TIDE_SAYI_25 - Türkiye İç Denetim Enstitüsü

Transkript

KIŞ 2010 SAYI: 25
Fiyatı 15 TL
“Kurumsal Yönetim Güvencesi ‹çin ‹ç Denetim”
Dr. Eren Gegin
Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli
Yeflil Kalem ..............................................................16
Salim Kad›beflegil
Küresel De¤erler ve Etik
Çizgi Ötesi ...............................................................22
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü
Sertifikasyon Komitesi
Mühür ......................................................................32
Dr. Ahmet Genç
“Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin Çok H›zl› Bir Geliflim
Gösterece¤ine ‹nan›yorum”
Yak›n Plan.................................................................44
13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi
Neo-Denetim
Yans›ma ...................................................................56
Aysberg 6
V‹ZYON
Mesleki yay›nc›l›kta küresel de€er yaratmak
M‹SYON
Özel sektör
iç denetim uygulama örnekleri
Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim
ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesle€in
profesyonelleri ve çözüm orta€› olarak
hizmet gören kurum ve kurulufllar için iletiflim,
paylafl›m ve referans kayna€› olmak.
3
Mesle¤in Profesyonellerine;
"Paylaflarak Geliflmek ‹çin..."
Merhaba
Sektörünüzde;
Tüm Paydafllar›n;
"Kurumsal Yönetim
Güvencesi ‹çin..."
A dan...Z ye
’
’
Bilgi ve Referans Kayna¤›
"‹ç Denetim" Dergisi
6
Yak›n Plan bölümünde sigortac›l›k sektöründeki iç denetim düzenleme ve uygulamalar›na
iliflkin olarak, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürü Dr. Ahmet Genç ile bir
söylefli gerçeklefltirdik. Bildi¤iniz üzere geçen say›m›zdan itibaren dergimizde “meslek
tarihi” ile ilgili bir yaz› dizisine bafllam›flt›k. Bu say›m›zda da yaz› dizimize devam
ediyoruz. Bu kapsamda T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›nda önemli sorumluluklar alan Ersin
Güneralp, Hüseyin Karaçal› ve Sinan Tanakol ile yap›lan bir söylefliyi yine Yak›n Plan
bölümünde bulabilirsiniz.
Perçin bölümünde T‹DE’nin ilk kad›n baflkan›, IIA Yönetim Kurulu’nda Türkiye’den görev
alan ilk meslektafl›m›z, IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi Özlem Aykaç ile
yap›lan bir söylefliyi bulabilirsiniz. Mühür bölümünde ise çok önemli fonksiyonu bulunan
T‹DE Sertifikasyon Komitesi üyeleri ile yap›lan bir söylefli yer al›yor. Bu söyleflide önemli ve
yararl› bilgiler bulaca¤›n›z› umuyorum. Mesle¤imizin farkl› yönlerini de yans›tabilmek
amac›yla bu say›m›zdan itibaren Ayraç bölümünde “Bir Denetçinin Seyahatnamesi”
ad›nda bir yaz› dizisine bafllad›k. F›rsat buldukça bu yaz› dizisini devam ettirmek istiyoruz.
Ataç bölümünde ise T‹DE'nin emektarlar› Sevilay Çal›flkan ve fiebnem Kabasakal ile
yap›lan söylefliyi bulabilirsiniz.
Derginin di¤er bölümlerinde ise yine iç denetimle ilgili güncel geliflmelere faydal› olaca¤›
ve ilgiyle okunulaca¤› düflünülen makale ve yaz›lara yer verildi.
Son olarak, tüm meslektafllar›m›z›n dergimize makale ve yaz› göndererek katk›da
bulunabilece¤ini ve bundan son derece memnun olaca¤›m›z› belirtmek isterim.
Bir sonraki say›m›zda görüflmek dile¤iyle,
‹ç denetim ile ilgili yeni ve farkl› bak›fl
aç›lar›n› takip etmek, güncel kalmak, de¤iflim,
geliflim ve büyümenin orta¤› olmak için bir ad›m
at›n ve "‹ç Denetim" Dergisi’ne abone olun...
‹letiflim için tel: 0 212 212 55 25 Faks:0 212 212 55 26
E-posta: [email protected] Web adresi: http://www.tide.org.tr
Gürdo¤an Yurtsever
Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü
[email protected]
‹Ç DENET‹M / Yaz 2009
"Rekabet Gücünüz ‹çin..."
Kas›m 2009 tarihinde “Neo-Denetim” ana temas›yla gerçeklefltirilen, 13.Türkiye ‹ç
Denetim Kongresi’ne kat›l›m oldukça yo¤undu. Kongre ile ilgili bilgi ve aç›l›fl
konuflmalar›na dergimizin Yans›ma bölümünde yer verdik. Kongrenin ilk oturumunda sunulan "Krizin Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü", "Kurum Bünyesinde
Katma De¤erli ‹ç Denetim Fonksiyonu Yaratmak" ve "‹ç Denetim Mesle¤inin Akademik
Geliflimi" konular›ndaki bildirileri Parmak ‹zi bölümünde okuyabilirsiniz. Kongrenin son
oturumu olan “Özel Sektör-‹ç Denetimde Uygulama Örnekleri” panelindeki konuflmalar›n
tam metnini ise dergimizin Aysberg sayfalar›nda bulabilirsiniz. Kongrenin bir di¤er oturumu olan “Kamu Yönetiminde Yeni Denetim Yaklafl›m› ve ‹lk Uygulama Örnekleri” panelindeki konuflmalara ise bir sonraki say›m›zda yer vermeye çal›flaca¤›z.
6
‹çindekiler
Aysberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Özel Sektör-‹ç Denetim Uygulama Örnekleri
Yeflil Kalem . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Dr. Eren Gegin
Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli
Çizgi Ötesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Parmak ‹zi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Kriz Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü
Perçin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Özlem Aykaç
IIA Yönetiminde ‹lk Meslektafl›m›z
Mühür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Ayraç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m
Bir Denetçinin Seyahatnamesi
Yak›n Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Dr. Ahmet Genç
“Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin Çok H›zl› Bir
Geliflim Gösterece¤ine ‹nan›yorum”
Yak›n Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Mesle¤inin Yak›n Tarihine Bak›fl - II
Ataç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Sevilay Çal›flkan, fiebnem Kabasakal
T‹DE'nin ‹letiflim ve Hizmet Yüzleri
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i
AdIna İmtİyaz Sahİbİ
Ali Kamil UZUN
Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak
1. Blok No: 6 D: 16 Esentepe / İstanbul
Sorumlu YazI İŞlerİ Müdürü
Gürdoğan YURTSEVER
KATKIDA BULUNANLAR
Dr. Ahmet Genç, Ahmet Küçüksavaş, Ali Kamil Uzun,
Ali Şir Yardım, Aysan Sinanlıoğlu, Prof. Dr. Burak
Saltoğlu, Coşkun Şen, Ebru Alışık Yıldırım, Dr. Eren
Gegin, Ersin Güneralp, Fuat Öksüz, Gürdoğan
Yurtsever, Halil Cantekin, Hüseyin Karaçalı, İbrahim
Peker, İlker Özcan, Dr. Masum Türker, Mete
Türkyılmaz, Nazif Burca, Orçun Osoy, Özlem Aykaç,
Roderick M. Winters, Salim Kadıbeşegil, Serhan
Göktürk, Sevilay Çalışkan, Sinan Tanakol,
Doç. Dr. Şaban Uzay, Şebnem Kabasakal,
Şenol Toygar, Tolga Aksoy
REKLAM
Sevilay Çalışkan, Şebnem Kabasakal
İLETİŞİM ADRESİ
Tel: 0 212 212 55 25 Faks: 0 212 212 55 26
E-posta: [email protected] / [email protected]
http://www.tide.org.tr
Y›ll›k Abone Bedeli: 60 TL KDV dahildir.
‹ki Y›ll›k Abone Bedeli: 120 TL KDV dahildir.
YAPIM
Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd. Şti.
Prof. N. Mazhar Ökten Sk. No: 1 Rota Binası
34360
Şişli-İstanbul
Tel: 0 212 224 01 44 Faks: 0 212 233 72 43
E-Posta: [email protected]
http://www.rotaline.com
YAYIN TÜRÜ
Yaygın Süreli Yayın
BASKI TARİHİ
Ocak 2010
BASKI ve CİLT
TOR Ofset San.ve Tic. Ltd. Şti.
İmam Çeşme Cad. No: 26/2
Ayazağa Şişli-İstanbul
Tel: (0212) 332 08 38 (Pbx)
Faks: (0212) 332 08 39
E-Posta: [email protected]
Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği tarafından
üç ayda bir yayımlanır.
Yazıların fikri sorumluluğu yazarlarına aittir.
VİZYON
Mesleki yayıncılıkta küresel değer yaratmak
MİSYON
Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili;
pay ve menfaat sahipleri, mesleğin profesyonelleri
ve çözüm ortağı olarak hizmet gören kurum
ve kuruluşlar için iletişim, paylaşım ve
referans kaynağı olmak.
Yans›ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
‹Ç DENET‹M / K›fl 2010
13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi
Neo-Denetim
Yans›ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Ali fiîr Yard›m
ECIIA-Avrupa ‹ç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu
Çal›flmalar›ndan ‹zlenimler
Pano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
(The Institute of
Internal Auditors
Chairman’s Special
Recognition Award)
(The Institute of
Internal Auditors
Publication Contest
Newsletter Category)
(The Institute of
Internal Auditors
Membership
Competition)
(The Institute of
Internal Auditors
International
Mastering Advocacy
Program Award)
8
9
AYSBERG
AYSBERG
13. Türkiye ‹ç Denetim
Kongresi özel sektör
paneli Sabanc› Holding
Denetim Daire Baflkan›
Fuat Öksüz baflkanl›¤›nda
gerçeklefltirildi. Panele,
Halil Cantekin, Nazif
Burca, Aysan Sinanl›o¤lu
ve Mete Türky›lmaz
konuflmac› olarak
kat›ld›lar.
13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nin özel sektör
panelini “‹ç Denetimde En ‹yi Uygulama Örneleri” adl› konu bafll›¤› oluflturdu. Panelin oturum baflkanl›¤›n› Sabanc› Holding A.fi. Denetim
Daire Baflkan› Fuat Öksüz yapt›.
Öksüz konuflmas›nda flunlar› dile getirdi: “Öncelikle bu kongrenin düzenlenmesinde eme¤i
geçen tüm arkadafllara bir kez daha teflekkür
ederim. Bizlere de buradaki arkadafllar›ma da
söz verildi¤i için ayr›ca teflekkür ediyorum. Biliyorsunuz bu kongrelerin en önemli özelli¤inden bir tanesi de biz meslektafllar›m›z› bir araya
getirmesi, tecrübelerin, deneyimlerin ve bilginin paylafl›lmas›d›r. Bilgi paylaflt›kça büyüyen
yegane fleylerden bir tanesidir. Biz bu bölümümüzde 4 güzide kurumumuzun gerçekten mesle¤ini nüfuz etmifl 4 de¤erli yöneticisinden kendi uygulamalar›n› dinleyece¤iz. Misyonumuzu
bu bilgilerle paylaflarak yerine getirece¤iz. Herkes için hay›rl› olmas›n› diliyorum.”
“Müflteriler, Do¤ru, Eksiksiz
Bilgi ‹sterler”
Öksüz'ün ard›ndan Fortis Bank Teftifl Kurulu
Uygulama Örnekleri
Baflkan› Halil Cantekin konuflmas›na bafllad›.
Cantekin yapt›¤› sunumda, yeni denetimin bankac›l›k alan›ndaki uygulamas› üzerinde durdu
ve kat›l›mc›lara konu hakk›nda baz› bilgiler verdi: Biliyorsunuz klasik anlamda denetimde geçmifl dönemlerde ve hâlâ baz› kurumlar›m›zdaki
uygulamalarda güven çok önemli. Yani “Bana
güven, bana bilgileri ver, ben gere¤ini yapar›m.
Benim söylediklerim do¤rudur.” fleklinde bir
yaklafl›m vard›. Bu geliflen zaman içerisinde yaflanan olaylar sonra güvende azalma, fleffafl›kta
art›fl oldu. ‹ç denetimde bu sayede daha önemli olmaya bafllad›. Trend bu yönde. En sonunda
da kan›tlama aflamas›na geldi yani “Ben denetçi olarak gitti¤im zaman bunu bana kan›tla, bu
bilgiler nereden geliyor, nas›l geliyor, bunlar›n
do¤rulu¤u nedir? gibi sorularla sorgulay›c› bir
yaklafl›m sergilenmeye baflland›. Dolay›s›yla
yönetim de bizim denetledi¤imiz konularla ilgili bana kan›tlar vermek zorunda ve o kan›tlarla
olay›n netleflmesi laz›m.
rasyonel yönetim, üst yönetim, denetim kurulu
ve komiteleri. Dolay›s›yla bu müflterilere hizmet
eden bir görevi yerine getiriyoruz. Müflterilerimiz hiçbir zaman sürprizi sevmezler. Sürpriz
biliyorsunuz en büyük tehlikedir. Do¤ru, eksiksiz bilgi isterler h›zl›. “Ne var?” “Hatalar nerede?”, “Eksikler nerede?”, “Problemler nelerdir?”
Bunlar› bilmek ve bunlara çözüm getirmek isterler. Bütün en önemli, en kritik alanlarda ba¤›ms›z ve objektif güvence. Yani denetim yapt›ktan sonra ben diyorum ki eksikler, hatalar
bunlar, bu hatalara yönelik çözüm yollar› da
bunlar. Ve bunu yönetimle konuflup yönetime
verdi¤im zaman, yönetim bunu kabul ediyor ve
arkas›ndan bunu ne zaman düzeltece¤imi, nas›l
düzeltece¤imi bana soruyor. Ben bütün bunlara
asl›nda eksikler vard›r, hatalar vard›r, kontrol
yeterlidir, yetersizdir gibi bir kan›ya var›yorum,
güvence veriyorum.
Bizim müflterilerimiz kimlerdir? Afla¤›dan yukar› do¤ru bakt›¤›n›zda düzenleyici kurumlar ve
bizim müflterilerimiz, ba¤›ms›z denetçiler, ope-
Ayn› zamanda her fley de¤iflim içerisinde, bu
yüzden de¤iflime uygun bir yap› gerekiyor. Gelecekteki yöneticiler için bir e¤itim alan› yani
“Profesyonel ve Ba¤›ms›z
Güvence Sa¤l›yoruz”
Özel Sektör - ‹ç Denetim
10
11
AYSBERG
AYSBERG
Bizim iç denetim yaklafl›m›m›z yönetmeli¤imizde var. Bankac›l›kta iç denetimin fonksiyonlar›
teftifl kurular›na verildi¤i için kanunla ilgili bir
s›k›nt› yok. Ve bu ismi de geleneksel oldu¤u
için devam ettiriyoruz. Misyonumuz, amac›m›z
Fortis Bank A.fi. Teftifl Kurulu, Fortis Bank
A.fi.'nin amaçlar›na ulaflmas›n› desteklemeye
yönelik olarak profesyonel ve ba¤›ms›z güvence sa¤lar.
Teftifl Kurulu; yönetiflim, risk yönetimi ve kontrol
süreçlerinin etkinli¤ini de¤erlendirir, bu süreçlerin verimli ve etkin çal›flmas› yönünde öneriler yapar. En d›flta düzenleyici kurumlar, müflteriler, yat›r›mc›lar, analistler, hükümetler, tedarikçiler ve personel. Bir alt›na bakt›¤›m›zda yönetim kurulu, denetim komitesi var ve en içteki
daire içinde icra kurulu, iç kontrol sistemi,
uyum, yönetim riski türü ana denetim alan›m›z
3. daire. O daire yapm›fl oldu¤umuz denetimler
sonucunda iç kontrol sisteminin o misyonumuzda yer alan flekilde çal›fl›p çal›flmad›¤›na
dair iç kontrol güvencesi veriyoruz.
Kontrol Operasyonlarda Bafll›yor
Genel olarak bankac›l›kta 3'lü bir savunma akti var. Bizim bankac›l›kta yönetim etkisi var.
Yönetim, yönetime yak›nl›k bir de ba¤›ms›zl›k.
Matrikse bakt›¤›n›zda en ba¤›ms›z olan iç denetim, daha sonra risk yönetimi, iç kontrol geliyor. En altta da operasyonlar. Yani bankac›l›¤›n bileflenlerinin faaliyetlerinin yer ald›¤› ba¤l› oldu¤u operasyonlar. Kontrol operasyonlarda
bafll›yor. Risk yönetimi, iç kontrol taraf›ndan
devam ettiriliyor. Bütün bu sistemin teftifl kurulu olarak denetimini yap›yoruz. Burada 1. ve 2.
seviye kontroller, sürekli kontroller yaparken,
teftifl kurullar› dönemsel kontroller yap›yorlar.
Burada organizasyonlar riskleri belirleyen üsttür, tepedir. Riskler böyle belirlenir. “Hangi
riskleri alaca¤›z, neler yapaca¤›z, nas›l yazaca¤›z?”› belirleyen bir tepedir.
Amaç Organizasyona Katma
De¤er Sa¤lamak
Risk faktörlerine; piyasa riski, pazar riski, operasyonel risk aç›s›ndan bak›yoruz. Geçmiflten
gelen s›k›nt›lar varsa, orada problemler varsa,
elimizdeki somut bilgilere göre onlara bak›yoruz., do¤al riski buluyoruz. Bu do¤al riske göre
bulunan nokta, bulunan rakamlar critical ve safety olarak bu denetim biriminin fleklini ç›kart›yor. Kritik olanlar riskli alanlar olarak ç›k›yor.
Biz burada kritik olanlar› ç›kart›p, kalanlar› 2 y›l
içinde tümünü denetleme gibi bir yükümlülü¤ümüz var.
Riskler yukar›dan afla¤›ya en tepeden afla¤›ya
do¤ru inerken kontroller ise tabandan yukar›
do¤ru gidiyor. Operasyonlar›, operasyoncular
kontrol ediyor. Onlar›n da baz› çok önemli risk
yaratan konular›n› ise iç kontrol elemanlar›
kontrol ediyor.
Kariyer Geliflimi ‹çin Sertifikasyon
Bizim organizasyon ve insan kaynaklar›m›za
bakt›¤›m›z zaman yine denetim komitesine ba¤l› oldu¤umuzu görüyoruz. Kurumsal bankac›l›k
ifltirakler denetim yönetimi bankac›l›kta, bankalar kanunu ile teftifl kurulu hem bankac›l›k birim
ve bölümlerini hem de bankan›n ifltiraki olan
tüm kurumlar› denetlemek zorunda. Dolay›s›yla kurumsal bankac›l›kta ifltirak denetimi ve yönetimi Malta'daki, Bahreyn'deki faaliyetlerini
denetliyor. Servis kontrolleri yönetimi bankan›n
tüm IT, insan kaynaklar›, risk yönetimi, hukuk
gibi tüm destek fonksiyonlar›n› denetliyor. Operasyon ofis hem bu birimlere IT anlam›nda destek veriyor. Dünyada, yurtd›fl›nda soruflturma
ayr› bir bölüm ama Türkiye mevzuat›nda teftifl
kurulu alt›nda olmas› gerekti¤i için soruflturmay› da teftifl kurulu alt›nda tutuyoruz.
Biz, her mevkideki fonksiyondan eleman al›yoruz. Mühim olan bunlar›n yarat›c›, nitelikli, kaliteli ve denetim misyonunu yerine getirecek
elemanlar olmas›na bak›yoruz. Yani bizim teftifl
kurulu 25 kiflilik grup içinde 7 tane mühendis
arkadafl›m›z var. Makine mühendisi, inflaat mühendisi ve elektronik mühendisi geçmifli olan
ama iflletme master› yapm›fl sertifikas› olan arkadafllar bunlar. Burada sürekli e¤itim, sürekli
kendini gelifltirme, sürekli geliflimleri izliyoruz.
Uluslararas› sertifikasyon onlar›n yükselmelerinde, kariyerlerinde bir kriter. Tek kriter de¤il
ancak önemli bir kriter. CIA sertifikas› almayan
ya da IT taraf›ndan sertifikas› olmayan, ya da soruflturma taraf›ndan sertifikas› olmayan arkadafllar›m›z yönetici olam›yor. Yani; kariyer orada t›kan›yor. Dolay›s›yla sertifikasyon kariyer geliflimi için oldukça önemli bir kriter.
Bizim 2006'dan sonraki geliflimimizi gösteriyor
bu. 2006'da bizim 6 tane sertifikal› eleman›m›z
varken 2009'da bu say› 28 taneye ç›kt›. Bu çal›flan say›s›yla da orant›l› bakt›¤›m›z zaman 32
Halil Cantekin-Fortis Bank Teftifl Kurulu Baflkan›
elemanda yüzde 16 iken bugün yüzde 80'e
yaklaflt›. Bunlar›n baz›lar›nda 3 sertifika, 4 sertifika söz konusu olabiliyor. Yani; 28 sertifika 17
kifliye da¤›lm›fl durumda.
Süreçler Standardize Ediliyor
Metodolojiden k›saca bahsetmek istiyorum.
Fortis'in ana merkezinin metodolojisini kullan›yoruz. Bütünleflik bir denetim. Yani; IT, operasyonlar ve finansal denetim risk bazl› yukar›dan
afla¤›ya, afla¤›dan yukar› makro-mikro. Burada
denetim evreni belirleniyor. Bütün global denetim evreni çerçevesinde bütün denetim alanlar›
belirleniyor. Süreçler standardize ediliyor. IIA
standartlar›na uyum kesinlikle zorunlu. Burada
yap›lan genel standartlara uyuyoruz. Ve baflta
bahsetti¤im gibi denetim güvence veriyor.
Önce denetimin evreni belirleniyor, bunun risk
aç›s›ndan de¤erlendirilmesi yap›l›yor. Arkas›ndan denetim plan› yap›l›yor. Denetim plan› ifl
birimleri ile de görüflülerek netlefltiriliyor. Daha
sonra denetimin y›l içindeki plan› yap›l›p, denetim görevleri belirlendikten sonra bunlar ifl
süreçlerinin dönüflümü olarak devam ediyor.
Bu evrende “Hangi alanlar denetlenmeli” sorusuna cevap ar›yoruz. Burada risk de¤erlendirmesi aflamas›na geliyoruz. Bizim Fortis Bank
olarak denetim evrenimiz 250 civar›.
Di¤er taraftan BDDK taraf›ndan teftifl kurullar›n›n çal›fl›p çal›flmad›¤› denetleniyor. Gelip bizlerle konufluyorlar. Raporlar›m›z› al›p bak›yorlar. Yönetim ve gözetim var bir de iç de¤erlendirme. Bunlar da IIA standartlar›na göre sürekli
iç de¤erlendirme, yurt d›fl›ndan denetçiler gelip
bizim tüm dosyalar›m›za bak›yor. ‹ç de¤erlendirmeyi y›ll›k olarak yap›yoruz. D›fl de¤erlendirme de 5 y›lda bir d›fl denetim firmalar› taraf›ndan yap›l›yor. Toplam 100'ün 70-80'i denetime
ayr›lmas› laz›m. Anketlerle müflterilerden feedback al›yoruz.
Eskiden teftifl üst yönetime bilgi veren bir fonksiyonu vard›. Dan›flmanl›k yapard› flimdi ise
güvence veriyor. 2'li savunma hatt› vard› flimdi
3'lü savunma hatt› oldu. Operasyonel çal›fl›rd›
flimdi ise stratejik yukar›dan afla¤›ya denetleme
durumuna geldi. Eskiden sadece operasyonel
yönetimlere bak›l›rd›. D›fl kaynaklardan da yararlanma söz konusu oldu. Hukuk denetiminde
avukat, vergi konusunu anlayan eksperlerle teftifl kuruluna dahil edildi. Amaç organizasyona
katma de¤er sa¤lamak, organizasyonun sa¤l›kl›
ve verimli çal›flmas›na katk›da bulunmak.
“Türkiye'nin En De¤erli
Markas› Seçildik”
Cantekin’in ard›ndan söz s›ras›, Türk Telekom ‹ç
Denetim Baflkan› Nazif Burca'ya geldi. Burca
konuflmas›na Türk Telekom Grubu hakk›nda k›saca bilgi vererek bafllad› ve konuflmas›nda flu
sözlere yer verdi: Bildi¤iniz gibi Tük Telekom,
Türkiye'nin entegre hizmet sa¤lay›c›lar›ndan biri. Bu ne demek? Sabit telefon, veriler, internet
hizmetlerinin tek çat› alt›nda verilen gruplardan,
denetimde çal›flacak elemanlar zaman içerisinde sistemin içine giriyor, sistemde de çal›fl›yor.
Ve bu sisteme girdiklerinde denetimden ald›klar› bilgi yetkinlikleri yürütmede de etkili olarak
kullanma olana¤›n› elde ediyorlar. Denetim birimi, ifl birimlerinde yeteneklerini art›rmalar› ve
gelecekte riskleri görmede yard›m ediyor. O konularda bilinç ve fark›ndal›k getiriyor. Ve di¤er
güvence fonksiyonlar› olan, iç kontrol, risk yönetimi özellikle bankac›l›kta bunlar geliflmifl
kavramlar, bunlara da destek veriyor.
12
13
AYSBERG
AYSBERG
Nazif Burca-Türk Telekom ‹ç Denetim Baflkan›
en güçlü gruplardan bir tanesi. GSM operatörlerinden Avea'n›n yüzde 81'i Türk Telekom'un.
TTnet, Innova, Argela, Asist, Sobe, e¤itim flirketimiz Türk Telekom'un yüzde 100 hissesine sahip oldu¤u flirketler. Ayr›ca Arnavutluk Türk Telekom'un da yüzde 20 az›nl›k hissesine sahibiz.
Türk Telekom 1840 y›l›nda Osmanl›-y› Amirane
ad›yla kuruldu. 169 y›ll›k tecrübesi var. Hissedar yap›s›na bakt›¤›m›zda Türk Telekom 2005
y›l›na kadar hazinenin tamam›yla hissesine sahip oldu¤u bir kuruluflken, 2005 y›l›nda özellefltirildi ve yüzde 55'i O¤er Telekom olarak sat›ld›. Yüzde 30'u hala devlete ait. Yüzde 15'i ise
halka arz edilmifl durumda.
15 May›s 2008'de yine önemli bir dönüm noktas› geçirdi Türk Telekom. Hisseleri ifllem görmeye
bafllad›. 11.2 milyar dolar de¤ere sahip. Konsolide ciromuz 30 Eylül 2009 y›l› itibariyle 7.818
milyar TL. Sabit hat müflterilerimiz yaklafl›k 16.8
milyon TL. ADSL, müflterilerimiz 6 milyon TL.
GSM müflterilerimiz 12 milyon ve 29 bin civar›nda personelimiz var. Geçen y›l da Türkiye'nin
en de¤erli markalar› aras›nda seçildi.
‹ç Denetimin Kapsam› Genifl
Biz asl›nda yeni bir departman›z. 2007 y›l› sonunda kurulduk. Daha önce teftifl kurulu vard›.
Köklü bir birimdi. Teftifl kurulunun çok önemli
katk›lar› olmufltur kuruma. Ancak kurumun gelece¤i gere¤i teftifl kurulu iç denetime dönüfltü-
Biz, IT, operasyon, finansal, uyum denetimleri
gerçeklefltiriyoruz. Dan›flmanl›k görevimiz daha
a¤›r bas›yor. Di¤er taraftan metodolojilerimiz
de farkl› teftiflle. Risk de¤erlendirme, risk odaklama her fleyden çok önemli iç denetim metodolojisinde. Sonra ba¤l› oldu¤umuz kurumlar
farkl›. Risk denetim komitesine kadar rapor veriyoruz. Bu objektiflik ve ba¤›ms›zl›k aç›s›ndan
çok önem arz ediyor. Di¤er taraftan benzerliklerimiz de var. ‹nceleme sonuçlar›nda risk yönetimine devam ediyoruz.
Kurulumla ilgili yapt›¤›m›z çal›flmalardan sizlere
k›saca bahsetmek istiyorum. 2008 y›l› içerisinde
bu kurulum çal›flmalar›n› tamamlad›k. Kurulum
çal›flmalar›nda yard›m ald›k. Çal›flma esaslar›m›z› ve denetim metodolojimizi öncelikle belirledik. ‹fle al›m e¤itimlerimizde pilot denetimlerimizi gerçeklefltirdik. Otomasyon sistemlerimizi ve
sürekli denetim sistemlerimizi kurduk. Performans göstergelerimizi tespit ettik. Burada kurulum s›ras›nda dikkat etti¤imiz hususlardan bir tanesi; her aflamada uluslararas› iç denetim standartlar›na uymaya gayret etmekti. Bunun d›fl›nda
dünyadaki, ülkemizdeki en iyi denetim- yönetim
uygulamalar›ndan her zaman faydaland›k. Bilgilerden her zaman istifade ettik.
Bu noktada iç denetim olarak görevlerimizle ilgili biraz ayr›nt› vermek istiyorum. Çal›flma
esaslar›m›z yönetim kurulunca onayland›. Bu
önemli bir husus. Yönetim taraf›ndan desteklenmesi ve yönetimin iç denetime verdi¤i destek
olarak bu önemli. Risk yönetimi, iç kontrol ve
kurumsal yönetiflim süreçlerinin etkinli¤inin de¤erlendirilmesi, uygun denetim yap›yoruz. Var-
l›klar›n korunup korunmad›¤›n› ve maliyet tasarrufu ve verimlilik art›fl› sa¤layacak çal›flmalar
yap›yoruz.
“‹ç Kontrol Süreçlerini
De¤erlendiriyoruz”
Denetimlerimizde birinci amac›m›z kurumda
etkin kontrollerin oluflturulmas›. Genelde iç denetim olarak en büyük katk›m›z yönetmelik içerisinde etkin, sa¤lam iç kontrollere sahip olunmas› gerekti¤ini, bu konuda yard›mc› olmam›z
gerekti¤ini düflünüyorum. Çünkü kurum stratejik hedeflerini gerçeklefltirirken, bunlara engel
olabilecek riskleri ve bu riskler karfl›s›nda kontrollerin belirlenmifl bu konuda tedbirlerin al›nm›fl olmas› laz›m. Bizde bu hedef do¤rultusunda projelerimizi gerçeklefltiriyoruz. Öncelikle
operasyonel denetimler yap›yoruz. fiirketin hedefleri ve misyonu do¤rultusunda kaynaklar› etkin bir flekilde kullan›m ad›na de¤erlendiriyoruz. ‹ç kontrol süreçlerini de¤erlendiriyoruz. Finansal denetimler çerçevesinde muhasebe finanslar›n›n do¤ru yap›p yap›lmad›¤›n›, finansal
raporlar› üreten süreçlerin do¤ru bir flekilde ifllenip ifllenmedi¤ini kontrol ediyoruz. Bir de IT
sistemlerinin, iç kontrol ortamlar›n›n ve bu sistemlerin kullan›m›n›n gözden geçirilmesini yap›yoruz. Bu denetim projeleri çerçevesinde de
organizasyonumuzu yap›land›rd›k.
Zaman zaman iliflkilerimizi CEO ile yürütüyoruz ama opsiyonel olarak do¤rudan denetim
komitesine ba¤l›y›z. Baflkan›n alt›nda 3 baflkan
yard›mc›l›¤› oluflturduk. Finansal operasyon
baflkan yard›mc›l›klar›, IT ve uyum olmak üzere. Finans›n alt›nda finansal ve operasyonel denetimler risk de¤erlendirme, ifltirak denetimleri
k›s›mlar› var. IT'nin alt›nda IT denetimleri ve sürekli denetim ve analiz k›s›mlar›, uyum k›sm›nda ise inceleme soruflturma, regülasyon ve yasal
uyum ve bölgesel denetimlerimizi yap›land›rd›k. 2 çeflit denetim yürütüyoruz. Merkezden
denetçilerimiz, risk odakl› ve süreç odakl› denetimler yürütüyor. Bölgelerimizde, Türk Telekom
çok yayg›n bir kurulufl, 81-82 noktada il teflkilat› var, 12 bölgesi var. Bölgelerde onlara yak›n
oldu¤umuz noktalarda periyodik, finansal, IT
denetimlerini gerçeklefltiriyoruz.
Yaklafl›k 35-36 tane denetçimiz var. Denetçi,
idari denetçi, bafl denetçi veya müdür k›demlerini kullan›yoruz. Personelimiz bizim için her
fleyden önemli. Yabanc› dil bilen, büyük denetim kurumlar› ve ba¤›ms›z denetim firmalar›nda
tecrübeli olan arkadafllar›m›z› seçiyoruz. Sürekli e¤itime çok önem veriyoruz. Kiflisel ve mesleki e¤itimlere, yurtiçi, yurtd›fl› e¤itimlere çok
önem veriyoruz. Sertifikasyon deste¤i veriyoruz. Her türlü sertifikasyon giderlerini flirket taraf›ndan karfl›l›yoruz. ‹ç denetimi yönetim için
bir okul gibi düflünüyoruz. Arkadafllar›m›za gerek kurum içerisinde bafllar› s›k›flt›¤›nda flunu
diyorum: “Bafl›n›z s›k›flt›¤›nda gerek kurum içerisinde gerekse kurum d›fl›nda her yerde rahatça
ifl bulabilecek niteliklere kavuflman›z laz›m.”
Ve buna her konuda her türlü e¤itim deste¤i veriyoruz. Nispeten yeni departman olmam›za
ra¤men 4-5 tane arkadafl›m nitelikli, önünü görebilen vas›flara getirdik. Bu da iyi bir geliflme
diye düflünüyorum.
Risklere Öncelik Veriliyor
Risk odakl› planlama ve risk odakl› denetimler
gerçeklefltiriyoruz. Özelikle risk yönetimi olmayan kurumlarda iç denetimin risk yönetimi çerçevesine yapa¤› katk›lar çok önemli. Bildi¤iniz
gibi risk yönetimi denetimin ifli. Biz de bu riskin
etkinliklerini, do¤ru dürüst yönetilip yönetilmedi¤ini, do¤ru iflleyip ifllemedi¤inden emin olmak için de¤erlendirmelerimizi yap›yoruz, raporluyoruz ve önerilerde bulunuyoruz. Biz de
kurum olarak risk yönetimi yap›lanmad›. Biz de
bu konuda iç denetim olarak götürebildi¤imiz
noktaya kadar tabi uluslararas› standartlar› ihlal
etmemek kayd›yla görevimizi yerine getirmeye
çal›fl›yoruz.
Denetimlerimizde risk de¤erlendirmelerini ön
plana ç›kart›yoruz. Geçen y›l yapt›¤›m›z risk
de¤erlendirilmesinde daha çok riskler üzerinde
durmak amac›yla bir risk de¤erlendirmesi gerçeklefltirdik. Kurumun risk de¤erlendirmesini
tespit ettik. Bunlar› azaltan insan kayna¤› unsurlar›n› azalt›c› faktörlerimizi gösterdi. Bunun sonucunda kalan riskleri tespit ettik. Bu seneki denetim metodolojimizde ise biraz daha farkl› bir
uygulama yapt›k. Süreçlere odakland›k, denetim evrelerimizi özellikle tespit ettik. Geçen seneki yapt›¤›m›z çal›flmada risklerde denetim evrelerinden geçmifltik. Bu senekinde ise süreçlere odakland›k. Biraz daha denetim planlanmas›
odakl› çal›flma yapt›k. Süreçlerimizde çeflitli kriterler kullanmak suretiyle tespit etti¤imiz konular› önceliklendirdik ve denetim planlamam›z›
rüldü, teftifl kurulu la¤vedildi. Teftifl kurulunda
müfettifller insanlar›n hatalar›n› arayan insanlar
konumunda alg›lan›yordu. Bu nedenle iç denetime geçiflte biz de bir tak›m zorluklar yaflad›k.
Dolay›s›yla iç denetim olarak da bu alanda tutunmak için çok çaba göstermemiz gerekti. ‹letiflim stratejimizi tespit ettik ve her f›rsatta insanlar›n hatalar›n› aramad›¤›m›z›, kuruma katk›
yapmak istedi¤imizi ve onlarla anlay›fllar›m›z›n
bir oldu¤unu anlatmaya çal›flt›k. Teftifl kurulunu
kötülemiyorum ama içeri¤inde iç denetimle ilgili geliflen metodolojileri uygulayabilir. Ancak
teftifl kurullar›n›n da buna ayak uydurmas› laz›m. Teftifl genellikle periyodik uyum denetimleri yapar. ‹ç denetimin, denetim kapsam› daha
genifltir.
14
15
AYSBERG
AYSBERG
“Süreçlere Odaklan›yoruz”
Sizlere k›saca denetim yaklafl›m›m›zdan bahsetmek istiyorum. Denetimde kullan›lan metodolojiler çok önemli. Kulland›¤›m›z metodolojilerin kurumun amaçlar›yla, stratejileriyle yak›ndan ilgili ve onlarla iliflki içerisinde olmas› laz›m. Biz de bunlara çok dikkat ediyoruz. fiirketin amaçlar›na uygun bir strateji izlemeye çal›fl›yoruz. Süreçlere odaklan›yoruz. Proaktif genifl
zamanl› denetim sistemlerini kullan›yoruz. Polislikten ziyade problemlere odaklanmaya çal›fl›yoruz. Bunlar› yerlefltirmeye ve uygulamaya
çal›fl›yoruz. Müflterilerimiz çok önemli, müflteri
odakl› çal›fl›yoruz. Denetçilerimiz, denetim komitesi yönetim kurulu bizim müflterilerimiz.
Onlar›n ihtiyaçlar›na cevap vermeye çal›fl›yoruz. Onlar› yeri geldi¤inde iç kontrol risk yönetimi ve iç denetim konusunda bilgilendiriyoruz.
Müflterilerimizle ortak amaçlar›m›z oldu¤unu,
onlarla birlikte hareket etti¤imizi her f›rsatta
söylüyoruz. Denetimlerimizde sürekli e¤itim
görüyoruz. Çal›flanlar›m›za yard›mc› olmaya
çal›fl›yoruz. En önemli faktörlerden bir tanesi;
iletiflim. Bu nedenle iletiflim stratejimizi uygulamaya çal›flt›k. Düzenli olarak müflterilerimizi
dinlemeye çal›fl›yoruz. Onlarla sürekli yap›c›
bir fleyler yapmaya çal›fl›yoruz. Mümkün oldu¤unca yönetim kurularl›yla, denetim kurullar›yla buldu¤umuz bulgular› paylaflmadan üst yönetimle paylaflmamaya çal›fl›yoruz. Raporlama
sürelerini k›saltmaya ve onlara daha h›zl› flekilde cevap vermeye çal›fl›yoruz.
O arac›l›¤›yla raporlayan birimlerdir. 3. hatta
da biz geliyoruz. Küçük bir birim olsak da iç
denetim olarak bu hattay›z. Bizim direkt raporlad›¤›m›z yer denetim komitesi. Denetim komitemizde de yönetim kurulundakilerden oluflan
küçük bir denetim komitemiz var. Hem risk yönetimi hem de yönetimin kendisi dahilinde
oluflan bir audit gelene¤imiz var diye bahsediyorum.
Aysan Sinanl›o¤lu-AvivaSA ‹ç Denetim Direktörü
“Aviva’n›n Global Yaklafl›m›ndan
Faydalan›yoruz”
Panelin üçüncü konuflmac›s› ise AvivaSa ‹ç Denetim Direktörü Aysan Sinanl›o¤lu'ydu. Sinanl›o¤lu konferansta flunlar› söyledi: “AvivaSA
biliyorsunuz 2 senelik bir organizasyon. Daha
önceki Akemeklilik ve Aviva Hayat ve Emeklilik
flirketlerinin 2 sene önce, - hatta biz flu an flirkette bunun kutlamalar›n› yap›yoruz- yar› yar›ya
birleflmesiyle oluflmufl bir organizasyon. Burada
çok de¤erli ve çok köklü 2 ortaktan bahsediyoruz. Bir tanesi Türkiye'nin Sabanc›'s›, 2.'si de
300 küsur senelik sigorta deneyimi olan ve tüm
dünyan›n 5. en büyük sigorta flirketi olan Aviva.
Türkiye'de sigorta mevzuat› daha yeni yap›land›¤› için AvivaSA olarak denetim yap›m›z› kurarken daha çok Aviva'n›n global, 3 senedir yap›land›rd›¤› yaklafl›mdan ve metodolojiden faydalan›yoruz. 3 adet defans hatt›yla iflleyen bir
flirket yap›m›z var. 1. hat bizim yönetti¤imiz finans olsun, operasyon olsun, sat›fl olsun, IT olsun, bütün bunlar› birinci derecedeki 1. defans
hatt›m›z olara görüyoruz. 2. defans hatt›m›z
olarak risk yönetimi fonksiyonumuzu görüyoruz. Risk yönetimi de yönetimle beraber çal›fl›yor. Onlara riskleri nas›l yönetecekleri konusunda çerçeve çiziyor ve onlar› risk yönetimi
risk anlay›fllar› ve risk raporlamalar›na yard›mc› oluyor. Bu 1. ve 2. hatlar yönetime ba¤l› CE-
fiirkette belirlenmifl 35 tane (say›s› de¤iflebiliyor)
risk politikam›z var. ‹ç kontrolü biz yönetimin
sahiplendi¤i bir sorumluluk olarak görüyoruz.
1. defans hatt›ndan bizim anlad›¤›m›z budur.
Tabi burada 2. hatta dahil olan di¤er risk yönetimi gibi baz› politikalar›m›z da var. Bunlar bizim yol haritam›z› oluflturuyor. Yani risk yönetimi ve yönetimin ifli nas›l yönetti¤i politikalar›na
y›ll›k plan›m›zdan yer veriyoruz. Burada iç süreç analizi gibi, risklerin ve kontrollerin de¤erlendirilmesi gibi kontrollerin etkinli¤inin test
edilmesi gibi bildi¤imiz COBIT fazlar›n› görüyorsunuz. Ondan sonra da 5. olarak raporlama
ve görüfl bildirilmesi.
“300 Y›ll›k Birikimden Faydalan›yoruz”
Her zaman risk bazl› bir politika yürütüyoruz,
risk bazl› bir denetime gidiyoruz hazinenin
mevzuatlar›nda böyle yazmaya bafllad› bu çok
güzel ama bunun gerçekten özünde bafl›ndan
sonuna kadar yapt›¤›m›za inand›¤›m bir metodolojiyle hareket ediyoruz. Burada dedi¤im gibi
yönetim ve risk interaktif olarak çal›fl›yoruz.
lar›ndan da her sene plan›m›zda de¤erlendirerek bu flekilde ilerliyoruz. Dedi¤im gibi ben nerede farkl› oldu¤umuzu biraz daha progresive,
yönetimi biraz daha iflin içine çekerek, kimi zaman da iterek yapt›¤›m›z bir denetim sürecinden bahsetmek istedim.
Etkin Denetim: Neo-Denetim
Panelin son konuflmac›s› Anadolu Grubu Denetim Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü Mete
Türky›lmaz'd›. Türky›lmaz, yapt›¤› sunumda flu
konulara de¤indi: “Biz bu neodenetime neden
ihtiyaç duyuyoruz? Geçmifl sene yapt›¤›m›z
kongreden sonra ne de¤iflti? Asl›nda krizi konufluyorduk o kongrede de, de¤iflen fley flu oldu;
suistimal vakalar› artt›. Bunu zaten bekliyorduk.
Özellikle bilgi teknolojileri denetçileri bu konuda uyar›lm›fllard›. Fakat çok yüksek miktarlarda
yolsuzluklar yap›ld›¤›n› gördük. Rakamlara bakarsan›z milyar dolarlar. Ama ço¤unda asl›nda
iç denetimin gördü¤ü ya da kaç›rd›¤› bir tak›m
noktalar vard›. Burada kendimizi suçlaman›n
çok bir faydas› yok. Bundan sonra “Neo sözcü¤ünü kullanarak nas›l bundan sonraki yolsuzluklar› engelleyebiliriz?” diye bakmam›z gerekiyor.
Di¤er bask›larda maliyetleri azaltmak, iç denetimin özellikle üzerinde durdu¤u noktalardan
bir tanesi. Kriz dönemlerinde kapasite kullan›m›
artt›¤› için talep azald›¤› için, fabrikam›z mal ve
Burada bütün bu süreç olduktan sonra, kapsam›
belirledikten sonra, riskleri belirledikten sonra
denetimizin kontrollerini de belirleyip, operasyon etkinliklerini de test ettikten sonra raporlama k›sm›na geliyoruz.
fiirketteki yönetimin alg›lamas›n› da size hafif
yans›tmak istiyorum. Burada risk politikalar›ndan bafllad›k. Sürecimizin denetimini yapt›k,
bulgular› bulduk, bulgular› de¤erlendirdik. Tema analizlerini yapt›k. Sonra da verece¤imiz raporun de¤erlendirmesini yapt›k ona da bir not
verdik.
Oldukça küçük bir birimiz fakat en baflta bahsetti¤im gibi Aviva sigorta geçmiflinden, 300 y›ll›k birikiminden faydalan›yoruz. Fakat onlar›n
aktüerya olsun, IT olsun eksper gerektiren yap›-
Mete Türky›lmaz / Anadolu Grubu Denetim
Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü
yapt›k. Yine denetimlerimizde risklere öncelik
veriyoruz. Denetim planlanmas› ve sonuçlanmas› gibi her aflamada risk kontrollerinin iflleyip
ifllemedi¤ine bak›yoruz.
Denetim kütüphanesi oluflturduk. Buradan denetim kütüphanesindeki verileri zaman zaman
çeflitli amaçlarla kullan›yoruz. fiu anda belli sistemleri belki verilerden almak ve belli alanlarda
kullanmak suretiyle sistemi kullanmaya bafllad›k. fiüpheli alacak gelir yönetimi, Fraud, risk
de¤erlendirme süreçlerinde kullan›yoruz. Bu
sistemler sayesinde, örnek veriler yerine tüm veriler üzerinde çal›flma imkan›na kavufluyoruz.
Potansiyel yolsuzluk alanlar›n›n tespitinde kullan›yoruz. Ayr›ca opsiyonlar›n denetim ve de¤erlendirmelerinde proaktif bir flekilde takibini
sa¤lamaya çal›fl›yoruz. Sonuçta denetim kalitesi
ve denetçilerimizin niteli¤ini art›racak bir sistem olarak kullan›yoruz.
16
17
AYSBERG
AYSBERG
biliyoruz. Her flirketin belirli bir kozaya uygun
risk de¤erlendirme metodu, risk de¤erlendirmesine gidebiliyoruz. Ve sonras›nda planlamaya
gidiyoruz. Planlama da y›ll›k planlama yapabilece¤iniz gibi uzun vadeli planlama da yapabiliyorsunuz. Çünkü risk planlamas› yapt›¤›n›z
zaman zaten planlar›n›z› uzun vadede düflünmek zorundas›n›z.
Neodenetimi ben daha etkin denetim olarak yorumlad›m. Etkin denetim dedi¤imiz zaman, etkin planlama, kapsam etkili olmal›. Risk odakl›
denetim olmal›. Bunu herkes söylüyor ama gerçekten bu önemli. Orada riski az olan bir flirkette çok zaman kaybediyorsan›z bu yanl›fl. Esas
riskli noktalara, esas riskli organizasyonlara yönelmemiz gerekiyor. Etkin saha çal›flmas› denetçinin en çok etkin olmas› gerekti¤i yerlerden bir
tanesi. Etkin tak›m yönetimi özellikle büyük
holdingler, büyük flirketler çok kalabal›k kadrolarla çal›fl›yorlar.
Her y›l denetleyece¤iniz flirket veya birim olabilece¤i gibi 2 y›lda bir 3 y›lda bir denetlemeniz
gereken az riskli birimlerde olabilir. Onun için
de burada hem uzun vadeli, hem k›sa vadeli
plan yapabiliyoruz. Periyodik planda flirket ve
daha önce yapt›¤›m›z riskler önümüze geliyor.
Buradan da gördü¤ünüz gibi 2010'da bir kere
denetim yap›p 2012'ye kadar denetlemeyece¤iniz birim olabiliyor. Ya da her sene son sat›rdaki gibi 2010-2011'de denetlememiz gereken
yüksek riskli birim olabiliyor.
Çok fazla denetlemeleri gereken flirket say›s›
var, organizasyon var. Denetim evreleri çok genifl o yüzden de olabildi¤ince tak›m etkin yönetmeliler. Etkin bulgu yönetimi, bulgular›n
sa¤lam olmas›, ispatlanabilir olmas›, operasyon
taraf›ndan, yönetim taraf›ndan inkar edilemez
olmas› gerekiyor. Etkin denetim zaman› ve maliyet denetimi art›k bizim de maliyetimiz sorgulan›yor.
Araç ne? Bilgi teknolojileri. Ama kesinlikle
Excel de¤il. Excel çok güzel bir uygulama. ‹statistiki bir tak›m analizleri yapabilirsiniz, elinizdeki bir tak›m ne alaca¤›m, ne verece¤im, ne
ödeyece¤im gibi bir fleyler yapabilirsiniz ama
kurumsal anlamda kurumsal ifl süreçlerinin içerisinde gördü¤ümüz zaman bulgu olarak yaz›yoruz. Bunun ayr›ca denetim için kullanaca¤›n›z yaz›l›mlarda da araçlarda da kullanman›z
gerekiyor. Bakt›¤›n›zda bilgi teknolojilerinde
bilgisayar destekli denetim neden gerekli? Sayd›¤›m tak›m yönetimi, veri analizi, raporlama,
veri yönetimi, veri güvenli¤i, otomasyon, kurumsal veri haf›zas›, mobilite gibi kavramlar art›k günümüzde olmazsa olmaz noktaya geldiler.
li, güzel rakaml› maliyetleri oldukça yüksek yaz›l›mlar al›n›yor. Kullan›c› arayüzü çok karmafl›k oldu¤u zaman bu yaz›l›mlar›n denetçiler taraf›ndan, kullan›c›lar taraf›ndan kullan›lmas›
mümkün olmuyor. Güvenlik önemli çünkü yapt›¤›n›z fleyler de oldukça hassas bilgilerle çal›fl›yoruz, flirketlerin çok önemli bilgileri var. Kullanaca¤›n›z arac›n bu bilgileri güvenli tutmas›,
çok fonksiyonlu olmas› gerekiyor. Temel yanl›fllardan birisi de flirketler farkl› farkl› sistemler
kullan›yorlar. Raporlama için ayr› bir sistem,
risk planlamas› yaparken ayr› bir sistem, bunlar›n entegrasyonu da inan›n maliyetli oluyor.
Biz, kütüphane ve kaynaklar diye bir bölüm
yapt›k. Denetim evreni ve risk analizi, nereyi
denetliyorum, neyi denetliyorum, buradaki riskler neler bunlar› belirleyelim dedik. ISO sertifikasyonunu ald›k denetim koordinatörlü¤ü olarak, orada da gördü¤ümüz art›k riski ön plana
ç›karmam›z gerekiyor. Saha çal›flmas› bizim
için en önemli noktalardan biriydi.
Raporlama ve aksiyon plan›, eminim buradaki
denetçilerin ço¤u rapor yazmaktan nefret eder.
Bunu da otomasyona sokmaya karar verdik. Kütüphane ve kaynaklara her fleyi koyabiliyorsunuz, s›n›r yok. Kontrol sorunlar›n›zdan, mevzuata kadar, e¤er tan›t›c› bir tak›m fleyler varsa
onlar› koyabilirsiniz. Burada flirketlerle ilgili organizasyon bilgileri yer alabilir.
Riskin Ön Plana Ç›kmas› Gerekiyor
Yine önemli kriterlere bakt›¤›m›z zaman, bu tür
bir araç seçece¤imiz zaman kullan›c› dostu arayüzü olmas› laz›m. Ben ço¤u zaman güzel isim-
Bunun d›fl›nda gördü¤ünüz gibi risk de¤erlendirmesi yapabiliriz, denetim ö¤elerimizi de¤erlendirmesini yap›p risk de¤erlendirmesine gide-
“Düflük Maliyette Çok ‹ddial›y›z”
Planlamalar yapt›ktan sonra takvime tafl›yoruz.
Nerede, ne zaman, kimi denetleyece¤iz? Beraberinde de asl›nda denetçi arkadafllar›n denetimlere atanmas› gerçeklefliyor. Planlamada bize flöyle bir avantaj sa¤l›yor; özellikle üst yönetimlerden flunu da denetle bunu da denetle gibi bir tak›m istekler oluyor. Burada plan› yaparken denetim sayfas› ç›k›yor. Elinizdeki kayna¤›
da denetleyebilecek sayfa ya eksi ya art› bir hal
oluflturuyor. Tam› tam›na tutturmak mümkün
olmuyor. Burada hangi flirketlere yo¤unlaflaca¤›n›z› ya da yeni eleman istihdam etmek istedi¤inizi görüyorsunuz. Bu da çok etkili bir planlama.
Bizim flu an kullanmaya çal›flt›¤›m›z zaman takip çizelgesi, arkadafllar›n performanslar›n› yaparken yard›mc› oluyor. Kaç saat denetim yapm›fl, nas›l denetim yapm›fl. Bunlar› görebiliyoruz. fiu an denetim maliyetlerinin görülebilmesi
için veriler girmeye çal›fl›yoruz. Burada masraflar› da belirlemeye çal›fl›yoruz. Buraya serbest
uçufl alan› diyoruz. Bu programda istedi¤iniz gibi uçabiliyorsunuz. ‹stedi¤iniz raporlamay› sa¤layabiliyorsunuz. Her taraftan veri transferi yapabilirsiniz. Baz› araçlar veri çekerler. Bu Amerika'da ki mevzuata dayan›r. Amerika' da siz bir
veri çektiyseniz bu verinin bozulmam›fl olmas›
gerekiyor.
Dolay›s›yla veriyi çekerken kullanaca¤›n›z
araçlar›n o veri taban› üzerinde, o dosya üzerinde herhangi bir sistemsel de¤ifliklik yapmamas›
laz›m. Aksi takdirde Amerika'da hemen mahkemeye tafl›n›yor.
Düflük maliyette çok iddial›y›z. Piyasadaki lisanslar› destek özellefltirme dan›flmanl›k maliyetlerinden CEO'lar› bizim programla karfl›laflt›rd›¤›n›z zaman arada devasal farklar var. Ben
aç›kças› patron olabilirmiflim diye düflünüyorum. Niye bu kadar para vereyim diye düflünüyorum. Ayn› ifli daha ucuz yapabileceksem niye sadece bayiler birazc›k farkl› diye baflka bir
uygulama alay›m diye düflünüyorum.
Milyon dolarlar de¤erinde paralar› buraya
gömmenin çok rasyonel olmad›¤›n› düflünüyorum. Firmalar›m›z› da bu konularda satan firmalar›n duyarl›l›¤› aç›s›ndan destek verebilecekleri yaz›l›mlar› Türkiye'ye getirmeleri denetim aç›s›ndan bize çok bir faydas› yok.”
Kat›l›mc›lara, katk›lar›ndan dolay› teflekkür
ediyoruz. Panel ile ilgili sunum dökümanlar›na
www. tide.org.tr adresinden eriflebilirsiniz.
hizmetlerini satamad›¤› için burada verimlilik
çok önemli bir noktaya geliyor. Zaten gelir tablosunda da bakt›¤›m›z zaman ciro olmay›nca
otomatik olarak maliyetlerde bir oynama yapmam›z gerekiyor karl›l›¤› sa¤layabilmemiz için.
Di¤er bir nokta da ard› ard›na gelen asl›nda kanun, yasa ve yapt›r›mlarla uygunluk dedi¤imiz
konunun daha da önem kazanmas›.
18
19
YEfi‹L KALEM
YEfi‹L KALEM
Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli
1. Modelde Kullan›lan Kriterler
fiirketler için etkin bir iç denetim modeli önerisi
oluflturulurken afla¤›daki tabloda yer alan 3 temel kriter esas al›nd›:
Tablo
‹ç Denetim Modeli Önerisi Oluflturulurken Esas
Al›nan Kriterler
Dr. Eren GEG‹N
Günümüzdeki modern iç denetim fonksiyonunun, geçmiflteki ifllemlerin uygunlu¤u kontrol etmek yan›nda flirketlerin gelece¤inin flekillendirilmesine odaklanan, birimler yerine süreçlerle ilgilenmeye bafllayan, flirketin karfl› karfl›ya oldu¤u
riskleri tan›mlayan ve analiz eden, flirket hedeflerinin gerçeklefltirilmesine, etkinli¤in sa¤lanmas›na ve verimlili¤inin artmas›na yard›m eden bir
fonksiyon haline geldi¤ini bugün art›k tüm dünya kabul etmektedir.
Bu makalede günümüz ifl dünyas›nda modern
bir iç denetim fonksiyonu oluflturmak ya da mevcut denetim fonksiyonlar›n› yeniden yap›land›rmak ve modernize etmek isteyen flirketler için
basit ve etkin bir iç denetim modeli önerilmeye
çal›fl›ld›.
Modern bir iç denetim fonksiyonunun flirketlere
katk› sa¤layaca¤› alanlar›, maddeler halinde flu
flekilde özetlemek mümkün:
• Günümüzde çok say›da flirketin kendi sektör
ya da alan›nda faaliyet gösteren di¤er flirketler ve
bunlar›n performans› ile ilgili bilgisi son derece
s›n›rl› ve zay›ft›r. Arzu edilen miktarda faaliyet
ve performans istatistikleri üretilemeyen ülkemizde bir flirketin kendi faaliyet ve baflar›s›n› di¤erleriyle karfl›laflt›rma imkân›n›n daha da zor
oldu¤u söylenebilir. Bu eksikli¤in, bir taraf› sürekli uluslararas› uygulamalar› takip eden, araflt›ran ve sorgulayan modern bir modern bir iç denetim fonksiyonunun oluflturulmas›yla, kapat›lmas› mümkün.
• Denetçiler flirketin temel fonksiyonlar›na iliflkin karar alma sürecindeki mevcut iç kontrol sisteminin yeterlili¤i ve etkinli¤ini uluslararas› alanda genel kabul görmüfl, objektif kriterlere dayal›
bir yöntem çerçevesinde de¤erlendirmekte. Bu
No
Kriter
1
Yap›lanma ve Raporlamaya Yönelik
2
Yasal Altyap›n›n Oluflturulmas›na Yönelik
3
Uygulamaya Yönelik
Kaynak: Çal›flmada Kullan›lan Kaynaklar Do¤rultusunda Taraf›m›zca Haz›rlanm›flt›r
Yap›lanma ve raporlamaya yönelik kriterler iç
denetim fonksiyonunun idari ve fonksiyonel aç›dan ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas› amac›yla flirket
içerisindeki organizasyonel yeri ve yap›s› ile raporlama yapaca¤› kanallar›n ne olmas› gerekti¤ine yönelik kriterlerdir. Yasal altyap›n›n oluflturulmas›na yönelik kriterler, fonksiyon oluflturulurken temel al›nacak yasal düzenlemeler s›ras›nda
dikkate al›nmas› gereken hususlara yöneliktir.
Uygulamaya yönelik kriterler ise, iç denetim
fonksiyonu kurulduktan ya da yeniden yap›land›r›ld›ktan sonra denetim çal›flmalar›nda esas al›nacak yaklafl›m ve metotlara yönelik kriterlerdir.
2. Model Kapsam›nda Önerilen Hususlar
‹deal bir iç denetim fonksiyonunun, bu üç kriter
alt›nda belirtilen hususlar›n tamam›na uygun yap›lanmas› önerilmektedir:
2.1 Yap›lanma ve Raporlamaya Yönelik Öneriler
‹dari ve Fonksiyonel Aç›dan Ba¤›ms›zl›k
1990 ve 2000'li y›llarda dünyada yaflanan büyük
çapl› ekonomik krizler, finansal kurumlarda Kurumsal Yönetim konusunun önemi konusundaki
fark›ndal›¤› art›rm›fl ve gerek ulusal gerekse uluslararas› nitelikte çok say›da kurum ve kurulufl taraf›ndan Kurumsal Yönetim Prensip, ‹lke vb. dokümanlar yay›mlanm›flt›r.
Risk ve Kontrol Öz De¤erleme Modelini haz›rlayan Treadway Komisyonu, model çerçevesinde
denetim komitelerinin de¤erini vurgulam›fl ve
flirket ve kurumlara tamamen ba¤›ms›z yöneticilerden oluflan denetim komiteleri kurmalar›n›
tavsiye etmifltir.1 COSO metninde New York
Menkul K›ymetler Borsas› NYSE'nin (The New
York Stock Exchange) bu tür denetim komitelerini gerekli gördü¤ü, Menkul K›ymet Arac›lar› Ulusal Birli¤i (The National Association of Securities
Dealers) kendisine ait ulusal piyasa sistemi olan
NASDAQ'a dahil menkul k›ymetleri olan flirketler için ço¤unlu¤u ba¤›ms›z yöneticilerden oluflan denetim komitelerini gerekli gördü¤ünü bildirmifltir. Treadway Komisyonu, denetim komitelerinin varl›klar›n›n iç kontrol sistemini güçlendirdi¤ini, bu tür denetim komitelerine sahip olman›n küçük kurum ve flirketler için bile çok anlaml› oldu¤unu belirtmektedir.
Bu kapsamda ideal bir iç denetim modeli önerilmeden önce ideal bir flirket yap›lanmas›n›n önerilmesinde fayda vard›r. Buna göre bir flirketin en
üst organ› (Yönetim Komitesi, Kurulu vs.) bünyesinde operasyonel sorumlulu¤u bulunmayan, sadece kurumun denetim, risk ve kontrol sistemlerinin gözetiminden sorumlu olacak bir Yönetim
Kurulu üyesinin/üyelerinin bulunmas› ya da bu
görevin yine en üst organa ba¤l› ayr› bir komite,
kurul (denetim komitesi vs.) taraf›ndan yerine getirilmesi gerekti¤i düflünülmektedir.
Ayr›ca söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurulun görev ve yetkilerinin detayl›
olarak yer alaca¤› bir düzenlemenin bulunmas›,
böyle bir düzenlemede asgari olarak;
• ‹ç denetçilerce risk, kontrol ve kurumsal yönetim konular› ile ilgili haz›rlanan denetim raporlar›n›n do¤rudan bu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurula sunulmas›,
• Kurumun iç, d›fl ve di¤er ilgili denetim organlar› aras›ndaki iflbirli¤i ve eflgüdümün söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul
taraf›ndan sa¤lanmas›,
Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin
de¤erlendirmeler neticesinde ortaya ç›kan iyilefltirme önerileri, flirketlerin yönetim mekanizmas›n›n güvenilirli¤i ve etkinli¤ini art›r›yor.
• fiirketlerin risk yönetim sisteminin de yeterlili¤i
ve etkinli¤i de denetçilerce de¤erlendirilmekte.
Bu de¤erlendirme, bir yandan fiirketin imaj ve itibar›n› olumsuz etkileyebilecek riskler hakk›nda
yönetimin zaman›nda ve do¤ru bir flekilde bilgi
sahibi olmas›n› sa¤larken di¤er yandan da imaj ve
itibar›n› olumsuz etkileyebilecek konular hakk›nda önceden önlem al›nmas›na ve muhtemel itibar
kay›plar›n›n engellenmesine imkan tan›yacak.
• Ulusal ve uluslararas› en iyi uygulamalar›n takibinden sorumlu bir fonksiyon olarak iç denetçiler taraf›ndan fleffafl›k, hesap verebilirlik ve kurumsal yönetim anlam›nda flirketi daha ileri götürecek uygulamalar konusunda önemli katk›
sa¤lanacak.
20
21
YEfi‹L KALEM
YEfi‹L KALEM
fiekil: ‹deal Bir ‹ç Denetim Fonksiyonu Yap›
Denetim
Komiteleri
‹ç Denetim
Fonksiyonu
Birimi
‹dari aç›dan ba¤l›
Raporlama kanal›
fiirket Yönetim Kurulu
Strateji Politikadan Sorumlu
fiirket Yöneticisi
Günlük ‹fllerden/
icradan Sorumlu
Di¤er Birimler
Di¤er Birimler
Kaynak: Çal›flmada Kullan›lan Kaynaklar Do¤rultusunda
Taraf›m›zca Haz›rlanm›flt›r.
Bu kapsamda yukar›daki fiekilde yer alan yap›ya
benzer bir iç denetim yap›lanmas›n›n, iç denetim fonksiyonunun etkin bir flekilde yap›lanmas›n› ve etkili bir raporlama sistemati¤i oluflturabilmesini sa¤layacakt›r.
‹ç denetim fonksiyonunun idari aç›dan flirketin
günlük ifllerden, yani icradan sorumlu üst yöneticisine ya da organ›na de¤il, strateji ve politikalar›ndan sorumlu üst organ›na ba¤l› olmas›, ayr›ca haz›rlad›¤› raporlar› fiirketin günlük ifllerinden
sorumlu en üst yöneticisi yan›nda eflanl› olarak
Yönetim Kurulu'na, varsa Yönetim Kurulu'nun iç
denetimden sorumlu üyesine ya da Denetim Komitesine raporlamas›n›n, denetim ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas› aç›s›ndan en etkin uygulama olaca¤› düflünülmektedir.
Ayr› Bir Mevzuata Uygunluk Ofisinin
Oluflturulmas›
fiirketler bünyesinde yürütülen faaliyetlerin yasal
düzenlemelere uygunlu¤unun denetlenmesi, iç
denetim faaliyetlerinin do¤al bir parças› olmakla
birlikte tek ve en önemli parças› de¤ildir. fiirket
faaliyetlerinin sürdürülmesi s›ras›nda yasal düzenlemelere uygunluk sa¤lanmas›n›n as›l sorumlusu fiirketin icradan sorumlu üst yöneticisi ile bu
yöneticinin görev delegasyonu yapt›¤› birim yöneticileridir. Bunun yan›nda flirketin tüm çal›flanlar›n›n yapt›klar› ifllerde yasal düzenlemelere
uyum sorumlulu¤unu tafl›malar› da önem arz etmektedir. Bu kapsamda flirketlerde iç denetim biriminden ayr›, sadece mevzuata uygunluk üzerine yo¤unlaflm›fl, uzman bir ofisin oluflturulmas›,
iç denetim fonksiyonun zaman›n›n önemli bir
bölümünü uyum konular›nda geçirmesini engelleyerek etkinli¤ini art›racakt›r.
2.2 Yasal Altyap›n›n Oluflturulmas›na
Yönelik Öneriler
Uluslararas› ‹ç Denetim Standartlar› ‹le Etik
Kurallara Tam Uyum
Günümüz ifl dünyas›nda, belli bir ölçe¤in üstünde ifl hacmine sahip flirketlerin büyük k›sm›nda
Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsünce yay›mlanan ve sürekli olarak güncellenen uluslararas› iç
denetim standartlar›n›n tart›fl›lmaz bir flekilde k›lavuz olarak kabul edildi¤i görülmektedir.
‹deal bir modelde benimsenen iç denetim yaklafl›m›n›n, Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan yay›mlanan iç denetim (nitelik ve performans) standartlar› ile ayn› Enstitü taraf›ndan de-
netçilerin etik kültürünün gelifltirilmesi amac›yla
yay›mlanan Etik Kurallara tam olarak uyumlu olmas› gerekti¤i düflünülmektedir.
‹ç Denetim Tan›m›n›n Do¤ru Yap›lmas›
Modern denetim yaklafl›m› çerçevesinde ideal
bir iç denetim fonksiyonu tan›m›nda afla¤›daki
unsurlara aç›kça yer verilmelidir:
• ‹ç denetimin temel amac› kurum faaliyetlerini
gelifltirmek ve onlara de¤er katmakt›r.
• ‹ç denetim bir yandan yapt›¤› denetimler neticesinde Üst Yönetime güvence verirken di¤er
yandan da talep edildi¤i takdirde Yönetimin dan›flmanl›¤›n› yapabilmektedir.
• ‹ç denetimin temel amac› kurumun amaç ve hedeflerine ulafl›lmas›n› sa¤lamak olup iç denetim
bu amaca ulafl›lmas› için kuruma bünyesinde
oluflturulan risk yönetimi, kontrol ve yönetim sistem ve süreçlerinin etkinli¤ini de¤erlendirmekte
ve gelifltirilmesine yönelik önerilerde bulunmaktad›r. ‹ç denetim fonksiyonu faaliyetlerini risk odakl› bir anlay›fl içerisinde gerçeklefltirmektedir.
• ‹ç denetim çal›flmas›, denetçilerin kiflisel inisiyatiflerden mümkün oldu¤u kadar ar›nd›r›lm›fl,
sistemli ve standart bir hale getirilmifl olan prensip ve yaklafl›mlara göre sürdürülmelidir.
Yönetim Süreçlerinin Denetim
Kapsam›na Al›nmas›
Günümüzdeki baz› ülke uygulamalar›nda halen
yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimlili¤inin
de¤erlendirilmesinin denetim kapsam›na dahil
edilmedi¤i görülmektedir. Bu yaklafl›m›n K›ta
Avrupas› ya da Güney Modeli olarak adland›r›lan ve temelde denetimin yönetimin bir fonksiyonu olmaktan çok, Yönetimden ba¤›ms›z bir
fonksiyon olarak görülmesinden kaynakland›¤›
düflünülmektedir.
‹deal bir yap›da, yönetim süreçlerinin etkinlik ve
verimli¤inin de¤erlendirilmesi iç denetim faaliyetleri kapsam›na dahil edilmelidir. Bu, kesinlikle yönetimin icraatlar›n›n denetim mekanizmas› taraf›ndan sorguland›¤› anlam› tafl›maz.
Aksine ba¤›ms›z bir organ taraf›ndan karar alma
süreçlerindeki etkinli¤in de¤erlendirilmesi, yönetime icraatlar›n› gerçeklefltirirken yard›mc› bir
faktördür.
2.3 Uygulamaya Yönelik Öneriler
Süreç Bazl› Denetim Anlay›fl›na Geçifl
Son y›llarda bankac›l›k sektöründe meydana gelen zararlar›n sebeplerinin araflt›r›ld›¤› BIS'in
"Bankac›l›ktaki ‹ç Kontrol Sistemleri Çerçevesi"
doküman›nda,2
• Mevcut (klasik) denetim yaklafl›mlar›n›n, flirket
faaliyetlerinin de¤erlendirilmesinde önemli bir
rol oynamakla beraber flirket içerisindeki yetersizliklerin teflhisinde etkin olamad›¤›,
• Bu yetersizliklerin temelde, iç denetimlerin
parçal› gerçeklefltirilmesi, ifl sürecinin tamam›
hakk›nda fikir sahibi olunmamas›, ortaya ç›kan
problemlerin yeteri kadar takip edilmemesi fleklindeki 3 faktörün bilefliminden kaynakland›¤›,
• Parçal› ya da bölünmüfl denetim yaklafl›m›nda
temel olarak iç denetim programlar›n›n ayn› birim, departman ya da co¤rafik alan üzerine kurguland›¤› ve denetimlerin bu flekilde kurgulanmas›n›n herhangi bir denetçinin, sürecin tamam›n› anlamas›na imkan tan›mad›¤›,
• ‹fllemlerin en bafl›ndan sonuna kadar; örne¤in
bir ifllemin bafllat›lmas›ndan bu ifllemin tamamlanarak raporlanmas›na kadar geçen sürede yap›lanlar›n anlafl›lmas›n› sa¤layacak bir denetim
yaklafl›m›n›n sürecin tamam› hakk›nda bilgi sahibi olunmas›n› sa¤layaca¤›,
• Bu tür bir yaklafl›m›n ayr›ca denetçilere sürecin
her ad›m›ndaki kontrollerinin yeterlili¤ini test etme imkan› da tan›yaca¤›, ifade edilmektedir.
fiüphesiz BIS'in bankac›l›k sektöründeki krizlerle
ilgili yapt›¤› araflt›rmadan ç›kan bu sonuçlar di¤er sektörlere de ›fl›k tutmaktad›r. ‹deal bir iç denetim yap›lanmas›nda birim bazl› klasik anlay›fl
yerine süreç bazl› modern denetim anlay›fl› benimsenmelidir.
Periyodik Denetimlerden Risk Bazl› Denetim
Yaklafl›m›na Geçifl
Klasik yaklafl›mda periyodik aral›klarla ve rutin
olarak gerçeklefltirilen denetimler, modern yaklafl›mda sistematik bir risk de¤erleme yöntemi
çerçevesinde objektif olarak gerçeklefltirilen risk
de¤erleme çal›flmas›na dayand›r›lmaktad›r.
Buna göre ideal bir iç denetim modelinde denetimler;
• Kurum süreçlerine iliflkin risk ve kontrollerin
uygun risk ve kontrol metodolojileri çerçevesinde belirlendi¤i,
• Analiz edildi¤i,
• Puan vermek suretiyle ölçüldü¤ü ve say›sal hale getirildi¤i,
• Elde edilen sonuçlar›n de¤erlendirilerek yüksek ve düflük risk içeren süreçlerin denetim s›kl›¤›n›n farkl› belirlendi¤i, risk bazl› bir denetim
plan›na dayan›larak gerçeklefltirilmelidir.
• Söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite
ya da Kurul taraf›ndan iç denetim düzenlemesinin (yönetmelik vs.) en az›ndan y›lda bir kez olmak üzere periyodik aral›klarla gözden geçirilmesi ve onaylanmas›,
• ‹ç Denetim Yöneticisinin düzenli olarak, denetçilerin ise gerekti¤inde söz konusu Yönetim
Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul ile bir araya
gelerek kurumun risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçlerinin etkinli¤i ve düzenlemelere
uygunlu¤u ile denetim, iç kontrol ve kurumsal
yönetim alan›ndaki uluslararas› en iyi uygulamalar konusunda görüfl al›flveriflinde bulunmas›,
• Risk esasl› haz›rlanan y›ll›k denetim plan›n›n
gözden geçirme ve onay için söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurula sunulmas›,
• ‹ç denetçilerin planda belirtilen kapsam ve
bütçe dahilinde çal›fl›p çal›flmad›¤›n›n düzenli
aral›klarla söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri,
Komite ya da Kurul taraf›ndan izlenmesi ve gözetlenmesi, plan›n herhangi bir sebeple uygulanmad›¤› durumlarda Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul taraf›ndan yap›lacaklar›n ve al›nacak önlemlerin belirlenmesi,
• ‹ç Denetim Biriminin, çal›flanlar›n iç kontrol
sisteminin iflleyifli ile ilgili flikâyetlerinin ya da suiistimal, yolsuzluk vs. gibi bildirimlerinin gizlilik
çerçevesinde incelenmesi ve sonuca ba¤lanmas›
için söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite
ya da Kurulun gözetim ve koordinasyonunda gerekli sistemi oluflturmas›,
• Kurum bünyesindeki çeflitli organlar aras›nda ç›kabilecek ç›kar çat›flmalar›n›n çözümü ve kuruma
ait önemli bilgilerin kötüye kullan›lmas›n›n önlenmesi konusunda söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurulun yetki sahibi olmas›, konular›na yer verilmesi gerekti¤i düflünülmektedir.
22
23
YEfi‹L KALEM
lefltirme takviminin bu raporda aç›kça belirtilmesi,
• Birimlerin raporu ald›ktan sonra önerilerle ilgili aksiyon plan› haz›rlamak ve gerçekleflme tarihi teklifinde bulunmak üzere yaklafl›k iki haftal›k
bir sürelerinin bulunmas›,
• Denetimlerin üzerinden belirli bir süre geçtikten sonra "takip" denetimleri ad› ile sadece önerilere iliflkin operasyonel birimlerce verilen aksiyon plan›n›n ne derece gerçeklefltirildi¤i ve takvim plan›na ne ölçüde uyuldu¤unu sorgulayan
bir denetim gerçeklefltirilmesi,
• Bu denetimin günlük denetim faaliyetleri ile ilgilenmeyen, birim bünyesindeki denetçilerin
gerçeklefltirdi¤i farkl› denetim faaliyetleri aras›ndaki ba¤lant›y› kurma ve denetçiler aras›ndaki iflbirli¤i ile kurumsal bilgi paylafl›m›n› sa¤lama ifllevi üzerinde odaklanm›fl iç denetim birimi bünyesindeki ayr› bir grup taraf›ndan yerine getirilmesinin denetim bulgular›n›n etkin bir flekilde
takibine imkan sa¤layaca¤› düflünülmektedir.
Kontrol Odakl› Yaklafl›mdan Risk Odakl›
Yaklafl›ma Geçifl
Günümüzde iç kontrol sisteminin de¤erlemesinde giderek daha fazla oranda kontrol odakl› yaklafl›mlardan risk odakl› yaklafl›mlara bir geçifl oldu¤u gözlenmektedir. Kontrol odakl› yaklafl›mlarda kontrollerin tasar›m›ndan önce risk de¤erlemesi yap›lmamakta, bu da de¤erleme s›ras›nda
süreçle ilgili tüm risklerin belirlenmesini zorlaflt›rmaktad›r. Ayr›ca kontrol odakl› yaklafl›mda,
süreçlerle ilgili yeni riskler ve güncel de¤ifliklikler dikkate al›nmamaktad›r. Kontrol odakl› yaklafl›m, kontrollerin ilgili riskle ba¤lant›s›ndan daha
çok mevcut yasal düzenlemelere uygunlu¤una
öncelik vermektedir.
Bu s›n›rlamalar dikkate al›narak iç denetim faaliyetleri s›ras›nda kontrollerden daha çok süreçle
ilgili temel ve detayl› risklerin belirlenmesi, analiz edilmesi, analitik bir çerçevede de¤erlenmesi
ve sonras›nda gerekli kontrollerin tasarlanmas›na
odaklanan bir yaklafl›m benimsenmelidir.
fiirket Bünyesinde Tan›t›m
Bugünkü modern iç denetim yaklafl›m›n›n, klasik
yaklafl›ma k›yasla denetim alg›lamas›n› büyük
ölçüde de¤ifltirdi¤i aç›kt›r. Bu kapsamda modern
iç denetim yaklafl›m›n›n içeri¤inin flirket bünyesinde en üstten en alta kadar iletifliminin yap›lmas› amac›yla flirket bünyelerinde oluflturulan
dahili a¤larda denetim fonksiyonuna özel bir “iç
denetim portal›” oluflturulmas› etkili bir iletiflim
sa¤layabilir. Böyle bir iç denetim portal›, modern
denetim yaklafl›m› ve yöntemleri gibi konularda
merak edilen tüm hususlara cevap verebilecek
içerikte olmal›, Üst Yönetim de dahil tüm kurum
çal›flanlar›n›n uzaktan eriflim yoluyla kendilerini
ilgilendiren denetim, risk ve kontrol çal›flmalar›na anl›k olarak eriflebilecekleri ve denetim birimi
ile karfl›l›kl› bilgi al›flveriflinde bulunabilecekleri
interaktif bir nitelik tafl›mal›d›r.
Önerilerin Takibi
‹ç denetim birimlerince getirilen gelifltirme ve iyilefltirme yönündeki öneriler kadar bu önerilerin ne
derece gerçeklefltirildi¤inin takibi de büyük önem
tafl›r. ‹deal bir iç denetim fonksiyonunda;
• Denetim neticesindeki önerilerin ayr› bir sayfa
halinde her rapora eklenmesi,
• Söz konusu önerileri gerçeklefltirmekten sorumlu
kifli ve birimlerin isimlerinin ve öngörülen gerçek-
Modern Denetim Yaz›l›m› Kullan›m›
‹deal bir iç denetim modelinde, belirli bir an itibar›yla herhangi bir denetçinin hangi denetimi gerçeklefltirdi¤i, denetimin hangi aflamas›nda oldu¤u,
ne tür bilgi ve belgeler tedarik etti¤i ya da kendisi
taraf›ndan hangi tür bilgi ve belgelerin haz›rland›¤›, denetim süresince ast ya da üstüyle hangi bilgi
ve belgeleri paylaflt›¤›, paylaflt›¤› bilgi ve belgelerle ilgili ne tür geri bildirimler ald›¤›, bafllama ve bitifl süreleri, haz›rlanan denetim program›, risk ve
kontrol çal›flmalar›, taslak ve final raporlar›n izlenmesine imkan verdi¤i gibi denetimler s›ras›nda herhangi bir denetçinin ihtiyaç duyabilece¤i
belirli bir flablon ve içeri¤e sahip denetim program›, risk ve kontrol matrisleri, çal›flma ka¤›tlar›,
bulgu ve öneri ka¤›tlar›, tablolar gibi tüm dokümanlar›n merkezi olarak ulafl›labildi¤i modern bir
denetim yaz›l›m›n›n kullan›lmas› etkin bir uygulama olacakt›r.
Bununla birlikte denetçilerin denetim yaz›l›m›na
kaydedilen denetim bulgu ve önerileri ile risk ve
kontrol de¤erlendirmelerinin tamam›na, denetim
yap›lan birim ve personelin de bu çal›flmalardan
kendilerini ilgilendirenlere erifliminin sa¤lanmas›
en iyi uygulamalardan olacakt›r.
Kalite De¤erlemesinden Geçifl
‹deal bir iç denetim fonksiyonu, uluslararas› standartlar çerçevesinde düzenli ya da sürekli olarak
içsel kalite de¤erleme ve 5 y›lda bir konusunda
uzman kifli ya da kurulufllar›n d›flsal kalite de¤erlemesinden geçmelidir.
Sonuç
Günümüzde flirketlerin bünyesinde ilk kez oluflturulacak ya da yeniden yap›land›r›lacak modern bir iç denetim fonksiyonundan azami faydan›n sa¤lanmas› için;
• Fonksiyonun tam ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas›
ad›na idari aç›dan flirketin günlük ifllerinden, yani icradan sorumlu üst yöneticisine ya da organ›na de¤il, strateji ve politikalar›ndan sorumlu üst
organ›na ba¤l› olmas›, ancak raporlamay› fiirketin günlük ifllerinden sorumlu en üst yöneticisi
yan›nda eflanl› olarak Yönetim Kurulu'na, varsa
Yönetim Kurulu'nun iç denetimden sorumlu
Üyesine ya da Denetim Komitesine de yapmas›,
• ‹ç denetim biriminden ayr›, sadece mevzuata
uygunluk üzerine yo¤unlaflm›fl, uzman bir uyum
ofisinin oluflturulmas›,
• Denetim fonksiyonunun yasal altyap›s›n›n ve
uygulamalar›n›n Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan yay›mlanan ve güncellenen iç denetim standartlar› ile etik kurallara tam olarak
uyumlu olmas›,
• Yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimlili¤inin
iç denetim faaliyetleri kapsam›na dahil edilmesi,
• Birim bazl› klasik anlay›fl yerine süreç bazl›
modern denetim anlay›fl›n›n kabul edilmesi,
• Periyodik denetim yaklafl›m›ndan risk bazl› denetim plan› oluflturulmas› yaklafl›m›na geçilmesi,
• Denetim faaliyetleri s›ras›nda kontrollerden
daha çok risklerin belirlendi¤i, analiz edildi¤i,
analitik bir çerçevede de¤erlendi¤i ve gerekli
kontrollerin tasarland›¤› bir yap›ya geçilmesi,
• Tüm kurum çal›flanlar›n›n uzaktan eriflim yoluyla kendilerini ilgilendiren denetim, risk ve
kontrol çal›flmalar›na anl›k olarak eriflebilecekleri ve denetim birimi ile karfl›l›kl› bilgi al›flveriflinde bulunabilecekleri interaktif bir elektronik kanal›n oluflturulmas›,
• ‹ç denetim birimlerince gelifltirme ve iyilefltirme yönünde öneri yapmak yan›nda bunlar›n takibine de özel önem verilmesi ve
•‹ç denetim fonksiyonunun düzenli aral›klarla
kalite güvence ve iyilefltirme program›ndan geçirilmesi önerilmektedir.
Dr. Eren GEG‹N, CIA, CCSA
‹MKB Risk Yöneticisi
1. COSO, Internal Central Integrated Framework,
New Jersey, 1994
2. BIS Banking Supervision Committee, Framework For
Internal Control Systems in Banking Organization, Basel,
September 1998.
YEfi‹L KALEM
24
25
Ç‹ZG‹ ÖTES‹
Ç‹ZG‹ ÖTES‹
Herhalde ifl hayat›nda “güven” hiç bugünlerdeki
kadar anlam›n›n karfl›l›¤› olan derinli¤e sahip olmam›flt›... 2000'li y›llar›n bafl›ndan bu yana süre
gelen olaylar zinciri yaflam›n her köflesinde bir
“güven bunal›m›”n› ortaya ç›kard›. Batan bankalar, yok olan flirketler, tozlu raflara kalkan yüzy›ll›k markalar, çok “güvendi¤imiz” liderlerin asl›nda pek de güvenilecek kimseler olmad›¤› gerçe¤i
hepimizi önümüzü nas›l görece¤iz sorusunun
cevab›nda kara kara düflündürüyor!
‹fl dünyas›ndaki de¤iflim nedense toplumun de¤iflim h›z›na bir türlü yetiflemiyor. 20-30 y›l önce,
çok iflçi çal›flt›ran, çok para kazanan flirketlere
olan “güven” tavanda iken, günümüzde beklentilerin üzerinde “kârl›l›k” aç›klayan flirketler mercek alt›na al›n›r oldu. ‹flçi say›s›n› azaltan flirketlerin toplum gözündeki itibarlar› bir anda s›k›nt›ya girebiliyor. Bacas›ndan duman tüten fabrikalar bir alk›fl nedeni iken günümüzde karbon
emisyonlar›n›n bafll›ca sorumlular› olarak afifle
ediliyorlar.
Dünyan›n her hangi bir köflesinde üye say›s› hiç de
önemli olmayan bir sivil toplum kuruluflun üretti¤i
bir rapor bir anda milyonlarca tüketicinin bir mar-
kaya, flirkete veya ülkeye karfl› boykotuna dönüflebiliyor ve o rapora neden olanlar›n tüm finansal
tablolar›n›, gelecek planlar›n› altüst edebiliyor.
Temel sorun güvenin alt›n› dolduran kavramlardaki de¤iflimin her birimize ait “kültür ve de¤erlerle” iliflkili oldu¤unu görememek galiba... 20.
yüzy›l “para”n›n de¤er olarak tan›mland›¤› bir
dönem olarak insanl›k tarihine geçecek. Tüm faaliyetler “para” ekseninde vücut buluyor ve gerçeklefliyor idi.. (Asl›nda hala daha öyle ama bir
sonraki versiyona geçmeye az kald›.)
‹çinde bulundu¤umuz yüzy›l›n “de¤er” olarak tan›mlad›¤› ve “güven” kavram›yla iliflkilendirdi¤i
de¤erler biraz farkl›... Örne¤in Kopenhag ‹klim
Zirvesi bu de¤iflimin hangi yönde olmakta oldu¤unun önemli ip uçlar›ndan biri... Do¤al kaynaklar›n› sorumsuzca kulland›¤›m›z ve tüketti¤imiz
bir gezegeni yaflan›las› bir yeryüzü olmaktan ç›kar›yorsak, bunun ifl dünyas›na ne yarar sa¤layaca¤›n› tart›flt›¤›m›z günlerden geçiyoruz.
Geliflmifl ülke liderlerinin yapt›klar› dönemsel
toplant›larda çok net görünen zenginlik ve fakirlik uçurumunun her geçen gün derinlefliyor olmas›n›n yaratt›¤› sosyal çalkant›lar içindeki bir
Temiz su kaynaklar›n›n h›zla tükeniyor. Yeryüzü
nüfusunun 1/7sinin temiz sudan yoksun. Var
olan su kaynaklar›n›n neredeyse yar›s› kullan›lamaz nitelikte. Böyle bir dünyada iflletmeler üretim için gerekli olan su kaynaklar› konusunda
hangi çarelere baflvurmak zorunda kalacaklar?
Baflta, tar›m, g›da, içecek olmak üzere ekonomiye çarpan etkisi yüksek hangi ifl kollar› gelecekleri ile ilgili hangi yönetsel politikalar›n içinde
kendilerini bulacaklar?
“Bireylerin küreselleflti¤i” bir dönemin içindeyiz.
Bu dönemi, flirketlerin ve markalar›n küreselleflme tutkular›n›n dinamikleriyle yönetmek pek
mümkün görünmüyor. Enformasyon teknolojilerinin sa¤lad›¤› s›n›rs›z imkanlarla ›rk, din, dil,
co¤rafya ayr›m› gözetmeksizin kendi yaflamak istedi¤i dünyaya duydu¤u özlemleri sanal ortamlarda dile getiren bireyler asl›nda bu yüzy›l›n
“kültürel de¤iflimini” flekillendiriyorlar. Bu bireyler asl›nda “bizleriz…” Duygular›m›z› paylaflmaktan öte bir fley yapm›yoruz. Ama, gelin görün
ki sahip oldu¤umuz duygular dünyan›n farkl›
co¤rafyalar›nda taraftar buldukça veya bizler baflkalar›n›n duygular›na ortak oldukça ortaya “yeni
ve yapt›r›mc› bir güç” olgusu ç›k›yor. ‹flte bu güç
de¤iflimi tetikliyor.
Yasalar, yönetmelikler, genelgeler bile bu gücün
karfl›s›nda anlam›n› yitirebiliyor. Çünkü onlar,
toplum eski dinamiklerine göre haz›rlanm›fl ve
hayata geçirilmifl. Toplumun de¤iflim h›z›na ayak
uyduramam›fl. Her fleyi yasalara uygun olmas›na
karfl›n faaliyetlerine devam edemeyen, üretim yapamayan onlarca flirketin karfl›s›na örülen duvar
iflte bu de¤iflimin sonucu ortaya ç›k›yor.
Etik, ilk ça¤lardan sonra belki de ilk kez kendi
anlam›n› bu kadar net hissettirecek bir flekilde
gündemimize girdi. Çünkü, bizler, yani bireyler,
yani küreselleflmeyi yönlendiren kifliler yasalar›n,
yönetmeliklerin ötesinde, toplumun de¤erlerine
uygun bir “durufl” bekler olduk. Kulland›¤›m›z
hammaddeden, üretim zincirinin her bir halkas›nda, nihai tüketicinin memnuniyetinin tüm
kapsama alan›nda herkesin “etik” bir davran›fl
sergilemesini bekler olduk. Hatta o kadar ileri
boyuta gitti ki, “etik ticaret” bafll› bafl›na bir ifl kolu oldu! fiafl›rt›c› bir h›zla da büyüyor. Çünkü, bu
çemberin içinde ifl yapanlar toplumun “takdir ve
güvenine” lay›k adland›r›l›yor.
fiirketlerin “etik kodlar›n›” baz alarak çal›flan
“Etik Kurullar›n›n” önümüzdeki günlerde mesailerinin oldukça yo¤unlaflabilece¤ini söyleyebiliriz. Çünkü; var olma ve yok olmak aras›ndaki incecik çizginin al›nan kararlar›n, uygulanan politikalar›n ne kadar “etik” oldu¤unun sorgulanaca¤› bir döneme girdik!
Stratejik ‹letiflim ve ‹tibar Yönetimi Dan›flman›
ORSA Stratejik ‹letiflim Dan›flmanl›¤›
dünyada ifl yapmak ve yönetmek ne kadar anlaml› olacak?
26
27
PARMAK ‹Z‹
PARMAK ‹Z‹
Kriz Oluflumunda
Kongre'nin ilk oturumunda Bo¤aziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burak
Salto¤lu “Krizin Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü”, PWC'den
Coflkun fien “Kurum Bünyesinde Katma De¤erli ‹ç Denetim Fonksiyonu
Yaratmak”, Erciyes Üniversitesi’nden Doç. Dr. fiaban Uzay “‹ç Denetim
Mesle¤inin Akademik Geliflimi” konular›nda bildirilerini sundular.
Prof. Dr. Burak Salto¤lu-Bog¤aziçi Üniversitesi
Kriz dönemlerinde iç denetimin katk›lar›yla ilgili
sunum yapan Prof. Dr. Burak Salto¤lu, kriz sonras›nda yöneltilen elefltiriler ve bunlar›n tarafl›l›¤›
ile ilgili aç›klamalarda bulundu. Salto¤lu konuflmas›na flöyle devam etti: “Konuflmamda, dört temel nokta üzerinden geçece¤iz. ‹ç denetim, iç
kontrol, teftifl ve risk bölümlerini do¤rudan ilgilendiren bankac›l›k düzenlemeleri nas›l olacak?
Kriz bunu nas›l etkileyecek? K›saca bunu vurgulad›ktan sonra bu meslek ve genelde iç kontrolün
içeri¤ine yönelik, krizden sonraki perspektif içerisinde düflüncelerimi aktaraca¤›m.
Krizi oluflturan makro çerçeve neydi? Neden
böyle bir yap› olufltu? Arkadaki altyap›n›n bir görevi mi? Arkas›ndan piyasa, finans piyasas› oyuncular›n›n etkileflimi neydi? Nas›l bir noktaya gelindi? Krizin oluflumu sürecinde son olarak da aktaracaklar›m gerek düzenleme gerek bilgi ak›fl›da
ne gibi sorunlar vard›? Bu üçü birleflince krizin
boyutlar› tabii ki yüksek seviyelere geldi. 2006 ve
öncesi kriz nedenlerine bakarsan›z iki noktada
çok önemli bir iyimserlik vard›. Bunlardan birincisi makro dünya. Makro ekonomistler diyordu
ki; 1980 sonras› art›k dünya yepyeni bir düzene
girdi. Bundan sonra büyümede çok ani sert düflüfller beklemeyin. Bu tabiî ki önemli bir bulgu
ama bunun ne kadar gerçekçi oldu¤unu birazdan görece¤iz. ‹kincisinde Amerika, Avrupa gibi
geliflmifl ülkeler de¤il geliflmekte olan ülkeler burada bir araya gelecek ve çal›flacaklar. Bunun
ad›na da ayr›flma teorisi deniliyor. Üçüncüsü,
Amerika'da merkez bankalar›n›n çok h›zl› sert
fonksiyonlar› oldu. Bunlardan en tipik olanlar› faiz indirimi. Bu üç neden krizin çok yüksek bir flekilde etkili olmas›n› sa¤lad›.
Piyasa oyuncular› bu çerçevede oldukça yüksek
risk alabiliyorlar ve alma biçiminin de temel
noktas› flu; e¤er ileriye yönelik beklentiniz yüksekse, ekonomi iyi gidecek, enflasyon artmayacaksa bu tipik olarak faiz de artmayacak demek.
Faizler düflük seviyede ise flu anda da yaflad›¤›m›z varl›k fiyatlar›nda h›zl› bir yükselifl olur. Bu
yafland› fakat bu yaflan›rken de bir varl›k belli
bir doyma noktas›na ulafl›nca baflka bir varl›kla
ilgilenmek zorundas›n›z ve bunlar gittikçe daha
riskli olanlara do¤ru kay›yor çünkü piyasa az
riskli olanlar›n fiyatlar›n› ikame ediyor ve bu flekilde gidiyor. Bu anlamda a¤›rl›kl› olarak en rahat para kazan›labilecek bölümlerden konut kesimidir. Konut kesimi ile kar iliflkisi ve konut kesimi finansman› bu süreçte çok önemli.
“Konut Kesimi Finansman›nda
Önemli De¤iflim Yafland›”
Krizi oluflturan ikinci nokta; mikro oyuncular ne
yapt›? Konut kesimi finansman› ve konut kesiminde da¤›lan kredilerin yaratt›¤› likidite krizi
ne olacak? Bat› Amerika'n›n ekonomisinde uzun
“Bankalar›n De¤iflken Faizli Krediler
Vermesi Krizin Tetiklenmesine
Neden Oldu”
Bu süreçte özellikle faiz almamak için bankalar›n bu tip müflterilere de¤iflken faizli krediler
vermesi bu krizin tetiklenmesindeki ikinci süreç. Bunlar üst üste binerek krizin boyutunu etkilemifl oldu. Fakat daha da önemlisi ekonomi
artmayacak, ev fiyatlar› yükselmeyecek gibi bir
boyuta geliyoruz çünkü daha önce hiç yaflanmam›fl. Bu da kafalarda oluflan bir senaryo ya
da beklenti diyelim. Bunun yan›nda bütün bir
süreç yine yüksek paralar elde edebilmek için
bankac›l›k kesiminde çok önemli bir de¤iflim
oluyor. Örne¤in; 1960 y›l›nda ‹ngiliz bankac›l›k
kesimindeki likit aktiflerin normal aktiflere oran› yüzde 30'lardayen bu 2007'de yüzde 5'e
düflmüfl. Yani bankalar içerisinde çok düflük bir
k›sm› likit aktif geri kalanlar› teminatland›rm›fl
ürün, k›sa vadeli fonlar gibi ama normal aktif.
Amerika içinde durum de¤iflik de¤il. Amerikan
ticari kesimindeki aktiflerin, likit aktiflerin normal aktiflere oran› 82'de yüzde 10'lardayken,
2007'de yüzde 2.5'lar›n alt›na inmifl. Dolay›s›yla çok ciddi anlamda likit olmayan bir hareketlilik söz konusu. Baz› noktada bu yap›land›rman›n likidite riski taraf›na geliyoruz. Bu da olay›n
üçüncü boyutu. 2 çeflit likidite riski var. Bunlardan birincisi flu; burada yap›land›r›lm›fl ürünleri
kurum kendine ait olan fakat vergi olarak Amerikan ekonomisi d›fl›nda çal›flan krizin oluflmas›nda kullan›lan yöntemlerden birisi olufluyor.
Yat›r›m bankalar›n›n vermifl oldu¤u bu yap›land›r›lm›fl ürünleri bilançoland›r›lmas› bilanço d›fl›na ç›kar›lmas› yine ayn› bankalara ait olan bu
tip firmalar taraf›ndan üstleniliyor ve sadece bununla da kal›nm›yor bu anlamda yap›land›r›lm›fl olan ürünleri teminat olarak gösterip özel
sektör tahrip piyasas›nda ifllemler yap›l›yor. ‹lk
yap›lan ifllemlerdeki marjlar son derece düflük.
Bu çerçevede yat›r›m bankalar›ndaki kald›raç
oran› 30'un üzerinde. 30 ne demek? Brüt kayna¤›n›n 30 kat fazlas›nda risk alabiliyor. Bu
oranlara bakt›¤›m›zda bilanço d›fl› primler dahil
edildi¤inde kald›raç oranlar›n›n yüzde 100'ü
aflan seviyelere geldi¤ini görüyoruz. Yüzde
50'nin çok alt›nda öz kaynak kullan›larak ulaflan bankac›l›k kesimine ulafl›yoruz ve bu iflte
nerede ne aksama var çok net gösteriyor bize.
Bunlar› satabilmek için çok ciddi uygulamalar
var, likidite opsiyonu veriyorlar, üzerine sigorta
Risk Yönetiminin Rolü
y›llard›r konut fiyatlar›n›n genel seviyesinde düflüfl
yaflanmad›. Dolay›s›yla konut fiyatlar›n›n yukar›
gidece¤i belirlenen beklentisi ile hiç düflmeyece¤i ve ayn› gidece¤i beklentisi konut kesimine da¤›t›lan kredilerle çok büyük art›fl gösterdi. Bu art›fl
s›ras›nda ilk aflamada en iyi müflteriler konut ald›¤› için kredi kalitesi daha az olan müflterilere de
kredi da¤›t›lmas› gerekiyordu. Çünkü onlar içinde
çok büyük bir likidite vard›. Daha düflük kredi verece¤i müflterilerin de kredi almas›na neden oldu.
Ve bu noktada iç denetim ve kontrol k›sm›nda
problemlerden biri belkide dökümantasyon eksikli¤ine kadar giden noktalar oldu.
Diyoruz ki, konut kesimi finansman›nda yaflanan bu çerçevedeki önemli de¤iflim özellikle en
düflük kredi müflterilerinin yo¤un bir flekilde
kredi almas›na neden oldu. fiu hesap kayna¤›
dedi¤imiz krediyi ortalama 200 bin dolar da¤›t›lm›fl bir kredi ve bu kredi kalitesi olarak normal bir müflteriden yaklafl›k 100 puan daha afla¤›da olan bir müflterinin rahatl›kla alabilece¤i
bir kredi. Bunu al›rken de vermesi gereken peflinat oran› yüzde 5-10 gibi seyirlerde. Dolay›s›yla hem müflteri kalitesi son derece düflük hem
döküman› yok. Bu krediyi nas›l ald›¤› da belli
de¤il. Bununla birden fazla ev de alabilir çünkü
peflin ödeme yapmas› son derece düflük. Bu, flunu yaratt›; özellikle 2006 y›l›nda da¤›t›lan kredilerin yüzde 20'ye yak›n› en gereksiz krediler
biçiminde oldu. Yaklafl›k 1 trilyon dolara yak›n
kredi en az 1 sene içerisinde da¤›t›ld›. Yani bu
kifliler ifl güvenli¤i sorunu olan, Amerika'ya yeni göçmüfl, her an ifl kaybedebilecek kifliler.
Ama ekonominin iyi gidece¤i varsay›ld›¤›nda ifllerini kaybetmeyece¤ini düflünüyorlar. Bankalar
da bunlar ifllerini kaybetmeyeceklerse krediyi zaman›nda öder diyorlar. Bunu alan kifli ayn› zamanda ekonominin yükselece¤ini düflünüyor.
Kredi türlerinin en son ulaflt›¤› seyri 38 trilyon
dolar ve normal di¤er seviyesi 600 trilyon dolara denk geliyor. Amerikan ekonomisinde 14 trilyon dedi¤imizin yaklafl›k 45-50 kat› bir kredi
var ve bu tamamen bilanço d›fl›nda ve daha da
önemlisi takibi çok zor. 100 müflteriden 20'si
2009 y›l› itibariyle de¤iflken faizli olan borçlar›n› geri ödeyemiyorlar. Bu da tabiî ki konut kredilerini çok yükseltiyor. Kimse evini terk etmek
istemiyor. Bundan sonra banka ile iletiflim içerisinde olmamay› kendine kabul ettirebilecek kifliler için uygun bir ç›k›fl noktas›. Bu da bu süreci çok h›zland›r›yor.
28
29
PARMAK ‹Z‹
“Risk Yönetimi Süreçleri
Nerede Atland›?”
Bütün bu süreç, 2007 May›s'›nda biliniyor
olunsayd› kriz bu seviyeye gelmezdi. Geçmiflte
olanlar neden bunda faydal› olmad› dedi¤imizde bu noktada risk yönetiminin süreçleri nerede
atland› konusu önemli. Örne¤in; birçok kifli ifllerin kötü gidece¤i konusunda risk yönetimini
uyarmalar›na ra¤men çok iyi davran›lmam›fl onlara. Yani burada çok ciddi bir yöneticilik sorunu var. Bin defa karfl›m›za ç›kan bir riskin nas›l
modellenece¤i konusunu bilmek gerekiyor. Bu
noktada da hakl› olunan fleyler var çünkü böyle
bir krizin ilk defa yaflan›yor diye bundan sonra
daha önce yaflanm›fl birçok fleyi çöpe atmak m›?
En sert elefltirilerden biri bu. Üç tane risk var: Piyasa, kredi, operasyon. Ama benim anlatt›¤›m
çerçevede buradaki temel risk, likidite riski. En
çok s›k› tart›flmalardan biri bizim kriz için yapt›¤›m›z network dedi¤imiz bir yap›. Nas›l bir fley
bu? Network dedi¤imiz fley asl›nda bilgisayar
sistemlerindeki kapasite kullan›m›. Bir sistemdeki network üzerine pek çok fley yüklenmesi
di¤er a¤lar›n ondan enerji almas› önemlidir.
Dolay›s›yla bir sistemi çökerten ne olabilir? Bir
sistemin ona çok fazla yüklenmesidir.
Risk ölçümüyle ilgili baz› fleyler, bütün kurallar
yeniden sorgulanacak. Ama bu flu demek de¤il.
Burada yap›lan hatan›n ne kadar etkili sistemimizde dedi¤imizde flöyle bir görüfl var. Biz sistemlerimize bak›yoruz. Normal flartlarda düflük
görünenleri yükseltiyoruz ve sat›fl bafll›yor, risk
yükseliyor. Dolay›s›yla sistemik olarak tüm risklerin görülmesi gerekiyor. Aynen hava s›cakl›¤›
gibi. Hava s›cakl›¤› 17 ancak hissedilen s›cakl›k
25 çünkü nem var. Bu çerçevede sadece risk
yönetimi bölümlerinin yapaca¤› fley çok fazla.
Ama özellikle fonlama riski için çok çal›fl›lmas›
gerekiyor. Bu kriz gerçek anlamda iç kontrol
için ilk stres testi oldu. Çok iyi geçti¤ini söyleyemem ama flunu söylemek belki çok mümkün;
bundan sonraki süreçte gerek global regülatörün gerek merkez bankalar› hazine çerçevesinde risk yönetimi ve iç kontrollerin bankan›n tüm
finansal anlamdaki rolü bana göre çok daha
yükselecek ama flu anda yapt›¤›m›z rolü aynen
uygulayabiliriz. Ancak içeri¤in ve kapsam›n daha da artaca¤›n› düflünüyorum.”
‹ç Denetimin Katma De¤erini Nas›l
Art›r›r›z?
PwC flirket orta¤› Coflkun fien, 'Kurum bünyesinde katma de¤erli iç denetim fonksiyonu yaratmak' bafll›¤› alt›nda yapt›¤› sunumda, de¤erlendirmelerini kat›l›mc›larla paylaflt›. fien, iç denetimin katma de¤erinin nas›l art›r›laca¤›na yönelik konular› irdeledi.
“‹ç denetimin katma de¤erini nas›l art›r›r›z konusunu irdelerken, geçmifl y›ldaki kongreye bir
anket çal›flmas› katm›flt›k. Bu sunumu da o anket çal›flmas›n›n sonuçlar›yla birlikte de¤erlendirece¤im. Geçen y›l bafllatt›¤›m›z anket çal›flmas›nda, 149 kurum ve 174 kat›l›mc›yla konufltuk. Bu 22 ayr› sektörü teflkil ediyor. Bu sektörde çal›flan 8.000 kiflinin de Türkiye'nin profilini
önemli ölçüde yans›tt›¤›n› düflünüyoruz. Yapt›¤›m›z çal›flma genelde kongrede elde etti¤imiz
anketler ve daha sonra elektronik ortamda elde
etti¤imiz sonuçlar ve görüflmelerle gerçeklefltirildi. Çal›flmam›z›, Okan Üniversitesi ‹ktisadi ve
‹dari Bilimler Fakültesi Dekan› Prof. Suat
Teker'in önderli¤inde gerçeklefltirdik. Ekonomi
düzen ve ifl dünyas›n›n dinamikleri çeflitli problemler yaratmakta. Operasyonun bilerek daha
karmafl›k hale gelmesi, de¤iflen siyasi ve ekonomik flartlara uyum ve düzenleyici kurumlarla çal›flma gereksinimi kurum yönetiminin yeni riskleri tan›mlamas›n› ve de¤erlendirilmesini daha
da zorlaflt›rmaktad›r. Anket çal›flmas›nda veya
yapt›¤›m›z mülakatlarda kat›l›mc›lar›n yüzde
29'u iç denetimin önceli¤i görevlerini iç kontrolün test edilmesi oldu¤unu ifade etmifller. ‹ç denetimin di¤er görevleri önem s›ras›yla; kanun ve
devlet düzenlemelerine uygunluk, mali tablolar›n uygunlu¤una iliflkin çal›flmalar, politika ve
prosedürlere uyum tespiti, yönetim kuruna dan›flmanl›k ve üzerine soruflturma yapmak üzere
s›ralanmaktad›r. Mevcut durumda öncelik iç
kontrol odakl› bir yaklafl›m gibi görülsede baz›
iç denetimleri kontrol denetimine odaklanan bir
iç denetim modelinden risk merkezli bir denetim modeline geçilerek kuruma katk›lar› gözden
geçirilmeye bafllam›flt›r. Asl›nda bu da önümüzdeki bizim öngördü¤ümüz befl y›la dönük bir rol
oynamaktad›r. Kontrollerin test edilmesi mevcut
durumda birincil öncelik olarak görülürken önümüzdeki dönemde risk yönetiminde damga vurmas›n› beklemekteyiz. Risk yönetimine yaklafl›m
iç denetçilerin risk yönetimiyle ilgili konularda
sadece kontrollere odaklanmaktan oldukça öteye giden kavramsal bir yaklafl›m› denetlemeleri
anlam›na gelir. Önümüzdeki befl y›l içerisinde iç
denetim de¤ifliminde en önemli alan›n, kat›l›mc›lar›n yüzde 53'ü risk yönetim anlay›fl›ndaki de¤ifliklik oldu¤unu belirtmifllerdir. Bu durum risk de¤erlendirme ve risk yönetimi süreçlerine iç denetim birimlerinde etkinin artt›r›lmas› için ikinci bir
güç teflkil etmektedir.
Risk Bazl› Denetim Anlay›fl›
Bugün ise risk bazl› denetim anlay›fl›na dayanan denetim egemendir. Ancak bizim öngörümüz önümüzdeki befl y›l içinde risk bazl› denetim plan›n›n yan› s›ra risk yönetiminin etkinli¤i
ve verilere iliflkin denetim anlay›fl› egemen olacakt›r. Baz› kurumlar ise risk bazl› denetimden
risk yönetimine güvence veren denetim anlay›fl›na do¤ru flu anda bile hareket halindedirler.
Kurumsal risk yönetimi sürelerinde iç denetim
çerçeveleri kontrol süreleri olgunlaflt›kça bu de¤iflim di¤er kurumlarda da yaflanacakt›r. Anketimize bakt›¤›m›zda kat›l›mc› kurumlar›n yüzde
42'si risk bazl› denetim yaklafl›m›n› uygulad›¤›n› belirtmifltir. Bu da dünyada ve flu andaki
mevcut uygulamalarla efl anlamdad›r. Kat›l›mc›lar›n yüzde 34'ünü bankac›lar›n di¤er yüzde
10'unu da sigorta sektörü gibi iç denetim konusunda düzenlemeye sahip bir sektöre sahip oldu¤u düflünüldü¤ünde asl›nda bu yüzde 42'lik oran
beklenen bir orand›r. Ancak kat›l›mc›lar›n yaklafl›k yar›s› iç denetim metodolojilerini suistimal
odakl› ya da mali denetim odakl› olarak alg›lamalar› bu konuda at›lacak önemi ad›mlar oldu¤unu
göstermektedir.
Performans De¤erlendirme Süreci
Bir di¤er konumuz ise performans de¤erlendirme, flu anda iç denetim mesle¤inde yürürlükte
olan uluslararas› genel kabul görmüfl standartlara ve iç denetim yöneticileri iç denetim faaliyetinin tüm yönlerini kapsayan ve etkinli¤ini sürekli takip eden bir performans de¤erlendirme
süreci oluflturmal›d›r. Ve bu sürecin sa¤l›kl› iflledi¤ini takip etmek durumundad›rlar. Bu süreç
iç denetim faaliyetinin katma de¤er yaratmas›na
ve kurumun faaliyetlerinin gelifltirilmesine yard›m etmek odakl› olmal› ve iç denetim faaliyetinin belirlenen performans kriterlerine uyumu
konusunda da güvence vermelidir. Türkiye'de
ki duruma bakt›¤›m›zda kat›l›mc›l›¤›n yüzde
43'ü kurumlar›n›n iç denetim performans›n›n
al›yorsunuz. Bunlar da bu süreci yanl›fl fiyatland›rd›klar› için büyük problem yaflad›lar. Mesela
Amerikan hazinesi için yüzde 25, çok düflük bir
oran. Ama örne¤in krizden önce krize en çok
konu olan birimler yüzde 5-10 oran›nda, kriz tepeye vurdu¤unda yüzde 60. ben herhangi bir
yat›r›m kurumuyum o gün için 100 milyon dolar
fona ihtiyac›m var. Elimdeki ürünü teminat gösteriyorum ve o ana kadar ben bunun sonucunda
100 milyon dolar için 5 milyon dolar teminat
ay›r›yor, 97 milyon dolarl›k fon alabiliyorum.
Ancak kriz bafllad›¤› gün ya da krizin en yo¤un
zaman›nda bu yüzde 40 milyon dolar› afl›yor.
Normalde her gün 100 milyon dolar almay›
kendine koflulland›rm›flt›. Art›k 40 milyon dolar
almaya bafllayacak. Belki de en öldürücü nokta
bu. Kredi riski belki çok sarst› ancak likidite riski ve likidite riskinin özellikle hem fonlama likiditesi riski ikincisi de elimizdeki ürünlerin fiyat›ndaki sert düflüfller sonucunda teminalatland›rma düflmeye bafll›yor bu da normal flartlarda
mesela hazine bonosu için ayn› fley de¤il. Hazine bonosundaki oran zaten birinci seviyelerden
yüzde 3'lü seviyelere gelmifl. Art›fl oran›, oran
olarak yüksek olabilir ancak bekledi¤imiz süreç
çok daha fazla.
Bu süreçte derecelendirme firmalar› devreye giriyor. Üç aflamada oluflturulmufl bu ürünlere birisinin onay vermesi gerekiyor ve onay› veren
derecelendirme firmalar›. Derecelendirme firmalar›n›n notu pek çok fleyi etkiliyor sermaye
yeterlili¤ini etkiyor, risk bak›fl›n› etkiliyor, müflteriyi etkiliyor, teminalatland›rma yetkisini etkiliyor. Olay›n son derece önemli bir performasyon eksikli¤i ya da bozulmas› dedi¤imiz nokta
burada bafll›yor.
Çoflkun fien-PwC flirket orta¤›
PARMAK ‹Z‹
30
31
PARMAK ‹Z‹
sadece önemli alanlarda ölçümlendi¤ini, yüzde
31'i ise performans ölçümü yap›ld›¤›n› ancak
resmi olarak raporlanmad›¤›n›, yüzde 26's› ise
iç denetim performans›n›n ölçümlenmedi¤ini
belirtmifltir. Bu noktadan hareketle kurumlar›n
yar›s›ndan fazlas›nda iç denetim performans›n›n hiç yap›lmad›¤› veya belgelendirilmedi¤i
ortaya ç›kmaktad›r. ‹ç denetim personelinin
hem mesleki yetkinli¤i hem de kiflisel becerilerini ölçmeye yönetimde performans de¤erlendirme sistemi kurulmas› ve bu de¤erlendirme
sonuçlar›na istinaden objektif kararlar al›nmas›
son derece önemlidir. Bu durum ilgili personelin güçlü ve geliflime aç›k yönlerini görmesi, eksikliklerini tamamlamas› ve bu süreçte de kuruma katma de¤er vergisini sa¤layacakt›r.
Teknolojinin iç denetimdeki yerini de anketimizde belirledik. Gerçekten teknoloji art›k olmazsa olmaz koflullar›m›zdan bir tanesi. Risk
de¤erlendirmesinden planlamaya veri analizinden raporlamaya kadar uygulanan genifl bir yelpazede iç denetimde teknolojiyi kullan›yoruz.
Ve teknoloji iç denetim sürecine önemli derecede katk› sa¤lar hale gelmifltir. Teknolojik uygulamalar›n genellikle dar vakitli olma e¤ilimini göz önüne ald›¤›m›zda iç denetçiler genelde
faaliyetlerin genifl kapsam›na yönelik çoklu uygulamalara bafllamaktad›r.
Örne¤in baz› uygulamalar genelin a¤›rl›¤› üzerinde yo¤unlafl›rken baz› uygulamalar sadece
dökümantasyon aç›s›ndan uygulan›r. Bununla
beraber yapm›fl oldu¤umuz çal›flmada ankete
kat›lan kurumlar›n yüzde 49'unda iç denetim
yönünde kullan›lan herhangi bir uygulama bulunmamaktad›r. Yüzde 26's›nda ise sadece denetime destek amaçl› uygulamalar bulunmakta
fakat bu uygulamalardan denetim sürecinde yararlan›lmamaktad›r.
Bir baflka deyiflle kat›l›mc›lar›n ancak yüzde 25'i
bilgisayar destekli denetim teknikleri kullanmaktad›r. Denetim süreçlerine ivme kazand›rmak,
yükselen e¤ilimleri de¤erlendirmek, istisnai sonuçlar› tespit etmek, detayl› analiz etmek ve k›s›tl› örneklemelerden popülasyonu analiz etmek
gibi birçok alanda iyilefltirme oranlar› oldu¤unu
görmekteyiz.
Denetim riski, riskli yönetim gibi kavramlar henüz oturmaya bafllad›kça giderek daha fazla iç
denetçi, daha etkin denetimler gerçeklefltirmek
için bilgisayar destekli denetim tekniklerini kullanmak zorundad›r.
tim. E¤itim bilinç oluflturma aç›s›ndan önemli.
Biz de iç kontrol kapsam›nda iç denetim ne zaman bafllam›flt›r diye araflt›rd›m. Masum Türker
1946'da kontrol ve revizyon adl› dersler vard›.
Teorik çal›flmalar fazla de¤ildi, diyor. 2002 y›l›nda yap›lm›fl olan bir tespit bu. Lisans düzeyinde iç kontrol, iç denetim bafl› bafl›na bir ders olarak okutulmal› Türkiye'de. Lisans üstü düzeyde
var, maalesef lisans düzeyinde yok.
‹ç Denetimin Ba¤›ms›zl›¤›
‹ç denetim gibi iç denetimin ba¤›ms›zl›¤› da çok
önemlidir. Çal›flmaya kat›lan iç denetim birimlerinin yüzde 49'u bulgular›n› denetim komitesine veya ilgili birimlere sunmaktad›r. Bu da iç
denetimin ba¤›ms›zl›¤›na giden yolda önemli
bir ad›md›r. Ayr›ca kat›l›mc›lar›n yüzde 62'si en
önemli paydafl olarak denetim komitesini göstermektedirler. Bununla birlikte daha fazla say›da iç denetim fonksiyonunun üst yönetime ilaveten yönetim kurulu veya varsa denetim komitesiyle iletiflim halinde bulunmas› gerekti¤i ön
plandad›r. ‹leriye dönük olarak verimli bir flekilde faaliyet gösterebilmek için kat›l›mc›lar, denetim ekiplerinin risk de¤erlendirmesi, risk yönetimi, süreç bilgisi, bilgi sistemleri ve mali tablolar verisine dahi sahip olmas› gerekti¤ini de
ifade etmektedirler. Bunlar›n tecrübeyle pekifltirilmesi gerekti¤i önemlidir. Paydafl sektörlerin
do¤ru verilerle ve istikrarl› bir flekilde performans gösterebilmeleri baflar› faktörlerimizdendir. Bizler iç denetçi olarak genelde 3 paydafl›
vard›r; denetim komitesi veya denetim komitesi
yoksa yönetim kurlunun temel beklentileridir.
Bir de flirketin bifiil operasyonlar›n› yöneten flirket kurum yönetimlerinin de beklentileridir. Bir
de d›fl faktörler vard›r ki; bunlar genelde d›fl denetçiler, düzendeki kurumlar ve di¤er birimlerdir. ‹ç denetçilerin en önemli gelirlerinden bir
tanesi bu paydafllar›n beklentilerinin üzerine ç›kabilecek performanslar› sa¤lamalar›d›r.”
“Akademisyenlerin Toplumu
Bilinçlendirmek Gibi Bir Rolü de Var”
Erciyes Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Doç.
Dr. fiaban Uzay, kongrenin ilk oturumunun
son konuflmac›s› oldu. Uzay “‹ç denetim mesle¤inin akademik geliflimi” konusunda kongre
kat›l›mc›lar›na bir sunum yapt›. Uzay konuflmas›na flöyle devam etti: “Kongrelerde e¤itimle
ilgili bir oturum bulunmas› biz e¤itimcileri
mutlu eder. Küreselleflmeyle birlikte her fley
birbiriyle etkileflim halinde. Bu etkileflim meslek mensuplar› için de geçerli. Akademisyenlerin e¤itim dünyas›nda flöyle kritik bir rolü var;
biz sadece meslek mensubuna, mesle¤e aday
yetifltirmek de¤il, ayn› zamanda ortam haz›rlamak, toplumu haz›rlamak, bilinçlendirmek bak›m›ndan bir rolü oldu¤unu düflünüyorum.
Gerçekten de geçmifle dönüp bakt›¤›m›zda bunun böyle oldu¤unu da görüyoruz.
“‹ç Denetim Dergisi Önemli
Bir Kaynak”
Doç. Dr. fiaban Uzay-Erciyes Üniversitesi
“‹ç Denetim E¤itimi Ortakl›¤›”
1986 y›l›nda IIA Araflt›rma Vakf›, Louisiana State
Üniversitesinde pilot program gerçeklefltirilerek,
onaylanm›fl iç denetim program›n› bafllat›yor.
2005 y›l›nda akademik iliflkiler departman› kuruluyor. Bu akademik iliflkiler departman›
yeniden yap›land›rma çal›flmalar› sonucunda ‹ç
Denetim E¤itimi Ortakl›¤› (Internal Auditing
Education Partnership - IAEP) ad›nda yeni bir
program oluflturuyor. Bu ortakl›k kapsam›nda
hali haz›rda, IAEP program› kapsam›nda 10 farkl› ülkeden 42 yüksek ö¤retim kurumu yer al›yor.
Söz konusu program yüksekokul ve üniversitelere 3 farkl› düzeyde kat›lma olana¤› veriyor.
Bafllang›ç düzeyi, ortakl›k düzeyi, iç denetim
mükemmellik merkezi. Bu mükemmellik merkezinde flu an befl, ortakl›k düzeyinde 20, bafllang›ç düzeyinde de 17 üniversite var. Gönül ister
ki, Türkiye'de ileride bu listeye dahil olabilsin.
Yöneticilerimizin bu bilinçte oldu¤unu ben biliyorum. Tabi bu programa bir tak›m destekler
sa¤lan›yor. IAEP, ortakl›k f›rsat›, ders müfredat›yla ilgili programlar, staj olanaklar›, mezunlara ifl
imkan› sunuyor. Ba¤›fllardan bu amaçla fon
oluflturarak bunu sa¤l›yorlar. Bu programa üye
olmak için koflullar var. Mesela mükemmellik
kadrosu için üniversitelerin e¤itim birimlerinin
siyah olmas› laz›m kalite aç›s›ndan. Dekandan
müdürden destek istiyorlar. Bir tak›m koflullar
var. Ortakl› ve mükemmellik merkezinde ek koflullar var.
Türkiye'de iç denetimde ilk bakt›¤›m konu; e¤i-
Tezler çok önemli çünkü bu tezler 1-1,5 y›lda
haz›rlan›yor yani burada bir bilgi birikimi var.
Ancak bu bilgi birikiminden ne kadar faydalan›yoruz? Bunu sizlere b›rak›yorum fakat son y›llarda bunlara ulaflabilme imkan› olmas› çok sevindirici. T‹DE Akademik ‹liflkiler Komitesi'nin
alt gruplar›, veri taban› haz›rlama alt gruplar›
var. Mesela bu konuya yo¤unlafl›yorlar. ‹ç denetim geçen 101'i yüksek lisans tezi, 12'si doktora tezi olmak üzere 113 adet teze rastlad›k.
Listede 23 üniversite var, üniversite say›m›z›
düflünürseniz az. Tezlerin toplam 59'u iç denetimle ilgili, 54'ü iç kontrolle ilgili.
‹ç denetim, iç kontrolle ilgili 1995'ten 2008'e
kadar süren çal›flmalar›m›z vard›. Ulaflabildiklerimden iç denetim ve iç kontrolle ilgili olanlar›
seçtim. Ama önemi bir k›sm›na ulaflt›¤›m› düflünüyorum. ‹ç denetim dergisi bu konuda çok
önemli bir kaynak. Kitaplara bakt›¤›m›zda makaleler de durum iyi fakat kitaplarda durum iyi
de¤il. 23 adet kitap var. Bu geçen sürede bence
çok az. Bir vaka tespiti olarak, kitaplar hep özel
bask›. Yani kurumlar›n deste¤i olmas› laz›m.
Özellikle meslek örgütlerinin, meslek organlar›n›n deste¤i olmal›. 2000'den sonra makalelerde
art›fl varken kitaplarda azalma var. Yeterince kitap yay›nlanm›yor. Bunun d›fl›nda sempozyumlar çok önemli. En yo¤un oldu¤u muhasebe denetim sempozyumu. Son iki y›ld›r ayr› oturumlar var. Bu çok sevindirici. Bir tak›m siteler de
gerçekten bize yararl› oluyor. Ben de bunlardan
besleniyorum. Altyap› için, bilinç için mesleki
s›navlar da çok önemli.
Herkes ‹ngilizce biliyor tercümeye ne gerek var
denilebilir. Ancak kitap yay›nlar›nda tercümeler
çok önemli bir rol üstlenir. Çok uygun fiyatlarla
da sat›fl yap›lmal› ki genifl kesimlerde bu bilinç
kazand›r›labilsin. Bilgi birikimini artt›ran yar›flmalar düzenlenebilir. Ortak paydafl›m›z olan
meslek odalar›n›n da ilgisi çekilmeli.
PARMAK ‹Z‹
32
33
PERÇ‹N
PERÇ‹N
Özlem Aykaç
IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi Özlem Aykaç Perçin
sayfalar›m›z›n konu¤u oldu. T‹DE’nin ilk kad›n baflkan› ve IIA
nezdinde görev alan ilk Türk meslektafl›m›z olan Aykaç, T‹DE’nin
kuruluflundan bu yana çal›flmalar›n› aral›ks›z sürdürüyor. Aykaç,
meslektafllar›n› da meslek örgütümüze rol almaya davet ederek, kendi
yaflad›¤› heyecan› ve gururu yaflamalar›n› diliyor.
bul ettim. Yönetim Kurulu'na seçildikten sonra,
Denetim Komitesi'ne kat›lmam teklif edildi.
Böylece 2008-2010 dönemleri için hem Yönetim Kurulu hem de Denetim Komitesi'nde görev ald›m.
IIA 'de daha önce ülkemizden bu tür görev
alan meslektafllar›m›z var m›?
IIA asl›nda son 5 y›ld›r gerçek anlamda global
bir organizasyon oluyor. Bu nedenle, daha önce Yönetim Kurulu'nda Amerika d›fl›nda görev
alanlar›n say›s› oldukça s›n›rl›yd›. T‹DE'yi ve
Türkiye'yi, IIA Yönetim Kurulu'nda ilk olarak
temsil etmek onuru da bana düfltü. Umar›m birçok meslektafl›m›z bundan sonraki dönemlerde
ayn› duyguyu yaflarlar.
Özlem Aykaç, CIA, CCSA
IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi
T‹DE Dan›flma Kurulu Baflkan›
Bugüne kadar T‹DE'de bulundu¤unuz görevler
hakk›nda bilgi verir misiniz?
T‹DE'nin kuruluflunda bafllayarak, önce çeflitli
komitelerde görev ald›m, sonras›nda bir dönem
Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›n› üstlendim, son iki
dönemdir de Dan›flma Kurulu Baflkanl›¤›n› yürütmekteyim.
IIA Yönetim Kurulunda üstlendi¤iniz görev ile
ilgili okurlar›m›z› bilgilendirir misiniz?
IIA'de 2005 y›l›ndan bu yana komitelerde görev almaktay›m. 2008 y›l›nda Yönetim Kurulu'na kat›lmam yönünde bir teklif geldi ve ka-
IIA'deki göreviniz ile ilgili hizmetlerinizden
bahsedebilir misiniz? Mesle¤imize ve ülkemize
sa¤lad›¤› katk›lar neler oldu?
IIA Yönetim Kurulu, y›lda iki kere yüzyüze, en
az iki kere de telekonferans arac›l›¤› ile toplan›yor. Denetim Komitesi toplant›lar› ise Yönetim
Kurulu toplant›lar›ndan bir gün önce gerçeklefliyor. Öncelikle, yap›lan tüm toplant›lara kat›lmaya çal›flt›m, saat fark› ve seyahatlerim nedeniyle, gece yar›s› otel odalar›ndan telekonferans
yapt›¤›m çok oldu.
IIA Yönetim Kurulu'nda göreve bafllad›¤›m dönem, hepinizin bildi¤i gibi tüm dünyada ekonomik krizin en çok hissedildi¤i dönemdi. 2008'deki global finans sistemindeki erime ve sonras›ndaki ekonomik durgunluk döneminde, IIA hem
IIA Yönetimlerinin T‹DE hakk›ndaki düflüncelerini paylafl›r m›s›n›z?
IIA nezdinde T‹DE'nin farkl› bir yeri ve önemi
var. Türkiye'de ‹ç denetimle ilgili son y›llarda
yap›lan düzenlemeler sonucunda mesle¤e olan
ilginin ve meslek örgütünün öneminin artmas›
ve T‹DE'nin bu rolü üstüne düflen flekilde yerine
getiriyor olmas›, IIA nezdinde T‹DE'nin de¤erini
art›ran en önemli faktör olmufltur. T‹DE, gerek
üye say›s›ndaki art›fl gerek sertifikasyon konusundaki baflar›l› uygulamalar› gerekse düzenledi¤i organizasyonlardaki baflar›s›, IIA taraf›ndan
örnek olarak gösterilmektedir.
‹ç Denetim dergimiz hakk›nda görüfllerinizi
paylafl›r m›s›n›z?
Mesle¤imizin sesi olan ‹ç Denetim dergimiz konusunda görüfllerim ne kadar objektif olur bilemem, zira gönül ba¤›m›z var. Bu konuda Ali
Kamil Uzun'a flükranlar›m› iletmeden geçemeyece¤im, zira kendisinin sürekli deste¤i ve eme¤i olmasa bugün dergi, çok farkl› bir konumda
olabilirdi. Derginin sadece Yay›n Kurulu taraf›ndan de¤il, hepimiz taraf›ndan sahiplenilmesi,
daha çok meslektafl›n görüfllerini, deneyimlerini
paylaflt›¤› bir platform haline dönmesi, kendi
kendini finanse eder hale gelmesi için hala f›rsatlar mevcut.
Türkiye'de iç denetimle
ilgili son y›llarda yap›lan
düzenlemeler sonucunda
mesle¤e olan ilginin ve
meslek örgütünün
öneminin artmas› ve
T‹DE'nin bu rolü
üstüne düflen flekilde
yerine getiriyor olmas›,
IIA nezdinde T‹DE'nin
de¤erini art›ran en önemli
faktör olmufltur.
Eklemek istedi¤iniz herhangi bir husus, meslektafllar›m›za iletmek istedi¤iniz mesaj›n›z var m›?
22 y›ll›k meslek hayat›m boyunca, finans›n hemen hemen her alan›nda yöneticilik yapt›m ancak hiçbirinde '‹ç Denetim'de oldu¤u kadar kendimi motive hissetmedim. Operasyonda bulunman›n ayr› bir tatmini olsa da, günlük problemleri çözmek, onay vermek zaman›m›n büyük bölümünü ald›. Büyük resmi görme, sistem gelifltirme
konusunda her zaman yeterli enerjiyi bulamad›m. Bu nedenle, denetimin k›sa vade yerine
uzun vadeye odaklanan görüfl aç›s›n›n, flirketin
bütününe ait resmi görebilme yetisinin, monotonluktan uzak sürekli de¤iflen ve geliflen yap›s›n›n bir parças› olmay› tercih ettim. Ayn› zamanda, hiçbir departmanda çal›fl›rken kendini do¤ru
ifade etmek, iletiflim kurmak, hasas dengeleri idare etmek, sürekli ö¤renmeye ve geliflmeye aç›k
olmak gibi hedeflerim denetimdeki kadar zorlay›c› olmad›. Bu nedenle, mesle¤imi çok seviyorum
ve mesle¤e hizmet etmekten de ayr›ca keyif al›yorum. E¤er sizler de ayn› duygular› paylafl›yorsan›z, o zaman sizleri de meslek örgütümüzde rol
almaya davet ediyorum. Bugün T‹DE'yi, Türkiye'yi, global meslek örgütümüz olan IIA'de temsil ederek yaflad›¤›m heyecan› ve gururu sizin de
yaflaman›z› diliyorum.
Özlem Aykaç, CIA, CCSA
IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi,
T‹DE Dan›flma Kurulu Baflkan›,
CCI Chief Audit Executive.
IIA Yönetiminde ‹lk Meslektafl›m›z;
organizasyon olarak buna dayanmak hem de
üyelerine bu dönemde destek ve yol gösterici olmak durumundayd›. ‹lk görevlerimizden biri,
IIA'in organizasyon yap›s›n› ve hizmetlerini gözden geçirerek, bu zor dönemi minimum kay›pla
atlatmas›n› sa¤lamakt›. Ayn› dönemde IIA'in baflkan›n›n da de¤iflmesi, organizasyonun karfl›laflt›¤› di¤er zorlu bir engeldi.
Bunun yan› s›ra, 2007'de yap›lan 6 y›ll›k stratejik
ifl plan› ve 2013 'Meslegin Global Olarak Tan›nmas›' vizyonu çerçevesinde, birçok stratejik plan
devreye girdi. IIA'in karfl›laflt›¤› di¤er bir engel
ise, en büyük gelir kayna¤› olan sertifikasyon s›nav sisteminde yap›lan de¤ifliklik nedeniyle yaflad›¤› problemlerdi. ‹flte tüm bunlar›n yafland›¤› bir
dönemde, IIA'in Yönetim Kurulu'nda olmak, benim için gerçekten heyecan verici ama ayn› zamanda oldukça zorlu bir deneyimdi. Bir yandan,
mesle¤in global organizasyonunun sa¤l›kl› geliflmesi için al›nan kararlara destek olurken, bir
yandan bunun T‹DE'ye etkilerinin nas›l olaca¤›n›
düflünmek ve bunu tarafs›z olarak dile getirmek
gibi bir sorumlulu¤um vard›.
34
35
MÜHÜR
MÜHÜR
Sertifikasyon
Komitesi
Bu say›m›zda T‹DE için
çok önemli fonksiyonlar›
yerine getiren
konu¤umuz oldu.
Komiteyle ilgili
sorular›m›z› T‹DE Baflkan
Yard›mc›s› Serhan
Göktürk (CIA, CFE), T‹DE
Yedek Yönetim Kurulu ve
Komite üyesi Ahmet
Küçüksavafl (CIA, CFE),
Komite Baflkan› ‹lker
Özcan (CIA, SMMM) ve
Komite üyesi Orçun Osoy
(CIA, CISA) yan›tlad›.”
Sertifikasyon Komitesi'nde görev almak nas›l
mümkün olmaktad›r? Komitede görev yapman›n bir süresi var m›d›r? Komite Baflkan› nas›l
seçilmektedir? Halihaz›rda komitede kimler
görev yapmaktad›r?
(S.G.): Sertifikasyon Komitesi, periyodik aral›klar ile CIA unvan›na sahip kifliler ile ba¤lant› kurarak tak›m arkadafllar› aramaktad›r. Adaylar›n
CIA unvan›na ve ileri derecede ‹ngilizce bilgisine sahip olmalar› gereklili¤inin yan› s›ra tak›m
çal›flmas›n› benimseyen amatör ruhlu profesyonellerden oluflmas›n› arzuluyoruz.
Komitede görev yapman›n belirli bir süresi bulunmamakla birlikte üyelerimizin süreç içerisinde yönetsel görevler üstlenmeleri bir T‹DE gelene¤i hâline gelmifltir diyebiliriz. Halihaz›rda
T‹DE Yönetim Kurulu'nda görevlerini sürdüren
T‹DE Baflkan› fienol Toygar, T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Ali fiir Yard›m ve T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Serhan Göktürk bu gelenek çerçevesinde
Sertifikasyon Komitesi'nde faaliyet gösterdikten
bir süre sonra yönetsel görevler üstlenmifllerdir.
Türkiye
‹ç Denetim
Enstitüsü
T‹DE Sertifikasyon Komitesi'nin amaçlar›, organizasyon yap›s›, görev alan› ve sorumluluklar› nelerdir?
Serhan Göktürk (S.G.): Komitemizin temel
amac›; Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü (IIA)
taraf›ndan düzenlenen Uluslararas› ‹ç Denetçi
(CIA), Uluslararas› Mali Hizmetler Denetçi
(CFSA), Uluslararas› Kontrol Özde¤erlendirme
Uzman› (CCSA) ve Uluslararas› Kamu Denetçisi (CGAP) unvan sertifikasyonlar› s›navlar›n›n
Türkiye'de düzenlenmesi ile bu süreçlere iliflkin
her çal›flman›n yurt içi ve yurt d›fl› eflgüdümünün sa¤lanmas›d›r.
Komitemiz bir baflkan ile komite baflkan›nca
uygun görülecek yeterli say›da komite üyesinden oluflmaktad›r. Komitede yer alacak arkadafllar›m›z›n ileri derecede ‹ngilizce bilgisine ve
CIA unvan›na sahip olmalar› zorunludur. Unvan sertifikasyonu s›navlar›n›n yap›laca¤› merkezlerin tayini ve denetimi, IIA merkez ofisiyle
ve s›nav hizmet sa¤lay›c›s› Pearson VUE flirketi
ile iliflkilerin yürütülmesi, s›nav altyap›s›n›n iyilefltirilmesi, adaylar›n sürece iliflkin sorunlar›n›n
çözümlenmesi, unvan sertifikas› sahiplerinin
sürekli meslekî geliflim kredilerinin (CPE) takibi
bizim sorumlulu¤umuzdaki konulard›r. Tabi ki
bu arada s›navlarla ilgili tercüme ve tashih ifllerinin organizasyonunu da komitemizin hassas
ve kritik görevleri aras›nda saymam›z gerekir.
36
37
MÜHÜR
MÜHÜR
Soldan sa¤a: ‹lker Özcan, Serhan Göktürk, Ahmet Küçüksavafl ve Orçun Osoy
Yine bu gelenek çerçevesinde Komitemiz üyelerinden Ahmet Küçüksavafl, Yedek Yönetim
Kurulu Üyesi s›fat›yla T‹DE ‹cra Komitesi'nde de
aktif görevler üstlenmektedir.
Sertifikasyon Komitesi Baflkan›, sertifikasyondan
sorumlu yönetim kurulu üyesinin önerisi ile
T‹DE Baflkan› taraf›ndan; komite üyeleri ise komite baflkan›n›n önerisi ile sertifikasyondan sorumlu yönetim kurulu üyesi taraf›ndan atanmaktad›r. Sertifikasyon Komitesi halihaz›rda
Komite Baflkan› ‹lker Özcan ile üyeler Ahmet
Küçüksavafl ve Orçun Osoy'dan oluflmaktad›r.
Komite faaliyetlerine iliflkin koordinasyon ise ilgili Yönetim Kurulu Üyesi s›fat› ile T‹DE Baflkan
Yard›mc›s› Serhan Göktürk taraf›ndan sa¤lanmaktad›r.
Komitenin amaç ve hedeflerine yönelik performans ölçümü nas›l ve hangi sürelerde yap›lmaktad›r?
(S.G.): Komitemiz amaç ve hedeflerine yönelik
performans ölçümleri Sertifikasyondan Sorumlu
Yönetim Kurulu Üyesi taraf›ndan Yönetim Kurulu'na en az y›lda bir defa sunulmaktad›r. Ancak
komitenin faaliyetleri, gerek mali olarak gerekse
itibari olarak en öncelikli konulardan say›ld›¤›
için, fiili olarak, yönetim kurulumuz taraf›ndan
daimi flekilde denetlenmektedir. Söz konusu öl-
çümlerde esas k›stas do¤al olarak, unvan sertifikasyon süreçlerine ve iç denetim mesle¤ine
sa¤lamay› amaçlad›¤›m›z faydad›r.
Komitenin çal›flmalar›na iliflkin raporlama yap›lmakta m›d›r? Yap›lmakta ise hangi periyotlarla, ne tür raporlar haz›rlanmakta ve kime sunulmaktad›r?
‹lker Özcan (‹.Ö.): Sertifikasyon Komitesi üyeleri, biraz önce belirtti¤imiz daimi denetim alt›nda olmalar›ndan dolay›, düzenli olarak Yönetim Kurulu toplant›lar›na kat›larak, gerçeklefltirilen görevler hakk›nda Yönetim Kurulu Üyelerine bilgilendirmeler yapmaktad›r. Ayr›ca y›l
sonlar›nda yay›nlanan faaliyet raporunda Genel
Kurul üyelerine Sertifikasyon Komitesi'nin faaliyetleri hakk›nda bilgilendirme yap›lmaktad›r.
Unvan sertifikasyonlar›na yönelik olarak hangi
tür s›navlar yap›lmaktad›r?
(‹.Ö.): CIA (Uluslararas› ‹ç Denetçi), CCSA
(Uluslararas› Kontrol Özde¤erlendirme Uzman›) CFSA (Uluslararas› Mali Hizmetler Denetçisi) ve CGAP (Uluslararas› Kamu Denetçisi) s›navlar› yap›lmaktad›r.
Gerek CIA gerekse de CFSA, CCSA ve CGAP
"e¤itim sertifikalar›" de¤il uluslararas› geçerlili¤i
olan "unvan sertifikalar›"d›r. Unvan sertifikala-
r›nda söz konusu olan; e¤itim, tecrübe, karakter, s›navda baflar› gibi flartlar yerine getirildikten sonra ispatlad›¤›n›z yetkinli¤inizi unvan olarak isminizin yan›nda tafl›ma yetkisinin size verilmesidir. Bunu özellikle vurgulamak isteriz;
çünkü sertifika kelimesi tedavülü yüksek bir kelime. Meslekdafllar›m›z çeflitli e¤itimlere kat›l›yorlar, hattâ baz›lar›n›n sonunda küçük bir s›nav da yap›l›yor; e¤itim sonunda elimize bir
sertifika veriliyor, bak›yoruz “benim de sertifikam var” deniyor. O sertifikalar ile bu unvan
sertifikalar› çok farkl› fleyler.
Ülkemizde sertifikal› meslek mensuplar›n›n da¤›l›m› hakk›nda bilgi verir misiniz?
(‹.Ö.): 2009 Kas›m sonu itibar›yla, ülkemizdeki
CIA unvan›na sahip denetçimiz 302'ye ulaflt›.
CCSA'lerimiz 28, CFSA'lerimiz 26 ve CGAP'lerimiz ise 7 seviyesinde. fiu anda yaklafl›k 400
meslektafl›m›z da s›navlar için T‹DE'ye baflvurmufl durumda.
S›nav yap›lacak yerler nas›l belirlenmektedir?
S›navlar›n güvenli¤i nas›l sa¤lanmaktad›r? Bu
konuda al›nan tedbirler hakk›nda bilgi verir misiniz?
Ahmet Küçüksavafl (A.K.): Sertifika s›navlar›,
bilgisayar destekli s›nav hizmetleri konusunda
Sertifikasyon s›navlar›n›n elektronik ortamda
gerçeklefltirilmesi nas›l sa¤land›? Bu konuda
yap›lan çal›flmalar hakk›nda bilgi verir misiniz?
(A.K.): Bildi¤iniz gibi, sertifikasyon s›navlar›
2000 y›l›ndan itibaren T‹DE taraf›ndan organize
edilmektedir.
Kâ¤›t kalem yöntemi ile yap›lan bu s›navlar›,
2008 y›l›na kadar baflar› ile yürüttük. 2008 y›l›nda ise alt yap› çal›flmalar›n› tamamlad›k ve
ard›ndan sertifikasyon s›navlar›n› bilgisayar destekli olarak yapmaya bafllad›k. Bu nedenle,
2008 y›l›n›n sertifikasyon s›navlar› için bir milat
oldu¤unu söylememiz yanl›fl olmaz.
S›navlar›n bilgisayarl› sistemde yap›labilmesini
temin etmek için baflvuru aflamas›ndan s›nav
sonucunun al›nmas› aflamas›na kadar olan bütün süreçleri yeniden düzenledik. Bu amaçla;
örne¤in, s›nav baflvuru formlar› ve adaylar ile ilgili kay›tlar›n IIA genel merkezine aktar›lmas›n›
sa¤layan altyap›y› yeniden oluflturduk.
Bilgisayar destekli s›nav sistemine geçifl çal›flmalar›n› global düzeyde birçok ülkenin enstitüsünden önce tamamlad›k. Birçok ülkenin enstitüsüne de bu konuda rehberlik yapt›k. Bunlar,
bizim için ayr› bir gurur kayna¤› elbette...
Unvan sertifikasyonlar›n›n sürekli mesleki geliflim kredilerinin (CPE) takibi nas›l yap›lmaktad›r?
(A.K.): CPE bildirimleri hakk›ndaki sorularla s›kça karfl›laflt›¤›m›z için, bu sorunuzu f›rsat bile-
dünyan›n en önde gelen flirketi olan 'Pearson
VUE'nun anlaflmal› s›nav merkezlerinde yap›lmaktad›r. S›nav merkezlerinin say›s› ise sorumlu oldu¤umuz bölgedeki kapasite ihtiyac› göz
önünde bulundurularak belirlenmektedir.
2008 y›l›ndan bu yana bilgisayar destekli olarak
yürütülen s›navlarda, kâ¤›t kalem yöntemi ile
yap›lan eski s›navlardan farkl› güvenlik önlemleri uygulanmaktad›r. Yeni uygulamada, örne¤in çift kimlik tespiti yap›lmakta, s›nav odas›na
al›nacak flahsi eflyalarla ilgili çok s›k› k›s›tlamalar uygulanmakta, s›nav ortam› sürekli olarak
kamera ile izlenmektedir.
S›nav merkezlerine özgü olan söz konusu güvenlik önlemleri d›fl›nda s›nav sorular›n›n de¤iflimi ve bir aday›n 90 günlük süre içerisinde ayn› s›nav› tekrar alamamas› gibi taraf›m›za özgü
güvenlik önlemleri de bulunmaktad›r. Esasen
Sertifikasyon Komitesi'nin üye say›s›n›n çok s›n›rl› tutulmas› bile konuya yaklafl›m›m›zdaki
hassasiyetten kaynaklanmaktad›r.
38
MÜHÜR
rek öncelikle bildirim yükümlülükleri hakk›nda
k›saca bilgi vermek isteriz.
Bildi¤iniz gibi, CIA, CCSA, CGAP ve CFSA sertifikasyonuna sahip olan meslektafllar›m›z, belirli faaliyetlerde bulunarak mesleki geliflimlerini sa¤lamakta ve bu faaliyetleri ile ilgili bildirimde bulunarak unvanlar›n› kullanma haklar›n› devam ettirmektedirler. Sürekli mesleki geliflim (CPE) kredilerini bildirmeyen meslektafllar›m›z›n unvanlar› ise ask›ya al›nmaktad›r.
CPE bildirimleri, tüm unvanlar için iki y›ll›k sürelerde yap›lmaktad›r. ‹ki y›ll›k süreler için, CIA
unvan›na sahip meslektafllar›m›z›n 80, di¤er unvanlara sahip meslektafllar›m›z›n ise 40 saatlik
CPE kredisi bildirme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Mesle¤ini icra etmeyen meslektafllar›m›z›n
ise bu sürelerin yar›s› kadar bildirim yapmalar›
yeterli olmaktad›r.
Tüm sertifikasyon s›navlar›, s›nav›n geçildi¤i y›l
ve bir sonraki y›l için CPE bildirim muafiyeti
sa¤lamaktad›r. E¤er bir meslektafl›m›z CIA unvan›na sahipse ve CIA için gerekli CPE bildirimini yerine getirmiflse sahip oldu¤u di¤er tüm
sertifikalar için de bildirim yükümlülü¤ünü yerine getirmifl olmaktad›r.
Sürekli mesleki geliflim (CPE) yükümlülüklerini
yerine getiren tüm sertifika sahipleri, her iki y›ll›k dönem için bir sonraki y›l›n Mart ay› sonuna
kadar [email protected] e-posta adresine gönderdikleri formlar ile bildirimde bulunmaktad›rlar.
Bildirimde bulunan meslektafllar›m›z›n bildirim
formlar›n›n bir kopyas›n› destekleyici belgele-
Sertifikasyon Komitesi Üyeleri
Serhan Göktürk (CIA, CFE) ‹MKB Teftifl ve
Gözetim Kurulu'nda Baflmüfettifl olarak
görev yap›yor.
Ahmet Küçüksavafl (CIA, CFE) Finansbank
Teftifl Kurulu'nda Finansal Denetimler ve
Hazine Denetimlerinden Sorumlu Birim
Yöneticisi olarak görev yap›yor.
‹lker Özcan (CIA, SMMM) Deloitte Türkiye'de K›demli Dan›flman olarak görev yap›yor.
Orçun Osoy (CIA, CISA) Türk Ekonomi
Bankas›'nda Müfettifl olarak görev yap›yor.
riyle beraber (IIA / T‹DE taraf›ndan istenmesi
durumunda ibraz edecek flekilde) en az üç y›l
süreyle saklamalar› gerekmektedir.
Sürekli mesleki geliflim kredisi bildirimlerinin
takibi, tüm sertifikalar için Sertifikasyon Komitesi taraf›ndan yap›lmaktad›r. Bildi¤iniz gibi, bildirim yükümlülü¤ü esas olarak sertifika sahiplerinin sorumlulu¤unda olan bir konudur. Sertifikasyon Komitesi ise, sertifika sahibi meslektafllar›m›z›n, unvanlar›n›n ask›ya al›nmas› gibi istenmeyen bir sonuçla karfl›laflmalar›n› önlemek
için, bildirim dönemi gelen meslektafllar›m›za
hat›rlatma duyurular› göndermektedir. Sürekli
mesleki geliflim kredisi bildirimi yapmad›¤› için
unvanlar› ask›ya al›nacak meslektafllar›m›za da
e-posta yolu ile haber verilmektedir.
Sürekli mesleki geliflim kredisi bildirimleri ile ilgili deha ayr›nt›l› bilgi edinmek isteyen meslektafllar›m›z, Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'nün internet sayfas›nda yer alan aç›klamalar›m›zdan
her zaman faydalanabilirler. Bize e-posta yolu
ile ulaflan de¤erli meslektafllar›m›z›n sorular›na
da memnuniyetle cevap verece¤imizi ayr›ca belirtmek isteriz.
Sertifikasyon Komitesi'nin T‹DE'ye olan katk›lar› hakk›nda bilgi verir misiniz?
Orçun Osoy (O.O.): Sertifikasyon Komitesi'nin
katk›lar›n› belki de T‹DE ile s›n›rland›rmaks›z›n
ülkemize, çevre ülkelere ve mesle¤e faydalar›
nelerdir fleklinde geniflletmek yanl›fl olmaz. Günümüzde “unvan sertifikasyonu” sadece iç denetimde de¤il, birçok meslekte uluslararas› bir
uzmanl›¤› belgelendirme standard› hâline gelmifltir. ‹ç denetimde bu yetkinlik belgelendirme
standard› CIA, CCSA, CFSA ve CGAP ile sa¤lanmaktad›r. Biz T‹DE olarak bu unvan sertifikalar›na yönelik s›navlar›, y›llarca Türkiye'de tüm
dünyayla efl zamanl› olarak yapt›k ve yapmaya
devam ediyoruz. Yaklafl›k iki ay önce de s›nav
baflvurular›n› “web tabanl› baflvuru sistemi” ile
internet üzerinden almaya bafllad›k.
Bu prosedürleri o kadar gelifltirdik ki art›k ‹ran,
Gürcistan, Azerbaycan gibi bölge ülkelerinden
bile baflvurular bizim üzerimizden yap›lmaya
bafllad›. Yani Komite olarak hizmetlerimizi
uluslararas› seviyede sürdürmekteyiz. T‹DE bu
niteli¤iyle de bölge ülkelerinde bilinirli¤i yüksek bir enstitü hâline gelmifltir.
Sertifika s›navlar›n›n ‹ngilizce yan›nda Türkçe
olarak da yap›l›r olmas› ayr›ca gurur duydu¤umuz bir hizmettir ki, T‹DE CIA, CCSA ve CGAP
CIA sertifikasõ i denetiler iin tm dnyada tanõnan tek sertifikadõr.
Kendinizi farklõlaßtõrõn.
Sertifikalanõn.
40
MÜHÜR
s›navlar›n› kendi diliyle de yapabilen dünyadaki nadir örgütlerden biridir. Böylece, ‹ngilizce
yeterlili¤i zay›f ama iç denetim nosyonu ve tecrübesi yüksek meslektafllar›m›z›n da böylece bu
s›navlara girmesinin yolunu açt›k. CFSA s›nav›n›n da Türkçe olarak yap›lmaya bafllanmas› ile
ilgili alt yap› çal›flmalar› devam ediyor, en k›sa
sürede bunu da hayata geçirece¤iz.
Ayr›ca belirtmek isteriz ki; unvan sertifikasyonu
konusu sadece, Türk meslektafllar›m›za uluslararas› geçerlili¤i olan bir “meslek dili” ö¤retilmesi ve ortak akl›n oluflturulmas›, T‹DE'ye de
ulusal ve uluslararas› tan›n›rl›k gibi faydalar
sa¤lamakla kalmay›p, Enstitümüzün mali durumuna da olumlu katk›da bulunmaktad›r. Bu da
bizi mutlu eden ayr› bir husustur.
mam›z uygun olur. Mesleki konulardaki geliflmeleri yak›ndan izleme flans› elde ediyoruz. Fikirlerin ve bak›fl aç›lar›n›n paylafl›ld›¤› bir platformda yer almak, di¤er kurum ve sektörlerden
meslek mensuplar› ile çal›flmak iyi bir motivasyon sa¤l›yor. Bu zorlu süreçler, liderlik yeteneklerimizi gelifltiriyor.
Tüm adaylar›n baflvurular›yla, sorunlar›yla birebir muhatap oldu¤umuz için profesyonel ifl
a¤›m›z, network'ümüz kendili¤inden ve nitelikli bir flekilde gelifliyor. T‹DE iflin do¤rusu bir
mesleki paylafl›m ve iflbirli¤i zemini olarak,
hem ciddi hem de nefleli bir ortama sahip. Bu
pozitif atmosfer de iflin do¤rusu kurum kültürünün hoflumuza giden ve bizi verimli k›lan baflka bir taraf›.
Sertifikasyon Komitesinde görev almak isteyen
meslek mensuplar›na önerileriniz nelerdir?
(O.O.): Komitemiz, T‹DE'nin di¤er komiteleri
gibi gönüllü olarak görev yapan üyelerden oluflmaktad›r. Dolay›s›yla komitemizde görev alacak meslektafllar›m›zdan öncelikli beklentimiz,
mesle¤imize ve Enstitümüze özverili çal›flmalar› ile katk› sa¤layabilecek durumda olmalar› ve
bu yönde belirli kriterleri tafl›malar›d›r.
Adaylardan, öncelikle ve tabii olarak T‹DE'nin
üyesi olmalar› ve her iç denetçinin sahip olmas› gereken meslek ahlak›na, etik ilkelerine sahip
olmalar› beklenmektedir.
Tecrübeleriyle, bilgileriyle, uzmanl›klar›yla
mesle¤imize katk› sa¤lama motivasyonlar›n›n
güçlü olmas› gereklidir. Adaylar›n CIA unvan›
tafl›malar› flart›m›z var ki bu unvan zaten kiflinin
biraz önce belirtti¤imiz hususlara sahip oldu¤unun bir kan›t›d›r.
Ayr›ca Sertifikasyon Komitesi'nde görev almak
isteyen meslektafllar›m›z›n bilmesi gerekir ki;
üyeler Komitedeki görevleri süresince ve görev
bitifl tarihlerinden itibaren iki y›l süre ile Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü (IIA) unvan sertifikas› s›navlar›na giremezler. Bu nedenle adaylar›n
mevcut unvan sertifikalar› haricinde almak istedikleri di¤er IIA sertifikalar› bulunuyor ise, önceliklerini tekrar gözden geçirmelerini öneririm.
Tabii bu arada, 'flartlar bunlar' derken Komitede
çal›flmak isteyenlerin de gözünü korkutmamak
lâz›m.
Bu fedakârl›klar›n karfl›l›¤›nda elbette birçok
meslekî kazan›m da söz konusudur. Bir defa
mesle¤e somut, elle tutulur, ölçülebilir bir katk›
yapman›n mutlulu¤unu listenin en bafl›nda say-
Meslek profesyonellerine sertifikasyon konusunda bir mesaj›n›z var m›?
(O.O.): ‹ç denetim alan›ndaki yetkinliklerini ispat etmeleri aç›s›ndan en önemli kilometre tafllar›ndan birisi olan sertifika edinme sürecinde
meslektafllar›m›z›n karfl›laflacaklar› tüm sorunlar›n çözüme kavuflturulmas› ve ihtiyaç duyduklar› deste¤in sa¤lanmas› amac›yla Sertifikasyon Komitesi her zaman yard›ma haz›rd›r.
Bu vesileyle, meslektafllar›m›z›n;
[email protected] ba¤lant›s›ndan bizlerle iletiflime geçebileceklerini tekrar hat›rlatmak
isteriz.
“Sertifikasyon
Komitesi'nde görev almak
isteyen meslektafllar›m›z›n
bilmesi gerekir ki; üyeler
Komitedeki görevleri
süresince ve görev bitifl
tarihlerinden itibaren iki
y›l süre ile Uluslararas› ‹ç
Denetim Enstitüsü (IIA)
unvan sertifikas›
s›navlar›na giremezler.”
42
43
AYRAÇ
AYRAÇ
Bir Denetçinin Seyahatnamesi
Bu say›dan itibaren f›rsat buldukça sizlerle denetim mesle¤inin farkl› yönlerini ele alaca¤›m›z bir
yaz› dizisine bafll›yoruz. Bir denetçi iflinin gere¤i
olarak kimi zaman Türkiye'de, kimi zaman yurt
d›fl›nda farkl› yerler görebilir ve de¤iflik deneyimler elde edebilir. Yaz› dizimizde sizlerle bu deneyimleri paylaflmay› amaçl›yoruz;
Bir Denetçinin Seyahatnamesi'nde gidece¤imiz
ilk bölge Güney Afrika....
Botsvana, Lesotho, Namibya, Swaziland ve Güney Afrika Cumhuriyeti, Afrika'n›n Güney Bölgesi olan Güney Afrika'y› meydana getiren befl ülkedir. Güney Afrika'n›n en genifl topraklar›, Afrika'n›n güney ucunda yer alan ve Afrika k›tas›n›n
güney kesiminin neredeyse yar›s›n› kaplayan,
Güney Afrika Cumhuriyeti'ne aittir. Bu genifl
topraklarda genellikle yar› çöl iklimi, do¤u k›y›lar›nda ise subtropikal iklim görülmektedir. Afrikaans, ‹ngilizce, Pedi, Sotho, Svazi, Venda ve
Zulu gibi on bir resmi dile sahip olan Güney Af-
rika Cumhuriyeti'nin önemli flehirleri aras›nda;
Cape Town, Johannesburg, Pretoria, Kimberley,
Durban ve Bloem Fontein bulunmaktad›r. Ben
sadece 2006 y›l›nda, 6 haftal›k bir denetim s›ras›nda; gitmifl oldu¤um Johannesburg ve Cape
Town flehirlerinden bahsedece¤im.
Denetledi¤imiz ofis Johannesburg'da oldu¤u
için 6 haftal›k denetim boyunca a¤›rl›kl› olarak
Johannesburg'da kald›k. Afrika k›tas›n›n en kalabal›k dördüncü flehri olan ve dünyadaki en büyük k›rk metropolitan flehir içinde gösterilen Johannesburg, Cape Town'un ard›ndan Güney Afrika'n›n en kalabal›k ikinci flehridir. Güney Afrika'n›n kültürü, gelenekleri ve al›flkanl›klar› temelde, her ülkede oldu¤u gibi, tarihine ve tarihinin getirdiklerine dayan›r. National Geographic
dergisinde Peter Godwin'in de bahsetti¤i gibi
Jo'burg, beyaz iktidar›n›n ve ›rk ayr›mc›l›¤› politikas›n›n on y›l önce sona erdi¤i ülkenin en kozmopolit kentidir. So¤uk savafl, sömürgecilik ve ›rk
ayr›m›n›n getirdi¤i pek çok siyasi k›s›tlamayla
karfl›laflm›fl olan bu flehirde bir tak›m ciddi problemler maalesef halen devam etmektedir. K›rsal
bölgelerdeki bask›n›n artmas› üzerine binlerce
zenci ifl aramak için flehre gelir ve iç savafl y›llar›nda ›rk ayr›mc›l›¤› kolay kolay de¤iflmeyecek
bir olay halini al›r. Günümüzde de suçun s›n›r tan›mamas› ve her geçen gün artmas› orta s›n›f beyazlar›n, yeni al›flverifl ve ifl merkezlerinin h›zla
ço¤ald›¤› kuzeye do¤ru çekilmelerine sebep olmaktad›r. fiehirde yaflayan insanlar ya sokaklarda görebilece¤iniz fakir zenciler ya da en güvenli evlerde oturan, güvenli¤i hayat tarz› haline getirmifl olan beyazlard›r. Yaflananlar›n etkisiyle devam etmekte olan problemlerin yan› s›ra günlük
hayat Afrika k›tas›n›n en modern ve en zengin
flehri, Jo'burg da h›zla geçmektedir. Bu durum denetime gitti¤imiz ofiste bize ilk gün verilen oryantasyonun en önemli ve öncelikli k›sm›n›n ''güvenlik'' olmas› ile de karfl›m›za ç›km›flt›. Kald›¤›m›z otel Nelson Mandela Square'de yer alan, ayn› zamanda güvenlik standartlar› çok yüksek olan
ve Jo'burg'un en lüks ve büyük al›flverifl merkezi-
ne ba¤l› olan Michelangelo Hotel idi. Kesinlikle
tavsiye edece¤im, son derece konforlu ve beklentilerinizi karfl›layabilecek bir otel...
Jo'burg'da denetim haricinde hafta sonlar›n› tabii
ki çeflitli aktivitelerle geçirdik. Güney Afrika deyince akla ilk gelen Safaridir. Safari için birkaç
saat uzakl›kta olan Pilanesberg Do¤al Park'a gittik (tabii güvenlik nedeniyle grup halinde, gün
a¤ard›ktan sonra, rehber eflli¤inde ve özel bir
servis arac› ile). Güney Afrika'da Safari yapt›¤›n›zda önemli olan Büyük Befl denilen aslan, fil,
buffalo, gergedan ve leoparlar› görmeniz. Bunlar
d›fl›nda zürafalar›, zebralar›, hipopotamlar›, geyikleri, de¤iflik renkteki kufllar› canl› bir belgeselin içinde yaflarm›flças›na gözlemleyebilirsiniz.
Jipin içinde olsan›z bile muhteflem foto¤raflar çekebiliyorsunuz. Ö¤le yeme¤i içinse Do¤al
Park'›n içinde yer alan restaurantta barbekü yapabilirsiniz.
Bir depremle s›rlara kar›flan ve 1992 y›l›nda Dünya Güzellik yar›flmas› ile kap›lar›n› yeniden tüm
Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m
44
45
AYRAÇ
AYRAÇ
Tüm ulafl›m boyunca yoldan geçerken siyah kabilelerin yaflam flekillerini, evlerini, yaflad›klar› hayat tarz›n› da gözlemlemeniz kuzey ve güney kutbu gibi birbirine z›t iki ucu temsil etmektedir.
Bu arada Jo'burg'da kald›¤›n›z süre boyunca mutlaka Afrika Flea Market'a u¤raman›z› tavsiye ederim; çeflitli Afrika biblolar›n›, de¤iflik tak›lar› ve hediyelik eflyalar› oldukça uygun fiyata bu pazardan
alabilirsiniz.
‹lk siyahi baflkan olan Nelson Mandela, 1994'te,
Afrika'n›n yasama kenti olan Pretoria'da yemin
etmifltir. Irkç›l›k karfl›t› olan Nelson Mandela'n›n
devlet baflkanl›¤›na seçilmesiyle bafllayan de¤ifliklikler günümüzün demokratik ve ça¤dafl Güney Afrika's›n› oluflturmufltur. Do¤an›n ve çevrenin güzelli¤i, dünyan›n en büyük alt›n madenlerinin verimlili¤i, yeni ile eskinin uyumu ve Afrika'n›n ticari merkezi haline gelmifl Johannesburg
flehrinin hareketlili¤i Güney Afrika'n›n keflfetmeye de¤er bir ülke oldu¤unun kan›tlar›d›r.
Cape Town Güney Afrika'n›n en büyük flehridir.
Eskiyle yeninin uyumunu çok güzel bir flekilde
yans›tan bu flehire genellikle birbiriyle harmanlanm›fl olan Afrika, Hollanda ve ‹ngiliz kültürleri
hakimdir. Cape Town bir liman kentidir ve deniz
ürünleri oldukça revaçtad›r. Özellikle Victoria &
Albert Front bölgesinde, Malezya ve Avrupa
mutfa¤›ndan esinlenen bu kentin karma damak
tad›ndan pek çok çeflitle karfl›laflmak mümkündür. Cape Town Minstrel karnaval›n›n yan›s›ra;
Ümit Burnu, Masa Da¤›, Uzun Cadde, liman, sanatsal faaliyetlerin sergilendi¤i Green Market
Square, Robben Adas›, penguenleriyle ünlü
Boulders Bay ve bir botanik bahçe olan Kirstebosch Gardens görülmesi gereken yerlerdendir.
Kal›fl için merkezi olmas› ve manzaras› ile Radisson SAS Hotel Waterfront gerçekten muhteflem.
Masa Da¤› (Table Mountain): 1086 metre yüksekli¤inde olan bu da¤›n en tepesi bir masa biçiminde düz oldu¤u için bu ismi alm›flt›r. Masa Da¤›'n›n zirvesine flehirden teleferikle ç›kabiliyorsunuz. Da¤›n tepesinden görünen flehir manzaras›n›n yan› s›ra bu da¤da tam 1470 çeflit bitki türü bulunuyor.
Victoria ve Alfred Limanlar›: Bir liman flehri
olan Cape Town'a Victoria ve Alfred limanlar›
ayr› bir özellik katar. Liman bölgesinde bulunan
al›flverifl mekanlar›, enfes yemeklerin yap›ld›¤›
restoranlar, iki adet dev akvaryumu, müzeleri ve
e¤lence ad›na arayabilece¤iniz birçok fleyi bir
arada bulabilece¤iniz bir bölgedir. Bu limanlardan kalkan gezi tekneleriyle Cape Town'un güzel koylar›n› ziyaret edebilirsiniz. E¤er sörf yap›yorsan›z mutlaka Uzun Cadde'de yer alan sörf
dükkanlar›na u¤raman›z› ve al›flverifl yapman›z›
tavsiye ederim. Fiyatlar› oldukça uygun.
Boulders Bay: fiehrin en ünlü plajlar›ndan. Bu
plaj penguenleriyle ünlüdür. Penguenler, bu bölgeyi kendilerine ev olarak seçmifller ve zamanla
insanlarla birlikte yaflamaya al›flm›fllard›r.
Ümit Burnu: Afrika K›tas›'n›n en uç noktas› olan
Ümit Burnu, Cape Town'a bir saatlik mesafede
bulunuyor. Ümit Burnu'nda bulunan Milli Park'a
ufak bir trenle ç›k›yorsunuz ve bu tren yolculu¤unun ard›ndan Hint Okyanusu ile Atlas Okyanusu'nun birleflti¤i noktadas›n›z. Buradan okyanusun dev dalgalar›n› seyredebilirsiniz. Ben denemeye cesaret edemedim ancak; köpek bal›klar›yla dal›fl maceras› yaflamak istiyorsan›z, bu hayalinizi de Cape Town' da güvenli kafeslerin içinde
dal›fl yaparak gerçeklefltirebilirsiniz.
Kirstebosch Gardens: Güney Afrika'ya özgü
birçok bitkiyi bar›nd›ran bu botanik bahçesinde
pazar akflamlar› klasik ve caz konserleri düzenleniyor.
Robben Adas›: Kentin 12 kilometre ötesindeki,
Nelson Mandela'n›n y›llarca hapis yatt›¤› ada
müze olarak hizmet veriyor. Zengin do¤al haya-
t› ile görülmeye de¤er yerlerin bafl›nda geliyor.
Yeme-‹çme: Hem Johannesburg hem de Cape
Town mutfa¤›nda mutlaka deniz ürünlerini deneyin; fiyatlar› oldukça uygun ve lezzetleri muhteflem. Örne¤in, Cape Town'da bal›k tutmak bir
yaflam biçimi. Kent, ayn› zamanda bölgenin en
önemli meyve üretim merkezlerinden. Yerel
meyveleri mutlaka tad›n. Yeni Dünya flarapç›l›¤›n›n merkezlerinden olan Cape Town'da pek çok
yemek ve flarap turu düzenleniyor. Bunlar›n d›fl›nda Johannesburg'da et yemekleri oldukça
önemli bir yer tutmaktad›r. Porsiyonlar› oldukça
büyük ve doyurucu. Akl›mda kalan ve be¤endi¤im birkaç yer: Johannesburg'da; The Butcher
Shop, Montego Bay Seafood & Sushi Bar, Bukhara, Caffe Della Salute; Cape Town'da Manolo,
Mama Africa, Savoy Cabbage ve Balducci's.
Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m CIA, SMMM, CFE
T‹DE Yönetim Kurulu Üyesi, Fritolay ‹ç Denetim Müdürü
dünyaya açan Sun City'i de mutlaka görmenizi
tavsiye ederim. Jo'burg'dan yaklafl›k 2,5 - 3 saat
uzakl›kta bulunan Sun City, suni tropik sahili, lüks
oteli, casino'su ve botanik bahçesi ile tam bir tatil
cenneti. Sun City'i gezerken her yar›m saatte bir
depremi canland›ran suni depreme flahit olabilir,
suni plajlar›ndan dalga havuzuna girebilir veya
flans oyunlar›nda flans›n›z› deneyebilirsiniz.
46
47
YAKIN PLAN
YAKIN PLAN
“Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin
Dr. Ahmet Genç- Hazine Müsteflarl›¤›
Sigortac›l›k Ge. Mü.
Sigorta ve reasürans ile emeklilik flirketlerinin
iç sistemlerine iliflkin 2008 y›l›nda yönetmelik
fleklinde bir düzenleme yap›ld›. Bu düzenleme
ile neyi hedeflediniz?
Daha önce, 2004 y›l›nda “Sigorta ve Reasürans
fiirketlerinin ‹ç Denetim Sistemlerine ‹liflkin Genelge” haz›rlanarak, flirketlerin bünyelerinde
faaliyetlerinin kapsam ve yap›s›yla uyumlu,
de¤iflen koflullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemini kurmalar›, idame ettirmeleri ve gelifltirmeleri sa¤lanm›flt›r. Ancak, koflullar›n de¤iflmesi, sektörün
geliflmesi ve 5684 say›l› Sigortac›l›k Kanunu'nun yay›mlanmas› ile yeni ve daha kapsaml› bir düzenleme ihtiyac› has›l olmufltur. Bunun
üzerine, 21/06/2008 tarihinde “Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin ‹ç Sistemlerine ‹liflkin Yönetmelik” yay›mlanm›flt›r. Bu Yönetmeli¤in ç›kar›lma amac›; sigorta ve reasürans flirketleriyle emeklilik flirketlerinin kuracaklar› iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerine ve bunlar›n iflleyifline iliflkin usul ve
esaslar› düzenlemektir, ki daha önceki genelgede sadece iç denetim sistemine iliflkin düzenlemeler yer almaktayd›.
2008 y›l›nda “Sigorta ve
Reasürans ile Emeklilik
fiirketlerinin ‹ç Sistemlerine
‹liflkin Yönetmelik” yay›mland›.
Yönetmelik 2008 y›l sonuna
kadar, iç kontrol ve risk
yönetimi ile ilgili koflullara ise
2009 y›l›n›n Mart ay› sonuna
kadar uyum sa¤lamalar›n›
öngörmekteydi. Konuyla ilgili
sorular›m›z› Hazine
Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel
Müdürü Dr. Ahmet Genç, ‹ç
Denetim Dergisi için yan›tlad›.
Söz konusu düzenlemeye flirketlerin uyum durumlar› hakk›nda görüflleriniz nedir? Geçifl süreci tamamland› m›?
Yönetmelik flirketlerin iç denetim ile ilgili koflullara, daha önceden da iç denetime iliflkin bir
yap›lar› oldu¤u düflünülerek, 2008 y›l sonuna
kadar, iç kontrol ve risk yönetimi ile ilgili koflullara ise 2009 y›l›n›n Mart ay› sonuna kadar
uyum sa¤lamalar›n› öngörmekte idi. Bu çerçevede, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri
Birli¤i arac›l›¤› ile flirketlerden Yönetmeli¤e
uyum seviyelerinin belirlenmesini teminen dijital ortamda bir tak›m bilgiler talep edilmifltir.
Söz konusu bilgiler incelenmifl olup, flirket özelinde ve sektörün genelinde görülen eksiklikler
not edilmifltir. Uyum sürecinin tamamland›¤›n›
söylemek bu aflamada erken olmakla birlikte,
ciddi biçimde yol kat edildi¤ini görmek mümkündür.
Uygulamalar› dikkate ald›¤›n›zda, düzenlemelerde de¤ifliklik yapma ihtiyac› söz konusu mu?
Yönetmelikte bu aflamada bir de¤ifliklik öngörülmemektedir. Ancak, tamamlay›c› baz› düzenlemeler gerekebilir.
Sigorta sektörünün bulundu¤u yer hakk›nda
düflünceleriniz nedir?
Sigortac›l›k sektörümüz bugün prim üretimi ve
ürün çeflitlili¤i bak›m›ndan istenilen yerde de¤ildir. Ancak, mevzuat altyap›s› bak›m›ndan
uluslararas› standartlar› yakalam›flt›r. H›zl› geliflimin sa¤lanmas› için gerekli ortam oluflturulmuflur. Bu nedenledir ki, yo¤un yabanc› ilgisi
ortaya ç›km›fl ve özellikle 2006 y›l›n›n ikinci yar›s›ndan itibaren ciddi anlamda yabanc› yat›r›mc› girifli olmufltur. Sigorta bilincinin art›r›lmas› için yap›lan çal›flmalar ivme kazanm›flt›r.
Hazine Müsteflarl›¤›'n›n stratejik plan› çerçevesinde özellikle 2010 - 2013 döneminde artan
biçimde tan›t›m ve bilinçlendirme çal›flmalar›
sektörle birlikte yürütülecektir.
‹ç denetim mesle¤inin ülkemizdeki geliflimi
hakk›nda ne düflünüyorsunuz?
‹ktisadi hayatta flirketlerin kendi performanslar›n› de¤erlendirebilmeleri, geliflim sürecini takip
edebilmeleri ve rekabet edebilmeleri için etkin
bir bilgi sistemine sahip olmas› flartt›r. Etkin bir
bilgi sistemine sahip olabilmek ise ancak bu sistemin hammaddesi olan bilgilerin do¤rulu¤u ve
güvenilirli¤i ile mümkündür. ‹ç denetim sistemi
ile flirketler hesap verebilir, sorgulanabilir bilgi
üretmek mecburiyeti hissedeceklerdir. ‹ç denetimle ayr›ca, flirketlerin mevzuata olan uyumlar›, flirketin stratejik hedefleri do¤rultusunda hareket edip etmedi¤i ve üretilen finansal tablolar›n do¤rulu¤u kontrol edilebilmektedir. Burada,
iç denetim faaliyeti ile sadece flirket de¤il, flirketin hissedarlar›, yöneticileri, çal›flanlar› ve kamu
otoriteleri de bilgilendirilmektedir. Tabi flu da
unutulmamal›d›r ki, denetimin asli amac› hile
ve hatalar› sonradan tespit etmek de¤il, en bafl›ndan engellemek ve uygulay›c›lara yol göstermek olmal›d›r. Son y›llarda ülkemizde de, para
ve sermaye piyasalar›n›n geliflmesi ile birçok iktisadi birim için iç denetim zorunlu hale gelmifltir. Bu çerçevede, ülkemizde de iç denetim
mesle¤inin önümüzdeki y›llarda çok h›zl› bir
geliflim gösterece¤ine inan›yorum.
“Hazine Müsteflarl›¤›'n›n
stratejik plan›
çerçevesinde, özellikle
2010 - 2013 döneminde
tan›t›m ve bilinçlendirme
çal›flmalar› sektörle
birlikte yürütülecek.”
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü ile ilgili düflünceleriniz, Enstitü'den talep ve beklentileriniz nelerdir?
Enstitü'nün iç denetimin gelifltirilmesinde ve
yayg›nlaflt›r›lmas›nda öncü kurum olma vizyonunu hakk›yla yerine getirdi¤inize ve getirece¤inize inan›yorum. ‹nternet sitenizden faaliyet
raporlar›n›z›n bir k›sm›na bakma f›rsat›m oldu.
E¤itimler, konferanslar ve sertifika programlar›
ile meslek profesyonellerinin e¤itimine katk›da
bulunuyor, ayr›ca düzenledi¤iniz aile toplant›lar› gibi sosyal sorumluluk projeleri gerçeklefltiriyorsunuz. Uluslararas› iliflkiler kapsam›nda da
IIA ile sürekli iletiflim halindesiniz. Bizim de,
IAIS standartlar›na uyum hususunda çal›flmalar›m›z devam ediyor. Sigortac›l›¤a iliflkin özel
çal›flmalar›n olmas› durumunda, bizlerle paylafl›l›rsa bundan memnuniyet duyulacakt›r.
‹ç Denetim Dergisini takip ediyor musunuz?
Dergi olarak bizden talep ve beklentileriniz nelerdir?
Her ne kadar düzenli olmasa da, elimden geldi¤ince takip etmeye çal›fl›yorum. Dergi olarak
sizden beklentim, sigortac›l›k sektörü ile ilgili
konulara da belli ölçüde yer ayr›lmas›d›r.
Meslek profesyonellerine bir mesaj›n›z var m›?
Bilindi¤i üzere, yaflanan ekonomik kriz nedeniyle 2008 y›l› tüm dünya için zor bir y›l oldu,
2009 y›l› da zor olacak. Anlafl›lan o ki, krizin ve
etkilerinin geçmesi hemen gerçekleflmeyecek.
Bu dönemde gerçekleflen risk ve kay›plar› f›rsata çevirmek de mümkün. Sizin gibi meslek profesyonellerinin flirketlere ve sektörlere katk›s› bu
süreçte çok önemli. Verece¤iniz destekle ve
profesyonel yaklafl›m›n›zla krizden en az hasarla ç›kaca¤›m›za eminim.
Çok H›zl› Bir Geliflim Gösterece¤ine ‹nan›yorum”
Yeni düzenleme düflünceniz veya haz›rl›klar›n›z var m›?
Bir önceki sorunun cevab›nda da belirtti¤im üzere, tamamlay›c› düzenleme haz›rl›klar› vard›r. Örne¤in iç sistemlerde d›flar›dan hizmet al›m›na iliflkin ayr›nt›l› düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktad›r.
48
49
YAKIN PLAN
YAKIN PLAN
Mesle¤in Yak›n Tarihi ve
Mesle¤in yak›n tarihine göz atmaya bu say›m›zda da devam ediyor ve T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›n›n ilk günlerine gidiyoruz. 15 y›l önce Ç›ra¤an Oteli'nde bir araya gelen ekip yeniden bir
masa etraf›nda topland›.
Y›l 1994, günlerden 14 Aral›k. Ersin Güneralp,
Hüseyin Karaçal›, Sinan Tanakol, Ali Kamil Uzun
ve Bay Massimo Carmelich, IIA Bat› Avrupa Direktörü Giovanni Grossi ile buluflup, Amerika'daki “The Institue of Internal Auditors” (IIA)'in
Türkiye'de benzerinin kurulmas›yla ilgili fikir
al›flveriflinde bulunuyorlar. Bay Grossi, dernek
kurma çal›flmalar› konusunda Türkiyeli meslektafllar›na tavsiyelerde bulunuyor.
Ayn› ekip 15 y›l sonra yeniden bir aradayd›. ‹lerlemifl yafl›na ra¤men Bay Carmelich de, telefonla
ekibe dahil oldu. Bu toplan›fl›n amac› bir öncekinden farkl› olsa da Ali Kamil Uzun'un moderatörlü¤ünde T‹DE'nin kurulufl günlerine k›sa bir
yolculuk yap›ld›.
Ali Kamil Uzun
Ali Kamil Uzun (A.K.U.): 15 y›l sonra yeniden bir
araya geldik. Öncelikle kat›l›m›n›z için hepinize
ayr› ayr› teflekkür ederim. T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›n› yaz›l› hale getirmek amac›yla bir çal›flma yap›yoruz. Sizlerin de T‹DE'nin kuruluflunda
ciddi emekleriniz ve kat›l›mlar›n›z oldu.
15 y›l sonra yeniden bir araday›z ve bizlere
T‹DE'nin kurulufl sürecinde üstlendi¤iniz roller
hakk›nda bilgi verir misiniz? O zamanlar neler
konufluluyordu? 14 Aral›k buluflmam›zdan, 19
Eylül 1995 T‹DE kurulufluna kadar geçen süreci k›saca anlatabilir misiniz?
Ersin Güneralp (E.G.): O tarihlerde ‹nterbank
yönetiminin bafl›na Melih Araz gelmiflti. Ben
baflkan, Hüseyin Karaçal› ve Sinan Tanakol da
baflkan yard›mc›s› olarak görev yap›yorduk. Bir
gün Sinan Tanakol elinde bir dergiyle geldi. Bir
tak›m araflt›rmalar yapm›fl. Amerika'daki “The
Institue of Internal Auditors” (IIA)'in dergisine
üye olmam›z gerekti¤ini söyledi. Ancak o aflamaya gelene kadarki k›s›mlar›n anlat›m›n› Sinan
Tanakol'a b›rakmak istiyorum.
Sinan Tanakol (S.T.): 1990'l› y›llar›n bafl›nda
Bankada yönetim de¤iflikli¤i olunca, teftifl kurulunun fonksiyonlar› da de¤iflti. Fonksiyonlar kredi ve operasyon diye iki k›sma ayr›ld› ve ben de
operasyon teftiflini yönetmeye bafllad›m. Sistemin de¤ifltirilmesi, yeni bir bak›fl aç›s› kazand›r›lmas› isteniyordu. Benim IIA ile ilk tan›flmam bu
çal›flmalar ve çabalar sayesinde oldu. Yeni bak›fl
aç›s›n› nas›l getirebiliriz, yurt d›fl›nda bu ifli yapan kurulufllar var m›d›r? diye yapt›¤›m araflt›rmalar sonucunda IIA'in dergisine ulaflt›m. Bu
dergiyi Ersin beye götürüp, abone olmak istedi¤imi belirttim. Hatta bundan Ali Kamil beye de
bahsettim. Ali Kamil bey, o dönem ‹ktisat Bankas› Teftifl Kurulu Baflkan›yd› ve dergiye onlar da
abone oldular. Bizim ilk ilgimiz böyle bafllad›.
Enteresan bir an› olarak flunu anlatmak istiyorum: 1993 y›l›n›n A¤ustos ay›nda, ‹nterbank'ta
yo¤un bir flekilde çal›flmaktay›z ve eleman eksikli¤i de had safhada. O zamanlar tek bafl›ma genel muhasebe teftifli yap›yorum. Bu da Bankan›n
eksi ikinci kat›nda ve orada ka¤›t fleklindeki hazine bonosunu üç gündür kan ter içinde say›yoruz. Kan ter içindeyken Ali Kamil beyden bir telefon geldi. 'Sinan, biz bu IIA'in Türkiye'de bir
flubesini kurabilir miyiz?' diye sordu. Benim de
bafl›mdan terler ak›yor. O gün yapamad›k ama
Hüseyin Karaçal› (H.K.): Ali Kamil Uzun ile 1982
y›l›nda Erzincan'da teftifl çal›flmalar›m s›ras›nda tan›flt›k. Taflrada müfettifller birbirlerini hemen fark
ederler. Bir flube ziyaretinde bafllayan tan›fl›kl›¤›m›z, hâlâ devam ediyor. Ortaya ç›kan belgeleri gördü¤ümde ben de o günleri hat›rlamaya bafllad›m.
A.K.U.: ‹ktisat bankas›nda 1988 y›l›nda Teftifl Kurulu Baflkan Yard›mc›l›¤›, 1991 y›l›nda da Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevini üstlenmifltim. Yeni dinamiklerle yeni uygulamalar bankac›l›¤a aç›l›m getirmiflti. O s›rada teftifli modern anlamda nas›l gerçeklefltiririz aray›fl› söz konusu idi. Ortak tan›fl›kl›¤›m›z, iki
farkl› kurumu ayn› hedef do¤rultusunda ve T‹DE'nin kurulufl inisiyatifinde bir araya getirdi.
Bunun ABD'deki bir merkezinin olmas›, dergisine
abone olunmas›, sonra ortak aray›fl, IIA ile iliflkilerin geliflmesini sa¤lad›. O dönem uluslararas›
iletiflim çok zordu. Daha sonra Bay Giovanni
Grossi'nin Türkiye'yi ziyaret etmesi gündeme
gelmiflti. Bay Grossi, IBM'in profesyoneliydi ve
ayn› zamanda IIA'in Bat› Avrupa direktörlü¤ü görevini sürdürüyordu. Bay Grossi'nin kald›¤› Ç›ra¤an Oteli'nde 14 Aral›k 1994 tarihinde bir araya
geldik. Ersin Bey, Bay Carmelich'in de bu görüflmede olmas›n› istedi. Bunun detaylar›n› da Ersin
Bey'den dinleyelim.
Ersin Güneralp
E.G.: ‹nterbank Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevimi
yürüttü¤üm dönemde, sekreterim arad› ve telefondaki kiflinin konuflmas›n› anlayamad›¤›n› belirterek bana ba¤lad›. Telefondaki kifli kendisini
tan›tarak, IIA'in Bat› Avrupa Direktörü oldu¤unu,
IIA'in Amerika'daki merkezine Türkiye'den üye
olan ilk Bankan›n ‹nterbank olmas› ve bu konularda Sinan Tanakol'un iletiflimi sürdürmüfl bulunmas› nedeniyle Sinan Tanakol ile görüflmek
istedi¤ini söyledi. Bu ba¤lamda Türkiye'yi de Avrupa IIA bünyesine dahil etmek amac›yla Türkiye'ye yapaca¤› ziyarette bu konuyu kendisiyle
görüflmek istedi¤ini belirtti. Ben de kendisini
bekledi¤imizi ifade ettim.
Gerçekten, Türkiye'den IIA'e ilk üye olan kurum
‹nterbank't›r. Bu konuda öncü de Sinan
Tanakol'dur. Bizim bankac›l›kta üstad›m›z, pirimiz ‹talyan as›ll› ve Türkiye do¤umlu Bay
Carmelich'tir. Bay Grossi de ‹talyan oldu¤u için
hem tercüme konusunda bize yard›mc› olmas› ve
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü-II
bu konuyu daha sonra gündeme getirdik.
Geçmifle dönük belgeleri tarad›¤›mda, ço¤unu benim bile unuttu¤um baz› fleyler buldum. Bunu flöyle yorumluyorum: Yaz›lar›n kal›c›l›k ve aktar›labilirlik sa¤layan bir unsur oldu¤unu bilen ve bunu da
gerçek anlamda meslek içinde ö¤renen bir iç denetçi olarak ço¤unu kendimin bile unuttu¤u, saklad›¤›m ilk organizasyon çal›flmalar›na iliflkin birkaç tarihi say›labilecek mektup ve yaz›y› da getirdim. 17 Mart 1994 tarihli, flöyle bir not yazm›fl›m:
'Ali Kamil beyin iste¤i üzerine yaz›ld›. Biz 1991 y›l›ndan beri IIA dergisinin abonesiyiz. Meslektafl›m
Ali Kamil Uzun da ‹ktisat Bankas› Teftifl Kurulu
Baflkan› olarak görev yap›yor. Bu mektubu yazmam›n ana nedeni Say›n Uzun'un Türkiye'de benzer
bir organizasyon kurma konusunda gerekli flartlar
konusunda bilgi edinmesini temin etmek.' Burada
yapt›¤›m do¤ru saptamay› da söylemek istiyorum.
Mektupta bir cümleyle Ali Kamil Uzun'u tan›tm›fl›m. Bu ifli yapacak olan›n Ali Kamil Uzun oldu¤unu ifade etmifl ve flu flekilde yazm›fl›m: 'Ali Kamil
Uzun son derece aktif ve gerçek bir organizatördür.' Hiçbirimizin çabas› bu aflamada Ali Kamil
Uzun kadar olmad›. Bu proses içinde elimizden
geldi¤i kadar›n› yapmaya çal›flt›k ve bu mektupla
ilk ad›m› bafllatm›fl olduk. Bu belgeleri 15 y›l sonra
bulabilmeyi bir iç denetçi disiplinine sahip olmama ba¤l›yorum. Mesle¤in fark› asl›nda. Bunlar kurulufl aflamas›nda yap›lan çal›flmalar. Ben, Ersin ve
Hüseyin beyler, baflta ‹nterbank teftifl kurulu mensuplar›n› üyeli¤e teflvik ettik. Kurucu üyelerimiz
aras›nda müfettifl arkadafllar›m›z da yer al›yordu.
Bu çal›flmalar›n ana organizatörünün Ali Kamil
Uzun oldu¤unu tekrar ifade etmek istiyorum. Kiflisel fikrim olarak, o olmasayd› bu kadar yol al›naca¤›n› zannetmiyorum.
50
51
YAKIN PLAN
YAKIN PLAN
A.K.U.: 14 Aral›k 1994 tarihinde biz Ç›ra¤an'da
bulufltuk. Tarihi çok net hat›rl›yorum, çünkü
15 Aral›k 1994 tarihinde de sevgili eflimle niflanlanm›flt›k. Eflimin bana bu süreçte önemli deste¤i olmufltur. Bunu da Dergimiz arac›l›¤›yla ifade
etmek isterim. Görüflmemizde Bay Grossi IIA'e
Türkiye'den üye olanlar›n listesini bizimle paylaflt›. Bize ilk tavsiyesi de, bu üyelerle bir araya gelmemizi ve bu kiflilerle tan›flt›ktan sonra mesleki
organizasyon konusunda süreci daha sa¤l›kl› yürütebilece¤imizi belirtmek olmufltu. Daha sonra
bu kiflileri arayarak, yemekli toplant›da bir araya
geldik. Onlarla fikrimizi paylaflt›k. Hedefimiz gerekli kat›l›m› sa¤lad›ktan sonra uygun zamanda
Derne¤i tüzel kiflili¤e kavuflturarak ilerlemekti. 19
Eylül 1995 tarihinde de bu süreç nihayete erdi. Bu
süreci hep birlikte yaflad›k. 47 kiflilik kurucu üyemiz oldu.
E. G.: Biz mümkün oldu¤unca , ihtiyaç duyuldu¤unda konuya destek vermek için elimizden ge-
leni yapt›k. Toplant›lara kat›l›p, fikirlerimizi söylemeye çal›flt›k. Her zaman yard›ma haz›rd›k,
flimdi de haz›r›z.
masas›na baflvurduk. Masadan bir polis beni arad›: “Siz, 47 kifliyle dernek kuramazs›n›z 7 kifliyle
dernek kurulur” dedi. Ben o zaman polisi ikna
etmemi hat›rl›yorum. Yasa en az 7 kifliyle kuruldu¤unu bunun bir limiti olmad›¤›n›, kat›lan arkadafllar›m›n sahip ç›kmas› aç›s›ndan da 47 kifliyle
de bu dosyay› getirdi¤imizi söyledim. Sonra anlafl›ld› ki, o günün koflullar›nda 47 kifliyle dernek
kurmak demek, o 47 kifli hakk›nda istihbarat yapmak , onlar›n dosyas›n› haz›rlamak dernek masas› için ek külfet demekti. O nedenle, yasay› farkl› flekilde yorumlamak istemifllerdi ama biz 47 kifliyle Derne¤imizin kurulmas›n› sa¤lad›k. Kurulufl
sürecinde epey ter döktük. 15 y›l› geride b›rakt›k.
T‹DE'nin 15 y›ll›k kurumsal sürecini nas›l
de¤erlendiriyorsunuz?
Sinan Tanakol
S.T.: Dernek kuruluflunun bürokratik k›s›mlar›yla
Ali Kamil bey ilgilendi. Bütün bürokrasiyle o savaflm›flt›.
A.K.U: O dönem ‹ç Denetçiler Derne¤i kurman›n iflin önemini zay›flataca¤› düflüncesindeydik.
Biz burada mesleki bir örgütlenmenin olmas›n›
istiyorduk. IIA bize bu anlamda ilham verdi. Türkiye'de dernek ya da vak›f kurup, bu statüleri de
içine adapte edebiliyorsunuz. O s›rada mesleki
bir organizasyon olma aç›s›ndan yasal baflka bir
dayanak bulma imkân›m›z yoktu. Biz bunu dernek statüsünde meslek organizasyonu yapma düflüncesindeyken neden bunun ad› Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i olmas›n dedik. Türkiye
ad›n› sonradan ald›k.
S.T.: Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i ad›n›
alabilmek için Bakanlar Kurulu karar› al›nmas›
gerekiyor. Bakanlar Kurulunun önüne bunu getirip k›sa sürede yap›lmas›n› sa¤lamak ayr› bir baflar›. Bu aylarca sürebiliyor. Bunlar kendili¤inden
oluyormufl gibi gözükebilir ama ciddi emek oldu¤unu belirtmek istiyorum.
A.K.U: Hatta uluslararas› bir enstitünün Türkiye'de temsilcisi misyonumuzda olacakt› ki, o zaman uluslararas› faaliyette bulunmak, izin almak
çok özel izinlere ve prosedürlere ba¤l›yd›. Bugünkü mevzuat çok daha rahat. Biz derne¤in 47
kurucusu dosyalar›m›z› haz›rlayarak, dernekler
E.G.: ‹nsan bir fleyi kendisi yaparken neyin ne
oldu¤unu, nerelerde yararlar nerelerde boflluk
oldu¤unu tam göremeyebilir. Bunu aç›¤a ç›karmak için 2003 y›l›nda yarardafl anketi yap›lm›flt›. Onun ötesinde de 8-9 Kas›m 2003 tarihinde
de 'Gelece¤in Tasar›m› Çal›fltay›' yap›larak, bunun sonuçlar› irdelenmiflti. Gelece¤e ulaflma konusunda yol ve yöntemleri içermesi bak›m›ndan
ayr› öneme sahip bir çal›flma olmufltu. Bilmiyorum, bu çal›fltay sonuçlar› do¤rultusunda ve
bunlar›n gerçekleflme oran› hakk›nda yeni bir
çal›fltay yap›ld› m›? Nas›l bir sonuç al›nd›? Bu
husus T‹DE'nin gelecek misyon ve vizyonuyla
ilgili rota çiziminde çok önemli olacakt›r.
A.K.U: Bahsetti¤iniz, o dönemin baflkan› Özlem
Aykaç zaman›nda T‹DE mensuplar› ve paydafllar›n›n bir araya geldi¤i çok güzel bir çal›flmayd›.
Onun benzeri bir çal›flman›n T‹DE'nin gelece¤i
için tekrar yap›lmas› gerekti¤ini düflünüyorum.
T‹DE'nin misyonunu, vizyonunu, de¤erlerini,
güçlü yanlar›m›z›, iyilefltirmemiz gereken noktalar›, meslekle ilgili f›rsatlar›, tehditleri ortaya koymufltuk. O günün yönetimi, stratejileri oluflturma
anlam›nda önemli katk› sa¤lam›flt›. Ama flimdi bu
15 y›l› geride b›rakt›k. Önümüzdeki 15 y›l için
bir çal›fltay›n yap›lmas› fikrine ben de kat›l›yorum. Yerinde bir fikir. Bunu T‹DE'nin gelece¤iyle
ilgili olarak da önemli görüyorum.
H.K.: T‹DE'nin bugün vard›¤› nokta 800 civar›nda
üyesiyle iyi bir noktad›r. Gelece¤i hakk›nda ne düflünüyoruz? Kat›lan üyelerin ve eski üyelerin deneyimleriyle bu ortaya ç›kar. Son kongrede TÜRMOB ile ortaya ç›kan ‹ç Denetçi Sertifikasyonu'y-
la ilgili konu bence ikilem ortaya ç›kard›. Bu çözülürse T‹DE'nin gelece¤i daha parlak olacakt›r.
S.T.: Bu son 15 y›l› de¤erlendirdi¤imde, T‹DE çok
baflar›l› bir yere geldi. T‹DE, kuruluflunda ECIIA
ve IIA ile ba¤lant› kurup bafltan standartlar› yüksek tutup, k›sa sürede Avrupa ve dünya standartlar›ndaki düzeye ulaflt›. Bu baflar›s›na ra¤men
T‹DE Türkiye genelinde hak etti¤i düzeye gelemedi. Bu çabaya ra¤men çok benimsenir bir halde olmal›yd›. Burada durum kesinlikle T‹DE'den
kaynaklanm›yor. Bulunulan ortam, atfedilen de¤erler, toplumca önemsenen konular ba¤lam›ndan kaynaklan›yor. Gelecekte de bu konumda
olaca¤›n› zannetmiyorum. Bafltan yüksek standartlarda kurulmufl ve do¤ru rota üzerinde giden
kurulufl, çok baflar›l› olmas›na ra¤men TÜRMOB
gibi tan›n›r ve popüler de¤ilse bile ilerde kendi
kalitesini ortaya koyacakt›r.
Bütün dünyada geçerli CIA dedi¤imiz sertifika s›navlar› Türkiye'de yap›lmaya baflland›. Ali Kamil
bey hep bu hayalden bahsederdi. Ben bunu gerçeklefltiremeyece¤ini düflünüyordum. O hayaller
T‹DE arac›l›¤›yla teker teker gerçekleflmeye bafllad›. CIA'n›n önemi Türkiye'de yeteri kadar bilinmiyor ama zamanla bunun ne kadar önemli oldu¤u da görülecek. Son dönemdeki baflar›s› ise,
5018 say›l› kanunla, kamu kurulufllar›nda iç denetim çal›flmalar› bafllat›ld›. Bu T‹DE'nin ilgi alan› ve T‹DE bu alan› k›sa sürede gördü.
A.K.U: T‹DE'nin logosunu gelifltirirken de bir tak›m çal›flmalar yapt›k. Hatta yarat›c›l›¤›m›z› koyal›m istedik. Çal›flmalar›m›z sonucunda kullanm›fl oldu¤umuz logomuza karar verdik.
Meslektafllar›m›za iletmek istedi¤iniz mesajlar›n›z var m›? T‹DE'yi var eden ve yaflatan meslektafllar olarak ne gibi mesajlar vereceksiniz?
E.G.: T‹DE kuruldu¤unda teftifl kurullar› önemliydi. O dönemlerde müfettifl yard›mc›s› olmak,
teftifl kuruluna mensup olmak önemli bir ifllev
kazanmakt›. ‹ç denetim konusu gündeme gelince bu daha farkl› daha genifl perspektife yay›lan
konu haline geldi. Çeflitli sertifikalar, çeflitli
kompetanslar bu konuyu ön plana ç›kard›.Genç
meslektafllar›m›z›n T‹DE'nin kuruluflunda yer
alan meslektafllar›n› örnek alarak onlar›n bayrak
yar›fl› olarak bafllatt›¤› bu yar›fl› daha da ileriye
götürmek için ne yapabilirizi sormalar› lâz›m.
Bunun da yolu genifl araflt›rmalar yapmak, dünyay› taramak ve ileri bildi¤imiz ülkelerde bu ko-
hem de kendi aralar›nda rahatça konuflma imkan› sa¤lanmas› ve ayr›ca engin deneyiminden de
faydalanmam›z amac›yla Bay Carmelich'i de bu
görüflmeye dahil ettik. Bay Carmelich bankac›l›k
tarihi gibidir. Türkiye'de bankac›l›¤›n kurulmas›nda öncü kurulufl olan Osmanl› Bankas›'nda
muhaberatta yani iflin mutfa¤›ndan stajyerlikten
bafllay›p, kademe kademe ilerleyerek çeflitli flubelerde müdürlük yapm›fl, onun da ötesinde
Türk bankalar›nda genel müdür yard›mc›l›¤› düzeyine ulaflm›fl, ‹talyan uyru¤u nedeniyle genel
müdür olamam›fl bir duayendir. Benim üzüntüm;
Bay Carmelich bu deneyimlerini çok paylaflmad›. Kendisine defalarca önerdi¤im üzere an›lar›n›
yazabilseydi çok faydal› bir ifl yapm›fl olacakt›.
Sinan Bey'in anlatt›¤› gibi bir tak›m iflleri çok iyi
yapan insanlar var. Ben böyle bir organizasyonda yeterli aktiviteyi sa¤layamayaca¤›m›n bilincinde oldu¤umdan, bu iflin bayra¤›n› baflar›yla
dalgaland›raca¤›na emin oldu¤umuz sevgili dostumuz Ali Kamil Uzun'u da, bu organizasyonun
bafl›nda görmek amac›yla davet ederek buluflmaya birlikte gittik.
Teflbihte hata olmaz. Sinan bir fidan yetifltirmifl,
tek dal, c›l›z. Verimli bir toprak var; Ali Kamil
Uzun. Orada o fidan› o topra¤a diktik. Aradan
geçen bunca y›ldan sonra bugünlere geldik, bundan sonra da T‹DE'nin, Ali Kamil Uzun'un önderli¤inde, onursal baflkanl›¤›nda çok daha iyi
yerlere gelece¤ine çok daha iyi ifller yap›laca¤›na inan›yorum.
52
53
YAKIN PLAN
YAKIN PLAN
Hüseyin Karaçal›
H.K.: Yak›n zamana kadar bankalar olsun flirketler olsun bunlar›n teftifl kurullar›nda denetim bölümlerinde çal›flanlar kendi içlerinde kapal›yd›,
biz de öyleydik. Kimse kimseye ne yapt›¤› iflin
tekni¤inden bahseder ne de bilgi paylafl›rd›.
T‹DE'nin en büyük baflar›s› bu oldu. T‹DE'nin ilk
toplant›s›nda da hat›rl›yorum. ‹lk tan›flt›¤›m›zda
herkes birbirine çok mesafeliydi. Son kongre kamudan gelenlerin içini döktü¤ü, iç denetçi olarak
ne gibi s›k›nt›lar yaflad›klar›n› rahatl›kla anlatt›klar› kongre oldu. T‹DE verdi¤i sertifikalarla, uluslararas› sertifikasyonun önemini de ortaya koymufl oldu. T‹DE'nin baflar›s› ve gelecekteki baflar›s› da buna ba¤l›. Genç arkadafllar›ma T‹DE'de
görev almalar›n›, sadece kendi dar bölgelerinde
yükselmelerini de¤il, uluslararas› sertifikasyona
sahip olarak gerekti¤inde yurt d›fl›nda çal›flabilmelerini de tavsiye ediyorum.
S.T.: Banka teftifl kurullar›yla ba¤lant›l› olarak bir
hususu gündeme getirmek istiyorum. A¤›rl›kl›
olarak T‹DE, kuruluflunda banka müfettifllerinden
olufluyordu. Bay Grossi ile yapt›¤›m›z ilk toplant›da kendisi hepimizin banka müfettifli oldu¤u-
muzu ö¤rendi¤inde flöyle demiflti: 'Banka müfettiflleri olarak kuruluflta, yönetimde hakim olun.
Çünkü sizin buradaki örgütlenme gücünüz daha
fazla. Sizinle birlikte çal›flan kiflileri de kolayl›kla
toplayabilirsiniz' dedi. Aradan geçen 15 y›la bakt›¤›mda, banka teftifl görevini yapanlar›n
T‹DE'deki mevcudiyetinin ve ilgilerinin azalm›fl
oldu¤unu görüyorum. Halbuki banka müfettifllerinin ilgi göstermelerinin onlara katk› sa¤layaca¤›na inan›yorum. Belki T‹DE'nin de bu alanda
yeniden bankalarla, iç denetçilerle, müfettifllerle
ba¤lant›l› bir hamle yapmas› gerekebilir. Bunun
karfl›l›kl› yararlar› olaca¤›na inan›yorum.
Son zamanlarda genç müfettifl arkadafllar›m›zda,
eski müfettifl olman›n ayr›cal›kl›, kendine güvenen özelliklerini kaybetmifl olduklar›n› gözlemliyorum. Bu özellikleri yeniden kazand›rmada
hem T‹DE'ye hem de kurumlara düflen roller olabilir. Verdi¤im baz› banka müfettifli e¤itimlerinde
bu tür meslek kurulufllar›ndan bahsedip, yararlanabileceklerini söyledi¤imde, hemen hemen hiç
ilgi gösterilmedi¤ini görüyorum. Eskiden böyle
de¤ildi. TV kanal›nda bir programda vergi baflkan› flöyle dedi: 'Eskiden hesap uzmanlar› insanlar›n girmek istedi¤i bir numaral› kurumdu. 1-25
aras›nda yap›lan de¤erlendirmede hesap uzmanl›¤› flimdi 25. s›rada yer al›yor ve bu birikim yok
oluyor.' Bizler müfettifl olarak göreve bafllad›¤›m›zda çok fley beklenilen belli bir kredibilitesi
olan, aya¤› yere basan insanlard›k. Bugünkü
genç meslektafllar›m›n, bu de¤erlere çok fazla sahip olmad›klar›n› görüyorum. Ne yap›labilir bilemiyorum ama bu sadece bir saptama. Banka müfettifllerinin, iç denetçilerin itibar›n› belli bir flekilde art›rmak gerek. Son kongrede kamu iç denetçilerinin bu konudaki s›k›nt›lar›n› da dinledik.
Hatta biri flöyle dedi: 'Sizin denetledi¤iniz kifliler,
soruflturma yetkiniz yoksa çok fazla ciddiye alm›yorlar.' Geriye dönük olarak flu de¤erlendirmeyi
de yapmak istiyorum. Biz bankalarda çal›fl›rken
hem iç denetçilik hem de¤erlendirme hem dan›flmanl›k hem de soruflturma yapan kiflilerdik. ‹nsanlar›n üzerinde belli bir korku yarat›yorduk
ama bunu hiçbir zaman suistimal etmiyorduk.
Bu problemler olmas›na ra¤men meslektafllar›ma, mutlaka T‹DE'den yararlanmalar› gerekti¤ini
ö¤ütlüyor, bu yolla mutlaka bir fleyler elde edeceklerini düflünüyorum. Ben zaman›nda bir tak›m yenilikler yaparken, T‹DE kurulmadan önce
IIA'den çok yararlanm›flt›m. Bir gün Genel Müdür Yard›mc›s› Ali Ayanlar'a bir yemekte teftifl raporlar›m›z› nas›l buluyorsunuz diye sormufltuk.
O da bize; 'Sizin raporunuzdan bir fley anlam›yorum. Raporlar›n›zda birçok fley alt alta yaz›l›yor,
hangi firman›n ne gibi sorunlar› ne gibi de¤eri
var, öncelik s›ras› yapam›yorum. Nas›l aksiyon
alaca¤›m kimde ne kadar problem var ne nerde
nas›l oluyor bunlar bana hiçbir fley ifade etmiyor.
Göz at›p raporu bir kenara koyuyorum.' dedi. O
zaman nas›l bir yöntem kullanabilece¤imi düflündüm. Araflt›rma yapt›m ve IIA'in dergilerine
dönerek flu gerçe¤i anlad›m: Öncelik s›ras›. Genel müdüre ya da genel müdür yard›mc›s›na onu
ilgilendiren k›s›mlar› özet olarak vermek, ayr›nt›lar› yine onu ilgilendiren öncelik s›ras›na göre
raporlamak ve bir derecelendirme yapmak. Yani
ben deneyimli müfettifl olarak öncelik s›ras›n›n
önemini bu flekilde kavrayabildim.
A.K.U: Sinan ve Hüseyin beyler iki fleyi hat›rlatt›.
T‹DE asl›nda bankac›lar inisiyatifiydi, o zamanlar
hepimiz bankac›yd›k. Hatta bankalarda denetçilerin yo¤un olarak istihdam edildi¤i dönemdi.
H›zl› da geliflebilece¤i kesindi ama biz flu kayg›y› da tafl›yorduk. Biz bunu sadece bankac›lar›n
organizasyonu haline getirirsek ne derece meslek
organizasyonu olabilirdik. Ancak denetim ifliyle
ilgilenen bankac›l›k kulübü olurduk. Biz T‹DE'yi
her sektörün meslek mensubunun meslek organizasyonu haline nas›l getirebiliriz konusunu da
kurulufl sürecinde tart›flm›flt›k. Sonucunda bunun
sihirli formülünü bulamad›k. O günün koflullar›nda T‹DE kurulurken bu konuda yasal düzenleme de yoktu. Bugün 2001 y›l›ndan bu yana çok
ciddi düzenlemeler oldu¤unu görüyoruz. Bu
noktada bizim daha fazla ivme kazanmam›z gerekiyor. Bunun için sektörel bazda çal›flma gruplar›n›n oluflturulmas› gerekti¤ine inan›yorum.
Bankac›l›k, sigortac›l›k, reel çal›flma gruplar› gibi.
Böylelikle endüstri bazl› mesle¤in ihtiyaçlar›na
da cevap vermek mümkün olacak. Ayr›ca T‹DE
kurumsal k›demi ve olgunlu¤u ile bu ihtiyaçlara
cevap verebilecektir.
Paylaflarak Geliflmek, Kat›l›mla
‹lerlemek...
Hüseyin bey güzel bir fleyi hat›rlatt›. 'Biz kendi
içimize kapal›yd›k' dedi. Birbirimizi daha önce
tan›d›¤›m›z için ilk atefli yakma konusunda bir
s›k›nt›m›z olmad›. ‹nsanlar› bir araya getirmek
konusunda kimi insanlar s›cak yaklaflt›, kimi insanlar mesafeli durdu. T‹DE'nin kurulufluyla insanlar birbiriyle tan›flmaya, bilgi al›flveriflinde
bulunmaya hatta kurumlar aras› transferler bile
yap›lmaya baflland›.
“Meslekte Mükemmelli¤in Küresel
Paydafl› Olmal›y›z”
Kurulufl sürecinde IIA'ye üye olmufl meslektafllar›m›zdan biri mesle¤in epistemolojisi ile ilgili bir
araflt›rma yapt›¤›nda bu kelimenin bir, dinleyicilikten iki, bu iflin asl›nda M.Ö. 3500 y›llar›nda
Mezopotamya'dan do¤du¤uyla ilgili sonuçlara
ulaflm›flt›k. Asl›nda bizim co¤rafyam›zda do¤mufl
ve daha sonra Bat›'n›n endüstriyel geliflimi ile Avrupa ve Amerika'da modern boyut kazanm›fl olan
mesle¤imizin do¤du¤u co¤rafyada modern geliflimini sa¤lad›k. T‹DE'nin varl›¤›na sahip ç›kmak,
gelifltirmek bu aç›dan önem tafl›yor. fiimdi önümüzdeki 15 y›l için meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olma iddias›n› ortaya koymam›z laz›m. Bu iddia ile meslekte üreten küresel bir aktör olaca¤›m›z›, uluslararas› literatüre katk› sa¤layaca¤›m›z›, uygulama standartlar›na katk›m›z
olaca¤›n›, uluslararas› uygulamalar›n içinde profesyonellerimizle aktif rol alaca¤›m›z› ifade ediyoruz. Mesleki örgütsel gücümüz ile küresel mesleki örgüt yönetiminde aktif olarak görev almal›y›z. T‹DE'nin bu iddiay› ve vizyonu gündeme getirmesi gerekiyor ve bu potansiyele sahibiz.
Bu ba¤lamda dergimiz hakk›nda k›saca
görüfllerinizi de alabilir miyiz?
S.T.: T‹DE'nin bir dergiyle desteklenmesi, süreli
bir dergisinin olmas› olumlu bir fley. Ayr›ca bilgi
aktar›m›n›n sa¤lanmas›n›n temini aç›s›ndan da
önemli oldu¤unu düflünüyorum. Bir de meslek
dergisi olarak genç meslektafllar›m›n teknik ve
genel mesleki bilgi ve bak›fl aç›lar›n› gelifltirmede
yararl› olaca¤›n› düflünüyorum. 1990'l› y›llar›n
bafl›nda formatlar›m›zda de¤ifliklik yaparken ben
IIA'in dergilerinden son derece yararlanm›flt›m.
T‹DE dergisinde de benzer fleylerin oldu¤unu görüyorum. Global bak›fl aç›lar› olarak bu dergiden
yaralanacaklard›r. Mutlaka bu dergiden alaca¤›n›z fleylerin oldu¤unu, almak isteyen kiflilerin alaca¤›n› düflünüyorum.
H.K.: Dernek taraf›ndan yap›lan konferanslar,
e¤itimler belli kiflilere ulaflabiliyor. Ama dergiye
herkes ulaflabilir ve o aç›dan bakt›¤›m›zda dergi
son derece faydal›, devam etmesinde fayda görüyorum.
E.G.: Dergi T‹DE'nin penceresi. Hem Türkiye'ye
hem de üyelere aç›lan pencere. Acaba Türkiye
d›fl›na da zaman zaman yabanc› bir nüsha da dü-
nuda baflta ABD'deki IIA olmak üzere ne tür yenilikler oluyor onu izlemek ve kendilerini yetifltirmeleri gerekiyor. Hiçbir zaman bildikleriyle
yetinmemeli, bilgi da¤arc›klar›n› daha ileriye
götürmeliler. Ben T‹DE'nin toplumdaki bilinirlik
düzeyinin olmas› gereken yerde olmad›¤›n› düflünüyorum. Sektörel olarak T‹DE biliniyor ama
halk düzeyinde T‹DE nedir kimse bilmiyordur
ya da az bilen ç›kar. T›pk› TÜRMOB gibi bunun
propagandas›n› yapmal›y›z.
54
55
YAKIN PLAN
YAKIN PLAN
Sinan Tanakol: Bankac›l›¤a 1984'de Uluslararas› Endüstri ve Ticaret Bankas›'nda Müfettifl Yard›mc›s› olarak bafllad›. Sadece
meslek kariyerinin son bir y›l›n› ‹nterbank
d›fl›nda geçirdi. En son Citibank'a Teftifl Kurulu Baflkan› olarak geçti. Bir y›l bu görevi
sürdürdükten sonra emekli oldu. Orada daha çok e¤itim dan›flmanl›k hizmetinde bulundu.
Hüseyin Karaçal›: 1978 y›l›nda TÖBANK'ta
Teftifl Kurulu'nda göreve bafllad›. 4 y›l çal›flt›ktan sonra 1982 y›l›nda Uluslararas› Endüstri ve Ticaret Bankas›'na geçti. 2001 y›l›nda banka TMSF'ye geçince Grup Baflkanl›¤› görevini yürüttü. 2005 y›l›nda ayr›ld› ve
2006 y›l›nda da emekli oldu.
zenlenebilir mi? Örne¤in ‹ngilizce. Bunun yararl› olaca¤›n› düflünüyorum. Derginin önemli
konular›n› bas›nla paylafl›p, bas›n arac›l›¤›yla
T‹DE'nin toplum taraf›ndan tan›nmas›n› sa¤layacak bir iletiflim çal›flmas› yap›labilir mi? Böyle bir uygulama yap›l›rsa çok daha faydal› olaca¤›n› söyleyebilirim.
“Mevcutla Yetinmiyoruz”
A.K.U: Dergi üyelerine da¤›t›m listesindeki kiflilere, abonelerine gönderiliyor. Yak›nda
D&R'larda da k›smi de olsa sat›lmaya bafllanacak. ‹ç denetim yerelleflti, ulusal de¤er oldu ve
buna 9 y›ld›r devam ediyor. Dergimiz IIA'in de
ödülünü alan meslek dergisi oldu. Meslekle ilgili gerekleri yerine getiriyoruz. Bu ifade etti¤iniz öneriler de dikkate al›nacakt›r.
ki yeni yasalarla bu hususlar›n kal›c›laflt›r›lmas›n›n sa¤lanmas›nda katk›s› olabilece¤ini düflünüyorum.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
H.K.: Derne¤in kurulmas›nda ve bu noktaya
gelmesinde Ali Kamil Uzun'un büyük katk›lar›
var. Derne¤in gelece¤inde de Ali Kamil
Uzun'un katk› ve deste¤inin sürekli olmas› gerekti¤ini düflünüyorum.
E.G.: Çok önemli bir husus akl›ma geldi. Piyasa yap›c›l›k denen bir kavram var. T‹DE'nin
daha etkin bir flekilde mevzuat konusunda geliflen ekonomik koflullar çerçevesinde dünya
konjonktürüyle ba¤lant›l› olarak gündeme getirilmesinde yarar görülen ülkenin ekonomisine
katk›da bulunacak konularda bir anlamda piyasa yap›c›l›k üstlenmesinin ve yönlendiricilik
yapmas›n›n, bu yönlendiricilik ötesinde de bel-
S.T.: Her konuda düflüncelerimizi paylaflt›k, teflekkür ediyorum.
A.K.U: 15 y›l sonra tekrar bir araya geldik. Nostalji yaflad›k. Ayn› heyecan› hissettik. Hizmet ve
destek heyecan›m›z›n sürdü¤ünü, gelece¤e ilifl-
kin fikirlerimiz oldu¤unu ve T‹DE'yi çok daha
iddial› yerlerde görmek istedi¤imizi ifade ettik.
‹nanç ve heyecan›m›z ile meslek örgütümüzün
yan›nday›z, hizmetindeyiz. Yapt›klar›m›zla yetinmiyor, yap›lanlar› yeterli görmüyoruz. Birlikte baflard›k, hep birlikte daha ileri gidelim istiyoruz. Bu duygu ve düflüncelerimizin T‹DE'nin
hangi de¤erlerle yönetildi¤inin ifadesi oldu¤unu
söyleyebiliriz. Paylaflarak büyümek, kat›l›mla
ilerlemek olarak bafllatt›¤›m›z mesleki giriflimimiz birlikte baflarman›n bizim kurumsal de¤erimiz oldu¤unu ifade etmektedir.
Katk›lar›n›zdan dolay› hepinize çok teflekkür
ederim.
Massimo Carmelich
Massimo Carmelich, 14 May›s 1920'de ‹stanbul'da bir ‹talyan ailenin ferdi olarak do¤du.
1927 y›l›nda Saint-Michel'de e¤itimine bafllayan Carmelich, 1937 y›l›nda Ankara Ticaret Lisesi'nde e¤itimini sürdürdü. 1942 y›l›nda ‹stanbul Ticaret Okulu'nda 3 y›ll›k
e¤itimine bafllad›. 1944'te Osmanl› Bankas›'n›n Ankara fiubesi'nde Ticari Muhaberat
fiefli¤i Aday› olarak çal›flma hayat›na at›ld›.
6 ay sonra fief'li¤e terfi etti. 1974 y›l›nda
Pamukbank'a Kredi-Hukuk-D›fl Ticaret'ten
sorumlu Genel Müdür Yard›mc›s› olarak
geçinceye kadar süreçte Osmanl› Bankas›'nda çeflitli görevlerde bulundu.1977 y›l›nda Akbank'a D›fl ‹fller Departman›nda
Dan›flman olarak geçifl yapan Carmelich,
1987 y›l›nda da Genel Müdürlükte Dan›flmanl›k görevini sürdürdü. 2001 y›l›nda
emeklili¤ini isteyen Carmelich, Türkçe d›fl›nda, ‹talyanca, ‹ngilizce, Frans›zca, ‹spanyolca, Rusca (sadece konuflma) biliyor.
Massimo Carmelich, Türkiye'deki baflar›l›
çal›flmalar› nedeniyle, takdir mahiyetinde
1969 y›l›nda “Cavaliere del lavoro” niflan›na lây›k görüldü ve zaman›n ‹talya Büyükelçisi taraf›ndan söz konusu niflan ‹talya'n›n Ankara Büyükelçili¤inde kendisine
takdim edildi. Atatürk'ün vefat›nda, naafl›n›n 21.11.1938 tarihinde Ankara Etnografya Müzesine nakli töreninde, Ankara Ticaret Lisesi ö¤rencisiyken, izci olarak yer ald›.
Kendisi halen Kufladas›'nda sakin bir emeklilik hayat› sürdürüyor.
Ersin Güneralp: Bankac›l›k kökenli olan
Güneralp, Akbank'ta teftifl kurulunda göreve bafllad›. Sonra d›fl mevzuat müdürlü¤ü
görevini sürdürdü. Uluslararas› Endüstri ve
Ticaret Bankas›'nda Teftifl Kurulu Baflkan›
olarak görev yapt›. Bankan›n TMSF'ye geçifliyle bu görevi TMSF'de de devam ettirdi.
2001 y›l›nda Etibank, ‹nterbank birleflme
sürecinden sonra belli bir süre Tariflbank
Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevinde bulundu.
Ard›ndan Pamukbank'ta Yönetim Kurulu
Raportörü ve Teftifl Kurulu Baflkan› olarak
çal›flt›ktan sonra, Halk Bankas›'yla birleflme
sürecinin ard›ndan 2005 Mart ay›nda da
emekli oldu.
56
57
ATAÇ
ATAÇ
Sevilay Çal›flkan
fiebnem Kabasakal
Uzun y›llard›r T‹DE'de görev alan Sevilay Çal›flkan ve
fiebnem Kabasakal görevleri ve yapt›klar› çal›flmalarla
ilgili sorular›m›z› yan›tlad›lar.
fiebnem Kabasakal , Sevilay Çal›flkan
Kendinizi tan›t›r m›s›n›z?
Sevilay Çal›flkan (S.Ç): Nevflehir do¤umluyum.
Asker çocu¤u oldu¤umdan dolay› farkl› illerde
tahsil hayat›m› tamamlad›m. Sosyalli¤i, sevdiklerimle bir arada olmay› farkl› yerleri, de¤iflik
kültürleri tan›may› seviyorum.
fiebnem Kabasakal (fi.K.): 1976 do¤umluyum.
Bursa'da büyüdüm. Anadolu Üniversitesi Halkla ‹liflkiler ve Reklamc›l›k M.Y.O mezunuyum.
Çal›flma hayat›ma 1997 y›l›nda Citibank Bursa
ofisinde bafllad›m. Daha sonra 1998 y›l›nda
Egebank Bursa flubesinde Bireysel Müflteri Temsilcisi olarak devam ettim. 2005 y›l›ndan bu yana T‹DE'de çal›flmaktay›m. Farkl› yerleri gezip
tan›mak, müzik dinlemek, puzzle yapmak, yüzmek ve tabii ki okumak en keyif ald›¤›m etkinlikler.
T‹DE'de ne zaman görev ald›n›z? Görevleriniz
hakk›nda bilgi verir misiniz?
(S.Ç): 1999 y›l› May›s ay›ndan beri T‹DE' de yönetmen olarak görev yap›yorum. Üyelik, sertifikasyon, e¤itimler, kongre, ‹ç Denetim Dergisi,
gelir ve giderlerin fatura ve ödemeleri ile ilgili
faaliyetlerin yürütülmesi bafll›ca görevlerim aras›nda yer al›yor.
Üyelikle ilgili baflvurular Yönetim Kurulu taraf›ndan de¤erlendirilip onayland›ktan sonra üyelere üyelik kabul mektubu ile birlikte K›rm›z› Kitap, e-posta ile T‹DE web sitesine girifl için kullan›c› ad› ve flifre, ayr›ca IIA üyeli¤i için baflvuru yap›l›p IIA üye numaras› ve IIA web sitesi flifresi gönderiyorum. Ayn› zamanda üyelerimizden aidatlar›n tahsil edilmesini sa¤layarak,
makbuzlar›n› düzenliyorum.
(fi.K.): 2005 y›l› May›s ay›ndan bu yana T‹DE'de
çal›fl›yorum. Bildi¤iniz gibi, T‹DE çok yönlü
mesleki bir kurum yaklafl›k 1000'e yak›n faal
üyemiz var. Bu üyelerimize ait üyelik kabul, aidat, IIA üyelikleri, web sayfas› kullan›mlar›, kütüphane daha sonra düzenledi¤imiz sertifikasyon s›navlar›na ait s›nav kay›tlar›, baflvurular›n
IIA bildirimleri, baflvurulara ait al›nacak ücretler
ve ücretlerin faturaland›r›lmas› adaylara ulaflt›r›lmas›. Sertifikasyon s›navlar›na ve di¤er mesleki yapt›¤›m›z e¤itimler, e¤itimlerin organizasyonun sa¤lanmas›. Sene de bir kere yapt›¤›m›z ‹ç
Denetim Kongresi kongreye ait altyap› çal›flmalar›na 6 ay öncesinde bafllan›yor. fiu an okudu¤unuz, gözbebe¤imiz '‹ç Denetim' dergimiz,
asl›nda derginin esas yükü Kurucu Baflkan›m›z
Ali Kamil Bey ile Yaz› ‹flleri Müdürümüz Gürdo¤an Bey'in üzerinde olmas›na ra¤men bizim de
operasyonel olarak takip etti¤imiz detaylar var.
Derginin da¤›t›m›n›n yap›laca¤› kifli ve kurumlar›n oluflturulmas›, da¤›t›m›n›n yap›lmas›, reklam ile ilgili görüflmelerin yap›larak reklam›n
dergide yay›mlanacak hale getirilmesi görevlerimizin k›saca ana hatlar›n› oluflturmakta.
Görevinizde en fazla zaman›n›z› alan hususlar
nelerdir?
(S.Ç): En fazla vaktimizi alan konulardan birisi
sertifikasyon süreci. IIA'e baflvurular›n yap›l›p
üyelere teyitlerinin gönderilmesi 3-4 haftal›k bir
süreci al›yor. T‹DE'nin düzenledi¤i e¤itimlere
iliflkin genel duyuru, web sitesi ve e-posta yolu
ile yap›l›yor. E¤itim yerinin organizasyonu, e¤itim kay›tlar›n›n al›nmas›, e¤itim notlar›n›n ço¤alt›lmas› ve sertifikalar›n haz›rlanmas›, e¤itim
fatura ve ödemelerinin takip edilmesi de bu süreçte en fazla zaman›m›z› alan ifller diyebilirim.
(fi.K.): Asl›nda bizim iflimiz kendi iflimiz gibi.
T‹DE'nin bir çal›flan› olmaktan ziyade ifllerin zaman›nda ve çabuk halledilmesi için çabalayan
ortaklar gibiyiz Sevilay Han›m'la. En fazla zaman›m›z› alan süreç tabi ki, sertifikasyon s›navlar›. S›nav›n baflvurusu kay›tlar›n›n IIA bildirilmesi ve baflvurulara ait teyit cevaplar›n›n gelmesi yaklafl›k 20 gün gibi bir süreyi alabiliyor.
Bu durum takip sürecini yo¤unlaflt›r›yor. Bizim
iflimizin en zorlayan k›sm› bana göre üyelik,
sertifikasyon, e¤itimler, dergi derken bu konularda birçok kiflinin sorusu, çözüm bekleyen bir
durumu ve talebi olmas›. Hakl› olarak herkes
biran önce talepleriyle ilgili sonuç bekliyorlar.
Bu durum bizi biraz zorluyor.
T‹DE ve dergimiz hakk›nda görüfllerinizi alabilir miyiz?
(S.Ç): T‹DE, 1995 y›l›nda Ali Kamil Uzun önderli¤inde 47 kurucu üye ile faaliyetine bafllam›fl
bir dernek. T‹DE'de çal›flmaya bafllad›¤›mda
332 olan üye say›s› flu an 1000' i aflm›fl durumda. ‹ç denetim uygulamalar›nda uluslararas›
standartlar çerçevesinde meslektafllar ve kurumlar ve için referans ve güvence kayna¤› olarak
katma de¤er yaratmay› misyon edinmifl, iç denetçilerin meslektafllar›yla iletiflim halinde bulunmas›, e¤itimlerle desteklendirmesi ve bilgilerin gelifltirilmesi konusunda çal›flmalar› olan bir
dernek.
Dolay›s›yla üyelerimiz faaliyetlerimizden yararlanma imkan› bulup, mesleki donan›mlar›n›
e¤itim ve sertifikasyon programlar›yla destekleme imkan› bulabiliyorlar. Uluslararas› geçerlili¤i olan CIA, CFSA, CCSA, CGAP sertifikalar›, iç
denetçilerimiz için hem bilgi pekiflmesi hem de
kariyer yolunda haz›rlanmalar› konusunda oldukça faydal› ve önemli.
‹fl kalitesinin artt›r›lmas›, iç denetçilere çok yönlülük eklenmesi ve uzmanl›¤›n geliflimine yard›m edilmesi ve verimlili¤in artt›r›lmas› hususunda bu tarz e¤itim ve sertifikasyonlar çok
önemli. Sertifikal› iç denetçilerinin artmas›yla
mesleki yetkinlik yayg›nlaflt›r›lacakt›r. ‹ç Denetim Dergisi Türkiye'de mesleki anlamda yay›nlanan tek dergi. Gönüllülük esas› ile yay›ma haz›rlanan dergiye üyelerimizden abone olmalar›n› ve kurumlar›n›n reklamlar› ile destek vermelerini bekliyoruz.
(fi.K.): T‹DE iletiflim, e¤itim ve paylafl›m platformlar› oluflturarak mesle¤in etkin bir flekilde
uygulanmas›n› sa¤layan, ‹ç Denetim mesle¤inin
gelifltirilmesi ve yayg›nlaflt›r›lmas› konusunda
öncü bir kurumdur. Daha önce belirtti¤im gibi
‹ç Denetim Dergisi T‹DE'nin gözbebe¤idir. Derginin operasyonel ifllemleri vas›tas›yla bildi¤imiz derginin sad›k takipçisi olan kifli ve kurumlar var. Tamamen gönüllülük esas›yla yap›lmas›na ra¤men iflledi¤i konular ve bask› olarak
profesyonel ve kaliteli bir yay›n.
Dergimiz arac›l›¤›yla iletmek istedi¤iniz bir
mesaj›n›z var m›?
(fi.K.): ‹ç Denetim dergimizin daha uzun y›llar
bizimle birlikte yay›n hayat›na devam edebilmesi için de¤erli üyelerimizin kurumlar›n›n reklamlar›n›n ‹ç Denetim dergimizde yay›mlanmas› konusunda yard›mlar›n› rica ediyoruz.
T‹DE'nin ‹letiflim ve Hizmet Yüzleri:
58
59
YANSIMA
YANSIMA
13. Türkiye ‹ç Denetim
Kongresi NEO-DENET‹M
13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi, 6 Kas›m 2009 tarihinde, Maslak
Sheraton Otel'de düzenlendi. Kamu ve özel sektör aç›s›ndan yeni
denetim yaklafl›m› ve uygulamalar›yla ilgili panellerin
düzenlendi¤i kongreye, ilgi görülmeye de¤erdi. Kongrede
akademisyenler, iç denetim mesle¤i ve fonksiyonlar› hakk›nda
bilgi verdiler. Kongreye, 400'e yak›n meslektafl›m›z kat›ld›.
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan düzenlenen 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi T‹DE Baflkan› fienol Toygar'›n aç›l›fl konuflmas›yla bafllad›.
Toygar aç›l›fl konuflmas›na, geçen bir y›l›n gerek
dünya gerek ülkemiz gerekse denetim sektörü
aç›s›ndan zor flartlar›n ard› ard›na yafland›¤› bir
dönem oldu¤unu belirterek bafllad›.
Toygar konuflmas›na flöyle devam etti: “Ülkemiz
yaflanan ekonomik krizden pay›n› ald›. Ve bunlar›n pek çok ac› sonucu bizim iç denetçilere de
yans›d›. Krizin büyüklü¤ü ekonomik ve siyasi
faktörleri krizin sebepleri konusunda ciddi tart›flmalar yapmaya sevk etti. Sorgulananlardan birisi
de denetim oldu. 'Özellikle krizin tetikleyicisi
olan kurumlarda denetim birimleri fonksiyonlar›n› yerine getirdi mi? Getirmedilerse sorun neredeydi? Denetim birimleri neleri daha farkl› yapsalard› kriz bu ölçekte yaflanmazd›? Denetim birimleri hangi noktalarda güçlü oldu¤u için kriz
daha büyük bir ölçekte yaflanmad›?'gibi sorular
sadece icra birimlerinin de¤il, denetçilerin de
sorduklar› ve hala tart›flt›klar› sorulardan bir kaç›yd›. Bu tart›flmalar ›fl›¤›nda birçok fleyin yan›nda denetim de d›flar›dan bak›fltan da içerden
bak›fltan da farkl› yaklafl›mlar gerektirmekte. D›flar›dan bak›fl derken denetim yöneticilerinin ve
üst seviye yöneticilerinin bak›fl›, içerden bak›fl
derken ise, denetim birimlerinin kendilerine bak›fl›n› kastediyorum. T‹DE'de her sene kongre
haz›rl›klar›n›n bir parças› olarak gerçeklefltirdi¤imiz beyin f›rt›nas›n›n sonucunda bu tart›flmalar›n aray›fllar ifade düflüncesi flekillendi ve bunu en k›sa flekilde anlatacak ifadenin de neodenetim oldu¤u noktas›nda birleflildi. 13. kongremizi varl›klar›yla zenginlefltiren de¤erli konuflmac›lar›m›z süre gelen bu tart›flmalarda
önümüzü ayd›nlatacak, farkl› görüfl ve bak›fl
aç›lar› ortaya koyacaklard›r. Bu kongrenin benim için di¤er bir anlam› daha var.
fienol Toygar
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Baflkan›
Önümüzdeki sene devredece¤im Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü baflkanl›k görevimden dolay›
baflkan olarak kat›ld›¤›m en son kongrem olmas›. De¤erli konuflmac›lar›m›za, meslekte sponsor kurumlar›m›za özellikle konferans›m›z›n ilk
aflamas›nda her türlü katk›lar›n› esirgemeyen
üyelerimize ve varl›klar›yla etkinli¤imizi güzellefltiren tüm kat›l›mc›lar›m›za gönülden teflekkür ediyorum.
Ayr›ca özellikle kongre çal›flmalar›m›zda özverili çal›flmalar›ndan dolay› yönetim kurulu üyemiz
Selda Timur'a da buradan özellikle teflekkür etmek istiyorum. 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongre'mizin hepimiz için verimli geçmesini diliyorum. Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'ne büyük katk›lar› olan kurucu ve onursal baflkan›m›z Ali Kamil Uzun'a k›sa bir mesaj vermesi için buraya
davet etmek istiyorum.”
13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nde T‹DE Kurucu ve Onursal Baflkan› Ali Kamil Uzun'da bir
konuflma yapt›. Uzun yapt›¤› konuflmada, Enstitü'nün kuruluflundan bugüne geldi¤i süreci
özetlerken, T‹DE ve üyeler olarak 2023 y›l›nda,
“Meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olmak” istiyoruz dedi.
Ali Kamil Uzun konuflmas›na flöyle devam etti:
“Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan›
olarak sizlerle birlikte olmaktan memnuniyet
duydu¤um meslek kongremiz, 1997 y›l›ndan bu
yana her y›l kesintisiz sürdürülmektedir. 13 y›ld›r
yap›lmakta olan Türkiye ‹ç Denetim Kongresi,
sürdürülebilirli¤ini, süreklili¤ini kan›tlam›flt›r.
Mesle¤imizin ulusal ve uluslararas› kat›l›ml› paylafl›m platformu olarak gelece¤imiz ve profesyonel de¤erimiz için güvence oluflturmaktad›r.
Sürdürülebilirlik ve süreklilik; ifade edilmesi kolay, gerçeklefltirilmesi ise sab›r, disiplin, inanç,
farkl› olmak, güncel kalmak, paylaflmak ve kat›l›m sa¤lamay› gerektirir.
Enstitümüz, kuruluflu ile birlikte, birbirinden farkl› kurumlar›n temsilcileri olan bizleri buluflturmufl, bir araya getirmifl, birlikte paylafl›m ve kat›l›m arzumuzu harekete geçirerek, farkl›l›klar›m›z›n zenginli¤ini, birlikteli¤imizin sinerjisi ile de¤er yaratan bir güce dönüfltürmüfltür. Meslek
kongremizin sürdürülebilirli¤i, mesleki örgütlenmemizin gücünün bir ifadesidir.
“Reçetemizi Biz Kendimiz Yazd›k”
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'nü kurarken Türkiye'de uluslararas› standartlarda mesleki geliflim ve paylafl›m platformu oluflturmak, meslekle
“Meslekte Mükemmelli¤in Küresel
Paydafl› Olmak ‹stiyoruz”
60
61
YANSIMA
YANSIMA
ilgili de¤iflimi ve gelece¤i yönetmek için mesleki
örgütlenmenin gerekli oldu¤una inan›yorduk.
1995 y›l›nda 47 meslektafl›m›z ile birlikte kuruluflunu gerçeklefltirdi¤imiz Enstitümüz, paylaflarak
geliflmek, kat›l›mla ilerlemek prensibi ile yola
ç›kt›¤›m›z birlikte baflarma düflüncemizin bir eseridir.
15 y›l önce mesleki örgütlenme için yola ç›karken, haz›r bir reçetemiz yoktu. Reçetemizi biz
kendimiz yazd›k. Düflünerek, arayarak, deneyerek yol ald›k. Koflullardan, gereksinimlerden faydaland›k. Mesle¤imiz ile ilgili mevzuat ve düzenlemelerin bulunmad›¤› bir zaman diliminde “Ne
o iç denetim?” sorular›na muhatap oluyorduk.
Gücümüzü hayallerimiz ve meslek sevgimizden
al›yorduk. Bugün ise, kongremizin ana temas›n›
“Neo Denetim” oluflturuyor. Hiç bitmeyen, bitmeyecek hayallerimiz ve meslek sevgimiz ile
mesle¤in gelece¤ini flekillendiriyoruz.
‹lk 15 y›l› geride b›rak›rken mesle¤imizin geliflimi
ad›na çok fleyler baflar›ld›. Ancak bir sonraki 15
y›l içinde baflar›lmas› gereken çok fleyler var.
Cumhuriyetimizin 100. y›l› olan 2023 y›l›nda,
meslek örgütümüz ve meslektafllar olarak “Meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olmak” istiyoruz. Hayallerimiz ve meslek sevgimizden güç
alarak bu iddiam›z› gerçeklefltirmek için yol haritam›z› belirledik.
“Modern Yaklafl›m ve Aç›l›mlara
‹htiyaç Var”
1990'l› y›llar›n bafl›ndan beri Ülkemizde mesleki örgütlenme ad›na önemli geliflmeler yaflan-
Bu Tür Fonksiyonel Bir Yap› Nas›l
Sa¤lanacak?
‹çi bofl yüzeysel düzenlemeler yerine, önemi ve
yeri anlafl›lm›fl, ilkeleri, kurallar› ve standartlar›
belirlenmifl, genel kabul görmüfl mesleki çerçevelere referans verilerek ya da bu çerçevelerden
kurallar oluflturarak, mesleki formasyona ve geliflime önem vererek sa¤lanacakt›r.
Son çeyrek yüzy›lda, Ülkemizde SPK, BDDK,
TMSK gibi kurumsal yap›lar muhasebe ve denetim mesle¤inin geliflimi aç›s›ndan düzenleyici
rolleri ile önemli sonuçlar sa¤lam›fllard›r.
TÜRMOB ve T‹DE gibi mesleki kurulufllar ise
meslek mensuplar›n›n etik disiplini, sürekli
mesleki geliflimi ve yetkinli¤i için e¤itilmesinde
önemli rol ve sorumluluklar üstlenmifllerdir. Bu
süreçte, mesle¤in akademik geliflimi konusunda
muhasebe ve denetim akademisyenleri örgütü
olarak MÖDAV'›n da önemli katk›lar sa¤lad›¤›
görülmektedir. Ancak hala eksikli¤ini hissetti¤imiz bir fark›ndal›k sorunu bulunmaktad›r. Toplum olarak henüz yaratamad›¤›m›z “fark›ndal›k” sorunu mesle¤in ileriye gidiflinde önemli bir
tehdit oluflturmaktad›r. Bu nedenle bugün bizlerle birlikte olan kurumlar›n de¤erli baflkanlar›
ve temsilcileri ile mesle¤imizin geliflimi için görüfl ve önerilerimi paylaflmak istiyorum.
SPK'dan Beklentilerle ‹lgili Görüfl
ve Öneriler
SPK, kurumsal yönetim ilkelerine uyumu ve
halka aç›lmay› teflvik edecek önlemler almal›d›r. Konusundaki düzenlemeleri daha ileri düzeye tafl›mal›, uyumu izleme politikalar›n› gelifltirmeli ve halka aç›lmay› teflvik etmelidir.
SPK'n›n iç kontroller, iç denetim ve hile denetimi ile ilgili düzenlemeleri ba¤›ms›z denetim ile
ilgili düzenlemelerle s›n›rl› olup, ba¤›ms›z denetim çal›flmalar›nda iç kontrollerin ve iç denetimin nas›l de¤erlendirilece¤i ile ilgili düzenlemeler yap›lm›flt›r.
‹flletmelerde iç denetim faaliyetinin uluslararas›
iç denetim standartlar› ile uyumlu olmas›, iç denetim faaliyetinin sertifikal› meslek mensuplar›
taraf›ndan yap›lmas› ile ilgili düzenlemeler yap›lmal›d›r.
TÜRMOB'dan Beklentilerle ‹lgili
Görüfl ve Öneriler
ABD'de AICPA ile IIA aras›nda güçlü bir iflbirli¤i bulunmakta, yetkinlik ve sertifikasyon konular›nda her iki kurum birbirlerine destek ve referans vermektedirler. Avrupa Birli¤i ve dünyan›n
birçok ülkesinde benzer yaklafl›m söz konusudur.
Bu iki mesleki kuruluflun Türkiye'deki izdüflümü ise, TÜRMOB ve T‹DE'dir. AICPA ve IIA iliflkisini örnek alarak Türkiye'de TÜRMOB ve
T‹DE'nin iflbirli¤ine gitmesi mesle¤in ülke genelinde yay›l›m› ve küresel olarak rekabetçi geliflimi için kritik önem tafl›maktad›r.
Denetim mesle¤inin ülkemizde genel çerçevesine bak›ld›¤›nda; iç denetim ve ba¤›ms›z denetim iliflkisinde, meslek örgütleri ile düzenleyici
otoriteler, TMSK ve TÜDESK gibi standartlar›
belirleyen kurulufllar, yasalaflmas› beklenen kamu gözetim kurumunun birbiri ile ilgili taraflar›
oluflturdu¤u görülmektedir. Bu çerçeve söz konusu kurumlar›n ayr› fakat birlikte olmak durumunda olduklar›n› göstermektedir.
Kurumlar faaliyetleri sonucunda toplumsal fayda sa¤lamak, yan›lmadan ö¤renmek için birbirini anlamak gayreti içinde olduklar› takdirde
mesle¤in ülkemizdeki geliflimine katk› sa¤layacaklard›r.
KAMU Alan›nda Beklentilerle ‹lgili
Kamu alan›nda 5018 say›l› yasa ile iç denetim
uygulamas› bafllam›flt›r. Kamuda iç denetim ile
ilgili ilk uygulamalar 2008 y›l›nda gerçeklefltirildi. Rapor olarak ilk uygulama sonuçlar› yay›nland›. ‹ç denetim geçmifli olmayan kamu, uygulamada ulusal ve küresel benchmark kullanarak
h›zla kendini gelifltirmektedir.
Kamu alan›nda iç denetim faaliyetinin düzenlenmesinde rol ve sorumluluk sahibi olan ‹ç Denetim Koordinasyon Kurulu (IDKK)’n›n konumu
ve üyelik yap›s› olarak yeniden düzenlenmesinin gerekti¤i görüflündeyiz. ‹DKK olarak özerk
ve ba¤›ms›z konumland›r›lmas›, kamu alan› d›fl›ndaki bilgi ve tecrübe birikiminden yararlanmak için kamu görevlileri d›fl›nda ülkemizde iç
denetimin geliflimine hizmet veren kifliler ve kurum temsilcilerinin de ‹DKK'da görev almalar›
sa¤lanmal›d›r. Kamu alan›nda iç denetim uygulamas›n›n süreklili¤i ve sürdürülebilirli¤inin güvencesi olarak önerilen düzenlemenin katma
de¤er sa¤layaca¤› görüflündeyiz.
Akademik Alanda Beklentilerle ‹lgili
Mesle¤in akademik geliflimi için Türkçe literatür
oluflturulmas›, iç denetim ve iç kontrolle ilgili konularda araflt›rmalar yap›lmas›, ö¤retide birli¤in
sa¤lanmas›, kavramlar›n yerli yerine oturtulmas›,
bilgili, uzman, e¤itilmifl, araflt›rmac›, yenilikçi insan kayna¤›n›n yetifltirilmesi aç›s›ndan büyük
önem tafl›maktad›r.
Teorinin uygulamaya, uygulaman›n teoriye her
koflulda ihtiyac› bulunmaktad›r. Bu ihtiyac›n etkili bir biçimde karfl›lanabilmesi için ortak ak›ldan üretilen sonuçlar yaratacak akademisyenler
ile uygulamac›lar aras›nda platformlar oluflturulmal›d›r. Bu amaçla Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü
olarak Akademik ‹liflkilere stratejik olarak öncelik
Ali Kamil Uzun
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan›
maktad›r. Dünyan›n geliflmifl ekonomileriyle
entegre olmaya çal›flan ülkemizde güvenilir iflletmeler, güvenilir mali bilgi, fleffafl›k yaklafl›mlar› muhasebecilik mesle¤ini ve ba¤›ms›z denetimi baflka bir boyuta tafl›rken, gerek dünyada
gerek ülkemizde yaflanan flirket çöküflleri dikkatleri iflletmelerin iç yap›lar›na çekmifl, iflletmelerde etkili ve verimli çal›flan iç kontroller ile
iç denetimi önceki y›llardan farkl› bir konuma
tafl›m›flt›r. ‹çinde bulundu¤umuz süreçte bu
farkl›laflma ve geliflme devam etmektedir. Gerek
muhasebe ve ba¤›ms›z denetim gerek iç denetim dün oldu¤undan çok daha fazla önem kazanm›flt›r.
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü dünyadaki geliflmeleri bu anlamda yak›ndan takip ederek kendi özel alan›nda yerini ve kapsam›n› iyi tayin
ederek oldukça titiz ve kararl› ad›mlarla ülkemizde mesleki oluflumun dünya standartlar›nda
yürütülmesi için çal›flmaktad›r.
Türkiye'nin iç denetim konusunda teftifl gelene¤inden gelen bir birikimi vard›r. Bu birikimin bizi gelece¤e tafl›yabilmesi modern yaklafl›m ve
aç›l›mlara ihtiyaç gösterdi¤inden, mesle¤imiz
ile meslek örgütü ve meslektafllar olarak küresel
bir iddia tafl›mak istiyorsak, öncelikle ülkemizde mesleki uygulaman›n uluslararas› standartlarda etkili ve yayg›n olmas›n› sa¤lamal›y›z.
Mesleki uygulaman›n yetkin ve sürekli kendini
gelifltiren meslek mensuplar› taraf›ndan yap›lmas›n› teflvik etmeliyiz. Dürüstlük, yetkinlik ve
tarafs›zl›¤› ön plana koyarak iflletmelerde ba¤›ms›z konumda yap›land›r›lm›fl bir iç denetim
faaliyeti iflletmelerin süreklili¤ine katk›da bulunan gerçek bir güvence ve dan›flmanl›k hizmeti
sa¤layacakt›r.
62
63
YANSIMA
YANSIMA
IIA - Uluslararas› ‹ç Denetçiler
Enstitüsü ‹le ‹lgili Görüfl ve Öneriler
IIA, global bir organizasyon olmak istiyorsa, yaflad›¤›m›z co¤rafyada T‹DE'ye misyon vermelidir. Avrupa ve Asya aras›nda bir köprü olan Türkiye, bulundu¤u co¤rafya itibar›yla çevresinde
yer alan ülkelere Global IIA'in hizmetlerinin sunulmas›nda mesle¤in mükemmellik merkezi
olarak de¤erlendirilebilir.
Hayallerimizden biri de önümüzdeki y›llarda
IIA Baflkan› olarak Türkiye'den bir meslektafl›m›z›n seçilmesidir. Bu hayalimizin gerçek olmas›, Cumhuriyetimizin 100. Y›l›na giden ikinci 15 y›ll›k dönemde “Meslekte mükemmelli¤in
küresel paydafl› olmak” iddias›n› tafl›yan siz de¤erli meslektafllar›ma yak›flt›¤›n› düflündü¤üm
bir arzumdur.
Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan›
olarak Tanr›’n›n bunu bana göstermesini diliyorum. Hepiniz global örgütümüz IIA'in gelecekteki baflkan adaylar›s›n›z. ‹nan›yorum ki, biriniz
bir gün bunu gerçek yapacaks›n›z.
“Birlikteli¤imiz, gelece¤e olan
inançlar› güçlendiriyor”
‹fade etmeye çal›flt›¤›m beklentilerimizi gerçeklefltirmek, sadece bir tek kurumun, meslek grubunun de¤il, toplumsal ortak fayda sa¤layacak
bir genifllikte, birlikte yarataca¤›m›z bir sinerjik
baflar›n›n orta¤› olmakt›r.
SPK, BDDK, TÜRMOB, TMSK, TÜDESK, T‹DE,
K‹DDER, MÖDAV; denetim mesle¤inin gelece¤i için birer stratejik ortak olarak hareket etmeli, birbirlerinin bugüne kadar de¤er yaratan tecrübelerinden faydalanmal›d›r.
Bugün, Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nde bir
arada olmam›z, mesle¤in gelece¤i için güvence
teflkil etmektedir. Çünkü bugün bizlerle birlikte
bu salonu dolduran genç meslektafllar›m›n,
mesle¤in temel aktörlerinin birlikteli¤ini görerek gelece¤e olan inançlar› güçlenmektedir.
Genç meslektafllar›m›z, hem mesle¤imizin hem
de ülkemizin gelece¤idirler. Mesleki ve düzenleyici kurumlar olarak bizlere düflen ise, gelece¤e umut olmak, güç vermektir.”
nu'na göre yapmalar› gereken fonksiyonu Baflbakanl›¤a ba¤l› çal›flan Kamu ‹ktisadi Denetçileri
yapm›fllar. Yönetim ad›na faaliyeti de denetlemifller. Bugün raporlar›nda karl›l›k, verimlilik
analizleri yapan tek denetçiler Baflbakanl›¤a ba¤l› çal›flan K‹T denetçileridir. Yani Yüksek Denetleme Kurulu'nun denetçileridir.
“‹ç Denetim S›navlar›n› TÜRMOB'un
Bünyesinde Oluflturaca¤›z”
Kongrenin aç›l›fl konuflmalar›ndan birini yapan
TÜRMOB Genel Baflkan› Dr. Masum Türker, iç
denetim mesle¤i, mesle¤in uzmanl›¤› ve standartlar› üzerine önemli aç›klamalarda bulundu.
Konuflmas›na kat›l›mc›lar› selamlayarak bafllayan
TÜRMOB Genel Baflkan› Dr. Masum Türker,
muhasebe mesle¤inde 42. y›l› oldu¤u belirtti.
Türker konuflmas›na flöyle devam etti: “Türkiye'nin uluslararas› camiada kabul edilebilmesi
için aç›lan Türkiye Muhasebe Uzmanl›¤› S›nav›'n› ilk kazanan üyesiyim. Benim s›nav ka¤›tlar›mla birlikte Türkiye o y›l muhasebe standartlar›
komitesine üye oldu. Muhasebeci demek; ba¤›ms›z denetim, iç denetim yapan, finansal raporlamayla u¤raflan kifli demek. Ekonomi Bakan›
oldu¤um gün muhasebeci kimli¤imle tan›t›lmak
istendim. O gün televizyonda, 'ya olur mu öyle
bir fley Dünya Bankas›'n›n 2. baflkan› gitti yerine
bir muhasebeci geldi' denildi.
O tarihte IMF'nin Yönetim Kurulu Baflkan› M›s›r
Muhasebeciler Birli¤i Baflkan›yd›. Onlarla, masaya oturdu¤um zaman 'sen kimsin nerden geldin'
diye sormad›lar. Bunu size niye anlat›yorum.
Çünkü, muhasebeci demek en üst kimliktir. Muhasebeci üst kimli¤ini kabul etti¤iniz zaman denetçi olursunuz. Bizde neden bu kimlikten herkes kaç›yor? Muhasebeciye eskiden katip derlerdi de onun için. Asl›nda katip de Osmanl› döneminde vezirli¤e, bugünkü ad›yla bakanl›¤a kadar
gitme yolu olan kifli demekti.
“Türkiye'de Denetimi Meslek Olarak
Tan›mlayan ‹lk Yaz›y› Ben Yazd›m”
1995 y›l›nda T‹DE'nin bir kongresine kat›ld›m. O
tarihlerde TÜRMOB'un 2. baflkan›yd›m ve size
muhasebecilik yolunu açan düzenlemeyi sa¤lad›k. O aç›l›m› sa¤lad›¤›m›z düzenleme flu anda
3568 say›l› yasada denetim yapan herkes için geçerlidir. Son yap›lan de¤ifliklikle size o imkan tan›nd›. Eskiden bu imkan yaln›z kamu'da denetim
yapan banka müfettifllerine tan›n›yordu. fiimdi
özel banka müfettifllerine, flirketlerde denetim yapanlara da tan›n›yor. Türkiye'de denetimi meslek
olarak tan›mlayan ilk yaz›y› yazan kifli benim.
1980 y›l›nda 13. Türkiye Muhasebe Kongresi'nde bildiri sunmufltum. Muhasebe mesle¤ini,
önce ba¤›ms›z denetçiler sonra iç denetçiler,
sonra finansal raporlama yapanlar, son olarak da
muhasebe e¤iticileri olarak bir s›n›fland›rma yap-
“Bankalar Müfettifllikten
Müdür At›yor”
Masum Türker
t›m. Denetçileri de ikiye ay›r›yoruz. Kamu ve
özel sektörde çal›flan denetçiler. Kamu denetçilerini de kendi içinde ikiye ay›r›yoruz; yar› ba¤›ms›z yetkisine sahip olan yani, regülatör fonksiyonu dolay›s›yla baflkas›n› denetleme yetkisine sahip olan hesap uzman›, maliye müfettifli, vergi
denetmeni gibi. ‹kincisi ise bugün sizin de burada tart›flaca¤›n›z kamu'daki iç denetimi yapan
müfettifller. Bu ayr›m› o tarihlerde yaparken hem
mesleki tecrübeme dayanarak hem de akademik
olarak kimse denetim mesle¤ine gelmedi¤i için
takip etmemden kaynaklan›yor. fiimdi bu perspektifle bakarsak neden bir üst kimlik seçmek zorundas›n›z? Ben derne¤inizin de üyesiyim. Bir
süre dan›flma kurulu üyeli¤i de yapt›m. ‹ç denetim de yap›yorum. Çünkü iç denetim bizim meslek faaliyetimizde outsourcing olarak yapt›¤›m›z
bir ifl. Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun ç›kmas›yla
belli büyüklü¤ün alt›ndaki flirketlerin denetçi,
müfettifl istihdam edemeyecek. Bunu kim yapacak? Outsourcing denilen iç denetim iflini muhasebecilere yapt›racaklar. Kendinizi iç denetçili¤e
mahkum ederseniz bir tek hedefiniz var, iyi yönetici olursunuz. Alternatif olarak denetimi gelifltirip baflka bir ifl yapma imkan›n›z yok. Zaten iç
denetçilerin di¤er denetçilerden ayr›lan en
önemli fonksiyonu ve vizyonu, yönetime giden
yolun ilk ad›m› olufludur. Bunu devlet yapm›fl.
1860 y›l›nda Enderun'u kapatt›ktan sonra bugünkü siyasal bilgiler fakültesini hemen mülkiye
mektebi olarak açarken ayn› y›l maliye teftifl kurulunu kurmufl ama salt gelirlere baks›n diye de¤il, iflin yetiflme sürecinde kullan›lan bir araç olmufl. Bugün denetçilerin yeni Türk Ticaret Kanu-
Bizim ülkemizde denetim, iç denetim ba¤lam›nda daha çok bankalarda, özel sektörde, teftifl kurulu fleklinde bafllam›fl. Bankalar çok k›sa zamanda devletin bu yapt›¤›n› fark edip ve k›sa bir süre
sonra müfettifllikler müdür atamaya bafllam›fllar.
Çünkü iç denetimde aranan fley, baflkas›na hesap
vermeden sorgulayan bir kimlikle hemen inisiyatif kullanan üst yönetici olma kimli¤idir. ‹ç denetçiler sorgulama gücünü ifle bafllarken ediniyorlar.
Bak›n büyük holdinglere özellikle yabanc› sermaye flirketleri bu fonksiyonu kimden karfl›l›yorlar? Ba¤›ms›z denetim firmalar›nda yetiflen denetçilerden. BDDK iç denetim kontrol yönetim
sistemleri diye bir yönetmelik haz›rlad›. Bizim
büyük bankalar›m›z, büyük binalar ald›lar. ‹ç
kontrol uzman› alaca¤›z diye ilanlar verdiler. Yine böyle bir toplant›da biraz yar› mizahi olarak
dedim ki, 'siz yanl›fl yap›yorsunuz, iç kontrol bir
sistemdir. Bunun uzman› olmaz. E¤er iç kontrolü
muhasebe mesle¤inin bir parças› olarak görürseniz bu muhasebe müdürü, maliye ifller müdürü
demektir. O da Frans›z ekolünden al›nm›fl, tercüme edilirken iç kontrol diye tercüme edilmifl ama
yanl›fl yap›lm›fl.' Aradan bir y›l geçmeden 'Baflkan sen do¤ru söyledin biz kapan›yoruz, burada
ald›¤›m›z personeli de da¤›t›yoruz' dediler. ‹ç
kontrol kavram›n› di¤erlerinden daha iyi tan›mlaman›z gerekiyor çünkü mesle¤inizin kalitesini
düflürüyorlar. Bazen iç denetçiler ben iç kontrol
yapar›m dedi¤i zaman o iç kontrol denetim faaliyetinin cheklist'i olarak, sistemin içinde yapt›¤›m›z bir ifl bunu özellikle sizin gelifltirmeniz gerekti¤ini düflünüyorum.
“Faaliyet Denetimi Zorunlu Bir
Denetimdir”
Siz yönetici ad›na yönetimin denetimini yap›yorsunuz. Ve asl›nda ba¤›ms›z denetçilerden farkl›
olarak da faaliyet denetimi konusunda çok daha
uzman olmal›s›n›z. Faaliyet denetimi yeni Türk
Ticaret Kanunu'nda zorunlu bir denetim oldu ve
ba¤›ms›z denetçiler bile faaliyet denetimini ger-
vererek üniversitelerimizde, denetim kulüpleri,
muhasebe ve denetim akademisyenleri ile iflbirli¤i bafllat›lm›flt›r. Üniversite ile ifl dünyam›z›n
buluflmas›nda bu iflbirli¤i yaklafl›m›n›n önemli
oldu¤unu düflünüyoruz.
64
65
YANSIMA
YANSIMA
“‹lk Kurdu¤um fiirketin Ad›: Denetim”
Ben ilk denetim ifli yapmaya bafllad›¤›m 1981 y›l›nda, kurdu¤um ilk flirketimin ad› 'Denetim'dir.
Firman›n ünvan› mali müflavirlik ve denetim flirketiydi. Türkiye'de bu iflin kurucusu Prof. Necati
Bozkurt'tur. Siz iç denetçi olarak soruflturmayla
da görevlisiniz. fiimdi size kavramlar› kar›flt›rmamak için ikinci bir ifl daha düflüyor. ‹ç denetimin
Türkiye'de flu anda geliflmesini engelleyecek kifliler kurumsal yöneticilerdir. Akademik dünyada
da bunun tart›flmas› yap›l›yor. Kurumsal yönetim,
muhasebecilerin mi yöneticilerin mi iflidir? diye
tart›flmalar yap›l›yor. fiu anda e¤ilimi yöneticilerin ifli yönüne çevirmeye çal›fl›yorlar. Kurumsal
yönetimin gerektirdi¤i iki komite var. Denetim
komitesi ve kurumsal ilkeler komitesi. Bu iki komiteye flirketlerden seçilecek üye muhakkak iç
denetimden gelen biri olmal›d›r. Kurumsal yönetim muhasebe mesle¤inin bir parças›d›r. Yani iç
kontrol sistemi gibi ele al›nacak, de¤erlendirilecek bir yap›d›r.
Genel baflkan oldu¤um TÜRMOB'u dönem sonunda b›rakaca¤›m. B›rakmadan önce gelifltirilmek üzere kendime misyon olarak ald›¤›m projelerden biri de iç denetimin yasal organizasyonunun meslek içinde tamamlay›p b›rak›p gitmek.
Sizin denetçi olabilmeniz için iki fleye ihtiyac›n›z
var. Etik kurallar ve e¤itim standartlar›. 2005 y›l›na kadar iç denetçilerin hiçbir etik sorumlulu¤u
yoktu. Disiplin suçlamas› yap›lamazd›. Ama flimdi uluslararas› etik standartlara dahil edildi. Ve
bu bölüm bizim TÜRMOB'un 2007 y›l›nda kabul etti¤i etik yönetmeli¤ine de dahilsiniz. Siz
TÜRMOB'un ruhsat›na sahip iç denetçiyseniz ve
üçüncü bölümde tan›mlanan flekilde etik kurallara uymam›flsan›z ruhsat›n›z cezaland›r›l›r, iptal
edilir.
Bir gün bu ülkede, devlette çal›flanlar›n ifle al›nmadan önce ruhsat sahibi olmas›, denetçi al›nacaksa iç denetçi s›fat›na sahip olmas› aranacak.
Yeni bir uzmanl›k alan› olarak iç denetim s›navlar›n› TÜRMOB bünyesinde oluflturaca¤›z.
Uluslararas› standartlar o üçüncü bölümü; 1) muhasebe ifllerinde çal›flanlar, denetim faaliyeti yap›p yine iç denetçiler rolünü üstlenenler, 2) uluslararas› standart eksikli¤inden dolay› yapt›. Sermaye Piyasas› Kurulu hakl› olarak o bofllu¤u dolduruyordu. Ruhsat› almak denetim yapmak için
yeterli de¤il. Uluslararas› e¤itim standard›n›n sekizincisi bu ruhsattan sonra iki tane daha uzmanl›k ruhsat›n› flart kofluyor. E¤er denetim yapacaks›n›z denetim uzmanl›¤› ruhsat›, e¤er finansal raporlama yapacaksan›z muhasebe uzmanl›¤› ruhsat› alacaks›n›z. Bu iki standard›n içinde e¤itim
standartlar›n› uygulama mecburiyeti olacak. Demek ki bu saatten itibaren art›k mali müflavir ruhsat› da almak yeterli olmayacak.
Mesela TÜRMOB'tan muhasebe ruhsat› al›rsan›z
bu uluslararas› bir ruhsatt›r. fiu anda da son bir
y›ld›r benim baflkanl›¤›mdan itibaren ruhsat› yaln›z Türkçe de¤il ‹ngilizce de veriyoruz. Hatta
aran›zda ruhsat sahibi varsa ruhsat›m y›prand› diye baflvurup hemen Türkçe ve ‹ngilizce birlikte
verebiliyoruz. IFAC'›n kurucu üyesi Türkiye,
bütün standartlar› oluflturanlar›n içinde yer al›yoruz. ‹ç Denetim Enstitüsü uluslararas› denetim standartlar›n› 10 y›ld›r yay›nl›yor. Siz al›p,
onlara bak›p, uyguluyor musunuz? Ya da burada üyeleriniz için s›nav yap›yorsunuz. Onlar›
hiç dikkate al›yor musunuz? fiu anda bizim bir
anlaflmam›z var e¤er mali müflavirlik ruhsat›na
sahipseniz, dört s›nav›ndan da muafs›n›z. Bir
tek vergi hukuku, ticaret hukuku gibi derslerden
s›nava giriyorsunuz. Mali analiz, denetim, finansal raporlama, muhasebe vb. hepsinden
muafs›n›z. Hele bir yeminli müflavir ruhsat›na
sahipseniz befl dersten muafs›n›z. Çünkü orada
ek olarak sermaye piyasas› ve vergi revizyonu
s›nav›ndan geçmiflsiniz.
Sizi vergi denetimi ve finansal piyasalarda ayr›ca s›nava alm›yorlar. E¤er kendinizi büyük görmezseniz, globallefltirmezseniz birisi gelip sizi
globallefltirir. Muhasebe mesle¤inin içinden
gelmiflseniz, iç denetim yapacaksan›z, bir kere
global sizsiniz. Ama Amerikan ‹ç Denetçiler
Enstitüsü ile anlafl›p baz› s›navlardan muaf olabilirsiniz. Onlarda gelip sizle Türkiye'de ifl yapacaklard›r, sizin s›navlar›n›zdan muaf olacaklard›r. Biz TÜRMOB'ta flunun esas›n› getirmifliz;
e¤er denetim yaparsan›z ve iç denetim varsa fiyatta yüzde 50 indirim, e¤er sizden birisi çal›fl›yorsa, ruhsatl›ysa yüzde 20 tenzilat yap›yoruz.
“‹ç Denetçilerin Yönetici Olma
Yolu Aç›kt›r”
Baz› geliflmelere dikkatinizi çekmek istiyorum.
‹lk kez 1995 y›l›nda Hollanda'da iç denetim ve
d›fl denetimler konusunda bir seminerden sonra
orada ilk uygulamay› gördüm. Oran›n d›fl denetçisi Deloitte, iç denetim ve d›fl denetim aras›ndaki iliflkiyi verdi. O y›l bir bankan›n iç denetimini yap›yordum. Benzer flekilde bankan›n
kar› gizli da¤›tt›¤› ortaya ç›kt›. D›fl denetçi varken iç denetime gerek kalmayacak, iç denetçi
varken d›fl denetime gerek kalmayacak. Hay›r,
bu böyle de¤il.
‹ç denetçi soruflturma yetkisine sahiptir, bu sizin
üstünlü¤ünüzdür. Bu nedenle yönetici olma yolunuz aç›kt›r. ‹ç denetçiler en üst seviyeye gelmeden, yetenekli bulununca hemen müdür, genel müdür yap›yorlar. Bu kavrama sizin karfl›
ç›kman›z laz›m. Çünkü sonuçta dünyan›n tan›d›¤› bu standartlar› yapan d›fl denetim oldu¤u
için birdenbire iç denetim söner. Bu hatay› devlette yapt›lar. Devlette müfettiflli¤i iç kontrolde
yap›yorlar dikkat ederseniz. Eski müfettiflli¤in
içeri¤i konusunda tart›flmalar var. Bunu e¤er
gerçeklefltirebilirlerse devlette çal›flt›ran iç denetçiler kendi kimlikleriyle gelifltirecekler. Kendi ç›kar›n›z›n peflinde koflmazsan›z baflkas› koflmaz. Ne varsa haz›rlay›n getirin, ben b›rakmadan bu ifli, gerekli alt yap›y› birlikte kural›m.
Bu konuda Dünya Bankas›'nda 1993 y›l›nda
haz›rlad›¤› bir rapor var. O rapor sizleri çok ilgilendirir. Ve Türkiye için güzel bir rapordur.
Der ki; 'özel sektördeki sektör mensubu kamu
sektörüne geçebilmeli, kamu sektöründeki meslek mensubu özel sektöre geçebilmeli.' Düzen
de¤iflebilir, siyaset de¤iflebilir sizi hangi pozisyonda al›p Merkez Bankas›'n›n genel müdürü
yapabilmeli. Merkez Bankas›'n›n bafl›ndaki de
gelip ayn› flekilde özel sektörde ayn› pozisyonda çal›flabilmeli. Çünkü bizim özel sektörler
devletten gelenlere aç›k olup, hemen al›yorlar.
As›l mücadelesini verdi¤imiz budur. Son söz
garantinizle ilgilidir. Eskiden devlette çal›flanlar
haz›rda ruhsat al›yorlard›. Onlar da sizin gibi
stajyer olacaklar, s›nava gireceklerdir.
TÜRMOB olarak bir hedefimiz var. Bunu gerek-
lefltirece¤iz. Bir gün bu ülkede devlette çal›flanlar ifle al›nmadan önce ruhsat sahibi olmal›d›r.
Yani denetçi al›nacaksa iç denetçi ruhsat›na sahip olacak. Yeni bir uzmanl›k alan› olarak iç denetim s›navlar›n› TÜRMOB'un bünyesinde kuraca¤›z, kendi uzmanlar›m›za, kendi mensuplar›m›za. Sizin de isteklerinizi, haklar›n›z› yürütebilmemiz için gelin birlikte bunu yapal›m. fiimdi bafllayan adli muhasebecilikten sonra devreye girecek uzmanl›k alanlar›ndan bir tanesi iç
denetimdir. fiu anda her fleyin korsan› makbul,
korsan parti kuranlar kazan›yor ama bunu korsan biri de¤il, sizin haklar›n›z› bilen sizin haklar›n›za sahip ç›kan, sizden biri olarak meslek
mensubu olarak gelece¤i yakalama dürtüsü en
önde gelir. Muhasebe mesle¤iyle ilgili kim nerede makale yazarsa, kim nerede kitap yazarsa
takip ederim. Size de tavsiyem takip ederseniz
bir numara olursunuz. Etmezseniz bir gün burada de¤iflirsiniz.
Enstitüyü kuran de¤erli dostum Ali Kamil
Uzun'u böylesi bir hizmet için kutluyorum. fienol Bey ve onun yerine gelecek kiflilerin de bu
hizmeti daha ileriye tafl›yaca¤›na inan›yorum.
Hepinize sayg›lar sunuyorum.
“SPK Piyasan›n Sa¤l›kl›
Büyümesinden Sorumlu”
Dr. Masum Türker'in konuflmas›ndan sonra Sermaye Piyasas› Kurulu Baflkan Yard›mc›s› ‹brahim
Peker söz ald›. Peker konuflmas›na SPK Baflkan›n›n dünya çap›nda yap›lan bir toplant›da bulunmas›ndan dolay› kongreye kat›lamad›¤›n› belirterek bafllad›. Peker, konuflmas›na flöyle devam etti: “Geçen y›l kongreye SPK Baflkan›m›zla birlikte kat›lm›flt›k. SPK olarak biz iç denetçileri kendimize çok yak›n, stratejik orta¤›m›z olarak görüyoruz. Niye? Çünkü denetim ifli, o kadar ilerledi
ki bundan 20-30 y›l öncesi ile flimdiki hale bakt›¤›m›z da, denetimin tamamen farkl›laflm›fl durumda oldu¤unu görüyoruz. SPK standartlar›nda
bir çerçeve çizilmeye çal›fl›l›yor. Bizim gibi, SPK
gibi bir piyasan›n sa¤l›kl› ifllemesinden, sa¤l›kl›
büyümesinden sorumlu bir kurum da bu piyasalar›n içerisindeki hastal›klar›n oluflmamas›na
önem vermek zorunda. Aç›k konuflmak gerekirse
devlet kurumlar›n›n, sadece kendi gayretleriyle
bunu sürdürebilmeleri mümkün de¤il. ‹ç denetim
ve iç denetçilerin de bu iflin alt›na elini tafl›n alt›na koymas› hoflumuza giden bir durum.
çeklefltirmek zorunda kalacaklar. Ba¤›ms›z denetimi üst yap› olarak görenler Türk Ticaret Kanunu'nda faaliyet denetimine itiraz ettiler. Faaliyet
denetimi oldu¤u anda muhasebe mesle¤inin önü
aç›l›r. O zaman denetimin her aflamas›na gerçek
bir partner olmak zorunda. Yani yönetici 5-6 tane partnerle flirketi kurup, y›lda flu kadar adet denetim yapamazs›n›z. ‹flte bu aflamada sizin önünüz aç›lacak.
66
67
YANSIMA
YANSIMA
‹brahim Peker - SPK Baflkan Yard›mc›s›
Sekiz y›l önce sermaye piyasas›, iç denetim standartlar›, iç denetim kontrolü, iç denetçi programlar› nas›l olmal›? diyerek, bu arac› kurumlarla ve
bankalar›nda bizim piyasam›z›n bir k›sm›yla alakal› bir program ç›kartt›. Buradaki iç denetçi diye
tan›mlanan kifliler, arac› kurumlar›n iç denetiminden sorumlu olacak en önemli kiflilerdi. Normalde SPK iliflkilerinde kurumlara muhatap olunur. Hiçbir iliflkisinde isterse genel müdür olsun
bir sorgulamada muhatap almaz. Bunun istisnas›, arac› kurumlar›n iç denetiminden sorumlu kiflilerdir. Mesela iç denetimden sorumlu kifli iflten
ayr›ld›ysa, arac› kurumun bunu bize bildirmesi
yeterli olmaz biz iç denetçinin de ayr›ca neden
ayr›ld›¤›n› kendi flahsi yaz›s›yla bildirmesini isteriz. Çünkü o iç denetçidir ve iç denetçi bir sürü
fleyi bilir. Bu da bizim için çok önemlidir.
“‹ç Denetim Programlar› Bizim ‹çin
Art›k Mevzuat Yerine Geçiyor”
Bizim Sermaye Piyasas› Mevzuat›m›z var. Bundan baflka kollad›¤›m›z bakt›¤›m›z baflka mevzuatta var. Bu da uyulmas›n› istedi¤imiz, denetimlerde incelemelerde dikkat etti¤imiz olan konular. Fakat arac› kurumlar›n veya bu piyasada iç
denetim sistemi kurulmas› zorunlu olan kurumlar›n, iç denetim programlar› bizim için art›k mevzuat yerine geçiyor. fiimdi biliyorsunuz kredi ifllemler diye bir uygulama vard›r. Kifli krediyle hisse senedi alacaksa belirli bir maafl teminat yükümlülü¤ü vard›r. Ve bu yükümlülükte SPK'da
alt yükümlülük olarak belirlenmifltir. Biz denetçi
olarak gitti¤imizde yüzde 35'i sa¤l›yorsa hiçbir
Bunun d›fl›nda bizim kendi yapm›fl oldu¤umuz
s›navlar var. Bizdeki müfettifllik tan›m› normal
müfettifllikten çok iç denetçilik tan›mlar›n› yerine
getiriyor. Bunu yapacak olan kifliler de bizim
vermifl oldu¤umuz sertifikalardan en ileri düzey
sertifikay› almak zorundalar. Sertifika standartlar›n›n belirlenmesinden de bahsetmek istiyorum.
Sertifika vermek, standartlar› gelifltirmek SPK'n›n
ba¤›ms›z denetimle, iç denetimle bafllatm›fl oldu¤u bir fley. Bu konuda bize yard›mc› olan kurumlar› da çok sayg›yla karfl›l›yoruz, bunlar› destekliyoruz. Bu anlamda hem açm›fl oldu¤u s›navlarla
hem de uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü'nde alm›fl oldu¤u rolle hem de Avrupa Birli¤i'nde sahip
olmufl oldu¤u koltukla ülkemizi temsil etmesiyle
denetime her türlü deste¤i verdi¤imiz bir oluflumdur, sonuna kadar da baflar›lar›n›n devam›n›
diliyorum.”
“SPK gibi bir piyasan›n
sa¤l›kl› ifllemesinden,
sa¤l›kl› büyümesinden
sorumlu bir kurum da bu
piyasalar›n içerisindeki
hastal›klar›n
oluflmamas›na önem
vermek zorunda. ‹ç
denetim ve iç denetçilerin
de bu iflin alt›na elini tafl›n
alt›na koymas› hoflumuza
giden bir durum.“
“Türkiye'de ‹ç Denetçiler T‹DE
Taraf›ndan Çok ‹yi Temsil Ediliyor”
Kongrenin son aç›l›fl konuflmas›n› yapan IIA Yönetim Kurulu Baflkan› Roderick M. Winters, konuflmas›nda iç denetçilerin potansiyelinden
bahsederek, iç denetçilerin yeteneklerini gelifltirmeleri konusunda tavsiyelerde bulundu.
IIA Yönetim Kurulu Baflkan› Roderick M.
Winters, konuflmas›na T‹DE'yi yapt›¤› çal›flmalardan dolay› kutlayarak bafllad›. Winters konuflmas›na flöyle devam etti: “Türkiye'de iç denetçilerin
T‹DE taraf›ndan çok iyi temsil edildi¤ini düflünüyorum. T‹DE özellikle sertifikasyon alan›nda çok
iyi hizmetler veriyor. Size iç denetçilerin potansiyelinden biraz bahsetmek istiyorum. Bizlerin
potansiyelini yükseltmesi beklentilerimizi yükseltmekten geçiyor. ‹ster kamu ister özel sektörde
çal›fl›yor olun her zaman sizden beklenilenden
çok daha fazla performans göstermelisiniz. Bu
meslekte yükselmek istiyorsan›z ilk önce yeteneklerinizi gelifltirmelisiniz.
‹ç denetim mesle¤inin evrensel anlamda ayr› bir
meslek olarak adland›r›lmas› laz›m. Bizim etik
bir kavram›m›z, sertifikasyonlar›m›z var. Bu sertifikasyonlar küresel sertifikasyonlar. Biz, kamu
yarar›na çal›fl›yoruz. Bu çal›flmay› yaparken beklentilerimizi korumal› ve yükseltmeye devam etmeliyiz.
“Kriz Döneminin Köfle Tafllar› ‹ç
Denetçilerdi”
2008-2009'da ekonominin en kötü dönemlerini
yaflad›k. Ekonomik yönetiflim sistemleri, sars›ld›.
‹ç denetçiler bu dönemin köfle tafllar›yd›. Benim
hedeflerimden biri toplumun, bizi iyi yönetiflimin birer parças› gibi görmeleri. Biz, bu kriz döneminde sürekli risk de¤iflimlerine odaklanmam›z gerekti¤ini anlad›k. Esnek olarak riski sürekli denetlemeliyiz.
Birkaç sene evvel flirketlerin 'kap› kollar›yd›k.'
Ama art›k flirketler için önemli bir hale geldik.
Biz baflar›s›z oldu¤umuzda flirket de baflar›s›z
oluyor.
‹ç denetçiler olarak biliflim de önem vermemiz
konular aras›nda yer al›yor. Otomasyon hayat›m›z›n önemli bir parças›. Sa¤lam bilgi teknolojisine sahip olmal›y›z. Genç meslektafllar›m›zla da
deneyimlerimizi paylaflmal›y›z. Bizler, k›vrak olmal›y›z. Riskleri hemen de¤erlendirmeli, var
olan organizasyona h›zl› bir flekilde adapte ol-
mal›y›z. Geliflen teknolojilere adapte olup daha
verimli çal›flmal›y›z.
Ben mesle¤imi çok severek yap›yorum ve bu
meslekte gelecek oldu¤unu düflünüyorum. Her
biriniz, bulundu¤unuz kurumlarda var olan potansiyelinizi yükseltiyorsunuz. Yeteneklerinizi
gelifltirerek kurumunuzda lider olun. Sertifikasyonlar›n›z› mutlaka al›n. Mesle¤inizin tan›t›c›s›
olun ve mesle¤inizle gurur duyun.”
“Türkiye'de iç denetçiler
T‹DE taraf›ndan çok iyi
temsil edildi¤ini
düflünüyorum. ‹ster kamu
ister özel sektörde
çal›fl›yor olun her zaman
sizden beklenilenden çok
daha fazla performans
göstermelisiniz. Bu
meslekte yükselmek
istiyorsan›z ilk önce
yeteneklerinizi
gelifltirmelisiniz.”
Roderick M. Winters - IIA Yönetim Kurulu Bafl.
fley demiyoruz, mevzuata uygundur ama iç denetim sistemi bu arac› kurum için yüzde 35'i yeterli görmemiflse ve yüzde 50 olsun demiflse biz
yüzde 45 diye bir oranla karfl›laflm›fl›zd›r. Bizim
mevzuat›m›z aç›s›ndan sorun yok ama iç denetim kendi mevzuat›n› kendi oluflturmufl dolay›s›yla bu bizim için kredi ifllem mevzuat›na uyumsuzluk de¤il, iç kontrol sistemini kurmufl fakat
uygulayam›yor. Bu da bir uyumsuzluktur. Ve bu
da müeyyide gerektiren bir yat›r›md›r.
68
69
YANSIMA
YANSIMA
ECIIA - Avrupa ‹ç Denetim
Enstitüleri Konfederasyonu
Çal›flmalar›ndan ‹zlenimler
Ali fiîr Yard›m
‹ç denetim mesle¤inin Avrupa k›tas›ndaki en üst
seviye örgütü ECIIA'›n IIA-‹talya ile müflterek
gerçeklefltirdi¤i Avrupa ‹ç Denetim Konferans›
“Global Assurance: Oversight and Insight to
Risks and Opportunities” temas›yla, ‹talya'n›n
Roma flehrinde 29-30 Ekim tarihlerinde gerçeklefltirildi. Konferansta çeflitli ülkelerden uzmanlar ve yöneticiler taraf›ndan yap›lan sunumlara
http://eciiaconference2009.com/en/node/91
ba¤lant›s›ndan ulaflabilirsiniz.
“IIA ve ECIIA Yönetim Kurullar›'nda
Etkin Görevler Al›yoruz”
Konferanstan sonra 31 Ekim tarihinde ECIIA Genel Kurulu yine Roma'da topland›. Toplant›ya
Konfederasyonu oluflturan 35 ülkenin temsilcileri kat›ld›lar. 2009/2010 dönemi için Yönetim
Kurulunda boflalan üyelikler için de seçimler
yap›ld›. Yeni Yönetim Kurulu Claude Cargou
(Baflkan/Fransa), Phil Tarling (Baflkan
Yard›mc›s›/‹ngiltere), Hans J. Büsselberg (Almanya), Carolyn Dittmeier
(‹talya), Joanna Mrowicka (Polonya),
Tzevetan Tzvetkov (Bulgaristan),
Christian Van Nedervelde (Lüksemburg) ve Ali fiîr Yard›m'dan (Türkiye)
olufltu. 8 kiflilik Yönetim Kurulu'nun
7 üyesi AB ülkelerini temsil ederken,
Ali fiîr Yard›m AB üyesi olmayan
Norveç, ‹sviçre, ‹srail, Bosna Hersek,
Azerbaycan, Fas, Tunus, H›rvatistan,
‹zlanda ve Türkiye gibi ülkeleri temsil etti.
Yönetim Kurulu'nda AB Üyesi Olmayan Ülkeler Temsilcisi s›fat›yla,
Türkiye'den, daha önce de 2000-2004 y›llar›
aras›nda Ali Kamil Uzun baflar›yla görev yapm›flt›. 2010 y›l› sonunda görev süresi dolacak Ali fiîr
Yard›m flunlar› söyledi: “Genç bir Enstitü olmam›za ra¤men gerek IIA ve ECIIA Yönetim Kurullar›'nda gerekse Çal›flma Komiteleri'nde T‹DE
üyesi arkadafllar›m›z, y›llard›r etkin sorumluluklar almaktad›r. Bu faaliyetleriyle T‹DE'nin de Türkiye'nin de uluslar aras› iç denetim camias›ndaki
popülerli¤i üst seviyelerde.”
T‹DE ‹cra Komitesi Baflkan› ‹lyas Ersöz konuyla
ilgili yapt›¤› aç›klamada; “Bu gerçekten do¤ru
bir tespit. Ancak bunu bizim söylememizin bir
önemi yok, d›flar›dan bir gözün de¤erlendirmesi önemli. ‹flte bu noktada, ECIIA'›n düzenledi¤i
ve çeflitli Avrupa ülkelerinin Enstitü yöneticilerinin kat›l›m›yla gerçekleflen Liderlik Çal›fltay›nda
(Leadership Workshop) yaflad›¤›m çok enteresan, sürpriz bir olaydan bahsetmek isterim. Çeflitli uygulamalar konusunda “bu uygulamay› en
önce hayata geçiren veya geçirecek ‹ç Denetim
Enstitüsü sizce hangisi olmufltur/olacakt›r” fleklinde moderatörler çal›fltayda bir çeflit sözlü anket yapt› ve T‹DE genellikle hep ilk üçte yer ald›. Enteresan olan flu, henüz tam anlam›yla hayata geçirilmeyen bir iki uygulamada bile temsilciler, bunu IIA-Türkiye en önce yapanlar aras›nda olmufltur fleklinde bir yaklafl›m sergilediler” dedi.
“Baflar›n›n Arkas›ndaki Hissedarlar”
Daha sonra söz alan Ali fiîr Yard›m konuflmas›na flöyle devam etti: “Bu tabii gurur verici ama
beklentilerin fazla yükselmesi daha fazla çal›flmay› da beraberinde getiriyor. Di¤er taraftan
bu, tam da T‹DE yöneticilerinin, üyelerinin y›llard›r yapt›¤› fley; çünkü bu son birkaç y›l›n de-
Ülkemizde de mesela ‹MKB, HSBC, Finansbank, Pepsi, Tema Holding ve daha bir çok kurumun üst seviye yönetimleri bu vizyona sahip
olmasa, burada konufltu¤umuz baflar›lardan
hiçbirisi söz konusu olmazd›. O sebeple, bu kurumlar›n Baflkanlar›n›n, Genel Müdürlerinin,
Yönetim Kurullar›n›n vs. özetle, bu kararlar›
vermeye yetkili üst seviye yöneticilerinin, kap›y› açanlar olarak baflar›n›n perde arkas›ndaki
hissedarlar› oldu¤unu düflünüyorum. ‹nflaallah
bu anlay›fl daha da yayg›nlafl›r.”
Ali fiir Yard›m, CIA
T‹DE Baflkan Yard›mc›s›, ECIIA Yönetim Kurulu Üyesi,
‹MKB Baflmüfettifli
ECIIA'ya üye olan ülkeler
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
K›br›s
Danimarka
Finlandiya
Almanya
Macaristan
‹srail
Litvanya
Fas
Norveç
Portekiz
Slovakya
‹sveç
Tunus
‹ngiltere
‹rlanda
Azerbaycan
Bosna-Hersek
H›rvatistan
Çek Cumhuriyeti
Estonya
Fransa
Yunanistan
‹zlanda
‹talya
Lüksemburg
Hollanda
Polonya
Romanya
‹spanya
‹sviçre
Türkiye
Genç bir Enstitü olmam›za ra¤men gerek IIA ve ECIIA Yönetim
Kurullar›’nda gerekse çal›flma komitelerinde T‹DE üyesi
meslektafllar›m›z y›llard›r etkin sorumluluklar almaktalar. Bu
faaliyetleriyle T‹DE ve Türkiye’nin uluslaras› iç denetim
camias›ndaki popülerli¤i üst seviyelerdedir.
¤il kuruluflundan itibaren bir çok
meslekdafl›m›z›n istikrarl› gayretleriyle gelinen bir nokta. Bu vesileyle bir
noktay› da belirtmeden geçemeyece¤im. Bu görevler niteli¤i itibar›yla gönüllülük esas›yla yürütülen sivil toplum örgütü faaliyetleri. Ancak yönetimlerine
bakt›¤›m›z
zaman
Microsoft, Fiat, DHL, Poste ‹taliane
gibi dünya devlerinin 2 numaral› koltuklar›nda oturan kiflilerin gerek kendi
ülkelerindeki
‹ç
Denetim
Enstitüsü yönetimlerinde gerekse
uluslararas› örgütlerin yönetim kurullar›nda görev ald›klar› ve bu görevlerin kendi flirketleri taraf›ndan sosyal
sorumluluk anlay›fl› çerçevesinde y›llard›r teflvik
edildi¤ini, desteklendi¤ini görüyoruz. Bu durumun ülkemizde de gittikçe genel kabul gördü¤ünü görmek sevindirici.
70
71
PANO
QUIZ
CPE Quiz
Afla¤›daki ilk 4 soru için XIII. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi “Özel Sektör-‹ç Denetim Uygulama Örnekleri” Konulu Paneli dikkate al›n›z:
a) İç denetçilerce risk, kontrol ve kurumsal yönetim
konuları ile ilgili hazırlanan denetim raporlarının
doğrudan bu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da
Kurula sunulması
1. Afla¤›dakilerden hangisi Fortis Bank Teftifl Kurulu Baflkan› Halil Cantekin'in konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir?
a) Müşterilerimiz aşağıdan yukarı doğru baktığınızda düzenleyici kurumlar ve bizim müşterilerimiz,
bağımsız denetçiler, operasyonel yönetim, üst yönetim, denetim kurulu ve komiteleridir.
b) Kurumun iç, dış ve diğer ilgili denetim organları
arasındaki işbirliği ve eşgüdümün söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul tarafından
sağlanması
b) En dışta düzenleyici kurumlar, müşteriler, yatırımcılar, analistler, hükümetler, tedarikçiler ve personel.
Bir altına baktığımızda yönetim kurulu, denetim komitesi var ve en içteki daire içinde icra kurulu, iç
kontrol sistemi, uyum, yönetim riski türü ana denetim alanımız 3. daire.
c) Matrikse baktığınızda en bağımsız olan iç kontrol, daha sonra iç denetim, risk yönetimi geliyor. En
altta da operasyonlar.
d) Risk faktörlerine; piyasa riski, pazar riski, operasyonel risk açısından bakıyoruz.
2. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Telekom ‹ç Denetim Baflkan› Nazif Burca'n›n konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir?
a) Biz, IT, operasyon, finansal, uyum denetimleri
gerçekleştiriyoruz.
TIDE Baflkan› fienol Toygar (CIA, CISA, CFE) taraf›ndan Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› çal›flanlar›na “‹ç Kontrol” e¤itimi verildi. E¤itime müsteflar, müsteflar yard›mc›lar›, genel müdürler,
üst düzey yöneticiler, birim yöneticileri ve iç
denetçiler kat›ld›. 4 ayr› grup olarak düzenlenen e¤itime 100 kadar kat›l›mc› dahil oldu.
Toplam 17 gün süren (üst düzey 2 gün, di¤er 3
grup 5 gün) e¤itim, 14 Kas›m-13 Aral›k 2009
tarihleri aras›nda gerçeklefltirildi.
Akademik ‹liflkiler Komitesi
IV. Gözden Geçirme Toplant›s› Yap›ld›
Akademik ‹liflkiler Komitesi IV. Gözden Geçirme toplant›s›, 7 Kas›m 2009 tarihinde Sheraton Otel-Maslak Otel’de gerçeklefltirildi.
Toplant›da, Akademik ‹liflkiler Komitesi'nin
2009 y›l› çal›flmalar› gözden geçirildi, komite çal›flma gruplar› taraf›ndan gerçeklefltiri-
Kamu ‹ç Denetçi Adaylar›na
‹ç Denetim Metodolojisi
E¤itimi Düzenlendi
T‹DE Baflkan› fienol Toygar (CIA, CISA, CFE)
ve Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Tolga Aksoy
(CIA, CFSA, SMMM) taraf›ndan, 7-8 Kas›m
2009 tarihlerinde, Kamu ‹ç Denetçi adaylar›na
‹ç Denetim Metodolojisi e¤itimi verildi.
len faaliyetler ve aksiyon planlar› hakk›nda
sunumlar yap›ld›.
Toplant›ya Akademik ‹liflkiler Komitesi üyelerinin yan› s›ra T‹DE Yönetim Kurulu Baflkan› fienol Toygar, Dan›flma ve ‹cra Kurulu
üyeleri, Prof. Seval Selimo¤lu ve Doç. Dr.
fiaban Uzay kat›ld›lar.
b) Danışmanlık görevimiz daha ağır basıyor.
c) Denetimlerimizde kurumda etkin kontrollerin
oluşturulması ikincil amaçlarımızdan.
d) Bizde kurum olarak risk yönetimi yapılanmadı.
Biz de bu konuda iç denetim olarak götürebildiğimiz noktaya kadar tabi uluslararası standartları ihlal
etmemek kaydıyla görevimizi yerine getirmeye çalışıyoruz.
3. Avivasa ‹ç Denetim Direktörü Aysan Sinanl›o¤lu'nun konuflmas›na göre:
2 adet defans hattıyla işeyen bir şirket yapımız var.
1. hat bizim yönettiğimiz finans olsun, operasyon
olsun, satış olsun, IT olsun, bütün bunları birinci derecedeki 1. defans hattımız olarak görüyoruz. 2. defans hattımız olarak risk yönetimi fonksiyonumuzu
görüyoruz. Risk yönetimi de yönetimle beraber çalışıyor. Onlara riskleri nasıl yönetecekleri konusunda
çerçeve çiziyor ve onların risk yönetimi, risk anlayışları ve risk raporlamalarına yardımcı oluyor.
a) Doğru b) Yanlış
4. Afla¤›dakilerden hangisi Anadolu Grubu Denetim Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü
Mete Türky›lmaz'›n konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir?
a) Risk odaklı denetim olmalı.
b) Maliyetleri azaltmak, iç denetimin öncelikle üzerinde durduğu noktalardan bir tanesi değil.
c) Araç olarak bilgi teknolojileri kullanılıyor.
d) ISO sertifikasyonunu aldık denetim koordinatörlüğü olarak, orada da gördüğümüz artık riski ön plana çıkarmamız gerekiyor.
5. Afla¤›dakilerden hangisi Dr. Eren Gegin'in
“Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli” makalesine göre uygulamaya yönelik bir kriterdir:
c) İşlemlerin en başından sonuna kadar; örneğin bir
işlemin başlatılmasından bu işlemin tamamlanarak
raporlanmasına kadar geçen sürede yapılanların anlaşılmasını sağlayacak bir denetim yaklaşımının sürecin tamamı hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayacağı
d) İç denetimin temel amacı kurumun amaç ve hedeşerine ulaşılmasını sağlamak olup iç denetim bu
amaca ulaşılması için kuruma bünyesinde oluşturulan risk yönetimi, kontrol ve yönetim sistem ve süreçlerinin etkinliğini değerlendirmekte ve geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunmaktadır. İç denetim fonksiyonu faaliyetlerini risk odaklı bir anlayış
içerisinde gerçekleştirmektedir.
6. PwC flirket orta¤› Coflkun fien'in konuflmas›na
göre Pwc taraf›ndan yap›lan anket çal›flmas›nda
ulafl›lan sonuçlardan biri flöyledir:
İç denetimin bağımsızlığına çok önem verilmediği
görülmüştür. Çalışmaya katılan iç denetim birimlerinin ancak yüzde 9'u bulgularını denetim komitesine
veya ilgili birimlere sunmaktadır. Katılımcıların ancak yüzde 13'ü en önemli paydaş olarak denetim
komitesini göstermiştir.
a) Doğru
b) Yanlış
7. Afla¤›dakilerden hangisi T‹DE Sertifikasyon
Komitesi'yle yap›lan söylefliye göre do¤ru de¤ildir:
a) TİDE tarafından CIA (Uluslararası iç Denetçi),
CCSA (Uluslararası Kontrol Özdeğerlendirme Uzmanı), CFSA (Uluslararası Mali Hizmetler Denetçisi)
ve CGAP (Uluslararası Kamu Denetçisi) sınavları yapılmaktadır.
b) CIA sertifikasına sahip denetçi sayısı 183'tür.
c) Sınav merkezlerine özgü olan söz konusu güvenlik önlemleri dışında sınav sorularının değişimi ve
bir adayın 90 günlük süre içerisinde aynı sınavı tekrar alamaması gibi tarafımıza özgü güvenlik önlemleri de bulunmaktadır.
d) Kâğıt kalem yöntemi ile yapılan bu sınavları,
2008 yılına kadar başarı ile yürüttük. 2008 yılında
ise alt yapı çalışmalarını tamamladık ve ardından
sertifikasyon sınavlarını bilgisayar destekli olarak
yapmaya başladık. Bu nedenle, 2008 yılının sertifikasyon sınavları için bir milat olduğunu söylememiz
yanlış olmaz.
8. CPE bildirimleri, tüm unvanlar için iki y›ll›k
sürelerde yap›lmaktad›r. iki y›ll›k süreler için,
CIA unvan›na sahip meslektafllar›m›z›n 60, di¤er
unvanlara sahip meslektafllar›m›z›n ise 30 saatlik CPE kredisi bildirme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Mesle¤ini icra etmeyen meslektafllar›m›z›n ise bu sürelerin yar›s› kadar bildirim yapmalar› yeterli olmaktad›r.
a) Doğru b) Yanlış
Bu uygulamayla CIA unvan›na sahip olan iç denetçiler, 1 y›l için 12 krediyi aflmamak kayd›yla CPE kredisi kazanma flans›na
sahip olacaklard›r. Bu çerçevede, derginin her say›s›nda verilen sorular›n en az %75’ini do¤ru cevapland›ranlar 3 CPE kredisine
hak kazanacaklard›r. Sorular›n yan›tlar›n› isminiz, e-mail adresiniz ve üyelik numaran›zla birlikte [email protected] adresine ya da
0212 212 55 26 numaral› faksa gönderebilirsiniz.
Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› Yönetici
ve ‹ç Denetçilerine E¤itim Verildi
72
SUMMARY
Dergimizin
English Summary
Sorumlu Yaz› ‹flleri
Müdürü Gürdo¤an
Yurtsever'in ikinci kitab›
XIII. Turkey Internal Audit Congress took place
on 6th of October 2009 with the theme of
“Neo-Audit” with a high attandance. The related information and the opening speeches were placed in the Reflection section.
Again in this section you can find declarations
on “The Role of Risk Management on the Formation of the Crisis”, “To Create a Value Added Risk Function in a Corporation”, “Academical Development of Internal Audit Profession”. The text of the Panel Meeting “Private
Sector - Internal Audit Application Cases”
which is the last part of the Congress is in the
Iceberg section of the issue. The speeches on
another Panel of the Congress “New Audit Approach in Public Management and First Application Cases” will take place in the following
issue.
In Close Up section you will see a conversation with the Turkish Treasury Insurance General Manager, Dr. Ahmet Genç relating to the
internal audit regulation and applications in
the insurance sector. An interview with the
Certicifation Committee of IIA Turkey which
has an important function is also in this secti-
on. We hope that you will find important and
useful information in these interviews.
As you know, we started a series of articles on
“the history of the profession”. We carry on
with this in this issue. In this context, an interview with Ersin Güneralp, Hüseyin Karaçal›
and Sinan Tanakol who had taken important
responsibilities at the constitution of IIA Turkey
is also in the Close Up section.
To reflect also the different sides of the profession, in this issue we start the series of articles
“The Travel Book of the Auditor” in the Parenthesis section. We want to carry this on as
much as possible. In the Attachment section
we have a conversation with the veterans of IIA Turkey, Sevilay Çal›flkan and fiebnem Kabasakal.
Also in other parts of the issue there are articles, which are related to current developments
internal audit that we hope, will be read with
interest and will be useful.
Finally, we would like to indicate that all our
colleagues can contribute by sending their articles and we will be glad if they do so.
With the hope of meeting in the next issue...
olan “Teftiflten ‹ç Denetime
Banka Müfettiflli¤i” Türkiye
Bankalar Birli¤i
taraf›ndan
yay›mland›.
Teftiflten ‹ç Denetime
Banka Müfettiflli¤i
Çal›flmada, köklü bir gelene¤e sahip olan
bankac›l›ktaki teftifl ve müfettifllik kavramlar› tüm
boyutlar›yla ortaya konularak, müfettiflli¤in geleneksel yap›dan
ça¤dafl iç denetim anlay›fl›na geçifl süreci detayl› olarak
analiz ediliyor.
Banka müfettiflli¤i ilk dönemlerden 1990'l› y›llara kadar son derece kendine özgü bir
geliflim göstermifl ve bünyesinde bar›nd›rd›¤› bir çok kural, teamül, uygulama ile di¤er
görevlerden çok farkl›laflm›flt›r. Müfettiflli¤in geleneksel geliflimindeki temel unsurlar›na
bak›ld›¤›nda mesleki disiplin, davran›fl kurallar› ve yasaklar, hiyerarfli, üstat-muavin iliflkileri, ifl
bafl›nda e¤itim esas›, içe kapal›l›k ve muhafazakar yap› gibi hususlar› öncelikli olarak belirtmek
mümkün. Müfettifllik belirtilen bu hususlar›n da etkisi ve çok yönlü yetiflme imkan› sa¤lamas›
nedeniyle uzun y›llar boyunca bankac›l›¤›m›z›n orta ve üst düzey yönetici ihtiyac›n›
karfl›layan bir görev olmufltur.
Fakat 1990'l› y›llara gelindi¤inde de¤iflen flartlar ve baflka birçok nedenden dolay› teftiflin geleneksel
veya klasik yap›s›nda çeflitli de¤iflimlerin yaflanmaya baflland›¤›, 2000'li y›llara gelindi¤inde ise
yap›lan çeflitli yasal ve idari düzenlemelerle bu de¤iflimin son derece h›z kazand›¤› görülüyor. Bahse
konu sürecin temel olarak geleneksel teftiflten, ça¤dafl iç denetime do¤ru oldu¤unu ifade etmek
mümkün. Teftiflten ‹ç Denetime Banka Müfettiflli¤i adl› bu çal›flmada bahsekonu süreç tüm
boyutlar›yla ortaya konuluyor.
Kitapta, Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü (T‹DE) Kurucu Baflkan› ve dergimizin ‹mtiyaz Sahibi Ali
Kamil Uzun, müfettifl yard›mc›s› olarak göreve bafllay›p iki büyük bankam›zda yönetim
kurulu üyeli¤ine kadar yükselen T.C. Ziraat Bankas› A.fi. Yönetim Kurulu ve
Denetim Komitesi Üyesi H. Ayd›n Simit ile T. Garanti Bankas› A.fi. Yönetim
Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi ve Risk Yöneticileri Derne¤i Kurucu
Baflkan› Dr. Cüneyt Sezgin ve Marmara Üniversitesi Ö¤retim
Üyesi, T‹DE Dan›flma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nuran
Cömert'in Önsöz'leri bulunuyor.
TEÞEKKR
6 KasÝm 2009 tarihinde gerekleßtirdiÛimiz ÒNeo Ð DenetimÓ temalÝ
XIII. Trkiye Ü Denetim Kongresine katÝlÝmlarÝ ile destek veren; deÛerli yelerimize, kÝymetli
katÝlÝmcÝlarÝmÝza, konußmalarÝ ile kongremizin niteliÛine deÛer katan konußmacÝlarÝmÝza,
maddi ve manevi destekleriyle her zaman mesleÛin ve TÜDEÕnin yanÝnda olan sponsorlarÝmÝza
ve organizasyonu gerekleßmesinde destek olan kurumlara teßekkrlerimizi sunarÝz.
TRKÜYE Ü DENETÜM ENSTÜTS
KONUÞMACILAR
Ali Kamil Uzun
Coßkun Þen
Übrahim Kker
Roderick M. Winters
Ahmet Mutlu
Cneyt Gler
Üdris Yekeler
Do. Dr. Þaban Uzay
Dr. Ahmet BaßpÝnar
Fuat ksz
Dr. Masum Trker
Þener Gnlaar
Aysan SinanlÝoÛlu
Halil Cantekin
Mete TrkyÝlmaz
Þenol Toygar
Prof. Dr. Burak SaltoÛlu
Übrahim Peker
Nazif Burca
Yusuf Faruk Duman

TIDE_SAYI_25 - Türkiye İç Denetim Enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

vücut bulmufl hali