TR,q.Kya Bi`rKI ORTUSUNUN coGnenf Sanrr"enr "`.]e

TR,q.Kya Bi`rKI ORTUSUNUN coGnenf Sanrr"enr "`.]e

TR,q.Kya Bi'rKI ORTUSUNUN coGnenf Sanrr"enr
Dr. Yusuf DONMEZ
Bitkilerin yetigmesi, kendileri igin elverigli, muhit gartlarrna baifak-1r. Muhit gartlarr bilindifi izere, iklim, toprak ve reliefbugibi
faktd,rtopluluklarr
Bitki
gelmig
bir
biitiindiir.
:trlerd.en m,eydana
--r grubunun, kendi isteiine uygunluiu nispetinde o yerde tutunur,
3::ligir ve hayatrm idame ettirir. Yahut bu faktdrlerin yetersizli{i ha"'.]e
geli$eynBz ve ortadan kalkar. Di{er bir ifadeyle, bitki topluluiu
:; 1'etigme ,gartlarrmn optimum oldulu hallerde sahaya hdkim olur.
Mer-cut $arilar optimumdan uzaklagtrkga bitki o sahada tutunmak igin
:.ucadele eder ve garUarrn rninimuma yaklagrnast halinde miicadeleyi
'ai'bederek telef olur.
Bitki topluluklarr iizerinde yetigrne gartlarrndan herhangi bir:i-': payr fazla olduiu takdirde sadece o faktcir bitkilerin tam olarak
g=r:smelerine kifi defildir. iklim bakrmrndan optimum garUar mev'
:':; olsa bile diier muhit gartlarr elverigsiz ise bahis konusu sahadaki
:::ki toplulufunun klimaksa erigemiyece$ ve hayatrm tutunma' rnii-::.elesi iginde gegireceii maltrmdur. Diier taraftan, toprak ve reliel
:a;:.mrnd.an miisait gartlar arzeden bir sahada iklim gartlart elveriSii
-"*adr$ takdirde, bitki 6rtiisii yine h6,kirn olamryacak ve zorla tu:"i:rnaya gahgacaktrr. Bu sebeple muhit Sartlarmrn bir bi.itiin oldui: ";e bitki toplulu$unun ancak bu bi.itiin iginde tam bir geliSrne gds:.:rbilece$ anla,grlmaktadrr. $u halde bir yerin bitki drtiis i ile .-,
;=:f,eki muhit gartlan arasrnda srkr bir baihhk olduiu bu vesile ile
:: kere daha ifade edilebilir.
Bu itibarla TYakya bitki drtiisiiniin cofrafi da$hgrrun tesbitin:= ,r.ce yetigme gartlarrmn tetkiki ve ortaya konulmaslnda fayda
tTRK
100
COEn,AXIYA DEREIST
vardrr. Bfilgenin bu gartlarr ehemmiyet srrastna giire agafida teket:
teker ele ahnarak incelenecektir.
1
-
Trakya'tla iklim-bitki mtinasebetleri:
Bcilgede bitki rirtiisii i.izerine rniiessir olan muhit gartlarrrun brr.grnda iklim getir. Bilindiii gibi iftlim, srcakhk, rgrk, basrng ve tizg6"r-
lar ile nem ve yalrg gibi meteorolojik hAdiselerin biitiiniidiir. Muhit
gartlarr gibi iklim elemanlarr da, bitki ortiisii irzerine teker teker delil bir arada miiessir olurlar. iklim elemanlarrrun miigterek tesirlcri
o yerin bitki iirtiis inii klimatik bakrmdan aksettirirler. Fakat, bu eie'
manlard"an herhangi biri, muhit gartlarrndan farkh olarak, bd'lgenin
bulund.uiu yere gdre, bitki top,luluiu igin birinci derecede iinemi haiz
olabilir. Mesel,i,, biitiiniiyle Akdeniz iklim biilgesi iginde yer alal
memleketimizin bilhassa bu iklimin kendini en fazla hissettirdifi Akdeniz, Ege ve Marmara bcilgelerinde, bitki dairhsr iizerinde, iklim
elemanlanndan yaiig birinci derecede rol oynamaktadrr. Bahis konusu co{rafi muhitte yaErg, bitki hayatrru srmrlayan rninimum bir faktcir halini alrr1. Buna mukabil srcakhk bu bdlgelerde bitki hayattru
srrurlayacak kadar diiSiik deierlere inmediii igin cinemi ya$rgtan daha azdlr,
Marmara bdlgesi iginde yer alan Trakya'da, klimatik faktijrlerden bitki hayatrm srmrlayan minumum faktdr olarak ya{r,grn ehem'
miyeti biiyiiktiir. Bu sebeple tetkik sahasrndaki bitki iirti.isiiniin coirafi da$rhgrnda rol oynayan muhit gartlanndan iklim gartlanm ele
ahrken burada birinci derecede d,nemi olan yairg faktdriine dncelik
tarumak yerinde olacakhr.
a) Yafrg partlarr: Muhit gartlanmn mi.ihim bir elemam olan
su, ldilhassa.kurak sahalarda, hayati ehemmiyet tagrr. Bitkiler igin
gotr zar:.;l'i olan suyun mengeini yairglar ve havamn neminin tegkil
etti$i,giiphesizdir. Bu itibarla bitki iirtiisiiniin bilhassa yafr5 ve nemle'olan miinasebetleri iizerinde durulacaktrr.
' Trakyatda yafrgrn yrlhk tutarlan 550-15O0 mrn arasrndadrr.
Bdlgede yafrgin bu farkh dairhgr iizerinde bilhassa relief rol oynamaktadrr, MeselA, Istrancalar iizerinde yer alan Mahya DaEr (1035
m.) 1400 mm'den fazla ya$g ahr. B,una rmrkabil bu dafhk sahadan
eteklere doiru inildikqe ya$g azahr. Bu azalma, giiney aklanda da1 Kayacrk, IL: Akdeniz mrntlkasrnda ve bilhassa ltalya ve Ti.irkiye'de
af,aglandrrmanu temel gartlan. Tarrm Bakan. Orm. Gn' Miid. Yay. Ozel sayr
?9, lstanbul 1948, s. ??.
TRAKYA BiTKI ORTUSIJNIIN COERAT'I 'SARTLARI
101
na fazladtr. Kuzeyde, Iineadada, yrlhk ortalama yafrg 962 mm oIuiu halde kiitlenin giineyinde yer alan Krrklareli'nde 554 mm'dir
Tablo - I). Eiteklere doiru ya$g miktannda mtiSahede edilen bu
a.zalma reliefin siliklegrnesi ile ilgilidir. Bu azahgtn hrzr, lrukarrda ve:ilen deferlerden anlagllacair izere, giiney mailede daha fazladr. Bu
iizelli$n ise maruziyetle ilgili olduiu mal0mdur. Krrklareli bilindiii
3ibi nemli kuzey rizgi'rlartna kapahdtr. Kuzey tizgdrlarmn getirligi yairgrn biiyiik bir krsmr kuz.ey mailede diigtii{i.inden ig krsrmlar
rispeten az ya{rg almaktadtr.
TABLO
-
I
TR,AKYA ISTASYONLI\BININ AYLII( VE YILLIK
YAGr$ MIKTARLARI (mm)
L
irNt
t
u
EEFSE$E
5 {' E E E E i
65 4a 43
68 51 45
77 96 45
69 54 52
86 69 63
11 108 70 78
24 68 39 40
4 713 4A 56
5 715 702 85
3 57 54 101
23 68 51 49
3642247
20 80 56 51
5 100 .41 59
22 705 72 77
5 725 34 65
13 81 46 57
1983639
1 146 38 49
767322A
1 67 69 159
11 73 52 44
34 23 30 59 7S 73 609
28 77 31 54 76' 75 588
18 22 25 49 76 82 557
22 I 25 56 86 83 575
27 2;L +A 64 88 91 634
30 24 53 63 99 92 726
26 22 24 46 67 74 561
35 I 62 74 61 104 739
25 26 75 714 151 123 962
11 36 ,95 32 59 20 854
30 18 31 46 7+ 83 603
34 7 31 34 45 59 437
12 16 25 56 8L 8E 5e5
33 I 42 45, 57 131 71-9
15 8 31 56, 98 110 682
2s I 33 3? 64 108 606
30 7 30 40 70 108 607
15, 11 16 32 28 87 533
28 6 18 8 75' 84 605
1 1 31 40 41 116 545
27 77 98 46 63 200 1034
41 27 24 57 92 73 636
30'
28
24
30
24
-
_;:iopru
!-,^1.:
48
42
38
42
38
48
47
43
36
29
10
da
57
54
+O
39
23
oo
37 56 62
54 67 61
50 37 36
89 61 63,
42 53 58
27 36 35
35 47 47
5g 73 68
43 38 29
45 45 31
50 46 47
37 77 57
\7 75 59
2A 99 75
94 65 128
44 56 63
taz
TURK COERA.FYA DEItGISI
Trakya'da yaSS dairhgrru gdsteren haritarun (Harita 1) tetkiki gu neticeleri vermektedir:
1) Bdlgenin en yairgh krsrmlarr, kuzeyind"eki Istranca masifi
ile b6igenin giineyindeti Ganos ve Korudailarrdrr. Kuzeyde yer alan
Istranca kiitlesi bcilgenin giineyindeki daihk kiitleden daha yafrgltdrr. B;urada YaBrSr 1500 mm'yi bulan yerler vardrr. Bu daihk kiitlegeweler. Kiitd"e Mahya aagrm" bulunduiu sahayr 140o mm isohyeti
Kiityalrg
almaktadrr.
tenin triyiik bir krsmr 800-1400 Irun a.raslnda
temas
yukarrda
lenin eteklerine inildikge yafrg azalt. Bn azalrna
edildiii gibi, giiney mailede htzlt, ktz'ey rnailede ise nispeten daha
teariciair. lineada. yrlhk ya$s tutanmn 962 mm g't!i y"-kt:k bir defifere ulasnnasr kiitlenin kurey mailesinin ya[r5 gartlarr hakkrnda
Istrancasayesinde
kir vermektedir. Bu ya$g Sartlannn etveriglilili
larrn kuzey maileleri, tamam,en b<iyle bir yasrg gartr altrnda geligebilecek higrofit karakterdeki kayrn ormanlarr ile kaphdr. Halbuki
kayrn, bu dafhk kiitlenin giiney mailelerinde ancak mweye yakm
yerlerde mevcuttur. Kuzey maileler yine, Karadeniz bdlgesinin higrofit karakterdeki orman altr topluluiu olan orman giilleri ile (Rfttododendron ponticum) kesif bir gekilde kaphdrr. Rhododendron'lartn
giiney mailedeki yayrhp kayrnlarda olduiu gibi zirveye yakrn krsrmlardadr.
Biilgenin giineyinde bulunan Ganos daihk kiiuesinde, Istrancalarda olduiu gibi, yairg fazladtr. Bu kiitlenin yiiksek krsrmlannda ya!r5 10o0 rnm'yi agar. Ganoslann her iki mailesi ile Komdai ve GeIibotu giineybatrsrndaki dafhk sahalarda ise ya$,g 800-1000 mm arasrndadir. Bu yafrg dzellikleri Ganoslarrn bilhassa kr;2ey mailesinde
srk bir bitki ijrti.isiiniin geliSmesine imkAn vermigtir.
2) Trakya'da yafip en az olan saha, kuzey ve giineydeki daihk kiitleler arasrnda yer alan orta krsrmdrr. Bu kesimde yrlhk ortalama yairglar 550-600 mm arasrnda defigir. Edirne, LiiLleburgaz, lQorlu, Alpullu ve Krrklareli'ni igine alan bu saha, aym zamanda bdlgenin algak krsrmlarrna tekab{il etmektedir. Bu orta krs,rm kuzey ve
giineydeki dafhk kiiUelerle civar denizlerden krsmen tecrit edilmigtir. Buna rafmen bu ig krsrmlarda yafrS, higbir yerde, 5O0 rnm'nin
altrna diigrnemektedir.
Bazr miielliflerce tabii step kabul edilen frakya'mn bu ig ktsmrmn, yairg miktarlanrun bu deierleri muvacehesinde ilk nazarda tabii step sahasr olarak miitala.asrrun uvgun olmadrir giiriilmektedir.
Nitekim, Trakya'mn bu ig krsmrmn 550-60O mm olan bu en diisiik
TRAKYA BiTKi ORTI}SUNUN dOGRAFI SARTLARI
103
i-airg deierieri bile tabii step sahalarrndaki yaBrs miktarlarrndan
tariz bir gekilde fark[ ve fazladrr. Mesel6., Rusya'mn giineyindeki
*ara topraklar sahasrnda yer alan ve tabii step sahasr iginde buluran odessa'nrn yrl[k yafrS tutal 392 mm, AraI - Hazar havzastmn
giiney kenarrnda bulunan Golodnaya steplerinde 257 mm've Ankara'da 360 rnm'dir.
frakya'run bu ig krsmrmn tabii veya antropojen step olduiu
:leselesine iklim elemanlarr ve bu krsrmda hugiin mevcut bitki 6rtii:i nazarr itibara afinarak, srrasr geldikge tekrar temas edilecektir.
3) ,Trakya'da yasrg miktarlan bakrmrndan diierlerinden fark' olan iigi.incii bdlgeyi kuzey ve giineydeki yairgh sahalar ile yair;: nisbeten az orla krstm arasrnda yer alan orta derecede yairgh olan
r:tikal sahalarr tegkil eder. Bu yerlerden biri Istranca kiitlesini gii-:r'd.en geviren Qatalca yanmadasr ile Edirne civannl igine alan
;lato ve az yiiksek tepeler sahasrdrr. Diieri, giineyde Tekirdai Xlalrabolu hattrmn giineyinde ver alan piato ve Tine az yiiksek tepelerd.en miitegekkil olan sahadrr. Tetkik sahasrmn bu krsrmlalnda
-,-agrg miktarlan civanndaki dafhk sahalardaki kadar yiiksek deier-.re erigemedi$i gibi, orta krsrmlarda miigahede edilen deierler ka:ar diigiik de deiildir. Yairg miktarian bakrmrndan gegig sahalart
_Lan bu yerlerde yrlhk ortalama ya$glar 600-800 mm araslndadrr.
l,Ieseli, Eldirne 609, Florya 634, Sanyer 726, Malkara 719 mm'
Yukarrda zikredilen yrthk yafrg tutarlarr uzun yrllann ortalama-a:tdtr. Bilindiii gibi yaSg tutarlarr aym istasyonda d-ahi yrldan yrla
jarklar gdsterir. Bu bakrmdan ya$rglarrn her istasyonda hangi de'
i=rler etrafinda toplandrir ve her bir deier grubunun o istasyonda
r-r5-. ihtimalinin ne olabileceiinin ortaya konmasr Szrlhk yafrg tu:;rian hakkrnda gerQege daha yakrn fikir edinilmesini saflar. Bu
-rksaila TYakya rasat istasyonlanmn yairg diagramlarrs tanzim
gibi, Trakya istas=i'Lrri$tir (Harita Tr). D{agramlarda giiriildiiSii
-,':Cannda yairgrn 300-400 mm'den az dii'5me ihtimati %25,3A0'404
*-r'den qok diigrne ihtimali %75'd:r.
2 Da:F'ALILOV, Kh. M.: The Golodnaya steppe and prospects for its rec.i:r:j.iion. Published by the Academy of Sience, TJzbek SSR. Tashkent 1957, s' 4-5'
3 Trakya'da, mevcut rasat istasyonlarrna g6re, ya$rgrn hangi de$erler et'
:-..iatoplandrir,di$erbirifadeileyafrgprobablitesiqdyledir:30ytlltkra-
:::-:-:-a gdre Edirne'de yrilhk yafrqrn /o50'si 494-692 mrn, /o25'i 692-1727 mtn
cicz|'i, de 494-377 mm etrafinda toplanmaktadr' Diier bir ifade ile
-cak
;-..=e
de )'llhk yagrslann 494-692 mm arasrnda dtiqme ihtimali /650, 692 mlI]r''
:,- tzz)a diiqme ihtimali /.25 ve 494 mm'den az diigme ihtimaii de %25',dir,
.'i
ta4
rURK coERA3'YA DER'GiSi
Trakya yairglarrna ait "muhtemel yafig diagramlan"nrn tetkikinden grkanlacak miihim sonuglarrn bir diieri, b6lgede istasyonlardan Pinarhisar, Kega"n, Gelibolu, F"lorya ve Kumk6y'de yaSrgrn 500
mm'nin iistiinde olma ihtimalinin /o75 oldu{adur. Edirne, Krrklareli, Ltileburgaz, Qorlu ve Tekirdai'da ise yafigrn 450 mm'den az olma ihtimali ancak /o25tdtr. D{ier bir ifade ile bu sonuncu istasyonlarda yrlhk yairg tutarlartrun 7o75'i 450 mm'nin iisti.inde vuku bulmaktadir. Tabii step sahalarrnda yrlhk ortalama yalrgrn 3@ rnm civarrnda olduiu dikkate ahnacak olursa, Trakya'da ett az yai6 alan
yerlerde dahi %75 ihtimalle yafiglarrn 450 mrn'nin iistiinde olmasr
bitki coirafyasr bakrmrndan gok miihim neticelerd"en biridir.
Zednika; "Edirne ve Liileburgaz'da Temmuz, A{ustos ve E$liil
aylarmdaki yaz yaf'marlan miktan 8,4 - IO,2 mm ve yrltrk yaftg miktarlarr ise 390,1 - 389,6 mm'ye ulagabilmektedir. Bu periyodik kurakhk ise hakiki step sahalarrm ifade eder mahiyettedir." demekte
ise de hakikatte durum bdyle de$ldir. Eldirne'de 30, Liileburgaz'da
28 yrllik rasat siiresince bu en diig;iik olan yafrg deierleri sadece birer defa vuku bulmugtur. Yafiglarm, Eldirne'de 494, Liilebvrgaz'da
460 mm'den fazLa vuku bulma ihtimalinin /o75 olmasr bu gd,riigi.in
gerqefe uymadr$rm gdstermektedir. Biu durum nazarL itibara ahndrir takdirde Eidirne ve L,iileburg&z'rn tabii step sahasr drqrnda kaldrfr
anlagilmaktadr.
Yaz aylanndaki yafrqlara gelince; Zednik'in yaz aylan olarak
aldrir Temmuz, Aiustos ve Eiyliit'iin yafis toplamr, Eidirne'd"e 30,
Bu. istasyonda yaf:grn 1127 mm'den fazla, 37L mm'den az olma ihtimali yoktur. 28 yrllrld rasatlara giire Ltileburgaz'da ya!'rglarrn c/o2\,i 665-801 mm,ler arastnda, /r50'si 665-460 mm'ler arasrnda, %25'i 460-32+ mm,rler arasrnda; 24 yrlttk
rasatlara gtire Qbrlu'da %25'i 620-9'70 rnm'ler, t7o50,si 620-430 mm,Ier ve /o2\,i
430-381 mm'ler a,ras.rnda; 22 yrllnlr- rasatlara gdre Krrklarell'nd.e /o2E,i 6?b-808
mrn'ler, '%50'si 675'-440 mm'ler ve Eo25'i 440-393 mm'Ier arasrnda; 28 yrlhh rasatlara giire Prnarhisar'da o/o25'i 670'-880 mm'Ier araslnd.a, /siA'si 670-820 mm,ler
ve o/o25'i 520-370 mm'le-r arasrnda; 20 yr'llrk rasatlara gdre Ke$ar'd,a Eo25'i
670-878 mm'ler, EaSA'sL 6,70-540 mm'ler ve 1/o25'i 540-352 mm'ler arasrnda; B{!
yrllrk rasatlara gdre Tekirdaf'da %25'i 670-958 mm'ler, /65}'si 670-485 mm'Ier
ve t/o2i6'i 485-429'mm'ler arasrnda; 22 ytlluk rasatlara grire Geliboltt'd,a o/o25'\
900-918 mm'ler, /65}'si 800-59,0 mm'ler ve '/o25'i 59A-462 mm'ler arasrnda ve
24 ytllrl< rasatiara g6re Florya'da yaf;'glann /r25'i 700-819 mm'ler, ,./o50'si
700-550 mm'ler ve /o25'i 550-468 mm'ler aras,rnda dtiqmektedir.
4 ZEDNIK, F.: Tiirkiye ormanlan, bugiine kadar tatbik edilen ve gelecekte tatbiki tavs,iye edilen silviki.iltiirel muameleler. Ormancrhk Aragtrrme
Enstittisii Yay. Nluhtelif Yay. serisi, No. 14, Ankara 1963.
TRAKYA BiTKI ORTUSUNUN COGRAT'T €|ARTLARI
105
Liileburgaz'da 28 yrlda sadece ikiger defa 10 mmfnin altrna inmigtir.
Kaldr ki rasat devresi ortalamalan Zednik'in ileri siirdi-iiii iddialann tamarnen aksini vermektedir. Eldirne'de yaz ya{rglarrmn yrllik or:alama ya$rgtaki hissesi %1,8,8, Lileburgaz'da %16,,9'dur. Halbuki,
:abii step sahasr iginde kalan Golodnaya'da 257 mm'yi bulan yrlhk
.,'aErS tutarrnd,a yaz yafrglarrmn hissesi ancak 7o5'titu. Yine tabii
-r:ep sahasr iginde bulunan Ankara'da 360 mm olan yrlhk yaflgtn
'':\7'i yaz aylarrnda vuku bulmaktadrr. Eu durum bize Trakya'da
iiimatik bakrmdan tabii stepten bahsetmenin gergeie uygun otrmaii$rnr gdstermektedir.
Yrlhk yafrg tutan ile birlikte bitkiler igin daha miihim olan bir
:usus, yairgrn yrl igindeki dairhgrdrr. Bilincliii gibi, bitkiler igin ha-,'ati ehernmiyeti haiz olan yairglar vejetasyonu devresindeki yafrg-ardtr. Bu itibarla vejetasyon devresi yafrglarrmn tesbiti iinemlidir.
Bitkilerin suya en fazla ihtiyag gosterdiii mevsimde yafr'glarrn azhir veya hig olmamasr bitki hayatmr srmrlar. Fakat toprak suyu ve
; a\-arun nisbi neminin bu mevsimde kurakhfr krsmen hafiflettiii giip:tsizdir. Bu durum da nihayet gok krsa bir devre igin bahis konusu
-:abilir. Toprakta depo edilen suJ,'un sarfedilmesini miiteakip tam
.:irakhfrn bagladrir ve bunun neticesinde kurakhia intibak edeme*-:9 tiirlerin ortadan kalktrir malttmdur.
Brilgedeki ya$rglarrn mevs mlere dafrhgrru gdsteren haritamn
:-:riki (Harita III) bize bu sahamn bu bakrmdan haiz olduiu Sart-'r: gosterecektir. Nitekim, b6lgenin hemen hemen her tarafinda
::--rumum yafrg devresinin yaz'a, m,aksimum yairg devresinin ise
-;'a isabet ettiii gdriiii.ir. Fakat bu genel dzellik tetkik sahasrnrn
:l.i tarafinda aym deiildir. Krg yairglarlmn yrlhk ortalama yafrg tu-,arrna oramnln en yiiksek defere ulagtrfr sahalar kryr kesimleri ile
-i;leniz tesirinin hissedildifi orta krsrmlardrr. Krg aylarrmn yrlhk
-'":rq iqinde en yiiksek orana ulaqtrir yer Gelibolu gevresidir. Burada
-^:sret /o42,2'dir'. Krg yair6larlnln en yiiksek defere erigtiii bu yer-
5 DZHj'LILOV, KH. M.: 1957, s. 4-5.
6 RUBNER'e gcire, vejetasyon devresi mefhumu;
srcakhf,in
-10"'nin
:-1 :-3rq ve bitimi arasrnda gegen devredir. Bu bakrmdan Trakya'daki
biitiin
,':..1,',:nlarda ortalama srcakhgrn
bag,ladrfr ay Nisan, bittigi ay ise
-10"C'nin
-' :::, Lrileburg'az ve Qorlu'da Ekim
sonu, Tekirdai, Florya, Kunikd'y ve Sanj:
Kasrm sonudur. Bu duruma gdre Edirne, Liileburgaz ve Qorlu'da veje.
.'-:
:".;r-:a dgvrssi 210 g{n, dif,er istasyonlarda ise 240 giindiir (Bak: Rubner, K.).
i Diger kryr istasyonlarrnda bu degerler gtiyledir: tr'lorya'da %38.9, Sa:..
-:::
.',37.2, TekirdaS'da t8a35.8, Kumkdy'de Vc35.7'dir. Akdeniz yaSrq reji-
TUR}< COERAN'YA DERGISI
106
ler yaz ya$glarr bakrmrndan en diigiik oranlann miigahede edildi{i
yerlere tekabiil etmektedirler (Tablo - II).
TABLO
-
II
TRAKYA'DA YAGI$IN MEVSiMLERE DAdILISI
Istasyonlar
flkbahar
Edirne
Liileburgaz
22,8
22,8
Qorlu
22,6
lorya
Kumkdy
F
Sanyer
Ailpullu
1a1o
ota,rakl
Sonbaha,r
I{rr
18,8
zt,t
30,7
16,9
27,4
32,9
14,7
26,7
36,0
20,5
10,3
30,3
38,9
19,6
13,4
31,9
35,1
21,O
72,1
29,7
22,6
19,1
27,2
31,1
\9,7
24,4
32,2
33,4
Krrklareli
Yan
Prnarhisar
23,9
77,6
25,1,
Keqan
22,0
12,4
27,2
38,4
7,4
2,7,2
42,2
Gelibolu
Hayrabolu
Tekirdag
25,2
13,8
23,L
37,9
22,8
12,3
29,1
35,8
Antalya
15,0
1,5
77,3
66,2
Zonguldak
t7,6
19,0
31,8
31,6
Diier mevsirnlerdeki yairglara g'elince; biilgenin hemen tamaminda sonbahar yairglarrrun nisbeti ilkbahardan daha fazf,adr.
YtF S miktarlarrrun mevsimlere"gcire dafrhgrndan Su neticeye
ulagmak miimki.indiir: Bdlgenin kryr istasyonlarr ile deniz tesirinm
hissedildiii orta krsmtn bazr istasyonlarrnda Akdeniz yafig rejirnine
minin gdrtildiiSti bazr ig istasyonlarda da bu defer oldukga yiiksektir: Kegan'da /138.4, Hayrabolu'da Vo37.g. Derrizlerden tecrit edilmi$ ig krsrmrlardaki istasyonlardaiki krg yaf,rg nisbeti kryr istasyonlartna nazaran daha diistiktiir: Ediro.'6s r/o3o.7, Ltileburgaz'da Ea32.9, Alp'ullu'da 7c31.L ve Krrklareli'nde /632"2.
Ktg yailglan nisbetinin en ytiksek oldu$u kryr bdlgeleri yaz yaSrglarr bakrmrndan ise en diigi.ik de$erlerin oldu$u yerlere tekabiil eder. Yaz yaprq,larrnrn yrlhk
yagl$ miktanna nisbeti Gelibolu'da a/o7.4 (b'6lgede en dii$iik yaz ya$rg nisbeti budur), Florya'da 7o1O.3, Sartyer'de /o12.4, Hayrabolu'da %13.8. Buna mukabil deniz tesirinin sokulamadrpr ig istasyonlard.a yaz yaf,rglan kryr istasyonlanndakinden bir hayli yiiksektir: Edirne'de /118.8, Ltilebtrgaz'da, /o16.9, Alpuilv' da :VaLg.l, IirrklareJi'nde /o19.7.
TRAKYA BITKI ORTT]SUNTN COERAT'I SARTLARI
107
yairg re:enzerlik miigahede edilmektedir. Ig krsrmlar ise Akdeniz
.irnindenuzaklagmaktavekarakterinibirazdeiigtirmektedir.Bi'l'yairg maksimumu krga' minimum ise yaz
3edeki biitiin istasyonlarda
sonbahar:
:e'simine isabet eder. Batrdan dofuya doiru giclildikqe
nisbeti
yag]9a
-:arunrn arttrir gi;"fltti"'. Sonbahar yairglanmn ;tlhk
yiihKegan'da %27,2 iken Tekirdai'd"a /o29,7'e' Florya'da /o30'3'e
kryr kesimleri ile bazr iq
--.lmektedir. Bu bakrmdan tetkik sahaslmn
i:srmistasyonlanAkdenizyafrgrejirnikarakteriarzederler'Bunurr'
yafrg rejirni 6ze1,a beraber biilgenin hiqbir iltuuyo"" tipik Akdeniz
en yakrn olan- Gelibolu'-:gi gosterm"r. Ata"rrl yairg rejimi tipine
yafig
:a bile yairgrn mevsimler iUflriyte gtisterdiii oranlar Akdeniz
:.jimindennisbetenfarkhdrr.Mesel6',Geliboiu'daktgmevsimineisaisa,-t eden ya{ry 7042,2 iken bu oran Antalya'da %66'2'dlt.'-Yaza
Akdeancak
%1'5'!1;lr'
Cefinolu'da /o7,4, Antalya'da
:rt eden VagrS
-""ji-irrd"
bdlgede Georanlarr'
yairg
yaz
olan
gok
diigilk
:-z ya$g
y'ot2'3'i'
-::olu'dan kuzeye grkrldrkga artar ve meseii Tekirdai'da
liorya'da 10,3'ii, Kumkiiy;de 13,4'ii bulur' Biilgede yaz yairglannda
"..'rt"y" gidildikqe kendini gcisteren bu artrg muhtemelen Karadeniz
:rsiri ile itgilidir. Bu istaslonlarda diier mevsimlerle yaz mevsimi
ya$g
::astndaki dengesizlikte keza k]uzeye grkrldrkqa azaltr, Akdeniz
rnet:ejiminde yairgrn b'iiyi.ik bir krsrnr krg etrafinda toplandrfi' diier
farklar
s:mlere isabet eden yafrglarla krg yairgian arasrnda biiyiik
giisdzellik
yakrn
bir
yairS
rejimine
_tduiu halde Trakviai Akd.eniz
nisfark
aradaki
ve
,..ui i*tu"yonlarda bu durum dediSiklige uirar
yairg
rejimine
:eten kapamr. Diier bir ifadeyle, biilgede Akdeniz
dairhgr asrl Akdeniz yairg
;.akrn istlsyonlarda yairgrn mevsimlere
:..jiminenistettedahamuntazamdtr.B'rrbakrmdanTrakyakryrsa.
.^1"r, ile, Akdeniz tesirinin sokulduiu bazr ig krstm istasyonlannt'
bozulmug gekline
--rxdeniz yairg rejiminin Karadeniz tesiri altrnda
::ral etmlk doiru olur. Bdlge de yaz yairg nisbetinin Akdeniz istas-.",n_larrndakinden fazlatr$ deniz tesirinin hissedilmediii ig krsrmlar:a daha da artar. B,u sahalarrn kontinental vasfi ile ilgiti olarak ig
.::srmlara gidildikqe yairglarrn krga isabet eden nisbetleri Akdenize
::zzurarr azahr, yu, y"$g oranlan ise viikselir' iq krsrmlarda yairgrn
*-e-,'simler arasrndaki dairhgr biilgenin kryrlartna rrazatarL daha intiz.am-li bir durum atzedet. Meseli, Edirne'de yairgrn /o30,7'si ktga'
-.22,8,i ilkbahara, 7OL8,8,i yaza, o/c27,7'si sonbahara isabet etmelr.
5 DARKOT, B.:
l.:anbul 1962, Ikinci
Avrupa Cof,"rafyasr.
B,askr. s. ao
Ist. Univ. Coi' Enst. Neq. No'
12'
108
Tt}RK COCRAFYA DERGlSI
tedir. BU deferler araslndaki fark tr"lorya, Gelibolu ve hele Antalya'daki mevsimler arasrndaki farktan qok daha azdr. Liileburgaz, A1pullu, Krrklareli ve Prnarhisar'daki mevsimlik deierler Edirne'de
d'lgillen deierlere yakrndrr.
Trakya'da yairgrn mevsimlik dairhgr ile bitki drtiisii arasrndaki
mi.inasebetlere gelince; yaz kurakhirntn kendini daha fazLa hissettirdiii giiney Trakya krYrlarmda ve bilhassa Ganos, ve Korudaflarrmn giiney yamaglannda nemcil karakterdeki bitkiler yasama imkint
bulamazlar. Bu sahalar dahilind.e layrlarda yaz kurakhirna intibak
etmig rnaki formasyonu, Korudailarrnda ise kserofit gam ormanlarr
mevcuttur. Buna mukabil biilgenin nem,cil ormanlarr yaz kurakhirrun azaldrir Ganos dailarrrun kuzey maileleri ile yaz kurakhirndan
bahsedilemiyecek olan Istrancalann kuzey yamaglannda geligrnigIerdir.
Bitkiler igin yrlhk yairg tutarr ve yairgrn mevsimlere dafrhgt
kadar mi.ihim olan diier bir fakttir de su kaybrdrr. Bitindilt gibi bir
sahaya diigen yairglann tamamrndan bitkiler istifade edemez. Yairglann bir krsrm sathi akrg ile, diier bir krsmr da terleme ile kayba
uframaktadrr. Bd,ylece bitkiler bu olaylardan arta kalan sudan ancak istifad"e edebilirler. B,itkilerin bu olaylardan ayn olarak suyun
toprairn derin krsrmlarrna niifuzu ve fiziyolojik kurakfuk gibi sebeplerle de suyun tamamrndan istifade edemBdi{i haller de vakidir. Yukandaki sebepler drgrnda yairg karakteri de bitkilerin yairglard"an
istifadesi iizerine etki yapar. $ayet yair,glar safanak karakterincie
ise bu olay yairgn ancak muayyen bir krsmrmn topraia intikaline
imkdn verir. Saianak karakterindeki yairSlarda suyun biiyiik bir
krsmrrun sathi akrgla zayiata uiradrir giiphesizdir. B;tl itibarla herhangi bir sahada bitkilerin yairglard"an istifaile edebilecefi su miktannrn bazl gartlara baih olduiu ortaya grkmaktadrr. Krsaca bu
garflarrn tahakkukunun da buharlagmaya, terlemeye, d"on olaylarrna ya$glann karakteri lLe arazinin litojik karakterine (gegirimlili!e ve gtizenekliliie) bafh olcluiu ifade edilebilir.
Agairda, bdlgenin bu bakrmlardan arzettiii coirafi 6zellikler
iizerinde durulacaktrr.
Bdlgedeki ya$rglann buharlagma ve terleme olaylarr ile olan
miinasebetlerinin aragtrrrlmasr igin qu metodlardan istifade edilmigtir: Yairglarrn buharlagma ve terleme ile olan rniinasebetleri igin
Thornthwaite metodu, yafigla srcakhk arasrndaki miinasebetler ile
biilgenin ig krsrmlannda tabii step iizelliii bulunup bulunmadtfrrun
TRAKYA BITKI ORTUSUNI'N COdRAT'I $ARTLART
TABLO
-
109
ilI
TRAI{YA'DAKI iSTASYONLABA ANT AYLIK I{UR'AKLIK INDISLER,I
,h
€a
{t E;
F i fiF,aaE gi
7,. g E s E
H
65 42 31 27
62 44 33 23
66 83 34 22
72 36 30 20
68 48 39 25
69 +6 38 20
57 42 38 2t4
84575524]-77
68544622749
70 53 49 2A
82 54 57 26
21
2t
20
25
25
22
16
16
15
22
20
16
24
24
19
15
74
13
11 11
t4613
7810
9810
11714
+610
8310
5313
8816
77419
11922
!2
29 52
27 47
26' 46
23 44
24 48
27 49
26 49
27 56
30 49'
32548
29 54
60
58
63
61
69
63
58
76
61
58
:=:biti igin de Martonne ve Kiippen'in formiilleri ile 'walter'in klima 5::an metodu ve Elring'in nemlilik indisi.
Bu maksatla bolgedeki istasyonlarrn Thornthwaite metodunun
--,lbiki ile hazrrlanan su bilAngosu diagramlarr (Harita - IV) tetkik
yaz
=j lirce: saharun dafhk krsrrnlan harig, diier istasyonlartn da
':. .:;az etrafindaki aylarda evapotlranspirasyonun yairglardan fazla
krg duru- i;gu anlaSrlmaktadrr. Buna mukabil aym istasyonlarrn
*-1; iamamen farkh olup bu defa yafrg rniktarlarrnrn evapo'dan fazia
-l-igu gtiriilmektedir. Krg aylarrrun miisbet kapanan bildngosu so--::nda yairg fazlahir toprakta birikmektedir. Toprakta depo edilen
::; s.r ise vejetasyon dewesinin ilk aylarrnda bitkiler tarafindan kul_a-.lnaktadrr. Biilgede umumiyetle vejetasyon devresinin ilk ve son
:;-larrnda, ya{rglarrn evapo'dan az olcluiu zamanlarda, bu su, bitki.-:-. su noksaru gekmesini iinlemekte, kullamlmakta ve dolaytsiyle
i -:ai deweyi krsaltmaktadrr' Bdylece, yairgrn evapo'dan az oldufu
;-,--a:rn saylsr bcilgenin hemen biitiin istasyonlannda 6 ay olduiu
,:-le:, toprakta depo edilmis su bitkiler tarafindan kullarularak bu
_
3, Botgede bu bakrmdan en az miisait yer olarak Gelibolu gdrflltiyor. Zira
*.:ls]'onda yaf,rglann evapo'dan az olduf,u ay sayrsr ?'dir.
TiiRK
110
COERAFYA DERGiSI
devre fiilen 4 aya inmig olmaktadr. Yrhn herhangi bir ayrnda toprakta yeter derecede su toplanmasrm sailayacak kadar yair6 vdki
olmugsa, yrl iginde kurak bir devre bulunsa bile burada aiag yetig'mesi miimkiindiir'o. Bu itibarla Trakya'da vejetasyon dewesinin i'lk
aylanndaki yafi$ kifayetsiztifinin, krg aylannda toprakta birikmig
olan su ite telifi edilmekte olduiu anlagrlmaktadrr. Bu suretle sahada bitkiler 4 aya inen yaz kurakfifrm atlatarak yetigme imk6.m bulabilmektedirler. Bu durumu daha aQrk bir gekitrde belirtmek iizere agafrda biilgenin istasyonlan teker teker ele ahnmrg ve veietasyon devresindeki su noksamrun krg yairglarr ile ne d.ereceye kadar kargrlandrfr belirtilmigtir.
xg krsrmlarda yer alan istasyonlardan Edirne, Liileburgaz ve
yaQorlu'da Mayrs, Ilaziran, Temmuz, Aiustos ve Eyliil aylarrnda
frg evapodan daima azd:'t-. Nisan ayrndaki yair'$ ile evapo arastndaki fark pek az olduiundan bu ayda su noksam yok kabul edilebilir.
Buna mukabil krg aylarrnda toprakta birikmig o.an su, Nisan ve Mayrs aylanndaki su yetersizliiini kargrlar. Rd'ylece bu istasyonlarda su
noksamrun gijriildiiBi.i aylar bilhassa Ter"nmuz, Afustos ve EDrliil aylarrdrr. Bu suretle yrl igindeki su noksam dewesi tig aya inhisar eder.
Zira toprakta birikmig su, Haziran ayrndaki agrfrn biiyiik bir ktsnnrnr kargrladr$ndan bu ay da su noksam olm,ayan aylardan kabul edilebilir. Edirne'de Haziran ayrnda evapo 118 mm, buna mukabil yairg 5? mm'd"ir. Ancak bu ayda toprakta 54 mm daha su kaldrlrndan
aradaki su agrir sadece ? mm'ye iner. Liileburgaz'da, da durum ayrudrr. Bu bakrmdan Qorlu biraz daha az miisait durumdadrr. Qorlu'da Haziran ayrnda yafrg azhfrmn toprakta birikmig, sudan kargrlanamryan miktarr 19 rnm'dir. Bunlara raimen her iig istasyon Thornthwaite metodundaki nemlilik indisine giire C' harfi ile ifade edilen
kurak - az nemli, su fazlasr krgrn kuweui olan iklim sahasr iginde
kalrrlar". C, iklimi kurak - az nemli iklimleri karakterize ettifine
gd,re bu iklim tipi'iginde yer alan bcilgenin en kurak sahasrndaki hu
iig istasyonun, step sahasl drSrnda katacair agikflrdrr. Tabii step sahasr iginde bulunan Golodnaya stepleri ile Ankara, kurak iklimler
kugair iginde yarl kurak iklimleri karakterize eden D iklim tipine gi-
10 sAATgfoGLU, X'.: silvikiiltiir ders notlan. Ist. univ. orman
Istanbul,
1957.
F'ak.,
Thornthwaite iklimleri nemli ve kurak diye iki biiy':ik
iklirnierin alt hud.udunu C2 iklimi ile, kurak iklimler!'r
nemli
krsma ayrmakta,
11 Bilindigi gibi
iist hududunu da C, iklimi ile gdstermektedir.
TRAKYA BiTKi ORTUST}NTJN COERAF1 SARTLARI
111
rerler. Bu duruma giire D iklimi olarak belirtilen yart kurak iklim tipi sahamrzda bahis konusu de$ldir.
Sahile yakrn istasyonlarrn durumu biraz daha farkltdr. Bu :stasyonlardan Florya, Tekirdaf ve Geliboiu'da Haziran ayrnda evapotranspirasyonun ya$glarla kargrlanamryan miktarlarr, biilgeni.n
iq krsrnrndaki istasyonlara nisbetle daha fazlad.rr. Gergekte Haziran
aynndaki su noksam Florya'da 36 mm, Tekirdai'da 2,6 m{n, Gelibolu'da ise 37 mm'dir. O halde bu iig istasyonda Haziran ayrnda su noksam gdriildii$iinden, kurak aylarln saJnsl, bdylece ig krsrmlardan
farkh olarak, diirdi.i bulur. Florya, Gelibolu dort ay kurak gegmesine raimen Cz ile ifade edilen yarr nemli iklim tipine girerler. Bu duruma sebep olan husus hu iki istasyonda klg aylarrndaki ya$glarrn
"iiksek
oluqudur.
Ya*gla srcakhk arasrndaki miinasebete dayanarak de Martonne
tarafindan ortaya konan kurakhk indislerinin tatbiki, nemli ve kurak sahalarrn hududu ve tabii stepin rnevcut olup olmadrir hakkrnda
iikir edinilmesini sailar". Agairda de Martonne'un iki formiilii biil3ede tabii step olup olmadrirm tAyin igin tatbik edilecektir.
de Martonne'un ilk formiiliine (7923) gdre T?a.kya'daki istas;'oniarrn kurakhk ind.isleri giiyledir :
lstasyon
Indis
Eldirne
26
Liileburgaz
25,,5
Qorlu
24,6
Krrklareli
25
Prnarhisar
27
Kegan
26
Tekirdaf
24
Florya
2"6,7
Kumkdy
Sarryer
28
Gelibolu
28
30
12 De Martonne'un kurakhk indis formiilleri ikidir. Bunlardan ilki 1923
'"-'.da' yalnrz yrlh,k ortalama srcakhklar ile, yrlhk ya$tq tutarr arasrndaki mii--€rete daya.nliarak tesbit edilmigtir. Ikincisi lse 1942 yrhnda de Martonne ve
i:::man tarafindan yrlhh sacakhk ve yairg tutarr yamnda en kurak ayrn ya:-*:: re srcakhf,r da dikka.te aLnarak ortaya konmugtur.
TIiRI< CoERAx.YA DERGiSi
1t2
Yukarrdaki tabloda g6riildiifii gibi brilgenin belli bagh meteoroloji istasyonlarrrun heps,inde yrlhk kurakhk indis deferleri 2Ornin
iistiindedir. Bilindifi .gibi de Martonne'un kurakhk ind.is deferlemesinde 10-20 indisleri yarr-kurak iklim sahalarrna (stepler), 20-30 indisleri ise yarr-kurak iklimlerle yagrgh iklimler arasrna tekabiil ettiiine grire, bcilgedeki higbir istasyonu klimatik bakrmdan step sahasr
igine sokmak miimkiin de{ildir.
1923 kurakhk indis formiiliinde kullamlan yrlhk ortalama srcakhklarrn, asrl yafig azh$ giiriilen srcak devred"eki yiiksek suhunetleri temsil edemiyece$i nazara ahnmrg ve bu sebepteT en srcak ay ortalamasrnrn hesaba katrlmasr gerektiii diigiincesiyle yeni bir formiil
1942 y;Jnda ortaya konmugtur'3. B'r.r yeni indis Trakya'ya tatbik
edilse dahi biilgedeki en kurak sahalann yine tabii step sahasr drgrnda kaldrir giiriiltir.
De Martonne-Gottman'n 7942 formiiliine grire Trakya'daki istasyonlann kurakhk indisleri gdyled"ir:
fstasyon
InOis
Edirne
Liileburgaz
77
Qorlu
L5,7
15,8
Krrklareli
16.,5
Prnarhisar
t7
Kegan
1,5,2
TekirdaS
13,5
lorya
L7,L
Kumk0y
Sarryer
77,5
F
L9,4
Gelibolu
15
I
Nitekim yukarrdaki tablo tetkik edilirse bdlgedeki hiqbir istasyonun tabii step sahasr dahilinde olmadrir anlagrhr. Ein diigiik indis
gcisteren Tekirdaf (13.5) bile tabii step sahasr indisi olan 5-10 indisi iisti.indedir.
13 1942 formiiliiniin indis deferlemesinde, 5'in altmda olan indisler etilleti,
5-10 indisleri stepleri (yarr-kurak sa,halar), 10-2O indisleri yan-kurak sahalarla
ya$rqh bddgeler arasrndaki yerleri, 20'nin tistiinde olan indisler de yaitqh yerleri giisterir.
TRAI(YA BiTKI ORTL1SUNUN COGRAFI $ARTLARI
113
H. Louis'n vebazr milelliflerce tabii step sahasr olarak kabul edi-=r Edirne, Liileburgaz ve Qorlu'nun indis deferleri tabii step indis
ie$erlerinden bir hayli uzaktrr. Step iie yarr-kurak - ya$gh sahalar
,rasrndaki hududu 10 indisi tegkil ettiii halde Eldirne'de bu indis
- ', Liileburgaz ve Qorlu'da 16'drr.
Yrihk kurakhk indis formiilleri yarunda yine d"e Martonne ta:
';rndan ortaya konan ayhk kurakhk indis formiilii kurak ve nem-: avlarrn tesbiti bakrmrndan onem tagtr. Bu formiil, biilgedeki istas---n-lara tatbik edilerek kurak ve nemli aylar ortaya konmugtur.
,:blo - III'iin tetkikinden anla.grlaca$'t izete, Trakya istasyonlarrmn
::-,iik bir krsmrnda Ekim, Kastrn, Arahk, O'cak, $ubat, Mart ve Ni.': aylarrnda indis 20'nin iistiindedir. Bu duruma gdre bahis konuPrnarhi": avlar yairqhdrr. ig krsrmdaki istasyonlardan Krklareli,
.::'. Erlirne ve Liileburgaz'da Mayrs ve Haziran aylarr yafrgh; ktytl:.ii istasyonLardan Tekirdaf, Gelibolu, Florya, Kumkdy ve Sarlyer':= lIayis ayr yan-kurak; yine hernen biltiin istasyonlard"a Elliil ayt
-'ar':-kurak gegmektedir. Temmuz, A{ustos aylarr Eidirne ve Prnar:-sar harig biitiin istasyonlarda kurakttr.
Kurakhk baktmrndan en gayrimiisait durumda olan Gelibolu
-'= Florya'drr. Bu istasyonlarda iiger ay (Haziran - Temmuz - AEus.:= t indis 10'un aitrndadrr. Edirne, Liileburgaz ve Qorlu'nun bu ba-L:::ian durumu enteresandrr. Tabii step sahasr olarak kabul edilen
::'sene havzasrnda yer alan bu istasyonlard.a, Qorlu'da sadece iki
i-,' Temmuz - A{ustos), Liileburgaz'da bir ay (Afustos) kuraktrr.
-Lrne'de ise biitiin aylarda indis 10'un iistiindedir. Yine bu iiq is:'=-,''rnda ikiger ay (Eidirne'de Temmuz - Aiustos; Liileburgaz'da
l=:unuz - Eylill; Qorlu'da lJ.aziran - Eyliil) yart-kurak aylar olarak
5-- rkmekte, diier aylar ise yairgh grkmaktadrr.
Ergene havzasrmn step sahasl drgrnda kaldrlrru Kdppen formii:e
- teyid eder. Trakya'daki istasyonlardan Edirne, Liileburgaz,
]::'L::, Krrklareli ve Plnarhisar'da Ehim - Mart araslnda, altr ayhk
=-::k devredeki yalrglar yrlhk yairg tutarrmn /o7}'ini ihtiva etme-:::1en bu istasyonlara Kdppen'in step iklimleri ile nemli iklimlerin
,-,-:t:dilmesinde kullamlan formiillerden t:2 (t+7) formiiliinii
:.::,lk etmek gerekir'5. Bu formiiliin adr gegen istasyonlara tatbikin:.- rlie edilen de{erler gciyledir :
:i l-ouis, H.: Das naturiiche pflanzenkleid Anatoliens, Stuttgart, 1989,.
li Bu formrilde r .: yrlhk yatrq tutarr (cm), t : ylhk ortalama srcak-:.'':
:::::en'e
gcire r'n!n deleri
2 (t+?)'nin
degerinden yi.iksekse
o yer nemii
TURK COERAXTYA DERGlSI
1L4
cm olarak yrlhk
fstasyon
yagr$
tutarr (r)
2
(t+?) nin
ile$eri
Edirne
Liileburgaz
60,9
40,8
58,8
40,0
Qorlu
55,7
39,2
Krrklareli
56,1
39,4
Prnarhisar
60,3
37,6
Biitiin bu istasyonlarda r'nin deieri 2 (t+T)'den biiyiik olduiugdre
na
hepsi de step sahasrnm d.rgrnda, nemli sahalara yakrn yerler'
de bulunurlar (Harita - 1).
Trakya'daki istasyonlardan Tekirdai, Kegan, Gelibolu, trnlorya,
Sarryer ve Kumkd'y'de Ekim - Mart arasrndaki 6 ayhk devredeki ya$glar, yrlhk ya$g miktarrrun %7}'inden fazladr. Bu sebeple bu istasyonlann step yahut nernli sahalardan hangisine girebilece$inin
tAyinind.e Kdppen'in step iklimieriyle nemli iklimlerin aylrdedilmesinde kullarulan formiillerinden r-2t formiiliinii kullanmak gerekir.
Bu formiili.in, adr gegen istasyonlara tatbikinde elde edilen neticeler
aga$dadrr :
cm olarak yrlhk
fstasyon
ya$g tutan
Zt'nin tle$eri
Tekirda$
57,5
27,6
Kegan
59,5
26,4
Gelibolu
68,2
27,6
lorya
63,3
27,4
Sarryer
72,6
27,4
Kumkiiy
68,2
27,6
F
B;i.itiin bu istasyonlarda r'nin deieri 2t'den biiyiik oldufuna giire, istasyonlarm hepsi de step sahaslrun drqrnda nemli sahalara yakm yerlerde bulunurlar. Trakya'mn en kurak sahasr olarak bilinen
ve birgok miiellif tarafindan tabii stepe dihil edilen Ergene havzasmrn klimatik bakrmdan step drgrnda kaldrirnr diper bir metodla da
ortaya koymak miimkiindiir. B'u metod H. Walter'in Klima'diagram
metodudurld. B;u husus ortaya konurken, tabii step sahasr iginde bulunan Ankara, Trakya istasyonlan ile mukayeseye esas ahnacaktrr.
iklimlere, kiigiikse step iklimterine girer (Bak' KOtr,I)EN, W': Grundriss der
Klimakunde, Berlin, 1931.)
16 a) Walter, bu metodu, Gaussen'in 1'C ': 2 mm ya$g iilge$ini esas
Walter, H.: tg Anadolu step problemi (teralarak ortaya koymugtur. Bak. a
-
TRAKYA B]TKI ORTUSUNI}N COGRAN'I SARTLARI
115
Walter tarafrndan gizilen Ankara'ya ait klima-gr tetkik edilirg<irtliir ki (Harita - V), Ankara'run yrlhk yairg tutarr 341 mm,
1rllik ortalama srcakhir 11.7'C, mutlak minimum srcakhk
-2+.9"C,
rrtalama dilSiik srcakhk Ocak ay:nda
Arahk, O,cak,
$ubat
-4.5oC,
Mart aylart mutlak don aylarr ve Eyliil, Eikim, Nisan ve Mayrs
"'e
avlan da muhtemel don aylarrdrr. Haziran bagrndan Ekim ortasrna
iadar yairg eirisi srcakhk e$risinin altrnda kaldrirnd"an bu aylarda
--am bir kurakhk hAkimdir. Diier aylarda ise yairg efrisi srcakhk
=:risinin iistiinde kaldr$ndan b,u aylar da ya$gh geqmektedir.
Trakya istasyonlarrrun klima-diagrarqlan (Harita - V) Anka:a'runkind.en farkhdrr. Bu istasyonlarrn hemen hepsinin yrlhk yairg
: j.tarr Ankara yairgrmn (360 rnm) gok i.istiinded"ir (Eldirne 609'mm,
:-Ieburgaz 588 mm, Qorlu 557 mm, Tekirda! 576 mm, Florya 634
:-n, Kumkciy ve Gelibolu'd"a 682 mm). Srcaklrk baktmmdan Trakya
-=:asyonlarr Ankarardan daha miilflyimdir. Ydhk ortalama srcakhk-ir Ankara ortalamasrmn iisttindedir. Mutlak minimum srcakhk b'ai::rundan yalruz Eldirne ve Liileburgaz Ankara'ya (-24,9'Cl) biraz
Liiileburgaz'da
;.-a;lagrr (Edirne'de bu deier
-22,2oC,
-24.2"C).
liger istasyonlarrn rninimumlarr
yiiksekAnkara'mnkinden bir hayli
--: (Qorlu'da
Florya'da
Tekirdai'da
Ankara
t";:nkoy'de -16.9"C,Keza ortalama-13.5oC,
di.isiik srca.khklar da-10.4'C,
-9.8"C).yiiksektir (Edirne'de Ocak ayrnda
-L.zoC,
i -4.5"C)'runkinden
,;ieburgaz'da 0.7''C, Qorlu'da
Tekirdaf'da 7.7oC, tr'lorya'-1.0oC,
:. 2.6'C ve Kumkoy'de 3.5"C). Don
aylarrrun siiresi TYakya'daki is:as-,"on1arda Ankara'd"an daha krsadtr. Ankara'da mutlak don ayt
=.i-.rsr 4 oldufu halde Eldirne ve Liileburgaz'da 2, Qorlu'da 1 aydtr.
l:i:r istasyonlarda mutlak don ayt yoktur. Muhtemel don aylan
.-":ak Ankara'da Nisan, Mayrs, Eyliil, Elkim ve Kasrm aylarr oldur- ralde, Eidirne, Liileburgaz ve Qorlu'd"a $ubat, Mart, Elkim, Kasrm
;-. -{rahk aylarrdtr.
Ankara'da kurak dewe F{zziran bagrndan Ekim ortalanna kase
Dr. Selman Uslu). Ist. Univ. Yay. No,943, Or. !"ak, Yay. No.79, fst.
:
ti_ !,
:
T\-a-lter,
I{.:
Anadolu'nun vejetasyon yapsl.
lst. Univ. Or. Fak.
Ya-v.
\Talter, H.: Kurak zamanlartn tesbitinde esas olarak kullamlan I{lima'
l-r:r::1r. Or. Fak. Derg. seri b, cilt 8, s. 2. Ist. 1958,
: T\-alter, H.: Ekoloji vejetasyon bllgisi ve ziral maksatlar igin ikrlirrr
::: '* -..::tlerinin hiikiimlendirilmesinde loima-diagram kullanilma$. Or. F"a,k.
1!:: :.:-:. B, cilt 8 s. 2, Ist.
116
TURI{ CoER'AFYA DERGIST
dar 4,5 ay devam eder. Eidirne ve Liiileburgaz'da ise Temmuz ortasrndan baglayrp E'kimin ilk haftasrna kadar iig aydan daha az bir
zaman siirer. Qorlu'da bu miiddet Temmuz bagrndan, Ekim ortasrna
kadar 3,5 ay, Kurnkiiy'de Temmuz bagrndan E$ltil sonuna kadar
3 ay, Florya ve Tekirdai'd"a l{azsran bagtndan Eyliil sonun& kadar
4 aydr. Kurak dewenin uzunluiu bakrmrndan Trakya'daki istqpyonlar iginde Ankara'ya en yaklagam Gelibolu'dur. Zira ba istasyonda kurak devre H:anran bagrndan Ekim ortalanna kadar 4,5 ay
devam eder.
Gdriildiiiii gibi tabii step sahasr dahilindeki Ankara'd.a vejetasyon devresi iginde 4,5 ay kurak geqtigi halde, bu miiddet step sahasr olarak id.dia edilen Eidirne ve Liileburgaz'da Ankara'dan L,5 ay
daha krsadr. Hatt6. bu miiddet Qorlu'da 1 aya iner.
Walter'in klirnogram metodunun tatbiki neticesinde ortaya gtkan kurak aylarla, Thornthwaite form,iitii neticesinde elde edilen su
bilAngosund.aki su noksam olan aylar arastnda, bi.iyiik bir benzerlik
vardrr. Thornthwaite su bilAngosuna giire de Eidirne, L'iileburgaz ve
Qorlu'da }J'aziran ayl su noksa"mmn pek az hissedildiii bir ay olarak
gdri.iliir. Buna kargrhk Temmuz, A,fustos ve Efitiil aylarr asrl kurak
aylar olarak ortaya grkmaktadrr. Bunun neticesidir ki bitki, Ankara'dan farkh olarak, nisbeten krsa olan kurak devreyi tehlikesiz atlatabilmekte ve T?akya'mn her yerinde yetigme imkdm bulabilmektedir.
Yairg mi.iessiriyetinin bulunmasrnda ortalama stcakltklartn tatminkir olmadrfrm, bu hus'us;ta ortalama maksimum srcakhklarrn
kullamlmasrmn daha iyi neticeler verdifini ileri siiren Ening yeni b'ir
ind.is formiilii vaz'etmigtir". Elring'in nemlilik indis formiiliine g6re,
Trakya'daki istasyonlarrn indis de$erleri 117 nci sayfa bagrndaki
tabloda gdsterilmigtir.
Bu tahlonun tetkikinden anlagrlaca$ gibi Trakya'da higbir istasyon step sahasrna sokulamazl'. Step sahalannda indis 30'un iistiin-
17 ERiNg, S.: Ya$rg miiessiriyeti flzerine bir deneme ve yeni bir indis.
Ist. Univ. Coi. Enst. Yay. No. 41-, 7965, Ist. s. 49"'51.
18 U,RINq:'e gdre ya$rg miiessiriyeti kategorileri g6'yledir:
lndis
Eitki iirtiisii
Kategori
I<B
Kurak
Q6l
Step
8<r<23
Yankurak
Park gijriiniimlii kuru orman
23<I<40
Yarrnemli
Nemli orman
40<r<55
Nemli
r>55
Qok nemrli orman
Qok nemli
(Erinq, S.: 1965, s. 30.)
TRAKYA BITKi ORTUSUNUN COERAN'I SARTLARI
Istasyon
777
Nemlilik intlisi
Edirne
Liileburgaz
32.O
Qorlu
Df,.O
Krrklareii
30.8
30.8
Tekirdag
Gelibolu (Qanakkale)
OI.D
tr'lorya
Bahgekiiy
35.2
Kumktiy
39.9
Sanyer
42.O
5?.9
ledir. Havzada yer alan istasyonlardan Eilirne'de indis 32.0, Liilesurgaz'da 30.8, Qorlu'da 31.3'tiir. Bu indis deierleriyle her iig istas:,'onun yarrnemli, kuru orman sahasr iginde kaldrklan anlagrlmaktarir.
Di.igen ya$gtan ne kadarrmn bitkiye faydah olabileceiinin, yagr$rn karakterine baih oldufu daha dnce zikredilmigti. B'ilindiii gi-
bi bitki hayatr igin en uygun yairglar uzun siireli bol yairglardrr.
Sagnak karakterindeki yairglar bitkiler igin nisbeten faydastzdr. Zira krsa zamanda bol miktarda ffigen yafrglann pek azr topraia niii'rz eder, biiyiik bir krsmr ise akrgla kayba uirar. Yrlhk yafrg mikta:rrun bi.iyiik bir krsmrmn 24 saaL gibi krsa bir devrede diigmesi bit.llerin ihtiyaq devrelerinde bu sudan tamamiyle istifade ed"emernele:ine sebep olurle.
TYakya'daki istasyonlarda 24 saatte d.iigen yairg miktarlar:fo
19 Sai-nak karakterindeki yairglar iiq grupta miitalAa edilirler. 24 saatte
trgt$ miktan 100 mm'den faz,la ise bu pek giddetli yaf,qlarr, 50-100
::=re1
:::::.'ler araslnda ise qiddetli yafiglan, 25-50 mm'ier arasrnda ise az $iddetli
Bak: YAMANLAR, O.: Marmara havzasr ve bilhassa
falor.a mrntlkasr igin arazi tasnifinin erozyon kontrolii tizerine yapacalj tesir-=r. ist. Univ. Yay. No. 697. Orm. X'a,h, No. 42, Ist. 1956.
20 24 saatte diiqen en gok yairg miktarlarrnrn (25 mm'nin iistiinde olan-:":t btilgede safnak karakterinde olup olmadrklarrnr aragtrrmak iQin, 24 sa.at-:.: en gok yairg miktarlarr, bu yafiqlarrn vuku bulduklarr ayrn ayhk ya$r$
::::rlan ile mukayese edilmigtir. Bu hususu gcistermek tizere gizilen sapnak
diyag"ramr (harita VI) tetkik edilirse g6rtiltir ki, biilgedeki istasyoni-:-$an
"-':d..a 21 saat
zarftnda 25 mm'nin iistiinde diiSen ya$Slann hepsi de sa$nak
-.;rakterindedir. Njte&im Edirne, Liiteburgaz ve Tekirdai'd,a 24 saat iginde
:1.en en qok yagrg miktarlarr hemen biittin aylarda ayhk yairg miktarlarrnrn
':---j.:ode, bazr aylarda ise ayhk yagrq miktarrmn 3/4'iinden
de fazladrr,
:.-'g'r=llan te$kil ederler.
118
TURK COGR,AX'YA DERGISi
tetkik edilirse gdriiliir ki, az giddetlisinden gok giddetlisine kadar
safanak yairglarrmn normal ya$glara nisbeti biitiin istasyonlarda
diigiiktiir. 24 saate isabet eden yalrgiann Edirne'de /o80'i, Liiileburgaz'da /o76'st, Tekirdaf'da /o79tu, Florya'd.a %74'i ve' Gelibolu'da
%67'si 25 mm'nin altrnda olup, saianak karakterinde de{ildir. Sa$anak yaSglarrrun umumi yafr$a nisbeti Eidirne'de %20, Lu\ebu;rgaz'da /o24, Tekirdai'da /o27, Fllorya'da %2;6 ve Gelibo,lu'da /o34'diir. Gdriildiiiii gibi safanak yafiglarr biilgede en fazla'Gelibolu'da
vuku bulmaktadr.
Safanak ya$glarrmn tekerriiriine gelince, agairdaki tablo tetkik
edilirse gok giddetli saianaklar, 30 yrlhk devrede Eldirne'de 2 defa,
25 plltk devrede Liileburgaz'da 1 defa ve 22 yrlhk devrede Gelibolu'da 3 defa vuku buldu$u anlagrlr. $iddetli safanaklar aynr devreler'de Edirne'de 16 defa, Li.ileburgaz'da 10 defa, Tekirdai'd.a (21ytllrk dewede) 15 defa, tr'lorya'da 8 defa ve Gelibolu'da 74 defa vuku
bulmugtur.
TABI"O
IV
-
TR,AKYA ISTASYONLABINDA SAGNAI( YAGISLARI F'II,EI(ANSLARI
24 SAATTE Dfl$EN EN QOK l.ACr$ I{IKTAnLA_Rr
Istasyonlar
25-50
rnm
50'100
rnm
1OO
mm'den gok 25 mm'den az
61
162
10
Tekirdag (23 yrlda)
F'lorya (23 yilda)
45
15
792
60
72
81
743
2A7
Geiibolu (22 yrlda)
Edirne (30 yilda)
Liileburgaz (25 yrlda)
68
274
1
228
774
Bu duruma gdre Trakya'da umumi ya$glara nisbeten, ortalama
olarak /o25 tttsbetinde vuku b'ulan saSanak yafiglarrrun biiyiik bir
ktsmr (%80'i) az siddetli safanaklar halindedir. $idd.etli safanaklarrn
nisbeti ancak %77'dir. Qok giddetli safanaklar ise bdlgede pek nadir vuku bulur.
Safanak yairglarrmn yrl igindeki durumuna gelince; bdlgenin
hemen biitiin istasyonlannda az giddetli saianaklar daha ziyade vejetasyon devresi drglndaki aylarda vuku bulurlar. Bu bakrndan sa'
ianak ya$rglanrun b6lgede bitki drtiisii iizerindeki menfi tesirleri
TRAKYA BITKI ORTUSUNT'N COGRAf,.I SARTLARI
119
eden Edirne'de az giddetli sa;,:aklar vejetasyon devresinde oldukga srk vuku bulurlar ve yasrg.":lan bitkilerin istifade imkimru azalltlat. Biilgede pek nadir ola-
:-i-ilk olmryacaktrr. Bir istisna tegkil
:is vuku bulan qok Siddetli
safanaklar da, Eldirne harig, vejetasyon
::-,Tesini ilgilendirmezler. Buna mukabil nisbetleri az olmakla be::ber orta Siddetteki saianaklar vejetasyon devrelerinde vuku bul::<lanndan b,itki drtiisii iizerinde rnenfi rol oyruyabilirler. Bu tip sali::aklar Eidirne'de vejetasyon aylannda 8 defa, Lilleburgaz'da 9 de1', Tekirda{'da 2 defa, Florya'da 1 defa ve Gelib'olu'da 6 defa vuku
:':-mugtur.
Bitkilerin yasama Sartlarrndan suyun diier mengeinin havamn
:=:! oldu{u maltrmdur. Nidbi nem bilhassa srcakhirn yiiksek oldufu
i:::ak dewede fazla buharlagrnafa mani olarak kurakhfr hafifletme
eder. Trakya'da nis'bi nem aga:
-rmrndan bitki hayatr iizerine tesir
l--ia zikredilecefi izere oldukga yiiksektir ve bu. husus Trakya bit.: orti.isii iizerinde miisbet bir rol oynar.
Tablo - V-a'ntn tetkikinden anlagrlaca$ iizere biilgenin higbir ye-::de nisbi nem %55'in altrna diigmez: Bdlgede en diig;iik nisbi nem
:-ferlerinin miigahede edildigi istasyonlardan Ejdirne'de bu deier
l.nmuz'da /a57, Lid.leburgaz' da Temmuz'da %58' dir,
TABI"O,
-
V-a
TR.AI{YA ISTASYONLARINDA AYLIK VE YILLII{ NISBI
NEM I{II{TARLAR,I
Li:asyonlar
I
-:::ae (30 yrt) 82
'"-ztrgaz (25) 84
l::-u (16 yrl) 86
l=.:l:daf (21 yrl) 81
:,::1'a (24 ytl) 80
i.-::l-<dy ( 10 yrl) 81
VMMII
II ilI M
77
83
83
78
7S
78
73
76
79
76
77
81
68
7A
73
73
76
80
68
69'
72
74
77
81
64
65
69'
69
72
80
57
58
65
65
68
77
DC X XI XII Yillft
57 63
59 65
66 72
65 70
69, 73
77 75
73
74
76
75
77
77
81
81
83
80
79
80
83 7!
83 72
87 76
82 74
80 76
81 79
Bu hususta daha iyi bir fikir vermek igin tab'ii step sahast igin1: buiunan Ankara ve urfa'mn yaz aylarrndaki nisbi nem'mikta.r'
.::r ile bdlgenin tabii step sahasl igincte old.ufu iddia edilen istas',':Can, Edirne, Liileburgaz, Qorlu'nun aym aylardaki nisbi nem
::utarlarr kargrlagtrnlacaktr.
TURK COERAX'YA DERGiSi
120
TABI"O
-
Ila,ziran
V-b
lliustos
Temmuz
Nisbi nem Su noksanr Nisbi nem Su noksam Nisbinem Sunoksam
Istasyon
%
Edirne
Liileburgaz
64
Qorlu
%
%
I
UI
110
57
108
65
7
58
105
59
106
69
19
65
!17
66
103
Ankara
51
46
43
131
4t
]-25
Urfa
31
163
274
29
198
Tablo - V-b'den anlagrlacaft rtzere tabii step sahasn iginde bu'
lunduiu iddia edilen Edirne, Liileburgaz ve Qorlu'da yaz aylartndaki nisbi nem miktarlan, tabii step sahasr igindeki Ankara ve Urfa'dan gok fazladrr. Yaz aylarrndaki nisbi nem lJrfa'da /a27'ye kadar,
Ankara'da Vo4A'a kadar diigtiiiii halde Trakya istasyonlarrnda ayru
aylarda nisbi nemin vardrir en kiigiik defer Edirne'de %57'dir. Ba
deSer aynt zamanda biilge dahilinde miigahede olunan en diigiik nisbi nem deferidir. Thornthwaite su bilA.nEosuna gdre elde edilen su
noksam miktarlarrrun Trakya istasyonleirlnda .Ankara ve Urfa'dan
daha az olugunda, Trakya'da yaz aylarrndaki ya{rglarrn Ankara ve
Urfa'dakilerden fazla olmasr yarunda nisbi nemin oldnkca yiiksek
olmasrnrn da payr vardrr. Diier hir ifade ile Ankara ve Urfa'da yaz
aylarrnda Edirne, L,iileburgaz ve Qorlu'dakinden daha fazla olan buharlagmayr aym aylardaki di.igiik nisbi nem teldfi edemediiinden bu
istasyonlarda su noksanr bir hayli yiiksektir. Edirne, Liileburgaz ve
Qorlu'da yaz aylartnda buharlasmanrn Ankara ve Urfa'ya nazarar:
daha az, buna mukabil nisbi nemin daha yiiksek olugu su noksamnrn
bu istasyonlarda Ankara ve Urfa'dan daha az olmasrna sebep olur.
Dolayrsiyle bitkiler Edirne, Liileburgaz ve Qorlu'da Ankara ve Urfa ya nazaran daha az kurak gegen ig yaz ayrm atlatabilmekte ve bdiged"e yetigme imkAm bulabilmektedir.
Bdlgenin yairg gartlarr ile bitki ijrtiisii arasrndaki miinasebet
nazart itibare ahmnca yairgrn dafrhgr ile bugiinkii bitki iirtiisii da{rhgr anahatlarr ile b rbirine uygunluk gdsterir.
Nitekim trstrancalarrn kuzey maileleri ile giiney mailesinin zirveye yakrn krsrrnlarr yairg isteii fazla olan kayrn ormanlarr ile srk
bir gekilde kaphdrr. Bu sahada orman altrm yine yairg istepi fazla
olan Rhododend.ron'lar tegkil eder.
TRAKYA BiTKi ORTUSUNUN COERAX'T SARTLARI
127
Kuzey mailede kayrnlar miisait, yairg sebebiyle qok algak irtifa.ara kadar (100-150 m) inerler. Ancak kryr geridine yakrn klsmrlarda ormarun tahrib edildiii yerlerde makinin bazr elemanlarr ile
i'apraklarinr dciken cinslerin karrgrmrndan meydana gelmig Psijdo-naki topluiuhlan yer airr. Istranca kiittesinin giiney mailesinden
2avzaya doiru inildikge yafrg azalmasrna baSh olarak kayrmn yerini. mege ve giirgenin aldrfr gciriiliir. klavzaya yaklagtrkga yairgrn
gittikqe azalmasr bu sahada ancak su isteii daha az olan aiaglarrn
;,'erlegmesine imkAn vermigtir. Havzanrn klirnatik bakrmdan step sahasinrn drgrnda kaldrir yukanda ortaya konmugtu. Havzamn higbir
,,-erinin bugiinkii goriiniigii ile b'iisbiitiin afagsrz olmamasr bu hususu daha da kuwetlendirir. Nitekim Eldirne, Liileburgaz, Qcrlu, Uzun";5prii dolaylarrndaki k6y koruluklarr ve mezarhklarrnda suni ola:ak yetigerniyecekleri agikir olan mege, giirgen ve karaa$aq toplu,
irklan Trakya stepinin tabii olmadrirnrn en biiyiik deliileridir. T?ak','a'mn bugiinkii step manzarasl tamamen, begerin orrnanl tahribinin
:-r' neticesidir. Bu hususa Trakya'mn bitki brilgeleri bahsinde genig
-larak yer verilmigtir.
Bdlgenin yairg itibariyle ikinci elveriqli sahasr giineydeki Ganos
:aglarrdrr. Bu kiitle fstrancalar kadar ya$rg almadrirndan, bitki or::si bakrmindan bazt farklar gristerir. Bu dailarrn kuzey rnailes;
:,r€=se, giirgen ve rhlamur a{aglanndan miitegekkil nemli bir orme-"": oldukqa slk bir orman
altr ile kaphdrr. B,una kargrhk giiney mai-.1e kuru ormanlar yer ahr. Br farkh dururnun yafirg farkrndan ile:: :eldiSi giiphesizdir. Ganoslara nisbetle daha az miirtefi ve daha
:: '''airg alan Koru da$larr batr kesiminde kserofit mahiyetteki kr--:am ormanlarr ile doiu kesirninde ise mege ormanlarr ile kaphdrr.
3': jurum bize biitiiniiyle kuru orm,anlarla kaph olan Koru dailarrn-" 'lahi farkh yafrg gartlarlntn bitki 6rtiisrii ilzerinde bir farkhlag:-, gcistermesi bakimrndan enteresandrr. Hakikatte bugiin Koru
:::lartrun batr kesimi daha az yiiksek, ya$rgr daha az oiduiundan
*::;:]-e nisbetle daha kserofit karakterde olan klz;\gam ormanlarr
-.. l-raphdrr. Gerek Ganos, gerek Koru daidan giineye inildikqe yaazalrr. Buna uyarak bitki 6rt;.isii de gittikqe kserofit bir karak-r
-..: iazarur. Bu sebepten bu sahalarrn hA"kim bitki ortiisiinii, htinye.-:e senig dlgiide Akdeniz nevilerinin girdiii maki formasyonu tegkil
: -: l'.
b I Srcakhk ga,rtlarr: Bitkilerin yetigrnesi iizerine tesir eden ik::- ar:illerinden biri olan srcakhk, bilindiii izeye lcitkilerin. ijziimle-
TI}RK COERAN'YA DERGlSI
t22
me, terlerne gibi hayati faaliyetleriri tanzim eder. Bitkiler bu hayati
faaliyetlerine r0,zami ve asgari bir srcakhkta devam edebilirler".
Bilindiii gibi srcakhk ekstremlerinden bitki hayatr iqin da,ha
kritik olam diigiik srcakhklardrr. B,itkiler fazla srcafa tahammiil ettikleri derecede diigiik suhunetlere tahammiil ed.emezler. Suhunet srfir derecenin altrna inerse pek qok bitkiler igin tehlike baglar. Bilindiii i.izere 0 derecenin altrnda su donar ve bitki ihtiyact olan suyu alamadrfr gibi birgok organlarr da hayati faaliyetini kaybeder,
Don hfld.isesi bitkiler igin bilhassa ilkbahar ve sonbaharda ehemmiyetlidir. Krg donlan vejetasyon devresi drg nda vuku bulduiundan
bitkilere fazla zarar veymez. ilkbahar donlan bitkinin gigeklerinin,
siirgiinlerinin donmasrna sebep olurlar. Sonbahar donlan heniiz olgunlagmamrg siirgiinlere zafar verir. ilkbahar ve sonbahar donlan,
vejetasyon devresini ilgilendirdiklerinden, bunlann srktekerriiri.i
bitki yetigmesini imkinsrz kilar.
Trakya'daki ortalama diigiik suhunetleri giisteren tab;lo (TabIo - VI) tetkik edilirse, iq krsrmlarda yer alan iiq istas5ronda Edirne, ,Liileburgaz ve Qorlu'da ortalama diigiik suhunetler Ocak ve $ubat aylarmda Oo'nin altrna diigmekted,ir (Deierler Edirne'de Ocak
* VI
TRAKYA'DA ORTALAMA. DilSilK STCAKilKT,AR ("C)
TABLO
5
EcNa
o-.-AFSc,:i
E I a S E g f; fl tr Ffi e i
t.]<riiirr=viF!
aEji:ehi{Elt.=tcr
Edirne
Liileburgaz
Qorlu
Tekirdaf
!'lorya
Kumkdy
Sanyer
2.3 6.8 11.5
-1.2 -o.1 1.1 4.8 9.5
-o.7 -o.2
0.9, 7.4 5.7 70.4
-1.0
L.7 2.2 3.1 7.7 L2.&
2.6 2.g 3.4 7.O 11.6
3.5 3.2 3.6 6.8, 10.9
3.1 2.9 3.7 6.9 11.5
15.0 17.L
L2.9 14.8
13.9 16.1
16.5 18.9
15.6 18.3
75.2 18.6
75.4 19.0
16.8 13.1 9.0
74.8 11.5 7.9
16.1 13.3 8.9
l-9.1 15.6 12.0
L8.7 15.8 12.O
19.2 ]6.! 12.5
19.6 16.8 12.7
F
5.3 1.0, 8.O
5.0' 7.4 6.9
6.3 2.2 7.8
8.3 4.3 LO.2
8.6 5.3 10.1
8.5 5.4 10.3
9.3 6.1 10.6
27 Srcakhk muayyen bir haddin altrna (umumiyetle 0"C'nin) diigerse bitdziimleme yapamaz. Bunun g'ibi srcakhk bitkilerin tahammiil edeceSi haddi
(umumiyetle 40'C) aqarsa bitkinin hayati faaliyeti normal o,Iarak devam edemez. Bu ekstrem h.allef arasmdaki srcakhklar ise bitkiler igin optimum Sartlarr
tegkil ederler ve her bitki cinsine gdre farkh de$erler allrlar.
ki
TRAI(YA BiTKi ORTUSUNUN COGRAI'I SARTLARI
n!'rnda .--.*i-.2oC, $ubat'ta
'tzt'la
723
Liileburgaz'da O'cak'ta
-0.1"C;
Ocak ayrnda
Qorlu'da
-0.2'C;
altrnda olan ortalama
-1.0'C'dir).
$u-0.7'C, gibi
Gijriildii{ii
diigiik srcakhklar bcilgede, sadece
Ocak ve $ubat aylarrnr ilgilendirir (Harita - V'de bu iki ay mutlak
rrn ayr olarak gdriiliir). Bu aylar vejetasyon devresi drgrnda kaldtk,arrndan ortalama diiSiik srcakhklar bolgede bithilerin yetigrnesi bai:mrndan bir mini tegkil etmezler. Trakya'mn kryr bolgelerinde yer
:ian Tekirdai, Florya, Kumk6y ve Sarryer'de ortalama diigiik st'
-akhklar ise higbir ayda 0"'nin alttna diigmemektedir.
Bcilgenin vejetasyon devresindeki mutlak minimurn srcakhkla::nr gcisteren tablonun (Tablo - VII) tetkikinden anlagrlacafr izere
lrakya'daki biitiin istasyonlarda mutlak minimum slcakltklar
.ig aylarr ile vejetasyon devresinin baglangrg ve bitig aylarinda
. "nin altrna diigmekted.ir. Harita - V'de bu aylar muhternel don ay-an olarak gdriiliir. Bitki hayatr igin minimum srcakhklarrn teker:-:rti mi.ihimdir. Bu bakrmdan b6lgenin kontinental karakterdeki iq
.::srmlan ile kryr b6lgeleri arasrnda farklar vardrr. iQorlu ve Lii.ile:':rgaz'da 30 yrihk devrede hemen biitiin yrllarda, Eldirne'de ise 30
,,:1hk devrenin yanya yakrn krsmrnda ilk vejetasyon ayr olan Nisania stcakltk 0o altrna diigmektedir. B,una rnukabil krytya yakrn istas,.--Cardan Tekirdai, Florya, Kumkciy ve Sanyer'de lrTisan ayrnda
-aliren 0''nin altrna iner. Donlara kargr olan Akdeniz bdlgesi tipik
::--kilerinin daShgrnda en diigiik suhunetlerin de tesiri olduiu mu:i.ikaktrr. Zira Arakya'mn kryr bdlgelerinde Akdeniz bitkileri mev:;: olduiu halde kontinental olan ig krsrmlara bu bitkiler sokulamaz.
-''=jetasyon devresi iginde
en diiSiik suhunetlerin vuku buiduklan
;:: sayrsr bakrmrndan bdlgenin en gayrimiisait sahasr Liileburgaa,'''r" Liileburgaz'da vejetasyon devresinin ilk ayr olan Nisanln hemen
. TABLO VII
TtFi,Ariy-t'DA
-r derecenin
VEJETASI.ON DEVRESINDE EN D{IFUK src.4.KLrKr,A,R, ("c)
[.:-!.s]onlar Nisan
=
1!
=d4
-4.7
,L
-1.0
-0.4
-7.4
-t.4
-1.6
Mayrs Ha"ziran Temmuz ASustos
0.6
b.t
8.0
8.0
0.5
3.6
7.2
e.4
0.6
6.6
10.5
8.0
9.2
12.6
11.0
8.4
13.0
77.4
10.1
12.2
9.5,
13.0
10.5
7.4
9.8
9,.4
2.6
3.4
5.0
o2
Eyliil Ekim Kasrrn
0.2
-3.3
0.8
-3.3
3.7
-7.7
6.9,
8.4
-O.2
7.2 2.7
-4.6
6.7 2.4
-4.2
8.0 4.7
5.9 1.0 -3.5
-7.0
TURK COGRAFYA DERGISI
724
tamamrnda ve vejetasyon dewesinin son ayr olan Ekim a)nmn son
yirmi giiniind"e suhunet 0o'nin altrna inmektedir. Gdri.ildiifii gibi Liileburgaz'da vejetasyon dewesi, 0o'nin altrnd.aki giinler saysrrun
50'yi bulmasr ile, d.ifer istasyonlardan daha fazla krsalmaktadrr.
Edirne'de vejetasyon d.evresinde suhunetin O"nin altrna indifi giinler sayrsr, 11 giinii Nisamn ilk yarrsrnda, 10 giinii de Ekim ayrmn
son yarrsrnda olmak iTzere 21 giindiir. Qorlu'da 13,ii Nisarun ilk yartsrnda, 4'ii d"e Eikim'in son yartsrnda olmak i.jizerc IT; Florya, Kumk6y ve Sarryer'de 4-5 gi.inii Nisan baglarrnda, 5-6'sr Kasrm sonunda
olmak iizere 10-11 gi.indiir. Gdriildiifii gibi bu istasyonlarda vejetasyon devresinde srcakh{rn 0o'nin altrna inme frekansr Lilleburgaz,dan
gok azdrr. Bdlgedeki istasyonlarda donlu giinler saJnsr.nrn tetkiki bu
husus hakkrnda daha iyi fikir verir (Tablo - VI[).
TABLO _ VIII
TR,AI{YA'I}A DONLU GUNLER SAYISI
lstasyonlar I
II
III
Edirne
77.4 13.4 9'.4
Tekirdai 10.7 7.8 5.6
16.1 72.9 72.3
Qorlu
Qanakkale 8.9 7.8 5.5
rV V VMMII
0.8
o.2
1.7
IX X
0.4
0.0
0.3
0.4
XI XII yrltrk
4.2
1.5
2.3
1:1
13.1 58.7
6.0 31.8
9.8 55.3
4.4
28.6
o.7 3.3
1.1 3.3
4.6 11.6
23.0
(Gelibolu)
l'lorya
Kumkriy
7.8 6.7
4.8 7.A
Liileburgaz 15.6, 14.3
4.4
0.1
5.1
0.6
72.3
3.6
1,0
2t.9
63.0
Harita - Vll'nin tetkiki btilgenin hemen hiqbir yerinde d"onlu
giinler savrstmn 720'yi agrnadrfrnr gcistermektedir. Donlu giinler sa.
yrsrna ait efriler kryrlardan uzaklagtrkga ve kuzeye grkrldrkga biiyiik
deferlere ulagrr. Nitekim en kiigiik deferli olan 30 eirisi Enez'in
kuz"eyinden baghyarak b'titiin Tra.kya kryrlarrm gevreler. Deierler,
bu hattrn kuzeyine ve kryrlardan ig krsrrnlara gittikge biiyiir. Edirne
kuzeyinden 60, Istranca eteklerinden ise 90 efrisi gegmektedir. Bu
haritarun bitkilerle donlu giinler arasrndaki miinasebetler bakrmrndan bir de$er ifade edebilmesi igin donlu giinler sa)nstrun mevsimlerdeki durumunu gdsteren harita ile birlikte miitaliasr gereklidir.
Donlu gi.inlerin mevsimlik durumunu gtisteren haritanrn (Harita - VI[) tetkiki bize gu neticeleri verir (Bak. Tablo - IX) :
TRAKYA BTTKi ORTUSUNON COGRAN'I SARTLARI
.
TABLO
TR'AI{YA'DA MEVSIMLE E
lstasyonlar
-
725
IX
GOR,E
Ilkbahar
DOLU GUN SAYISI
Sonba,har
KrF
Edirne
Tekirdag
14.2
4.6
43.9
5.8
1.5
24.5
Qonlu
14.0
2.6
38.8
Li.ileburgaz
15.9
5.6
47.5
tr"Iorya
4.5
o.7
17.8
Kumkciy
5.7
1.1
15.1
Qanakkale (Gelibolu)
5.9
1.1
21.7
Bdlgede hemen biitiin istasyonlarda hikim olan krg donlarrdtr.
i'ir; donlarrnln yllhk donlu giin sayrsrna nisbeti Tekirdaf'da ve Flor-",'a'da ct/a77,
Edirne'de o/o74, Qorlu'da /o70, Kumkdy'de %69 ve Lirj'
'--clJrgaz'da c/o66'dt:r.
Bu nisbetier vejetasyon devresi fu$rndaki dev:=1"e ait olduklarrndan, bolgedeki bitki tjrtiisiinii geriye kalan mik:ellar yani ilkbahar ve sonbahar donlan ilgilendirir. ilkbahar donla:"-:rn yriirk donlu giin sayrsrna nisbeti Liileburgaz'da /c26, ,Qorlu'da
25. Florya'da /o20, Tekirdaf'da 7oI8, Edirne'de /o77'dir. itt<ba:-ar donlarr bakrmrndan billgenir, en az miisait yeri Liileburgaz ve
I -,r'lu'dur. Bitkilerin yetigmesi iizerinde miihim menfi tesirler yara:ar ilkbahar donlarr nisbetinin adr gegen istasyonlarda yiiksek olugu,
:: sahalarr bitkilerin yetigmesi bakrmrndan biilgedeki diier sahalara
:-.,zaran daha az miisait duruma sokar. Ilkbahar donlan Qorlu ve
:;irne'de Nisan'tn ilk yansrna kadar devam eder. Liileburgaz'c1a
:::iin Nisan ayrnda don olayr gtiriiliir. Florya, Kumkiiy ve Sarryern;:';: sahil istasyonlannda ise donlar Nisan baglarrnda ancak iki - iiS
;. :i r-uku bulmaktadrr.
Sonbahar donlarrna gelince, biilgede donlu giinler saytsrnln en
,,lduiu
devre bu mevsimdir. Nisbetler Edirne'de /og, Lii.ileburgaz'":
:" .3, Qorlu, Kumkciy ve Tekirdaf'da /o5, Florya'd"a %3'ti.Jrr. Sonba-.r donlarrnrn baglangrg tarihinin en erken olduiu yerler ig krsrm-r:'ar'. Sonbahar donlarr L;iileburgaz'da Ekim'in 1O'undan, Eldirne'de
!.::r'in 20'sinden, Qorlu'da Ekim'in 25'inden, Tekirdaf'da Kastm'tn
, - :ndan, Florya, Kumkdy ve Sarryer'de ise Kastm'tn 25'inden son-'r ",rku bulmaktadrrlar.
Bitkiler igin ilkbahar ve sonbahar donlanntn tekerriirleri bil: - s-.a miihimdir. Bdlgede ilkbahar donlarrmn en fazil,a tekerriir ettifi
TUR,K COGRAs'YA DERGiSi
126
yerler ig krsrmlardaki istasyonlardrr. Liileburgaz'da 1980-60 devrcsinde 21 yrhn, tr)ldirne'de 14 yrhn, eorlu'da lg3g-58 d.evresinde 11 yrirn, Tekirdai'da 1940-60 devresinde 3 yrhn, Florya'd.a 2 yrhn Nisan
ayrnda don hidisesi vuku bulmuqtur. Diier bir ifade ile Liileburgaz'da hemen her yrl, Eldirne ve Qorlu'da iki senede bir Nisan ayrnda
don vuku bulur. Kryrlardaki istasyonlarda periyod daha uzund.ur:
Tekirdai'da 7 yilda 1, Florya'da 10 yrlda 1. Sonbahar donlanrun tekerrtir periyoduna gelince; bu Eldirne'de ve Liileburgaz'da 8 yrlda 1-,
Qorlu ve Tekirdai'da 3 yrlda 1 ve Florya'da 4 yrlda 1'dir.
Gerek ortalama yiiksek srcakhklar, gerek maksimum friilsetr
stcakhklar bolgede bitki hayatrnr dnleyecek yi.iksek de$erlere erigmez (Tablo - X ve XI). Ortalama yiiksek slcakhklar en biiyiik deierlere Edirne ve Liileburgaz'da erigirler (Eid"irne'de Ternmuz ayrnda 31.3", Liiieburgaz'da Aiustos ayrnd,a 30.0"). Maksimum yi.iksek
srcakhklar da bdlgede yine bu iki istasyondadrr (Eidirne'd.e Temmuzda 41.5', Liileburgaz'da 42.8.). Genel o,larak bitkilerin tahammiil
edecekleri dzami srcakhk 40' kabul ed"ildifine g6re, bd,rgede arrzi
oiarak vuku bulan bu yiiksek srcakhkla.r bitkiler igin bir tehrike tegkil etmezler. Brununla beraber bu scakhklarrn vuku bulduklarr aylar
ya$glarrn en az oldu$u aylara rasladrirndan, buharla$mayr artrrarak su kaybrna sebep olmalarr bakrmrndan bitkilerin yetiqrnesi iizerine menfi tesirler yaparlar.
TABITO
-
X
TRAKYA.'DA oa,TALAMA YUT(SEK srcAr(Lnir.an, (oc)
t
a
€ad
Edirne
Liileburgaz
Qorlu
Tekirdag
FIorya
I{umkiiy
Sarryer
c5rl
rdta
F 4 ! eEE EF
5 A g 2gf;,ef,?EgiF
'lldc
5.6 8.2 12.1 18.6
6.8 8.8 14.6 18.1
6.2 8.0 10.4 16,.7
7.5 8.7 10.2 15.3
8.0 8.6 10.3 15.3
9.1 9.5 9.8 13.8
8.7 9.3 10.0 14.5,
Ei
13.4 8.1 19.0
14.3 9.5 19.1
]4.2 9.0 1?.8
19.2 74.t 10.0 1?.6
23.9, 28.3 31.3 31.2 26.8 20.6
23.4
21.7
25.8
30.7 31.0' 26.5 20.7
28.6 28.7 24.7 19.4
20.4
24.8
28.1 28.4,
23.&
20.5
18.6
79.6
25.4
28.7 28.8
26.0 26.8
25.4 28.3
24.9,
27.7
23.0
23.7
23.5
23.2
19.8 14.9 10.7
19.3 14.6 11.5
19.3 15.3 12.2
18.0
1?.1
17.3
tn
TRAKYA girXi oArt}StJNUN COETAFi SARTLARI
TABLO
-
XI
TRAKYA'DA VSiIETASYON DEVBESINDEKI EN YI]KSEK
,
istasyonlar
sroAKLrKLAR, (oC)
Nisan Mayrs flaziran Ternrnuz Ag.Ilstos Eyliirl Ekilr,l Kasrm
-,iirne
LJieburgaz
,-.rrlu
Te;irdai
l-orya
lrnkdy
S anyer
- Qanakkale
33.5
30.7
30.4
34.3
28.0
31.5
31.1
30.8
36.4
34.8
34.2
33.:8
31.6
30.6
34.5
33.4
38.4
41.5
38.5
38.8
36.8
36.7
34.0
37.6
35.3
35.6
36.5
34.4
36,.8
35.7
35.5
40.7
42.8
39.0
37.2
38.6
35.8
36.8
38.7
3?.8
37.6
36.2
33.7
36.6
32.7
36.6
34.4
34.1
35.0
31.1
28.8
29.6
30'.4
32.L
30.9
22.8
23.4
26.3
25.8
27.8
Srcakhk ekstremleri ile bitkilerin suhunet istekleri arasrndaki
T?akya iqin Qlkarilacalc netice gudur: 86l=iinasebefler bakrmmdan
gedeki srcakhk ekstremleri layrlarda Akdeniz bitkilerinin yetisrne:ine mani olacak d"ereceleri higbir yerde bulmamaktadrr. Bcilgenin
eultik bir krsm,r srcakhk bakrmrndan bitkiler igin optimum $artlarl
raizdir. Srcakhk ekstremleri kontinental iq krsrmlar ile dailtk kiiUe-=rin yiiksek lasrmlartnda vejetasyon dewesini krsmen krsaltrrlar.
\-ejetasyon dewesi iginde diisiik srcakhklann srfrnn altrna inme ih';nalinin fazla olduiu ig krsrmlara dona hassas neviler sokulmamrs:r. Bunlar daha ziyade d"iigiik srca.khklann nadiren tekerriir ettiii.
{}r bolgelerinde geligrniglerdir. B,u husus bilhassa Tekirdai'd-an
l:lez'e kadar olan kryr bdlgesi ile bunun gerisindeki da{ltk sahamn
,:,:zey maileleri arasrnda miigahede edilir. Maki formasyonu ]mkar:ia adr gegen daihk sahanm giiney yamaglannda 300-350 m. irti:ai'a kadar mevcut oldufu halde bu d.aflann kuzey yamaQlarlnda
::r-iilmezler. Ergene havzasrnda yer alan istasyonlarda, vejetasyon
i=','resinin ilk ayr olan Nisan harig difer aylarda don hAdisesi nadi::r urku bulmaktadrr. \Malter'e gcire tabii veietasyon ortalama yiik-i srcakhkiar b,iiyiik de*erlere eriSiyorsa, nadiren vuku bulan
=isiremleri devamh zarara uiramad.an atlatabilir". O halde nadi::i r-uku bulan donlar bdtgede ancak soluia hassas Akdeniz nevi,=:lin vayrl6rru tahdit etmekte ve bdlgede orman yetigmesini dnle".-=:ek bir mahiyet arzetmemektedirler.
22 H. Walter: Ekoloji, vejetasyon bilgisi ve zirai maksatlar igin iklim
:::asebetleriain hiiki.irnlend.irilmesinde klima-diyagrarntn kultanilmasr. Ist.
--::i. Or. tr'ak. Derg. seri B, cilt 8, s. 2. a95a, sayfa 130-131.
I28
TURK COERAs'YA DERGiSi
Yllhk ortalama srcakhklann, srcakhkla bitkiler arasrndaki mi.inasebetler bakrmrndan biiyiik bir ijnemi olmadrir matrtrmdur. Meseli,
Edirne ile Florya'mn yrlhk ortalama srcakhklarr arasrnda biiyiik fark
gtiriilmedifi halde (E,dirne'nin yrlhk ortalama srcakh{r 13.4', Florya'ntn ise 13.7"dir) bu iki sahanrn bitki ijrtiisii arasrndaki farklar
biiyiiktiir. Istanbul civarrnda Akdeniz bitki topluluiunun birgok elemanlarr yetigti$i halde, E;dirne'de bunlardan higbirine raslanmaz.
Bununla beraber bolgede srcakhirn dairhgr hakkrnda bir fikir vermek igin agairda yrlhk, O,cak ve Temmuz ayr ortalama srcakhklarl
gozden geqirilecektir.
Trakya'da yrlhk ortalama srcakhirn dafrhqmr gcisteren, gergek
iozlerrn haritasr (Ilarita - IX) tetkik edilirse giiriiliir ki, bolgede
yrlhk ortalama srcakhklar umurniyetle 8-15' arasrnda deiigrnektedir.
Srcakhklar arasrndaki bu farkta, coirafi enlern ile reliefin tesiri muhtemeldir. Sahamn bu ozellifi coirafi enleme uyarak giineyden kuzeye doiru azalmakludrr. Eln yirksek deierli eiri olan 14' izotermi
sahamn giineydeki kryr bdlgesini qevrelemektedir. Kuzeye do$ru srcaklrklar tedricen azalmakla, Edirne kuzeyinden 13, Krkla.reli kuzeyinden ise 12 izotermi gegmektedir. Ufki istikametteki bu srcakhk azahgr, gakuli istikamette de kendini giistermektedir. Nitekim gerek Gelibolu yarrm,adasr kryrlarrndan, gerekse Saros ktirf.ezi ve Tekirdaf kryrlarrndan Koru ve Ganos daplanna yiikseldikge srcakhk,
reliefin tesiri ile gittikge azalt. Ganos ve Koru da$larr eteiinden 13
efrisi geQer. Da{hk sahaya yaklagtrkqa bu eiri yerini 12 ve kiltlenin
iizerinde ise yerini 11 ve 10 efrilerine brrakrr. $akuii istikametteki
asil stcakhk azahgr biilgenin kuzeyindeki Istranca dailarrna trrmandrkga kendini giisterir. Istranca kiitlesinin eteklerinden gegen 72 izatermi yiikseldikge yerini 11-10 ve 9 izotermine brrakrr. Bdlgedeki en
diigiik srcakhklara bu dafhk kiitle iizerinde raslamr. Yiikseklikleri
arasrnda biiyilk fark bulunmayan giineydeki ve kuzeydeki dalltk
kiitlelerden, kuzeydekilerde daha d.iigiik deierlerin miigahede edilmesi reliefin ve coirafi enlemin miigterek tesirinin neticesi olsa gerektir.
Trakya'da Ocak ayrnda srcakhfrn dafrhgrm gcisteren Ocak a5'1
gergek izoterm haritasr (I{arita - X) iizerinde gu hususlar miigahede edilir: Ocak ayr srcakhklan bakrmrndan bcilgenin giineyi ile ku'
zeyi, da{hk sahalarr ile algak sahalarr ve ig krstmlan ile denize civar yerleri arasrnda ehemmiyetli farklar vardrr. Ocak ayrnda en
yiiksek deierlere bolgenin giineyinde raslamr. Buradan 5 izotermi
gegrnektedir. Kuzeye grkrldrkga srcakhk azalmakta ve meselA U,nsnkdprii civanndan 3 izotermi gegmektedir. Ocak aytndaki en diiSiik
TRAI{YA BITKI ORTUSUNUN COGRAT'I SARTLARI
129
slcakhklara dafhk kiiUeler iizerinden raslamr. trstrancalar iizerinizotermr,'Ganos ve Koru d.ailarr tizerinden ise 1 izotermi
ien
-1
edilcli3eqmektedir. Kryr brilgelerinde en yiiksek deserlere tesadiif
farkl
Bu
! ituta. ig krsrmlara gidildikEe srcaklk diigmektedir. denizin daetyanrnda
,*rhg iizerinde; cofrafi enlemle reliefin tesirleri
,iisini de nazar1 itibara almak gerekir. Edirne ile I'Iorya araslnda.'
irihk izoterm haritasrnda rniiSahede edilemiyen fark, Ocak izoterm
:aritasrnd.a ortaya grkar ve bu iki sahantn bitki topluluklan arasLnlaki farkrn izahrm kolaylagtrrr. Florya ocak ayl ortalama srcakhfr
5.2. oldusu halde, kryrdan uzakta ve kontinental tesirlere mi,ruz
Edirne'de bu d"eier ancak 2"'dir.
Biiylece biilgedeki bitki ijrtiisiiniin i:u srcakhk gartlarrna uyduju gciriilmektedir. Bdlgede srcak[{rn en az olduiu Istrancalar ile
ru dailarm bu bakrmdan claha az miisait olan kuzey mailesi biilgeieki bitki tiirleri iginde srcakfuk istefi nisbeten az olan kaym orman,an, giiney mailesi ise daha fazla srcakhia ihtiyaq gdsteren mese ve
giirgen ormanlarr ile kaphdrr. Giineye inildikge ve kryrlara yaklagilirkga srcakhk istekleri yiiksek olan bitkilerin sahayr kapladrir gtl:-lijr. Koru dailarrnln iizeri, nisbeten fazla,srcakhia ihtiyag giisteren krzrlgam ormanlal ile kaphdrr. Krylarda ise srcakitk isteklet'i
en yiiksek olan maki elemanlarr yer alrr. Ancak Akdeniz maki ele:::anlan da biilgede stcakltk isteklerine g6re stralanmrglardrr. Mesel6.
nakinin tipik elemanlanndan olan kegiboynuzuna Trakya'da higbir
raslanmaz. Buna mukabil mersin (Myrtus communis) T?ak""erde
-.'a'da sadece Gelibolu yarrmadasrnda trlceabad - Kiiidbahir arasrnda
is-qrSanhdere'nin giineye bakan yamaqlartnda mevcuttur. Slcakhk
itibaren
belli
kryrlardan
ise
tiirleri
maki
diier
rekleri daha az olan
;-ir yiiksektiie (Saros k6rfezi ve Gelibolu civartnda 300-350 m) in:isar etmek iizere daha da k:uzeye grkarlar.
Trakya'da Temmuz ayrnda srcakhSrn dafrhgrnr gosteren Tem:ruz gergek izoterm haritasr (Harita - XI) iizerinde gu d,zellikler
;*risahede edilir: Bdlgenin en srcak yerleri kuzeydeki ve giineydeki
:a$hk kiitleler arasrnda yer alan Ergene alEak sahasrdrr. Bilindiii
ribi bu saha denizlerden uzak, kapah bir havza durumundady. Bu
sallarun en srcak yerleri ise Edirne ve gevresidir. Bu krsmr 24 izo--=l':ni gevirir. Bdlgede Temmuz srcakhklarrnln en diisiik otrduiu yer-=r daiftk sahalardrr. Buralardan 18-20, eteklerinden ise 22 izoter'
ni geger. Daihk kiitleler arasmdaki platolar sahasrnda stcakhk
::-24.C arasrndadrr. Daifuk sahalar iizerirrdeki yaz slcak|klart buralarda giir bir bitki firtiisiiniin geligmesine imkin vermektedir. Bu-
TIJR'K coERAn.YA
130
DERGiSi
na mukabil Engene havzasrndaki yiiksek Temmuz srcakhklarr, ashnda su yokluiu geken bu sahalarda buharla$mayl artvarak bitkilerin geligmeleri iizerinde rnenfi bir tesir yaprnaktad.r. Engene havzt"strun bugiin Antropojen bir step manzarasl olmasrnda su azhSru
artrran bu yiiksek srcakhklarrn tesiri liiyiiktiir. Bu sehple Ebgene
havzastnda tahrip edilen ormarun yeniden geligmesi imkAnr azalmaktadrr. Ocak ve Temmuz aylan srcakhklarrnrn tetkikinden anlagrlacair iizere Trakya'mn ig krsrmlarr kontinental karakterdedir. Bilhassa
Ergene havzasr biilgenin en fazla lslnan ve soiuyan sahasrdtr. Biilgenin izoamplitud haritasrmn (Harita - XII) tetkiki bu hususu daha
agrk olarak gd,sterir. Srcakhk farklarr giineyden kuzeye qrktrkga artttfr gibi denizlerden ig krsrmlara gidildikge de ehemmiyet kazanr.
En kiigiik deierli izoamplitud hatlarr kryrlardan ve bdlgenin giineyinden gegmekte, en btiyiik deierli izoamplitudlar ise havzayt qevrelemekted"ir.
c) Igrk: IgrEm bitkilerin yetigmesi iizerine tesir eden iklirn
Amillerinden biri olduiu maltrmdur. Bitkilerin hayati faaliyeflerinden olan asimilasyon rgrk altrnda vuku bulur. Bilindi$i gibi bir yeriir
aldr{r rgrk coirafi enleme, mevsimlere, reliefe ve kara ve denizlerin
durumuna grire defigir. CoSafr enlemin rgrk iizerindeki tesiri griniin
uzunluiu geklinde tezahir eder. B'u sebeple giiniin uzunlulu yani
giineglenme miiddeti giineye indikge uzar. Biilgenin gi.ineglenme durumu hakkrnda giineglenme rasadr yapan iig istasyon bize kabaca
bir fikir vermektedir (Tablo - XII). Bu istasyonlardan Ed.irne'de
ortalama giineglenme miid.deti 6.5 iken Florya'da bu rniiddet 6.8,
Gelibolu'da ise 7.7 saate grkmaktadrr. Ocak ayrnda bu miktarlar
Edirne'de 2.5, Florya'da 2.8, Gelibolu'da 3.5 saat; Temmuz ayrnda
Edirne'de 11.5, tr"lorya'da 11.8 ve Gelibolu'da 12.6 saattir. Giineglenme miid.deti mevsimlere tabidir. Giineglenmenin bdlgede en krsa
TABLO
- XII
TR,AKya'NrN BAzr Israsl.oNLARrNDA GUNESLENME
(Saat olarak)
Ista,syon I
II
Edirne
I'lorya
Gelibolu
(Qanakkale)
III IV
2.5
3.9
4.6
6.5
2.8
3.8
4.5
6.3
3.5
4.8
5.3
?,8
V VMMI
8.2 9.7
8.7 10.8
10.0,
17.7
silnssl
D( X XI XII Yillrk
11.5.
10.8
8.4
5.7
3.2
11.8
11.1
8.2
6.2
3.9
to
6.8
L2.6
12.1
9.3
6.5
4.8
3.8
7.7
6.5
TRAI(YA BiTKi ORTIiSI}NUN COGRAIT1 SARTLARI
131
_-duiu devre krg mevsimi, en uzun olduiu devre ise yaz mevsimidir.
Lxbahar giineSlenme miiddeti sonbahardan fazladrr. Bu husus veje:asyon devresinin bagrnda bitkilerin geligmeleri iizerinde miisbet te.rrler yaratrr. Bir yerin aldrfr rgrk o yerdeki bulutlanmaya da tabi
. -,3uiundan kara ve denizlere yakrnhk yahut uzakltk da o yerin fark.- igrk almasrm intac eder. Denize civar yerlerde bulut teqekkiilii de:-:zden uzak yerlere nisbetle daha fazla olacaktrr. Semamn bulutlar_a kaph olmasr ise o yerin az rsrk almasrna sebep olur. Biilgenin bu
:,akrmd.an tetkiki (Tablo - )(III) su neticeleri verir: Bdlgede bulutlu
_.an giinler sayrsrmn en yi.iksek oldufu yerler Istranca daflartnm
l.,aradeniz'e bakan maileleridir. En az olduiu yerler ise Giiney Trak-..a'd:r. Yrlhk ortalama kapah giin sayrsr Kurnkiiy'de 7f,2 gidln, Tekir:ag'da 105 giin old,ufu halde Edirne'de 94, Qorlu'da 92 ve Li.ilebur3ri'au 8b giindiir. Kapal giinler sayrsrnrn en fazla oldufu mevsim
;,;, .r, az olduiu mevsirn de yazdrr. Yaz mevsimind"e bulutlulufun az
,-'.:5u bilhassa yairg krthfr geken ig krsrmlarda su kaybrmn fazlala:J'
:iaslna sebep olur.
TABLO
-
XnI
TR,AI(YA iSTASYONLAEINDA BULUTLU GUNLER, SAYISI
II III
i.tasyonlar
:::rae
(30
y11)
" )'-.burgaz (25 ytl)
l::-u (16 ytl)
-:.:irdaf (21 ytl)
r,:ry.'a (24 ytl)
l-::rkciy {10 ytl)
l-l-tolu (30 ytl)
1612118
151111
16]..2].28
77 13 74
1512].29
t7 14 16
161110
IV
7
10
t2
6
V VI VII VIII IX J( XI XII YilIlk
l" 2
6 41
423026111585
6 3 1 1 2
7 3 1 1 2
52103610L487
a41137].4t4t72
4 1 0 0 2
711 15
9!l
7 1015 92
8L4 15105
510 14',19
Rilgede rgrirn dairhgr ile bitki brtiisii arasrndaki miinasebetlere
:=)ince; b<ilgenin rgrk alma bakrmrndan en elverigsiz durum Istranca
rzilarmtn kttz,ey yarnaglarrnda mi.isahede edilmektedir. Buralarda
:.-Lgedeki mevcut bitki ti.irleri arasrnda gcilgeye en fazla dayamklt
r:r.1,'1D orrr&nlarr yer almrgtrr. Buna mukabil bu daflarln gtiney ya::aqlannd.a rglk ihtiyacr nisbeten fazla mege ve giirgen ormanlan
J=-igmigtir" Igrk bakrmrndan en miisait durumda olan Trakya'mn
::::eyinde, rgrk afaglalndan olan krzrlgamt bazr mege tiirleri ve mar formasyonunun yer aldrfir gdriiliir.
TURIC coGRAi+YA DERG,TSi
732
d)
Riizgi,r: Nem tagryan riizgdrlarrn bitki drtiisii iizerinde
miisbet tesirleri oldu$u giiphesizd.ir. Buna mukabil kuru, srcak 've
hulr esen rizgdrlar buharlagmayr artrncr vasrflarrndlan dolayr bitki
hayatr iizerinde menfi rol oynamaktadrrlar. Ayrrca Karadeniz kr;gr
kesiminde gdriildii$ti gihi, bitkilerin deformasyonuna uframasma da
sebebiyet vermektedir.
Trakya'da hikim rizgdr istikametlerini ve bunlarrn yiizde cinsinden frekanslanm ortaya koymak igin krg durum,unu gdstermelr
iizere Ocak, yaz durumunu gristermek igin Temmuz ayt esas almarak Rubinstein formiilii tatbik edilmigtir (?ablo - XIV).
TABLO
_ XIV
TBAKYA ISTASYoNLARININ IIIZ KAD,EMELERTNE
GoR,E
EUZGAR, FR,EKANSLABI
Yiinler
6 m/sn'den
a,z
m/sn
a,rasr
m/sn
arasr
6-8
8-12
EDIRNE (25 yilhk rasailara g6re)
N
83
NE
18
E
4
SE
18
s
11
s'w
w
2
5
NW
35
%
90
31
2
211
111
112L
2\
6
20
L4
o
o
6
38
I
48
11
32
E
24
l-
1
SA
10
1
t
4
1
1
slw
a2
1
1
w
2L
1
1
8
1
%
Toplam
87
28
87
gok
-t_
N
NE
Nlry
15 m//sn
:
LULEBURGAZ (21 yrlhk rasatlara gdre)
S
rnisn
arasr
12-I_5
:
31
1
53
26
13
1
1
1
a
15
23
I
10
TRAKYA BiTKI ORITJSUNTiN COERAI.I $ARTLARI
6 m/sn'den
ail
I iinler
TEI{iRDAG (22
yrl].:lk
N506
NE61
E152
sE111
s61
sw
T{'
Nn-
m/sn
a,rast
m/sn
a,fasr
6-8
8-12
rasatlara gdre)
gok
TopIam
1
I
61
2
71
1
1
19
1
13
t-
8
1
11
8
,
7
1
1
5.3
8
7
I
1
1
:
10
D
1
67
5
1
118
t4
1
i
I
SE51
s102
SIT
fi'51
5IT
i
I
7
1
2
24
5
D
1
,
1
-LD
33
1
1
13
81
67
L7
FLORYA (25 yrllft rasatlara gdre)
taz
15 rnTsn
:
D
8
81
}r567
liE
rn/sn
arasl
12-15
133
a
,1
1
18
1
40
16
I
I
@RLU (17 yrllrk rasatlara g6re) :
5344
\E
E74
SE2L1
S17T
s\F
11-7\-w
*r
1
114
16
7
1
1
o
140
16
22
18
19
1
1
27
18
86
1
1
20
I
13
Ocak ve Temmuz aylannda Trakya'da hAkim rizgdr istikametierini gcisteren haritalarda (Ilarita - XII-XIV) miisterek husus,
Tekhdai harig, bdlgedeki hemen biitiin istasyonlarda, hA.kim rit:;geLr
istikametlerinin kuzey sektd,rde toplanmrp olduiudur. Tekirdai'da
134
TI}RK COGRAI'YA DERGTSl
ise daha ziyade doiu sektiirden esen rizgdrlar hA.kimdir'3. Ikinci bir
husus Ocak ayrnda biilgede bazr istasyonlarda (Tekirdai, Fldirne,
Florya ve Kumkdy) ikinci bir hd,kim rizgdr istikameti olduiu halde, ?emtrnuz ayndi hemen biitiin istasyonlard.a h6.kim ri.izgdr istikameti tektir. Bununla alAkah olarak Temmuz ayrndaki hdkim riiz96,r istikametlerinin frekanslan daha yiiksektir.
Trakya'da riizgArlarrn bilyiik bir krsmrmn hemen biittin istasyonlarda kuzey sektd,rde top,lanmrg olmasr bdlgenin bitki drtiisi.i iizerinde miisbet tesirler yaratr. Bu istikametlerden esen riizgA.rlar Karadeniz'i gegtiklerinden nemle yiikttidiirler ve bu nemi dailann kuz.ey yamaglarrnda yiikselirken brakrrlar. Istrancalann kuzey yamaglarrmn gi.ir ormanlarla kaph olmasrnda bu nemli riizgdrlann tesiri b'i.iyiiktiir. Ancak bu riizgdrlar adr geQen dagl* kiitlenin giineyine, nemi brakmrg olarak gegerler. Nisbeten kuru olan bu riizg,Arlar havzaya daha da rsrnm;g olarak geleceklerinden buharlagmayr
artrrrcr bir flmil olmaktadrrlar. Bu rizgdrlarm brilgenin hiqbir yerinde biiyiik siiratlere erigmemesi bu bakrmdan bitkiler iizerine mtisbet
bir tesir icra ed"er. Nitekim 23-30 yrlhk rasatlara gdre Edirne'd"e biitiin y6nlerden esen rizgdrlarn /o'9A' rnrn, Liileburgaz' da' /o 87' sinin,
Qorlu'la /o8l'irun, Tekirdai'da ve Florya'da /o11-'ininhrzt 6 m/Sn'den
azdr,6-12 m/Sn arasrndaki hrza sahip riizgdrlann nisibetleri ise Eidirne'de /o9, Liileburgaz'da /o'70, Qorlu'da /o72, Tekirdaf'da ve X'loi.-.
ya'da /oI7'dir. 12 miSn'den fazla hrzr olan nizgdrlann nisbeti ise
biilgenin higbir yerinde /o3'i agmaz (Harita - XIV)'de Baillie rizgdr
giilii bu hususu gdstermek iiz.ere gizilmigtir. Giiriiliiyor ki, Trakya'da
riizgdrlarrn hrz bakrmrndan ne buharlagmayn artvacak, ne de dal ve
yapraklarr krrarak bitki hayatrna imkd.n vermiyecek bir siirate erigmemektedir.
23 Ocak aymda Eidirne'de rijzgdrlartn ok26'st N 13" W'dan, Eoz7'si
S 27' E'dan, Li.ileburgaz'da /o43 N 36. E'dan, Qorlu'da %'si N 36. E'dan,
Florya'da %58'i N 36o E'dan, /.40't S 40. w'daJl, I(umkiiy'de Va44'n N 32"
Edan,Vo77'si S 27" E'dan, Tekirdai'da %38'iS ?9'E'dan ve /637'si S 81" W'dan esmektedir. Temmuz ayrnda bu istikametler Edirne'de %5L N 18. .W, Ltileburgaz'da '%68" N 54" fr, Qorlu'da %73 N 36" E, F lorya'da N 40" E, Kumkdy'de % 44 N 32. E ve Tekirdag'da \%48 S ?6.5" E'dur,
GEOGRAPEIICAL CONDITIONS OF VEGN ATION IN
TRAKYA (TIIR,ACE)
Dr. Yusuf DONMEZ
Thisarticlereviewstherelationshipbetweenthevegetation
and the climate.
In Trakya, which is situated within the Mediterranean climatic
:.egion, the rainfall assumes the role of a minimal climatic factor
-imiting the ptant life. Therefore, in revie'wing the climatic conditions
,rf the region it is appropriate to give priority to the rainfall which
-s of primary importance in the distribution of vegetation'
The amount of annual rainfall in Trakya varies from 500 mm
:: 1550 mm. This variation is due to relief and exposition' The
rainiest parts of the region are Istranca massif at North and Ganos
nountains at South. Uatrya mountain (1035 m), the highest ptrace
,','er the Istrancas, receives more than 1400 mm of precipitation'
It. decreases on the hillsides. It falls do'wn to 962 mm at the Northern
side (ifneada) and 554 mm at the Southern side (Krklareli). This
Cvssymmetry in the decrease of precipitation is associated with
parts cf
exposition. As a matter of fact, the rainfali on the higher
rlanos mountains at South exceeds 1000 mm'
Due to the favourable precipitative conditions' the northern
(Fagus orientalis)
siopes of Istrancas are fully covered with beech
:onests of hygrophyte character. These forests have a dense underiorest consisted of Rhododendrons. On the southern slope, both the
':eech forests and the Rhododendrons grow only at those parts
rear the peak. Likewise, the abundant rainfall on the northern
of a
siopes of Ganos mountains seems to have made the growth
lense vegetation Possible.
136
TURK COCR,AI.YA DERGiSf
between the mountains at North
and South is the area receiving ieast precipitation. Annual average
rainfall varies from 550 mm, to 600 mm. This area, whichis the
lower part of the region cornprising Edirne, Lilleburgaz, Qorlu, Alpullu and Krrklareli, is isolated" from the sea by mountains at North
and South. Despite the fact, in this interior part, the precipitation
falls no,i,vhere below 500 mm. This is important in pointing out that
this area cannot simply be considered as a steppe.
The third distinctive area in regard to rainfall is the transition
area situated. hretween the central part of low precipitation and the
rnore favourable parts at North and South. Here the annual average
rainfall is between 600-800 mm.
The precipitation values given above are the averages of observations rnade over a period af 22-30 years. According to the graphs
of probable rainfall plotted on the basis of these observations, the
probability of rainfall less than 300-400 mm is 25 per cent and more
than 300-400 is ?5 per cent. Speaking less generally, at Kegan, Gelibolu, Florya and Kumkiiy stations the probability of rainfall more
than 500 rnm is ?5 per cent and at Edirne, Krrklareli, Liileburgaz'
Qorlu and Tekirdai stations its being less than 450 mrn is only 25
per cent. In other words, in the iatter stations situated within an
area claimed to be a natural steppe area the probability of precipitation falling loelow 450 mm is 75 per cent.
In all parts of the region the period of minimal rainfall occurs
in summer and the period of maximal rainfall in winter. The places
with the highest winter rainfall to annual average rainfall ratio are
coastal sections and the central parts under the Mediterranean influence. (The ratio of winter rainfall is 42.2% in Gelibolu, 38.9% in
Florya, 37.2% in Sarrver, 35.8% in Tekirdaf, 35.1/o in Kumkiiy,
38.+% in Kegan and 37.9'/" in Hayrabolu). This ratio is lower in the
interior stations isolated from sea. (lt is 3O.7 o/o in Edirne, 32.9% in
Liileburgaz , 31.1% in Alpullu and 32.2/, in Krrklareli) ' The places
with lowest ratio of summer rainfall correspond to the places with
higher ratios of winter rainfall. (T'he ratio of summer rainfall to
the annual rainfail is 7.4% in Gelibolu, !O.3% in Florya, !2.4% in
Sarryer and I3.8/" in Havrabolu). Orr the other hand, these ratios
are rather high in interior stations. (I8.Eo/o in Eldirne, 16.9 in Liilebnrgaz, Tg.L% in Alputlu and 19.7 in Krrklareli). As to the other
seasons, in almost all parts of the region the ratio of Autumn rainfall is higher than that of Spring rainfall,
In Trakya, the central part
TRAKYA BiTKi ORI'US{JNUN COERAFI SARI'LARI
In accordance with this
seasonal distribution,
it
L37
may be conclu-
:-j that the precipitation regirnes of coastal stations and interior
.:a:ions under sea influence show some sim,ilarity to the Mediterra:=an precipitation regime. Ilowever, the seasonal distribution of
:'iinfall in these stations is more even than it is in the real Mediter:iiean regime. (In Gelibolu the ratios are 23.21t for spring,7.4Jb
--: summer,27.2/o for autumn and 42.2/o for winter, On the other
:-and, in Antalya where the typical Mediterranean regime prevaiis
---el' are 75.O7o,7.5%,17.3'/", and 66.2'/o respectively). In the inte:-:r stations this difference is more emphasised. (In Edirne the
::srective ratios are 22.8/c, 1.8.8'1,, 27.7%, and 30.7%).
-{s to the relationship between the seasonal distribution of
:.nfall and the vegetation, it should be noted that hygrophyte
:-alts cannot grow in the coastal sections of Southern Thrace where
-:: summer drought is rather severe. Same is true for the southern
.--,pes of Ganos and Koru mountains. Therefore, through the coast--:-es there are maquis formations adapted to summer drought. On
--;t Korr mountains there are xerophyte pine forests. In contrast,
::e hygrophyte forests of the region can be seen on the northern
..:pe of Ganos mountain where sum ner drought gets less intense
,: . on the northern sides of Istrancas where it is hardly possible
::
speak of summer drought.
There is another factor as important as the annual rainfall and
-:s seasonal distribution and that is the degree of water loss. In
rjer to examine this factor it is necessary to determine the effici.:,:"'' of precipitation. For this purpose, Thornthwaite's method has
:,=:n applied in the study of the relationship between the rainfall at
: i:ticular stations and the evaporation and perspiration. De Mar:-nrre's and K<ippen's formulas lWalter's clima-diagram method and
-i:ng's humidity index have been applied in the study of the relati.::hip between rainfall and temperature. These formulas have also
':=en used to determine if there were natural steppe characteristics
-: :he interior parts.
Thornthwaite's method shows that, except m,ountainous parts,
all
-: the stations evapotranspiration is more than precipitation
::r-ing summer months, whereas during winter months precipitation
-s nore than evapo.. At the end of the r,vinter surplus rainfall
;':iumulates in the soil. This stored water is used during the early
* inths of the vegetation period by plants. Consequently, water
:=:iciency is alleviated and the dry season is shortened. It means
138
TORK COGIrAFYA DERGISl
that although there is a period of six months during which the
rainfall is less than evaporation, it is in effect four months. Plants
ean survive this shortened dry season and develope.
According to De Martonne's 1923 and 1942 formulas no station
in Thrace can be eonsidered a natural steppe area. (By 1923 formula
the indices are as follows: Edirne 26, Liileburgaz 25.5, Qorlu 24.6,
Krrklareli 25, Prnarhisar 27, Kegan 26, Tekirda{ 24, F'J.otya 26.7,
Kumkdy 28, Sanyer 30, Gelibolu 28. By 1942 formtla the ind"ices
are as follows: Edirne 17, Ltileburgaz 15.8, $orlu 15.7, Krklareli
16.5, Prnarhisar 1?, Kegan 15.2, Tekirdaf 13.5, tr"lorya 17.1, Kumkiiy
17.5, Sanyer 79.4, Gelibolu 15.)
Aecording to the De Martonne's monthly aridity formula the
indexes for Oetober, November, December, January, tr'ebruary,
March and April is over 20 in many of the weather stations in Trakya. Therefore these months are rainy months. Of the interior sections' weather stations such as Krrklareli, Edirne and Liileburgaz,
May and June are the rainy months; on the coastal weather stations
such as Tekirda{, Gelibolu, Florya, Kumkoy and Sarryer May is
semi-arid; and September is also semi-arid almost in all the weather
stations; July and August are the most arid" months in all the weather
station expect Edirne and Prnarhisar. T{re condition of Eldirne, Liileburgaz and Qorlu located in allegedly natural steppe area, is
interesting in this respect. Only two months (July and. August)
pass dry in tQorlu; one month (August) at Liileburgaz. And the
index at Eldirne is over 10 in all months. Also at these three stations
two months are semi-arid and others more humid.
According to the Kdppen's formula the value of. 2 tt*7) f.or
Eld.irne, Lilleburgaz, Qorlu, Krrklareli, and Prnarhisar where the
rainfall during six months cold period, does not receive 7A/" of. the
annual rate of rain, is less than annual rate of rainfall. Also of the
stations such as Tekirdai, Kegan, Gelibolu, Florya, Sarryer, and
Kumkdy where the rainfall during six months cold period exceed the
annual rate of rainfall the value of 2t is less than the annual rate
of rainfall at these weather stations. According to this condition, all
weather stations are located outside the natural steppe area and
near the humid areas.
There is a big resemblance between arid months resulting from
the application of lWalter's method and the months suffering water
shortage obtained from Thornthwaite's formula. According to the
Walter's method, the rnonth of June at Edirne, Lileburgaz and Qor-
I'RAKYA I3ITKI ORTUSUNUN COCRAFI SARTLANI
.:
139
in which water shortage is felt very litUe. ConseJuly,
August
and September are realy arid months' In spite
iuently
plants
overcome this relatively short drought period
-: this, the
'.'-ibout danger and find grounds to vegetate in ali Trakya.
According to,Ering's humidity index formula in which maximum
ai'erage temperature is used instead of average temperature, that
i:es not give satisfactory result in finding effectiveness of rainfall.
.\J1 weather stations in TYakya, are outside the steppe area but are
,',ithin the semi-arid forest area (In Ering's formula the index of
steppe area is lower than 23. B;ut by the Erinq formula indexes of
Trak5ra's weather stations are as follows: 32,A for Ed.irne, 30,8 for Lii'
-=burgaz,31,3 for 'Qorlu, 30,8 for Krrklareli, 32,7 for Tekirdai, 31,3
: -ir Gelibolu, 35,2 for Florya, 39,9 for Kumktiy, 42,A for Sanyer.)
The rate of heavy rainstorms is lower than regular rainfall in
.,r weather stations in Trakya. Of the rainfall based on twenty-four
:-our-period, 80% at Eidirne, 76 at Lri.ileburgaz, 79 at Tekirdai, 74 at
Florya and 67 at Gelibotu the rate of rainfall is below 25 mm, that
:s the rains are not in heavy rainstorrn character. Average ratio of
::re heavy rainstorm in the region is \7% and very heavy rainstorms
,.eldomly occur. The light rainstorms which have a high ratio, occu.r
-: lhe months outside the vegetation period almost in all weather
s:ations in the region. F"or this reason, negative effects of rainstorms
, n the plant life cannot be very important.
Relative humidity does not fall below 55'/,, in all Trakya. At
:dirne, and Li.ileburgaz where the lowest ratio of relative humidity
:bserved, ratio of relative humidity is57% and 58 in July, respecti'
seems a month
-'alrr
high
evaporation during sumlner
:r-ronths is partly cornpansated by somewhat high relative humidity
anci therefore the plants find opportunity to develope.
The rainfall conditions and the distribution of the plant cover
:r Trakya, described above have close connection with each other
-: outlines. The Northern slopes of the Istranca Mountains and the
Srulhern slopes at the elevations near to the peaks are covered with
rense beech (Fagus orientalis) forests which re'quire a lot of rain:all, The forest floor in this area is composed of Rhododendrons
.,r'hich also require a high rate of rainfall' The beech trees descent
i-, the very low elevations on the Northern slopes due to sufficient
:'ainfall. But at the places near to the eoastal strip where the forest
The water shortage due to
'I'URK CO'i RAFYA D.URGiSI
MA
has been destroyed, pseudomaquis which are the combination of
some maqui elements and deciduous kind of trees take place.
From the Southern slopes of the Istranca massive toward the
region where oaks (Querc,us dschorochensis, Q. Ilartwissiana) and
hornbeams (Carpinus betulus, C. orientalis) take the place of beech trees, depend on decreases in rainfall. As a consequence of continiously decreasing rainfall toward the region makes it possible for
the type of trees that require lesser rainfall to develope. It was
described above that climatically Elrgene basin was outside the
steppe area. This statement is even more strengthened by the fact
that the region is not at all without trees as it appears today.
Nevertheless village woods and the woods in the cemeteries, to be
sure, which can not be grown artificially seen on the outskirts of
Edirne, Liiileburgaz, Qorlu, Uzunkoprii, are big indications that the
Trakya is not a natural steppe area. The steppe appereance of Trakya today is the result of its forests being destroyed by men. Secoird
important part of the region in aspect to rainfall is the Ganos m,ountains in the South. But this massive shows some differences in
respect to plant cover as it does not receive as much rainfall as the
Istranca Mountains covered with humid forest composed of oak
(Quercus dschorochensis), hornbearn (Carpinus betulus) and Lirne
(Tilia tomentosa) trees, which have a dense underforest. Contrary
to this in the Southern slopes drv forest take place. No doubt that
this change arises from the variations in the amount of rainfall.
Western sector of the Koru Mountains rvhich lower and take lesser
rainfall in comparison to the Ganos Mountains. Cbvered with pine
(Pinus brutia) forests in xerophyte character and with oak forest
in the Eastern sector, because the Western sector receives lesser
rainfall due to being lower.
The rate of rainfall decreas from the Koru Mountains and the
Ganos Mountains toward the South. Therefore the plant cover changes its character to the type of plants that grow in the arid part.
For this reason, type of plant cover governing this areas are composed of Maquis formation.
Both low and high temperatures do not reach to a point to
endanger the life of plants in Tralrya. The mean low temperatures
drop down below zero in Januarv and February at Edirne, Liiieburgaz and Qorlu. (At Edirne
in .Ianuary and
in Feb-7,2"C
-0,2oC
ruary; at Liileburga.z,
in January and
in February;
-g,loC Since these months
-0,2'C
at Qorlu
in Januaryy).
are outside the
-1,0oC
TRAKYA BiTKi ORTTiSUNUN COGRAFi SAR,TLARI
141.
vegetation period, these temperatures don't have any effect on plant
growth. And the mean low temperatures do not drop down to a point
to prevent the life of plants in coastal weather stations in any month.
The a,bsolute minimum temperatures decrease below zero only in the
first and the last months of vegetation period. Therefore there is a
difference between interior, and coastal weather stations. Although
thext temperature drops below zero duringthe first half of vegetation month (April) almost every year for thirty years at Qorlu and
Liileburgaz, it seldom occurs in April the coastal weather stations.
As a result of this, Mediterrenean plants exist in the coastal areas
of Trakya but these plants can not be seen in the interior sections.
The dominant frosts in all the weather stations of the region
are winter frosts. The ratio of winter frosts to the annual frosty
days is 77% at T'ekirda{ and Florya, 74 at Edirne, 70 at Qorlu, 69
at Kumkrjy and 66 at Liileburgaz. Since these ratios fall outside the
;egetation period, frosts during spring and autumn have connection
l';ith the plant life of the region. The ratio of spring frosts to annual
irosty days is 26:7 aL Liileburgaz, 25 at Qorlu, 20 at Florya, 18 at
Tekirdai, 17 at Edirne. The ratio of Spring frosts having important
tffects on the vegetation of the plant is especially high at Liileburgaz and Qorlu. The ratio of Autumn frosts is low in all weather
::ations. Q% at Edirne, 8 at Liileburgaz, 5 at Qorlu, Kumktiy and
at Tekirdai, 3 at Florya.
Mean hight temperatures reach to highest rates at Edirne and
tr-rileburgaz (at Edirne 31,3'in July, at L,iileburgaz,30,0'' in August).
^{trsolute maxirnurn temperatures occur at the same stations (At
Elirne 41,5', at I"iileburgaz 42,8"). These temperatures are not a
Langer for the plant but since the months in which these highest
:emperatures occur, fall on the months with the rate of rainfall at
-:s lowest, this increases the evaporation, causing for the water
:hortage, therefore have the negative effect on the developement
-l the plants.
In spite of this, larger portion of the region have the optimum
."'-'ndition in respect to extreme temperatures. Extreme temperatures
-horten the vegetation period in comparison to the continental
nterior sections and also to the high elevations of the mountainous
a:'eas. The type of plants sensitive to frost can not be encountered
at the interior parts where there is a high probability of low temneratures to drop down belor,v zero during the vegetation period.
lthis type of plants have heen developed in larger extent at the
742
TURK COCRAFYA DNRGTSI
coastal areas where low temperatures occ.ur seldom. This is especially observed on the eoastal area, from Edirne to Enez and between
Northern slopes of the mpuntainous area behind this. Although
Maquis formation exists on the Southern slopes of the area, mentioned. above, up to elevations of 3@ to 500 m they can not be seen
on the Northern slopes of these mountains. The frosts rearly occur
in the interior sections during vegetd,tion period- limiting only the
spread of the Mediterranean type of plants sensible to the cold but
do not have the effect to prevent the developement of the forests in
the region.
By taking the mean temperatures in January as a sample, there
are important differences between the southern and Northen parts,
between low lands and. mountainous area and between the interior
section and the places near to the sea. fn January highest temperature (above 5"C) is encountered in the Southern section of Trakya'
lowest temperature (-1"C) on the mountainous massives. The temperature also decreases from the coast toward inner sections. And
the plant cover has been adapted accordingly. Tnhe Istranca Mountains, especially to Northern slopes of these mountains where the
temperature is lowest are covered with beech forests which require
relatively less heat and the Southern slopes with oak and hornbeam
forests which require higher temperatures. The Koru Mountains in
the South are covered with pine (Pinus brutia) forests and coasts
with Maquis elements which require highest temperatures. But the
Maquis elements take place in Trakya, according to the temperature
requirements. For example the carob (Ceratonia Siliqua) which is
one of the typical elernents and requires high temperattures), is
encountered. in no place in Tralrya. As a consequence' the M,yrtle
(Myrtus comnrrunis) is encountered only on the Southern slopes of
So!'anhdere in the Gelibotu Peninsula which is the hottest area of
Trakya. Other types of Maquis requiring lesser temperatures are
found on higher latitudes.
The mean temperatures in July reach to a highest value at
Edirne and at its environment (above 24'C'). And the lowest temperatures are on the mountainous areas (18"-20"C). Tliis rather
high summer temperatures permit the plant cover to develope
densely in these m,ountainous areas. Whereas the July temperatures
in the Ergene basin which suffer water shortage inerease the rate
of evaporation of the plants. Ttris plays an important role on the
revegetation of the forests destroyed by men in the regio'n.
TRAKYA BITKI ORTTJSIJNIJN COERAFT SARTLARI
743
The Northern slopes of the Istranca Mountains is the most
insufficient area in Trakya in respect to sunshine. Another reason
for the beech-forests to occupy largerly the slopes is that beech is
the most endurable tree to the shad.e among the type of trees in
the region. Contrary to this oak and hornbearn forests have been
developed on the Southern slopes of these mountains because they
require relatively more sunshine. Sunshine loving pine (Pinus,brutia)'
some species of oaks and Maquis formations take place toward
the south of 'T?akya where the sunshine is most abundant.
The prevailing direction of winds in January and July in all
Irakya excluding Tekirdai is from the Northern sector. This contition creates important effects on the plant cover of the region. The
winds blowing from this direction are loaded with moisture as they
pass the Blacksea and leave this moisture as rising on the Northen
slopes of the Mountains. This humid winds have higly important
role in the developement of d.ense forests on the Northern slopes of
the Istranca Mountains. Therefore these winds pass the Southprn
slopes of the mountainous area, rqentioned above, loosing their
moisture. As these relatively dry winds reach the Ergene basin they
become warmer playing a role in increasing the evaporation, Because
they can not reach great velocities in all the region this negative
effect of the winds has been decreased. As a matter of fact the
records of 23-30 years of observation indicate that 9A% ot the winds
blowing from all directs at Edirne, 87at Liilebtrgaz, 85 at Qorlu,
81 at Tekirdai and Florya, the velocity of wind is less than six
meter per second. The winds which have velocity 12 rneter per second
is not over 3/o in all the region. As it is noticed the velocity of
winds in Trakya do not reach to a degree neither increase the evaporation nor prevent the life of plants by destroying the leaves and
branches of trees.
Fl
A
F
n
o
!r!
o
4
ts
E
Fi
ts
EI
o
H
a
+
Fl
tr
b
X
w
H
H
F
B
o
H
a
!
s
z
z
H
o
o
ts
F
td
rta
Fl
i
H
f RAKYA'NlN Muhteme
Diya g ro m lar r
lqax aefiertcr
bc;lumi
(%
I
25 )
YadtS
lJ
/
ls
t8,
i
OJ
zz.al
'\l-
I
I
i
tateaurgS2'l
t
H
c
i
"."'jfufu,
H ayrabotu
252l. \t tFS
\
I
H
H
f;)ffi-
o
o
)
F
l+
tr
n
26.7
i
-/
tr
ts
I
E
(
d
i
ts
2,
Tekirdafi
U
H
a
H
a)
F}
0elibolu
TRAI<YA'da
dAQ
tl tgt
yo6$n mevsimlere gdre
(Rakkam/or
Fl ltxnanor
W vaz
4
% nisbetterini gc;sterir)
Sonbohar
F'
tr
X
t{
F
;
H'
E
X
H.
o.
EI
4.
{
ln
z
e
'-{
o
o
a,
F
q
H'
qn
t20
F
t0D
Fl
80
F
rr
H,
€a
60
40
20
H
mnmhtaed<kao
lr
_tt
Thornt hwaite form U I Une gcire TRAKYA
isfosyon/ert ntn su b/angosu d i yagramlart
-'vaflts ffil su fazlast [T]
su noksant
z-\r*' -'\
\t
.nnu-*un-r'i
t
.
'!
tl c:-
,ta*te('f,7.',^rr-I
\.\-1*r--r\^//.-\
r1tt"
T
t
H
X
.)
o
(}
ts
ts
xil ttntvvYtvf,
x[
I t fttvvYtvilyiltxxxtxt
F
U
tr
n
H
(n
xn
L iilyvyt vtwtxxxt xtt
w I It
!V!|lER'in ktma-diyagram matodtLna
f R A K I A' da ya1 6 ta' sC'd k k d r a i r iAai i'
It
eitVe
-i
in
a
s e
ill tv v vt yrwt
be
t t e
txx xr xI
r
[TITJIII,",,; o",on
)
r:=..1
. ttfurok
t.
aylor
Eoonr, or,o.
i4:n
€nlrd
r.1r.*y'**-?/L-I
I'
1
I
250
EDI R NE
tUtT BURGAZ
200
I
t 50
e0
s
-
50
mn mh
F
^
o s/r4n
L
t
l
ts
H
H
tsl
H.
FLOR
1
\j
YA
mm
280
TEKiRDAG
lso
100
z
100
50
2
o
o
1
1
o
d
150
1
I
oSimnm
Crt
!
F
taj
a
ts
Fl
tr
ts
H
GE
t i satu
soof lcinde dUsen encok
ydgt$ tutarlan ile mukayesesi
TRAKYA'da 24
yagis miktarla rtnt h,aynt aylarrn aytk
EI
tt
lrll
tl
fl
IE
Mtk YagE
mi}<l
art
ts
ii
o
F
-
F'
q
ts
U
EI
tr
o
H
a
H
i-'@tdirne
t'l
d
F
!
.ffi,.
!
I
,t
\.
t)
H
H
d
co.ru'lfffi
;
i
\
r<
ts'
Kunkoy
.-- Ii
ry
tr
Fi
ritebursaz
F;l
(' -.2
p
P
!
-.
tr
Fj
Florya
.)
G
4
a
cz
4
z
'Ttkirdog
I
n
H
o
o
o
F
ts
Et
H
w
ts
|il
rl
ts
tr
6e
libo I0
TRAKYA'da dontu gilnterin mevsimlik
du r umu
fffffflitxoonar
ffisonbshar
ffirrs
lRakKdmldr% nisbetle rini gdslerir )
ltiiil
itiitl
lrilil
tsJ
d.
o
o
o
i>
q
F{
ts
u
H
E
a
H
a
f RAKYA'nrn
hllrk 6er;ek lzoterm Haritast
fl
4
E
ts
H.
Fl
ts:
F
tsl
<:
z
z
O
o
a,
ts
4
qn
fr
Fl
F
l>
H
TRAKYA,nIn
har it asr
OCAK
gergek izolerm
l35co
IJ
cJr
il-
Fj
F
o
o
o
tr
ts
q
U
\ \-r \,f
,
o
H
a
H
TRAKYA'Itn TEMMIJZ gercek izoterm
hari t ast
--
I
li'[
h\
7 )i\
7A\\\
Ki\\
I
\\\ \i
\
\\ \' \\
\ \\\
\\\\\\
\\\\\\
\\\\\\;
\\
\
|l
F
X
{b
\
\
\
\,
td
H.
Fl
H
F
(:
a
z
d:
z
\\\r>x
o
o
fr
ts
q
H
(I)
Fl
fr
F
H
H
TRAKYA'nrn
izoamPtitid Haritast
F
cJr
CI
t/>,-_r'-'iz
oz
t"--")Yr!
/-**-a--\
./\
*-/
.---r/y'^---
Edirne
{;;T
irr "-'-
\
--?
\
r.+s
/ .---rsdE
,/\
i
/
\
.
Ltileburgaz I
)
\__/
--1 aj:"
( '
t'
I
ll{
rD
:
I
re*irda{-4t;gY
):37 /--=---\ ! J.--
\
X
H
1
H
I
/'
5
4
4
H
7,50.
)co,,,
l
I
I
I
N
'\\
s]t',w---7
%59-
,r]
n
c)
-ru36'F
F
lorya
ts
ts
bJ
F
,/.
S4
U
H
ts
t''P
o
H
a
H
Rubinstein formultjne gone
TRAKyA'da
hakim rAzgdr istikametteri ve % olarak
f re kan s/cl"/ ( )CAK )
gt-r-/
Ed i
rne
tj
%68
(
7--.-;;A.
/
Kumkciy
\triteourgaz
\\---l /
a^2
ts
54'E
v.73
aA
6
+
Fl
*
A
iis6'e
"""*t---tt-.\,
5
I
l
I
I
X
H
Fl
ft
I
'!
I
a
Floryo
Tek
z
irdag
2
o
I
o
C}
ts
ts
4
H
v)
F
H
F]
Ru
blnstein formAlUne gdre
T
RAKYA'4s
hakim rt)zgdr istikametleri ve'/" olarak
frekanslarr (TEMMUZ \