1. Kısım : Internet: Kullanıcı servisleri

5
USENET (Netnews)
1979 yılında Kuzey Carolina Duke Üniversitesindeki iki yüksek lisans öğrencisi (Tom
Truscott ve Jim Ellis) UNIX sistemlerindeki UUCP (Unix-to-Unix CoPy) iletişim
yeteneğinden faydalanarak Unix dünyasındaki kullanıcılar arasında ilgi duyulan
bilgilerin dağıtılması fikrini ortaya attılar. Ardından Kuzey Carolina Üniversite'sinden
(UNC) iki yüksek lisans öğrencisi ile beraber (Steve Bellovin ve Steve Daniel) yazılan
bir yazılım ile Duke ve UNC'deki sistemler birbirlerine bağlandılar (Bu sistem sadece
bir haber grubu için günde bir kaç makaleyi işliyordu). 1981 yılında ise Berkeley’den bir
yüksek lisans ve bir lise öğrencisi (Mark Horton ve Matt Glickman) daha yetenekli yeni
bir sürüm yazılımı ortaya çıkardılar.
Bugün, Usenet onbinlerce noktada küçük Amiga sistemlerden büyük ana bilgisayarlara
kadar çok yaygın bir platformda çalışmaktadır. Usenet’de 5000 civarında ilgi grubu ve
sayısı tahmin edilemeyecek kadar çok kullanıcı vardır.
Usenet Nedir?
Usenet aslında en basit tarifle bir elektronik ilan tahtası veya “talk show” benzeri bir
ortamdır. Sayıları 5000 e yaklaşan ilgi grupları içinde kullanıcılar mesajlarını, sorularını,
ilanlarını bırakırlar ya da değişik konularda serbestçe fikirlerini tartışırlar. Usenet
genelde Internet ile eş tutulmaktadır ancak bu doğru değildir. Zira Usenet tamamen ayrı
bir sistemdir. Bütün Internet noktaları Usenet trafiğini taşıyabilir, ancak Usenet Internet
dışındaki tüm diğer ağlarda da (BITNET, Fidonet vs.) çalışmaktadır. Değişik ağ
teknolojileri üzerinde tüm dünyada Usenet bilgisi bir noktadan diğerine taşınmaktadır.
Elektronik mektupda bilindiği gibi bilgiler kişilerin kendi özel disk alanlarına
gelmektedir. Usenet de ise sistemde genel bir alana gelen Usenet mesajları burada
depolanmakta tüm sistem kullanıcıları bu alana gelen bilgilere erişerek okumaktadırlar.
Usenet bilgilerini depolayan sistemler ise belli aralıklarla birbirleri ile iletişime geçerek
elektronik bülten tahtalarına gelen bilgileri birbirlerine aktarmaktadırlar. Sistemler
arasında aktarılan bu bilgi o kadar büyüktür ki hergün Usenet kullanıcıları Encyclopedia
Britannica’nın 6-7 cildi kadar bilgiyi Usenet üzerine yollamaktadır.
Usenet’in temel taşı haber gruplarıdır (newsgroups). Her haber grubu belli bir konu
üzerine yoğunlaşmıştır ve yukarıda da belirtildiği gibi 5000 civarında haber grubu
bulunmaktadır. Bu gruplar ilgili bulundukları haber grupları içinde ana ve alt sınıflara
ayrılmıştır. Böylece
kullanıcılar
istedikleri
konulara
daha
kolay
ulaşabilmektedirler. Bazı sistemlerde ise kullanıcıların sadece ilgi duydukları grupları
görmelerini sağlayan arayüz programları da bulunmaktadır. Ana haber gruplarının
isimleri konu ile ilgili kısaltmalardan oluşur. Örneğin "comp." ile başlayan ana gruplar
77
bilgisayar ile ilgili konuları içerir. Alt grup isimleri ise daha özel konuları belirtir.
Örneğin "comp.unix" bilgisayar ana başlığının altında Unix ile ilgili konulara
yoğunlaşan bir haber grubudur. Usenet gruplarının ana katagorileri :
bionet
bit.listserv
biz
comp
gnu
news
rec
sci
soc
talk
alt
misc
Biyoloji araştırmaları,
Bitnet Listserv listeleri
Business-iş dünyası
Computer-Bilgisayarlar ve bilgisayarlar ile ilgili konular,
GNU-Gnu is Not Unix. Free Software Foundation'ın GNU
projesi ile ilgili konular,
Usenet hakkındaki haberler
Recreation-Hobiler, oyunlar vs.
Science-Biyoloji araştırmaları dışındaki bilimsel konular,
Social-Sosyal tartışma grupları, değişik etnik ve kültürel
gruplar,
Politika ve ilgili konular
Sıradışı konular,
Miscellanaous-Yukarıdaki grupların hiçbirisine girmeyen
konular
Yukarıdaki genel amaçlı grupların yanı sıra sadece bölgesel ya da kurumsal amaçlara
yönelik yerel haber grupları da vardır. Örneğin bir üniversite içinde duyuru ve ilanların
yayınlanması için böyle bir yerel haber grubu da oluşturulabilir.
Usenet Kullanımı
Usenet ortamına ulaşabilmek için genelde iki yol mevcuttur:
Birincisi kullanıcısı olduğunuz sistem üzerinde gerekli arayüz programlarını kurarak
(Usenet client) başka bir noktada Usenet servisi veren bir bilgisayara (Usenet server)
bağlanmak. Bu yöntemde Usenet bilgileri uzaktaki sistemin disklerinde tutulmakta
kullanıcı sadece bunlara uzaktan erişmektedir. Ağ altyapısının çok hızlı olmadığı veya
USENET sunumcusu kurmak için yeterli kaynak ve kapasiteye sahip makinanın
bulunmadığı yerler için en uygun çözümdür.
Diğer yöntem ise en yakındaki Usenet haberlerini kendi sistemi üzerinde tutan bir
merkezden bu bilgileri (Usenet feed) düzenli olarak almaktır. Bu özellikle çok sayıda
Usenet okuru olan merkezler için verimli bir yoldur. Zira belli bir noktadan sonra çok
sayıdaki kullanıcının uzak bir noktaya bağlanıp Usenet gruplarını takip etmeleri daha
fazla trafik yaratabilmektedir. Kullanıcılar kendi sistemlerinin yukarıdaki iki seçenekten
hangisine girdiğini sistem sorumlularından öğrenebilirler. İlk yöntemi uygulayan
noktalarda en yakın Usenet servis noktasının adresinin kullanıcılara duyurulması yine
sistem sorumlularının görevidir. Unix sistemlerinde Usenet ortamına ulaşmak için
kullanılan bir kaç komut vardır. Bunların en popülerleri "rn", "nn" ve "tin"
komutlarıdır. Ayrıca elektronik mektup arayüzü "pine" yazılımının son sürümlerinden
de artık Usenet haberlerine ulaşılabilmektedir.
Aşağıda "tin" komutunu kullanarak bazı Usenet gruplarını inceleyelim:
78
% tin
komutu girildikten sonra sistem kendi disklerinde veya ağ üzerinde başka bir noktada
bulunan Usenet haberlerini aşağıdaki gibi ekrana getirir.
Group Selection (news.metu.edu.tr 1284)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
516
153
93
3004
298
7
31
2320
13319
10
8
13
7
alt.activism
alt.activism.d
alt.alien.visitors
alt.amiga.demos
alt.angst
alt.aquaria
alt.archery
alt.art.com
alt.artcom
alt.astrology
alt.atheism
alt.backrubs
alt.bbs
alt.bbs.ads
alt.bbs.allsysop
alt.bbs.internet
h=help
Activities for activists.
A place to discuss issues in alt.activism.
Space Aliens on Earth! Abduction! Gov't Coverup!
Like alt.sys.amiga.demos, only different.
Anxiety in the modern world.
The aquarium & related as a hobby.
Robin Hood had the right idea.
Artistic Community, arts & communication.
Twinkle, twinkle, little planet.
Godless heathens.
Lower...to the right...aaaah!
Computer BBS systems & software.
Ads for various computer BBS's.
SysOp concerns of ALL networks and technologies.
BBSs that are hooked up to the Internet.
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup,
g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread,
s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out
İlk satırdan da görüldüğü gibi ‘news.metu.edu.tr’ adresindeki bilgisayardan news
okunmaya başlandı. Bu bilgisayardaki news gruplarının sayısı 1284 tanedir. Yine
yukarıdan görüldüğü gibi ilk 16 grup ekranda belirir. En soldaki ilk sayı grup
numarasını, ikinci rakkam ise o grupta bulunan makale sayısını göstermektedir. Bu iki
sayının yanında grup isimleri, en sonda ise o grubun kısa açıklaması bulunmaktadır. Ok,
j ve k tuşları kullanarak veya ‘/’ komutu ile anahtar kelime tarama yaparak bu 1284 grup
içinde ilgimizi çeken grup araştırılabilir. Örneğin TCP/IP protokolü ile ilgili araştırma
yapan bir araştırmacı ‘/’ komutu ile tcp-ip kelimesini tarattırdığında aşağıda görüldüğü
gibi 689, 690 ve 691 numaralı gruplarda bu konu ile ilgili bilgi bulabilir.
Group Selection (news.metu.edu.tr 1284)
689
690
2203 comp.protocols.tcp-ip
8
comp.protocols.tcp-ip.domains
h=help
TCP and IP network protocols.
Topics related to Domain names.
79
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
2362
6
19
6
1
60
26
2
1
1
3
comp.protocols.tcp-ip.ibmpc
comp.protocols.time.ntp
comp.realtime
comp.research.japan
comp.risks
comp.robotics
comp.security.announce
comp.security.misc
comp.simulation
comp.society
comp.society.development
comp.society.folklore
comp.society.futures
comp.soft-sys.andrew
TCP/IP for IBM(-like) personal computers
The network time protocol.
Issues related to real-time computing.
The nature of research in Japan. (Moderated)
Risks to the public from computers & users.
All aspects of robots and their applications.
Announcements from the CERT
Security issues of computers and networks.
Simulation methods, problems, uses.
The impact of technology on society.
Computer technology in developing cntry.
Computer folklore & culture, past & present.
Events in technology affecting future
The Andrew system from CMU.
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup,
g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread,
s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out
Yukarıdaki gruplardan ‘comp.protocols.tcp-ip’ (689) satırının üzerinde ‘Enter’ tuşuna
basılması ile aşağıda görüldüğü gibi bu grubun içine girilir. Bu grubun içinde 2203
makale bulunmaktadır:
comp.protocols.tcp-ip (33T 36A 0K 0H R) h=help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
+2
+
+2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
how to 'route' each packet?
William Lewis
Class C subnet question?
James Carlson
more than one default route
Barry Margolin
Variable subnet masks with RIP
Tony Rall
a newbie needs help
Leigh Hart
TOTAL HOSTS IN CLASS-C ADDRESS??????? Roberto.Shironoshita@mail
Newbie:QT/TCP-IP/lang
Peter Kay
SERIOUS misbehavior of MS Winsocket stacks! Martin Eppert
"Most wanted" Cracker caught!
Viswanath Kadambari
TCP/IP illustrated II
Peter Galbavy
Such thing as PPP drivers in DOS?
Peter Galbavy
Bind to a broadcast address
Massimo Mentrasti
What is SAP?
Jim Stafford-W4QO
IP authentification
Tony Rall
TCP/IP software for OS/2
Tony Rall
Need help with routing problem.
Tony Rall
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup,
g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread,
s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out
Bu makaleler arasından örneğin 12 numaralı makaleyi okumak için bu satırın üzerinde
“Enter” tuşuna basıldığında aşağıda görüldüğü gibi bu makale okunabilir:
80
Tue, 21 Feb 1995 11:52:17 comp.protocols.tcp-ip
Thread 12 of 33
Article 2432
Bind to a broadcast address
No responses
[email protected]
Massimo Mentrasti at Space Software Italia
I have a SPARCstation 2 running SunOS 4.1.3 U1
with one network i/f and I'am writing a
socket-based application.
Does anybody know why if I bind a socket to
the network address of the interface I cannot read
broadcast packet for that network ? Example:
- le0 with address 192.9.200.90
- socket bound to 192.9.200.90
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, ^K)ill/select,
a)uthor search, c)atchup, f)ollowup, j=line down, k=line up, K=mark read,
|=pipe, m)ail, o=print, q)uit, r)eply mail, s)ave, t)ag, w=post
Yukarıdaki makaleye cevap vermek için ‘r’ (reply) tuşuna basmak veya bu haber
grubuna mail göndermek için ‘w’ (post) tuşuna basılması yeterlidir. Sistem önce
aşağıda görüldüğü gibi kullanıcıdan yollanacak olan makalenin konusunu (subject)
sorar.
Subject: help
Newsgroups: comp.protocols.tcp-ip
Summary:
Keywords:
~
~
~
"/home1/users/kursat/.article" 6 lines, 71 characters
Aşağıdaki gibi makale yazılarak hazırlandıktan sonra ‘p’ (post) tuşuna basılarak ilgili
gruba yollanır:
Newsgroups: comp.protocols.tcp-ip
Summary:
Keywords:
Does anybody have good documents about IP over X.25?
81
Kursat
~
~
"/home1/users/kursat/.article" 9 lines, 78 characters
q)uit, e)dit, i)spell, p)ost: p
Tüm Haber gruplarının listesini almak yerine aşağıdaki örnekte görüldüğü gibi ‘tin’
komutunun yanında gurup ismi verilerek tek bir haber grubu da okunabilir:
% tin alt.bbs
Group Selection (news.metu.edu.tr 1) h=help
u
1
9
alt.bbs
Computer BBS systems & software.
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup,
g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread,
s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out
*** End of Groups ***
alt.bbs (7T 9A 0K 0H R) h=help
1
2
3
4
5
6
7
+
+
+
+(508)
+
+2
+2
New Osiris Release
[email protected]
Notes from the EFF-Austin Sysop Liability Workshop
David Smith
Digiboard Stuff forsale
Sutherland Bryon
Worcester/Framingham/Metro SLIP+Shell
Jim Winkleman
Longest Thread Ever
Scott E Gilbert
[ANNOUNCEMENT] ---> Free Usenet Feeds <--- Systems Information
FREE WEB PAGES AND INET ACCESS
infobot
<n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, ^K)ill/select,
a)uthor search, c)atchup, j=line down, k=line up, K=mark read, l)ist thread,
|=pipe, m)ail, o=print, q)uit, r=toggle all/unread, s)ave, t)ag, w=post
*** End of Articles ***
Grafik Tabanlı Arayüzlerle Haber Okunması
Grafik arayüze sahip sistemler (Windows, Mac, vb.) üzerinde çalışan pencere tabanlı
yazılımlar ile Haber gruplarını takip etmek daha kolaydır. Zira kullanıcılar birden fazla
pencere içinde aynı anda değişik gruplardaki değişik makaleleri takip edebilirler.
82
Aşağıda böyle bir yazılım ile ulaşılan haber grupları ve değişik pencerelerden örnekler
görülmektedir. Bu yazılımların değişik platformlardaki sürümleri
ftp.metu.edu.tr
pub/cica
adresinden bulunabilir.
PINE Yardımı ile Usenet Haberlerinin Okunması
Daha önceki bölümde anlatılan PINE yazılımı ile elektronik mektup okumanın yanı sıra
Usenet haberlerine de ulaşılabilir. Bu amaçla Unix sistemlerinde .pinerc dosyasında
nntp-server
ve news-collections
alanlarının
uygun değerlere
ayarlanması
gerekmektedir. Örneğin ODTÜ’deki bir kullanıcı için bu ayarlar:
news-collections=news *{mogan/nntp}
nntp-server=news.metu.edu.tr
Gopher ve WWW Yardımı ile Usenet Haberlerinin Okunması
Bir sonraki bölümde göreceğimiz Gopher ve WWW servisi ile de Usenet haberlerine
ulaşılabilmektedir. Örneğin ODTÜ’nün gopher servisine bağlanarak buradaki haber
gruplarını okumak mümkündür. Gerekli komut:
gopher gopher.metu.edu.tr
Gopher menusü üzerinden “USENET News” seçeneği seçilerek
okunabilir.
haber grupları
83
USENET Servis Yazılımları
USENET servisine ulaşmak için değişik ortamlarda kullanılan yazılımlar aşağıdaki
adreslerden elde edilebilir.
Ortam
Adres
Dizin
UNIX
ftp.metu.edu.tr
pub/sunsite/system/News/readers/
PC (Windows 3.1)
ftp.metu.edu.tr
pub/cica/win3/winsock/
PC (Windows 95)
ftp.metu.edu.tr
pub/cica/win95/netutil/
Türkiye’de USENET Servisi
Bu kitabın yazıldığı tarihte Türkiye’de Usenet servisi veren iki kuruluş ODTÜ ve
Bilkent idi. Bu iki kurum Usenet haber trafiğini yurt dışındaki merkezlerden alıp düzenli
olarak Türkiye’deki kullanıcıların kullanımına açmakta ve Türkiye’den yurtdışına
gönderilen Usenet haberlerini ilgili gruplara iletmektedirler. Bu amaçla her iki kurumda
Usenet servisi için ayrılan makinaların adresleri:
ODTÜ
news.metu.edu.tr
Bilkent
news.bilkent.edu.tr
DNS sistemine kayıtlı olan tüm bilgisayarlardan Usenet haberlerine okumak için (readonly) ulaşılabilmektedir. Bir haber grubuna mesaj yollanmak (Post) istendiğinde ise
çalışılan bilgisayara sistem sorumlularınca gerekli yetkilerin verilmesi gerekmektedir.
Eğer kuruluşlar kendi sistemleri üzerinde de Usenet haberlerini tutmak isterlerse yüksek
disk kapasitesine sahip bir bilgisayar sistemini hazırlayıp gerekli yazılımları bu
bilgisayara kurduktan sonra ODTÜ veya Bilkent’den kendilerine Usenet haber akışının
(News feed) sağlanmasını talep edebilirler.
84