar
Gas-Fired Central Heating Boilers-Type
B11 and B11BS Boilers Fitted With
Atmospheric Burners of Nominal heat
Input Non Exceeding 70 kW
TS EN 297/EK
A2+EK A3+EK
A5
Isı Yükü 70 kW'ı Aşmayan Atmosferik Brülörlü
B11 ve B11bs Tipi Kazanlar (TS EN 297:
1995'in Ek'i)
Gas fired central heating boilers-Type B11
and B11BS boilers fitted with atmospheric
burners of nominal heat input not
exceeding 70 kW-Other pollutants
(Amendment to TS EN 297: 1995)
TS 12514
Birleşik Isıtma Cihazları "Kombi" Gaz Yakan,
Atmosferik Brülörlü-Anma Isı Gücü 70 KW'ı
Geçmeyen-Montaj Kuralları
Gas Fired Central Heating Boilers-Fitted
With Atmospheric Burners-Nominal Heat
Input Not Exceeding 70 KW-The Rules of
Installation
TS EN 625
Isıtma Kazanları-Anma Isı Yükü 70 kW'ı
Aşmayan Kombine Kazanlar (Birleşik Isıtma
Cihazları 'Kombi") Sıcak Kullanım Suyu
Üretimi İçin Belirli Şartlar
Gas-Fired Central Heating Boilers Fitted
With Atmospheric Burners-Specific
Requirements For Domestic Hot Water
Operation of Combination Boilers of a
Nominal Heat İnput Not Exceeding 70 kW
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
TS EN 483
Kazanlar- Merkezi Isıtma- Gaz Yakan- Anma
Isı Yükü 70 kW'ı Aşmayan C Tipi Kazanlar
Gas- Fired central heating boilers- Type
C boilers of nominal heat input not
exceeding 70 kW
TS EN 677
Gaz yakan merkezî ısıtma kazanları – Anma
ısı girdisi 70 kW’ı aşmayan yoğuşmalı kazanlar
için belirli şartlar
Bacalar – Isı ve akışkan dinamiği hesaplama
metotları – Bölüm 1: Tek ısıtma tertibatına
bağlı bacalar
Gas-fired central heating boilers - Specific
requirements for condensing boilers with
a nominal heat input not exceeding 70 kW
Chimneys - Thermal and fluid dynamic
calculation methods - Part 1 : Chimneys
serving one appliance
TS 11388 EN
13384-2
Bacalar – Isı ve akışkan dinamiği hesaplama
metotları – Bölüm 2: Birden çok ısıtma
tertibatına bağlı bacalar
Chimneys - Thermal and fluid dynamic
calculation methods - Part 2: Chimneys
serving more than one heating appliance
TS EN 777-1
Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan
Çok Brülörlü- Tavana Asılan- Konut Dışı
Kullanım İçin- Bölüm 1:Sistem D- Emniyet
Multi- Burner gasfired overhead radiant
tube heather systems for nondomestic
use Part 1: System D- Safety
TS EN 777-2
Kullanım İçin- Bölüm 2: Sistem E- Emniyet
Multi burner gas fired overhead radiant
tube heather systems for non domestic
use- Part 2: System E- Safety
TS EN 777-3
Çok Brülörlü- Tavana Asılan Konut Dışı
Kullanım İçin- Bölüm 3: Sistem F- Emniyet
Multi- Burner- Gas- Fired overhead
radiant tube heather systems for nondomestic use- Part 3: System F- Safety
TS EN 777-4
Kullanım İçin- Bölüm 4: Sistem H- Emniyet
Multi- burner gasfired radiant tube heater
systems for nondomestic use- Part 4:
System H- Safety
TS EN 419-1
Isıtıcılar- Gaz Yakan- Parlak Radyant-Tavana
Asılan- Konut Dışı Mahallerde KullanılanBölüm 1: Emniyet Kuralları
Isıtıcılar - Gaz Yakan - Radyant Tüplü - Ev
Harici Kullanımlarda - Tek Brülörlü - Tavana
Asılan - Bölüm 1: Emniyet
Non- Domestic gas- Fired overheat
luminious radiant heaters- Part 1: Safety
TS EN 13410
Radyant Isıtıcılar-Gaz Yakan-Tavana AsılanKonut Amaçlı Kullanılmayan Binalar için
Havalandırma Kuralları
Gas-fired overhead radiant heatersVentilation requirements for nondomestic premises
TS EN 12952
(tüm serisi)
Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları
Water-tube boilers and auxiliary
İnstallations
TS 377 EN
12953 (tüm
serisi)
TS 4040
Silindirik kazanlar
Shell boilers
Kazanlar- Isı Tekniği ve Ekonomisi Açısından
Aranacak Özellikler
Kazanlar- Anma Isı Gücü ve Verim Deneyleri
Esasları
Boilers-Economical and Thermal
Requirements
Boilers Instructions for Testing of
Capacity and Efficiency
TS 11391
Gaz Brülörleri-Atmosferik-Genel Kurallar
Gas Burners Without Ventilation
(Atmospheric Gas Burners)
TS EN 676
Brülörler–Otomatik üflemeli–Gaz yakıtlar için
Automatic forced draught burners for
gaseous fuels
TS 11042 EN
298
Gaz brülörleri – Fanlı veya Fansız - Gaz
yakma tertibatları – Otomatik kontrol
Automatic gas burner control systems for
gas burners and gas burning appliances
TS 11389 EN
13384-1
TS EN 416-1
TS 4041
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Gas supply systems - Gas pressure
regulating stations for transmission and
distrubition - Functional requirements
sistemleri
Basınç Ölçerler-Bölüm 1: Burdon Borulu
Basınç Ölçerler-Boyutlar, Ölçme, Özellikler ve
Deneyler
with or without fans
Pressure Gauges; Part 1: Bourdon Tube
Pressure Gauges-Dimensions,
Metrology, Requirements and Testing
TS EN 837-2
Basınç Ölçerler-Bölüm 2: Basınç Ölçerler İçin
Seçim ve Montaj Tavsiyeleri
Pressure gauges-Part 2:Selection and
installation recommendations for
pressure gauges
TS EN 837-3
Basınç Ölçerler-Bölüm 3: Diyaframlı ve
Kapsüllü Basınç Ölçerler Boyutlar, Ölçme,
Özellikler ve Deneyler
Pressure Gauges-Part 3: Diaphragm and
Capsule Pressure Gauges-Dimensions,
Metrology, Requirements and Testing
TS 11655
Emniyet Basınç Tahliye ve Ani Kapama
Vanaları İşletme Basıncı 10 MPa (100 bar)'a
Kadar Olan Gaz Besleme Tesisleri İçin
Safety relief governors and shut-off
devices for gas supply installations at
working pressures up to 10 MPa(100bar)
TS EN 1854
Basınç Algılama Tertibatları-Gaz Brülörleri ve
Gaz Yakan Cihazları İçin
Pressure sensing devices for gas
burners and gas burning appliances
TS EN 161
Gaz brülörleri ve gazlı cihazlar için otomatik
kapama vanaları
Automatic Shut-off Valves for Gas
Burners and Gas Appliances.
TS EN 1643
Vana Doğrulama Sistemleri-Gaz Brülörleri ve
Gaz Yakan Cihazların Otomatik Kapama
Vanaları İçin
Valve proving systems for automatic
shutoff valves for gas burners and gas
appliances
TS 11396
Yakma Tesislerinin Elektrik Donanımı
Electrical Equipment for Burning Plants
TS 377-6 EN
12953-6
Silindirik kazanlar – Bölüm 6: Kazan donanımı
için özellikler
Shell boilers – Part 6 : Requirements for
equipment for the boiler
TS EN 1856–1
Bacalar - Metal bacalar için kurallar – Bölüm
1: Hazır baca bileşenleri
TS EN 1856–2
Bacalar - Metal bacalar için kurallar – Bölüm
2: Metal astarlar ve baca bağlantı boruları
Chimneys - Requirements for metal
chimneys - Part 1: System chimney
products
Chimneys - Requirements for metal
chimneys - Part 2: Metal liners and
connection flue pipes
TS 11386
Bacalar-Konut ve Benzeri Binalar İçinTasarım ve Yapım Kuralları
TS EN 1443
Bacalar – Genel kurallar
TS 11384
Bacalar-Konut vb. Bina Bacaları-Ekleme
Parçaları Tasarım ve Yapım Kuralları
Chimneys-Buildings and Other
Accommadation Places-ConnectionFules-Rules for Desing and Construction
TS 3541
Mineral Liflerden Isı Yalıtım Malzemesinin
Isıtma ve Havalandırma Tesisatına
Uygulanması Kuralları
Paslanmaz çelikler - Bölüm 1: Paslanmaz
çeliklerin listesi
Paslanmaz çelikler - Bölüm 2: Genel amaçlar
için korozyona dirençli çeliklerden yapılan
sac/levha ve şeritlerin teknik teslim şartları
Application of Mineral Fiber Insulating
Materials To Heating and Ventilating
Installations
Stainless steels - Part 1: List of stainless
Steels
Stainless steels - Part 2: Technical
delivery conditions for sheet/plate and
strip of corrosion resisting steels for
general purposes
Paslanmaz çelikler - Bölüm 3: Genel amaçlı
korozyona dirençli çeliklerden yapılan yarı
mamuller, çubuklar, filmaşinler, teller, profiller
Stainless steels - Part 3: Technical
delivery conditions for semi- finished
products, bars, rods, wire, sections and
TS EN 837-1
TS EN 10088-1
TS EN 10088-2
TS EN 10088-3
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Chimneys-For Building and Other
Accommidation Places RequirementsConstructural Design and
Accomplishment Rules
Chimneys - General requirements
ve parlak mamullerin teknik teslim şartları
bright products of corrosion resisting
steels for general purposes
TS EN 303-1
Kazanlar Cebri Çekiş Brülörlü KazanlarBölüm 1: Terim ve Tarifler Genel Özellikler
Deneyler ve İşaretleme
Heating boilers- Part 1: Heating boilers
with forced draught burnersTerminology general requirements
testing and marking
TS EN 303-3
Kazanlar- Bölüm 3: Merkezi Isıtma KazanlarıGaz Yakan- Kazan Gövdesi ve Cebri Çekişli
Brülörden Meydana Gelen Sistem
Heating boilers- Part 3: Gas fired central
heating boilers- Assembly comprising a
boiler body and a forced draught burner
TS EN 1457
Bacalar - Kil veya Seramik Baca Elemanları Özellikler ve Deney Metotları
Chimneys - Clay/Ceramic Flue Liners Requirements and test methods
TS EN 130631+A1
Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı
sistem bacalar - Bölüm 1: Kurum tutuşmasına
direnç için kurallar ve deney metotları
Chimneys - System chimneys with
clay/ceramic flue liners - Part 1:
Requirements and test methods for
sootfire resistance
TS EN 130632+A1
Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı
sistem bacalar - Bölüm 2: Yaş şartlarda
uygulanan kurallar ve deney metotları
Chimneys - System chimneys with
clay/ceramic flue liners - Part 2:
Requirements and test methods under
wet conditions
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.20- Yerel basınç kayıpları
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
Çizelge.21- Bakır borular için azami debi ve çapa bağlı olarak akış hızı (v) ve özgül sürtünme basınç kaybı (pr/l) tablosu
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT
15.Yararlanılan Kaynaklar
I - Kalorifer Kazanlarının Doğal Gaza Dönüşüm Kuralları Kitapçığı
II - British Gas Dokümanları
III – TSE T363
Hazırlayan: İTM
Onaylayan: TGMY/ GM
Kontrol: ESYT

AGDAŞ İÇ TESİSAT DOĞALGAZ TEKNİK ŞARTNAMESİ (BİNALAR

Transkript

Benzer belgeler

Gaz Beton Yapıştırma Harcı

Sunuş m

Haftalık E-Bülten 30.12.2014

maddenin halleri

SİLKOTERM GAZ BETON DÜBELİ